EPILOGI 2010/02

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ

Οι παίκτες έχουν λάβει θέση.Ενεργειακό παιχνίδι που µόνο πλήξη δεν υπόσχεται.

Ύφεση που δεν αµφισβητείται, ρευστότητα που βάλλεται. Κυβέρνηση

και Αντιπολίτευση σε λόγους παράλληλους για τις προθέσεις και την πράξη.

Opinion Leaders Debate

Bankers’ Club

Στον κόσµο των τραπεζών, αξία έχει να µπορείς να πεις τις µεγάλες αλήθειες.

ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗΜαθήµατα πολιτισµού από τους φοιτητές της Ελβετίας.

Ενέργεια

Εκπαίδευση

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ,EUROBANK EFG

Ε ΤΟΣ 48 ο ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010 • T IMH 5.00 €

Η προσπάθεια της χώρας να αποφύγει το βραβείο του χρυσού βατόµουρου και όλοι οι λόγοι για τους οποίους, στη φετινή χρονιά του µεταλλικού τίγρη,

µοναδική βεβαιότητα …η αβεβαιότητα στον κόσµο και την Ελλάδα!

Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α

ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΕΛΗ

ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

√ ŸÌÈÏÔ˜ ∂Ù·ÈÚÈÒÓ ∞.°.∂.∆. ∏ƒ∞∫§∏™ Â›Ó·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ÙÛÈÌ¤ÓÙÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂ ·Ú·ÁˆÁÈÎ‹ Î·È ÂÌÔÚÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÛÂÔÏfiÎÏËÚË ÙË ¯ÒÚ·. ø˜ Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ √Ì›ÏÔ˘ Lafarge, ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ËÁ¤ÙË Î·ÈÌfiÓÔ˘ ÔÌ›ÏÔ˘ ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ «100 ¶ÈÔ ∞ÂÈÊfiÚˆÓ ∂È¯ÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ¶·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜», ¤¯Ô˘ÌÂ ı¤ÛÂÈ ÙË ‚ÈÒÛÈÌË·Ó¿Ù˘ÍË ˆ˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ·Ú¯‹ ÙË˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹˜ Ì·˜.

µÈÒÛÈÌË ·Ó¿Ù˘ÍË ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ· Ì·˜ ·fiÏ˘ÙË ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ˘ÁÂ›·Î·È ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì·˜, ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÛÙË ‰ÈÔ›ÎËÛËÙË˜ ÂÙ·ÈÚÂ›·˜, Î·ıÒ˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ·ÔÙ˘ÒÌ·ÙÔ˜·fi ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ Ì·˜, ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓ ÂÚÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ Ì·˜,ÙˆÓ ÌÂÙfi¯ˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì¤Û· ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘ÌÂ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ Î¿ÓÂÈ ·ÂÈÊfiÚÔ ÙÔ ÎÔÈÓfiÌ·˜ Ì¤ÏÏÔÓ.

2 ΕΠΙΛΟΓΗ

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ// ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

08 Ευρωπαϊκή Οικονοµία – Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και πολιτικοί χειρισµοί // Ελληνική Οικονοµία – Ανάπτυξη και εξωτερικό χρέος // Πολιτική – Ουτοπίες και θαύµατα // Δηµόσια έσοδα – Ζήτηµα τιµής //Επισηµάνσεις από την Ελλάδα και τον κόσµο.

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ22 Η Ελλάδα στη δίνη της ύφεσηςΠΟΛΥ ΣΚΛΗΡΗ ΓΙΑ ΝΑ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙ // Από τον Χρήστο Κώνστα

24 Πάγος στις σχέσεις της Ελλάδας µε τις αγορές ΜΕ ΕΚΧΙΟΝΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΑΛΑΤΙ // Από τον Λουκά Κατσώνη

26 Πολιτικές στην Ευρώπη ΑΛΛΑΓΗ ΠΛΕΥΣΗΣ // Από τον Νίκο Μπέλλο

BANKING SECTIOΝ// Από το Επιτελείο της «Ε»

34 Εποπτεία – Τα άνθη του κακού // Στην Ελλάδα και τον κόσµο – Εξελίξεις και τάσεις // Bankers' Club - Συνέντευξη µε τον Φωκίωνα Καραβία, Eurobank EFG // Bancassurance – Συνέντευξη µε τον Γρηγόριο Νικήτα, Εθνική Ασφαλιστική.

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ// ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπε-ζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 €

Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοι-τητές 115 €

περιεχοµεναΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010

για τραπεζίτες

44

Πολιτική & Πολιτικοί στην ΕλλάδαΗ ανάπτυξη, τα Όσκαρ& τα Χρυσά Βατόµουρα

52

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

Θεοφάνους 19, 115 23 ΑθήναΤηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850

email: [email protected]: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp

ή www.επιλογη.gr

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ΣΥΝΤΑΞΗTηλ. 210 64 01 852 email: [email protected]

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗTηλ. 210 64 23 688 email: [email protected]

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣTηλ. 210 64 01 849

email: [email protected]

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟTηλ. 210 64 01 850 email: [email protected]

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ

ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΣ, ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ,

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ

ART DIRECTORALLMEDIA CREATIVE

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗΑ. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ:ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260

ΙΔΡΥΤΗΣΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, ανα-παραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση

του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλε-κτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή

άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν

στην Ελλάδα.

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΘΕΜΑΤΑ

60 Η Ισπανική προεδρία στην ΕΕΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ FLAMENCO // Από τον Νίκο Μπέλλο

62 Τριτοβάθµια ΕκπαίδευσηΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΒΕΤΟΥΣ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

SPECIAL ISSUESΕνέργεια – δίκτυα & Ρυθµιστές// Από τον Θανάση Αντωνίου

66 ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ - ΝΕΟΙ ΠΑΙ-ΚΤΕΣ, ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΚΑΙ ΕΞΥΠΝΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

70 ΡΥΘΜΙΣΗ, ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ, ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΤΟ 4Ο WFER

74 ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΕΥΡΩΠΗ // Συνέντευξη µε τον Peter Plug, διευθυ-ντή του Office of Energy Regulation της Ολλανδίας.

76 ΠΥΡΗΝΙΚΗ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ // Συνεντεύξεις µε τους Terry Boston, πρόεδρο της PJM Interconnection /ΗΠΑ και τον Binu Parthan αναπληρωτή γεν. δ/ντή διευ-θυντή του Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership στη Μεγάλη Βρετανία.

78 Προµηθευτές ΥγείαςΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟ // Από την Έλενα Ερµείδου

ΒUSINESS SECTION82 – 99 Νέα της επιχειρη-µατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρε-σίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Μεταίχµιο εποχής – Συνέντευξη µε τον Κωνστα-ντίνο Αραβώση, πρόεδρο της Ελλη-νικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και λέκτορα στο Πολυ-τεχνείο της Αθήνας // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ100 Η µεγάλη κυρία της κουλ-τούρας – ΛΙΛΑ ΝΤΕ ΤΣΑΒΕΣ // Συνέντευξη στον Γιώργο Παπαχατζή

102 Έκθεση στο µουσείοΗρακλειδών – Ο ΓΛΥΠΤΗΣ DEGAS // Από την Έλλη Κοντονάσιου

104 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένηςπραγµατικότητας!

Η χρονιά του µεταλλικού τίγρη

56µεταλλικού τίγρη

OPINION LEADERS

DEBATE

28

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οταν δηµοσιεύµατα εµφάνιζαν ότι (δήθεν;) η Ελλάδα επεδίωκε να διαφοροποιήσει τις πηγές χρηµατοδότησής της, απευθυνόµενη και σε χώρες της Ασίας, το spread των ελληνικών οµολόγων εκτοξεύτηκε! Στη συνέχεια, όταν τα δηµοσιεύµατα δι-

αψεύσθηκαν, το spread ανέβηκε ακόµη περισσότερο! Όπως θα έλεγε και ο σοφός λαός, είναι να µην µπλέξεις δηλαδή! (Αλήθεια, το γεγονός ότι η Κίνα είναι ο µεγαλύτερος ξένος επενδυτής σε αµερικανικά κρατικά οµόλογα, αποτελεί σήµα κινδύνου για την αµερικανική οικονοµία;)

Όπως είπε, αναφερόµενος στην ενορχηστρωµένη επίθεση των κερδοσκόπων στα ελληνικά οµόλογα, ο νοµπελίστας οικονοµολόγος, Τζόζεφ Στίγκλιτζ, «κανείς δεν µπορεί κανείς να εµποδίσει τους καρχαρίες να σας επιτεθούν: είναι αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης». Οι αγορές πράγµατι υπερβάλλουν αλλά κινούνται πάντα προς την κατεύθυνση των θεµελι-ωδών οικονοµικών δεδοµένων. Η κερδοσκοπική επίθεση που δέχθηκε η χώρα, είναι το δίδαγµα της ελληνικής κρίσης: πρέπει να έχουµε προστατευτικά αναχώµατα και να είµαστε πάντα έτοιµοι για τα δύσκολα. Οι χώρες που είχαν, βλέπουν ήδη την έξοδο από την ύφεση, κάτι που για την Ελλάδα είναι ακόµα θολό στον ορίζοντα.

Τελικά στην Ευρωζώνη φαίνεται ότι ισχύουν οι µεγάλες ανισορροπίες που έχει η πα-γκόσµια οικονοµία (και που αποτέλεσαν το υπόβαθρο της πρόσφατης κρίσης): από τη µία πλευρά πλεονασµατικές χώρες, ενώ από την άλλη, χώρες µε µεγάλα ελλείµµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που αποτελούν αντανάκλαση των πλεονασµάτων των πρώτων. Η κρίση της Ελλάδας αποτελεί την πρώτη γερή υπενθύµιση ότι το κοινό νόµισµα πρέπει να συνοδεύεται από κοινές πολιτικές που θα εφαρµόζονται δεσµευτικά σε όλες τις χώρες (ένα είδος οικονοµικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, ενδεχόµενο στο οποίο αντι-τίθεται η ισχυρή Γερµανία). Οι πολιτικές αυτές θα αφορούν όλους τους τοµείς, και θα οδη-γούν σε κοινή πορεία όσον αφορά την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.

Το ευρώ δεν µπορεί να προστατεύει καµία χώρα από τις αδυναµίες της. Αντίθετα, οι αδυνα-µίες αναδεικνύονται µε µεγαλύτερη ένταση, όταν στο παιχνίδι των χρηµαταγορών µπουν και κερδοσκοπικές επιθέσεις όπως οι τωρινές στο ευρώ. Η σηµασία τους είναι πολύ µεγάλη, αρ-κεί να αναφέρουµε ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ανακοίνωση του αναφέρει ότι η δηµοσιονοµική προσαρµογή που καλείται να πετύχει η Ελλάδα είναι σηµαντική τόσο για την ίδια, όσο και για την Ευρωζώνη και την ΕΕ συνολικά.

Για την Ελλάδα, ισχύει το ή τώρα ή ποτέ. Αν δεν φροντίσουµε να βάλουµε τάξη στα του οίκου µας, σε όλους τους τοµείς, αυτό που ζούµε τώρα θα είναι µόνο η αρχή. Η απόφαση για δράση είναι δική µας. H µέχρι σήµερα στάση µας, ήταν ξεκάθαρα επικίνδυνη: «Δεν αρνούµαι να δω και δεν αµφισβητώ καθόλου το πραγµατικό που εµφανίζεται µπροστά στα µάτια µου. Αλλά η συγκατάβασή µου σταµατάει εδώ. Είδα, αποδέχτηκα, αλλά µην µου ζητάτε τίποτα περισσότερο». (βλ. σελίδα 55, Δοκίµιο περί αυταπάτης του Γάλλου καθηγητή, Κλεµάν Ροσέ)

Και για να µην ξεχνάµε την παντοδυναµία των αγορών, θυµίζουµε ότι η Βρετανία εξανα-γκάστηκε να βγει από τον µηχανισµό συναλλαγµατικών ισοτιµιών το 1992 µετά από συντο-νισµένη επίθεση κερδοσκόπων.

Ευχόµαστε, η πρόσφατη ευρωπαϊκή κρίση, που ξέσπασε λόγω των αδυναµιών των χωρών - γουρουνιών όπως µας αποκαλεί η «ελίτ» της παγκόσµιας ενηµέρωσης (PIGS: Portugal, Italy, Greece, Spain) να λήξει σύντοµα. Αν αυτό που θα µείνει, είναι η υποχώρηση του ευρώ, τότε ας χαίρονται οι Γερµανοί βιοµήχανοι, για την ενίσχυση των εξαγωγών τους που θα επιφέρει.

Χρήστος Παπαϊωάννου

από τον εκδότη

«Δεν µπορεί κανείς να εµποδίσει τους καρχαρίες να σας επιτεθούν: είναι αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης»

Ή τώρα ή ποτέ

ΕΠΙΛΟΓΗ 7

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ (2004 - 2009)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ (1990 - 1993)

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (1993 - 1996)

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (1981 - 1989)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ (1974 - 1980)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ (1996 - 2004)

(µ …)

%

%

1970 63,8 21,3 74 24,8 19701971 72,2 21,9 82 24,8 19711972 87,5 23,2 98 25,9 19721973 94,3 19,5 106 21,9 19731974 114,3 20,3 128 22,7 19741975 150,8 22,4 166 24,7 19751976 182,6 22,1 199 24,1 19761977 215,7 22,4 233 24,2 19771978 341,4 29,4 360 31,0 19781979 394,6 27,6 415 29,0 19791980 473,8 27,7 408 23,8 19801981 672,0 32,8 702 34,2 19811982 929,0 36,1 997 38,7 19821983 1.269,0 41,2 1.365 44,3 19831984 1.883,0 49,5 2.025 53,2 19841985 2.673,0 57,9 2.385 51,6 19851986 3.230,0 58,6 3.584 65,0 19861987 4.046,0 64,5 4.538 72,4 19871988 5.383,0 58,7 6.034 65,8 19881989 6.699,0 61,5 7.543 69,2 19891990 9.383,0 71,4 11.840 90,1 19901991 12.335,0 76,0 14.980 92,3 19911992 15.557,0 82,9 18.530 98,7 19921993 23.430,6 110,9 23.592 111,6 19931994 28.093,0 117,1 26.223 109,3 19941995 31.981,4 117,4 29.603 108,7 19951996 106,4 € 121,1 97,8 € 111,3 19961997 114,6 € 117,8 110,8 € 114,0 19971998 121,9 € 115,3 118,9 € 112,4 19981999 129,2 € 126,5 € 112,3 19992000 148,8 € 109,2 138,8 € 101,8 20002001 160,6 € 109,7 151,8 € 103,7 20012002 171,0 € 109,2 158,9 € 101,5 20022003 182,4 € 105,8 167,7 € 97,3 20032004 201,2 € 108,3 183,2 € 98,6 20042005 215,4 € 110,3 195,4 € 100,0 20052006 226,2 € 107,5 204,4 € 97,1 20062007 239,7 € 105,8 216,4 € 95,6 20072008 262,1 € 109,6 237,2 € 99,2 20082009* 300,8 € 125,3 272,3 € 113,4 2009*2010* 326,3 € 133,6 294,0 € 120,4 2010*2011* 120,6 2011*2012* 117,7 2012*2013* 113,4 2013*

: Economics.gr "H µ µ"

(1) 2002-06 µ µ, .E - 2001, * µ, 2010 ** µµ 2006

:

198

0

200

0

µ , µ µ µ

µ, - - .

µµ µ ( ),µ µ µ µ µ .

από τον εκδότη

Ως 1995 δισ. δρχ., επόµενα έτη δισ. ευρώ

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Δηµοσιονοµικά ελλείµµατα

ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΥΣΤΗΡΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΜπορεί το ενιαίο νόµισµα να έσωσε στην ουσία ορισµένες χώρες-µέλη από τη

νοµισµατική κρίση, καλούνται όµως σήµερα να πληρώσουν το αντίτιµο!

