FμP EÒÍõm] Aø©¨¦PÎß ©UPÒ ¤μv{vPÐUPõÚ Book - Uratchikal Mepattu...t.v©

©õ{» FμP ÁÍºa] {ÖÁÚ®FμP ÁÍºa] ©ØÖ® Fμõm]z xøÓ

uªÌ|õk Aμ_2012

Fμõm]PÒ ÷©®£õmiØPõÚ ö£õxÁõÚ uPÁÀPÒ

£°Ø] øP÷¯k & 4

FμP EÒÍõm] Aø©¨¦PÎß©UPÒ ¤μv{vPÐUPõÚ

t.v© bghUŸg¡f«

v©

bghUsl¡f«

1. Mu«g¡ fšéæš Cuh£Á k‹w jiyt®fë‹ g§nf‰ò 1

2. kiHÚ® nrfç¥ò 21

3. Âl¡fêÎ nkyh©ik 29

4. nkŒ¢rš jiufëš gRªÔtd c‰g¤Â 37

5. ngçl® nkyh©ik 43

i) òaš 45

ii) btŸs« 48

iii) ãyeL¡f« 52

iv) óä bt¥gkiljš 56

v) fha§fŸ - ftå¥ò 61

iv) Ô¡fha§fŸ - KjYjé 63

6. jftš m¿Í« cçik¢ r£l« 2005 65

7. Rfhjhu nk«ghL 79

8. kd ey« 95

©Ûu ÷©®£õmiÀ Fμõm]PÐUPõÚ uPÁÀPÒ

1

1. Mu«g¡ fšéæš Cuh£Á k‹w jiyt®fë‹g§nf‰ò

FμP EÒÍõm] Aø©¨¦PÎß ©UPÒ ¤μv{vPÐUPõÚ £°Ø] øP÷¯k

2


3

1. Mu«g¡ fšéæš Cuh£Á k‹w jiyt®fë‹ g§nf‰ò

1. m¿Kf«

fšé, FHªijfë‹ m¿it nk«gL¤Â mt®fë‹ thœit ts« bgw¢

brŒ»wJ. fšéa¿Î vd« _yjdnk midtç‹ thœ¡if¤ ju¤ij ca®¤Â eh£il

cyf mséš K‹åiyæš ã‰f¢ brŒÍ«. x›bthU FHªijÍ« fšéa¿Î bg‰w

ÏªÂa¡ Fokfdhf tsu nt©L« v‹gnj muÁ‹ Ïy£ÁakhF«. Cuh£Á

jiyt®fŸ »uhk§fëš gæY« FHªijfS¡F jukhd fšé, gŸë f£ll§fŸ,

FoÚ®, ä‹ trÂ k‰W« fê¥Ãl trÂfis bg‰W jUtnj mt®fSila c‹dj

gâahF«.

midtU¡F« fšé Ïa¡f« jäœeh£oš 2002 « fšéah©oš #&iy 16 «

ehŸ kh©òäF jäHf Kjšt® mt®fshš jäHf¤Âš m¿Kf« brŒa¥g£lJ. ÏªÂa

muÁayik¥Ãš tèÍW¤j¥g£LŸsgo, 6 Kjš 14 taJ tiuæyhd mid¤J

FHªijfS¡F« f£lha Ïytr fšé tH§Ftij cWÂ brŒÍ« Â£lnk

midtU¡F« fšé¤ Â£lkhF«.

Â£l¡ F¿¡nfhŸfŸ

• gŸëæš go¡F« midtiuÍ« v£lh« tF¥ig Ko¡f¢ brŒjš

• thœ¡if¡F cfªj jukhd fšéia cWÂ brŒjš

• r_f M©, bg© Ïd ntWgh£odhš khzt®fŸ f‰wš milÎfëš V‰gL«

Ïilbtëia K‰¿Ykhf¡ fisjš

• gŸëæš nr®ªj FHªijfŸ midtiuÍ« ÏilãW¤jä‹¿ j¡f it¤jš.

2. Ïytr f£lha fšé cçik¢ r£l« - 2009

Ïytr f£lha fšécçik¢ r£l« - 2009 v‹whš v‹d?

mj‹ K¡»a m«r§fŸ v‹bd‹d?

• 6 Kjš 14 taJ tiu x›bthU FHªij¡F« xU mUfhik¥ gŸëæš

bjhl¡f¡ fšé KoÍ« tiu Ïytrkhf, f£lhakhf¡ fšé bgWtj‰F cçik

c©L.


4

• 6 taÂ‰F nk‰g£l FHªijfŸ gŸëæš nruéšiy mšyJ nr®ªJ ã‹W

é£ld® v‹whš taÂ‰F V‰w tF¥Ãš nru cçik c©L.

• xnu gŸëæš bjhl®ªJ go¡f thŒ¥Ãšyhj FHªijfŸ jdJ bjhl¡f¡

fšéia Ko¥gj‰fhf ntW gŸë¡F kh‰w¡ nfhU« cçik c©L. (ntbwhU

gŸëæš nrU« cçik c©L)

• j§fŸ FHªijfis mUfhik gŸë x‹¿š nr®¥gJ bg‰nwh®fë‹

flikahF«.

• F¿¥Ã£l gŸëfŸ, Kjš tF¥Ãš FiwªjJ 25% mUfhik gFÂæš cŸs

eèªj ÃçÎfŸ, thŒ¥ò kW¡f¥g£l ÃçÎfis rh®ªj FHªijfis nr®¤J

bjhl¡f¡ fšé Ko¡F« tiuæš Ïytr fšéia tH§f nt©L«.

• vªj¥ gŸëÍ« XU FHªijia nr®¡F« bghGJ vªjbthU fšé f£lzK«

tNè¡f¡ TlhJ. vªjbthU nj®é‰F« c£gL¤j¡ TlhJ.

• taJ rh‹¿jœ Ïšiy v‹gj‰fhf gŸë nr®¡ifia kW¡f¡ TlhJ.

• gŸë nr®¡if fhy« Koªj ÃwF« FHªijia gŸëæš nr®¡fyh«.

• vªj xU FHªijiaÍ« bjhl¡f¡ fšé Ko¡F« tiu xnu tF¥Ãš ãW¤Â

it¡f¡ TlhJ.

• vªj xU FHªijiaÍ« clš ßÂahd j©lid¡nfh, kd ßÂahd

J‹òW¤jY¡nfh c£gL¤j¡ TlhJ.

• gŸë¡F xU ã®thf¡ FGit V‰gL¤j nt©L«.

• ã®thf¡ FGéš 75% bg‰nwh®fshf ÏU¡f nt©L«. bkh¤j cW¥Ãd®fëš

50 % bg©fshf ÏU¡f nt©L«.

• gŸë ã®thf¡ FG, gŸë nk«gh£L¤ Â£l« x‹iw jahç¡f nt©L«. gŸë

nk«gh£L Â£l« mo¥gilæšjh‹ muR ãÂ xJ¡ÑL brŒÍ«.

• MÁçaç‹ flikfŸ

� gŸë¡F¤ bjhl®¢ÁahfÎ« cça neu¥go tUjš.


5

� bg‰nwh® T£l§fis bjhl®¢Áahf el¤Jjš.

• k¡fŸ bjhif fz¡bfL¥ò, ngçl® ãthuz¥ gâfŸ, nj®jš bjhl®ghd

gâfŸ mšyhj ntW fšé rhuhj gâfëš <LgL¤j¥gl¡TlhJ.

• njÁa FHªij cçik ghJfh¥ò Miza«, khãy FHªij cçikfŸ ghJfh¥ò

Miza« M»ait FHªijfŸ fšé cçikia¡ f©fhâ¡F«.

• xU FHªijæ‹ cçik bjhl®ghf vtU¡nfD« Fiw ÏU¡Fkhdhš, mt®

mjid cŸsh£Á ã®thf¤Â‰F vG¤J¥ ó®tkhf òfh® më¡fyh«.

� Ïªj¥ òfh® F¿¤J cŸsh£Á mik¥ò _‹W khj§fS¡FŸ KoÎ brŒÍ«.

� Ã‹d® khãy FHªij cçikfŸ ghJfh¥ò Miza¤Â‰F nkš KiwpL

brŒayh«.

3. Â£l¤Â‹ c£TWfŸ

m. òÂa gŸëfŸ

òÂa Jt¡f¥gŸëfŸ

òÂa Jt¡f¥gŸëfŸ v§bfšyh« Jt§fyh«?

xU »nyh Û£l® R‰wséš 300 k¡fŸ bjhifÍŸs x›bthU FoæU¥ò¡F«

gŸë V‰gL¤jyh«. jFÂahd FoæU¥òfis nj®Î brŒJ, gŸë mik¡f¥gl cŸs

Ïl« F¿¤J »uhk mséš tiugl« jahç¤J bjhl¡f¥ gŸëfis Jt§f x‹¿a

mYty®fS¡F gçªJiu¡f nt©L«.

òÂa eLãiy¥ gŸëfŸ

eLãiy¥ gŸëahf ãiy ca®¤j ãgªjid v‹d?

3 »nyh Û£l® R‰wséš 500 k¡fŸ bjhifÍŸs FoæU¥òfëš Ïu©L

bjhl¡f¥ gŸëfS¡F xU eLãiy¥ gŸë v‹w fz¡Ñ£oš (5-« tF¥Ãš Fiwªj

g£r« 25 khzt® ÏU¡F« Ïl§fëš) bjhl¡f¥ gŸëfis ju« ca®¤j x‹¿a

mYty®fS¡F gçªJiu¡f nt©L«.

M. gŸë bršyh¡ FHªijfŸ


6

c§fŸ »uhk¤Âš mid¤J gŸë taJ FHªijfS« gŸë¡F¢ brš»‹wduh?

gŸë bršyhj FHªijfŸ v‹gt®fŸ ah®? c§fŸ »uhk¤Âš cŸsduh?

mt®fS¡F v›thW fšé më¥gJ?

• gŸë bršyh FHªijfŸ v‹gt® gŸë¥ go¥ig Ïilæš ãW¤Ândh®, gŸëna

bršyhjt®, òy« bga®ªjt®, ef®¥òw§fëš cŸs trÂa‰w khzt®fŸ

M»nah® Mt®.

• gŸë bršyh FHªijfS¡F Áw¥ò gæ‰Á ika§fS« / c©L ciwél¥ Áw¥ò

gæ‰Á ika§fŸ mid¤J kht£l§fëY« brašg£L tU»wJ.

• Ï«ika§fëš gæ‹w FHªijfŸ F¿¥Ã£l fhy gæ‰Á¡F ÃwF Kiwahd

gŸëæš Ûs nr®¡f¥gLt®.

gŸë bršyh FHªijfŸ fšéæš Cuh£Á jiytç‹ gâÍ« g§nf‰ò« :

• fšé éê¥òz®Î nguâ / Kfh«fëš fyªJ bfhŸSjš.

• gŸë taJ FHªijfis Áw¥ò fz¡bfL¥ò gâ x›bthU M©L« FoæU¥ò

thçahf eilbgW»wJ. m¥gâæš fs gâahs®fS¡F cjÎjš.

• j§fŸ »uhk¤Âš 5 taJ ãu«Ãa FHªijfŸ midtiuÍ« gŸëfëš nr®¡f

bg‰nwh®fël« éê¥òz®Î V‰gL¤Jjš


7

• j§fŸ »uhk¤Âš 6 – 14

taJila mid¤J

FHªijfS« gŸëæš

gæš»wh®fsh v‹gij

cWÂ brŒjš

• j§fŸ »uhk¤Âš

Ïilã‹w khzt®fŸ

ÏUªjhš, midtU¡F«

fšé Ïa¡f Â£l¤Â‹

_y« gŸë bršyh

FHªijfS¡fhf brašgL« Áw¥ò gæ‰Á ika§fëš nr®¤J fšé f‰f

têtif brŒjš

• m«khzt®fŸ bjhl®ªJ m«ika§fS¡F tU»wh®fsh vd f©fhâ¤jš

• Áw¥ò gæ‰Á ika§fŸ bgU«ghY« gŸë tshf¤Ânyna eilbgW»wJ.

gŸëæš fhèæl« Ïšyhj g£r¤Âš Áw¥ò gæ‰Á ika« el¤j ÏltrÂ

V‰gL¤Â bfhL¤jš

• Áw¥ò gæ‰Á ika§fëš khzt®fS¡F ghl« brhšè bfhL¡f j§fŸ

Cçnyna e‹F go¤j j‹dh®tyiu ãaä¤jš

• c©L ciwél¥ gŸëfëš gæY« khzt®fS¡F czÎ, cil, ÏU¥Ãl«,

ÓUil, m‹whl cgnahf¥ bghU£fŸ

mid¤J« tH§f¥gL»wjh vd¡

f©fhâ¤jš

• _‹W ntis jukhd czÎ

tH§f¥gL»wjh vd gh®itælš

• fšéÍl‹ bjhê‰gæ‰ÁÍ«

tH§Ftij cWÂ brŒjš


8

• Mu«g Rfhjhu ika¤Â‹ _y« khzt®fŸ khjªnjhW« kU¤Jt gçnrhjid

brŒa¥gL»wjh vd gh®itælš

• Ï«khzt®fis éisah£L, bjhê‰fšé »uhk¤Âš éHh eh£fëš eilbgW«

gšntW fiy ãfœ¢ÁfŸ k‰W« ngh£ofëš g§Fbgw brŒjš

bg‰nwhç‹ g§F :

• f£lhakhf j§fSila FHªijfis gŸë¡F mD¥òjš

• j§fŸ FHªijfis R¤jkhf gŸë¡F mD¥òjš

• khj« xU Kiw ika§fS¡F br‹W tF¥giw f‰wš NHiy f©fhâ¤jš

k‰W« j‹dh®ty®fis rªÂ¤J j§fŸ FHªijfS¡F milÎ¤ Âwid

nf£l¿jš

• f‰wY¡F V‰w Nœãiy cŸsjh vd gh®¤J m¿jš

• khj« xUKiw gŠrha¤J jiytiu rªÂ¤J Áw¥ò ika« k‰W« khzt®fë‹

f‰wèš cŸs ãiw Fiwfis bjçé¤jš

• Áw¥ò gæ‰Á ika§fëš gæ‹w ÃwF Kiwahd gŸëfëš j§fSila

FHªijfis Ûs gŸëæš f£lhakhf nr®¤jš

• c©L ciwél ika§fëš rikaš Tl«, fê¥Ãl«, R‰W¥òw« öŒikahf

cŸsjh vd f©fhâ¤jš

Ï. kh‰W¤Âw‹ bfh©l FHªijfŸ

kh‰W¤ÂwDilnah® v‹gt® ah®?

kh‰W¤ÂwdhëfS¡fhd ey¢r£l¤Âš VGtifahd kh‰W¤Âw‹

F¿¥Ãl¥g£LŸsJ.

• gh®itæ‹ik

• Fiwgh®it

• fhJ nfshik k‰W« thŒ ngr Ïayhik

• kd ts®¢Á F‹¿a ãiy

khw;Wj;khw;Wj;khw;Wj;khw;Wj;khw;Wj;

jpwDilath;fSk;jpwDilath;fSk;jpwDilath;fSk;jpwDilath;fSk;jpwDilath;fSk;

jpwikahsh;fNs!jpwikahsh;fNs!jpwikahsh;fNs!jpwikahsh;fNs!jpwikahsh;fNs!


9

• clèa¡f FiwghL (if, fhš Kjèa cW¥òfŸ Cd«)

• bjhGnehŒ Fzkilªjt®fŸ

• kdnehahš ghÂ¡f¥g£lt®.

kh‰W¤Âw‹ FHªijfis v›tifæš f©l¿a KoÍ«?

Mu«g Rfhjhu ãiya§fŸ, kU¤JtkidfŸ, kU¤Jt Kfh«fŸ, m§f‹tho

gâahs®fŸ, k¡fŸ bjhif fz¡F ika§fŸ, j‹dh®t¤ bjh©L ãWtd§fŸ,

gŸë MÁça®fŸ khzt®fŸ, »uhk mÂfhçfŸ, k¡fŸ bjhif fz¡bfL¥ò étu«

ngh‹w ts§fëèUªJ kh‰W¤Âw‹ FHªijfis f©l¿a KoÍ«.

FHªijfë‹ cçikfŸ g‰¿ c§fS¡F bjçÍkh?

• cæ®thH cçik

• ÁªÂ¥gj‰fhd cçik

• ghJfh¥ghf thH cçik

• r_f ghJfh¥Ã‰fhd cçik

• K‹ndWtj‰F cçik

• jftš bgw cçik

• g§nf‰gj‰F cçik

• v§F« RjªÂukhf thH cçik

• Mnuh¡»akhf thH cçik

• rk¤Jtkhf thH cçik

• fšé¡fhd cçik.

kh‰W¤ ÂwDila FHªijfë‹ K‹nd‰w¤Âš c§fë‹ g§F v‹d?

• gŸë taJila mid¤J kh‰W¤ÂwDila FHªijfis¥ gŸëæš nr®¤Âl

elto¡if vL¤jš.

• bjhl®ªJ gŸë¡F tUtij cWÂ brŒjš.

• bjhl®ªJ gŸë¡F brštij f©fhâ¤J cjé brŒjš nt©L«.

kh‰W¤ ÂwDila mid¤J

FHªijfS¡F« mid¤J

cçikfisÍ« tH§»lš

nt©L«


10

• gŸëæš rhŒjs eilghij, Áw¥ò¡ fêtiw mik¡f¥g£LŸsdth v‹gij¡

f©fhâ¤jš.

• jilæšyh gŸë¢ NHèš jukhd fšé tH§»l elto¡if nk‰bfhŸsš.

• midtiuÍ« ghug£rä‹¿ rKjha¤Âš el¤Âl têtif brŒjš.

• r_f ghJfh¥ò më¥gij cWÂ brŒjš.

• jå¤Âw‹fis¡ f©l¿ªJ C¡Fé¤jš.

• muR cjé¤ bjhiffis¥ bg‰W¤ jUjš.

• cjé cgfuz§fis bgWtj‰F V‰ghL brŒjš.

• Å£oYŸs k‰w FHªijfis¥ nghynt rkkhf el¤Âl tèÍW¤Jjš.

• thŒ¥òŸs Ïl§fëš kU¤Jt®fis miH¤J MnyhridfisÍ«,

Á»¢irfisÍ« më¤jš.

midtU¡F« fšé Â£l¤Â‹ Ñœ cŸsl§»a fšé g‰¿ bjçÍkh?

xU tF¥giwæš rhjhuz khzt®fSl‹ vªj FiwghLila

khzt®fisÍ« nr®¤J it¤J f‰Ã¥gJ cŸsl§»a fšéahF«. Ï›tF¥giwæš

mid¤J FiwghLila FHªijfS¡F« njitahd Jiz¡fUéfS« f‰wš-

f‰Ã¤jY¡fhd bghU£fS« it¡f¥g£oU¡F«. jäHf muR, f‰wèš FiwghL,

òw cyF Áªjid FiwghL k‰W« bls‹ m¿F¿fŸ bfh©l FHªijfS¡fhd

Áw¥ò Â£l¤ij Ïªj M©L Kjš brašgL¤J»wJ.

kU¤Jt Kfh«fŸ el¤JtÂ‹ neh¡f« v‹d?

M©LnjhW« kht£l kh‰W¤ÂwDilnahU¡fhd kWthœÎ ika¤Jl‹

ÏizªJ mid¤J t£lhu§fëY« kU¤Jt Kfh«fŸ el¤Â Cd¤Â‹ msÎ,

j‹ik g‰¿ rh‹¿jœ tH§f¥gL«. Ï«Kfh«fëš muR kU¤Jtkid kU¤Jt®fŸ

(f©, fhJ, _¡F, bjh©il kU¤JfŸ vY«ò kU¤JfŸ, kd ey kU¤JfŸ) kht£l

kh‰W¤ÂwDilnahU¡fhd kWthœÎ mYty®, Áw¥ò MÁça®fŸ, clš Ïa¡f gæ‰Á

ãòz®fŸ M»nah® ÏU¥gh®fŸ.


11

kh‰W¤Âw‹ FHªijfS¡fhd cjéfŸ g‰¿ bjçÍkh?

njit¡nf‰g ÏU r¡fu t©o, _‹W r¡fu t©o, fhbjhè fUé, ÃbuŒš

ò¤jf§fë‹ ngh‹wit M©L njhW« tH§f¥gL«. njit¥go‹ Ïytr mWit

Á»¢ir¡F« têtif brŒa¥gL»wJ. ghÂ¥Ã‹ Ôéu¤ij¥ bghW¤J

Ï¡FHªijfis v›tif¥ gŸëfëš nr®¡fyh« v‹gj‰F ÏJngh‹w Kfh«fŸ

k‰W« cjéfŸ mo¥gilahf cŸsd.

kh‰W¤Âw‹ FHªijfS¡F njit¥gLtbjšyh« ekJ mDjhg§fŸ mšy,

Áw¥ghd vÂ®fhy¤ij cUth¡» jUtJ ekJ K¡»a flikahF«.

4. bg©fšé Áw¥ò Â£l«

m. f°öçghŒ fhªÂ ghèfh é¤ahyah Â£l« (KGBV)

f°öçghŒ fhªÂ ghèfh é¤ahyah Â£l¤ij¥ g‰¿ c§fS¡F bjçÍkh?

Ï¤Â£l« 10- 14 taJŸs bg© FHªijfë‹ fšé¡F¤ jilahf ÏU¡F«

r_f mik¥ò, tWik, bghUshjhu¢ NHš, FL«g¢ NHš M»at‰iw jf®¤bj¿ªJ

fšéæš M©, bg© ÏUghyU¡F« ghèd¢ rkãiyia V‰gL¤Jtij äf¡ K¡»a

F¿¡nfhshf¡ bfh©L brašg£LtU»wJ.

Ï¤Â£l« vªbjªj kht£l§fëš brašgL»wJ ? v¤jid gŸëfŸ cŸsd?

f°öçghŒ fhªÂ ghèfh é¤ahyah Â£l« flÿ®, j®kòç, <nuhL f%®,

»UZz»ç, ehk¡fš, Átf§if, nry« ÂUt©zhkiy, bgu«gÿ® éG¥òu«,

éUJef® 12 kht£l§fëš cŸs 45 fšéæš Ã‹j§»a x‹¿a§fëš eilbg‰W

tU»wJ. Ï¤Â£l¤Â‹ _y« 61 c©L ciwél¥ gŸëfŸ el¤j¥g£L tU»‹wd.

Ï¥gŸëfis m§Ñfç¡f¥g£l 34 bjh©L ãWtd§fŸ ã®t»¡»wh®fŸ.

Ï¥gŸëæ‹ Áw¥ò m«r§fis g‰¿ bjçÍkh?

• x›bthU KGBV gŸëÍ«, cŸ f£lik¥ò trÂÍl‹ Toa Áw¥ghd f£ol

trÂia bg‰WŸsd.

• Ï¥gŸëæš gæY« bg© FHªijfS¡F czÎ, cil, ÏU¥Ãl«, ÓUil,

m‹whl cgnahf¥ bghU£fŸ mid¤J« Ïytrkhf tH§f¥g£L Áw¥ò

ftd¤Jl‹ fšé më¡f¥g£L tU»wJ.


12

• nkY« fšéÍl‹ Toa gšntW bjhê‰ gæ‰ÁfisÍ« Ï¥gŸëfŸ

tH§F»‹wd. fâå gæ‰Á, ijaš gæ‰Á, if¤Âw‹fis ts®¡F«

gæ‰ÁfŸ khzéfS¡F Áw¥ghd Kiwæš tH§f¥gL»‹wd.

• gŸëæš gæY« mid¤J bg© FHªijfS¡F« gŸëæš gæY« fhy¤Â‰F

LIC Policy _ykhf fh¥ÕL tH§f¥gL»wJ.

• nkY« m¥bg©FHªijfë‹ bgaçš Jt§f¥g£l mŠryf fz¡»š

x›bthU khjK«, %.50/- brY¤j¥g£L, mt®fŸ Ï¥gŸëia é£L

bršY«nghJ nk‰fšé¡fhf tH§f¥gL»wJ.

• f‰wš milÎ bgwhj bg© FHªijfŸ, Kjèš EiHÎ tF¥Ãš nr®¡f¥g£L,

braštê¡ f‰wš Kiwæš f‰Ã¡f¥gL»wh®fŸ. Ã‹ò 6,7,8 tF¥òfëš ALMKiwæš vëikahf f‰Ã¡f¥gL»wJ.

• Ï¥gŸëæš gâah‰W« ghl« k‰W« ghl« rhuhj gâahs®fŸ midtU«

bg©fns v‹gJ xU Áw¥ò m«rkhF«.

Ï¤Â£l¤ij brašgL¤JtÂš Cuh£Á jiyt®fŸ / bghJ k¡fŸ v›éj«

cjtyh«?

• Cuh£Á jiyt®fŸ j§fSila fšéæš Ã‹j§»ÍŸs x‹¿a¤Âš

Jt¡f¥gL« bg©FHªijfS¡fhd j§F« éLÂÍl‹ Toa Áw¥ò c©L

ciwél¥ gŸë Jt§f¥gL«bghGJ mj‰F bgU« MjuÎ më¡f nt©L«.

• c©L ciwél¥ gŸëia ã®t»¡F« bjh©L ãWtd« k‰W« midtU¡F«

fšé Ïa¡f gâahs®fS¡F mid¤J x¤JiH¥igÍ« ešf nt©L«.

• m¥gFÂ k¡fS¡F Ï¥gŸë g‰¿a Áw¥ig vL¤J¡T¿ xU éê¥òz®it

cUth¡f nt©L«. bg©FHªijfS¡F fšéæ‹ K¡»a¤Jt« F¿¤J

vL¤J¡Tw nt©L«.

• KGBV gŸëæš eilbgW« mid¤J PTA T£l§fŸ, éHh¡fëY« g§nf‰f

nt©L«.


13

• KGBV gŸëæš gæY« ViH bg©FHªijfS¡F murh§f« tH§F« Ãw ey¤

Â£l§fis k‰W« Ãw bfhilahs®fël« cjé (Sponsor) bg‰W« tH§fyh«.

• KGBV gŸë khzéfë‹ go¥igÍ« bjhl®ªJ f©fhâ¡fyh«.

M. njÁa bg©fšé Áw¥ò¤ Â£l«

njÁa bg©fšé Áw¥ò Â£l¤ij¥ g‰¿ c§fS¡F bjçÍkh? Ï¤Â£l« vªbjªj

kht£l§fëš brašgL»wJ ?