Τι θα συνέβαινε κατά τη διάρ-κεια της κρίσης εάν το ευρώ δεν υπήρχε; H απλή απάντηση είναι ότι θα είχαν υπάρξει νοµι-

σµατικές κρίσεις ορισµένων χωρών, κυ-ρίως του Ευρωπαϊκού Νότου. Πιο συγκε-κριµένα, τα νοµίσµατα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανί-ας ακόµη και της Ιταλίας µπορεί να είχαν υποτιµηθεί σηµαντικά έναντι του γερµα-νικού µάρκου. Αυτό είναι το αποτέλε-σµα που οι δηµιουργοί της Ευρωζώνης ήθελαν να αποφύγουν. Και το πέτυχαν δηµιουργώντας το ενιαίο νόµισµα. Αλ-λά εάν οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες δεν µπορούν να προσαρµοστούν, κάτι άλλο πρέπει να απορροφήσει τους κραδα-σµούς. Αυτό το κάτι είναι οι πραγµατι-κές οικονοµίες των περιφερειακών χω-ρών της Ευρωζώνης οι οποίες θα πρέπει να εµπλακούν σε έναν ανταγωνιστικό αποπληθωρισµό µε τον µεγαλύτερο εξαγωγέα, τη Γερµανία. Για την Ελλάδα οι διαρθρωτικές της αδυναµίες την καθιστούν ακόµη πιο αδύναµη. Λει-τουργώντας µέσα στο προωθηµένο ευρωπαϊκό οικονοµικό σύστηµα της ΕΕ και κάτω από νέους ρυθµιστικούς κανόνες η χώρα είναι έξω από τα νε-ρά της διότι απέτυχε να ακολουθήσει τις άλλες χώρες και να εκσυγχρονι-στεί. Έχοντας συνηθίσει στις περιοδικές υποτιµήσεις των περασµένων δεκαετιών που «διόρθωναν» τα εισοδήµατα των εργαζοµένων στα επίπεδα παραγωγικό-τητάς τους, χρησιµοποίησε επί µακρόν πολιτικές που συστηµατικά σήµαιναν υψηλότερα ελλείµµατα, υψηλότερο πληθωρισµό, δηµόσιο δανεισµό και χαµηλότερη ανταγωνιστικότητα. Η όλη κατάσταση αφήνει τις λεγόµενες περιφε-ρειακές χώρες µέσα σε µία παγίδα. Δεν µπορούν να παράγουν πλεονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δεν µπορούν να εκκινήσουν εύκολα τον δα-νεισµό προς τον ιδιωτικό τοµέα. Και δεν µπορούν να διατηρήσουν τα σηµερινά επίπεδα δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Η Ιρλανδία διάλεξε τον δρόµο του απο-

πληθωρισµού µισθών και τιµών. Είναι δύσκολος και µακρύς. Η Ισπανία και η Ελλάδα συνεχίζουν να διαπραγµατεύο-νται τη στήριξη των οµολόγων τους από τη Γερµανία. Να µειώσουν σταδιακά το έλλειµµα και οι Γερµανοί να τεθούν εγ-γυητές του χρέους τους. Το οφείλουν; Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα πολλοί θυµήθηκαν και έγραψαν για τις πολεµι-κές αποζηµιώσεις. Ένα είναι το βέβαιο. Ότι η Ευρωζώνη ουδέποτε υπήρξε «άρι-στη νοµισµατική περιοχή». Η Ελλάδα δεν µπόρεσε να συµµορφωθεί µε τους κανόνες του Μάαστριχτ για δηµόσιο έλλειµµα ως 3% του αεπ και δηµόσιο χρέος ως 60%. Συγχρόνως µε σταθερά υψηλότερο του µέσου όρου της Ευρω-ζώνης πληθωρισµό και υψηλότερη αντί-στοιχα αύξηση του κόστους εργασίας υπονόµευσε την ανταγωνιστικότητά της, χωρίς τη δυνατότητα υποτίµησης του νοµίσµατος για να µετριασθούν οι επιπτώσεις της. Οι πολιτικές αυτές δεν συµβαδίζουν µε τη συµµετοχή στο ευ-ρώ. Συνεπώς, όσο υπάρχουν χώρες µε ανάλογα µε της Ελλάδας προβλήµατα, οι κρίσεις της Ευρωζώνης θα είναι εγγε-νείς. Όσοι προδήλως την επιθυµούσαν θα πρέπει να πληρώσουν το κόστος.

Επιτελείο «Ε»

Οι περιφερειακές χώρες της ΕΕ αντι-µετωπίζουν σήµερα την πρόκληση της παγίδας. Δεν µπορούν να παράγουν πλε-ονάσµατα στο ισοζύγιο τρεχουσών συ-ναλλαγών. Δεν µπορούν να εκκινήσουν εύκολα τον δανεισµό προς τον ιδιωτικό τοµέα. Και δεν µπορούν να διατηρήσουν τα σηµερινά επίπεδα δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Η Ιρλανδία διάλεξε τον δρόµο του αποπληθωρισµού µισθών και τιµών. Είναι δύσκολος και µακρύς. Η Ισπανία και η Ελλάδα συνεχίζουν να δι-απραγµατεύονται τη στήριξη των οµολό-γων τους από τη Γερµανία.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗΤΗΣ ΠΑΓΙΔΑΣ

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Πολιτικοί χειρισµοί

ΑΔΥΝΑΜΟΣ ΚΡΙΚΟΣΙσορροπίες ανατροπών, ισορροπίες ισχύος, ισορροπίες στην κόψη του ξυραφιού.

Μοναδική βεβαιότητα …η αβεβαιότητα οικονοµικής στήριξης από την ΕΕ!

Α πό τη µία είναι οι λεγόµε-νες PIGS (Portugal, Ireland, Greece, Spain) µε προεξάρ-χουσα την Ελλάδα. Αυτές

είναι ο ένας παίκτης του ευρωπαϊκού παιγνίου. Ο ιός της κρίσης τις χτύπησε εκεί που ήσαν ευάλωτες. Το όνοµα της υποκείµενης ασθένειας, «δηµοσιονο-µική αδυναµία» και για την Ισπανία προστίθεται και η ανεργία. Ο δεύτερος παίκτης είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο διαχειριστής του club της Ευρωζώνης. Είναι ο θεµατοφύλακας της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας ως µέσου στήριξης του ενιαίου νοµίσµα-τος. Το χρηµατοοικονοµικό κεφάλαιο, ιδιαίτερα της Γερµανίας εκπροσωπεί-ται επαξίως από πολλά µέλη της. Πρό-σφατα, ο Γιούργκεν Σταρκ διατύπωσε τις απόψεις του ως µέλος του διοικη-τικού συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, εκτιµώντας ότι οι αγορές απατώνται εάν πιστεύουν ότι τα κράτη-µέλη θα βάλουν το χέρι στην τσέπη για να βοηθήσουν την Ελλάδα να αντιµετωπίσει τα δηµοσιονοµικά της προβλήµατα. Είναι παράδοξο, από πρώτη µατιά, το ότι ο κ. Σταρκ αισθάνθηκε την ανάγκη να προει-δοποιήσει τις αγορές, υπονοώντας ότι τα spreads των ελληνικών οµο-λόγων (η διαφορά απόδοσης από τα αντίστοιχα γερµανικά) στα σηµε-ρινά τους επίπεδα ενσωµατώνουν την αυταπάτη ότ ι οι ε ταίροι θα σώσουν την Ελλάδα σε περίπτωση ανάγκης. Δηλαδή θα ήθελε να είναι µεγαλύτερα; Όχι, απλά φωνάζει στη νύφη, αγορές και ευρωπαϊκές κυβερ-νήσεις, για να τα ακούσει η πεθερά, η ελληνική κυβέρνηση. Γιατί φωνάζει στην ελληνική κυβέρνηση; Διότι απλά δεν της έχει εµπιστοσύνη ότι θα δεί-ξει την αποφασιστικότητα που απαι-τούν οι περιστάσεις για να µειώσει το δηµόσιο έλλειµµα. Γιατί προειδοποιεί τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις; Διότι αι-σθάνεται πώς δεν πιέζουν επαρκώς. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και η υπουργός Οικονοµίας της Γαλλίας,

Κριστίν Λαγκάρντ, είχαν αφήσει να εννοηθεί πως πρόκειται να στηριχτεί η ελληνική κυβέρνηση και όποιο άλλο µέλος της Ευ-ρωζώνης αντιµετωπίσει πρόβληµα – στη χρηµα-τοδότηση του χρέους του – επειδή ό,τι συµβαίνει στη µία χώρα επηρεάζει τις υπόλοιπες. Αυτές εί-ναι ο τρίτος παίκτης. Στη συνέχεια, όµως, εκπρό-σωπος του γερµανικού υπουργείου Οικονοµικών διέψευσε ότι υπάρχει σκέ-ψη στήριξης της Ελλάδας ενώ, σε ηπιότερους τό-νους ακολούθησε η Γαλ-λία, τονίζοντας ότι η Ελ-λάδα µπορεί να επιλύσει µόνη της τα προβλήµατά της αντλώντας κεφάλαια από τις αγορές. Ωστόσο, µετά τη δηµιουργία του club του ευρώ το πρό-βληµα στα οµόλογα µιας χώρας-µέλους µπορεί εύ-κολα να µεταδοθεί στον αµέσως επόµενο αδύ-ναµο κρίκο. Φυσικά το τσουνάµι θα εξαντληθεί όταν φτάσει στους γερ-µανικούς τίτλους. Θα έχει όµως τα-ρακουνήσει για τα καλά το ευρώ που αποτελεί το εθνικό τους νόµισµα. Συ-νεπώς το κόστος διάσωσης του πρώ-του κρίκου είναι πολύ µικρότερο από τη συναλλαγµατική αστάθεια. Η Ευ-ρωζώνη συνιστά µία µακροπρόθεσµη επένδυση του βορειο-ευρωπαϊκού κεφαλαίου που µε τίποτε δεν επιθυ-µούν να απολέσουν. Όπως έγραψε και ο βρετανικός Guardian «τα clubs που δεν επιδεικνύουν αλληλεγγύη τελικώς διαλύονται».

Επιτελείο «Ε»

Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και η υπουργός Οικονοµικών της Γαλλίας, Κρι-στίν Λαγκάρντ (φωτό), είχαν δηλώσει πως θα στηριχτεί η Ελλάδα και όποιο άλλο µέλος της Ευρωζώνης αντιµετωπί-σει πρόβληµα στη χρηµατοδότηση του χρέους του – επειδή ό,τι συµβαίνει στη µία χώρα επηρεάζει τις υπόλοιπες. Στη συνέχεια όµως η στάση τους άλλαξε.

OXI ΣΤΟ DOMINO EFFECT

12 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ανάπτυξη

Δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύ-ουν ότι στο εσωτερικό του οικονοµικού επιτελείου της κυβέρνησης αντιµάχονται

οικονοµικές αντιλήψεις γύρω από το δίληµµα σταθεροποίησης ή ανά-πτυξης. Οι πρώτοι πιέζουν για λήψη µέτρων άµεσης απόδοσης κραδαίνο-ντας τον κίνδυνο της αναξιοπιστίας των ελληνικών κρατικών οµολόγων. Οι δεύτεροι στηριζόµενοι στη νέο-κευνσιανή προσέγγιση για την αντι-µετώπιση της παγκόσµιας κρίσης µε ισχυρά δηµοσιονοµικά πακέτα προτείνουν µέτρα για ενίσχυση των εισοδηµάτων και όχι περιορισµού τους. Το πραγµατικό νόσηµα της ελληνικής οικονοµίας, όµως, είναι η εξάντληση του µοντέλου ανάπτυ-ξης που ευνοεί τον παρασιτισµό και τη διαφθορά εµποδίζοντας τις παραγωγικές δραστηριότητες. Η σπατάλη του δηµοσίου χρήµα-τος είναι δοµικό χαρακτηριστικό του ελληνικού µοντέλου. Είµαστε υποχρεωµένοι να περιορίσουµε το κράτος διότι το κόστος συντήρησής του έχει προ πολλού υπερβεί τις δυ-νατότητες της οικονοµίας µας. Η πολι-τική σταθεροποίησης των δηµοσίων οικονοµικών µέσω αύξησης φόρων και µείωσης δαπανών δεν έχει την ίδια σηµασία στην Ελλάδα µε αυτήν που έχει στα ακαδηµαϊκή εγχειρίδια. Εάν κληθούν να πληρώσουν όσοι ήδη πληρώνουν και εάν επιβαρυνθούν τα χαµηλά εισοδήµατα θα διευρυνθεί η ανισοκατανοµή του πλούτου στρε-βλώνοντας τα κίνητρα για εργασία και δηµιουργία. Από την άλλη πλευρά µε τον εξορθολογισµό των δαπανών µπορεί να εξοικονοµηθούν τεράστιοι πόροι. Είναι κάτι τέτοιο εύκολο; Όχι. Ποτέ δεν δοκιµάσαµε τις περασµένες δεκαετίες µία ριζική τοµή. Η χώρα αυτοπαγιδεύτηκε µε τις εντυπωσιακές πολιτικο-διπλωµατικές της επιτυχίες να εισέλθει αρχικά στην ΕΕ και µετά στην Ευρωζώνη. Αλλά µία νέα πορεία

Προσόν κάθε κυβέρνησης να διαπιστώνει έγκαιρα το τέλος εποχής και να λαµβάνει τα µέτρα της. Η κυβέρνηση το γνωρίζει αλλά δυσκολεύεται στην πράξη.

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΑ

απαιτεί ριζική αλλαγή του πολιτικού µοντέλου. Και κυρίως απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας των διοικούντων αλλά και των διοικουµένων που πρέπει να είναι πιο αυστηροί στις απαιτήσεις τους για λογοδοσία στη διαχείριση των φόρων που πληρώνουν. Αυτό που µάλλον τελεί σε µεγάλη ανεπάρκεια είναι η έν-νοια του σεβασµού του χρήµατος του φορολογούµενου, χρόνιο χαρακτη-ριστικό της ελληνικής πολιτείας. Πώς αλλιώς µπορεί να εξηγηθεί η γενναιο-δωρία σε επιδόµατα και αµοιβές στο Δηµόσιο, η ανορθολογική οργάνωση που µόνο κόστος έχει; Τώρα που τα πράγµατα έχουν φθάσει σε οριακό σηµείο, µε το αυξανόµενο δηµόσιο χρέος να απορροφά µεγάλο µέρος του εθνικού εισοδήµατος και τις αγορές να δείχνουν την σκληρή πλευρά τους, ζη-τώντας υψηλότερα επιτόκια για να µας δανείσουν, η ώρα για ριζικές τοµές έχει φθάσει. Το ηµίµετρα έχουν ήδη δοκιµαστεί από προηγούµενες κυβερ-νήσεις µε τα γνωστά αποτελέσµατα.

// Επιτελείο «Ε»

Πρέπει να περιορίσουµε το κρά-τος διότι το κόστος συντήρησής του έχει προ πολλού υπερβεί τις δυνατότητες της οικονοµίας µας. Είναι τόσο απλό. Γιατί µπορεί µια αναπτυσσόµενη οικονοµία να χρηµατοδοτεί µε δάνεια επενδύ-σεις και κοινωνικές δαπάνες, αλ-λά υπάρχουν και όρια. Και όπως δείχνει η εµπειρία µας, όταν τα υπερβούµε η κατάσταση µπορεί να (κινδυνεύσει) να ξεφύγει από τον έλεγχο. Και αυτό είναι ένα από τα µεγάλα στοιχήµατα για την κυ-βέρνηση, οι επιδόσεις της οποίας άµεσα θα ελεγχθούν και θα αξιο-λογηθούν. Η διάθεση υπάρχει αλ-λά από µόνη της δεν αρκεί.

ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΜΟΝΟΗ ΚΑΛΗ ΔΙΑΘΕΣΗ!

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Εξωτερικό χρέος

ΕΠΟΧΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝΗ ώρα του λογαριασµού ήλθε και παρήλθε. Το χρέος παρέµεινε.

Σήµερα, η χώρα χρωστά στο εξωτερικό µιάµισι φορά το αεπ που παράγει.

Με ταχύτατους ρυθµούς καλ-πάζει το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας, το οποίο µαζί µε το τεράστιο δηµόσιο

χρέος και τα ελλείµµατα απειλούν την ανάκαµψη, παρατείνοντας την περίοδο ύφεσης. Tο συνολικό ακαθάριστο εξωτε-ρικό χρέος της Ελλάδας στο τρίτο τρίµηνο του 2009 έφθασε τα 403 δισ. ευρώ σηµειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 15%. Η αύξηση προέρχεται κατά κύριο λόγο από τον δανεισµό του Δηµοσίου καθώς ο ιδιωτικός τοµέας φαίνεται ότι απέφυγε τον δανεισµό µεσούσης της κρίσης. Πράγµατι, το χρέος του δηµόσιου τοµέα ανήλθε στο τρίτο τρίµηνο 209 σε 263 δισ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 27% από το τρίτο τρίµηνο του 2008. Αντίθετα, το εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τοµέα που αντιστοι-χεί στο 35% του συνολικού εξωτερικού χρέους, µειώθηκε ελαφρά. Σήµερα η χώ-ρα χρωστάει στο εξωτερικό περίπου µιά-µιση φορά το ετήσιο προϊόν που παράγει. Μόνο το εξωτερικό χρέος της γενικής κυβέρνησης φθάνει το 90% του αεπ. Η εκρηκτική αύξηση του εξωτερικού χρέους έρχεται σε µία περίοδο που το ελληνικό Δηµόσιο καλείται να πραγµατοποιήσει το κρισιµότερο δανειακό πρόγραµµα της τε-λευταίας δεκαετίας. Τα δανειακά κεφά-λαια του 2010 εκτιµάται ότι θα ανέλ-θουν στα 55 δισ. ευρώ, µε κρίσιµο το διάστηµα Απριλίου-Μαϊου οπότε θα πρέπει να αναχρηµατοδοτηθούν τίιτλοι που λήγουν ύψους 22 δισ. ευρώ. Στην πρόσφατη έκδοση πεντα-ετών κρατικών οµολόγων, και παρά το αρνητικό κλίµα για την ελληνική οικο-νοµία οι ξένοι επενδυτές προσέφεραν πενταπλάσια κεφάλαια από τον στόχο της κυβέρνησηης των 5 δισ. ευρώ. Το επιτόκιο όµως αυξήθηκε στο 6,1%, από 5% ένα χρόνο πριν και 3,8% υψη-λότερο από το αντίστοιχο γερµανικό. Αυτό αποτελεί καθαρό µήνυµα προς την κυβέρνηση. Μέσα σε τρεις µήνες υπερδιπλασιάστηκε το επιτόκιο των εντόκων γραµµατίων. Η απόδοση τους διαµορφώθηκε τον Ιανουάριο στο 2,2% από 0,91% τον Οκτώβριο ενώ αυξήθηκε και το ασφάλιστρο κινδύνου. Ουσιαστικά,

η χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση έχει αναδείξει τις µεγάλες µακροοικονοµι-κές ανισορροπίες και διαρθρωτικές αδυ-ναµίες της ελληνικής οικονοµίας, κορυφαία εκδήλωση των οποίων είναι τα µεγάλα δίδυµα ελλείµµατα (δηµοσιονοµικό και ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) στα οποία προστέθηκε και το έλλειµµα αξιοπι-στίας των ελληνικών στατιστικών στοιχείων για τα δηµόσια οικονοµικά. Έτσι, µετά την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, και τα συνεχή δηµοσιεύµατα του ξένου τύπου που διαγράφουν µια εικόνα κρίσης, την οποία επιτείνουν και οι δηλώσεις Ελλήνων κρατικών λειτουργών για άδεια ταµεία, η Ελλάδα δανείζεται ακρι-βότερα από τις αγορές, καθιστώντας ακόµα δυσκολότερη τη µείωση του δηµοσίου χρέ-ους και των ελλειµµάτων. Χαρακτηριστικό της δυσπιστίας των αγορών στη δυνατότητα της κυβέρνησης να περιορίσει ελλείµµατα και χρέος, το ότι την ηµέρα που κατέθεσε το πρόγραµµα Σταθερότητας και Ανάπτυξης το spread στα 10ετή οµόλογα αυξήθηκε. Οι αγορές, όπως έδειξε η χρηµατοπιστωτική κρίση, έχουν την τάση να υπερβάλλουν. Αυ-τό θα πρέπει να µας γίνει µάθηµα. Η όποια ευηµερία εξασφαλίστηκε µε τις «σπάταλες» πολιτικές του παρελθόντος έχει πολύ ακρι-βό τίµηµα όταν, αναπόφευκτα, έρθει η ώρα του λογαριασµού.