• bg© fšéæš Ã‹j§»ÍŸs flYh®, j®kòç, <nuhL f%®, »UZz»ç, ehk¡fš,

Átf§if, nry« ÂUt©zhkiy, bgu«gÿ® éG¥òu« M»a 11 kht£l§fëš

37 x‹¿a§fëš cŸs gŸëfëš 1 Kjš 8-« tF¥òtiu gæY«

bg©FHªijfŸ ÏilãW¤jä‹¿ fšéia¤ bjhlu Ï¤Â£l« cjÎ»J.

Ï¤Â£l¤Â‹ brašghLfŸ ahit ?

• 6,7 & 8« tF¥ò khzéfS¡F, ija‰ fiy, ó ntiy¥ghL, if¤ bjhê‰gæ‰Á,

nahfh, fuh¤nj, iféid¥ bghU£fŸ jahç¤jš k‰W« fâå¥ gæ‰Á.

• j‹d«Ã¡if, bg©fšéæ‹ K¡»a¤Jt«, jiyik¥ g©ò, MSik¤ Âw‹,

M§»y¥ ng¢R, j‹R¤j« k‰W« clš ey¡ fšé ngh‹w thœéæš Âw‹

gæ‰ÁfŸ.

• khzéfis fšé¢R‰Wyh miH¤J bršYjš.

Ï. bg©fšé Â£l«

bg©fšé¤ Â£l« k‰W« mj‹ brašghLfis¥ g‰¿ c§fS¡F bjçÍkh ?

• jäHf¤Âš, mid¤J kht£l§fëY« cŸs bg©FHªijfŸ gŸë¡F

tUtijÍ« gŸëæš bjhl®ªJ gæštijÍ« C¡Fé¡F« éjkhf

bg©fšé¤ Â£l« brašgL¤j¥gL»wJ.

• Ï¤Â£l« mid¤J kht£l§fëY« nj®ªbjL¡f¥g£l gŸëfëš gæY« 6,7,8

tF¥ò khzéfS¡F gšntW éjkhd bjhê‰fšé gæ‰Á tH§f¥gL»wJ.

• khzéfë‹ m¿it nk«gL¤Jtj‰F fšé R‰Wyh miH¤J bršy¥gL»wJ.

• thœ¡if¡F cfªj thœéaš Âw‹ gæ‰ÁfŸ tH§f¥gL»wJ.


14

<. »uhk¡ fšé¡FG

»uhk¡ fšé¡ FG g§F mik¥ò - murhiz (ãiy) v©.53 k‰W« murhiz

(ãiy) v© 108 ‹ go x›bthU gŸëæY« mik¡f¥gl nt©L«.

»uhk¡ fšé¡FG cW¥Ãd®fŸ ah®

?

x›bthU gŸëfëY« xU

»uhk¡fšé FG

mik¡f¥g£LŸsJ. ÏÂš

jiytuhf Cuh£Á jiytU« / th®L

cW¥ÃdU«, gŸë jiyikahÁça®

brayhsuhfÎ«, bg‰nwh® MÁça®

fHf¤ jiyt®, kfë® Racjé¡

FG, m§f‹tho mik¥ghs®,

bg‰nwh®fŸ, MÁça® ÃuÂãÂ,

Rfhjhu mYty®, »uhk ã®thf mÂfhç, ÏisP® k‹w cW¥Ãd® ngh‹nwh®

Ï¡FGéš cW¥Ãduhf cŸsd®.

»uhk¡ fšé¡FGé‹ K¡»a gâfŸ ahit?

• gŸë¡F« r_f¤Â‰F« ghykhf ÏU¤jš

• »uhk¡ fšé¡FG T£l¤Âš jtwhkš fyªJ bfhŸSjš

• gŸë nk«gh£o‰F k¡fë‹

g§fë¥ig mÂfkh¡FtJ

• gŸë¡fhd ãÂ xJ¡Ñ£oid

Kiwahf bryÎ brŒjš

• gŸë nr®¡if¡fhd

éê¥òz®Î brašghLfëš

<LgLjš


15

• bg‰nwh®, khzt®fŸ, bghJk¡fŸ fyªJ bfhŸS« tifæš njÁa éHh¡fis

gŸëæš el¤Jjš.

• khzt®fë‹ f‰wš K‹nd‰w« F¿¤J m¿ªJ, ÃwU¡F« m¿a¢ brŒjš

• k¤Âa, khãy muRfŸ tH§F« mid¤J trÂfisÍ« mid¤J

FHªijfS¡F« »il¡f¢ brŒjš.

• gŸë nk«gh£L¡F »uhk k¡fë‹ g§nf‰ò äFÂahf ÏU¡FkhW brŒjš

nt©L«. gŸë ts®¢Á¡fhd khåa« Áw¥ghd Kiwæš btë¥gilahf¢

bryél¥ gl cjÎjš. gŸë guhkç¥ò khåa¤ bjhifæid KiwahfÎ« M¡f

ó®tkhf bryél jiyikahÁçaU¡F cjÎjš

• nk khj¤Âš k¡fŸ bjhif fz¡bfL¥ò, #&‹ khj¤Âš gŸë taJ¡

FHªijfŸ midtiuÍ« gŸëæš nr®¤jš M»ad KG mséš

eilbgWtij cWÂ brŒjš

• V¥uš, #&iy, m¡nlhg® k‰W« #dtç khj§fëš Â£l nkyh©ik jftš

bjhF¥ò got« (PMIS) jiyikahÁça® k‰W« »uhk¡ fšé¡ FG¤ jiytuhš

ó®¤Â brŒa¥g£L gŸë¤ bjhF¥ò¡ fU¤jhŒÎ ika§fŸ (CRC) _y« t£lhu

ts ika¤Â‰F (BRC) mD¥g¥gLtij cWÂ brŒjš

• bghJ k¡fshš gŸëfS¡F tH§f¥g£l e‹bfhil k‰W« g§fë¥òfis

gÂÎ brŒtij gŸëæš cWÂ brŒjš nt©L«.

c. KG gŸë nk«gh£L¤ Â£l« (WSDP) xU K‹ndh£l«

KG gŸë nk«gh£L¤ Â£l« v‹gJ

• x›bthU M©L« tF¥ò thçahf khzt® nr®¡ifia Â£läLjš,

cWÂ¥gL¤Jjš.

• khzt®fS¡fhd MÁça® njitia cWÂ brŒJ, 1 Kjš 5 tF¥ò tiu

v¤jid MÁça® njit? 6-8 tF¥ò tiu v¤jid MÁça® njit? v‹gij¤

Ô®khå¤jš.

• gŸë cŸf£lik¥ig¥ g‰¿ (njitahditfŸ F¿¤J) Â£läLjš.

• _‹W M©LfS¡F¤ njitahd TLjš ãÂ F¿¤J Â£läLjš.


16

• x›bthU ãÂ M©L Kotj‰F K‹ò«, _‹W khj§fS¡F K‹ghfnt M©L

Â£l« jahç¤jš nt©L«.

• mid¤ijÍ« jahç¤J ifbah¥gä£L ãÂah©o‰F K‹ò jUjš nt©L«.

nk‰f©l gâfŸ mid¤ijÍ« gŸë nkyh©ik¡ FG brŒÍ«.

x£Lbkh¤j KGikahd ts®¢Á (Holistic Development)

gŸë khzt‹ x£Lbkh¤j KGikahd ts®¢Áia bgWtnj neh¡fkhF«.

• ekJ »uhk¤Âš cŸs gŸëæš ekJ FHªijfŸ go¡»‹wd®.

• khzt®fŸ k»œ¢ÁÍl‹ éisah£lhf f‰wš ãfœÎfëš <Lgl nt©L«.

• tF¥giwfŸ khzt®fë‹ njit¡nf‰g btë¢r«, fh‰nwh£l« cŸsjhf

ÏU¡f nt©L«.

• khzt®fë‹ v©â¡if¡F V‰g MÁça®fŸ ÏU¡f nt©L«.

• 100 khzt®fS¡F nkš gæY« eLãiy tF¥òfS¡F fiy, ntiy,

éisah£L¡F gFÂneu MÁça®fŸ ÏU¡f nt©L«.

• muR më¡F« rYiffŸ, cça neu¤Âš khzt®fS¡F tH§f¥gl cjé

brŒjš.

• thu« xU KiwnaD« gŸë¡F¢ br‹W gŸë¤ njitfis m¿a nt©L«.

• khzt®fë‹ f‰wš milÎ F¿¤J« mjid nk«gL¤J« brašÂ£l§fŸ

F¿¤J« MÁça®fSl‹ fyªJ ngr nt©L«.

• fâj /m¿éaš brašghLfis thœ¡ifnahL bjhl®ò gL¤Â nksh¡fŸ

el¤Jjš.

• tUl¤Â‰F xU Kiw m¿éaš/fâj« rh®ªj f©fh£Á el¤Â khzt®fis

C¡Fé¤jš.

• M©L éHh¡fŸ _y« khzt®fë‹ gil¥gh‰wš Âw‹ (ng¢R/ f£Liu/gh£L/

xéa« tiujš/fâåia ga‹gL¤Jjš) ngh‹wt‰iw el¤Â mt®fis

kÂ¥ÃLjš k‰W« C¡Fé¤jš. mj‹ _y« khzt®fë‹ gil¥gh‰wiy

ts®¡f KoÍ«.


17

gšntW gâ¡fhf »uhk k¡fis rªÂ¡F« nghbjšyh« FHªijfë‹ fšé

rh®ªj étu§fis nf£L C¡Fé¡f nt©L«.

gŸë Rfhjhu« k‰W« ešthœÎ

kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ gŸëfëš R¤j« k‰W« Rfhjhu« F¿¤J

fU¤J bjçé¡ifæš FHªijfS¡F Mnuh¡»akhd clšey«, R¤j« k‰W«

Rfhjhu KiwfŸ g‰¿ f‰W¤ju¥glnt©L« v‹W T¿ÍŸsh®. vdnt mj‰F jFªj

f£lik¥òfis V‰gL¤j nt©L« v‹W F¿¥Ã£LŸsh®.

gŸë Rfhjhu¤Â‰fhd Áwªj gŸëfŸ bfh©oU¡f nt©oa IªJ K¡»a

m«r§fshtd;

• ghJfh¥ghd FoÚ® (Safe water)

• fê¥giw (Toilet)

• fê¥giw¡F¤ j©Ù® (Water for Toilet)

• j©ÙUl‹ Toa iffGÎ« trÂ (Hand Washing Facility)

• m¿th®ªj Ú® nkyh©ik (Wise Water Management)

• Rfhjhu¡ fšé (Hygiene Education)

Rfhjhu gæ‰Á

mid¤J MÁça®fS¡F Mnuh¡»a« k‰W« R¤j«, Âl¡fêÎ nkyh©ik,

m¿th®ªj Ú® nkyh©ik, Rfhjhu« k‰W« khjélhŒ R¤j« g‰¿ gæ‰Á më¡f¥gL«.

Ï¥gæ‰Áæš khzt®fS¡F tH§f¥gl nt©oa R¤j« k‰W« Rfhjhu« bjhl®òila

gæ‰ÁfŸ më¡f¥gL«.

m¿th®ªj Ú® nkyh©ik

fêtiw, FoÚ®trÂ, rika‰ Tl« M»at‰¿‹ f£Lkhd§fëš j©Ù®

ga‹ghL k‰W« fêÎÚ® ga‹ghL F¿¤J éê¥òd®Î V‰gL¤j nt©L«. Ïj‰F K‹

cjhuzkhf »UZz»ç kht£l¤Âš m¿th®ªj Ú® nkyh©ikæš xU§»izªj

j©Ù® ga‹ghL k‰W« fêÎ Ú® ga‹ghL brŒa¥g£LŸsJ. Âut k‰W« Âl

fêÎfëš ÏUªJ bgw¥g£l cu§fis bfh©L Mnuh¡»akhd NHiy gŸëfëš

cUth¡f KoÍ«.


18

Rfhjhu nk«gh£L Â£l¤Âš eLãiy / ca®ãiy / nkšãiy gŸëfëš vç¥ò

rhjd¤Jl‹ Toa khzéaU¡fhd fê¥giw f£l¥gl nt©L«.

fê¥giw guhkç¤jš

fêtiwfisÍ«, gŸë tshf¤ij R¤jkhf it¤ÂU¡f nt©L«.

fê¥giwfis guhkç¥gj‰F gŸë guhkç¥ò khåa« ãÂæèUªJ« k‰W« cŸq®

mik¥òfŸ cjéÍl‹ nk‰bfhŸsyh«. Cuh£Á jiyt® mj‰fhd cjéfis

brŒa nt©L«.

gŸë cŸf£lik¥ò

gŸë cŸf£lik¥ò trÂfŸ nk«gL¤JtJ v¥go?

midtU¡F« fšé Ïa¡f¤Âš tF¥giwfŸ, FoÚ® trÂ, fê¥giw,

R‰WRt® k‰W« jsthl¥ bghU£fŸ tH§f¥gL»wJ. nkY« k‰w Jiwfshd Cuf

ts®¢Á k‰W« Cuh£Á Jiw _y« brašgL¤j¥gL« Â£l§fŸ, ghuhSk‹w

cW¥Ãd® cŸq® nk«gh£L Â£l«, r£l k‹w cW¥Ãd®, bjhFÂ nk«gh£L Â£l«,

KG Rfhjhu Ïa¡f«, xU§»izªj gŸë cŸf£lik¥ò nk«gh£L¤ Â£l« ãÂ

xJ¡ÑL brŒa¥g£L»wJ. nk‰f©l ãÂæid Cuh£Á gŸëfS¡F bg‰W

jUtj‰fhd Ka‰Áfis Cuh£Á jiyt® nk‰bfhŸs nt©L«.

k¡fŸ g§nf‰Ã‹ mtÁa«

k¡fŸ g§nf‰ò v‹whš v‹d?

gŸë rh®ªj ãfœÁfëš fyªJ¡bfh©LŸÇ®fsh?

rKjha« k‰W« jåkåj‹ tsh¢Á¡F njitahd c£f£lik¥ò, fšé,

ÏU¥Ãl«, gŸë, bghJ Rfhju«, éisah£L, m‹whl« ãfG« brŒÂfŸ, m¿éaš

rh®ªj brašghLfŸ. Ït‰¿‰F njitahd x¤JiH¥ò (m) mJ rh®ªj brašghLfëš

g§fë¤J KG j‹åiwÎ bgw bjhl®ªJ gâah‰Wtnj k¡fŸ g§nf‰ò MF«.

k¡fŸ g§nf‰Ã‹ mtÁa«

• ekJ C®, ekJ gŸë, ekJ khzt®fŸ, ekJ MÁça®fŸ v‹w cz®Î V‰gl

• muR Â£l§fŸ, rYiffŸ, m¿é¥òfŸ rçahf br‹wiltij cWÂ brŒa


19

• MÁça®fŸ, khzt®fŸ, rKjha«, nk«gL¤j

• jukhd gŸë - jukhd fšé - jukhd gæ‰WKiw - jukhd rKjha« cUthf

• gŸë¡F njitahd ãÂ Mjhu§fisÍ« - cŸS® ts§fis mÂf¥gL¤Â -

gŸë ts®¢Á¡F cjÎjš

• jukhd ešthœÎ - Rfhjhu« - r¤JzÎ - všyh ju¥ÃdU¡F« br‹wila

cjÎjš

Cuh£Á jiyt®fŸ gŸë¡F«, rKjha¤Â‰F xU ghykhf brašgLtj‹

_y« Áwªj khzt®fisÍ« Áwªj r_jha¤ijÍ« cUth¡f KoÍ«.


20


21

2. kiH Ú® nrfç¥ò


22


23

2. kiH Ú® nrfç¥ò

th‹ã‹W cyf« tH§» tUjyhš

jhdäœj« v‹Wzu‰ gh‰W

kiH cy»‹ všyh cæ®¡F« rhfh kUªJ v‹wh® tŸSt®.

kiHÚ® nrfç¥ò v‹gJ kiHÚiu¤ Âu£o, xU§nf Fé¤J, nrä¤J it¥gJ

MF«. kiHÚiu¢ nrfç¤J bghJ k¡fë‹ FoÚ® njitfS¡F, fhšeilfS¡F

Ú®¥ghrd¤Â‰F k‰W« ãy¤jo Ú® k£l¤ij ca®¤Jtj‰F ga‹gL¤jyh«.

ãy¤jo Ú® v‹gJ óä¡foæš mikªJŸs ghiwfëš fhz¥gL« Jthu§fŸ,

éçršfŸ k‰W« kzš JfŸfS¡F Ïil¥g£l fhèæl§fëš »il¡»wJ. Ï›thW

óä¡foæš cŸs Ï¤jifa ãy¤jo Ú® ãu«ÃÍŸs got§fŸ ãy¤jo Ú®jh§»fŸ

vd¥gL«. óä¡foæš xU F¿¥Ã£l MH« tiu cŸs ãy¥gFÂ ãy¤jo Úuhš

ãu¥g¥g£oU¡F«.

Ï›thW nj§»æU¡F« ãy¤jo Úç‹ nkšk£l« ãy¤jo Ú® k£l«

vd¥gL»wJ. Ïl¤Â‰F jFªjthW Ïªj ãy¤jo Ú® k£l« xU Áy Û£l®fëèUªJ

ü‰W¡fz¡fhd Û£l®fŸ tiu ntWgL«. ãy¤jo, Ú®¤jh§»fëèUªJ

vL¡f¥gL« j©Ù® x›bthU M©L« bgŒÍ« gUt kiHæ‹ _y«

<Lf£l¥gL»wJ.

kiHÚç‹ K¡»a¤Jt«

óäæš »il¡»‹w 100% j©Ùçš

flš Úç‹ msÎ = 97.2.%

ãy¤jo Úç‹ msÎ = 0.6%

nkšgu¥ò Úç‹ msÎ = 2.2.%

nk‰f©l ãy¤jo Ú® k‰W« nk‰gu¥ò Úçš eh« ga‹gL¤j¡ Toa ãiyæš

cŸs Úç‹ msÎ 1 % k£Lnk. k‰wit gšntW fhuz§fëdhš eh« ga‹gL¤j

Koahj ãiyæš cŸsd.

tw©l fhy¤J¡F¥ ÃwF bgŒÍ« Kjš kiHæ‹ Úiu nrfç¡fhkš é£L

éLtJ ešyJ. ÏÂš öÁ, gwit v¢r« ngh‹witfŸ fyªÂU¡fyh«.


24

óäæš ÏilélhJ eilbgW« Ú® RH‰Áæš kiHÚ® K¡»a g§F t»¡»wJ.

kiHÚ®jh‹ mid¤J Ú® ts§fS¡F« Kj‹ikahd MjhukhF«. MWfŸ, VçfŸ,

Fs§fŸ k‰W« ãy¤jo Ú® M»a mid¤Â‰F« _yhjhu« kiHÚ®. j‰fhy¤Âš ekJ

Ú®¤njitfS¡F nk‰T¿a Ú® ts§fisna bgçJ« rh®ªÂU¡»nwh«. Ï›thwhd

Nœãiyæš kiHÚç‹ K¡»a¤Jt« bgçJ« czu¥glhkš ÏU¡»wJ. kiHÚ®

nrfç¥ò v‹gJ kiHÚç‹ K¡»a¤Jt¤ij cz®ªJ, kiH bgŒÍ« Ïl§fëš mjid

Åzh¡fhkš KGikahf ga‹gL¤Â¡ bfhŸSjš MF«.

j©Ù® j£L¥ghL, g‰wh¡Fiw V‹?

1. efu§fŸ k‰W« »uhk§fëš bgU» tU« k¡fŸ bjhifæ‹ njitia¥ ó®¤Â

brŒtj‰fhf, Ú®ts§fŸ mÂf¥goahf cgnahf¥gL¤j¥g£L tU»‹wd.

2. efu§fŸ k‰W« »uhk§fëš mÂfç¤J tU« f£ol§fŸ, jh®/Ábk©£

rhiyfŸ M»at‰whš Âwªj btë¥gFÂfŸ FiwªJ Ïa‰ifahf kiHÚ®

CLUtš jL¡f¥gL»wJ.

3. flnyhu efu§fëš ãy¤ÂDŸ òF« Úç‹ msÎ FiwªJ, MœFHhŒ »zWfŸ

_y« ãy¤jo Ú® mÂfkhf vL¡f¥gL« nghJ, flšÚ®, ãy¤joæš fyªJ, ãy¤jo

Úiu¥ ga‹gL¤j Ïayhj msé‰F kh‰¿éL»wJ. Ïjid kiHÚ® nrfç¥ò

KiwfŸ _y« jé®¡fyh«.

4. gUtkiH bghŒ¤J¥ nghF« fhy§fëš j©Ù® j£L¥ghL mÂfç¤J ãy¤jo

Ú® mÂfkhf¥ ga‹gL¤j¥gL«. Ïjdhš ãy¤jo Ú® FiwªJ »zW k‰W«

VçfŸ tw©L éL»‹wd.


25

5. efu§fŸ k‰W« »uhk§fëš Ú®ts Mjhukhd gFÂfŸ M¡»uä¥ò

brŒa¥gLtjhš Ú®¤nj¡F« gFÂfŸ FiwªJ éL»‹wd.

6. kåj®fë‹ Âdrç ga‹gh£o‰fhd j©Ù® njit mÂfkh»ÍŸsJ.

7. ÅLfŸ k‰W« bjhê‰rhiyfëš btëna‰w¥gL« fêÎÚ® R¤Âfç¡f¥glhkš

btëna‰w¥gL»‹wd.

8. FoÚiu k‰w ga‹ghLfS¡F ga‹gL¤JtjhY«, FoÚ® FHhŒfëš V‰gL«

fÁédhY«, Kiwnflhf FHhŒfis cil¤J Ú® vL¥gjhY« 50% FoÚ®

Åzo¡f¥gL»‹wd.

Ô®Î

1. kiHÚnu mid¤J Ú®ts§fS¡F« MjhukhF«.

2. j©Ù® njitia <Lf£LtÂš kiHÚ® Ï‹¿aikahj g§F t»¡»wJ.

3. kiHÚ® nrfç¥ò, j©Ù® g‰wh¡Fiwia jé®¡f cjÎ»wJ.

4. ãy¤jo Ú®ts¤ij¥ ghJfh¡f ãy¤jo Ú®¤jh§»fëš kiHÚiu nrä¡f

nt©L«.

5. kiHÚ® nrfç¥ò x‹nw j©Ù® g‰wh¡Fiw mid¤Â‰F« Ô®thF«.

kiHÚiu V‹ nrä¡f nt©L«?

• ãy¤jo Ú®¤jh§»fëš cŸs Ú®ts¤ij mÂfç¡f ÏaY«

• ãy¤jo Ú®k£l« Fiwtij¤ jL¡f ÏaY«

• ãy¤jo Úç‹ ju¤ij mÂfç¡f ÏaY«

• flnyhu¥ gFÂfëš flšÚ® CLUtiy¤ jé®¡f ÏaY«

• efu¥ gFÂfëš kiHahš V‰gL« btŸs¥ bgU¡if¤ jé®¡f ÏaY«.

• fëk© gFÂfëš cŸs f£ll§fëš cUthF« éçršfis¤ jé®¡f ÏaY«.


26

kiHÚ® nrfç¥ò v‹whš v‹d?

kiH bgŒÍ« nghJ neuoahf

mjid nrfç¥gJ«, óä¡FŸ

brY¤JtJ« kiHÚ® nrfç¥ò

MF«.

kiHÚiu v¥go nrfç¡f

nt©L«?

kiHÚiu ÏUtêfëš

nrfç¡fyh«.

1. neuoahf bgça bjh£ofëš

nr®¤J it¤J njit¡F cgnah»¡fyh«.

2. Ãu¤Ânafkhd kiHÚ®nrfç¥ò Kiwfë‹ _y« óä¡FŸ brY¤Â ãy¤jo Ú®

ts¤ij mÂfç¡fyh«.

kiHÚiu nrfç¡f Áwªj têKiw vJ?

kiHÚiu bjh£ofëš nr®¤J it¥gJ mšyJ óä¡FŸ brY¤JtJ v‹gJ

x›bthU gFÂæš bgŒÍ« kiHæ‹ msit¥ bghW¤jjhF«. cjhuzkhf tUl«

KGtJ« kiH bgŒÍ« gFÂfëš Á¿a bjh£ofëš kiHÚiu nrfç¤J cgnah»¡f

ÏaY«. Mdhš tUl¤Âš Ïu©L mšyJ _‹W khj§fŸ k£Lnk kiH bgŒÍ«

gFÂfëš M©L KGtJ« kiHÚiu cgnah»¡f nt©Lbkåš, mÂf msÎ

bfhŸssÎ bfh©l bgça bjh£ofŸ njit¥gL«. vdnt, kiHÚiu óä¡FŸ

brY¤Jtjhš »il¡f¡Toa e‹ikfis¡ fU¤Âš bfh©lhš Ï«Kiwna

ÁwªjjhF«.

kiHÚ® nrfç¥ò KiwfŸ

kiHÚiu ÏUtifahf nrfç¡fyh«.

m. f£ol bkh£il khoæš bgŒÍ« kiHÚ®

M. f£ol§fis¢ R‰¿ÍŸs Âwªj btë¥ gFÂfëš bgŒÍ« kiHÚ®.


27

• ÅL, f£ol§fëš »zW mšyJ FHhŒ »zW ÏU¥Ã‹ bkh£il khoæš éG«

kiHÚiu Ït‰¿‹ _y« vëa Kiwfëš neuoahf¢ nrfç¡fyh«.

• Âwªj btë¥gFÂæš éG« kiHÚiu Ïl¤Â‰F¤ jFªj kiHÚ® nrfç¥ò

KiwfŸ _y« nrfç¡fyh«.

• kiHÚiu Ñœ¡f©l vëa mÂf bryéšyhj Kiwfëš nrfç¤J ãy¤ÂDŸ

CLUt¢ brŒJ ãy¤jo Ú® ts¤ij¥ bgU¡fyh«.

1. bkh£il khoæš éG« kiHÚ® nrfç¤jš

m) Âwªj btë¡ »zWfŸ _y« nrfç¤jš

M) FHhŒ¡ »zWfŸ _y« nrfç¤jš

2. bkh£il kho, Âwªj btë¥gFÂfëš éG« kiHÚiu¢ nrfç¤jš.

m) fÁÎÚ®¡ FêfŸ Kiw

M) JisÍŸs fÁÎÚ®¡ FêfŸ Kiw

Ï) fÁÎÚ®¥ gLiffŸ Kiw

<) JisfSŸs fÁÎÚ®¡

FêfŸ Kiw

c) ÚU£lš »zW (Fiwªj

é£l«) /Fiwªj MH«) Kiw

C) Ú%£lš »zW (bgça

é£l«/mÂf MH«) Kiw

tw©l fhy¤J¡F¥ ÃwF

bgŒÍ« Kjš kiHæ‹ Úiu

nrfç¡fhkš é£L éLtJ ešyJ.

ÏÂš JhÁ, gwit v¢r«

ngh‹witfŸ fyªÂU¡fyh«.


28


29

3. Âl¡fêÎ nkyh©ik


30


31


Rfhjhu Kiwæš fêÎfis m¥òw¥gL¤Jjš

x›bthU kåjD« jdJ m‹whl thœ¡ifæš Mnuh¡»a ãiyia

nk«gL¤jÎ«, nehŒfëèUªJ j«ik ghJfh¤J¡ bfhŸsÎ« Rfhjhukhd Kiwæš

jdJ gH¡f tH¡f§fis fil¥Ão¡f nt©L«.

Âl¡fêÎfshš V‰gL« Ãu¢ridfŸ

• thG« Ïl¤J¤ öŒikÍ« bfL»‹wJ.

• Âl¡ fêÎfŸ k¡F« bghGJ J® eh‰w« c©lh»wJ.

• Å£oš c©lhF« Âl¡ fêÎfis Rfhjhu Kiwæš m¥òw¥gL¤jhé£lhš mÂš

<¡fŸ bgU» tsU«.

• <¡fŸ j§fŸ fhšfë‹ _y« »Uäfis vL¤J¢ br‹W czÎ¥ bghU£fis

mR¤j¥ gL¤J»‹wJ.

• <¡fŸ czÎ¥ bghU£fis

mR¤j¥gL¤Â tæ‰W¥ngh¡F,

thªÂ ngÂ ngh‹w nehŒfis¥

gu¥ò»‹wJ.

• F¥igfis¡ Fé¤J it¥gjhš

ehŒ, g‹¿, khL, vè, ML

ngh‹wt‰¿‹ tÁ¥Ãlkhf kh¿

R‰W¥òw¤ öŒik bfL»‹wJ.

Âl¡fêÎfis Rfhjhu Kiwæš m¥òw¥gL¤J« Kiw

• m‹whl« c©lhF« Âl¡ fêÎfis _oÍl‹ Toa F¥ig¡ Tilæš nrfç¡f

nt©L«.

• vëÂš k¡fhj Âl fêÎfis(f©zho¤ J©L, Ãsh°o¡ ig) Ãç¤J vL¤J

jåahf m¥òw¥gL¤j nt©L«.


32

• k¡f¡ Toa F¥igfis cu¡Fêæš ngh£L, mj‹ nkš fhŒªj k©iz

bfh©L _l nt©L«. m›thW brŒtjhš F¥ig k¡F« nghJ c©lhF«

J®eh‰w¤ij jé®¥gJl‹ <¡fŸ mÂš K£ilæ£L ts®tijÍ« jL¡fyh«.

m¡Fêæš cŸs F¥ig 5 Kjš 6 khj¤Âš k¡» ešy cukhf khW»wJ.

• cu¡Fêæ‹ msÎ mtut® Å£oš ÂdK« c©lhF« Âl¡fêÎfë‹ msit¥

bghW¤J ã®zæ¡fyh«.

fêÎ Ú®

eh« m‹whl thœéš Fë¥gj‰F, Jit¥gj‰F, rik¥gj‰F k‰W« Å£il¥

guhkç¥gj‰F¥ ga‹gL¤Âa Ã‹ tU« Úiuna fêÎ Ú® v‹»nwh«.

fêÎ Úuhš c©lhF« Ãu¢ÁidfŸ

Å£o‹ mU»š fêÎ Ú® nj§» ã‰gjhš

• J®eh‰w« c©lh»wJ

• bfhR¡fŸ bgU» mj‹ _y« nehŒfis¥ gu¥ò« Ïlkhf mik»wJ.

• ehŒ, g‹¿ ngh‹w Ãuhâfë‹ ciwélkhf mik»wJ.

• mUtU¥ghd fh£Áia më¡»wJ.

• mU»š cŸs FoÚ® ãiyfŸ mR¤jkiljš brŒ»wJ.


33

fêÎÚiu Rfhjhukhd Kiwæš m¥òw¥gL« KiwfŸ

fhŒf¿¤ njh£l« mik¤jš

Å£L¡fêÎ Úiu fhŒf¿ k‰W« Ñiu tiffis gæ® brŒa ga‹gL¤Jjš

fhŒf¿¤ njh£l« mik¤jÃ‹ brofS¡»ilna fêÎ Ú® nj§fhkš gh®¤J¡

bfhŸtJ äf mtÁa«.

c¿ŠR Fê (Soak Pit) mik¤jš

fhŒf¿¤ njh£l« mik¡f Ïl« Ïšiybaåš c¿ŠRFê mik¤J Ú®

nj§Ftij¤ jé®¡fyh«.

»uhk Rfhjhu«

»uhk Rfhjhu« v‹gJ »uhk§fëš cŸs bghJ Ïl§fŸ, Ú® ãiyfŸ,

ngh‹wt‰iw Rfhjhu Kiwæš fh¥gjhF«.

»uhk§fëš cŸs bghJ Ïl§fis¥ guhkç¤jš

• kåj¡ fêÎfŸ k‰W« éy§F¡ fêÎfshš mR¤jkiltij¤ jL¡f

nt©L«.

• F¥igfis¡ f©l Ïl§fëš bfh£Ltij¤ jé®¡f nt©L«.

• fêÎ Ú® k‰W« kiHÚ® nj§Ftij¤ jé®¡f nt©L«.

• Ïwªj éy§Ffis¥ òij¡f nt©L«.

• bjhê‰rhiy¡ fêÎfis¤ Âwªj btëæš éLtij¤ jé®¡f nt©L«.

• bghJ Ú® ãiyfëš Fë¤jš, éy§Ffis¡ fGÎjš, Jit¤jš, Ú® ãiy¡F

mU»š ky« fê¤jš M»at‰iw¤ jé®¡f nt©L«.

• FoÚ® ãiyfëš fêÎ Ú® fy¡fhkš gh®¤J¡ bfhŸs nt©L«.

• v¢Áš, nfhiH ngh‹wt‰iw bghJ Ïl§fëš J¥ghkš ÏU¡f nt©L«.


34

»uhk Rfhjhu¤ij nk«gL¤J« têKiwfŸ

• »uhk k¡fS¡F Rfhjhu fšé më¤jš

• »uhk Rfhjhu¡ FG mik¤jš

• k¡fŸ x‹W nr®ªJ, k¡fë‹ g§nf‰òl‹ bjU¡fëYŸs F¥ig Ts§fis

mf‰Wjš

• Ú® ãiyfis¥ ghJfh¤jš

• bjU¡fëš Ú® nj§fhkš gh®¤J¡ bfhŸSjš, rKjha njh£l§fŸ, ó§fh¡fŸ

V‰gL¤Jjš.

• F¥ig¤ bjh£ofis ga‹gL¤j¢ brŒjš.

• »uhk¤Â‹ öŒikia¡ bfL¥gt®fë‹ ÛJ elto¡if vL¡f¢ brŒjš.

• k¡fŸ bjhl®ò rhjd§fŸ _ykhfÎ« bghU£fh£Á _ykhfÎ« Rfhjhu¡ fšé

më¤jš.

• »uhk gŠrha¤J _ykhf thu« xU Kiw F¥igfis mf‰Wjš

• »uhk k¡fŸ midtU« ÏizªJ »uhk Rfhjhu¥ gâfis brašgL¤Jjš.

Rfhjhukhd k‰W« gaDŸs Kiwæš »uhk§fë‹ F¥igfis mf‰Wjš

F¥igæš k¡f¡Toa bghU£fis¡ bfh©L k© òG vU jahç¡F« Kiw

»uhk¤Âš e‹F k¡f¡ Toa fêÎ¥ bghU£fis (fš, XL, Ãsh°o¡ Ú§fyhf)

Xçl¤Âš 20 Kjš 25 eh£fŸ tiu nrfç¤J it¡f nt©L«. Ï›thW brŒtj‹

_y« Ïurhad kh‰w§fŸ V‰gL« bghGJ òG¡fS¡F V‰gL« nrj¤Âid¤

jé®¡fyh«.

ãy¤Âš 10 mo Ús«, 2.5 mo mfy«, 2.5 Mo MH« msÎŸs ÏU FêfŸ

mik¤Âl nt©L«. Fêæ‹ mo¥ghf¤Âš br§fš öŸ/kzyhš 20 br.Û tiu ãu¥g

nt©L«. Ã‹d® eh« nrfç¤J cŸs fêÎ¥ bghU£fis 30 br.Û tiu ÏlÎ«. Ïj‹

nkš k© òG¡fis¢ Óuhf gu¥Ã él nt©L«. Ã‹ Ú® bjë¡f nt©L«.


35

ÃwF Ïj‹ nkš fêÎ¥ bghU£fis 25 br.Û. ãu¥g nt©L«. mj‹ ÛJ 5

br.Û <u¥gjkhd rhz¤ij C‰¿ _l nt©L«. <u¥gj« 30 rjé»j« ÏU¡FkhW

ftå¤J¡ bfhŸs nt©L«. 7-10 eh£fŸ fê¤J bghy bghy¥ò¤j‹ik V‰gLkhW

fêÎ¥ bghU£fis òu£o él nt©L«. Ïit 45-60 eh£fS¡FŸ k©òG vUthf

kh¿éL«. Ït‰¿‹ ãw« fUikahfÎ«, bghybghy¥ò cilajhfÎ« ÏU¡F«. 2-3

ä.Û ršyilia¥ ga‹gL¤Â rè¥gj‹ _y« òG¡fŸ jåahf¥ ÃçªJ éL«.

rè¡f¥g£l òG¡fis¡ bfh©L k‰bwhU Fêæš Ï£L Û©L« Ïnj ngh‹w vU

jahç¡fyh«. rè¥gj‰F 2 eh£fS¡F K‹ Ú® bjë¥gij ãW¤Â¡ bfhŸs nt©L«.

Ï›thW jahç¡f¥gL« k©òG, vU Ï£l ãy¤Âš »il¡F« ga‹ rhjhuz

ãy¤Âš rhjhuz cu¤ij¡ bfh©L Ï£l gaid él 5 kl§F e‹ikia¡

bfhL¡f¡ ToaJ.


36

»uhk Rfhjhu«

fêtiwfis

ga‹gL¤JjšÅ£L¢R¤j«

Ú®ãiy Mjhu§fis

ghJfh¤jš

Âwªj btëæš ky«

fê¥gij jL¤jš

»uhk

Rfhjhu«

fêÎ Úiu ghJfh¥ghf

m¥òw¥gL¤Jjš

Âl¡fêÎfis

m¥òw¥gL¤Jjš

»uhk bghJ Ïl§fis

Rfhjhu Kiwæš ghJfh¤jš


37

4. nkŒ¢rš jiufëš gRªÔtd c‰g¤Â


38


39

4. nkŒ¢rš jiufëš gRªÔtd c‰g¤Â

bkh¤j rhFgo gu¥Ãš gR¤Ôtd¥ gu¥ò Rkh® 3.4 rjÅj« k£Lnk MF«. ãuªju

nkŒ¢rš jiufë‹ gu¥ò 1.10 y£r« v¡l®fŸ MF«. gUt kiH¡ fhy§fëš

Ïa‰ifahd nkŒ¢rš jiufŸ, jçR ãy§fŸ, k‰W« ntsh©ik brŒahj ãy§fë‹

_y« Á¿J msÎ gR¤Ôtd gu¥ò mÂfkh»‹wJ. nkŒ¢rš jiufŸ nghÂa msÎ

guhkç¥ò ÏšyhjÂdhš Á¿J Á¿jhf RU§» tU»‹wJ. Mfnt, fhš eilfŸ

nkŒtj‰fhd gu¥ò Á¿J Á¿jhf FiwªJ tU»‹wJ. ju« Fiwªj gRªÔtd§fë‹

_ykhfÎ«, nkŒ¢rš jiuæ‹gu¥ò RU§» tUtjhY« V‰gL»‹w Ãu¢ridfis eh«

éŠPhd Kiwæyhd eilKiwfŸ _y« Ô®¡f Kay nt©L«.

kht£l ã®thf«, ntsh©ik¤ Jiw, fhšeil guhkç¥ò Jiw Kjèa

Jiwfis fyªJ MnyhÁ¤J, fhšeilfë‹ v©â¡if, k©â‹ j‹ik, k‰W«

kiH msÎ, Ú® msÎ M»at‰¿‹

mo¥gilæš Â£l« brašgl cŸs

»uhk¤Âid nj®Î brŒÍ«.

»il¡f¥ bgW« éij, k‰W«

k©â‹ j‹ik M»at‰iw¥

bghW¤J Ñœ¡f©l

gRªÔtd§fëš VnjD« x‹iw

nj®Î brŒayh«.

1. bfhG¡f£il¥ òš

2. Kaš krhš

3. fh§nfh - Á¡dš

4. »åah òš

5. ntèkrhš

6. Ôdheh¤ òš

Ra cjé¡ FG¡fë‹ _y«

Nghòš, nt«ò, btŸntš,

»sçÁoah, ngh‹w Ôtd


40

ku¡f‹Wfis njitahd msÎ c‰g¤Â brŒayh«.

gšntW Jiwfë‹ g§F

• fhšeilfë‹ bghUshjhu K¡»a¤Jt¤ij¥ g‰¿Í«, gRªÔtd nk«ghL¤

Â£l¤ij¥ g‰¿Í« tUthŒ, fhšeilguhkç¥ò Jiw , Cuf ts®¢Á¤ Jiw

gâahs®fŸ _y« »uhkrgh T£l§fëš vL¤J¡ T¿ éê¥òz®Î

V‰gL¤Jjš.

• nkŒ¢rš òw«ngh¡F ãy§fis tUthŒ Jiwæd® _y« MŒÎ brŒJ všiy¡

nfh£oid ã®za« brŒjš.

• k©gçnrhjid ãiya§fŸ _yK« ntsh©ik¤ Jiw gâahs®fŸ _yK«

k© MŒÎ brŒJ C£l¢r¤J¡fŸ étu« k‰W« k©â‹ j‹ikfis m¿ªJ

bfhŸsš.

• ntsh©ik k‰W« fhšeilguhkç¥ò Jiw _y« gæ® brŒa¥gL« Ôtd

tiffis nj®Î brŒjš.

• »uhk gŠrha¤J jiyt® k‰W« cŸq® bghJ k¡fŸ _y«, ntsh©ik k‰W«

fhšeil guhkç¥ò Jiw gâahs®fŸ cjéÍl‹ éij¤jš.

• k¡fŸ g§nf‰ò k‰W« x¤JiH¥òl‹ éij¡f¥g£l Ïl§fëš v¤jifa

fhšeilfisÍ« Ïu©L tUl§fS¡F nkahkš ghJfh¤J, éij¡f¥g£l

Ôtd¥ gæ®fŸ ó¤J éijbfh£o Û©L« Kis¤jÎl‹ fh¤ÂUªJ mj‰F

nkš, gFÂ gFÂahf nkŒ¢rY¡F mDkÂ¤J Fiwªj g£r« IªJ

tUl§fS¡fhtJ nkŒ¢rš jiuæid ngâ tu nt©oaJ mtÁa«.

• ntsh©ik k‰W« fhšeil guhkç¥ò Jiw gâahs®fsJ bjhê‰ E£g

cjéÍl‹ »uhk¥ gŠrha¤J gFÂfëš Ôtd gæ® nk«ghL brŒtJ

mtÁakhF«.

• kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiy cWÂ¤ Â£l¤Â‹ Ñœ bghJthd nkŒ¢rš

ãy§fis nk«gL¤Â Â£l xU§»iz¥Ã‹ _y« gRªÔtd nk«ghL brŒayh«.

• »uhk¥ gŠrha¤J _y« nkŒ¢rš ãy§fis k¡fŸ g§nf‰¥òl‹ ešy Kiwæš

ga‹gL¤Â , Â£l¤Âid bt‰¿fukhf braš gL¤jyh«.


41

xU V¡fçš gRªÔtd« gæ® brŒtj‰fhd bryéd«:-

1 òš, òj® k‰W« ãy« rk‹ brŒjš 1400.00

2 cHÎ brŒjš 1100.00

3 bjhG cu« (4 bk.l‹/ V¡f®) ngh¡Ftu¤J k‰W« 2000.00

Ïw¡F Tè, V‰W Tè c£gl)

4 éijfŸ éiybfhGf£il òš 4 »nyh / 2740.00

V¡f® %.150/- »nyh 600.00Kaškrhš

6 »nyh/V¡f® %.140/- »nyh 840.00ku¡f‹WfŸ

400 v© %.3.25/- eh‰W 1300.00

5 éij¥ò k‰W« elÎ brŒjš 1000.00

6 ghid _y« Ú®ghrd« 1320.00

7 gšntW bryéd« 440.00

bkh¤j« 10000.00

t.v© gâfŸ étu«V‰gL« bryéd«

%ghæš


42


43

55555. ngçl® nkyh©ik


44


45

1. k¡fis btFthf¥ ghÂ¡F« ngçl®fëš òaY« x‹W. òaè‹ ghÂ¥ghš bgça

mséš bghU£nrjK«, cæ®¢ nrjK« V‰gL»wJ.

2. bghJthf V¥uš, nk khj§fëY« m¡nlhgçèUªJ or«g® tiuæyhd

fhy¤ÂY« t§fhs éçFlh k‰W« muÃ¡flèš mÂf msÎ òašfŸ cUthF«.

Ïit fiuia¡ fl¡F«nghJ, òaè‹ j‹ik, äf nkhrkhd éisÎfis

V‰gL¤J«.

3. òaèdhš ntfkhd fh‰W ÅRtJl‹, Ïo ä‹dYl‹ Toa fd kiHÍ«

bgŒÍ«.

4. nkY« òaèdhš flš Ú® k£l« ÂObud caU«. mjdhš, ÂObud flš Ú® fl‰

fiuæY«, k¡fŸ thG« gFÂfëY« cŸns òFªJéL«. mj‹ fhuzkhf

cæ®fS¡F«, brh¤JfS¡F« bgça ÏH¥ò c©lhF«.

5. òaiy¥ g‰¿a

jftšfis, muR

m › t ¥ n g h J

thbdhè k‰W«

bjhiy¡fh£Á _y«

bghJ k¡fS¡F

bjça¥gL¤J»wJ.

55555. ngçl® nkyh©ik

ngçl®fis vÂ®bfhŸSjš

i. òaš

òaèdhš ntfkhd fh‰W ÅRtJl‹, Ïo ä‹dYl‹ Toa fd kiHÍ«

bgŒÍ«. nkY« òaèdhš flš Ú® k£l« ÂObud caU«. mjdhš, ÂObud

flš Ú® fl‰ fiuæY«, k¡fŸ thG« gFÂfëY« cŸns òFªJéL«. mj‹

fhuzkhf cæ®fS¡F«, brh¤JfS¡F« bgça ÏH¥ò c©lhF«.


46

òaš, k‰W« fd kiHæ‹ nghJ vL¡f nt©oa K‹bd¢rç¡if elto¡iffŸ

• òaY¡F K‹djhfnt c§fŸ ÅLfëš cŸs fjÎ, r‹dšfis m›t¥bghGJ

gGJ gh®¤J, rçahd ãiyæš it¤J¡bfhŸS§fŸ.

• c§fSila czÎ g©l§fŸ k‰W« jhåa§fis Ãsh°o¡ igfëš ngh£L

g¤Âukhf it¡fÎ« .

• nkY« c§fŸ gFÂæš cŸs òaš ghJfh¥ò ika§fŸ, nklhd, k‰W«

ghJfh¥ghd Ïl§fëš cŸs ÅLfŸ M»aitfis¥ g£oaè£L mt‰¿‹

éyhr«, bjhiyngÁ v©Ql‹ jah® ãiyæš it¤J¡ bfhŸS§fŸ.

• òaš rka§fëš - c§fS¡F cjt¡Toa elkhL« thbdhè¥bg£o,

ng£lçlh®¢, cÂç ng£lçfŸ, Açnf‹és¡F, KjYjé¥bg£o, rik¡fhknyna

cldoahf ga‹gL¤j¡Toa czÎ¥bghU£fŸ, FoÚ®, k‰W« K¡»akhf¤

njit¥gL« bghU£fshd ngh®it, kiH m§», bkGFt®¤Â, Ô¥bg£o,

k©bz‹bzŒ k‰W« Ãw K¡»akhd éyhr§fŸ, bjhiyngÁ v©fŸ

ml§»a F¿¥ò ò¤jf« M»aitfis všyh« v¥nghJ« c§fSl‹

vL¤J¢bršy nt©L«.

• mij¤ jéu c§fŸ ÅLfëš òaš rka§fëš cjÎtj‰F Ãsh°o¡ éç¥òfŸ,

Ãsh°o¡ fæW , u¥g® ciwfŸ, j©Ù® òfhj igfŸ, cæ® fh¡F« Ãsh°o¡

ciwfŸ ngh‹witfŸ ÏU¥gJ äfÎ« ešyJ. ÏitfŸ rka¤Âš e« cæiu¡

fh¥g‰w ek¡F e‹F ga‹gL«.

• òaš g‰¿, muR ju¥Ãš ju¥gL« brŒÂfis k£L« Ã‹g‰WtJ jh‹ ÁwªjJ.

• muR brŒÂfëš brhšy¥gL« v¢rç¡iffŸ k‰W« m¿Îiufis bghJ k¡fŸ

mtÁa« filÃo¡fnt©L«.

• òaš fhy§fëš k¡fŸ thbdhè k‰W« bjhiy¡fh£Á brŒÂfis äfÎ«

c‹å¥ghfÎ«, ftdkhfÎ« nf£f nt©L«.

• òaiy¥ g‰¿a jtwhd k‰W« mehtÁa ga« V‰gL¤J« brŒÂfis

e«g¡TlhJ.


47

• òaš ghÂ¡f¥gl¥ nghtjhf v¢rç¡if brŒa¥g£l gFÂfëš thG« k¡fS«

k‰w bghJk¡fS«, rKjha òaš v¢rç¡if mik¥òfë‹ jftiy äfÎ«

ftå¥òl‹ Ã‹g‰w nt©L«.

òaY¡F K‹ò« Ã‹ò« brŒa nt©oait

• òaš fhy§fëš, rikaš vçthÍ fÁÎ mšyJ ä‹fÁÎ ÏUªjhš, mJ

r«gªj¥g£l cgfuz§fis jaÎ brŒJ cgnahf¥gL¤jhÔ®fŸ.

• fh‰W, kiHæš mWªJ »l¡F« ä‹ f«ÃfŸ, bjh§F« ta®fŸ, cilªj

ghy§fŸ, f£ol§fŸ, K¿ªJ éGªj ku§fŸ ÛJ äfÎ« v¢rç¡ifahæU§fŸ.

mitfŸ _y« c§fŸ cæU¡F«, cilik¡F« Mg¤J V‰gL¤jyh«.

• òaš btŸs¤Â‹ mgha¤ij czuhkš, btŸs ÚU¡FŸ bršynt©lh«.

• Ú§fŸ tÁ¡F« gFÂ¡F mU»š cŸs Xil mšyJ MWfS¡F mUnf

bršynth mšyJ fl¡fnth Ka‰Á brŒahÔ®fŸ. mJ Áy rka§fëš

cæU¡F Mg¤jhf KoÍ«.

fLikahd òaš v¢rç¡if éL¡f¥g£lhš v‹d brŒa nt©L«?

1.. òaè‹ j‹ik fLikahf ÏUªjhš, òaš v¢rç¡if m¿é¥òfŸ thbdhè

k‰W« bjhiy¡fh£Á _y« bghJ k¡fS¡F m¿é¥ò brŒa¥gL«.

2. m¥nghJ ÅLfŸ jhœthd gFÂæš ÏUªjhš, mªj ÅLfëš j§fhkš

FL«g¤Jl‹ òaš ghJfh¥ò ika§fS¡F btëna¿ éL§fŸ.

3. m¥go Ú§fŸ btënaW«nghJ c§fSl‹ gz«, éiyÍa®ªj K¡»a

bghU£fŸ, Mtz§fŸ, K¡»akhd g¤Âu§fŸ, ngçl®fhy KjYjé bg£o

M»at‰iw vL¤J¢ bršY§fŸ.

4. muR v›tsÎ eh£fŸ c§fis¥ òaš ghJfh¥ò ika§fëš ÏU¡f¢

brhš»wh®fnsh, mJ tiu m§nfna j§» éL§fŸ.

c§fŸ ftd¤Â‰F

c§fŸ ÅLfis, bgh¿aš tšYe®fë‹ m¿Îiuæ‹go, fl‰fiuia é£L

nklhd gFÂfëš , jukhd bghU£fis¡ bfh©L f£lnt©L«.


48

jäœeh£oš br‹id, ÂUtŸq®, fhŠÁòu«, flÿ®, ehf¥g£od«, ÂUth%®,

jŠrhñ® k‰W« ÂU¢Á kht£l§fŸ mÂf¥goahf btŸs mgha« V‰gl¡Toa

kht£l§fshF«.

btŸs« V‹ V‰gL»wJ?

• vÂ®gh®¡f¥gL« msit él¡ TLjyhf bjhl®ªJ, fd¤j kiH bgŒjš.

• Fs«, F£il, Vç, MW, ngh‹w Ú® ãiyfŸ Ú©l eh£fshf ö® thu¥glhkš

MH« FiwªJ mªj Ú® ãiyfë‹ bfhŸssÎ FiwªJ éLjš.

• mjdhš mªj Ú® ãiyfŸ ãiwa j©Ùiu cŸsl¡f Koahkš, j©Ùiu

btëna‰¿ éLjš.

• Ú® ãiyfë‹ fiufŸ rçahf¥ guhkç¡f¥glhkš, k© rçÎ V‰g£L, fiufëš

cŸs k©, Ú® ãiyfS¡FŸ éGªJ Ú® ãiyfë‹ MH« FiwªJ nghjš.