Η εκρηκτική αύξηση του εξωτερικού χρέ-ους έρχεται σε µία περίοδο που το ελλη-νικό Δηµόσιο καλείται να πραγµατοποιή-σει το κρισιµότερο δανειακό πρόγραµµα της τελευταίας δεκαετίας. Μάλιστα δανεί-ζεται πολύ ακριβότερα. Οι αγορές, όπως έδειξε η χρηµατοπιστωτική κρίση, έχουν την τάση να υπερβάλλουν. Αυτό θα πρέ-πει να µας γίνει µάθηµα.

ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

Events of Excellence

ΘΕΜΑΤΑ / ΟΜΙΛΗΤΕΣ

Key-Note Speaker: Dr. Rob Goffee, Καθηγητής Οργανωσιακής Συµπεριφοράς, London Business SchoolSession 1: Why should anyone be led by you?Session 2: Leading Clever People – Re-thinking leadership and leadership development

«Διευθυντικά Στελέχη: Επιλογή και Αµοιβές από τη σκοπιά της Εταιρικής Διακυβέρνησης»Κωνσταντίνος Παπακωστόπουλος, Δικηγόρος/Διαχειριστής, Κ. Παπακωστόπουλος & Συνεργάτες

«Social Media: Διαχείριση Ταλέντων στην Ψηφιακή Εποχή»Mike Pilcher, Διευθυντής Εταιρικών Λύσεων Μέσης Ανατολής, Αφρικής και χωρών Μεσογείου, LinkedΙn

Πάνελ Συζήτησης Διευθυντών Ανθρώπινου Δυναµικού: «Διατηρώντας το ηθικό των εργαζοµένων υψηλό σε περιόδους κρίσης»

Interactive Workshop: «Η παρακίνηση και η δηµιουργία κλίµατος ενθουσιασµού στον εργασιακό χώρο»Κώστας Σηµάτος, Σύµβουλος Επιχειρήσεων - Εκπαιδευτής Ανθρώπινου Δυναµικού

«Executive Burnout: Σηµάδια, Συµπτώµατα, Στρατηγικές Αντιµετώπισης»Λούης Νεοφύτου, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής, KPMG

«Ενισχύστε το loyalty των εργαζοµένων ενθαρρύνοντας τη φαντασία και τη δηµιουργικότητα»Στέλιος Σταυρίδης, Διευθύνων Σύµβουλος, Piscines Ideales

Απονοµή Βραβείων Ανθρώπινου Δυναµικού στις 3 νικήτριες εταιρείες

ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΕ:• Διευθυντές και στελέχη της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναµικού• Γενικούς Διευθυντές και ανώτερα στελέχη άλλων διευθύνσεων

© 2010 KPMG Σύµβουλοι ΑΕ, Ελληνική Ανώνυµη Εταιρεία, µέλος του δικτύου ανεξάρτητων εταιρειών-µελών συνδεδεµένων µε την KPMG International, ενός Ελβετικού Συνεταιρισµού. Όλα τα δικαιώµατα κατοxυρωµένα.

13o Συµπόσιο Ανθρώπινου Δυναµικού από την KPMG

Χτίζοντας µε ισορροπία τη νέα εποχή για το Ανθρώπινο Δυναµικό11 & 12 Μαρτίου 2010 Athenaeum Intercontinental

Η ΠΙΟ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

Για πληροφορίες -

δηλώσεις συµµετοχής

επικοινωνήστε µε την

κα Ιωάννα Γιαννακοπούλου,

210 6062257

ή µε τον κ. Γιώργο Σίµο,

210 6062256

ή επισκεφθείτε το

www.kpmg.gr

To 13ο Συµπόσιο Ανθρώπινου Δυναµικού

στηρίζει τα Παιδικά Χωριά SOS.

ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΧΟΡΗΓΟI

ΧΟΡΗΓΟΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΧΟΡΗΓΟI ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

KYΡΙΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

®

Δώρα Γνώσης και Ψυχαγωγίας για τυχερούς13

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΑΔΑ Πολιτική

ΟΥΤΟΠΙΕΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑΚαι καθυστέρηση στα αντιδηµοτικά µέτρα και νοικοκύρεµα των οικονοµικών;

Αν η κυβέρνηση πετύχει το ακατόρθωτο, θα κερδίσει µία θέση στο βιβλίο Γκίνες.

Η κυβέρνηση του Κώστα Καρα-µανλή µε δύο εκλογικές νίκες κυβέρνησε επί τεσσεράµισι χρόνια µε δηµοσκοπική κυρι-

αρχία. Από το φθινόπωρο του 2008 που η κρίση άγγιξε την Ελλάδα, η δηµοτικότη-τά της κυριολεκτικά κατέρρευσε σε τόσο λίγο χρόνο που ουδέποτε στο παρελθόν είχε παρατηρηθεί στην Ελλάδα. Η έλευση στην εξουσία ενός πολιτικού ηγέτη µε την τεράστια διαφορά των 10 ποσοστιαίων µονάδων υποδεικνύει την ύπαρξη ενός πολιτικού κεφαλαίου ανοχής της κοινής γνώµης στη λήψη µέτρων που η ίδια θεωρεί ότι είναι απαραίτητα. Όµως, ενώ όλα φαίνονταν απλά, ξαφνικά, διαφάνηκε µία αρρυθµία στο κυβερνητικό έργο. Ανα-κοινώθηκαν νοµοσχέδια και µέτρα που εκ των υστέρων στάλθηκαν στην Ευρω-παϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ανακοινώθηκε και υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση πρόγραµµα σταθερότητας τετραετούς διάρκειας που αναθεωρήθηκε σε διάστη-µα λιγότερο των δύο µηνών σε τριετούς διάρκειας. Ανακοινώθηκε πάγωµα των µισθών άνω των 2000 ευρώ που ακυρώ-θηκε υπό την πίεση των βουλευτών της κυβερνώσας παράταξης και µετά µπήκε πάλι στο τραπέζι υπό την πίεση των Βρυ-ξελλών. Βασικές λειτουργίες της κρατικής µηχανής δεν διεξάγονται λόγω µη τοπο-θέτησης γενικών γραµµατέων. Αφέθηκαν να διαρρεύσουν πληροφορίες για σειρά µέτρων µε αποτέλεσµα διαρροές κατα-θέσεων στο εξωτερικό. Το ερώτηµα που έθεταν οι ξένες αγορές και αναλυτές ήταν γιατί δεν λαµβάνονταν τα µέτρα άµεσα, πριν εξαντληθεί το πολιτικό κεφάλαιο της κυβέρνησης. Τελικά ο Πρωθυπουργός την παραµονή της έγκρισης από την Ευρω-παϊκή Επιτροπή του Προγράµµατος Στα-θερότητας ανακοίνωσε δέσµη σκληρών µέτρων, ουσιαστικά το σχέδιο Β που προ-βλεπόταν αν διαπιστώνονταν αποκλίσεις από τους στόχους του ΠΣΑ, µε γενικό πά-γωµα των µισθών στο Δηµόσιο, περικο-πές επιδοµάτων, αύξηση ορίων συνταξιο-δότησης, αύξηση φόρου στα καύσιµα και έπονται τα µέτρα του νέου φορολογικού νοµοσχεδίου. Θέλησε να στείλει µήνυµα στις αγορές για τη δέσµευση της κυβέρ-νησης στη µείωση των ελλειµµάτων, ώστε

να µειωθούν οι κερδοσκοπικές επιθέσεις που δέχονται τα ελληνικά οµόλογα και οι οποίες απειλούν να «σπρώξουν τη χώρα στο γκρεµό». Το σηµαντικό είναι η νέα κυβέρνηση να έχει διδαχτεί και απαλλαγεί από τη βασική αδυναµία των προκατό-χων της. Αν η ραθυµία και η ατολµία ήσαν οι θεµέλιοι λίθοι της αποτυχίας της προηγούµενης κυβέρνησης, η νέα κυβέρνηση πρέπει πολεµήσει τις δικές της αδυναµίες. Το κυβερνών κόµµα διαθέτει χρυσές εφεδρείες στελεχών σε µεγάλους οργανισµούς όπως στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ΙΟΒΕ και µεγάλες τράπε-ζες. Ενδεχοµένως να χρειάζεται να τα αξιοποιήσει. Αυτό που χρειάζεται σήµερα είναι πολύ καλή γνώση της πραγ-µατικότητας. Πρέπει να γίνει αντιληπτό αυτό που λένε οι ευρωπαίοι εταίροι µας. Να σας στηρίξουµε. Να πληρώσουµε εµείς µε το ευρώ τη δηµοσιονοµική σας κρίση. Λάβετε όµως µέτρα µόνιµης περικοπής των δαπανών του σπάταλου κράτους και όχι έκτακτα µέτρα που µπα-λώνουν τρύπες σήµερα και διογκώνουν το πρόβληµα παραγωγικότητας και αντα-γωνιστικότητας αύριο.


Το ερώτηµα στην ουσία στις ξένες αγο-ρές αλλά και τους αναλυτές είναι γιατί δεν λαµβάνονται τα µέτρα άµεσα, πριν εξαντληθεί το πολιτικό κεφάλαιο της κυ-βέρνησης. Τελικά ο Πρωθυπουργός ανα-κοίνωσε σκληρά µέτρα, χωρίς να χάσει η κυβέρνηση την προθεσµία να τα «χρε-ώσει επικοινωνιακά» στις αδυναµίες της προηγούµενης κυβέρνησης .

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ

18 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Δηµόσια έσοδα

Στην Ελλάδα όπου η παραοικο-νοµία οργιάζει (υπολογίζεται πε-ρί τα 70 δισ. ευρώ ετησίως), το πρόβληµα της εξεύρεσης νέων φορολογικών εσόδων είναι απλό: Πρέπει να πληρώσουν οι διακινη-τές της παραοικονοµίας, οι φορο-φυγάδες. Για να το πετύχει κανείς αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε έναν αποτελεσµατικό και έντιµο φοροεισπρακτικό µηχανισµό. Αλ-λά στην περίπτωση της χώρας µας ούτε αυτό υπάρχει.

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΑΝΑΠΟΔΑ

Η οικονοµία είναι µεν µια θετική επιστήµη, ωστόσο είναι και απο-λύτως κοινωνική επιστήµη. Έτσι, πολλές φορές οι προβλέψεις της

επιστηµονικής οικονοµικής έρευνας, απο-δεικνύονται λανθασµένες. Ένα µέτρο που στην θεωρία αποδίδει, στην πράξη µπορεί να αποδειχτεί τελείως αδιάφορο. Βεβαίως, υπάρχουν και «σταθερές». Σε περιόδους ύφεσης, όταν η κατανάλωση πέφτει, το ίδιο συµβαίνει και µε τα δηµόσια έσοδα από φόρους. Η ανάγκη του κράτους για έσοδα, ιδίως όταν ο προϋπολογισµός του είναι µονίµως ελλειµµατικός, γίνεται µεγαλύτερη. Όµως, η αύξηση των φόρων µειώνει το εισόδηµα των φορολογουµένων µε ευθείες επιπτώσεις στις ελαστικές τους δαπάνες. Η κατανάλωση µειώνεται περαιτέρω και η οικονοµία εισέρχεται στον φαύλο κύκλο της ανατροφοδοτούµενης ύφεσης. Η εξεύρεση της λεπτής ισορροπίας µεταξύ φορολόγησης και ενίσχυσης των ανα-πτυξιακών δοµών της οικονοµίας είναι πάντοτε η δυσκολότερη άσκηση για τους οικονοµολόγους. Αυτά για τις ευνοµούµενες χώρες. Στην Ελλάδα όπου η παραοικονοµία οργιάζει (υπολογίζεται περί τα 70 δισ. ευρώ ετησίως), το πρόβληµα της εξεύρεσης νέων φορολογικών εσόδων είναι πιο απλό: Πρέπει να πληρώσουν οι διακινητές της παραοικο-νοµίας, οι φοροφυγάδες. Για να το πετύχει κανείς αυτό θα πρέπει να βασίζεται σε έναν αποτελεσµατικό και έντιµο φοροεισπρακτικό µηχανισµό. Στην περίπτωση της χώρας µας αυτό είναι αµφίβολο. Ποια άλλη λύση µπορεί να εφαρµοστεί; Πρώτον, η εκκίνηση µιας διαδικασίας εκσυγχρονισµού, απλοποίησης και αυτοµατοποίησης του φορολογικού συστήµατος. Ηλεκτρονικές διασταυρώσεις στοιχείων, απλοποίηση της φορολογικής νοµοθεσίας, ελαχιστοποίηση των φορολογι-κών διαδικασιών, επιτάχυνση της απόδοσης φορολογικής δικαιοσύνης και εντατικοί έλεγχοι στα περιουσιακά στοιχεία των εφοριακών και του περιβάλλοντός τους θα µπορούσαν να µεταµορφώσουν ολόκληρο

το σύστηµα και να αποδώσουν τα περίπου15 δισ. ευρώ από χαµένους – σήµερα – φόρους. Δεύτερον, µέχρι να εφαρµοστεί πλήρως ένα αποτελεσµατικό φορολογικό σύστηµα, θα µπορούσε να θεσµοθετηθεί η καθιέρωση οµόκεντρων συστηµάτων «αντικειµενικής φορολόγησης» έτσι ώστε να αλληλοκαλύ-πτονται, µην αφήνοντας περιθώρια διαφυγής στους φοροφυγάδες. Χαρακτηριστικά παρα-δείγµατα αποτελούν οι αντικειµενικές αξίες των ακινήτων αλλά και τα «τεκµήρια» και το σύστηµα αντικειµενικού προσδιορισµού του εισοδήµατος των ελευθέρων επαγγελµατιών που δεν εφαρµόζονται πια. Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία οι ελεύθεροι επαγ-γελµατίες δηλώνουν µέσο εισόδηµα 10.500 ευρώ, ετησίως ενώ οι µισθωτοί και συνταξι-ούχοι 16.000 ευρώ. Όσο, λοιπόν, οι πολιτικοί που απαρτίζουν το οικονοµικό επιτελείο της κυβέρνησης δεν σκύβουν στο πραγµατικό πρόβληµα των δηµοσίων εσόδων τόσο η λύ-ση της χρονίζουσας δηµοσιονοµικής κρίσης της χώρας θα καθυστερεί µε συνέπειες που µπορεί να αποδειχθούν εκρηκτικές.

// Από τον Λουκά Γ. Κατσώνη

ΖΗΤΗΜΑ ΤΙΜΗΣΕίτε σαν διαδικασία να εξαλειφθεί η παραοικονοµία το δούµε, είτε ως επανάκτηση της χαµένης τιµής της χώρας στην ΕΕ, µικρή είναι η διαφορά.

20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κόσµος - Ελλάδα

ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

Αν δεν ανακαλυφθούν σηµαντικά νέα κοι-τάσµατα πετρελαίου, η δυνατότητα του OΠEK, των πετρελαιοπαραγωγών εξαγω-γέων χωρών (κυρίως της Μ. Ανατολής), να καθορίζει τις τιµές θα ενισχυθεί. Σε αυτό το συµπέρασµα καταλήγει η Παγκόσµια Τράπεζα, εκτιµώντας ωστόσο ότι οι εναλ-λακτικές µορφές ενέργειας (ανανεώσιµες, πυρηνική, τεχνολογίες καθαρού άνθρακα) µεσοπρόθεσµα θα περιορίσουν τις διαθέ-σεις για υψηλότερες τιµές των πετρελαιο-παραγωγών. Οι τιµές του πετρελαίου, προ-βλέπεται να διατηρηθούν στα 75 δολάρια κατά µέσο όρο φέτος και το 2011

Έλ λε ιµµα επ ιβολής τ ης δέσµευσης στους στόχους υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γι αυτό και η Στρατηγική της Λισαβόνας δεν προχώρησε, υποστηρίζει ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίς Θαπατέρο. Η Στρατηγική της Λισαβόνας αποδείχθηκε άσκηση επί χάρτου, αφού οι στόχοι της – να γίνει ως το 2010 η πιο ανταγωνιστική οικονοµία του κόσµου, δηλαδή να φτάσει την αµερικανική, δεν επιτεύχθηκαν. Τώρα, η νέα στρατηγική της ισπανικής προεδρίας ονοµάζεται Ευρώπη 2020, µε ατζέντα την ανάπτυξη κα ι τ ην αύξηση της απασ χόλησης. Ο Ισπανός πρωθυπουργός ζ ή τ ησ ε να υπάρχουν διορθωτ ικά µέ τρα γ ια τ ις χώρες που δεν συµµορφώνονται εφαρµόζοντας τις κατάλληλες πολιτικές, µε την ελπίδα ότι έτσι η δέσµευση στους στόχους θα είναι µεγαλύτερη.

ΑΛΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ,ΑΛΛΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΦΘΗΝΟ ΧΡΗΜΑΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ

Η Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισµών, προειδο-ποιεί για τους κινδύνους που υπάρχουν σε συνθή-κες φθηνού χρήµατος, όπως οι σηµερινές. Τα χαµη-λά επιτόκια των κεντρικών τραπεζών ενθαρρύνουν την ανάληψη κινδύνων, µε βραχυχρόνιο δανεισµό µε χαµηλά επιτόκια για τοποθετήσεις σε αγορές µε µακρύτερο χρονικό ορίζοντα. Όταν η καµπύλη επιτοκίων έχει απότοµη κλίση, µε πολύ υψηλότερα τα µακροπρόθεσµα επιτόκια από τα βραχυχρόνια, οι επενδυτές καθίστανται ιδιαίτερα ευάλωτοι στην άνοδο των βραχυχρόνιων επιτοκίων από τις κεντρι-κές τράπεζες. Παραδείγµατος χάρη µπορεί να οδη-γήσει σε αναταραχή τις αγορές κρατικών οµολόγων (στις περιπτώσεις που οι τοποθετήσεις γίνονται σε αγορές χαµηλού ρίσκου) ή και στο απότοµο «ξε-φούσκωµα» σε αγορές υψηλότερου κινδύνου, όπου τώρα δηµιουργούνται συνθήκες φούσκας.

, )

προ-δολάρια

ΑΔΥΝΑΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΚαλό το 1ο εξάµηνο για την παγκόσµια οικονοµία, όµως ο ρυθµός ανάπτυξης το 2ο εξάµηνο θα είναι χαµηλότερος καθώς τα κυβερνητικά µέτρα στήριξης της οικονοµίας θα εξαντλούνται σταδιακά. Σε πρόσφατη έκθεσή της η Παγκόσµια Τράπεζα προβλέπει ρυθµό ανάπτυξης για την παγκόσµια οικονοµία 2,7% το 2010 και 3,2% το 2011, µετά από µείωση του αεπ κατά 1,2% το 2009. Οι ρυθµοί που προβλέπονται για τη διετία 2010-11 είναι πολύ χαµηλότεροι από το 5% περίπου της περι-όδου 2004-2007, πριν από τη χρηµατοπιστωτική κρίση. Για τις αναπτυγµένες οικονοµίες, η άνοδος θα είναι µικρότερη, 1,8% και 2,3% αντίστοιχα, καθώς οι αναπτυσσόµενες είναι που υψώνουν τον πήχη µε άνοδο 5%-6%. Αντίστοιχα προβλέπεται και άνοδος του παγκόσµιου εµπορίου 4%-6% τη διετία 2010-2011, µετά από καταβαράθρωση το 2009 µε µείωση κατά 14%. Για την Ευρωζώνη προβλέπει να διατηρεί την απόσταση που τη χωρίζει από τις ΗΠΑ, ο ρυθµός ανάπτυξης της οικονοµίας του ευ-ρώ προβλέπεται µόλις 1% φέτος µε 2,5% για την αµερικανική οικονοµία.

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΣΕ ΕΞΑΡΣΗ ΒΛΕΠΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ

Aν δεν αντιστραφούν οι δυσµενείς εξελίξεις, η οικονοµική κρίση κινδυνεύει να µετατραπεί σε κοινωνική κρίση και κρίση αξιών. Με αυτά τα λόγια σε ανοικτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό το ΙΟΒΕ, τον καλεί να προχωρήσει στις αναγκαίες τοµές στον δηµόσιο τοµέα (περιορισµός προσωπικού και αµοιβών χωρίς αντίκρισµα σε ποιότητα και ποσότητα στην κοινωνία, αντιµετώπιση ασφαλισ τ ικού και φοροδιαφυγής) και την οικονοµία γ ια την εν ίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της. Ενδεχόµενη αποτυχία και στους δύο τοµείς, προειδοποιεί το Ίδρυµα, θα οδηγήσει την οικονοµία σε βαθιά ύφεση και υψηλή ανεργία. Όπως τονίζεται, στην τωρινή δυσµενή συγκυρία ελλοχεύουν κίνδυνοι αποσταθεροποίησης όχι µόνο του οικονοµικού /χρηµατοπιστωτικού συστήµατος αλλά και του πολιτικοκοινωνικού. Να θυµίσουµε εδώ ότι ο Γιάννης Στουρνάρας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, ήδη από το περασµένο φθινόπωρο επιµελήθηκε έκθεση που στάλθηκε στον Πρωθυπουργό που περιέγραφε τον τρόπο και τις µεθόδους µε τις οποίες η χώρα µπορεί να περάσει σε µία περίοδο διατηρήσιµης ανάκαµψης. Αντίστοιχα και ο επικεφαλής του ΔΝΤ, Ντοµινίκ Στρος Καν, στο πρόσφατο ταξίδι του στην Ασία, µιλώντας σε δηµοσιογράφους, τόνισε ότι η αυξανόµενη ανεργία αποτελεί απειλή για την κοινωνική συνοχή, πηγή κοινωνικών εντάσεων και απειλή για την ίδια τη δηµοκρατία. Οι κυβερνήσεις πρέπει µε κάθε τρόπο να διασφαλίσουν τη σταθερή έξοδο από την οικονοµική κρίση και την αύξηση της απασχόλησης, δηλαδή τη διατηρήσιµη ανάκαµψη. Γιατί όπως είπε, όταν µιλάµε για διατηρήσιµη ανάκαµψη, δεν µιλάµε απλά για ένα αριθµό (ρυθµός ανάπτυξης) σε ένα κοµµάτι χαρτί, αλλά για κάτι πολύ ευρύτερο που αφορά τη σταθερότητα του κόσµου.

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΧΩΡΙΣ ΠΡΑΞΗ

Όταν το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα φτάνει σχεδόν το 13% του ετήσιου παραγόµενου προϊόντος της χώρας, όταν η χώρα και στα προηγούµενα χρόν ια υψηλής ανάπτυξης είχε µεγάλα ελλείµ-µατα, που προσθέτον ταν σ το ήδη υψηλό δηµόσιο χρέος, και όταν βγαίνουν στην επιφάνεια οι σπατάλες του κρατικού µηχα-νισµού δεν µπορεί κανείς παρά να µελαγχολήσει. Πριν εγκρίνουν οι κρατ ικοί λε ιτουργοί 16ους µισθούς σε δηµοσίους υπαλλή-λους και υπέρογκες αµοιβές στη δηµόσια τηλεόραση αλλά και αλλού, σκανδαλώδεις αµοιβές επιτροπών σε υπουργεία (που, όπως φαίνεται από την εικόνα των δηµοσίων υπηρεσιών, λίγο έργο παρήγαγαν) και την πάγια πληρωµή υπερωριών ασχέτως αν αυτές πραγµατοποιήθηκαν, διερωτήθηκαν αν ο Έλληνας φο-ρολογούµενος (που πληρώνει όλες τις δαπάνες) θα τις ενέκρι-νε; Προφανώς λειτούργησαν στη βάση του «ότι είναι νόµιµο είναι και ηθικό». Αυτή όµως η άποψη είναι αντίθετη µε το περί δικαίου αίσθηµα και δεν είναι πλέον απο-δεκτή ούτε από τις αγορές, που µας τιµωρούν µε υψηλά επιτόκια δανεισµού. Μπορεί οι αγορές να υπερβάλλουν, αλλά πάντα προς την κατεύθυνση που οδηγούν τα θεµελιώδη οικονοµικά δεδοµένα. Ίσως ο καπιταλισµός των αγορών αναγκάσει τελικά το υπερµέγεθες ελληνικό δηµόσιο να αυτοπε-ριορισθεί και τους επικεφαλής του (ανεξαρτήτως κόµµατος στην εξουσία) να σεβασθούν τα χρή-µατα του Έλληνα φορολογούµε-νου. Και αυτό θα συµβάλει στην ενίσχυση της φορολογικής συνεί-δησης του Έλληνα πολίτη. Και όχι το παράδειγµα όπου ο φορολο-γούµενος βλέπει µία υπερχρεω-µένη χώρα να δίνει χρήµατα σε ιδρύµατα πρώην πολιτικών, τα οποία κάλλιστα θα µπορούσαν να συντηρηθούν από δωρεές ιδι-ωτών, αρκεί να κινητοποιούνταν οι υπεύθυνοί τους.

ΕΝΑ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ!

Γιατί σε περίοδο κρίσης πρέπει οι βουλευτές να αµε ίβον ται ξ ε χωρισ τά γ ια τη συµµε τοχή τους σε κοινοβουλευτικές και εξε τασ τ ικές επιτροπές; Αυτό δεν εµπίπτε ι σ τα καθήκον τά τους; Πόσο µάλλον που είναι γνωστή σε όλους η ε ικόνα των κενών εδράνων κατά τη συζήτηση σηµαν τ ικών ν ο µ ο σ χ ε δ ί ω ν . Η προσγείωση στις αµοιβές σ τ ο ν ιδ ιω τ ικό τ ο µ έα , που χρηµατοδοτε ί τον δ η µ ό σ ι ο , ε ί ν α ι ή δ η πραγµατικότητα. Καιρός ε ίναι να ληφθεί υπόψη κα ι σ τ ο ν δ η µ ό σ ι ο . Η ΕΕ έχει ήδη αποφανθεί συστήνοντας πρώτα από όλα µείωση στις δαπάνες του δηµοσίου.

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Ελλάδα

Εχουν δίκιο όσοι γελούν κάθε φορά που ακούν κάποιον να προβλέπει το ενδεχόµενο πτώχευσης της ελληνικής οικονοµί-

ας, κατά το πρότυπο της Ισλανδίας ή της Αργεντινής. Η οικονοµική ιστορία έχει δείξει ότι οι χρεοκοπίες συνδέο-νται µε χώρες µε αδύναµα συναλλαγ-µατικά διαθέσιµα, όπως ήταν η Αργε-ντινή και η Ισλανδία, και όχι µε χώρες µε διεθνές νόµισµα όπως η Ελλάδα µε το ευρώ. Ούτε φυσικά υπάρχει εν-δεχόµενο στάσης πληρωµών κατά το

πρότυπο του Ντουµπάι. Ο λόγος εί-ναι απλός: Η Ελλάδα όχι µόνο δεν έχει ακόµη εξαντλήσει τα περιθώρια συµµαζέµατος των λειτουργικών δα-πανών του Δηµοσίου αλλά απέχει πολύ από ένα ορθολογικό σύστηµα αµοιβών. Οι αποδοχές στο Ελληνικό Δηµόσιο δεν δικαιολογούνται από κανένα δε ίκ τη παραγωγ ικότητας, αποτελεσµατικότητας ή χρησιµότητας. Αρκεί να αναφέρουµε ότι το επίδοµα παραγωγικότητας το παίρνουν όλοι οι δηµόσιοι υπάλληλοι και όχι µόνο αυτοί που αποδίδουν. Από την άλλη

πλευρά, είναι σωστή η επισήµανση των συνδικαλιστικών οργανώσεων των δηµοσίων υπαλλήλων ότι οι συ-νολικές αποδοχές τους δεν επαρκούν για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής στην Ελλάδα. Γι’ αυτό άλλωστε οι κυβερνήσεις του παρελθόντος επινόησαν την ασύδοτη πολιτική των επιδοµάτων τα οποία συνήθως κάλυπταν µε πόρους από διάφορες κοινοτ ικές επιδοτήσεις, φυσικά κατά παράβαση των κανόνων διαφάνειας και κοινοτικής αλληλεγ-γύης.Το πρόβληµα στην Ελλάδα είναι

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

Πολύ σκληρή για να πτωχεύσειΕίµαστε πολύ µακριά από το να πτωχεύσουµε, όχι τόσο γιατί ανήκουµε στη ζώνη του ευρώ, αλλά γιατί έχουµε πολλά περιθώρια για να περιορίσουµε τις «σπάταλες» τακτικές που µας οδήγησαν στο σηµερινό αδιέξοδο.

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

Σηµασία έχει να αντιµετωπίζονται τα πράγµατα όπως είναι!

οι τιµές και όχι οι χαµηλοί µισθοί. Οι τιµές πρέπει να πέσουν, άµεσα, δρα-στικά, κατακόρυφα. Η Ελλάδα πρέπει να ξαναγίνει φθηνός προορισµός για όλους. Η σηµερινή κυβέρνηση ακο-λουθώντας την πεπατηµένη των προ-ηγουµένων εξακολουθεί να αγνοεί τον παράγοντα «κόστος» και ασχολεί-ται µε την υπερ-φορολόγηση εκείνων που απλώς δεν µπορούν να κρύψουν τα εισοδήµατά τους. Αν οι τιµές επι-στρέψουν στα επίπεδα του 2002, όλοι οι Έλληνες θα γίνουν πλουσιότεροι. Αυτό φυσικά δεν µπορεί να γ ίνει, αλλά µπορεί να προωθήσει η κυβέρ-νηση τα µέτρα για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας, το άνοιγµα των κλειστών επαγγελµάτων που συντη-ρεί ψηλά το κόστος ορισµένων υπη-ρεσιών, την ενίσχυση του ανταγωνι-σµού και να πατάξει πρακτικές που συντηρούν ψηλά τις τιµές χωρίς το όφελος να πηγαίνει στον παραγωγό (παράδειγµα τα ανοικτά συµβόλαια των χονδρεµπόρων µε τους αγρότες που συνεπάγονται υψηλή τιµή στο ράφι του σούπερ µάρκετ αλλά χαµη-λή τιµή στον παραγωγό).

Ιστορίες του χθες αλήθειες του σήµερα

Στο παρελθόν κάθε προσπάθεια σύλληψης της φοροδιαφυγής απέτυ-χε παταγωδώς. Το λεγόµενο «µαύρο χρήµα», οι αµοιβές χωρίς παραστατι-κό είναι απλώς η άµυνα κάθε πολίτη απέναντι στον αναποτελεσµατικό και αντιπαραγωγικό, δηµόσιο τοµέα. Και από αυτή την άποψη το ότι εκτέθηκε µε αφορµή την κρίση η σπάταλη κα-τανοµή δαπανών στον δηµόσιο τοµέα, και το ότι υπό την πίεση των αγορών και της ΕΕ αναγκαστικά πολλά πράγ-µατα θα αλλάξουν, ίσως αποτελέσει τη µεγαλύτερη συµβολή στην ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης του Έλ-ληνα φορολογούµενου. Το πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας δεν είναι να κόβει απόδειξη ο υδραυλικός. Η πραγ-µατική ρίζα του κακού έχει γεννηθεί από την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιµών αµέσως µετά την είσοδο του ευρώ στη ζωή µας. Η κυβέρνηση αντί να κυνηγά ανεµόµυλους µε τις αποδείξεις, οφεί-

ΤΕΛΟΣ XΡΟΝΟΥ

Αν περιµένουµε την κρίση να διορθώσει τις στρεβλώσεις στην οικονοµία, θα περάσει µεγάλο χρονικό διάστηµα µε οδυνηρές συνέπειες.

Αντί να κυνηγά τις αποδείξεις, η κυβέρνηση πρέπει να βρει τρόπο για µια µεί-ωση του κόστους ζωής στην Ελλάδα. Αυτός είναι το µυστικό για τη γρήγορη ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας κι αυτός είναι ο πραγµατικός λόγος που δεν κινδυνεύει από χρεοκοπία ή στάση πληρωµών. Όσοι προβλέπουν στάση πληρω-µών του Ελληνικού Δηµοσίου ή κατάρρευση των δηµοσίων οικονοµικών απλώς υπογραµµίζουν εµφατικά τα προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας αγνοώντας τις ρεαλιστικές ευκαιρίες για την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστι-κότητάς της. Οι ευκαιρίες πηγάζουν από το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει ακόµα πολ-λά χαρακτηριστικά «αναδυόµενης» οικονοµίας αλλά και από τα δυνητικά οφέλη που θα προκύψουν από την άρση των πολλαπλών εµποδίων που το κράτος ακό-µα επιβάλλει στην οικονοµία. Πολλοί, αγνοώντας ότι οι αγορές προεξοφλούν µε αστραπιαία ταχύτητα τις διαρθρωτικές αλλαγές, είναι απαισιόδοξοι θεωρώντας ότι τα οφέλη αυτά, για να υλοποιηθούν, απαιτούν χρόνο. Και όµως, το γεγονός ότι η ελληνική οικονοµία αποτελεί την τελευταία «σοβιετικού τύπου» οικονοµία στην Ευρώπη, µε εκατοντάδες περιορισµούς που ανήκουν σε µια άλλη, παρω-χηµένη εποχή, προσφέρει την πραγµατική ευκαιρία για το σπάσιµο του φαύλου κύκλου της κρίσης και να βελτιώσουµε παράλληλα την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών. Γιατί η αναποτελεσµατικότητα έχει υψηλό κόστος, που τελικά η εκδήλωσή του είναι η διαδεδοµένη αίσθηση ακρίβειας και η απαισιοδοξία των καταναλωτών. Η έξοδος από τον φαύλο κύκλο της κρίσης απαιτεί κυρίως πλήρη αντίληψη αυτών των ευκαιριών και πολιτική βούληση εκ-µετάλλευσής τους, αγνοώντας το όποιο βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος.

λει να βρει τρόπο να εκλογικεύσει τις τιµές των αγαθών ώστε να αποκτήσει ανταγωνιστικότητα η οικονοµία.