• Ú® ãiyfŸ, fhy¥ngh¡»š k¡fŸ bjhif¥ bgU¡f¤jhš Å£L kid

ãy§fshfÎ«, éahghu¤ jy§fshfÎ«, MiyfshfÎ« kh‰w¥ gLtjhš kiHÚ®

nrfç¡f Koahkš Ú® ãiyfŸ mê¡f¥g£LéLjš.

• Ú® nrä¡f ga‹gL« miz¡f£LfŸ rçahd guhkç¥ò Ïšyhkš X£il éGjš

mšyJ cilªJ nghjš.

• ef®¥òw§fëš, rh¡filfŸ rçtu guhkç¡f¥glhkš, F¥igfŸ mil¤J Ú® Xl

tê Ïšyhkš ÏU¤jš.

btŸs¤jhš V‰gL« éisÎfŸ

• FoæU¥ò gFÂfëš btŸs« ÂObud òFªJ éLtjhš, f£ol nrj« k‰W«

bghU£nrj« V‰gL»wJ.

ii. btŸs«

btŸs« v‹gJ Fs«, F£il, Vç, MW ngh‹w Ú® ãiyfëš cŸs

j©Ùç‹ msÎ mÂfkhtjhš, f£L¥gh£il Û¿, fiufë‹ všiyia¡ flªJ

k¡fë‹ FoæU¥ò gFÂfëš EiHªJ cæ®¢nrj¤ijÍ« bghU£nrj¤ijÍ«

V‰gL¤J»wJ.


49

• mÂf¥goahd Ú®tu¤Âdhš k¡fŸ j©Ùçš _œ» ÏwªJ éL»wh®fŸ.

• fhšeilfŸ cæ® ÏH¥ò« V‰gL»wJ.

• gæ®fŸ, Û‹Ão¥ò fUéfŸ, thfd§fŸ M»ait Úçš _œ» éL»‹wd.

• rhiyfŸ, bjhiyngÁ trÂ, ä‹rhu« M»ait J©o¡f¥gL»wJ. mjdhš

ngh¡Ftu¤J, jftš bjhl®ò ghÂ¡f¥gL»wJ.

• FoÚ® FHhÍl‹ btŸs Ú® k‰W« fêÎÚ® fy¥gjhš Ú® khRgL»wJ.

• btŸs X£l¤jhš FoÚ® FHhŒfŸ, fê¥giwfŸ cil¥bgL¤J bfhŸ»wJ.

mjdhš FoÚ®¤ j£L¥ghL V‰gL»wJ.

• Rfhjhukhd FoÚ® »il¡fhjjhš, thªÂ, ngÂ, fhyuh ngh‹w nehŒfŸ

V‰gL»wJ.

• M§fh§nf btŸs Ú® nj§Ftjhš knyçah, bl§F ngh‹w éõ¡ fhŒ¢ršfŸ

guÎ»‹wd.

btŸs¤Â‹ nghJ

m. v¢rç¡if elto¡iffŸ

• btŸs Úç‹ MH« bjçahkš, ÚU¡FŸ Ïw§fhÔ®fŸ.

• FHªijfis btŸs ÚU¡F mUnf tunth mšyJ btŸsÚçnyh éisahl

élhÔ®fŸ.

• btŸs neu¤Âš Vç¡fiu k‰W« M‰nwhu rhiyfëš el¥gij¤ jé®¡fÎ«.

• btŸs fhy§fëš rh¡fil Ú® Xl mik¡f¥g£LŸs tofhšfŸ, thŒ¡fhšfŸ,

fêÎ Ú®¤bjh£ofŸ ngh‹wt‰¿š ÏUªJ c§fis¥ ghJfh¤J¡bfhŸS§fŸ.

• btŸsÚçš gh«òfŸ äjªJ tU« mgha« ÏU¥gjhš, K‹bd¢rç¡ifahŒ

iffëš bfh«òl‹ ÏU§fŸ. btŸs¤Â‹ nghJ gh«ò¡fo v‹gJ bghJthf

ãfH¡ToaJ.


50

• c§fŸ Å£oš cŸs fê¥Ãl¤ Jis k‰W« Fëayiw¤ Jis ÛJ kzš

_£ilfis mL¡» it¤J, bjUéš XL« btŸs Ú® k‰W« fêÎÚ® Å£o‰FŸ

òfhjgo brŒÍ§fŸ.

• mWªj ä‹f«ÃfŸ, ta®fŸ ÛJ fhiy it¡fhÔ®fŸ. ä‹ rhjd§fŸ, vçthÍ

cgfuz§fŸ gGJg£oUªjhš mitfis¥ ga‹gL¤jhÔ®fŸ. Vbdåš mJ

têahf¡ fÁÍ« ä‹rhu« jh¡» kuz« V‰gl thŒ¥òŸsJ.

• Å£il¥ ó£o c§fS¡F e‹whf bjçªj, btŸs mgha« Ïšyhj rhiy têna

btëna tªJ élÎ«.

M.Rfhjhu elto¡iffŸ

• bfhÂ¡f it¤j Úiuna mUªJ§fŸ.

• _oit¡f¥g£LŸs rik¤j Nlhd czÎfisna c©Q§fŸ.

• Ïšyhé£lhš, rik¡f¤ njitæšyhj czÎfisna c£bfhŸS§fŸ.

• tæ‰W¥ngh¡F ÏUªjhš, mçÁ¡fŠÁ, ÏsÚ®, ghš fy¡fhj njÚ®, nkh®

gUfyh«.

• m§f‹tho Rfhjhu¥ gâahs®fis mQ» c¥ò, r®¡fiu¡ fiurš

bgh£ly§fis th§» mij¡ Fo¡fyh«.

• R‰W¥òw¤ JhŒikia¥ ghJfh¡f ÃÇ¢Á§gÎl®, R©zh«ò¤ öis¥

ga‹gL¤jÎ«.

Ï. xU§»iz¥ò elto¡iffŸ

• btŸs mgha« neçL« vd¤ bjçªjhš c§fŸ kht£l¤Âš cŸs

tUthŒ¤Jiw, Cuf ts®¢Á¤Jiw, Rfhjhu¤Jiw mYty®fS¡F

cldoahf¤ bjça¥gL¤J§fŸ.

• btŸs mgha« F¿¤J C®k¡fS¡F¤ bjça¥gL¤j¤ njitahd

V‰ghLfis¢ brŒÍ§fŸ.


51

• K¡»akhd éyhr§fŸ k‰W« bjhiyngÁ v© cŸs F¿¥ò ò¤jjf§fis

c§fSlndna it¤J¡bfhŸS§fŸ.

• mtru C®Â, cæ®fh¥ò¥ glFfŸ, ngh‹wt‰iw¢ nrfç¤J¤ jah® ãiyæš

it¤J¡ bfhŸS§fŸ.

• j‹dh®ty®fŸ, bjh©L ãWtd§fŸ, cŸq® mÂfhçfSl‹ bjhl®ò

bfh©L btŸs mgha¤Âš ÏUªJ k¡fŸ éLgl cjÎ§fŸ.

• thbdhè k‰W« bjhiy¡fh£Á brŒÂfis m¥nghij¡F m¥nghJ

nf£L¡bfh©L, äFªj v¢rç¡ifÍl‹ Mdhš mnj rka¤Âš ntfkhf

rka¤Â‰F V‰wh‰nghš rhJ®akhf elªJ cæ®fisÍ« clikfisÍ« fh¥gh‰w

nt©L«.

• nghèahd brŒÂfŸ k‰W« mdhtÁakhd ga¤ij V‰gL¤J« tjªÂfis¡

f©L ga¥glnth mšyJ Vkhwnth nt©lh«.

c§fŸ ftd¤Â‰F

btŸs mgha« V‰glhkš ÏU¡f:-

• Ú® ãiyfis fhy thçahf¤ ö® vL¡fÎ«.

• rh¡filfŸ k‰W« tofhšfëš F¥ig mil¤J¡

bfhŸshkš gh®¤J¡ bfhŸs nt©L«.

• Ú® ãiyfŸ, miz¡ f£Lfë‹ R‰W¥òw Rt®fis e‹F

guhkç¡f nt©L«.


52

bghJthf eh« thG« óäæš eh« f©zhš fhQ« kiy, flš, Ú®Åœ¢Á,

ku§fŸ, f£ol§fŸ ngh‹w mik¥òfŸ všyh« óäæ‹ nkšãiy¥ gu¥Ãš jh‹

fhz¥gL»‹wd.

Mdhš, mnj rka¤Âš óä¡F moæš äfÎ« MH¤Âš kzš ghiwfS«,

mL¡F ghiwfS« äf beU¡fkhf ÏW»¡ fhz¥gL»wJ. vçkiy¡ FH«òfS«

Tl ÏÂš ml§F«.

óäæ‹ Ï¥go¥g£l mik¥ò, fhy X£l¤Âš Ïa‰ifæ‹ kh‰w¤Âdhš V‰gL«

éisÎfëdhš óä¡FŸ cŸs mik¥òfëš Áy kh‰w§fis (structural changes)V‰gL¤J»wJ. mjhtJ óä¡F moæš ÏU¥gjhf¢ brhšy¥g£l ghiwfŸ bjhl®ªJ

bkšy, bkšy efU»‹wd. mjdhš mªj¥ ghiwfS¡»ilna fhz¥gL« beU¡f«

FiwªJ ghiwfŸ x‹nwhL x‹W nkhÂ ghiw¥ ÃsÎfŸ V‰gL»‹wd.

Ïªj ghiw¥ ÃsÎfëdhš V‰gL« mÂ®¢Á, óäæ‹ nkš ãy¥gu¥Ãš

eL¡f¤ij V‰gL¤JtJl‹, m§F cŸs f£ol§fë‹ ãiy¥gh£il Fiy¤J

mitfŸ ÑnH rçÍ«go brŒ»‹wJ. mªj Ïl¤Âš gŸs« V‰gL»wJ. Ïij¤jh‹

eh« “ãyeL¡f«” (Earth Quake) v‹wiH¡»nwh«.

óä¡foæš V‰gL« Ïªj mÂ®¢Á, flš gFÂæš ãfœªjhš, m¥nghJ flšjiu

óä¡F moæš br‹W éL«. mjdhš mªj F¿¥Ã£l gFÂæš flšjiuæš gŸs«

V‰g£L flš Ú® cŸth§»éL«.

mnj rka«, ghiw ef®ªJ , K£o btëna tU« gFÂæš flšÚ® ntfkhf

btëna jŸs¥gL«. ÏJnt “Rdhä” MF«.

iii. ãyeL¡f«

óä¡F moæš ÏU¥gjhf¢ brhšy¥gL« ghiwfŸ bjhl®ªJ bkšy, bkšy

efU»‹wd. mjdhš mªj¥ ghiwfS¡»ilna fhz¥gL« beU¡f« FiwªJ

ghiwfŸ x‹nwhL x‹W nkhÂ ghiw¥ ÃsÎfŸ V‰gL»‹wd.

Ïªj ghiw¥ ÃsÎfëdhš V‰gL« mÂ®¢Á, óäæ‹ nkš ãy¥gu¥Ãš

eL¡f¤ij V‰gL¤JtJl‹, m§F cŸs f£ol§fë‹ ãiy¥gh£il Fiy¤J

mitfŸ ÑnH rçÍ«go brŒ»‹wJ. mªj Ïl¤Âš gŸs« V‰gL»wJ.

Ïij¤jh‹ eh« “ãyeL¡f«” (Earth Quake) v‹wiH¡»nwh«. flš gFÂæš

ãfœªjhš flšÚ® ntfkhf btëna jŸs¥gL«. ÏJnt “Rdhä” MF«.


53

ãy eL¡f¤ij eh« v›thW czuyh«?

m. nyrhd ãyeL¡f«

• ãyeL¡f¤ij eh« f©zhš fhz KoahJ. Mdhš czuyh«. óä¡F moæš

V‰gL« mÂ®¢Á, ãy¤Â‹ nkš ãy¥gu¥Ãš Kjèš nyrhd mÂ®it¤ jU«.

• mjdhš, c§fŸ ÅLfëš cŸs nkir, eh‰fhè j£L, l«s® ngh‹witfŸ

nyrhf mÂ®tJl‹, mitfŸ it¡f¥g£l Ïl§fëèUªJ ÑnH éGªJéL«.

• Ïªj nyrhd ãyeL¡f¤Â‹ nghnj c§fŸ cæiuÍ«, clikfisÍ« ghJfh¤J

bfhŸs Ú§fŸ jahuh» él nt©L« .

M. fLikahd ãyeL¡f«

• K‹ T£ona ÁW mÂ®it¡ Tl eh« czu Koahjgo, ÂObud gy¤j r¥j¤Jl‹

f£ol§fŸ rçªJ óä¡F moæš br‹W éL«.

ãy eL¡f¤Â‹ ghÂ¥òfŸ

• ãyeL¡f« jå kåjD¡F k£Lä‹¿, eh£o‰F« äFªj bghU£ nrj« k‰W«

cæ® nrj¤ij V‰gL¤J»wJ.

• ãyeL¡f« k‰W« ãy¢rçédhš V‰gL« f£ol ÏoghLfëš Á¡»

ÃiH¥gt®fŸ äFªj fha§fŸ, vY«ò K¿Î , clš cW¥ò ÁijªJ nghjš

ngh‹w Áuk§fS¡F Msh»wh®fŸ.

ãy eL¡f¤Â‰F eh« vL¡f nt©oa K‹bd¢rç¡if elto¡iffŸ:-

a) ãy eL¡f¤Â‰F K‹ò:

• ãyeL¡f« V‰gl¥ngh»wJ v‹gij K‹T£ona e«khš m¿ªJ bfhŸs

KoahJ.

• Mdhš ãy¤Â‹ nk‰gu¥Ãš nyrhd mÂ®Î bj‹gl Mu«Ã¡F« bghGnj Ú§fŸ

ghJfh¥ghd Ïl¤Â‰F bršy¤ jahuh»éL§fŸ.


54

b) ãy eL¡f¤Â‹ nghJ

1. brŒa nt©oait

• xU tYthd nkiria ÏW¡»¥ Ão¤J¡ bfhŸs nt©L«.

• c§fŸ jiyia KH§fhšfS¡F Ïilæš it¤J, KH§fhšfis kh®òl‹ x£o

it¤J¡ bfhŸsÎ«.

• f£ol§fëš ÏUªJ btënaWtjhf ÏUªjhš m¥nghJ gj‰w¤Âš xUt®nkš

xUt® éGªJélhkš, mikÂahfÎ« mnj rka¤Âš éiuthfÎ« btënaw

nt©L«.

2 . brŒa¡ Tlhjit

• ghJfh¥ghd f£ol¤Âš Ú§fŸ ÏUªÔ®fshdhš, mªj¡ f£ol¤ij é£L

btënaw nt©lh«.

• Å£o‹ thr‰go, tYéšyhj r‹dšfŸ, f©zho Rt®fŸ (mšyJ ) bghU£fŸ,

beU¥ò M»at‰¿‹ mUnf bršy nt©lh«.

• giHa ÅLfëY«, Ïoªj, bto¥ò mšyJ éçrš é£l Rt® cŸs ÅLfëY«

j§f¡ TlhJ.

• bjh§F és«gu gyiffŸ, ku§fŸ, ouh‹°gh®k®fŸ, mL¡Fkho f£ol§fŸ,

br§F¤jhd kiy¥ghij, beçryhd »l§FfŸ mUnf bršy¡TlhJ.

c) ãy eL¡f¤Â‰F Ã‹

ÂU«g c§fŸ Ïl¤Â‰F

nghtÂš vªj éj mghaK«

Ïšiy v‹gij Kiw¥go

mÂfhçfŸ cWÂ brŒj Ã‹ò

brštnj äf äf ešyJ.


55

c§fŸ ftd¤Â‰F

• ãy eL¡f« ÂObud¤jh‹ V‰gL«

• ãy eL¡f¤Â‹ nghJ giHa f£ol§fëš j§f¡TlhJ.

• nyrhd ãy mÂ®ÎfŸ V‰gL«nghnj ghJfh¥ghd Ïl§fS¡F

éiuthfÎ«, mikÂahfÎ« btënaW§fŸ.

• ãy eL¡f mgha« K‰¿Ykhf Ú§»a Ã‹ c§fŸ giHa Ïl§fS¡F

brštJ ešyJ.

• bgh¿æaš tšYe®fŸ m¿Îiufë‹ ngçš ãy eL¡f¤jhš ghÂ¥ò¡F

cŸshfhj cWÂahd f£ol§fis¡ f£Ltj‹ _y« cæ® k‰W«

bghU£nrj¤ij¤ jL¡f cjÎ§fŸ.


56

óäæ‹ bt¥g« ehS¡F ehŸ ca®ªJ bfh©nl ngh»wJ. , Ïij¤ jL¡f e«khš

KoÍ«.j©Ù®, ä‹rhu«, vçbghUis Á¡fdkhf cgnah»Í§fŸ.kiH Úiu

nrä¤J, ku§fis mÂfkhf ts®¡f nt©L«. bra‰if cu§fŸ, ó¢Á¡bfhšè

kUªJfŸ, ghèÔ‹ igfŸ cgnahf¥gL¤Jtij¤ jé®¡f nt©L«.

“óä bt¥gkiljš” v‹gJ óäæ‹ j£gbt£g Nœãiyæš fhy¥ngh¡»š Áy

khWjšfŸ V‰gLtjhš, mj‹ éisthf óäæ‹ bt¥g ãiy v¥nghJ« Ïšyhj

msé‰F, ãiy ca®ªJ éL»wJ. Ïij¤jh‹ óä bt¥gkiljš (GLOBAL

WARMING) v‹wiH¡»nwh«.

flªj 150 M©Lfëš, cy»‹ všyh¥ gFÂfëY« cŸs ãy« k‰W«

fl‰gu¥Ã‹ ruhrç bt¥g ãiy ca®ªJ bfh©L tUtjhf òéæaš k‰W« thåiy

MuhŒ¢Á _y« f©l¿a¥g£LŸsJ.

».Ã.1860« M©o‰F ÃwF ãy¥gu¥Ã‹ bt¥g« 0.6 o»çÍ«, fl‰gu¥Ã‹ bt¥g«

2 o»çÍ« ca®ªJé£ljhf MuhŒ¢Áahs®fŸ TW»wh®fŸ.

iv. óä bt¥gkiljš (GLOBAL WARMING)


57

óä V‹ mÂfkhf bt¥gkil»wJ?

m) Ïa‰ifahd fhuz§fŸ:

Nçaå‹ nk‰gu¥Ãš Ïa‰ifæš V‰gL« brašghLfëdhš óä bt¥gkilªJ

éL»wJ. MdhY« Ïªj xU fhuz¤Â‰fhf óä bt¥gkiljš v‹gJ äf¡ Fiwªj

mséš jh‹ eilbgW»wJ.

M) kåjdhš cUth¡f¥gL« fhuz§fŸ:

Mdhš kåjdhš cUth¡f¥gL« fhuz§fëdhš óä bt¥gkiltJ jh‹

90 rjÅj« vd MuhŒ¢Áahs®fŸ fz¡»£LŸsh®fŸ. j‰nghJŸs éŠPhd

cyf¤Âš eilKiwæš Ñœ¡f©l trÂfis kåj‹ cgnahf¥gL¤J»wh‹.

• ä‹rhu«

• rikaš vçthÍ

• thfd§fŸ

• Fë® rhjd bg£o


58

• Fë%£L« rhjhd§fŸ (Air conditioners)

• bjhê‰rhiyfŸ k‰W« mjdhš V‰gL« Ïurhad¡ fêÎfŸ

• étrha¤Â‰F cgnahf¥gL¤J« Ïuhrad cu§fŸ k‰W« Ãw .

Ïªj rhjd§fŸ xU tifæš kåjå‹ m‹whl¤ njitfis¥ ó®¤Â

brŒjhY« Tl, mªj trÂfis cgnahf¥gL¤J« nghJ, kåjD¡F nt©lhj Áy

bghU£fŸ btëæl¥gL»wJ . (c«)

• fçaäy òif

• Áy éõ thÍ¡fŸ.

• Áy Ïuhrad fêÎ¥ bghU£fŸ.

Ïj‹ éisÎfŸ

óäæ‹ JUt¥gFÂfëš cŸs gå¡f£ofŸ cU»éL»wJ.

• Ïjdhš mÂf bt¥g« btëæl¥gL»wJ.

• mªj bt¥g¤jhš óäæ‹ j£g bt£g ãiy kh¿éL»wJ.

• btæš fhyK« mÂfç¤J éL»wJ.


59

• òaš, btŸs«, kiH M»a Ïa‰if j£gbt£g Nœãiyfëš kh‰w« V‰gL»wJ.

• étrha ãy§fŸ jçR ãy§fshf kh‰w¥gL»‹wd.

• czÎ, jhåa éis¢ršfŸ FiwªJ éL»‹wd.

• njhš, Eiupuš nehŒfŸ k‰W« ò‰WnehŒ ngh‹witfŸ V‰gL»‹wd. vdnt

R‰W¢ NHiy ghJfh¡f eh« äfÎ« KidªJ brašgl nt©L«.

R‰W NHiy¥ ghJfh¡f (Green house effect) eh« v‹d brŒa nt©L«.?


60

• Âl k‰W« Âut fêÎfis Kiwahf, Rfhjhukhd têæš m¥òw¥gL¤Jjyh«

mšyJ kåj ga‹gh£o‰F¤ ÂU«g cgnahf¥gL¤jyh«.

• rKjha¤Âš k£f¡ Toa Âl¡ fêÎfis m¥òw¥gL¤j cu¡ FêfisÍ«, Âut¡

fêÎfis m¥òw¥gL¤j c¿ŠR FêfisÍ« mik¡f nt©L«.

• kiH Úiu nrfç¡f nt©L«.

• j©Ù®, ä‹rhu«, thfd vçbghUis Á¡fdkhf cgnah»¤J k‰W« Ï«

_‹W« mehtÁakhf Åzhtij¤ jL¡f nt©L«.

• thfd§fis Kiwahf¡ ifah©L fçaäy òif V‰glhkš ghJfh¡f

nt©L«.

• Nça mL¥òfŸ ga‹gL¤Jtij C¡Fé¡f nt©L«.

• Jâ¥igfis cgnah»¡f nt©L«. Ãsh°o¡ igfis

cgnahf¥gL¤j¡TlhJ.

• eh« mÂfkhf ku§fis ts®¡f nt©L«. Ïjdhš kåj‹ RthÁ¡f¤

njitahd Ãuhz thÍ »il¥gJl‹, fh‰¿š cŸs éõ thÍ¡fŸ

R¤Âfç¡f¥gL«. mehtÁakhf ku§fis bt£l¡TlhJ.

• ku¡fêÎfis Ïa‰if cu« jahç¡f¥ ga‹gL¤j nt©L«.

• étrha¤ bjhêiy C¡f¥gL¤j nt©L«.

• bra‰if cu§fŸ k‰W« ó¢Á¡bfhšè kUªJfis¥ ga‹gL¤Jtij¤ jé®¡f

nt©L«.


61

V. fha§fŸ - ftå¥ò

fha§fŸ Ïu©L tif¥gL«

m. Ïu¤j xG¡F Ïšyhkš ÁuhŒ¥òfŸ, ÁW bt£LfŸ k‰W« Ãw

M. Ïu¤j xG¡Fl‹ vªj fhakhf ÏUªjhY« cldo ftå¥ò njit¥gL»wJ.

fha§fŸ - ftå¥Ã‰F Ñœ f©LŸs gofis vL¤J¡ bfhŸnth«

• Kjèš fha¤ij R¤j« brŒJ fha« k‰W«

R‰¿ÍŸs gFÂia R¤jkhd j©Ùuhš

fGtÎ«. x›bthU jlit R¤j«

brŒÍ«nghJ« bt›ntW gŠR cU©ilia

cgnahf¥gL¤jÎ«.

• gŠÁdhš mG¡if¤ Jil¡F«nghJ

bkJthf brŒaÎ«. Mdhš äfÎ«

njŒ¡f¡TlhJ. mG¤Â¤ njŒ¤jhš Ïu¤j«

ciwªj bgh¡F ÃŒ¤J¡ bfh©L Û©L«

Ïu¤j xG¡F Mu«Ã¤JéL«.

• Ïu©L mL¡F ršyh¤ Jâ¡F Ïilæš gŠir br›tf toéš mik¤J

it¡f nt©L«. vÂ® _iyfis nr®¡»w br›tf totkhdJ fha¤ij él

xU m§Fy msÎ bgçjhf ÏU¡f nt©L«.

• fha« fhŒªJ é£lhš ÂwªJ ÏU¡f nt©L«.

• T®ikahd bt£LfS¡F ijašfŸ njit¥g£lhš, mUfhikæš cŸs Mu«g

Rfhjhu ãiya¤Â‰F mD¥òtJ mtÁa«.

• fha§fŸ cila všyh eg®fS¡F« K‹djhfnt Ïuz #‹å jL¥ò ngh£L¡

bfhŸs nt©L«.

• nkhrkhd fha§fS¡F Kjšju ftå¥ò k‰W« eythœÎ trÂ »il¡F«

Ïl¤Â‰F gçªJiu brŒa nt©L«.


62

Áy rka§fëš Ïu¤j xG¡if f£L¥gL¤jè‹ mtÁa«

• Kjèš u¤j xG¡if ãW¤j nt©L«. Ïu¤j xG¡F ã‰fhj g£r¤Âš ršyh¤

Jâ mšyJ R¤jkhd Jâahš fha¤ij mG¤j nt©L«.

• R¤jkhd j©Ùçš gŠR cU©ilfis eid¤J fha¤ij R¤j¥gL¤j

nt©L«. gŠR cU©ilahš nyrhf eid¤jhš nghJ«. c§fël« gŠR

Ïšyhj neu¤Âš R¤jkhd äUJthd gU¤Â Jâahyhd òlitæèUªJ

mšyJ nt£oæèUªJ Jâia »ê¤J ga‹gL¤Â¡ bfhŸsyh«.

• fha¤ÂèUªJ Ïu¤j xG¡F V‰g£lhš cldoahf mUfhikæš cŸs Mu«g

Rfhjhu ãiya¤Â‰F mD¥g nt©L«.


63

VI. Ô¡fha§fŸ - KjYjé

ÏªÂahéš Ô¡fha§fŸ bghJthf V‰gl¡ Toait. bghJthf bg©fŸ

ghÂ¡f¥gL»wh®fŸ. Áy Ô¡fha§fŸ Áè©l® _y« vçthÍ fÁtjhš V‰gL»wJ.

FHªijfŸ mšyJ bg©fŸ ghš, v©bzŒ, gU¥ò, O ÏJngh‹w Âut§fŸ

bfhÂ¡F«nghJ nkny bfh£o bfhŸtjhš btªj ò©zhš ghÂ¡f¥gL»wh®fŸ.

Áytif Ô¡fha§fŸ V‰gLtJ j‰bfhiy Ka‰Á mšyJ bfhiy brŒÍ«

Ka‰Á v‹gij ãidéš it¤J¡ bfhŸs nt©L«. vªj Ô¡fhakhæUªjhY«

mt®fS¡F eh« KjYjé Kj‹ikahf më¤J mUfhikæYŸs kU¤Jtkid¡F

mªj egiu éiuthf vL¤J bršy nt©L«. Ô¡fha¤jhš ghÂ¡f¥g£l bg©â‰F

nt©Lbk‹nw V‰gL¤j¥g£ljh v‹w VjhtJ jftiy m¿ªJ kU¤Jtçl« jftš

më¡f nt©L«. nkY«, Ú§fŸ m¿ªÂUªjhY«, mtis¥ g‰¿ muR rhuh bjh©L

ãWt¤Âd® mšyJ Mnyhrf®fŸ m¿ªÂUªjhY« mtS¡F cjéahf mQFKiw

brŒaÎ«. Ï«khÂçahd nehahëfS¡F kU¤Jt®fŸ njitahd r£l¥ ó®tkhd

elto¡iffis vL¡f nt©L«.

bghJthd fhuz§fŸ

• rikayiw ég¤JfŸ - bghJthf g«ò °l›fŸ bto¤jš

• k¤jh¥ò btofŸ

• gâòçÍ« Ïl¤Âš bto¤jš

• Å£oš V‰gL« Ô

• ntÂæaš Ô¡fha§fŸ

• ä‹rhu Ô¡fha§fŸ

• j‰bfhiy Ka‰Á

• bfhiy Ka‰Á

KjYjéÍ« Ãw cjéÍ«

Kjèš Ôia miz¡f Ka‰Á brŒaÎ«. mäy¤jhš V‰g£l Ô¡fha§fŸ jéu

k‰w všyh tifahd Ô¡fha§fënyÍ« ghÂ¡f¥g£l gFÂæš cldoahf brŒa

nt©oa KjYjé mÂfkhd Fë®ªj j©Ùiu C‰w nt©L«. njhèš mÂf


64

bt¥g« cŸns br‹W mêit V‰gL¤Jtij Fiw¡f ÏJ cjé òç»wJ. ÏJ nkY«

tè mÂfkhfhj t©z« Fiw¡»wJ. ÚuhdJ njhèš vçªJ bfh©oU¡F«

Jâfis Ãç¤bjL¡f cjÎ»wJ.

bgU«ghyhd k¡fŸ njhè‹ nkš Úiu C‰¿dhY« ghÂ¡f¥g£lt® ÛJ

f«gëia R‰WtjhY« bfh¥òs§fŸ c©lhF« v‹w jtwhd e«Ã¡if

bfh©LŸsh®fŸ. Ï¥go brŒtjhš, ÃwF Áy behofëš ÔahdJ mizªJéL«.

Mdhš, cZz¤ij c£»u»¡f brŒahJ. j©ÙuhdJ f«gëiaél clnd

Fëuh¡f brŒjt‰F äfÎ« ÂwDŸsJ.

x›bthU 3 ãäl§fS« j©Ùçš eid¤J ko¤j Jâfis vçªj ghf¤Â‹

nkš kh‰¿ kh‰¿ nghl nt©L«. v›tsÎ KoÍnkh m›tsÎ j©Ùiu

ghÂ¡f¥g£ltU¡F Fo¡f bfhL¤J cjt nt©L«. ÏJ clèš ÏUªJ Âut«

btëahtÂdhš V‰gL« mÂ®¢Áia¤ jL¡f cjé òç»wJ. Ô¡fha« g£l Ïl¤Âš

mG¡F, <¡fŸ Ãw ghÂ¥Ãšyhkš mÂfkhd Jâædhš _o ghJfh¥ghf it¡f

nt©L«. Ô¡fha« Á¿ajhf ÏUªjhbyhêa k‰w všyh Ô¡fha« g£l

nehahëfisÍ« kU¤Jtkid¡F gçªJiu brŒjš mtÁa«. Kf¤Âš V‰g£l k‰W«

ifæš V‰g£l Ô¡fha§fis gçªJiu brŒjš nt©L«. Å£oš c§fS¡F ÁW

Ô¡fha§fŸ V‰g£lhš VjhtJ Ãw fha§fŸ nghy Á»¢ir vL¤J¡ bfhŸsyh«.

Ô¡fha§fS¡F jL¥ò elto¡if

nehŒ tUK‹ jL¥gJ ÁwªjJ MF«. c§fsJ brhªj Å£oš nahrid brŒJ

brašgl nt©L«. ieyh‹ Jâfëš éiuthf Ô¥g‰¿ bfhŸS«. ÏJ njhèš

äfÎ« Rygkhf x£o¡bfhŸS«. rik¡F«bghGJ mt®fSila JâfŸ k‰W«

òlit Kªjhidia (Ãw) tiffS¡F v¥bghGJ« ftå¥ò bfhL¡F«go m¿Îiu

Tw nt©L«.

c§fsJ gâfŸ k‰W« bghW¥òfŸ

ghÂ¡f¥g£l gFÂæ‹ nkš mÂfkhd Fë®ªj Úiu C‰w nt©L«.

ghÂ¡f¥g£ltiu cldo Á»¢ir¡fhf kU¤Jtkid¡F gçªJiu brŒa nt©L«.

F¿¥ghf °l› ga‹gL¤Jgt®fS¡F mj‰fhd ghJfh¥ghd elto¡iffis¡

F¿¤J fšéaë¡f nt©L«.


65

6. jftš m¿Í« cçik¢ r£l« - 2005


66


67

6. jftš m¿Í« cçik¢ r£l« - 2005

neh¡f«

bghJ mÂfhu mik¥òfë‹ ã®thf¤Âš ne®ikiaÍ«,

btë¥gil¤j‹ikiaÍ« V‰gL¤Jjš.

eilKiw¥gL¤j¥g£l égu«

#]‹ 15, 2005-M« M©L r£l« Ïa‰w¥g£L, m¡nlhg® 12, 2005 Kjš

eilKiwæš cŸsJ.

jftš më¡f flik¥g£l mik¥òfŸ

#«K-fhZÛ® jéu ÏªÂahé‹ mid¤J¥ gFÂfëY« cŸs

i) ÏªÂa muÁaš r£l¤jhš ãWt¥g£l mik¥òfŸ

ii) murh§f m¿é¡ifahš M¡f¥g£l mik¥òfŸ

iii) ehlhSk‹w« mšyJ khãy r£lk‹w§fë‹ r£l¤jhš cUth¡f¥g£l

mik¥òfŸ nkY«, murh§f¤ÂläUªJ neuoahfnth, kiwKfkhfnth gz

cjé k‰W« Ïl cjé bgW»‹w muR rhuhj mik¥òfŸ (v‹.í.X) M»ad

jftš më¡f flik¥g£lit.

(Ïit bghJ mÂfhu mik¥òfŸ v‹W r£l¤Âš brhšy¥gL»‹wd)

jftš më¥gÂèUªJ éy¡F më¡f¥g£lit

k¤Âa murhš cUth¡f¥g£l 18 òydhŒÎ k‰W« ghJfh¥ò ãWtd§fS¡F

éy¡F më¡f¥g£LŸsJ. våD« mt‰¿‹ ÛJ CHš, kåj cçik Ûwš M»a

F‰w¢rh£L¡fŸ vGªjhš, mJ bjhl®ghd jftšfis¤ ju mªj mik¥òfS«

flik¥g£lit.

“jftš” xU és¡f«

muR F¿¥òfŸ, Mtz§fŸ, F¿¥ghizfŸ, ä‹ mŠršfŸ, fU¤J¡fŸ.

MnyhridfŸ, g¤ÂçiffS¡F btëæl¥g£l brŒÂfŸ, R‰w¿¡iffŸ,


68

c¤juÎfŸ, EhšfŸ, x¥gªj§fŸ, m¿¡iffŸ, mYtyf§fŸ btëæL« jå¢R‰W¢

brŒÂ ÏjœfŸ k‰W« ä‹dQ f£lik¥Ãš ml§»ÍŸs brŒÂfŸ.

“jftš m¿Í« cçik” v‹gj‹ bghUŸ

jftšfis¥ gh®itæLjš, F¿¥ò vL¤jš, m¢R tot«, efšfŸ,

FWªjfLfŸ, xè k‰W« xë tot§fëš bgW« cçikna “jftš m¿Í« cçik”

MF«.

jftšfis bgW« cçik gil¤jt®fŸ

18-taJ ãu«Ãa kdãiy rçahfÎŸs ÏªÂa Fokf‹(Ÿ) ahtU« jftš

bgW« cçik gil¤jt®fŸ Mt®.

jftš bgW« têKiwfŸ

Ï¢r£l¤Â‹go bghJ mÂfhu mik¥òfŸ mid¤ÂY«, “bghJ jftš

mYty®” mšyJ “cjé jftš mYty®” vD« gjé cUth¡f¥gL«. mªj

mYtyçl« %.10/- gz«, ÚÂk‹w °lh«ghfnth, fhnrhiy mšyJ t§»

tiunthiyahfnth brY¤Â jftšfis¥ bgwyh«. tWik¡ nfh£L¡F ÑnH

cŸnsh® f£lz« brY¤j éy¡F më¡f¥g£LŸsJ. Mdhš mj‰fhd tUkhd¢

rh‹¿jœ rk®¥Ã¡f¥gl nt©L«. jftš bgw, jå¥g£l é©z¥got« VJ« Ïšiy.

(khÂç¥got« Ïiz¥ò-1š ju¥g£LŸsJ) nf£ò¤ jftšfis btŸis¤ jhënyna

mtutuJ jhŒbkhê, ÏªÂ mšyJ M§»y bkhêæš vGÂ¡ nf£fyh«.

• jftš nt©LgtuJ Kftç njitæšiy

• neçš tªJ jftiy¥ bg‰W¡ bfhŸsyh«

• jftY¡fhd fhuz« bjçé¡f nt©oaÂšiy. mYty® mij¡ nf£f

nt©oaJ« Ïšiy. MæD« bghJ¤ jftš mYty®, gz« bg‰W¡

bfh©lj‰fhd uÓij ifbah¥g«, njÂ, neu« F¿¥Ã£L mYtyf K¤ÂiuÍl‹

tH§f nt©L«.


69

jftš bgw fhy tu«ò ã®za«

é©z¥g« bg‰wÂèUªJ 30 eh£fS¡FŸ jftš ju¥gl nt©L«. våD«

xUtuJ cæ® mšyJ RjªÂu« bjhl®òila jftyhf ÏUªjhš 48 kâ neu¤Â‰FŸ

jftš ju¥gl nt©L«.

• é©z¥g«, cjé bghJ¤ jftš mYtyçl« rk®¥Ã¡f¥g£oUªjhš mJ bghJ

jftš mYtyç‹ gh®it¡F tªJ elto¡if vL¡f 35 eh£fŸ vL¤J¡

bfhŸsyh«.

• bghJ¤ jftš mYty®, _‹wh« eg® xUtçläUªJ jftš bg‰W¤ju

nt©oæUªjhš 40 eh£fŸ vL¤J¡ bfhŸsyh«.

òJblšèæYŸs FoauR¤jiyt® khëifæ‹ bghJ jftš mYtyçl« xU

jftš bgw nt©Lbkåš, mjid e« gFÂæ‹ t£lhu ts®¢Á mYtyf¤Ânyh

ntW mYtyf¤Ânyh Tl nf£fyh«. mt®fŸ mjid V‰W¡ bfhŸs kW¡f¡

TlhJ. jftš nf£f¥g£l mYty¤Â‰F mt®fns 5 eh£fS¡FŸ mD¥Ã it¡f

nt©L«.

ÑœfhQ« Ïd§fŸ F¿¤j jftšfŸ më¡f¥gl kh£lhJ

i) muÁ‹ Ïiwah©ik k‰W« eh£o‹ xUik¥gh£o‰F Fªjf« éisé¡f¡

Toa jftšfŸ

ii) ÚÂk‹w¤jhš jL¡f¥g£oU¡f¡ Toa jftšfŸ

iii) ehlhSk‹w« k‰W« r£lk‹w§fë‹ cçik ÛwY¡F Mshf¡ Toa jftšfŸ.

iv) jåeg®, bghUshjhu tâf ufÁa§fis¡ bfh©l jftšfŸ

v) jåeg® m¿Î¢ brh¤Jçikahf ÏU¡f¡ Toa jftšfŸ

vi) mªju§fkhdt®fSl‹ k£Lnk g»®ªJ¡bfhŸs¡ Toa k‰W« jå¥g£l

Kiwæyhd jftšfŸ

vii)mašeh£L muRfëläUªJ bg‰¿U¡f¡ Toa e«Ã¡if¡Fça jftšfŸ

viii) jåeg® cæU¡F Mg¤ij éisé¡f¡ Toa jftšfŸ


70

ix) F¿¥Ã£l gFÂæ‹ r£l«, xG§»‰F ghjf« V‰gL¤j¡ Toa jftšfŸ

x) Miza§fŸ, fhtšJiw k‰W« ÚÂk‹w¤Â‹ òy‹ érhuizia ghÂ¡f¡

Toa jftšfŸ

xi) mik¢ruit¡ T£l¤Â‹ F¿¥Ã£l Áy elto¡if¡ F¿¥òfŸ, muR

bray®fë‹ K¡»a nfh¥ò¡ F¿¥òfŸ g‰¿a jftšfŸ M»ait F¿¤J

jftšfŸ më¡f¥gl kh£lhJ. v‹d fhuz¤Â‰fhf F¿¥Ã£l jftš ju¥gl

kh£lhJ v‹gJ F¿¤J é©z¥gjhuU¡F vG¤J _y« bghJ jftš mYty®

bjçé¡f nt©L«. é©z¥gjhu® mJ F¿¤J nkšKiwpL brŒtj‰F V‰g

nkšKiwp£L mYty® g‰¿a jftiyÍ« ju nt©L«.

jftš bgw TLjš f£lz§fŸ

• jftiy m¢R tot«, xëefš toéš bgWtj‰F xU g¡f¤Â‰F f£lz« %.2/

- (msÎ A4)

• jftšfis MŒÎ brŒa Kjš xU kâ neu¤Â‰F f£lz« Ïšiy. mL¤j

x›bthU kâ neu¤Â‰F« f£lz« %.5/-

• FWªjfL (CD) x‹¿š ÃuÂ vL¤J¤ ju f£lz« %.50/-

• vªj tot¤Âš jftš bgw éU«ÃdhY«, mj‰Fça f£lz« tNè¡f¥g£L,

uÓJ tH§f¥gL«.

bghJ jftš mYty® jftš juéšiyba‹whš nk‰bfhŸs nt©oa elto¡if

cça fhy¤Â‰FŸ, cça flik¥go, bghJ jftš mYty® jftš

juéšiyba‹whš, bjhl®òila mYty¤Â‹ Kjšãiy mYtyuhd nkšKiwp£L

mYtyçl« Kiwælyh«. cça fhytu«ò Koªj 30 eh£fS¡FŸ nkš KiwpL

brŒa¥gl nt©L«. mt® elto¡if vL¡f jhkj¥gL¤Âdhš, khãy jftš

Miza¤Âš Kiwælyh«.

k¤Âa jftš Miza¤ÂY« 90 eh£fS¡FŸ Kiwælyh«. nkšKiwpLfŸ

Ûjhd KoÎfis, mt®fŸ 30 eh£fS¡FŸ m¿é¡f nt©L«. jé®¡f Koahj

Nœãiybaåš, nkY« 15 eh£fŸ vL¤J¡ bfhŸsyh«.


71

jftš Miza« nk‰bfhŸS« elto¡iffŸ

òfh® kD¡fis¥ bg‰W¡ bfhŸS« jftš Miza«, érhuiz¡F

c¤juéL«.

bghJ jftš mYty®

i) jftš nf£F« é©z¥g¤ij th§f kW¤jš (mšyJ)

ii) jFªj fhuzä‹¿, jftš ju jhkj¥gL¤Jjš (mšyJ)

iii) nf£f¥g£l jftšfis mê¤jš (mšyJ)

iv) jftš bgWtj‰F ntW tiffëš jilahf ÏUªjh® vd f©l¿a¥g£lhš

ehbsh‹W¡F %.250/- Åj« mguhj« éÂ¡f¥gL«. ÏJ mÂf¥g£rkhf %.25,000/

- tiu ã®zæ¡f¥g£LŸsJ. Ï¤bjhifæid mt® jdJ brhªj¥gz¤ij¡

bfh©L brY¤j nt©L«. Ï¤bjhif mL¤j ehënyna murh§f¡

fUñy¤Âš brY¤j¥gL«. jftš nf£ltU¡F tH§f¥gl kh£lhJ.

v) jftš Miza¤Â‹ KoÎfë‹ ÛJ ÚÂk‹w§fŸ jiyæl KoahJ. MæD«,

ca®ÚÂ k‹w« k‰W« c¢r ÚÂ k‹w§fS¡F muÁaš r£l¤Â‹ 23 k‰W« 255-

M« ÃçÎfŸ tH§»ÍŸs flikfëš Ï¢r£l« FW¡»l KoahJ.

jftš Miza« jFªj elto¡if vL¡féšiybaåš nk‰bfhŸs nt©oa

elto¡if

mt‰¿‹ ÛJ ca®ÚÂ k‹w¤Ânyh, c¢rÚÂ k‹w¤Ânyh KiwpL brŒayh«.

bghJ mÂfhu mik¥òfŸ, jhnk K‹tªJ ju nt©oa bghJthd jftšfŸ

bghJ mÂfhu mik¥òfŸ Áy F¿¥Ã£l jftšfis bghJ k¡fS¡F mt®fŸ

nfhuhknyna tH§f nt©L« v‹W r£l« brhš»wJ. mYtyf jftš gyifæ‹

_y« mt‰iw¤ bjçé¡f nt©L«.

mYtyf« g‰¿¤ ju nt©oa bghJthd jftšfŸ

i) mYtyf bghJ jftš mYtyç‹ bga®, gjé M»ad

ii) mYty®fë‹ mÂfhu«, bghW¥òfŸ g‰¿a jftšfŸ


72

iii) KobtL¤jèš mYtyf eilKiwfŸ

iv) mYtyf¤Âš guhkç¡f¥gL« Mtz§fŸ g‰¿a égu¡ F¿¥ò

v) bghJk¡fSl‹ mYty®fŸ fyªJiuahlš F¿¤j jftšfŸ

vi) mYty¤Âš brašgL« FG¡fŸ, mit TL« ehŸ, neu« k‰W« mJ

bjhl®ghd T£l elto¡if égu§fŸ

vii) mYty®fë‹ Kftç k‰W« bjhiyngÁ v©fŸ

viii) mt®fŸ bgW« khjhªÂu CÂa«

ix) mYtyf« brašgL¤J« Â£l§fŸ, mj‰fhd xJ¡Ñ£L¤bjhif, Â£l¡

fhy« Kjyhd jftšfŸ

x) mYtyf¤Âš üyf« k‰W« go¡F« miw ÏUªjhš mJ brašgL« neu«

F¿¤j jftšfŸ

nkY« Ïizajs« x‹iw éiuényna bjhl§», mÂš nk‰f©l

égu§fis btëæl Ï¢r£l« tèÍW¤J»wJ.

jftš bgW« cçik¢ r£l« 2005‹ Áw¥ò¡ TWfŸ

• Fok¡fŸ midtU« muÁläUªJ jftš bgwKoÍ« v‹D« éê¥òz®Î

Ï¢r£l¤jhš V‰gL»wJ. mj‰nf‰w tifæš k¤Âa, khãy muRfŸ

éê¥òz®Î¥ gæyu§FfŸ el¤j nt©Lbk‹W«, bghJ k¡fS¡F mt®fsJ

t£lhu bkhêæš J©L¥ ÃuRu§fŸ _y« jftš bjçé¡f nt©L« v‹W«

r£l« tèÍW¤J»wJ.

• gæyu§Ffëš bghJ mÂfhu mik¥òfë‹ mYty®fŸ fyªJ bfhŸs

nt©L« v‹w r£l« tèÍW¤J»wJ. mj‹ _y« mYty®fë‹ bghW¥òz®Î

nk«gL«.

• x›bthU Jiw¡Fkhd, “bghJ jftš mYty®fë‹” bgaiu k¡fël«

bjçé¡f nt©Lbk‹W r£l« tèÍW¤Jtjhš, jftY¡fhd njlš

vëjh»wJ.


73

• Ï¢r£l¤Â‹ _y« jftš bgW« x›bthUtU« MSikä¡ft®fshfÎ«,

k¡fsh£Á Kiwia tY¥gL¤J« r¡ÂfshfÎ« khW»‹wd®.

r£l¤ÂU¤j« nk‰bfhŸsš

r£l¤Â‹ TWfënyh, mt‰iw eilKiw¥gL¤JtÂnyh eilKiw¢

Á¡fšfŸ V‰g£lhš k¤Âa muR clnd jiyæ£L, cça muÁjœ (Gazettee) m¿é¥Ã‹

_y« r£l¤Âš njitahd kh‰w§fŸ brŒJ bfhŸsyh«.


74

Ïiz¥ò-1

jftš nfhU« - khÂç é©z¥g¥ got«

mD¥òe®

bgWe®

bghJ jftš mYty®,

Iah,

bghUŸ: jftš m¿Í« cçik¢ r£l« - 2005‹ go jftš nt©Ljš

1)

2)

3)

Ïl«: Ï¥go¡F

njÂ:

neu«: ifbah¥g«


75

Ïiz¥ò – 2

jftš jUtÂèUªJ éy¡F më¡f¥g£LŸs 18 òydhŒÎ mik¥òfŸ

i) Ï‹lèb#‹° Õnuh

ii) ç[®¢ m‹£ mdiyì° é§

iii) ilu¡lnu£ M~¥ buéåô Ï‹lèb#‹°

iv) br‹£uš v¡dhä¡ Ï‹lèb#‹° Õnuh

v) ilu¡lnu£ M¥ v‹~ ngh®°bk‹£

vi) eh®nfho¡° f‹£nuhš Õnuh

vii) Vénaõ‹ ç[®¢ br‹l®

viii) °bgõš ~Ãu‹oa® ~ngh®°

ix) Ã.v°.v~¥

x) Á.M®.Ã.v~¥

xi) I.o.Ã.Ã

xii) Á.I.v°.v~¥

xiii) v‹.v°.í

xiv) m°[h« iuÃŸ°

xv) °bgõš r®Å° Õnuh

xvi) °bgõš ÃuhŠ¢ Á.I.o

xvii) »iu« ÃuhŠ¢ - ÁÃÁIo

xviii) y£r¤ÔÎ nghÄ°


76

Ïiz¥ò -3

Cuf ts®¢Á k‰W« Cuh£Á¤ Jiwæ‹ bghJ jftš mYty® k‰W«

nkšKiwp£L mYty®fŸ

bghJ jftš mYty® : Jiz bray® (gâaik¥ò-2)Cuf ts®¢Á k‰W«

Cuh£Á¤ Jiw,jiyik¢ brayf«, br‹id -600

009.bjh.ng.v©.: 044-25672169 (m) 044-22444685 (Ï)

nkšKiwp£L mYty® : muR Ïiz bray® Cuf ts®¢Á k‰W« Cuh£Á¤

Jiw,jiyik¢ brayf«, br‹id -600

009.bjh.ng.v©.: 044-25672783 (m) 044-22522828 (Ï)


77

Ïiz¥ò-4

kht£l§fë‹ Cuf ts®¢Á k‰W« cŸsh£Á Jiw rh®ªj bghJ jftš mYty®

k‰W« nkšKiwp£L mYty®fŸ

mYtyf« bghJ jftš mYty® nkšKiwp£L mYty®

kht£l Cuf ts®¢Á Kfik f©fhâ¥ghs®, Â£l Ïa¡Fe®,

kht£l Cuf ts®¢Á Kfik kht£l Cuf ts®¢Á Kfik

cjé Ïa¡Fe® mYtyf« jiyik vG¤j®, Â£l Ïa¡Fe®,

(Cuh£ÁfŸ) cjé Ïa¡Fe® mYtyf«, kht£l Cuf ts®¢Á Kfik

(Cuh£ÁfŸ)

cjé Ïa¡Fe® mYtyf« jiyik vG¤j®, Â£l Ïa¡Fe®,

(jâ¡if) cjé Ïa¡Fe® mYtyf«, kht£l Cuf ts®¢Á Kfik

(jâ¡if)

kht£l M£Áaç‹ ne®Kf jiyik f©fhâ¥ghs® Â£l Ïa¡Fe®,

cjéahs® mYtyf« (C.t) kht£l M£Áaç‹ ne®Kf kht£l Cuf ts®¢Á Kfik

cjéahs® mYtyf«

kht£l Cuh£Á f©fhâ¥ghs®, bray®

kht£l Cuh£Á mYtyf« kht£l Cuh£Á mYtyf«

Cuh£Á x‹¿a« Jiz t£lhu ts®¢Á kht£l M£Áaç‹ ne®Kf

mYty® (ã®thf«) cjéahs® (C.t) kht£l

M£Á¤jiyt® mYtyf«

»uhk Cuh£Á Jiz t£lhu ts®¢Á cjé Ïa¡Fe® (Cuh£ÁfŸ)

mYty® (ã®thf«)


78


79

7. Rfhjhu nk«ghL (SANITATION)


80


81

7. Rfhjhu nk«ghL (SANITATION)Rf¤Â‰F« eythœé‰F« Mjhu« Rfhjhunk. clš ey« fh¡F« m¿éany

Rfhjhu«. ÏJ xU thœ¡if Kiw. R¤jkhd ÅL. R¤jkhd njh£l«, R¤jkhd

gâæl« k‰W« R¤jkhd R‰W¢NHš ngh‹wt‰whš btë¥gL« thœéaš Kiwna

Rfhjhu« vd¥gLtJ. mjhtJ Rfkhf nehæ‹¿ thœtj‰F eh« fil¥Ão¡f

nt©oa tê Kiwfisna Rfhjhu« v‹W miH¡»‹nwh«.

clš ey¤Jl‹ thœtj‰F eh« v‹bd‹d tê Kiwfis¡ ifahs nt©L«

vd¡ f‰W¡ bfhŸtnj Rfhjhu¡ fšé vd¥gL«.

e«ikÍ«, e«ik¢ R‰¿ÍŸs R‰W¥òw¤ijÍ«, öŒikahfÎ«,

nehŒ¡»Uäfs‰w ãiyæš it¤J¡ bfhŸtJ«, clš ey¤Â‰F cfªj braš

Kiwfis nk‰bfhŸtJnk Rfhjhukhd thœ¡if Kiw MF«.

k¡fë‹ clš ey« ngzÎ«, ÏªÂahé‹ ts®¢Á¡F«, R¤jK«, RfhjhuK«

äfÎ« njitahditahF«. x›bthU tUlK« Ïy£r¡fz¡fhd k¡fŸ, Rfhjhu«

k‰W« R¤j Fiwédhš V‰gL« nehŒfëdhš ÏwªJ ngh»wh®fŸ. nkY« Ïªj

nehŒfshš Õo¡f¥gLnth® ntiy¡F bršy Ïayhj ãiy V‰gL»wJ. mjdhš

tUkhd ÏH¥ò«, thœthjhu¤Âš ghÂ¥ò¡fisÍ« mil»wh®fŸ. khzh¡f®fŸ

gŸë¡F bršY« eh£fëš FiwÎ V‰g£L, mjdhš fšéæš Ã‹ j§», j§fŸ

thœéš K‹ndWtj‰fhd gy mça thŒ¥òfis ÏH¡»wh®fŸ. FHªijfë‹ clš

ey« ghÂ¡f¥gLtnjhL, mt®fë‹ f‰F« ÂwåY« FiwÎ V‰gL»wJ. vdnt, Ïs«

gUt¤Âdçilna Rfhjhu¤ijÍ«, R¤j¤ijÍ« nk«gL¤JtÂš, m®¥gâ¥ò

cz®nthL brašgLtJ äfÎ« mtru mtÁa¤ njitahf cŸsJ.