Τον περασµένο Δεκέµβριο, εν µέ-σω της χειρότερης κρίσης που γνώρι-σε η Ελληνική Οικονοµία, µε ύφεση στην πραγµατική οικονοµία -1,3% ο πληθωρισµός εκ τ ινάχθηκε σ το +2,6%. Οι Έλληνες κέρδιζαν λιγότερα αλλά ήταν πρόθυµοι να πληρώσουν περισσότερα! Είναι προφανής η ανι-σορροπία και η παράλογη συντήρηση των υψηλών τιµών. Το µεγάλο λάθος στην Ελλάδα έγινε µε τον τρόπο που εισέβαλε το ευρώ στη ζωή µας. Οι τι-

µές εκτινάχθηκαν σε πρωτοφανή ύψη, όπως και οι µισθοί. Το 2001 αγορά-ζαµε ένα σουβλάκι µε 50 δραχµές. Σήµερα πληρώνουµε 700 δρχ. Τότε ο µισθός των 250.000 δραχµών ήταν όχι µόνον ικανοποιητικός αλλά ζηλευ-τός. Σήµερα θεωρούµε τη γενιά των 700 ευρώ φτωχή και ο µισθός των 700.000 δρχ. (2.000 ευρώ) µόλις αρ-κεί για τα βασικά. Αυτή η παρανοϊκή έκρηξη των τιµών δηµιούργησε στρε-βλώσεις. Η ανταγωνιστικότητα κατα-βαραθρώθηκε. Η πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να επαναφέρει την ισορροπία στις τιµές.

Με εκχιονιστικό & πολύ αλάτιΓια να διώξουµε τον πάγο στις σχέσεις µας µε τις αγορές που εξακολουθούν να δανείζουν τη χώρα µε υψηλό επιτόκιο λόγω έλλειψης εµπιστοσύνης, πρέπει η κυβέρνηση να επιταχύνει τους ρυθµούς µε συγκεκριµένα και άµεσα µέτρα και παρεµβάσεις.

24 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Οικονοµία

Μπορεί οι πρώτες 100 ηµέρες να ήταν κυρίως περίοδος προθέσεων για την κυβέρνηση, οι

µέρες που θα ακολουθήσουν όµως θα δείξουν τη δέσµευση του Πρω-θυπουργού στον στόχο ανόρθωσης µιας οικονοµίας και µιας χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, όχι τόσο από τις αγορές, αλλά από τις ίδιες τις αδυ-ναµίες της. Βεβαιότητα είναι ότι τα µέ-τρα ανόρθωσης καθυστερούν, οι αγο-ρές δυσκολεύονται να εµπιστευτούν

τη χώρα, ενώ η γενική εικόνα στους πολίτες είναι µεικτή. Η σαφής επιδί-ωξη επιβολής εισπρακτικών µέτρων στους ήδη γνωστούς στην εφορία φο-ρολογούµενους κατέρριψε τον µύθο περί ύπαρξης κυβερνητικού σχεδίου για την ανάκαµψη της οικονοµίας. Δεν θα µπορούσε άλλωστε να υπάρξει ένα τέτοιο σχέδιο γρήγορης απόδο-σης. Σαν αποτέλεσµα, η εµπιστοσύνη των παραγόντων της οικονοµίας στις δυνατότητες της κυβέρνησης υποχω-ρεί. Το οικονοµικό κλίµα επιδεινώ-

νεται στην Ελλάδα, ενώ βελτιώνεται στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αψευδής απόδειξη του κακού κλίµατος δεν είναι άλλη από τη φυγή κεφαλαίων από την Ελλάδα προκειµέ-νου να «προστατευθούν» σε «ασφα-λή λιµάνια» κεφαλαίων στο εξωτερικό από τη σχεδιαζόµενη εφαρµογή του πόθεν έσχες και στις καταθέσεις. Η διαρροή αυτή µέχρι σήµερα υπολογί-ζεται από περίπου 5 δισ. ευρώ µέχρι 10 δισ. ευρώ για την οποία «διαµαρ-τύρονται» οι τραπεζίτες.

Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

Εµείς πιστεύουµε στον εαυτό µας, οι ξένοι αµφιβάλλουν!

Η οικονοµία, όπως και η φύση άλλωστε, απεχθάνονται το κενό. Η κυβέρνηση Παπαν-δρέου υποσχέθηκε προεκλογικά να βρει µια λύση στο οικονοµικό πρόβληµα της Ελλάδας. Μαζί µε τις εκλογές «κέρδισε» το πρόβληµα. Ο υπουργός Οικονοµίας, Γ. Παπακωνσταντί-νου κατέθεσε ένα σχέδιο δηµοσιονοµικής προσαρµογής και ανάταξης της οικονοµίας στις Βρυξέλλες. Οι αναλυτές των διεθνών αγορών κρίνουν από τις προθέσεις του ποιο επιτόκιο ταιριάζει καλύτερα στα δάνεια που θα συνάψει η Ελλάδα για την εξυπηρέτηση του χρέους της. Χαρακτηριστικό είναι ότι την ηµέρα που κατατέθηκε το Πρόγραµµα Σταθε-ρότητας και Ανάπτυξης το spread των ελληνι-κών οµολόγων αυξήθηκε.

Τα χρήµατα που αντιπροσωπεύει το επιτό-κιο δανεισµού δεν είναι καθόλου αµελητέα. Το 2009 δανειστήκαµε περί τα 70 δισ. ευρώ ενώ για φέτος προβλέπεται να δανειστούµε 55 δισ. ευρώ. Η διαφορά επιτοκίου µιας ποσοστιαίας µονάδας σηµαίνει (µε πρόχειρο υπολογισµό) εξοικονόµηση ή επιπλέον δαπάνη 540 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα µε την εξοικονόµηση πό-ρων που (ενδεχοµένως) εξασφαλιστούν από τους σχεδιασµούς του οικονοµικού επιτελεί-ου της κυβέρνησης, είναι ήδη ξεκάθαρο ότι απαιτούνται αυξηµένα φορολογικά έσοδα. Για το 2010 ο κ. Παπακωνσταντίνου προβλέ-πει επιπλέον έσοδα περίπου 3 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 2,6 δισ. προβλέπονται από µέτρα µόνιµου χαρακτήρα (όπως η ενιαία φορολογι-κή κλίµακα και η κατάργηση των εξαιρέσεων, οι φόροι στην περιουσία και οι υψηλότεροι ει-δικοί φόροι σε τσιγάρα, ποτά) και τα υπόλοιπα από προσωρινά µέτρα (έκτακτος φόρος στις µεγάλες κερδοφόρες επιχειρήσεις, τη µεγάλη ακίνητη περιουσία και το πρόγραµµα ρευστό-τητας των τραπεζών), προκειµένου το δηµόσιο έλλειµµα να υποχωρήσει στο 8,7% του ΑΕΠ και µε απώτερο στόχο να βρίσκεται κάτω από το όριο του 3% το 2012. Έπεται, επίσης, «πά-γωµα» µισθών στο Δηµόσιο,αύξηση συντελε-στών φόρου εισοδήµατος και επιστροφή των τεκµηρίων διαβίωσης. Οσον αφορά τις δαπά-νες, η εξοικονόµηση θα εξαρτηθεί σε µεγάλο βαθµό από το αν θα γίνουν πράξη οι εξαγγε-λίες για συγχωνεύσεις και κατάργηση δηµοσί-ων φορέων που δεν προσφέρουν τίποτα στην κοινωνία παρά µόνο την επαγγελµατική εξα-σφάλιση των εργαζοµένων τους σε βάρος του συνόλου και η δραστική περικοπή όλων των δαπανών σε ένα κράτος που έχει καταστεί πο-λύ δαπανηρό για τον φορολογούµενο.

Ο ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Μέχρι στιγµής τα µεταρρυθµιστικά σχέδια που έχουν ανακοινωθεί αφήνουν κενά. Το µεγάλο ερω-τηµατικό είναι µε πόση αποφασιστικότητα θα τα προωθήσει η κυβέρνηση. Αφού τα συγκεκριµενο-ποιήσει! Γιατί µέχρι τώρα, µόνο ενδείξεις έχουµε για το πώς θα είναι ο θαυµαστός νέος κόσµος για τη χώρα.

Ζητήµατα όπως της γραφειοκρατίας, της αναποτελεσµατικότητας των κρατικών υπηρεσιών, της διαφθοράς στον δηµόσιο τοµέα, της αναποτελεσµατικότητας της απονοµής δικαιοσύνης, του ελ-λείµµατος κοινωνικής ασφάλειας (είτε πρόκειται για την Υγεία, την Ασφάλιση ή την δηµόσια ασφάλεια) αλλά και της Παιδείας που παραµένει προσκολληµένη σε πρότυπα των περασµένων δεκαετι-ών, περιορίζονται σε επίπεδο γενικόλογης συζήτησης, στα νέα µε-ταρρυθµιστικά σχέδια που έχει ανακοινώσει µέχρι στιγµής η κυ-βέρνηση. Πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής µιλά για απώλειες ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας που για να αντισταθ-µιστούν πρέπει ή να µειωθούν οι µισθοί κατά 10% ή να αυξηθεί η παραγωγικότητα. Πως όµως θα αυξηθεί η παραγωγικότητα; Στο Πρόγραµµα Σταθερότητας αναφέρεται η στροφή στην πράσινη οικονοµία, η αποτελεσµατική απορρόφηση των κοινοτικών κον-δυλίων του ΕΣΠΑ, η αναθεώρηση του επενδυτικού νόµου, η σύ-σταση του Αναπτυξιακού ταµείου, η απλοποίηση των διαδικασιών ίδρυσης µιας επιχείρησης και η δηµιουργία ενός αποτελεσµατικού κρατικού µηχανισµού. Όλα αυτά µε στόχο την τόνωση της ανά-πτυξης και της απασχόλησης. Το διακύβευµα είναι µεγάλο, πόσο µάλλον που ο υπουργός Απασχόλησης µιλά για πιθανή αύξηση της ανεργίας σε πρωτοφανή επίπεδα το 2010. Το µεγάλο στοίχηµα για την κυβέρνηση είναι να ανταποκριθεί, µε πράξεις και όχι στα λόγια, στην ανάγκη της χώρας για αλλαγή. Ή αλλάζουµε ή βουλιά-ζουµε, όπως είπε κάποτε ο Πρωθυπουργός.

Αλλαγή πλεύσηςΑλλιώς τα υπολόγιζαν και αλλιώς εξελίχθηκαν. Οι µεγάλες χώρες της ΕΕ, κυρίως η Γερµανία, απρόθυµες µέχρι πρόσφατα να εκχωρήσουν περισσότερες αρµοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάζουν πλέον πλώρη για στενότερη συνεργασία. Μεταστροφή για την οποία ευθύνεται και η Ελλάδα.

26 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Ευρωπαϊκή ΄Ενωση

Η δηµοσιονοµική κρίση στην Ελλάδα είναι αποτέλεσµα των περιορισµένων δυ-νατοτήτων του Συµφώνου

Σταθερότητας, αλλά και της απροθυ-µίας, τα τελευταία χρόνια, ορισµένων µεγάλων χωρών της Ευρωζώνης, να δώσουν περαιτέρω αρµοδιότητες στην Ευρωπαική Επιτροπή ώστε να µπορεί να ελέγχει την αξιοπιστία των

στατιστικών στοιχείων για το έλλειµ-µα και το χρέος των χωρών. Η Συνθή-κη της Λισαβόνας αυξάνει τις αρµοδι-ότητες της Κοµισιόν στο προληπτικό σκέλος της οικονοµικής πολιτικής των χωρών µελών, ενώ ο νέος Επίτροπος για τις οικονοµικές και νοµισµατικές υποθέσεις, Όλι Ρεν, µε εντολή του προέδρου, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, αναµένεται σύντοµα να επαναφέρει

την πρόταση του 2004 για τον έλεγ-χο της αξιοπιστίας των στατιστικών στοιχείων, που είχε απορριφθεί από το Συµβούλιο ECO-FIN. Η κρίση στην Ελλάδα έκανε ορισµένους εταίρους, κυρίως τους Γερµανούς, αλλά και Γάλ-λους, Βέλγους, Ολλανδούς να χάσουν τον...ύπνο τους. Αυτό θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει από το 2008 µε την Ιρ-λανδία που έφτασε στα πρόθυρα της

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

Μήνυµα ελήφθη. Δεν είναι άλλο, από την προληπτική πολιτική

χρεοκοπίας, αλλά τότε όλοι ήταν πανικόβλητοι και απασχοληµένοι µε τα του ...οίκου τους, δη-λαδή τα δικά τους προβλήµατα που έπρεπε να επιλύσουν άµεσα. Οι εταίροι τώρα θορυβήθη-καν µε την Ελλάδα γιατί τα γερµανικά και γαλλι-κά χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και τα συνταξιο-δοτικά ταµεία, έχουν σήµερα στην κατοχή τους ελληνικά οµόλογα του δηµοσίου, συνολικής αξί-ας άνω των 150 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου το 50% του επίσηµου δηµόσιου χρέους της χώρας. Οι Ολλανδοί και οι Βέλγοι έχουν επίσης σηµα-ντική συµµετοχή. Γιατί τοποθετήθηκαν στα ελλη-νικά οµόλογα µαζικά; Γιατί η Ελλάδα συνδύαζε υπερδιπλάσια απόδοση µε νοµισµατική σταθε-ρότητα (ευρώ) και την ασφάλεια που παρέχει η Ευρωζώνη. Παράλληλα µε την υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας µας, οι δι-εθνείς οίκοι αξιολόγησης, υποβάθµισαν και τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα που έχουν µεγάλη έκθεση σε ελληνικά οµόλογα. Για παράδειγµα στο Βέλγιο ο χρηµατοπιστωτικός Όµιλος Fortis έχει στην κατοχή του ελληνικά οµόλογα αξίας 4,9 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 17% του συνολικού επενδυτικού χαρτοφυλακίου του. Υποβάθµιση για ένα χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα σηµαίνει αύξηση του κόστους δανεισµού του και πίεση στη µετοχή του.

Το µπαράζ των δηµοσιευµάτων περί εν-δεχόµενης χρεοκοπίας της Ελλάδας δηµιούρ-γησε πανικό και στις κυβερνήσεις. Αυτό γιατί οι εταίροι, έστω και µε µεγάλη καθυστέρηση, συνειδοτοποίησαν ότι το πρόβληµα της χώ-ρας µας µπορεί να είναι πρωτίστως ελληνικό, αλλά εάν δεν αντιµετωπιστεί θα δηµιουργήσει προβλήµατα στην Ευρωζώνη και το κοινό νό-µισµα. Σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας, οι Γερµανοί θα χάσουν 120 δισ. ευρώ, αυτή είναι η έκθεσή τους σε ελληνικά οµόλογα, µε αποτέλεσµα η οικονοµία τους να υποστεί µεγά-λους κλυδωνισµούς. Το οξύµωρο της ιστορίας είναι ότι οι πλέον ανήσυχοι σήµερα, οι Γερµα-νοί, ήταν αυτοί που συστηµατικά τα τελευταία χρονια τάσονταν κατά της στενότερης συνεργα-σίας στις οικονοµικές πολιτικές των χωρών της ευρωζώνης, γιατί δεν ήθελαν να εκχωρήσουν εθνικές αρµοδιότητες στην Ευρωπαϊκή Επιτρο-πή. Πού βρισκόµαστε σήµερα; Ο συντονισµός των οικονοµικών πολιτικών στην Ευρωζώνη κυρίως, λόγω του ενιαίου νοµίσµατος, αλλά και στην υπόλοιπη ΕΕ, αναµένεται να αποτελέσει και την πρώτη προτεραιότητα τους επόµενους µήνες, µε τη στενή συνεργασία να αποτελεί πλέον µονόδροµο για την επιβίωση της Ευρω-ζώνης και του ενιαίου νοµίσµατος.

KΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΗ

Οι µηχανισµοί προληπτικής πολιτικής της ΕΕ για ενδεχόµενη δηµοσιονοµική κρίση κάθε άλλο παρά προληπτικά λειτουργούν.

Η Ελλάδα έφτασε στο σηµερινό σηµείο γιατί οι µηχανισµοί που ισχύουν στην ΕΕ δεν µπορούν να προλάβουν µια δηµοσιονοµική κρίση. Το Σύµφωνο Σταθερότητας παρεµβαίνει κατόπιν εορτής, δηλαδή όταν ήδη έχει εκτροχιαστεί το έλλειµµα και επιβάλει τη λήψη µέτρων µε στόχο την επαναφορά του κάτω του 3% του ΑΕΠ (ανώτατο αποδεκτό όριο που καθορίζει η συνθήκη). Επιπλέον, το πέρασµα από το ένα στάδιο στο επόµενο του Συµφώνου Σταθε-ρότητας είναι µια χρονοβόρα διαδικασία, που σε περίοδο κρίσης, όπως η σηµερινή, όταν το έλλειµµα µπορεί από το 4% του αεπ να βρεθεί σε λίγους µήνες στο 10%, να µην έχει προλάβει να θέσει τη χώρα σε στενή κοινοτική επιτήρηση. Ο µοναδικός προληπτικός µηχανισµός της Κοινότητας είναι οι κατευθυντήριες γραµµές της Οικονοµικής Πολιτικής, οι οποίες εγκρίνονται σε ετήσια βάση. Εί-ναι, όµως, παντελώς άχρηστος, αφού δεν έχει καµία νοµική ισχύ, και δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από µια απλή σύσταση. Πρα-κτικά αυτό σηµαίνει ότι ένα κράτος µπορεί να αγνοεί τις συστάσεις της Κοµισιόν και του Συµβουλίου για τις κατευθυντήριες γραµµές της οικονοµικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής χωρίς να υποστεί καµία επίπτωση.

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΕΛΗ

Η ρευστότητα των ελληνικών επιχειρήσεων το 2010. Εποχή που οι καλές προθέσεις δεν αρκούν για την τόνωση της επιχειρηµατικότητας. Πώς δι-ασφαλίζεται ότι η θεωρία µπορεί να γίνει πράξη µε απτά αποτελέσµατα;

Αυτό ήταν το θέµα που θέσαµε στο τραπέζι της συζήτησης µε την υπουργό Οικο-νοµίας, Λούκα Κατσέλη και τον βουλευτή της ΝΔ, υπεύθυνο του τοµέα Ανάπτυ-O

pin

ion

Lead

ers

DE

BA

TE

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

ξης και Ανταγωνιστικότητας και πρώην υπουργό, Κωστή Χατζηδάκη. Η κα Κατσέλη εκτιµά ότι φτάσαµε στο τέλος του χρόνου. Τα απαιτούµενα µέτρα για τη στήριξη της πραγµατικής οικονοµίας είναι υπόθεση του πρόσφατου χθες και του σήµερα. Σε καµία περίπτωση του αύριο. Ο Κωστής Χατζηδάκης, από την πλευρά του, επι-σηµαίνει ότι πρέπει να στηριχθεί άµεσα η ρευστότητα αλλά χωρίς προχειρότητα!