Ï‹iwa ãiy

ÏªÂah

• ÏªÂahéš, Âwªj btëæš ky« fê¥nghç‹ v©â¡if, Rkh® 65 nfho. ÏJ

gy ehLfSl‹ x¥ÃLifæš äf äf mÂf msthF«.

• ef®¥òw§fëš tÁ¥nghçš 83 éG¡fhL k¡fŸ fê¥giwia ga‹gL¤Jtjhf¡

fz¡»l¥g£LŸsJ. Mdhš Cuf¥ gFÂfëš ÏJ btW« 26 éG¡fhL

k£Lnk.


82

• Cuf¥ gFÂfëš fê¥giw cŸs FL«g§fë‹ v©â¡if 50 éG¡fhL

msé‰F mÂfç¤JŸs nghÂY«, Ï‹dK« ekJ k¡fŸ bjhifæš ghÂ

msé‰F nkš cŸs e« eh£L k¡fŸ, Âwªj btëænyna ky« fê¡»wh®fŸ.

• cyf mséš Âwªj btëæš ky« fê¥gt®fëš 2 eg®fëš xUt® ÏªÂa®

v‹w msé‰F, ekJ eh£oš Âwªj btëæš ky« fê¥nghç‹ v©â¡if äf

mÂfkhf cŸsJ. ruhrçahf ÏªÂahéš 45 éG¡fhL k¡fŸ k£Lnk fê¥giw

trÂia bg‰WŸsh®fŸ.

jäœehL

jäHf¤ij¥ bghW¤j tiu, 99 éG¡fhL ÅLfëš cŸst®fŸ ghJfh¥ghd

FoÚ® Mjhu§fëèUªJ FoÚ® nrfç¡»wh®fŸ. Mdhš mt®fëš 8 éG¡fhL

FL«g§fŸ k£Lnk R¤jkhd fy‹fëš nrfç¤J Rfhjhukhd Kiwæš

ifahS»wh®fŸ. jäHf¤Âš Cuf¥ gFÂæš thœgt®fëš 83 éG¡fhL k¡fS«,

ef®¥òw§fëš thœgt®fëš 26.5 éG¡fhL k¡fS« fê¥giw trÂæ‹¿na

thœ»wh®fŸ. k¤Âa muÁ‹ öŒik »uhk éUJ bg‰w gy »uhk§fëš thœgt®fëš

33 éG¡fhL FL«g§fŸ, Ï‹iw¡F« Âwªj btëæš ky« fê¡F« gH¡f¤ijna

bjhl®ªJ nk‰bfhŸ»wh®fŸ. Cuf¥ gFÂfëš f£l¥g£LŸs fê¥giwfëš 35

éG¡fhL fê¥giwfŸ ga‹gL¤jglhknyna ÏU¥gjhf¡ fz¡»l¥g£LŸsJ.

»uhk¥òw§fëš thœgt®fëš 3 éG¡fhL FL«g§fŸ k£Lnk FHªijfë‹

ky¤ij ghJfh¥ghf mf‰Wtjhf¡ f©l¿a¥g£LŸsJ.

Rfhjhu¡ Fiwédhš V‰gL« éisÎfŸ

Âwªj btëæš ky« fê¡F« gH¡f¤ÂdhY« R¤j¥ gH¡f tH¡f§fëš

cŸs FiwghLfë‹ fhuz¤ÂdhY« clš ey« ghÂ¡f¥gL»wJ. bghUshjhu

ts®¢Á, r_f K‹nd‰w« ngh‹wt‰¿š ÏJ vÂ®kiwahd éisÎfisÍ«

V‰gL¤J»wJ. F¿¥ghf¡ FHªijfë‹ K‹nd‰w¤Âš Ïit bgU« jilahf

és§F»‹wd.

RfhjhuK« clš eyK«

cyf Rfhjhu ãWtd¤Â‹ fz¡»‹ go e«ik¥ ghÂ¡F« nehŒfëš 80

éG¡fhL nehŒfŸ ghJfh¥ghd FoÚiu¥ gUfhjjhY« Rfhjhu¡ FiwédhYnk

V‰gL»wJ.


83

x›bthU ehS« ruhrçahf 1600 FHªijfS¡F« mÂfkhf tæ‰W¥

ngh¡»dhš cæçH¡»wh®fŸ. r‰W f‰gid brŒJ gh®¤jhš ekJ eh£oš ÂdªnjhW«

xU uæš ég¤J V‰gLtj‰F ÏJ rkkh»wJ.

5 ta¤Â‰F£g£l FHªijfis¤ jh¡F« bfhoa nehŒfŸ 10š 5 FoÚ® k‰W«

Rfhjhu« bjhl®ghditna. tæ‰W¥ngh¡F, ilghŒL, kŠrŸ fhkhiy, knyçah,

Á°nlhäahÁ°, bfh¡»¥òG, cU©il¥òG ngh‹wt‰whš ÂdK« y£r¡fz¡fhd

k¡fŸ ghÂ¡f¥gL»wh®fŸ.

mo¡fo V‰gL« tæ‰W¥ ngh¡»dhš nehŒ vÂ®¥ò¤ Âw‹ FiwtilÍ«

FHªijfŸ C£l¢r¤J FiwÎ k‰W« ãnkhåah ngh‹w Ãw ghÂ¥òfS¡F«

cŸsh»wh®fŸ. ÏªÂahéš thG« FHªijfëš Vw¡Fiwa 46 éG¡fhL

FHªijfŸ C£l¢ r¤J FiwghLfëdhš ghÂ¡f¥g£LŸsh®fŸ.

tæ‰W¥ngh¡F k‰W« Fl‰òG¤ bjh‰W M»a Ïu©L bgça ghÂ¥òfis¢

rªÂ¡F« gŸë bršY« taJ¡ FHªijfŸ, j§fŸ f‰F« Âwåš FiwÎ V‰g£L,

fšéæš Ã‹ j§F»wh®fŸ.

RfhjhK« bghUshjhuK«

tæ‰W¥ ngh¡F nehŒfŸ ekJ eh£o‹ ciH¥ghëfë‹ c‰g¤Â¤ Âwid¡

Fiwtila¢ brŒtnjhL eh£o‹ ts®¢ÁiaÍ« btFthf¥ ghÂ¡»wJ.

Rfhjhu¡ Fiwédhš V‰gL« clš ey ghÂ¥òfŸ, eh£oš 180 nfho mséš

kåj ntiy eh£fŸ ÏH¥giltj‰F« 1200 nfho mséš bghUshjhu ÏH¥ò

V‰gLtj‰F« fhuzkh»wJ.

eh£o‹ Rfhjhu ãiy jhœtilÍ« bghGJ mJ R‰Wyh k‰W« Ãw bghUshjhu

nk«gh£L elto¡iffëš vÂ®kiwahd jh¡f¤ijÍ« V‰gL¤J»wJ.

rÛg¤Âš ãfœ¤j¥g£l cyf Rfhjhu ãWtd¤Â‹ MŒÎ KoÎfë‹ go Rfhjhu

nk«gh£o‰fhf bryÎ brŒa¥gL« x›bthU %ghÍ« 9 %ghŒ msé‰F bghUshjhu

e‹ikfis¤ ÂU«g¤ jU»wJ.


84

RfhjhuK« r_f nk«ghL«.

eh£oYŸs gŸëfëš 35 éG¡fhL gŸëfS¡F¡ fê¥giw trÂ Ïšiy.

fê¥giw trÂ brŒa¥g£LŸs gŸëfëš bgU«ghyhdt‰¿š mit ga‹gL¤J«

ãiyæš Ïšyhkš ÏU¡»wJ mšyJ ga‹gL¤j¥glhkš cŸsJ.

Ïªj ãiyahdJ, bg©fŸ gŸë¡F tUtij btFthf¡ Fiwa¢

brŒtnjhL bg©fë‹ Ïilã‰wiyÍ« mÂfç¡f¢ brŒ»wJ. ÏªÂahéš gŸë¡F

tU« bg©fëš 10 ngU¡F 4 ng® k£Lnk j§fŸ gŸë¥ go¥ig ÏWÂtiu f‰W

ãiwÎ brŒ»wh®fŸ.

j§fŸ ÅLfëš fê¥giw trÂ Ïšyhj jhŒkh®fS« bg©fS«

mtkhd¥gLjš, j‹ kÂ¥ò Fiwjš cŸë£l gšntW Ãu¢ridfS¡F

Msh»wh®fŸ. ÏuÎ tU« tiu ky« fê¡f fh¤ÂU¡F« ãiy¡F mt®fŸ

ã®¥gªÂ¡f¥gL»wh®fŸ. Ïj‹ éisthf ghJfh¥ò FiwÎ, clš ey ghÂ¥ò ngh‹w

gyt‰whš mtÂ¡FŸsh»wh®fŸ.

Âwªj btëæš ky« fê¥gjhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

Rfhjhuk‰w Kiwæš, kåj‹ f©l Ïl§fëš ky« fê¥gjhš, gy nehŒfŸ

e«ik jh¡f VJth»wJ. ÏªÂahéš 80 rjé»j« nehŒfŸ kåj ky¤Â‹

_ykhfÎ«, FoÚ® khRgLtjhY« guÎtjhf MŒÎfŸ bjçé¡»‹wd. f©l

Ïl§fëš ky« fê¥gjhš, mt‰iw äÂ¤J¢ bršY« fhšeilfŸ k‰W« kåj®fŸ

_ykhf »UäfŸ czÎ¥bghU£fŸ, Ú®, fhŒfŸ, ÑiufŸ k‰W« fh‰W

ngh‹witfëš fyªJ kåjD¡F nehŒfis c©lh¡F»wJ. nkY«,

kiH¡fhy§fëš, Ïit kiH btŸs¤njhL nr®ªJ mo¤J¢ bršy¥g£L,

Úuhjhu§fëš fy¥gjhš, FoÚ® khRg£L, mj‹ _yK« nehŒfŸ guÎ»‹wd.

»uhk k¡fŸ rhiynahu§fisÍ«, ml®ªj brofŸ, òj®fŸ cŸs

Ïl§fisÍ«, ky« fê¥gj‰F¥ ga‹gL¤J»wh®fŸ. bg©fŸ, Å£oš fê¥giw

Ïšyhjjhš Nça cja¤Â‰F K‹ò«, Nça m°jkd¤Â‰F« Ã‹ò« btëna

brštjhš Âwªj btëæš ky« fê¡f¢ bršY« nghJ kiwél« Ïšyhjjhš, MŸ

elkh£l« Ïšyhj neu¤Â‰fhf fh¤ÂU¥gJ, neu« ÅzhtJl‹ kd cis¢rY«

c©lh¡F»wJ. bghJthf, kiH¡fhy§fëš FHªijfS« k‰W« clšãiy


85

rçæšyhkš ÏU¡»‹wt®fS« tajhd k¡fS« bgU« r§fl¤Â‰FŸsh»‹wd®.

tæ‰W¥ngh¡F V‰gL»‹w rka¤Âš bg©fŸ gfèš rhiynahu¤Â‰F« bršy

Koahkš äfÎ« Jau¥gl nt©oa ãiyik V‰gL»wJ.

Âwªj btëæš ky« fê¥gÂ‹ éisÎfŸ

Âwªj btëæš ky« fê¥gjhš R‰W¥òw« Ó®nfL miltnjhL, mªj Ïl«

J®eh‰w¤Jl‹ gh®¥gj‰F mUbtW¡f¤j¡fjhf fh£Á më¡»wJ. R‰W¥òw¤

öŒikæ‹ikahš <¡fŸ bgU» mjdhš tæ‰W¥ngh¡F, ÓjngÂ, kŠrŸ fhkhiy,

Ïs«ÃŸisthj« k‰W« Fl‰òG¡fŸ ngh‹w gy nehŒfŸ V‰gl thŒ¥òfŸ mÂfkhf

cŸsd. Âwªj btëæš ky« fê¥gÂdhš V‰gL»‹w mDgt§fshš, jk¡F ky«

fê¥gj‰F fê¥giw trÂ njit v‹gij m¿»‹wd®.

Ïªãiy khwnt©Lkhdhš x›bthUtU« mt®fsJ Å£oš xU fê¥Ãl trÂ

V‰gL¤Â¡bfhŸs nt©L«. murh§f« fê¥giw f£L« Â£l¤ij¢ brayh‰¿¡

bfh©L tU»wJ. muR, »uhk k¡fS¡fhf x›bthU Å£o‰F« fê¥Ãl trÂia

V‰gL¤j Â£l« brašgL¤Â tU»wJ.

Âwªj btëæš ky« fê¥gjhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

»uhk¥òw k¡fŸ Âwªj btëæš ky« fê¡F« gH¡f¤ij¤ jé®¡f nt©L«.

Âwªj btë v‹gJ taš, njh£l«, fhL KjèadthF«. Ïªj Ïl§fëš ky«

fê¥gjhš m§F éisa¡Toa gæ®fŸ k‰W« fhŒf¿fë‹ _y« Áy bjh‰W

nehŒ¡»UäfŸ V‰gl thŒ¥òfŸ ÏU¡»‹wd. Ú©l eh£fshf nehŒthŒ¥g£lt®fŸ

njh£l¤Â‰F«, tašbtë¡F« ky« fê¡f¢ brštjhš mt®fSila ky¤ÂèUªJ

Áy òG¡fS« mj‹ Áid K£ilfS« nr®ªJ btënaW«. m¥nghJ òGéYŸs

E© »UäfŸ K£ilfshf kh¿¥ gæ®, g¢irahf rh¥Ãl¡Toa fhŒf¿fS¡F¥ gué

éL»‹wd. Ïjdhš fhŒf¿fë‹ _y« Áy nehŒfŸ guÎ»‹wd. nkY« kåj

ky¤ÂYŸs, òGK£ilfis¥ g‹¿, nfhê, Kjèad c©gjhš òG K£ilfŸ,

mitfë‹ clèš Áidfshf khW»‹wd. kåj®fŸ nk‰T¿aitfis

Ïiw¢Áahf¥ ga‹gL¤J« nghJ e‹F ntfhj Ïiw¢Á _y« rh¥ÃLgt®fSila

Flèš òG¢ÁidfŸ ehlh¥òG¡fshf khW»‹wd. ÏJ ngh‹W k‰w fhŒf¿fŸ,

gH§fŸ, Ïiw¢ÁfŸ, j©Ù® Kjèat‰¿èUªJ nehŒfŸ guÎ»‹wd.


86

fiunahu¥ gFÂfëš ky« fê¥gjhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

MW, Fs«, F£il k‰W« fhšthŒ Xu§fëš ky« fê¥gjhš äf mÂf mséš

nehŒfŸ gut thŒ¥ò¡fŸ c©L. fiunahu§fëš ky« fê¥gjdhš kiH¡fhy§fëš

kiH Úçdhš ky« mo¤J¢ bršy¥g£L, MW, Fs§fŸ, Vç ngh‹witfëš neuoahf¡

fy¡»‹wJ. Áy® MW, Fs«, Vç M»at‰¿‹ Úiu¡ FoÚuhf¥ ga‹gL¤J»‹wd®.

Ï¥go¡ FoÚuhf¥ ga‹gL¤Jgt®fS¡F tæ‰W¥ngh¡F, fhyuh, ilghŒL k‰W«

kŠrŸ fhkhiy ngh‹w nehŒfŸ guÎtj‰F¡ fhuzkh»wJ. »uhk¥òw gFÂfëš

j©Ùiu¡ fhŒ¢Á¡ Fo¡F« gH¡f« Ïšiy. j©Ùiu¡ fhŒ¢Á¤ jh‹ Fo¡f

nt©L« v‹W x›bthU »uhk k¡fS¡F« éê¥òz®Î V‰gL¤j nt©L«.

Å£L mU»š ky« fê¥gjhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

bghJthf Å£L¡F mU»Y« rhiy Xu§fëY« ÁWt®fŸ Kjš bgçat®fŸ

tiu ky« fê¡»‹wd®. Ïjdhš nehŒ E©»UäfŸ, gh¡Oçah, itu°, X£L©â,

fhsh‹, òG¡fŸ ngh‹wit ky« k‰W« ÁWÚ® _y« k‰wt®fS¡F¤ bjh‰¿ nehŒfŸ

guÎ»‹wd. Ï¡»UäfŸ mid¤J« kåj‹ k‰W« éy§Ffë‹ clèèUªJ jh‹

njh‹W»‹wd. _is¡fhŒ¢rš, ilghŒL, tæ‰W¥ngh¡F, fhyuh ngh‹w nehŒfŸ,

Å£L mU»š ky« fê¥gjhš <¡fŸ _y« guÎ»‹wd. nkY«, R‰W¥òw¤

öŒikæ‹ikahš bghJ¢ Rfhjhu¡ nfLfŸ V‰gl¡ fhuzkh»wJ.

rhiynahu§fëš ky« fê¥gjhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

efu§fŸ k‰W« »uhk¥òw§fëš rhiyæ‹ ÏUòw§fëY« k¡fŸ ky«

fê¡»‹wd®. Ïªãiy K‰¿Y« khw nt©L«. k¡fŸ rhiy Xu§fëš ky«

fê¥gjhš, <¡fŸ v©â¡ifmÂfkhF« bghGJ nehŒfŸ mÂf mséš

guÎ»‹wd. nkY« bghJ k¡fŸ eil ghijæš brštj‰F beçrè‹ nghJ

têæšyhkš ky« fê¤j Ïl¤Â‹ ÛJ« el¡f nt©oÍŸsJ. Ïjdhš mt®fsJ

fhšfëš äÂao (brU¥òfŸ) Ïšiybaåš ky¤ÂèUªj nehŒ¡»UäfŸ mt®fsJ

fhšbto¥òfŸ _y« mt®fsJ clY¡FŸ br‹W«, fhšfis fGthkš Å£o‰FŸ

EiHªJ el¡F« nghJ mªnehŒ»UäfŸ Å£o‹ jiuæš goªJ k‰w eg®fS¡F«

gué nehŒthŒ¥gl VJth»wJ. Ïjdhš bghJ Ïl§fŸ R¤jä‹¿ Rfhjhu¡

nfLfshš khRgL»‹wd.


87

kiH¡fhy§fëš Âwªj btëæš ky« fê¥gjdhš V‰gL« ghÂ¥òfŸ

kiH ÚnuhL ky« mo¤J¢ bršy¥g£L MWfŸ, ÚnuhilfŸ k‰W« Fs«

F£ilfëš br‹W fy¡»wJ. ÏªÚuhjhu§fëèUªJ Ú® vL¤J Fo¥gj‰F

cgnah»¥gjhš tæ‰W¥ngh¡F, kŠrŸfhkhiy, fhyuh, ilghŒL ngh‹w nehŒfS«

ey¡FiwÎ, kd¢nrh®Î M»aitÍ« k¡fS¡F V‰gL»‹wd. vdnt, Rfhjhukhd

Kiwæš, kåj ky« mf‰w¥gl nt©oaJ äfÎ« mtÁakh»wJ.

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf§fŸ Óuik¥ò¤ Â£l«

fêtiw, Fëayiw k‰W« Jâ Jit¥gj‰fhd trÂfSl‹ Toa kfë®

k‰W« FHªijfS¡fhd xU§»izªj Rfhjhu tshf§fŸ jäHf¤Âš mid¤J

Cuh£ÁfëY« f£l¥g£LŸsJ.

fê¥Ãl§fis ga‹gL¤jhkš Âwªj btëæš ky« fê¥gjhš R‰W¥òw«

Ó®nfL mil»wJ. mUtU¥ghd njh‰w¤ij më¥gnjhL R‰W¥òw

JhŒikæ‹ikahš, <¡fŸ bgU», mjdhš tæ‰W¥ngh¡F, ÓjngÂ, kŠrŸ fhkhiy,

Ïs«ÃŸis thj«, Fl‰òG¡fŸ ngh‹w gy nehŒfŸ gut thŒ¥ò c©lhF«. ts®ªJ

tU« k¡fŸ bjhifahY«, ef®¥òw é°jç¥ghY«, Foir gFÂfŸ mÂfç¥gjhY«,

fhè Ïl§fŸ Ï‹ikahY« F¿¥ghf bg©fS¡F btëna ky« fê¡f kiwÎ

trÂæ‹¿ mtÂ¡FŸsh»‹wd®. Mfnt midtU« j§fŸ Å£oš Rfhjhukhd

fê¥Ãl§fis¡ f£o¡ bfhŸtJ mtÁakh»wJ. fê¥Ãl« f£o¡ bfhŸtj‹ _y«

kiwthd trÂ »il¥gnjhL R‰W¥òwK« öŒikah»wJ. ky¤Â‹ _y« V‰gL«

nehŒfS« guthkš jL¡f¥gL»‹wd.

Âwªj btëæš ky« fê¥gjhš bg©fS¡F V‰gL« ÔikfS«,

ÏilôWfS«, eÅd fê¥giwfŸ, Fë¡F« miwfŸ k‰W« Jâ Jit¥gj‰fhd

trÂfSl‹ Toa Ïªj xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf¤Âdhš fisa¥gL«

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf« Cuf bg©fë‹ jå¤Jt« k‰W«

ghJfh¥ig cWÂ brŒtnjhL mt®fë‹ bghJ Rfhjhu« k‰W« Mnuh¡»a¤ij

nk«gL¤J»wJ.


88

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf§fë‹ Áw¥g«r§fŸ:

1. xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf§fŸ Rkh® 750 rJu mo gu¥gséš

f£l¥g£LŸsJ.

2. x›bthU tshfK« 14 fêtiwfŸ k‰W«2 Fëayiwfis .cŸsl¡»ajhF«.

3. bg©fŸ Jâ Jit¥gj‰F trÂahf fšnkilfŸ jåahf mik¡f¥

g£LŸsd.

4. x›bthU tshf¤ÂY« nghÂa ä‹ trÂfŸ brŒJ ju¥g£LŸsd.

m›tshf¤Â‰F njitahd j©Ù® trÂ¡fhd Ú®¤ bjh£ofSl‹ Toa g«ò

miwfŸ mik¡f¥g£LŸsJ.

5. kfë® trÂ¡fhf Ï›tshf§fëš vçô£ofŸ (Incinerators)�V‰gL¤j¥

g£LŸsd.

6. kåj fêÎ Ïizªj vçthÍ fy‹fis mik¤J mj‹ _y« bgw¥g£l vçthÍ

ä‹és¡F k‰W« j©Ù® V‰Wtj‰F ga‹gL¤jÎ«, Fë¥gj‰F cgnah»¤j

j©Ùiu¡ bfh©L fhŒf¿¤ njh£l§fŸ mik¡fÎ« têtif brŒa¥

g£LŸsJ.

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf§fis Óuik¡F« Â£l«

xU§»izªj Rfhjhu tshf§fis nghÂa guhkç¥ò brŒahjjhš kfë®

Rfhjhu tshf§fŸ bgUkséš gGjilªJ ga‹gL¤j Ïayhj ãiy cŸsJ. vdnt,

gGjilªJ ga‹gL¤j Ïayhj ãiyæš cŸs xU§»izªj kfë® Rfhjhu

tshf¤ij Óuik¤J ga‹gL¤j¡Toa ãiyæš bfh©L tUtj‰fhd Â£lnk

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf§fŸ Óuik¥ò¤ Â£l«. Ï¤Â£l« khãy muÁ‹

Â£lkhF«.

Â£l¤Â‹ m«r§fŸ

mid¤J Cuh£ÁfëY« V‰fdnt mik¡f¥g£l mid¤J xU§»izªj

kfë® Rfhjhu tshf§fisÍ« gh®itæ£L V‰g£LŸs gGJfis g£oaè£L

kÂ¥ÕLfŸ jah® brŒJ, gGJ gh®¡F« gâfŸ Ï¤Â£l¤Â‹ Ñœ nk‰bfhŸs¥gL«.


89

gGJ gh®¡f¥gl nt©oa guhkç¥ò¥ gâfŸ ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsd.

1. tshf¤Âid¢ R‰¿ cŸs K£òj®fis mf‰w nt©L«.

2. tshf¤ÂDŸ cŸs fjÎfŸ gGjh» ÏU¥Ã‹ mt‰¿id gGJ gh®¡f

nt©L«.

3. Õ§fh‹ gGjh» ÏU¥Ã‹ mt‰¿id mf‰¿ òÂjhf mik¡f nt©L«.

4. mÂš tajhdt®fŸ k‰W« clš CdK‰wt®fS¡F (western toilet)�mik¡f

nt©L«. mt®fŸ Ão¤J¡ bfhŸs ÏU g¡f th£oY« Rtçš if¥Ão mik¡f

nt©L«

5. FHªijfŸ ga‹gL¤J« tifæš FHªijfŸ ngÁ‹�(Baby friendly basin�

mik¡f nt©L«.

6. tshf¤ÂDŸ ä‹ trÂ, j©Ù® trÂ KGikahf brŒa¥g£oU¡f nt©L«.

7. tshf¤ÂèUªJ br¥o¡ nl§»‰F bršY« gGjilªj ãiyæš cŸs

FHhŒfis m¥òw¥gL¤Â òÂjhf nghl nt©L« .

8. tshf¤Âš Jâ Jit¥gj‰F Ïu©L fš nkilfŸ mik¡f nt©L«.

9. Jâ Jit¡F« fêÎ Ú® k‰W« br¥o¡ nl§»‹ cgç Ú® btëna Ú® c¿ŠR«

bjh£o¡FŸ bršYkhW mik¡f¥gl nt©L«.

10. K‰¿Y« gGjilªj ãiyæš cŸs FHhŒ¡ »zWfS¡F gÂyhf òÂjhf

FHhŒ¡ »zW mik¡f nt©L«. gGjilªj ä‹ nkh£lh®fŸ ÏU¥Ã‹

mt‰¿id gGJ Ú¡» ga‹gh£o‰F bfh©L tu nt©L«. V‰fdnt cŸs

FHhŒ¡ »zWfis R¤j« brŒJ ga‹gh£o‰F bfh©L tuyh«.

11. Rt‰¿š VnjD« éçršfŸ ÏU¥Ã‹ ó¢R _y« rç brŒa nt©L«.

12. tshf¤Âš jiuæš éçršfŸ ÏU¥Ã‹ ó¢R ntiy brŒJ rç brŒa nt©L«.

13. br¥o¡ nl§¡ KGikahf gGjilªj ãiyæš ÏU¥Ã‹ mt‰¿id òÂjhf

mik¡f nt©L«.

nk‰f©l gGJfis Ú¡», Rt‰¿‰F t®z« óÁ mid¤J tshf§fisÍ«

ga‹gh£o‰F bfh©L tu¥gl nt©L«.


90

JhŒikahd »uhk Ïa¡f«

jäœeh£oš Rfhjhu òu£Áæ‹ _y« xU jh¡f¤ij V‰gL¤J« bghU£L

murhš 2003-M« M©oš “öŒikahd »uhk Ïa¡f«” Jt¡f¥g£lJ. Ï›éa¡f«

R‰W¢NHš Rfhjhu nk«gh£L elto¡iffis cŸsl¡»ajhF«.

JhŒikahd »uhk Ïa¡f¤Â‹ K¡»a neh¡f«

1. Âwªjbtëæš ky« fê¥gjdhš V‰gL« Rfhjhu ghÂ¥òfŸ k‰W« éisÎfŸ

F¿¤J k¡fëilna éê¥òz®it V‰gL¤Jjš.

2. gšntW ju¥ò k¡fë‹ Rfhjhu¤ njitfis¡ f©l¿tJl‹, Rfhjhu¤Âš

F¿¥Ã£l Ïy¡fhd kfë® k‰W« FHªijfŸ, ÏstaÂd®, tajhndh®,

kh‰W¤ÂwdhëfŸ M»nahU¡F Rfhjhu¤ njitæ‹ K¡»a¤Jt¤ij

C¡Fé¤jš.

3. m§f‹thofŸ, gŸëfŸ k‰W« bghJ Ïl§fŸ M»adt‰¿š R‰W¢NHš

Rfhjhu§fis nk«gL¤Jjš.

4. gšntW òéaš mik¥òfëš, j©Ù® »il¡F« ãiy, Úuhjhu« M»at‰iw¡

f©l¿tj‰fhd bjhêš E£g§fis nk«gL¤Jjš.

5. m¿Îrh® ÂwikfŸ _y« Rfhjhu¥ gH¡f tH¡f¤ij C¡Fé¤J R‰W¢NHš

Rfhjhu¤ij nk«gL¤Jjš.

6. R‰W¢NHš Rfhjhu¤ij¥ ngQtÂš, rKjha¤Â‰F« Cuh£Á mik¥òfS¡F«

nkyh©ik¤ Âwid¥ gy¥gL¤Jjš.

7. Rfhjhu¤ij¥ ngQ« neh¡»š gâah‰W« gyju¥g£l mik¥òfis

xU§»iz¥gj‹ _y« mt‰¿‹ brašghLfis nk«gL¤Jjš k‰W«

V‰gL¤j¥g£l Rfhjhu trÂfis ãiy¥gL¤Jjš.

nkY«, Ôéu jftš bjhl®ò k‰W« éê¥òz®Î elto¡iffŸ _ykhf »uhk

Cuh£ÁfŸ k‰W« Ïju¤ JiwfisÍ« r_f¤Jl‹ xU§»iz¥gJ Ïj‹ K¡»a

neh¡fkhF«.


91

JhŒikahd »uhk Ïa¡f¤Â‹ TWfŸ

1. Âwªjbtëæš ky« fê¤jiy¤ jL¤jš.

2. kiH Ú® nrfç¥ò k‰W« fêÎÚçid kW RH‰Á brŒjš.


4. kåj¡ fêÎl‹ Ïizªj vçthÍ fy‹ mik¤jš.

jåeg® Ïšy§fŸ, gŸëfŸ M»at‰¿š Rfhjhu trÂ k‰W« Âwªjbtë

ky«fê¤jiy KGikahf mf‰Wtj‹ _y« öŒikahd NHiy cUth¡»Í«,

Âl¡fêÎ nkyh©ik k‰W« Ú® nrfç¥ò thæyhf üW éG¡fhL Rfhjhu¤ij

vŒJ»‹w Cuh£ÁfŸ khãy muR tH§F« %.5 Ïy£r« buh¡f¥ gçR bgw¤

jFÂah»‹wd. muR x›bthU M©L« 15 »uhk Cuh£ÁfS¡F buh¡f« k‰W«

brayh¡f C¡f¤bjhif tH§F«.

»uhk R¤j« ngQ« têKiwfŸ

k©, fh‰W, Ú® khRgLjY« mt‰iw jé®¡F« têKiwfS«

(Soil, Air and Water Pollution – Methods of Prevention)

kåj¡ fêÎfŸ k‰W« éy§F¡ fêÎfshš k© khRgL»wJ. Ït‰iw¤

jé®¡f Âwªj btëæš ky« fê¡f¡ TlhJ v‹gij és¡f nt©L«. éy§F¡

fêÎfis vU¡ Fêæèl tèÍW¤j nt©L«.

ku§fëèUªJ cÂU« ÏiyfŸ, mG»a bro - bfhofŸ, F¥igfŸ, étrha¡

fêÎfŸ Ït‰iw Âwªj btëæš nghlhkš bghJ¡ F¥ig¡ FêfŸ (vU¡ Fêfis)

V‰gL¤Â mj‹ _y« mf‰Wtjhš k©, fh‰W khRgLtij¤ jé®¡fyh«.

Ïwªj éy§Ffis clnd òij¥gjhY«, bjhê‰rhiy¡ fêÎfis¤ Âwªj

btëæš bfh£lhkš ÏU¥gjhY« k©, fh‰W khRgLtij¤ jé®¡fyh«.

F©L Fêæšyhkš bjU¡fis rk‹ brŒtj‹ _y« kiH Ú® nj§» k©

khRgLtijÍ« bfhR c‰g¤ÂahtijÍ« jé®¡fyh«.


92

»uhk R¤j« ngQ« têKiwfŸ (Methods of Maintaining Village Sanitation)

»uhk k¡fS¡F ey¡ fšé jUtj‹ _y« »uhk Rfhjhu« ngQ«

têKiwfëš cz®it V‰gL¤Â mÂš k¡fŸ M®tKl‹ g§nf‰f tê brŒa

nt©L«.

Âwªj ãiyæš cŸs nkšãiy¤ bjh£ofëY«, ga‹gL¤jhkš btëæš

ngh£L ÏU¡F« M£L cuš ngh‹wt‰¿š kiHÚ® nj§Ftjhš knyçah k‰W« Á¡F‹

Fåahit¥ gu¥ò« bfhR¡fŸ c‰g¤Âah»‹wd.

Ú® ãiyfëš fêÎ Ú® fy¡fhkš brŒtj‹ _y« Ú® ãiyfŸ khRgLtij¤

jé®¡fyh«.

Âl¡ fêÎfis k¡F« F¥igfŸ, k¡fhj F¥igfbsd¥ Ãç¤J¥ ghJfh¥ghd

Kiwæš mf‰¿l, »uhk¤Â‰bfd bghJthd mik¥ig V‰gL¤Jjš nt©L«.

ghJfh¥ghd FoÚ® tH§fš Kiwæid cWÂ brŒjš mtÁa«.

Âwªj btëæš ky« fê¡F« ãiy¡F kh‰whf mid¤J¡ FL«g§fS«

fêtiwia¥ ga‹gL¤J« tifæš Fiwªj bryéš Rfhjhu¡ fêtiwia

mik¤ÂL« bjhêš E£g¤ij »uhk k¡fŸ m¿a¢ brŒa nt©L«.

»uhk§fëYŸs bg©fŸ, khzt®fŸ k‰W« étrhæfis FG¡fsh¡»

»uhk Rfhjhu¤Âš mt®fë‹ g§if és¡» ey¡ fšé jUtj‹ _y« mt®fë‹

g§nf‰ig¥ bgWtj‹ _y« »uhk Rfhjhu« nk«gl¥ ghLgl nt©L«.

»uhk Rfhjhu¤ij nk«gL¤J« brašfis¢ brŒa bghJk¡fŸ k‰W«

khzt®fis C¡Fé¡f nt©L«.

»uhk Rfhjhu¤ij tèÍW¤J« Kid¥ò Ïa¡f¤ij khzt®fis¡ bfh©L

el¤j nt©L«.

»uhk Rfhjhu¤ij nk«gL¤J« Kiwfis és¡F« bghU£fh£Áfis

el¤jyh«.

MÁça®fŸ, FHªijfŸ, ey ika mik¥ghs®fŸ, bg‰nwh® MÁça® fHf

cW¥Ãd®fŸ, FG cW¥Ãd®fŸ, M©fŸ Ra cjé¡ FG cW¥Ãd®fŸ, muR¤Jiw¥


93

gâahs®fŸ, gŠrha¤J cW¥Ãd®fŸ, »uhk Rfhjhu¢ bréèa®fŸ, étrha r§f

cW¥Ãd®fŸ M»nahU¡F jå¤jåna gæ‰Á më¥gj‹ _y«, »uhk Rfhjhu

nk«gh£o‰F M®tKl‹ midtiuÍ« g§nf‰f¢ brŒa nt©L«.

Cuf gFÂfëš Rfhjhu¤ij nk«gL¤jÎ«, Âwªj btë ky« fê¤jiy

ãW¤jÎ« k¤Âa khãy muRfŸ Ñœ F¿¥Ãl¥g£LŸs Â£l§fis brašgL¤Â

tU»wJ.

KG Rfhjhu Ïa¡f«

• jå eg® fêtiw f£Ljš

• gŸëfëš fêtiw f£Ljš

• m§f‹tho FHªijfS¡fhd fêtiw f£Ljš

• Rfhjhu tshf§fŸ f£Ljš

ã®kš »uhk òu°fh® éUJ

Rfhjhu Â£l§fis Áwªj Kiwæš brašgL¤J« Cuh£Á mik¥òfS¡fhd

njÁa mséyhd éUJ.


94

öŒikahd »uhk Ïa¡f«

Rfhjhu nk«ghL R‰W¥òw¢ NHš ghJfh¥ò cŸë£l elto¡iffS¡F khãy

murhš tH§f¥gL»w éUJ.

xU§»izªj kfë® Rfhjhu tshf«.


95

8. kd ey«


96


97

8. kdey«

kdey« F¿¤j jftšfŸ

kåjå‹ _‹W m§f§fŸ

1. clš

2. kd«

3. rKjha«

clš, kd« k‰W« rKjha« M»a _‹W« x‹bwh‹W¡bfh‹W ÏizªJ

brašgLtnj kåj thœ¡if MF«.

Ïit _‹W« x‹nwhL x‹W ÏizªJ ešy Kiwæš brayh‰WtJ kdey« MF«

clšclšclšclšclš

kd«kd«kd«kd«kd« rKjha«rKjha«rKjha«rKjha«rKjha«


98

1. clš ey«

clš ey« v‹whš mid¤J clš cW¥òfS« x‹W¡bfh‹W rçahf

brašgLtJ MF«. cjhuz¤Â‰F rçahd f©gh®it, fhJ nf£lš, el¡f Xl

jilæšyhj ãiy, rçahd clš vil k‰W« neha‰w thœÎ.

2. kd ey«

thœ¡ifæš »il¡F« mDgt§fnshL xU kåj‹ j‹Dila thœ¡ifia

m®¤j¤njhL«, j‹iknahL« mik¤J¡bfh©L k‰nwh®fSlD« R‰W¥òw¤njhL«

rçahf brašgLtJ kdey« MF«. j‹d¿jš, (ãiw / Fiw) j‹khd«, bjëthd

Áªjid, y£Áa«, cz®¢Áfis rçahf cz®ªJ brašgLtJ, tU« Jau« k‰W«

J‹g§fis rkhë¥gJ M»ait

kdey¤Â‹ TWfŸ MF«.

3. r_f ey«

xU jå kåj‹

j‹Dila FL«g¤njhL«, rf

CêanuhL«, m¡f«

g¡f¤ÂdnuhL« mikÂahfÎ«

òçjnyhL« mQFtJ r_f

eykhF«. rçahd bghGJngh¡F

trÂfŸ, r_f bghW¥òfis¥

g‰¿ éê¥òz®Î, R¤jkhd

ghJfh¥ghd R‰W¥òw« M»ait

r_f ey¤Âid nk«gL¤J«..


99

nehŒ

1. clš mséš nehŒ

tè, Å¡f«, ÏW¡f«, jiyR‰wš, fhŒ¢rš, eL¡f«, gj£l«, _¢R th§Fjš

k‰W« khWg£l clš gUk‹ (mÂf«/FiwÎ)

2. kd mséš nehŒ

• ftiy

• F‰w cz®Î

• nfhg«

• ga«

• Áªjid mséš ftd¡FiwÎ

• Ãuik

• eilKiwæš mÂfkhfnth /Fiwthfnth ngRtJ, r«gªjäšyhkš ngRtJ,

k‰wt®fnshL r©il nghLtJ

• j‰bfhiy Ka‰Á cz®Î mséš Ïšyhj kha cz®ÎfŸ bj‹gLtJ k‰W«

kha¡Fuš nf£gJ ngh‹w cz®Î


100


101


102

3. r_f mséš nehŒ

Ãçªj FL«g«

1.FL«g jfuhW

2. Fo¥gH¡f«

m©il Å£lhUl‹

r©il, bjhêš/ fšé

rh®ªj Ãu¢rid, gŸë

Ïilã‰wš

ntiyæšyh Â©lh£l«, xJ¡Fjš,

öŒikæ‹ik, FoÚ® Ãu¢rid,rhÂ, ghèd«

bjhl®ghd Ãu¢ridfŸ, czÎ¡ FiwghL, tWik,

m¿ahik, Ïa‰if k‰W« kåjdhš

cUth¡f¥g£lngçl®fŸ,rKjha Ó®nfLfŸ,

_le«Ã¡if kU¤Jt trÂ FiwghL

kd ey Ãu¢ridfŸ

kd ey« KGikahd ey¤Â‹ xU m§fkhF«, vªj taÂY« vªj ãiyæY«

kd ey¥ Ãu¢ridfŸ tuyh«. kuò, ts®¥ò, R‰W¥òw«, clš fha«, clš nehŒfŸ,

ftiy, kd cis¢rš ngh‹wit Ïj‰F fhuzkhF«. rçahd neu¤Âš jFªj

Á»¢ir bg‰whš Ï¥Ãu¢ridfëèUªJ Fzkila KoÍ«.

kd ey Ãu¢ridfŸ gytif

• bgça tif kdnehŒ

• Á¿a tif kdnehŒ

• MSik nfhshW

• nghij¥ gH¡f«

• _is ts®¢Á F‹¿at®

• j‰bfhiy Ka‰Á


103

kdey¤ij¥ g‰¿a F¿¥òfŸ

rhjhuz mšyJ bghJthd kdnehŒ

• bghJthf thœ¡if goãiyfëš kh‰w§fŸ V‰gL«nghJ kdjséš

ghÂ¥òfŸ cUthFtJ Ïa‰if. (c.«) bg©fS¡F Ãurt¤Â‰F Ã‹ vG« kd

ghÂ¥ò

• ÏÂš gj‰w¥gLjš, kJ gH¡f¤J¡F moik k‰W« kd mG¤j« ngh‹wit

ml§F«.

Ôéukhd kd nehŒ

• Ã¤J¥Ão¤jš, kd¢ÁijÎ k‰W« ÏUJUt FiwghL Ïj‹ fhuzkhf nfhg«,

M¡nuhõ« gyéjkhd xèfŸ nf£L« k‰W« nf£fhkš ÏU¥gJnghš

njh‹Wjš, KGikahf éy»¥nghjš, j‰bfhiy Ka‰Á ngh‹wit.

eykhf thH

• Kiwahd têfh£LjyhY« rçahd neu¤Âš Á»¢ir më¥gjhY« kdnehahš

ghÂ¡f¥g£lt® Á»¢ir më¡f¥g£L mtU« mt® FL«g¤ÂdU« eykhf thH

ÏaY«.

• ÏÂš rKjha« ghÂ¡f¥g£lt®fis Ïd« f©L m‹nghL« gçnthL«

V‰W¡bfh©L Mjç¥gÂ‹ _y« kdnehia f£L¥gL¤jyh«.

kdnehæ‹ m¿F¿fŸ

kdnehŒ v‹gJ cæçaš rh®ªj _is¡ FiwghL. ÏJ xU kU¤Jt« rh®ªj

FiwghL MF«. xUtç‹ ÁªÂ¡F« Âw‹, el¤ij, cz®ÎfŸ k‰wtnuhL gHF«

éj« k‰W« m‹whl gâfis rçtu brŒa Ïayhkš ghÂ¡F«.

c§fshš brŒa¡Toait

• xJ¡»it¡fhkš x‹¿izªJ thGjš

• k‰wt®fëläUªJ jåik¥gL¤Jtij jé®¤jš

• Âdrç brašfëèUªJ xJ¡»it¥gij jé®¤jš


104

• mt®fS¡F rçahd ntiy »il¡f têtif brŒjš

• mt®fS¡F njitahd mid¤J cjéiaÍ« brŒjš

• mt®fë‹ clšãiyia rçahd f©nzh£l¤Âš gh®¤jš.

• kdey« F‹¿atiu¡ f©l¿jš

• kdey« F‹¿nahU¡F« / FL«g¤jhU¡F« njitahd MnyhridfŸ

tH§FtJ

• mt®fS¡F cça neu¤Âš Á»¢ir më¤jš

jtwhf òçªJbfh©lit

bghJthf k¡fŸ kdnehŒ tUtj‰F Ñœ¡f©lt‰iw fhuz§fshf

e«ò»‹wd®

• Ôa Mé

• kªÂu k‰W« jªÂu§fŸ

• Ãšè Nåa«

• bf£l neu«

• Kªija Ãwéæš V‰g£l rhg« ngh‹wit

jtwhd gH¡f§fŸ

kd nehahš ghÂ¡f¥g£lt®fis

• kåj®fshf kÂ¡fhÂU¤jš

• r§»èahš f£oit¤jš

• clš ßÂahf J‹òW¤Jjš

• kdßÂahf Á¤utij brŒjš

• ghèd Á¤utij

• xJ¡»it¤jš


105

• ghug£r« fh£Ljš

• kdnehahš ghÂ¡f¥g£lt®fis

éU«ghÂU¤jš.

Á»¢ir KiwfŸ

kdey« F‹¿atiu¡ f©l¿ªJ

mtU¡F«, mtuJ FL«g¤jhU¡F« njitahd

MnyhridfŸ tH§fnt©L«.kdey« F‹¿atU¡F cça neu¤Âš Á»¢ir

më¡f nt©L«.

kåjå‹ _‹W m§f§fŸ

Á»¢ir¡fhd têKiwfŸ

kdnehahš ghÂ¡f¥g£lt®fS¡F muR, bjh©L ãWtd§fŸ Á»¢ir k‰W«

gšntW ey¤Â£l§fis tH§» tU»‹wd

kht£l mséyhd kU¤Jtkid

Ñœ¡f©l kht£l§fëš kht£l kdey Â£l« brašgL¤j¥g£L tU»wJ.

ÂU¢Á, kJiu, Ïuhkehjòu«, njå, f‹åahFkç, jUkòç, <nuhL, ehf¥g£od«,

br‹id, fhŠÁòu«, ÂUtŸq®, flÿ®, ehk¡fš, ÂUth%®, éUJef® k‰W«

bgu«gÿ®.

kht£l kU¤Jtkidfëš kdnehŒ¡fhd Á»¢ir¡bf‹W jåahd neu«

xJ¡f¥g£LŸsJ. jh§fŸ kU¤Jtkid nritia ga‹gL¤Jtj‰F K‹

kU¤Jtkidæ‹ Á»¢ir neu§fis f©l¿aÎ«.

kd« Mnyhrid, j‹åiy cz®jš, Âahd«, Ïju gæ‰ÁfŸ k‰W« Ïl kh‰w«

clš kU¤Jt Á»¢ir, kUªJ, kh¤Âiu k‰W« mWit Á»¢ir

rKjha« kdey« F‹¿atiu f©l¿jš, xJ¡»it¡fhkš V‰W¡bfh©L

thGjš, k‰wt®fëläUªJ jåik¥gL¤Jtij jé®¤jš,

mt®fS¡F rçahd ntiy »il¡f têtif brŒjš, mt®fS¡F

njitahd mid¤J cjéiaÍ« brŒjš k‰W« cjé më¥gj‰fhd

rKjha FG¡fis mik¤jš


106

jhY¡fh mséyhd kU¤JtkidfëY« òwnehahë Á»¢ir ÃçéY«

kdnehŒ¡fhd Á»¢ir më¡f¥gL»wJ .

Á»¢ir F¿¤j jftšfis¥ bgw mUfhikæš cŸs Mu«g Rfhjhu ãiya

kU¤Jtiunah mšyJ bréèaiunah mQfyh«.

c§fŸ »uhk¤Âš cŸs »uhk Rfhjhu gâahsiu bjhl®ò bfh©L« Á»¢ir

F¿¤j étu§fis nf£l¿ayh« .

kd ey« ghÂ¡f¥g£lt®fS¡fhd muÁ‹ Áw¥ò Â£l§fŸ

� kU¤Jt fh¥ÕL (muR k‰W« muR rhuh kU¤Jt fh¥Õ£L ãWtd§fŸ _y«

kU¤Jt fh¥ÕL bg‰W njitahd neu¤Âš Á»¢ir¡fhf ga‹gL¤Â¡

bfhŸsyh«).

� kh‰W¤Âwdhë cjé¤bjhif (kh‰W¤Âwdhë v‹w rh‹wë¡f¥g£l

eg®fS¡F muÁDila cjé¤bjhif khjªnjhW« tH§f¥gL»wJ. ÏJtiu

Ï¤bjhifia¥ bgwéšiybaåš r«kªj¥g£l kht£l / jhY¡fh/ t£lhu

mYty®fis kh‰W¤Âwdhë¡fS¡fhd cjé¤bjhif bgw mQfyh«.

� ntiythŒ¥ò (kfh¤khfhªÂ njÁa Cuf ntiy cWÂ Â£l«)

� kdey« F‹¿at®fŸ k‰W« kh‰W¤ÂwdhëfS¡bfd muR gšntW

Jiwfë‹ _y« brašgL¤J« Ïju Â£l§fŸ (r_fey¤Jiw, r_f

ghJfh¥ò¤ Jiw, kU¤Jt¤Jiw, Cuf ts®¢Á¤Jiwæ‹ òJthœÎ Â£l«

ngh‹wit).

kdey¤Âš Cuh£Áfë‹ g§F

• kdey«, ghÂ¥ò F¿¤j étu§fis k¡fS¡F bjça¥gL¤jš

• kdey« ghÂ¡f¥g£lt®fis f©l¿jš

• kdey nk«ghL F¿¤j ts§fis kÂ¥ÃLjš

• Mu«g Rfhjhu ãiya« k‰W« »uhk Rfhjhu gâahsnuhL ÏizªJ

gâah‰Wjš


107

• kdey« F¿¤j éê¥òz®it V‰gL¤Jjš

• kdey nk«gh£o‰F gâah‰Wgt®fS¡F njitahd gæ‰Áfis bfhL¤jš

• Ãu¢ridfis Ô®¡f njitahd Mnyhridfis tH§Fjš

• cça kdey¤njhL thœtij nk«gL¤Jjš

• Fo¥gH¡f¤ij jé®¡f cjÎjš

• gyju¥g£lrKjha«, rhÂ, kj«, k‰W« ghèd§fnshL k»œ¢Áahd

kdãiynahL thœtij C¡Fé¤jš

• kdey« ghÂ¡f¥g£lt®fŸ k‰W« mt®fS¡F cjÎgt®fŸ murh§f¤Â‹

gšntW Â£l¥ ga‹fis mila cjÎjš

• kWthœÎ ika§fis mik¡fÎ«, nk«gL¤jÎ« cjÎjš

• kdey« ghÂ¡f¥g£lt®fŸ k‰W« mt®fS¡F cjÎ« FG¡fS¡F

njitahd Mnyhridfis tH§Fjš

• »uhk¤Âš kdnehahš ghÂ¡f¥g£lt®fS¡F njitahd cjéfis tH§»l

»uhkrig, »uhk Cuh£Á T£l§fŸ thæyhf Mtz brŒjš

• cyf kdey Âd« k‰W« cyf kd ey thu« M»at‰iw mDrç¤jš

Ú§fŸ kdey« F‹¿atiu rªÂ¡f neç£lhš...

• Kjèš mt® c©ikæš kdey« ghÂ¡f¥g£ltuh v‹gij cWÂ

brŒJbfhŸS§fŸ.

• kdey« ghÂ¡f¥g£l egiu¥ g‰¿ mtç‹ m©il Å£lh® (m) mtUl‹

ÏU¥gt®fël« njitahd étu§fis nf£l¿Í§fŸ.