Από την «Ε» ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Op

inio

n L

ead

ers D

EB

AT

E

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

OPINION LEADERS DEBATE

TΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

ούργησαν τα ίδια τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και µε τα οποία κατέκλυσαν την αγορά. Υπήρξε ως αποτέλεσµα της απουσίας αποτελεσµατικής ρύθµισης και της ενσυνείδητης αποδοχής χρη-µατοπιστωτικών οίκων που δρούσαν πέραν του ελέγχου των εποπτικών αρχών, είτε αυτά ήταν heads funds, είτε ήταν αυτά ιδιωτικά funds, είτε ήταν διαµεσολαβητές, είτε ήταν µεσίτες. Γιατί, το κόστος της κρίσης δεν µπορεί και δεν πρέπει να το πληρώσουν οι πολίτες, οι χιλιάδες επαγγελµα-τίες, οι µικροί και µεσαίοι επιχειρηµατίες, οι πα-ραγωγικές και δηµιουργικές δυνάµεις του τόπου. Πρέπει ως Πολιτεία να τολµήσουµε.

Διττή ωφέλεια

Το νοµοσχέδιο επιτυγχάνει ταυτόχρονα δύο ζητούµενα και αυτές ήταν οι δύο προκλήσεις.

T ο νοµοσχέδιο για την τόνωση της ρευστότητας και τη ρύθµιση των

οφειλών των υπερχρεωµένων επιχειρήσεων, είναι πράγµατι ένα κείµενο πρωτοποριακό για τα δε-δοµένα της Ευρωζώνης. Είναι ένα νοµοσχέδιο µε το οποίο επιχειρείται για πρώτη φορά µία ουσι-αστική διόρθωση των στρεβλώσεων που έχουν επέλθει στη χρηµατοπιστωτική αγορά λόγω της κρίσης και για τις οποίες απαιτείται µία ρυθµι-στική παρέµβαση της Κυβέρνησης, της Πολιτεί-ας. Γιατί αυτός είναι ένας από τους βασικούς ρό-λους του κράτους, όταν υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά να µπορεί να παρεµβαίνει. Γιατί, η διεθνής χρηµατοπιστωτική κρίση υπήρξε αποτέ-λεσµα υπερβολικών κινδύνων που έµειναν κρυµ-µένοι µέσα στο πλέγµα των χρηµατοοικονοµικών καινοτοµιών και των νέων προϊόντων που δηµι-

Στις κρίσιµες περιστάσεις που ζούµε απαιτούνται τολµηρές αποφάσεις, τολµηρές δράσεις. Αυτό ακριβώς δεσµευτήκαµε προεκλογικά ότι θα κάνουµε και αυτό ακρι-βώς κάνουµε σήµερα. Η Κυβέρνηση παρεµβαίνει αποφασιστικά για να ενισχύσει τη ρευστότητα στην οικονοµία και να αντιµετωπίσει την πρωτοφανή πιστωτική ασφυξία που απειλεί τις παραγωγικές τάξεις της χώρας µας.

Αρθρο της ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

«ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ ΝΑ ΑΝΑΘΕΡΜΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΣΕ ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΤΟΠΟ»

ΕΠΙΛΟΓΗ 31

Αφενός τη διοχέτευση ρευστότητας στην οικονοµία, σε επιχειρήσεις δηλαδή που βρίσκονται και συνεισφέρουν στην παρα-γωγική διαδικασία και ανάπτυξη και αντι-παλεύουν τις επιπτώσεις της κρίσης. Αφετέ-ρου, τη µείωση του συνολικού πιστωτικού κινδύνου στην οικονοµία, µε την αναστολή µετάπτωσης ενήµερων οφειλών βιώσιµων επιχειρήσεων σε µη ενήµερη κατάσταση, λόγω των προβληµάτων ρευστότητας. Αν αδιαφορήσουµε γι’ αυτές τις επιχειρήσεις µε το πρόσχηµα ότι πρόκειται για ενήµε-ρες οφειλές – πληρώνουν τις οφειλές τους, άρα γιατί πρέπει να τις ρυθµίσεις; – το πρό-βληµα θα το συναντήσουµε µπροστά µας όλοι µας και κυρίως οι ίδιες οι τράπεζες. Τον πιστωτικό κίνδυνο των επιχειρήσεων τον προκαλεί κατά κύριο λόγο η µείωση της ρευστότητας. Αν δεν διοχετευθεί ρευστότη-τα στην αγορά έγκαιρα και αποτελεσµατικά, οι επισφάλειες θα αυξηθούν σε µερικούς µήνες και θα έχουµε µεγαλύτερο κόστος και για το ίδιο το πιστωτικό σύστηµα. Οι ρυθµίσεις που κάναµε είναι στοχευµένες µε εξειδίκευση κριτηρίων, ώστε να περιορί-ζεται το πεδίο εφαρµογής και να µην δηµι-ουργούνται οποιαδήποτε προβλήµατα στην κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Σε όσους αµφισβητούν την ανάγκη ρύθµισης και επιµένουν να αφεθούν τα πάντα στην αόρατη χείρα της αγοράς, θα τονίσω µόνο ένα στοιχείο που δηµοσιεύθηκε πρόσφα-τα στην έγκυρη επιθεώρηση ECONOMIST. Σύµφωνα µε πανευρωπαϊκή έρευνα της εταιρείας ερευνών Γκάλοπ, η Ελλάδα είναι η µοναδική χώρα – µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου οι επιχειρηµατίες αναφέρουν ως πρώτο και σοβαρότερο πρόβληµά τους τη δυσκολία πρόσβασης στη χρηµατοδό-τηση. Αυτή την πρωτοφανή δυσλειτουργία και στρέβλωση της αγοράς θεωρούµε ότι έχουµε την υποχρέωση να την αντιµετωπί-σουµε.Κανείς δεν µπορεί να κλείσει τα µάτια µπρο-στά σε µία αγορά που ασφυκτιά, σε πρακτι-κές που οδηγούν σε αποκλεισµούς, σε µία πιστωτική επέκταση που υποχωρεί στο 4% αντί του 10% που προέβλεπαν ως αποτέλε-σµα του πακέτου στήριξης των τραπεζών, η προηγούµενη πολιτική ηγεσία του Υπουργεί-ου Οικονοµίας και Οικονοµικών και η Τρά-πεζα της Ελλάδος. Το σχέδιο νόµου συνιστά

την αφετηρία της υλοποίησης του προγράµ-µατος της Κυβέρνησης για την τόνωση της αγοράς και την ανάπτυξη της οικονοµίας. Δεν έχουµε ψευδαισθήσεις. Ξέρουµε ότι το παραγωγικό έλλειµµα που αντιµετωπίζει η χώρα µας, η κρίση ανταγωνιστικότητας που αντιµετωπίζει, δεν λύνεται µόνο από µέτρα παροχής ρευστότητας. Είναι, όµως, η παρο-χή ρευστότητας ένα σηµαντικό βήµα για την αναθέρµανση της οικονοµικής δραστηριότη-τας, ένα πρώτο µέτρο το οποίο θα συµπλη-ρωθεί µέσα στους επόµενους δύο µήνες µε τις πολιτικές που προωθούµε:

•••Πρώτον, για τη στοχευµένη παροχή εγ-γυήσεων του Ελληνικού Δηµοσίου µε ανα-µόρφωση και επέκταση του ΤΕΜΠΜΕ.

•••Δεύτερον, την τόνωση των δηµόσι-ων επενδύσεων και την ενεργοποίηση του ΕΣΠΑ, µε απλούστευση και επιτάχυνση των διαδικασιών που προβλέπονται και αναµόρ-φωση της προγραµµατικής του βάσης.

•••Τρίτον, την αναµόρφωση του αναπτυξια-κού νόµου, ώστε να χρηµατοδοτεί έργα και δράσεις υψηλής προστιθέµενης αναπτυξια-κής αξίας, µε αιχµή την πράσινη ανάπτυξη και τη στήριξη της απασχόλησης, παράλλη-λα µε την απλούστευση όλων των διαδικασι-ών ίδρυσης, αδειοδότησης και λειτουργίας επιχειρήσεων.

•••Τέταρτον, την ενεργοποίηση νέων εργα-λείων, κυρίως τη δηµιουργία του Ταµείου Αναχρηµατοδότησης της Οικονοµίας.

•••Πέµπτον, την αποτελεσµατική εποπτεία της αγοράς.Το νοµοσχέδιο που ψηφίσαµε µε πρωτοφα-νή για τα ελληνικά δεδοµένα κοινοβουλευ-τική πολυκοµµατική πλειοψηφία, απαντά σε σηµαντικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν χιλιάδες συµπολίτες µας σε όλη την Ελλάδα. Δεν λύνει όλα τα προβλήµατα, αλλά δίνει µια ανάσα σε αυτούς που νιώθουν τη θηλιά της πιστωτικής ασφυξίας να σφίγγει στον λαιµό τους. Είναι ώρα να λάβουµε τα απα-ραίτητα µέτρα για τη στήριξη της πραγµατι-κής οικονοµίας. Είναι ώρα να βάλουµε τάξη στα δηµοσιονοµικά µας. Είναι ώρα να δρά-σουµε αποτελεσµατικά, να διοχετεύσουµε ρευστότητα στην αγορά, να στηρίξουµε τις επενδύσεις, να αναθερµάνουµε την οικονο-µία. Αυτό πρέπει να κάνουµε αν θέλουµε σε λίγα χρόνια τα παιδιά µας να βρίσκουν δου-λειά σε αυτόν τον τόπο.

«Δεν έχουµε ψευδαι-σθήσεις. Ξέρουµε ότι το παραγωγικό έλλειµ-µα που αντιµετωπίζει η χώρα µας, η κρίση αν ταγων ισ τ ικότητας που αντιµετωπίζει, δεν λύνεται µόνο από µέ-τρα παροχής ρευστότη-τας. Είναι, όµως, η πα-ροχή ρευστότητας ένα σηµαντικό βήµα για την αναθέρµανση της οικο-νοµικής δραστηριότη-τας, ένα πρώτο µέτρο το οποίο θα συµπλη-ρωθεί µε τις πολιτικές που προωθούµε».

Λούκα Κατσέλη

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

OPINION LEADERS DEBATE

ΒΑΡΕΛΙ ΔΙΧΩΣ ΠΑΤΟ

χανισµών, που θα εγγυώνται τη σωστή λειτουργία της αγοράς. Να λάβουν µέτρα που θα αφορούν τη διαφάνεια στο τραπεζικό σύστηµα, την κατάργη-ση των λεγόµενων φορολογικών παραδείσων, την προσεκτική ανάληψη χρηµατοπιστωτικού ρίσκου, την πειθαρχία της αγοράς, την επανεξέταση των διεθνών λογιστικών προτύπων.Σε εθνικό επίπεδο, αµέσως µόλις έγιναν αισθητές οι συνέπειες της κρίσης, η κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας προχώρησε στη λήψη µέτρων, σε συντονισµό και µε τους Ευρωπαίους εταίρους µας, προκειµένου να ενισχυθεί η ελληνική αγο-ρά. Αναφέροµαι στο πακέτο στήριξης του τρα-πεζικού συστήµατος, για να στηρίξει µε τη σει-ρά του τις επιχειρήσεις, όπως έγινε σε όλη την Ευρώπη. Αναφέροµαι επίσης στο ΤΕΜΠΜΕ, το Ταµείο Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων, που κατά τη Β’ φάση του, η οποία ξεκίνησε τον Ιανουάριο 2009, χρηµατοδότησε

Η έλλειψη ρευστότητας είναι συ-νάρτηση της πρωτοφανούς για

τα µεταπολεµικά δεδοµένα χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Παγκοσµίως, η δύσκολη οικονοµική συ-γκυρία έχει οδηγήσει τον τραπεζικό τοµέα στο να γίνεται πιο φειδωλός, να έχει, µε άλλα λόγια «κλειστεί στο καβούκι του», θέτοντας περιορι-σµούς στη δανειοδότηση επιχειρήσεων και πλήτ-τοντας κατ’επέκταση την ίδια την αγορά. Εποµέ-νως, για να ξεπεραστεί η έλλειψη ρευστότητας, έπρεπε και πρέπει, πρώτα απ’όλα να γίνουν οι αναγκαίες κινήσεις, τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο, που να θίγουν τη ρίζα του κακού. Σε διεθνές επίπεδο, έχουµε ήδη δει µια σειρά πρωτοβουλιών. Τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στους G20 σχεδιάστηκαν µέτρα που να απα-ντούν στον ελλιπή διεθνή έλεγχο των τραπεζών, πράγµα που οδήγησε στην τραπεζική φούσκα του 2008. Με άλλα λόγια, από κοινού οι χώρες απο-φάσισαν να αναπτύξουν µια σειρά ελεγκτικών µη-

Η έλλειψη ρευστότητας και η ανάγκη τόνωσης της αγοράς είναι ένα από τα κύ-ρια ζητούµενα σήµερα, όχι µόνο για τη χώρα µας αλλά διεθνώς. Καλό θα ήταν να αναρωτηθούµε ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην έλλειψη ρευστότητας, για να υιοθετήσουµε, στη συνέχεια, το κατάλληλο µείγµα µέτρων.

Αρθρο του ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΗΣ ΝΔ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΥ

«ΣΤΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΕΙΣΕΛΘΕΙ Η ΧΩΡΑ ΣΕ ΕΝΑ ΔΡΟΜΟ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ. ΑΛΛΙΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ

ΝΑ ΠΕΤΑΞΟΥΜΕ ΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑ ΒΑΡΕΛΙ ΔΙΧΩΣ ΠΑΤΟ».

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

µέχρι σήµερα πάνω από 50.000 επιχειρή-σεις µε συνολικό ποσό δανείων ύψους πε-ρίπου 5 δισ. ευρώ. Σηµειώνω επίσης την προσπάθεια αξιοποίησης των κοινοτικών κονδυλίων. Εδώ, η κυβέρνηση της Νέας Δηµοκρατίας πραγµατοποίησε κυριολεκτι-κά έναν αγώνα δρόµου, προκειµένου να ολοκληρωθούν όλα τα προγράµµατα του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, που είχαν µείνει πίσω απ’την προηγούµενη κυβέρνη-ση, χωρίς απώλεια πόρων.Βεβαίως, παρά ταύτα, καθώς διανύουµε τη χειρότερη οικονοµική κρίση διεθνώς µετά το Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο είναι λογικό να υπάρχουν πιέσεις από την ίδια την αγορά για περαιτέρω στήριξη. Η σηµερινή κυβέρ-νηση επιχείρησε να απαντήσει σε αυτές τις πιέσεις, καταθέτοντας στη Βουλή το νοµο-σχέδιο για την ρευστότητα. Αν και επί της αρχής το συγκεκριµένο νοµοσχέδιο µας βρήκε σύµφωνους, εκφράσαµε επιφυλάξεις για ορισµένες διατάξεις. Διότι η άσκηση πολιτικής ειδικά στον τοµέα αυτό είναι ταυ-τόχρονα µια άσκηση ισορροπίας. Από τη µια µεριά πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη τις παρατηρήσεις της ίδιας της αγοράς, από την άλλη πρέπει να φροντίζουµε για τη σταθε-ρότητα του τραπεζικού συστήµατος. Η ίδια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σηµείωσε ότι ορισµένες ρυθµίσεις του νοµοσχεδίου µπορεί, ιδιαίτερα για τις ενήµερες οφειλές, να οδηγήσουν σε επιβράβευση των κακο-πληρωτών, σε µεγαλύτερες επιφυλάξεις των τραπεζών για χορήγηση δανείων και σε αύ-ξηση του κόστους του χρήµατος. Εκείνο που χρειάζεται, λοιπόν, είναι να στηρίξου-µε τη ρευστότητα, αλλά όχι µε προχειρό-τητα. Να προχωρήσουµε σε ρυθµίσεις που πραγµατικά στηρίζουν την αγορά και όχι σε ερασιτεχνικές και λαϊκίστικες λύσεις. Το ελληνικό δηµόσιο έχει στα χέρια του άλλα δύο εργαλεία για να πετύχει τους ανα-πτυξιακούς του στόχους: το ΕΣΠΑ, δηλαδή το Δ’ ΚΠΣ, και τον αναπτυξιακό νόµο. Για το µεν πρώτο, ειδικά στο Υπουργείο Ανάπτυ-ξης, είχαµε ενεργοποιήσει µέχρι τον Οκτώ-βριο το 40% του επιχειρησιακού προγράµ-µατος του υπουργείου. Η νέα κυβέρνηση δηλώνει ότι θα προχωρήσει γρήγορα στην άµεση αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, αλλά δεν έχει ακόµα δείξει συγκεκριµένο έργο προς αυτή την κατεύθυνση. Για το δεύτερο, τον

επενδυτικό νόµο, ακόµα και η σηµερινή κυβέρνηση αποδέχεται ότι ο ισχύων ήταν ο καλύτερος από όλους όσους εφαρµόστηκαν κατά καιρούς. Ωστόσο, τον «παγώνει» για να τον αντικαταστήσει εν καιρώ. Εύχοµαι ο νέος να είναι πράγµατι καλύτερος.

Σταθερό περιβάλλον

Θα µπορούσα να σταµατήσω εδώ και να πω ότι αν αξιοποιηθούν σωστά όλα τα παραπά-νω, θα τονωθεί η ρευστότητα και θα επιτευ-χθεί η ανάπτυξη. Κάτι τέτοιο όµως θα ήταν ανακριβές. Διότι, µπορεί να βοηθήσουν την αγορά βραχυχρόνια, δεν εξασφαλίζουν όµως ένα σταθερό και βιώσιµο οικονοµικό περι-βάλλον µακροχρόνια. Στην Ελλάδα, για να ξεπεραστεί πραγµατικά η κρίση, πρέπει να συντρέξουν µια σειρά από προϋποθέσεις. Προϋποθέσεις που αφορούν στην εξυγίανση των δηµοσιονοµικών µεγεθών µε τον περιο-ρισµό της κρατικής σπατάλης και την πάταξη της φοροδιαφυγής. Με µόνιµα, όχι προσωρι-νά µέτρα για τις δαπάνες σε τοµείς που απο-τελούν πληγή για το δηµόσιο, όπως η τοπική αυτοδιοίκηση, η υγεία, οι σιδηρόδροµοι. Και µε αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και των υπηρεσιών του ιδιωτικού τοµέα για να ει-σπραχθούν βεβαιωθέντα χρέη προς το δηµό-σιο όσον αφορά στη φοροδιαφυγή. Χρειαζό-µαστε όµως, παράλληλα, για την υπέρβαση της κρίσης, ένα συγκροτηµένο πρόγραµµα διαρθρωτικών αλλαγών. Με αποκρατικοποι-ήσεις που περιορίζουν το δυσκίνητο δηµό-σιο τοµέα, µε άνοιγµα των κλειστών αγορών και επαγγελµάτων, µε απλοποίηση της διαδι-κασίας ίδρυσης επιχειρήσεων, µε ουσιαστικό περιορισµό της γραφειοκρατίας. Το πρόβληµα λοιπόν της ρευστότητας της αγοράς προκύπτει από την οικονοµική κρί-ση. Τα άµεσα µέτρα στήριξης (ΤΕΜΠΜΕ, αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων κ.λπ.) εί-ναι ασφαλώς αναγκαία. Περισσότερο, όµως, αναγκαία, ειδικά για την Ελλάδα, είναι η εξυγίανση των δηµοσιονοµικών µεγεθών και η προώθηση ουσιαστικών διαρθρω-τικών αλλαγών. Μόνο έτσι θα δηµιουργη-θούν οι προϋποθέσεις για να µπει η Ελλά-δα, εποµένως και οι ελληνικές επιχειρήσεις, σε άλλο δρόµο. Σε ένα δρόµο ελκυστικό για τις αγορές και τους επενδυτές. Αλλιώς κιν-δυνεύουµε να πετάξουµε τις κρατικές ενι-σχύσεις σε ένα βαρέλι δίχως πάτο.

«Εκείνο που χρειάζεται είναι να σ τηρίξουµε τη ρευστότητα, αλλά όχι µε προχειρότητα. Να προ-χωρήσουµε σε ρυθµίσεις που πραγµατικά στηρί-ζουν την αγορά και όχι σε ερασιτεχνικές και λαϊ-κίστικες λύσεις».

Κωστής Χατζηδάκης

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Εποπτεία

Το δέντρο κόπηκε, αλλά µάλλον όχι και η ρίζα. Μεγάλες τράπεζες του εξωτερι-κού άρχισαν και πάλι να ακολουθούν πρακτικές που µόνο την περίοδο πριν τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση ήταν δόκιµες. Ξέχασαν τόσο σύντοµα, δεν δι-δάχθηκαν από την κρίση ή διακατέχονται από υπερβολικό ζήλο για αποδόσεις για τους µετόχους τους; Όπως και να το δει κανείς, το πρόβληµα παραµένει.

Τα άνθη του κακού

Οι ανησυχίες για υπερβολική ανάληψη κινδύνων από τις µεγάλες τράπεζες και τους χρηµατοοικονοµικούς οργα-

νισµούς επανέρχονται. Η Τράπεζα Διε-θνών Διακανονισµών, το φόρουµ των κεντρικών τραπεζών, των ρυθµιστικών αρχών και των µεγάλων τραπεζών στο πλαίσιο του οποίου διεξάγονται οι εργασίες της επιτροπής της Βασιλείας για την εποπτεία των τραπεζών, πρό-σφατα κάλεσε µια σειρά από µεγάλους τραπεζίτες για να συζητήσουν πάνω στο θέµα αυτό. Πώς είναι δυνατό τόσο σύντοµα κάποιες τράπεζες να συµπεριφέρονται τόσο επικίνδυνα, ακολουθώντας τακτικές της περιόδου πριν την κρίση; Δεν διδάχθηκαν τίπο-τε; Και οι κυβερνήσεις δεν θα µπορέ-σουν ποτέ να τις ελέγξουν; Φαίνεται ότι η αιτία του προβλήµατος είναι οι βιαστικές ενέργειες για την αποσόβη-ση της κρίσης πριν από δύο χρόνια. Τότε κυβερνήσεις και κεντρικές τρά-πεζες ενήργησαν βασισµένες στην αποκτηθείσα σοφία και εµπειρία από την κρίση το 1929. Πρώτον, τα κράτη παρείχαν την απαιτούµενη ρευστότητα στις τράπεζες που κινδύνευαν ενώ εγγυήθηκαν τις καταθέσεις διασφα-λίζοντας έτσι την εµπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστηµα. Δεύτερον, προέ-βησαν σε κάποιες συστάσεις ώστε η ρευστότητα να περάσει στην πραγµα-τική οικονοµία -πράγµα βέβαια που σε πολύ µικρό βαθµό επιτεύχθηκε- δί-νοντας άλλοθι σε ορισµένες τράπεζες να συνεχίσουν την πρακτική ανάληψης υπερβολικών κινδύνων. Το πρόβληµα δεν είναι απλά η υπερβολική ανάληψη κινδύνων από µόνη της. Οι οικονο-

µικές µονάδες σε µια ελεύθερη οικο-νοµία είναι ελεύθερες να κυνηγούν υψηλές αποδό-σεις αναλαµβάνοντας τους αντίστοιχους κινδύνους. Για τις τράπεζες όµως τα πράγµατα είναι διαφορετι-κά και δεν χρειάζεται εδώ να αναφερθούν οι λόγοι για τους οποίους ένα τρα-πεζικό σύστηµα πρέπει να εποπτεύεται αυστηρά. Αυτό που κάνει διαφορετική την εικόνα σήµερα, είναι ότι οι τράπεζες διακινδυνεύουν χρήµα των φορολογουµέ-νων αφού σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις οι ίδιοι οι µέτοχοι ενίσχυσαν τα ίδια κεφάλαια της τράπεζας κατά τη διάρκεια της κρίσης. Η εµπέδωση µάλιστα του κλίµατος ότι οι µεγάλες ευ-ρωπαϊκές ή και τοπικές τράπεζες είναι αδύνατο να αφεθούν να κλείσουν είναι το ιδανικό υπόβαθρο για να υπάρξουν συνθήκες «ηθικού κινδύνου», δηλαδή ακόµη µεγαλύτερη ανάληψη κινδύνων µε τη βεβαιότητα ότι θα έχουν την προ-στασία του κράτους αν τα πράγµατα εξελιχθούν άσχηµα. Η Επιτροπή της Βασιλείας συνέστησε στις τράπεζες να στοχεύσουν τα επόµενα χρόνια σε χαµηλότερη αποδοτικότητα των κεφα-λαίων τους έτσι ώστε να µετριαστούν οι κίνδυνοι στο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα. Αυτό µπορεί να έχει τόση αποτελεσµατικότητα, όση έχει η δι-πλωµατική πίεση στη Βόρειο Κορέα για τον περιορισµό της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων.

ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ «Ε»

Το φθηνό χρήµα των κεν τρικών τραπεζών και η παροχή άφθονης ρευστότητας στις τράπεζες µπορεί να ενθαρρύνει την ανάληψη υπερ-βολικών κινδύνων. Με αυτά τα λόγια στην πρόσκληση που έστειλε στους µεγάλους τραπεζίτες του κόσµου, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισµών, τους κάλεσε για να συζητήσουν το θέµα, καθώς εκτιµά ότι οι τράπεζες επιστρέφουν στην επιθετική τακτική – της ανάληψης υπερβολικών κινδύ-νων – που οδήγησε στην κρίση. Το αποτέλεσµα ακόµη αβέβαιο, το µό-νο σίγουρο ότι µε τις αυστηρότερες ρυθµίσεις που σχεδιάζονται η πρα-κτική αυτή θα γίνει πολύ δυσκολότε-ρη (και ακριβή).

Η ΑΦΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ!

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Κόσµος - Ελλάδα

AYTOKINHTO ME ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΦΡΕΝΑ

Οι µεγάλοι αµερικανοί τραπεζίτες αντι-µετώπισαν πρόσφατα σκληρή επίθεση από τα µέλη της επιτροπής διερεύνησης της χρηµατοοικονοµικής κρίσης. Ο επι-κεφαλής της επιτροπής, Φιλ Αγγελίδης, παροµοίωσε την τακτική των τραπεζών να πωλούν τιτλοποιηµένα στεγαστικά – και όχι µόνο – δάνεια και συγχρόνως να ασφαλίζονται έναντι προβληµάτων στη στεγαστική αγορά που θα υπονόµευαν τους τίτλους αυτούς, µε εκείνη ενός πωλη-τή αυτοκινήτων που πουλάει αυτοκίνητο µε ελαττωµατικά φρένα και συγχρόνως αγοράζει ασφαλιστική κάλυψη για το επικείµενο ατύχηµα. Η πρακτική αυτή οδήγησε στην κατάρρευση της AIG και τη διάσωσή της από το κράτος, καθώς µόλις άρχισαν να µην εξυπηρετούνται στεγα-στικά δάνεια µειωµένης εξασφάλισης, η ασφαλιστική εταιρεία βρέθηκε αντιµέ-τωπη µε τεράστιες αποζηµιώσεις στους κατόχους των τίτλων.

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΣΤΑΘΕΡΑ ΤΟΥΣ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΣΗ µάχη της ανάκαµψης δεν περνά µόνο µέσα από το νοικοκύρεµα στο εσωτερικό αλλά και από τη δυνατότητά µας για µεγαλύτερη παρουσία στο εξωτερικό. Η Eurobank EFG σταθερά υπηρετεί τον προσανατολισµό αυτό στηρίζοντας την ελληνική επιχειρηµατικότητα που επιχειρεί «εξωστρεφώς» αλλά και στηρίζοντας τις δράσεις του Πανελλήνιου Συνδέσµου Εξαγωγέων. Μάλιστα, πρόσφατα, ο Πανελλήνιος Σύνδεσµος Εξαγωγέων (ΠΣΕ), µε τη στήριξη της Eurobank, προχώρησε στη δηµιουργία ενός σύγχρονου διαδικτυακού κόµβου για τις εξαγωγές στην Ελλάδα (www.pse.gr). Πρόκειται για έναν κόµβο που θα βοηθήσει τις εξαγωγικές επιχειρήσεις και ειδικά τις µικροµεσαίες, να σχεδιάσουν τις εξαγωγές τους, να βρουν τρόπους να τις χρηµατοδοτήσουν, να συνδεθούν µε συνεργάτες και τέλος να ολοκληρώσουν επιτυχηµένες συναλλαγές σε αγορές-στόχους για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Όπως τόνισε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του νέου διαδικτυακού τόπου ο διευθύνων σύµβουλος της Eurobank EFG, Νικόλαος Νανόπουλος, «η µεγάλη πρόκληση της χώρας είναι να βγει από την κρίση και ο µόνος τρόπος είναι να στηρίξουµε την εξωστρέφεια και την επιχειρηµατικότητα». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «η Eurobank στο µερίδιο που της αναλογεί έρχεται αρωγός στην ελληνική επιχειρηµατικότητα στο ευρύτερο πλαίσιο της δέσµευσης που έχει ήδη αναλάβει, ώστε να δώσουµε νέα ώθηση στην ελληνική οικονοµία, αλλά και στην ιδιωτική πρωτοβουλία που σε αρµονία µε µια πιο επιτελική και αποτελεσµατική παρουσία και δράση του κράτους θα ενισχύσει σε στέρεες βάσεις τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας µας». Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής διευθύνων σύµβουλος της Eurobank EFG, Νικόλαος Καραµούζης ανέπτυξε τις συγκεκριµένες πρωτοβουλίες της τράπεζας µε όλους τους παραγωγικούς φορείς (ΠΣΕ, ΣΒΒΕ, ΣΕΒΕ, ΣΕΤΕ, ΣΕΒ) για την ενίσχυση της οικονοµικής εξωστρέφειας, την άνοδο των ιδιωτικών επενδύσεων, την εισροή ξένων παραγωγικών κεφαλαίων και τη στήριξη της ιδιωτικής επιχειρηµατικότητας.

ΤΑΧΥΜΕΤΡΟ ΣΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ

Ο Αµερικανός πρόεδρος, σχεδιάζει µε τον πρόε-δρο της Συµβουλευτικής Επιτροπής για την Οικο-νοµική Ανάπτυξη και πρώην κεντρικό τραπεζίτη επί προεδρίας Κάρτερ και Ρήγκαν, Πολ Βόλκερ (φωτό), να περιορίσει δραστικά τη δυνατότη-τα των τραπεζών να λειτουργούν hedge funds, εταιρείες ιδιωτικών συµµετοχών και να κάνουν trading µε ίδια κεφάλαια της τράπεζας, γενικά να κάνουν επενδύσεις υψηλού κινδύνου µε στόχο την αύξηση της κερδοφορίας τους. Όπως τόνισε, οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να δηµιουργήσουν τεράστιους κινδύνους, που µπορούν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρο το σύστηµα αν τα πράγµατα εξελιχθούν άσχηµα. Έτσι, δεν µπορεί να είναι αποδεκτό να κάνουν τοποθετήσεις υψηλού κινδύνου που στην ουσία επιδοτούνται από τον αµερικανό φορολογού-µενο και οι οποίες αντιβαίνουν µε τα συµφέροντά του. Kαι δεν µπορεί να είναι αποδεκτό ένα σύστηµα όπου αν τα πράγµατα εξελιχθούν καλά τα κέρδη πάνε στους µετόχους, αν όχι τον λογαριασµό πληρώνει ο φορολογούµενος πολίτης. Σε µια απλουστευτική προσέγγιση, ο Πολ Βόλκερ, σε συνέντευξή του στη Wall Street Journal, τον περασµένο Δεκέµβριο δήλωνε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι χρηµατοοικονοµικές καινοτοµίες (τιτλοποιήσεις, συµβόλαια ανταλλαγής επιτο-κίων κλπ) ωφέλησαν κανένα πλην των τραπεζιτών και ότι η πιο σηµαντική καινο-τοµία των τελευταίων 25 ετών είναι τα ΑΤΜ.

Πολ Βόλκερ

Νικόλαος Νανόπουλος

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

ΠΙΟ ΑΥΣΤΗΡΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

Η Επιτροπή της Βασιλείας προτείνει να µην περιλαµβάνονται στον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών tier I οι συµµετοχές µειοψηφίας στις θυγατρικές τους στο εξωτερικό (δηλαδή οι τοπικοί επενδυτές), ενώ θα υπολογίζονται στο σύνολό τους οι πιθανές ζηµίες των θυγατρικών τους στους κινδύνους που αναλαµβάνουν. Τις αναγκάζει έτσι να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους ακόµα περισσότερο, εξέλιξη για την οποία διαµαρτύρονται οι τραπεζίτες.

ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Κατά 112 µειώθηκε ο αριθµός των τραπεζών στην Ευρωζώνη το 2009, από 6.578 στα τέλη του 2008 σε 6.458 τον Δεκέµβριο 2009. Από την αρχή της πορείας της, το 1999, έως σήµερα η Ευρωζώνη και η ενιαία αγορά είχαν ως συνέπεια εξαγορές και συγχωνεύσεις, µε αποτέλεσµα τη µείωση του αριθµού των τραπεζών. Από 8.265 το 1999, και παρά την προσθήκη της Ελλάδας το 2001, της Σλοβενίας το 2007 της Κύπρου και της Μάλτας το 2008 και της Σλοβακίας το 2009, σήµερα λειτουργούν 6.458 τράπεζες στην Ευρωζώνη. Η Γερµανία διατηρεί την ηγετική της θέση, µε 30% του συνόλου των τραπεζών από 39% 10 χρόνια πριν. Επόµενη η Γαλλία µε 15% στο ξεκίνηµα του ευρώ και 10% σήµερα. Ακολουθεί η Ιταλία µε 801 τράπεζες σήµερα, και η πολύ µικρότερη σε µέγεθος αλλά πολύ δυναµική στις τραπεζικές δραστηριότητες, όπως δείχνει και η µεγάλη έκθεσή της στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Αυστρία µε 790. Επόµενες είναι η Ιρλανδία µε 498, η Ισπανία µε 352 και η Φινλανδία µε 349. Η Ελλάδα έχει µόλις 66 τράπεζες, ενώ στη µικρότερη οικονοµία της Πορτογαλίας λειτουργούν 166. Αν εξαιρέσουµε τις πολύ µικρότερες οικονοµίες, της Μάλτας, της Σλοβενίας και της Σλοβακίας, η Ελλάδα έχει τις λιγότερες τράπεζες, εξέλιξη που πιθανολογεί υψηλή συγκέντρωση στον κλάδο.