• kdey« ghÂ¡f¥g£ltç‹ cldo¤ njitia f©Lz®ªJ cjé brŒÍ§fŸ

(czÎ, cil k‰W« kU¤Jt cjéfŸ),

• kdey« ghÂ¡f¥g£ltçl« Ú§fŸ mtiu kU¤Jtkid¡F ghJfh¥ghfÎ«

mt®fë‹ cçikia ghÂ¡fhj tifæY« miH¤J¢ bršÅ®fŸ v‹gij

bjça¥gL¤J§fŸ.


108

• fhtš ãiya¤Âš mtiu¥g‰¿ bjçé¡f¥gL« v‹w jftiy¡ T¿

ghÂ¡f¥g£ltç‹ e«Ã¡ifia bgW§fŸ.

• mU»š cŸs Mu«g Rfhjhu ãiya¤Â‰F miH¤J bršy nt©L«. cç a

kU¤Jt gçnrhjidfS¡F ÃwF fhtš ãiya¤Âš Kjš jftš

m¿¡ifia¥ bg‰W kd« ey« ghÂ¡f¥g£ltiu ÚÂgÂæ‹ K‹ò

c¤jué‰fhf miH¤J¢bršy nt©L«.

• KoÍkhdhš mtiu kdey ika¤Â‰F miH¤J¢ bršY§fŸ. m›thW

bršY«nghJ kd«ey« ghÂ¡f¥g£lt®fis FGthf miH¤J¢

bršy¡TlhJ. mJ kåj¤ j‹ika‰w brayhF«.

• kd ey« ghÂ¡f¥g£ltiu kU¤Jtkidæš nr®¤jÃwF, cça kU¤Jt«

bg‰W kdey« rçahdJ« kU¤JtkidæèUªJ br‹Wé£lhuh v‹gij

cWÂ brŒJbfhŸS§fŸ.

• kd ey« ghÂ¡f¥g£lt® bg©zhf ÏU¥Ã‹ mÂf ftd¤Jl‹ ifahs

nt©L«. Vbdåš m¥bg© ghèaš Ï‹dšfS¡F Msh»atuhfnth

mšyJ fUÎ‰wtuhfnth ÏU¡fyh«.

• nk‰T¿a eilKiwfëš VnjD« rªnjf« ÏU¥Ã‹ br‹idæš cŸs

ghåa‹ mik¥Ãid mQfÎ«.

e‹¿ :ghåa‹ mik¥ò, br‹id.


109

9. ä‹ MSik, bjhêš E£g¤Â‹ _y« ã®thf«

k‰W« Â£l brašghLfŸ


110


111

9. ä‹ MSik, bjhêš E£g¤Â‹ _y« ã®thf« k‰W«

Â£l brašghLfŸ

(E.Governance)

j‰nghija eÅd cyf¤Âš jftš bjhêš E£g¤Â‹ K¡»a¤Jt¤ijÍ«,

jftš bjhêš E£g¤Â‹ njit F¿¤j ãiy¥gh£ilÍ«, mj‹ mtÁa¤ijÍ« Ïªj

muR cz®ªJŸsJ. ntfkhd ã®thf gçt®¤jidfŸ RKfkhf eilbgw bjhêš

E£g« mtÁakh»wJ. vdnt e« murh§f« Ïizajs Ïiz¥òfSl‹ Toa

fâåfis »uhk cŸsh£Á k‰W« Jiw mYtyf§fëY«, mid¤J ãiyfëY«

»il¡FkhW cWÂ brŒJŸsJ.

Cuf ts®¢Á Jiw Ïizajs«

Ï¤Jiw (Cuf ts®¢Á Jiw) mYtyf§fŸ, bghJk¡fŸ ga‹gh£o‰fhf

“www.tnrd.gov.in” v‹w Ïizajs¤ij ãWé guhkç¡»wJ. Ïªj Ïizajs« 10

GB bfhŸsséyhd gaDŸs jftšfis cŸsl¡» cŸsJ. mitfshtd

1. khãy, kht£l, t£lhu, bjhF¥ò k‰W« »uhk mséyhd bjhl®ò v©fŸ

2. kht£l, t£lhu, »uhk§fë‹ g£oaš

3. kht£l, t£lhu, »uhk§fë‹ tiugl§fŸ

4. Jiw mYty®fŸ, fšéahs®fŸ, MuhŒ¢Áahs®fŸ k‰W« bghJ k¡fŸ

M»at®fS¡F ga‹ më¡F« tifæš flªj 15 M©Lfëš Jiwfëš

Ïa‰w¥g£l murhizfŸ Jiw Ïizajs¤Âš Ïl« bg‰WŸsJ.

všyh K¡»a murhizfëY« nk‰F¿¥Ã£l Ïizajs¤Âš gÂa¥g£L

btëæl¥gL»wJ. Ï¤jftšfŸ Ïiza js neçil f©fhâ¥ò brašghLfŸ

_y« m›t¥nghJ Kiwahf nk«gL¤j¥g£L, mit ga‹bgWgt®fs¡F cjÎ»wJ.

M‹iy‹ _y« Â£l§fŸ f©fhâ¤jš

Ïizajs neçilahd Â£l¡ f©fhâ¥ò bk‹bghUŸ, khãy k‰W« k¤Âa

muR g§Fl‹ brašgL¤j¥gL« Â£l§fis Áwªj Kiwæš f©fhâ¡f

cUth¡f¥g£LŸsJ. kht£l, t£lhu, »uhk mséš brašgL¤j¥gL« Â£l§fis


112

gšntW KfikfŸ _y« f©fhâ¡f¥ ga‹gL»wJ. x›bthU M©L« khãy«

KGtJ« xU Ïy£r¤Â‰F« nk‰g£l Â£l§fŸ brašgL¤j¥gL»‹wd. Ïªj

bk‹bghUŸ cgnah»¥ngh® vëÂš ga‹gL¤Â¡ bfhŸS« tifæš

totik¡f¥g£L brašgL¤j¥gL»wJ. Â£l§fë‹ KG étu§fŸ mid¤J«

kht£l Cuf ts®¢Á Kfikædhš cUth¡f¥g£L, kht£l M£Áaç‹ ã®thf

mDkÂÍl‹ ga‹gL¤j¥g£L tU»‹wJ. Â£l§fë‹ K‹nd‰w«, gšntW

brašKiwfŸ, Ïa‰Ãaš totik¥ò, Â£l§fë‹ j‰nghija ãiyik, Â£l§fis

f©fhâ¡F« Kfik M»aitfë‹ jftšfŸ Ïªj bk‹bghUŸ _y«

f©fhâ¡f¥gL»‹wJ.

t£lhu mséyhd Â£l§fë‹ ãÂ, Âw‹, ãiyfŸ nk«gL¤j¥g£LŸsd.

Â£l§fë‹ j‹ikia bghW¤J bjhF¡f¥g£LŸsd. Ïªj bk‹bghUŸ

ga‹gh£o‹ _y« Ã‹tU« Â£l§fŸ f©fhâ¡f¥gL»‹wJ.

• gRik ÅLfŸ Â£l«

• jäœehL F¡»uhk§fŸ K‹nd‰w¤Â£l« (jhŒ)

• cŸf£lik¥ò trÂfŸ (AGAMT, RBMRS)

• rhiyfŸ( PMGSY, NABARD, TFC, Permanent restoration)

• ghuhSk‹w cW¥Ãd® cŸq® bjhFÂ nk«gh£L Â£l« ( MPLADS)

• r£lk‹w cW¥Ãd® bjhFÂ nk«gh£L Â£l« (MLACDS)

• gŠrha¤J uh{ (RIS – VP, BP, DP)

• gFÂfŸ ts®¢Á ( BRGF, NNT, SEDP, WGDP)

• FoÚ® éãnahf« k‰W« Rfhjhu nk«ghL ( KG Rfhjhu Â£l«)

• xU§»iz¡f¥g£l tUthŒ Áw¥ò TW Â£l«

bk‹bghUë‹ ( ( ( ( (Software) gšntW Áw¥ò K¡»a m«r§fŸ

• kht£l mséš ã®thf mDkÂ më¤J ntiyfis cUth¡Fjš

• gy ãiyfëš cŸs Â£l K‹nd‰w§fis Ï‹iwa njÂæš rçbrŒjš


113

• nk«gL¤j¥g£l ãÂ ãiy (gzgçkh‰w«) F¿¤j jftšfŸ k‰W« brY¤J

Ó£L étu§fis rçbrŒjš.

• ã®thf mDkÂia kh‰¿aik¤jš

• bjhêš E£g mDkÂia kh‰¿aik¤jš

• ntiyfis u¤J brŒjš / Ú£o¤jš

• khãy, kht£l, t£lhu mséyhd Â£l§fë‹ brašghL ãiyfŸ

f©fhâ¤J m¿jš.

• khãy, kht£l, t£lhu mséyhd ãÂ bryéd K‹nd‰w§fis

f©fhâ¤J m¿jš.

• Â£l« thçahd, brašgL¤j¥gL« mik¥òfŸ thçahd m¿¡iffis

jahç¤jš.

• F¿¥Ã£l fhy¤Â‰F« nkyhf ãYitæš ÏU¡F« gâfis Ûjhd

MŒt¿¡if.

• všyh¤ Â£l§fŸ F¿¤J« f©fhâ¥ig btëæLjš.

• òé ãiy¥gh£L Â£l¤Jl‹ Toa f©fhâ¥òfŸ.

Ïizajs« _y« t§» fz¡FfŸ f©fhâ¤jš

Cuf ts®¢Á¤ Jiw gšntW Â£l§fS¡F t£lhu, »uhk gŠrha¤J _y«

ãÂ xJ¡ÑL brŒ»‹wJ. m›thW murh§f¤jhš tH§f¥gL« ãÂ x›bthU »uhk

Cuh£ÁahY« mt®fë‹ trÂ¡nf‰g mt®fë‹ Ïl§fS¡F mU»š cŸs

t§»fë‹ _y« tH§f¥gL»wJ. mJ F¿¤J Ñœf©l jftšfis ÂdªnjhW«

nk«gL¤j¥gL»‹wd.

1. »uhk Cuh£Á bghJãÂ.

2. jäœehL FoÚ® tofhš thça«/ jäœehL ä‹thça¤Â‰F bjhif tH§F«

ãÂfz¡F

3. Â£l ãÂfz¡F.


114

4. Kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiy cWÂ Â£lãÂ fz¡F – jäœehL

5. Å£LtrÂ Â£l ãÂ fz¡F

nk‰F¿¥Ã£l t§»¡ fz¡Ffëš ÏUªJ, »uhk Cuh£Á¤ jiyt®fshš

Cuh£Áæš brašgL¤j¥gL« Â£l§fS¡F«, FoÚ® k‰W«

ä‹f£lz§fS¡fhfÎ« bjhif bgw¥g£L brytê¡f¥gL»wJ. ãÂ tuÎ /

bryÎfis rçahd Kiwæš f©fhâ¡fÎ«, Ïizajs« _ykhf neçilahf

t§» fz¡Ffis ã®t»¡fÎ« Ïªj Kiw nk«gL¤j¥g£LŸsJ.

Ïªj bk‹bghUë‹ Áw¥g«r§fshtd

• X›bthU ehS« eilbgW« tuÎbryÎ F¿¤j gšntW fz¡FfS« F¿¤j

jftšfŸ njÁa jftš ika¤Âš guhkç¡f¥gL« r®tçš gÂÎbrŒa mD¥Ã

it¡f¥gL«.

• Ïj‹ _y« x›bthU fz¡FfisÍ« ã®th»fŸ MŒÎ brŒa Âdrç

Mu«g/KoÎ ÏU¥òfis f©L bfhŸs trÂfŸ brŒa¥g£L

f©fhâ¡f¥gL»wJ.

• nk‰F¿¥Ã£l 5 t§»fz¡FfŸ F¿¤j jftšfis khãy, kht£l k‰W«

t£lhu mséš xU bgh¤jhid mG¤Jtj‹ _y« m¿ªJ bfhŸsyh«.

• khãy/kht£l/t£lhu mséš gšntW m¿¡iffisÍ« rçahd Kiwæš

ã®thf« brŒa (m) ãÂ cgnahf§fis f£LgL¤j Cuh£Áfshš

nk«gL¤j¥g£LŸsJ.

kfh¤kh fhªÂ njÁa ntiy thŒ¥ò cWÂ r£l« - 2005

kfh¤kh fhªÂ njÁa ntiy thŒ¥ò cWÂ Â£l§fŸ F¿¤j jftšfis

neçilahf bgwÎ«, Â£l« Kiwahf brašgL¤j¥gL»wjh vd¡ f©fhâ¡fÎ«,

WWW.nrega.nic.in v‹w Ïªj bk‹bghUŸ nk«gL¤j¥g£L brašg£L tU»wJ.

Ïj‹ K¡»a Áw¥g«r§fshtd

• ntiy nfhUgt®fŸ g‰¿a jftšfis gÂÎ brŒjš.

• ntiy milahs m£il m¢ÁLjš.


115

• njit F¿¤j XJ¡ÑL.

• gâ xJ¡ÑL

• x›bthU gâah£fëëd tUif vL¤J¡ bfhŸs¥gL»‹wJ.

• gâah£fë‹ Âd¡Tè F¿¤j jftšfŸ

• k¤Âa muÁl« ÏUªJ kht£l ã®thf¤Â‰F«, kht£l ã®thf¤Âš ÏUªJ

t£lhu¤Â‰F«, t£lhu¤ÂèUªJ »uhk cW¥Ãd®fS¡F« Ïilna

eilbgW« gâgçt®¤jidfis gÂÎ brŒjš.

• gâfŸ F¿¤j r_f jâ¡if Ïizajs¤Âš gÂÎ brŒjš.

• k¤Âa, khãy, kht£l mséyhd m¿¡iffŸ tH§Fjš

• F¡»uhk thçahf kfh¤kh fhªÂ njÁa ntiy cWÂ Â£l¤Â‹ gâah£fŸ

tUif F¿¤j jftšfŸ 11.00 kâ¡FŸ khãy muR¡F bjça¥gL¤Jjš.

• öu§fë‹mo¥gilæš »uhk gŠrha¤J mséyhd gâfS¡F

mYty®fshš tH§f¥gl fz¡»L« bghU£L bjçé¤jš.

muR bryéd f©fhâ¥ò bk‹bghUŸ

Cuf ts®¢Á¤ Jiw gâahs®fŸ khãy« KGtJ« j§fS¡fhd khj

CÂa¤ij gšntW tif t§»¡ fz¡Ffëš ÏUªJ bgW»‹wd®. m¤jifa

bryéd§fis f©fhâ¡fÎ«, f£L¥gL¤jÎ« www.gemsoft.tn.nic.in v‹w

js¤ÂYŸs bk‹bghUŸ ga‹gL»‹wJ.

bk‹ bghUë‹ K¡»a m«r§fŸ

• kht£l mséš khjªnjhW« bjhF¡f¥g£l bryéd égu«, gšntW muR

Jiw fz¡FfŸ brŒa¥g£l égu« bgwyh«.

• jtwhd jftšfŸ VjhtJ Ïl« bg‰WŸsjh vd fz¡F k‰W«

fUñy¤Jiwæ‹ jftšfSl‹ x¥Ã£L kW gçÓyid brŒjš.

• khãy mséš khjªnjhW« eilbg‰w bryéd§fŸ bfhL¡f¥gLjš.


116

• khãy, t£lhu mséyhd khjªnjhW«, fhy©L njhW« nk‰bfh©l

bryéd m¿¡iffis jahç¤jš.

• khãy mséyhd bjhF¡f¥g£l m¿¡iffis khãy fz¡fhsU¡F

m¿¡if më¤jš.

Cuf cŸsh£Á gFÂfS¡fhd ãÂ xJ¡ÑL

Cuf ts®¢Á k‰W« Cuh£Á¤ Jiw, khãy k‰W« k¤Âa mséyhd

Â£l§fis brašgL¤Â tU»‹wJ. mªj Â£l§fis kht£l, t£lhu k‰W« »uhk

mséY« brašgL¤Â tU»‹wJ. khãy« kht£l§fS¡F«, kht£l§fŸ

t£lhu¤Â‰F«, t£lhu§fŸ »uhk Cuh£ÁfS¡F« ãÂ xJ¡ÑL brŒ»‹wd.

jäœeh£oš 31 kht£l§fS«, 385 t£lhu§fS«, 12524 »uhk Cuh£ÁfS«

cŸsd. bgça mséyhd bjhif x›bthU ã®thf« fz¡»£L tH§»l

nt©oÍŸsJ. Ïj‹ fhuzkhf V‰gL« fhyjhkj¤ij jé®¡f Ïªj bk‹bghUŸ

cUth¡f¥g£L nk«gL¤j¥g£LŸsJ.

ãÂahdJ »uhk Cuh£ÁfS¡F«, t£lhu k‰W« kht£l Cuh£ÁfS¡F«

Ñœf©l gšntW Â£l§fë‹ thæyhf ÏU¥ò F¿¥Ã£L ãÂ xJ¡f¥gL»‹wJ.

• khãy ãÂ Miza«

• 13tJ ãÂ¡FG kh‹a«

• Cuf c£f£lik¥ò ãÂ

• c£f£lik¥ò Ïilbtë ãu¥ò ãÂ

• xU§»izªj x¥gil¡f¥g£l Ïd§fŸ

• kht£l M£Áa® éL¥ò ãÂ

bk‹ bghUë‹ K¡»a m«r«

• xU bgh¤jhid mG¤Jtj‹ _y« cŸsh£ÁfS¡F xJ¡ÑL brŒa¥gL«

ãÂæ‹ rçahf fz¡»£L Jšèakhf tH§f¥gL»wJ.


117

• khãy, kht£l k‰W« t£lhu mséyhd bjhF¡f¥g£l m¿¡iffŸ bgW«

tê

• khãy, kht£l k‰W« t£lhu mséyhd éçthd m¿¡iffis bgW« trÂ

• m¿¡iffŸ “v¡[š” (Excel) got¤Âš Ïw¡f« brŒJ bfhŸsyh«.

ãÂãiy m¿¡if¡fhd v©â¡if g£oaiy Ïizajs« _y« neçilahf

f©fhâ¡F« bk‹bghUŸ

Ïªj Jiwæš ãÂãiy m¿¡if¡fhd v©â¡if g£oaiy xU§fiz¤J

brašgL¤j (http://numberstatement.tn.nic.in) v‹»w Ïizajs« _y«

neçilahf f©fhâ¡F« bk‹bghUŸ x‹W cUth¡f¥g£LŸsJ. ãÂãiy

m¿¡if v©â¡if g£oaiy xU§»iz¤J jahç¥gJ v‹gJ xU bgça

fodkhd ntiy V‹ våš Å£L thlif¥go, efu <£L go ngh‹w bgU«ghyhd

fz¡ÑLfŸ TLjš ngh‹wt‰iw fz¡»LtJ MF«.

Ïªj bk‹bghUshdJ F¿¥ghf r«gs¥ g£oaš jahç¡F« gâæš

<LgL¤j¥g£LŸs gâahs®fS¡F bgUkséš cjÎ»wJ. Ïªj bk‹ bghUis

cgnahf¥gL¤Jtjhš Ïyh¡fhéš v©â¡if g£oaèš FW»a fhy¤Âš

xU§»iz¡fÎ« rçahd fz¡»£L KiwæY« jahç¡f ÏaY«.

Ï«bk‹bghUë‹ Áy Áw¥g«r§fŸ

• khãy«, kht£l«, t£lhu§fŸ k‰W« k©ly Cuf ts®¢Á ãWtd§f£F vd

jå¤jå F¿pLfŸ cŸsJ.

• gjéfŸ thçahf gâahs®fŸ, j‰nghija mo¥gil CÂa« ÏitfŸ

cŸÇL brŒjJ« Ïªj bk‹bghUŸ bkh¤j mo¥gil r«gs«, bkh¤j Å£L

thlif¥go, bkh¤j efu <£L¥go, bkh¤j kU¤Jt¥go M»aitfë‹

ãÂah©L¡fhd njitæid fz¡»£L jU«

• Ïªj bk‹ bghUshdJ ãÂ ãiy m¿¡iffŸ xU§»iz¡F« ntiyæid

vëÂš brŒJ éL«.

• khãy, kht£l, k‰W« t£lhu mséš bjhF¥ghd m¿¡iffis (V‰gL¤J«)

cUth¡F«.


118

• khãy mséš v©â¡if g£oaš m¿¡iffis cUth¡F«, nkY« mnj

got¤Âš ãÂ¤Jiw¡F njit¥gL« “v¡[š” got¤Âš ãÂ¤Jiw¡F

rk®¥Ã¡F«

cŸsh£Á mik¥ò¡fhd fz¡F Kiw bk‹bghUŸ

Ï›éyh¡fh (http://accountingonline.gov.in) v‹»w “Ãçah rh¥£” (Priya

Soft) v‹»w bk‹bghUŸ x‹iw Ï«khãy gŠrha¤J uh{ mik¢rf«

cUth¡»ÍŸsJ. ÏJ xU Ïizajs« _y« neçilahf f©fhâ¡F« xU

brašghL MF«. ÏJ »uhk Cuh£ÁfŸ, t£lhu Cuh£ÁfŸ k‰W« kht£l

Cuh£Áfë‹ fz¡Ffis cŸÇL brŒÍ«.

Ïªj bk‹bghUë‹ Áw¥g«r§fŸ

• tiyjs« k‰W« vëa Kiw cgnahf«

• cŸq® bkhê MjuÎ

• fz¡F jiy¥òfis vëÂš bjçªJ bfhŸshjthW Ïªj bk‹bghUŸ

kiwthf it¤ÂU¡F«

• Âdrç fz¡F ò¤jf« k‰W« khjhªÂu buh¡f ò¤jf«

• Â£l« - thçahf buh¡f ò¤jf«, ngnuL ò¤jf«

• Â£l« thçahf xJ¡ÑL ò¤jf«

• Â£l« thçahf fhnrhiy tuÎ égu§fŸ

• Â£l« thçahf fhnrhiy tH§»a égu§fŸ

• K‹ gz¥ gÂntL

• tNè¡f¥gl nt©oaitfŸ k‰W« bfhLgl nt©oaitfŸ F¿¤j

gÂntL

• M©L tuÎ k‰W« bryÎ fz¡F

• khjhªÂu x¤ÂirÎ g£oaš


119

• KoÎ ÏU¥ò m¿¡if

• ÏU¥ò gÂntL

jhŒ Â£l¤Â‰fhd F¡»uhk§fŸ fz¡bfL¥ò

Ïizajs« _y« neçilahf f©fhâ¡F« Â£l« x‹W, khãy¤Âš cŸs

mid¤J F¡»uhk§fë‹ njitahd cŸf£lik¥ò trÂfis f©LÃo¤J

eilKiwgL¤j cUth¡f¥g£lJ.

Ï«bk‹bghUŸ gšntW Â£l§fis F¿¥ghf “jhŒ” Â£l«

brašgL¤J«nghJ Â£läL« brašfS¡F cjéahf ÏU¡F«. ÏÂš bjUthçahd

18 éjkhd égu§fŸ F¿¤j got§fŸ mo¥gil cŸf£lik¥ò trÂfŸ F¿¤j

égu§fŸ nrfç¡f¥gL»‹wd. gšntW éjkhd m¿¡iffŸ cUth¡f¥gL»‹wd.

»uhk Cuh£Áæš Â£l§fis brašgL¤J« K‹ghf gF¥ghŒÎ brŒJ Â£lälš

eilbgW»wJ.

miyngÁ _y« ã®thf MSik

Ï¤Jiw Ñœ k£l¤Âš ÏUªJ gšntW Â£l§fis Âwikahf MŒÎ brŒaÎ«

k‰W« brašgL¤jÎ« òÂa Kiw bjhêš E£g§fis ãiwÎ brŒJ eilbgWtij

neh¡» K‹ndW»wJ. Kj‹ Kjš goahf Ïªj Jiw miyngÁ cjé _y«

ntiyfis brašgL¤Jtj‰F« nkyhŒÎ brŒtj‰F« ga‹gh£o‰F bfh©L

tu¥gL»wJ. ÃwF Vida ntiyf£F« tUlªnjhW« éçth¡f¥gL«. Ïªj

bk‹bghUŸ bgh¿ahs®fS¡F rhiyfë‹ ãiyæid miyngÁ _y« òif¥gl«

vL¡fÎ« Ï›thW vL¡f¥g£l òif¥gl§fis ika bjhF¥Ã‰F mD¥Ã it¡fÎ«

trÂfŸ brŒa¥g£oU¡»wJ. Ï›thW vL¡f¥g£l òif¥gl§fŸ m›él¤Â‹

mikél« k‰W« Ús«, mfy«, cau« ngh‹w msÎ nfhŸfisÍ« k‰W« njÂÍl‹

Toa rçahd msÎ nfhŸfisÍ« bfh©ljhf ÏU¡F« . ÏJ ešyéjkhd Â£l«

F¿¤J MŒÎ brŒÍ« m§Ñfhu« bg‰wt®f£F cjÎ«.

Ïizajs« _y« f©fhâ¡F« »l§F ã®thf« F¿¤J bk‹bghUŸ

t£lhu¤Âš guhkç¡f¥gL« ÏU¥òfshd Ábk©£, ÏU«ò, fjÎ, #‹dš

ngh‹w bghU£fis neçilahf f©fhâ¡f Ï›éjkhd bk‹bghUŸ x‹W


120

cUth¡f¥g£LŸsJ. Ïªj bk‹ bghUshdJ ÏU¥òfis f©fhâ¤J MŒÎ brŒa

mÂfhu« gil¤jt®fS¡F cjÎ« go cUth¡f¥g£LŸsJ.

Ïªj bk‹bghUë‹ Áy Áw¥g«r§fŸ

• ÏU¥ò tuÎ gÂÎfŸ

• ÏU¥ò tH§»a gÂÎfŸ

• ÏU¥ò gÂntL ghuhkç¤jš cWÂ

khãy«, kht£l«, k‰W« t£lhu§fS¡F njit¥gL« gšntW m¿¡iffis bgw

KoÍ«.

FμP EÒÍõm] Aø©¨¦PÎß ©UPÒ ¤μv{vPÐUPõÚ Book - Uratchikal Mepattu...t.v©

Documents

Transcript of FμP EÒÍõm] Aø©¨¦PÎß ©UPÒ ¤μv{vPÐUPõÚ Book - Uratchikal Mepattu...t.v©