Ο κ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ

Με έκτακτη εισφορά στις µεγάλες τράπεζες, ο πρόεδρος Οµπάµα σχεδιάζει να ανακτήσει για το αµερικανικό δηµόσιο, το κόστος του πακέτου στήριξης των τραπεζών και µεγάλων επιχειρήσεων. Και αυτό γιατί παρόλο που οι µεγάλες τράπεζες έχουν επιστρέψει σηµαντικό µέρος της κεφαλαιακής ενίσχυσης που πήραν από το κράτος, ο Αµερικανός πρόεδρος θέλει να ανακτήσει και το τελευταίο σεντ. Μέχρι στιγµής ο αµερικανός φορολογούµενος έχει ανακτήσει µόνο 65 σεντς για κάθε δολάριο κρατικής στήριξης που προσέφερε. Στο πλαίσιο αυτό ο Πρόεδρος επιβάλλει έκτακτη φορολογία στα εκτός καταθέσεων στοιχεία παθητικού των τραπεζών, άνω των 50 δισ. δολαρίων, δηλαδή στις τράπεζες µε υψηλή µόχλευση. Έτσι στόχος είναι οι µεγάλες τράπεζες, και σύµφωνα µε το υπουργείο Οικονοµικών

της χώρας, το 60% του φόρου θα αντληθεί από τις 10 µεγαλύτερες. Η εισφορά θα επιβληθεί για διάστηµα τουλάχιστον 10 ετών, µέχρι να αποζηµιωθεί ο αµερικανός φορολογούµενος και για το τελευταίο δολάριο του προγράµµατος TARP και να µην επιβαρυνθεί το δηµόσιο χρέος. «Η δέσµευσή µου για τον φόρο αυτό γίνεται ακόµη ισχυρότερη όσο βλέπω να αναφέρονται τεράστια κέρδη και παράλογα µπόνους από εταιρείες που οφείλουν σήµερα την ύπαρξή τους στον αµερικανό φορολογούµενο» είναι η λιτή ανακοίνωση του Προέδρου. Από τον φόρο που προτείνει, το «Τέλος Υπευθυνότητας για τη Χρηµατοοικονοµική Κρίση», στοχεύει να εισπράξει 90 δισ. δολ. τα επόµενα 10 χρόνια. Μάλιστα, σκοπεύει στο πλαίσιο του G-20 και του Φόρουµ για τη Χρηµατοοικονοµική Σταθερότητα να προτρέψει και άλλες κυβερνήσεις να πάρουν ανάλογα µέτρα.

38 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

BANKERS’CLUBΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Φωκίων Καραβίας

Eurobank EFG

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

Ο γενικός διευθυντής, µέλος Εκτελεστικής Επιτροπής, Global Markets, Institutiοnal Asset Management & Transactional Services, της Eurobank EFG εκτιµά ότι η επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας, απόρροια της οικονοµικής ύφεσης, θα

συνεχιστεί το 2010. Αλλά, αν και θεωρεί παρακινδυνευµένη την οποιανδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή κρίση διαδέχεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική, υπάρχουν ήδη κάποιες

ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, περιοχή που οι ελληνικές τράπεζες έχουν παρουσία.

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ

BANKERS’ CLUB

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

Καθόλου άσχηµες οι επιδόσεις των ελ-ληνικών τραπεζών µετά το ξέσπασµα

της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης και µέχρι σήµερα, έτσι δεν είναι κ. Καρα-βία; Αν και σίγουρα είχαν το ατού της µη έκθεσης σε τοξικά προϊόντα.

Ναι. Οι ελληνικές τράπεζες αντιµε-τώπισαν την κρίση έως σήµερα µε ιδι-αίτερη επιτυχία. Αυτή είναι η αλήθεια. Η έκθεσή τους σε σύνθετα τοξικά προϊόντα ήταν µηδενική. Παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα τα τρίµηνα µετά την έναρξη της κρίσης, η κεφα-λαιακή τους επάρκεια είναι µεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη, ενώ ο βαθµός µόχλευσης του ισολογισµού τους παρέµεινε σχετικά χαµηλός, πε-ρίπου στο µισό του αντίστοιχου µέ-σου όρου των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Και σήµερα;Κοιτάξτε, στο νέο περιβάλλον, κυ-

ρίως λόγω της σηµαντικής επιβράδυν-σης της οικονοµίας, στην Ελλάδα και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα ελ-ληνικά πιστωτικά ιδρύµατα έχουν να αντιµετωπίσουν προκλήσεις που σχε-

τίζονται: α) Με τις υψηλότερες προ-βλέψεις των αυξανόµενων µη εξυπη-ρετούµενων δανείων, β) τη στενότητα της ρευστότητας στην οικονοµία λόγω της δηµοσιονοµικής κρίσης στην Ελ-λάδα και του σηµαντικού ελλείµµατος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και γ) το υψηλό κόστος καταθέσεων.

Ασπίδα προστασίας έναντι των προκλήσεων αυτών αποτελούν η υψη-λή κεφαλαιακή επάρκεια και η ιδιαί-τερα ικανοποιητική οργανική κερδο-φορία των τραπεζών. Για παράδειγµα, η Eurobank, µε βάση τα στοιχεία του

9µήνου του 2009, διατηρεί ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια µε τα βασικά ίδια κεφάλαια (Core Tier I) στο 10% σε σχέση µε το σταθµισµένο ενερ-γητικό της τράπεζας –αυξηµένα κατά 2% από το τέλος του 2008– ποσοστό σηµαντικά υψηλότερο από αυτό της πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών τρα-πεζών. Επίσης, κατά το τρίτο τρίµηνο του 2009, η τράπεζα παρουσίασε ρε-κόρ κερδοφορίας πριν την αφαίρεση των προβλέψεων, παρά το υψηλότατο κόστος καταθέσεων. Γενικά µπορώ να σας πω ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, παρά την έντονη κριτική που έχει δεχθεί τον τελευταίο καιρό, επέδειξε ευελιξία και κατανόηση στην αντιµετώπιση των δυσκολιών των πελατών προχωρώντας σε ρυθµίσεις των υποχρεώσεών τους όπου απαι-τούντο και ήταν δυνατό. Είναι σηµα-ντικό ότι το 2009, ο ρυθµός πιστωτι-κής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4% σε αντίθεση µε την Ευρώπη όπου είναι αρνητικός. Βέβαια, τα περιθώρια των επιτοκίων των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου

κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρί-ως λόγω των υψηλών επιτοκίων κατα-θέσεων στην Ελλάδα – τα υψηλότερα στην Ευρωζώνη µαζί µε την Κύπρο.

Σε όλη την Ευρώπη παραµένει το πρό-βληµα χρηµατοδότησης της πραγµατικής οικονοµίας. Πώς πιστεύετε να εξελιχθούν οι ρυθµοί ανόδου των χορηγήσεων των τραπεζών τους επόµενους µήνες;

Σε συνθήκες οικονοµικής ύφεσης όπως αυτή που βιώνουµε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, είναι

αναµενόµενο ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης και χρηµατοδότησης της οικονοµίας να επιβραδύνεται. Σήµερα, σε παγκόσµιο επίπεδο, η µείωση της πιστωτικής επέκτασης είναι συνέπεια τόσο της µειωµένης ζήτησης για νέα δάνεια, αλλά και της περιορισµένης, λόγω των συνθηκών, προσφοράς. Συ-γκεκριµένα, η ζήτηση νέων δανείων µειώνεται τόσο από τις επιχειρήσεις λόγω της αναβολής επενδύσεων που οφείλεται σ τη χαµηλή οικονοµική ορατότητα και αβεβαιότητα, όσο και από τους ιδιώτες λόγω ελαττωµένης κατανάλωσης. Στον τοµέα της προ-σφοράς χρήµατος, σ την παρούσα φάση τόσο οι αυξηµένες απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας όσο και η ανάγκη µείωσης της µόχλευσης των ισολογισµών που θέτουν οι εποπτι-κές αρχές στις τράπεζες παγκοσµίως, έχουν επίσης ως συνέπεια τη µείωση της προσφοράς δανείων.

Ένας επιπλέον παράγοντας που επηρεάζει έµµεσα την πιστωτική επέ-κταση είναι το µέγεθος των καταθέσε-ων. Επειδή οι τράπεζες διαχειρίζονται

και δανείζουν τα χρήµατα των κατα-θετών τους κυρίως, η χρηµατοδότηση της οικονοµίας και ο ρυθµός πιστωτι-κής επέκτασης σαφώς επηρεάζονται και από τη µεταβολή των καταθέσεων στο σύστηµα συνολικά. Για το 2009 οι ενδείξεις είναι ότι οι συνολικές καταθέσεις µειώθηκαν, γεγονός που επίσης συµβάλλει στην επιβράδυνση του ρυθµού πιστωτικής επέκτασης. Ωστόσο, όπως σας είπα και λίγο πριν, στην Ελλάδα κατά το 2009, ο ρυθ-µός πιστωτικής επέκτασης παρέµεινε θετικός στο 4,2% σε αντίθεση µε την

«Η παρουσία του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος στην

Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο

να θεωρηθεί στρατηγικής και εθνικής σηµασίας και να ενισχυθεί

τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας».

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ευρώπη όπου κινήθηκε αρνητικά, σχεδόν στο -1%. Οι ΗΠΑ, επίσης, βιώνουν σηµαντική επι-βράδυνση της πιστωτικής επέκτασής τους. Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε, ότι τα προηγούµενα χρόνια πριν την εκδήλωση της κρίσης, το ελληνι-κό τραπεζικό σύστηµα χρηµατοδότησε τις επιχει-ρήσεις και τους ιδιώτες εντατικά, µε αποτέλεσµα οι ρυθµοί πιστωτικής ανάπτυξης να κινηθούν στα επίπεδα του 20% ετησίως ή και υψηλότερα. Η επι-στροφή σε παρόµοιους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθανή για το άµεσο µέλλον µε προφα-νείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη.

Βλέπετε ότι θα υπάρξει µία διεύρυνση των επιτοκίων περιθωρίου στην Ελλάδα για το 2010, δεδοµένου ότι οι κίνδυνοι είναι αυξηµένοι;

Να σας πω. Λόγω της παγκόσµιας οικονοµι-κής κρίσης αλλά και του ειδικότερου δηµοσιονο-µικού προβλήµατος της ελληνικής οικονοµίας, το κόστος δανεισµού για το Ελληνικό Δηµόσιο, τις ελληνικές τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τα νοικο-κυριά αυξήθηκε τόσο το 2008 όσο και το 2009. Συγκεκριµένα, το κόστος δανεισµού του Ελληνι-κού Δηµοσίου και των ελληνικών τραπεζών ως περιθώριο πάνω από τα επιτόκια των γερµανι-κών οµολόγων ή τα επιτόκια της διατραπεζικής σχεδόν δεκαπλασιάστηκε την τελευταία διετία. Για παράδειγµα, ενώ το Ελληνικό Δηµόσιο δανει-ζόταν στη 10ετία µε 20-30 µονάδες βάσης πάνω από το αντίστοιχο οµόλογο του γερµανικού δη-µοσίου, το περιθώριο αυτό διευρύνθηκε στην περιοχή των 200-300 µονάδων βάσης τόσο κατά το πρώτο τρίµηνο του 2009, λόγω της διεθνούς κρίσης, όσο και κατά τις τελευταίες εβδοµάδες του χρόνου, λόγω του ελληνικού δηµοσιονοµι-κού προβλήµατος. Αντίστοιχα, τα περιθώρια των δανείων κινήθηκαν ανοδικά ως συνέπεια του υψηλότερου κόστους άντλησης ρευστότητας από τις διεθνείς χρηµαταγορές, αλλά κυρίως λόγω των υψηλότατων επιτοκίων προθεσµιακών κατα-θέσεων. Οι ελληνικές τράπεζες πληρώνουν σήµε-ρα στις προθεσµιακές καταθέσεις πελατών πολύ υψηλά επιτόκια, σηµαντικά υψηλότερα από τη διατραπεζική αγορά. Έτσι, το περιθώριο (spread) των στεγαστικών ή επιχειρηµατικών δανείων αυ-ξήθηκε σηµαντικά, κατά δύο ή δυόµισι φορές σε σχέση µε τα επίπεδα πριν την κρίση.

Περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων στην Ελλάδα για το 2010; Βλέπετε;

Αυτή θα εξαρτηθεί κυρίως από την εξέλιξη των δηµοσιονοµικών µεγεθών στη χώρα. Για να γίνει κατανοητή µία διάσταση του προβλήµατος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι είµαστε ήδη σε ένα

BANKERS’ CLUB

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

φαύλο κύκλο, όπου τα τεράστια ελ-λείµµατα τροφοδοτούν το δηµόσιο χρέος, το οποίο µε τη σειρά του, λόγω της δαπάνης των τόκων, τροφοδοτεί το έλλειµµα. Η δαπάνη για τόκους ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέβηκε από 4,3% το 2007, σε 4,7% το 2008, σε 5,1% το 2009 και προβλέπεται να ανέλθει στο 5,3% το 2010. Και αυτό σε ένα περιβάλλον χαµηλών διατραπεζικών επιτοκίων, που δεν µπορεί να δια-τηρηθεί για πάντα. Εποµένως, αν το µέσο επιτόκιο του δηµοσίου χρέους διαµορφωθεί στα επόµενα δύο ή τρία έτη στο 5% από 4% σήµερα, και το χρέος της Κεντρικής Κυβέρνησης από 133% του ΑΕΠ το 2010 στο 150%, σενάριο δυστυχώς διόλου απίθανο, τότε η δαπάνη για τόκους θα ξεπε-ράσει το 7% καθιστώντας τη µείωση του ελλείµµατος στα επίπεδα του 3% σχεδόν αδύνατη. Αν οι αγορές θεω-ρήσουν µια τέτοια εξέλιξη ως πιθανή –πράγµα που συνέβη τις τελευταίες εβδοµάδες του 2009- θα απαιτήσουν ακόµη υψηλότερα περιθώρια δανει-σµού για το Δηµόσιο λόγω του αυ-ξηµένου κινδύνου της χώρας. Σε µια τέτοια περίπτωση θα είναι δυστυχώς αναπόφευκτη η περαιτέρω αύξηση των περιθωρίων των δανείων για επι-χειρήσεις και νοικοκυριά. Εποµένως, πέρα από τους άλλους προφανείς λόγους, η εξυγίανση των δηµοσίων οικονοµικών είναι απαραίτητη και για να µπορούν οι ελληνικές επιχειρήσεις και ιδιώτες να δανείζονται µε χαµηλά περιθώρια επιτοκίων.

Πόσο µπορεί να επηρεαστεί η κεφαλαιακή επάρκεια κάποιων τραπεζών από τα µη εξυπηρετούµενα δάνεια;

Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι η κεφαλαιακή επάρκεια του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος δεν επηρε-άστηκε αρνητικά από την κρίση και τη σηµαντική αύξηση των µη εξυπη-ρετούµενων δανείων. Παρόλο που οι προβλέψεις διαµορφώθηκαν σε διπλάσια ή και τριπλάσια επίπεδα σε σχέση µε αυτά πριν την κρίση, τα ορ-γανικά έσοδα των τραπεζών στάθη-καν αρκετά και ικανά να τις απορρο-φήσουν. Έτσι, οι ελληνικές τράπεζες παρέµειναν κερδοφόρες σχεδόν όλα

τα τρίµηνα από την αρχή της κρίσης του 2007, χωρίς να επηρεαστεί η κε-φαλαιακή επάρκειά τους αρνητικά. Αντίθετα, αρκετές τράπεζες – µεταξύ αυτών και η Eurobank – βελτίωσαν τους κεφαλαιακούς τους δείκτες ση-µαντικά κατά τη διάρκεια του 2009. Σήµερα, οι ελληνικές τράπεζες εµφα-νίζουν κεφαλαιακή επάρκεια από τις υψηλότερες µεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών. Συγχρόνως, αν και θα ήταν παρακινδυνευµένο να προχωρήσου-µε σε οποιαδήποτε πρόβλεψη, καθώς στη χώρα µας τη διεθνή οικονοµική κρίση διαδέχεται µια σοβαρότατη δηµοσιονοµική κρίση, υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ο ρυθµός αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων βαίνει µειούµενος, ιδίως στις χώρες της Νο-τιοανατολικής Ευρώπης που οι ελλη-νικές τράπεζες έχουν παρουσία.

Πώς βλέπετε την κατάσταση στα Βαλκάνια, όπου οι ελληνικές τράπεζες και επιχειρή-

σεις έχουν ισχυρή παρουσία. Θα εξέλθουν πιο γρήγορα από την κρίση σε σχέση µε την Ελλάδα;

Η πρόσφατη διεθνής κρίση είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες στις οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανα-τολικής Ευρώπης, σε ορισµένες των οποίων υπήρξε αναγκαία η συντονι-σµένη παρέµβαση του Διεθνούς Νο-µισµατικού Ταµείου και της Ευρωπα-ϊκής Ένωσης ώστε να εξασφαλιστεί η σταθεροποίησή τους. Ως αποτέλεσµα της κρίσης ανεκόπη και η αναπτυξια-κή πορεία των ελληνικών και άλλων τραπεζών στην περιοχή. Ωστόσο, οι µακροοικονοµικές συνθήκες για τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώ-πης και των Βαλκανίων παραµένουν µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα θετικές. Είναι ενδιαφέρον ότι οι κυ-βερνητικές και εποπτικές αρχές χω-ρών, όπως η Αυστρία, έχουν δηλώσει επανειληµµένως ότι η παρουσία των τραπεζών και επιχειρήσεών τους στην περιοχή είναι στρατηγικής σηµασίας. Στα πλαίσια αυτά, η παρουσία του ελ-ληνικού τραπεζικού συστήµατος στην Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι περισ-σότερο από ποτέ αναγκαίο να θεωρη-θεί στρατηγικής και εθνικής σηµασί-ας και να ενισχυθεί τουλάχιστον στα πλαίσια της οικονοµικής διπλωµατίας. Ωστόσο, παράγοντες όπως η δηµοσι-ονοµική κρίση της Ελλάδος, η αρνητι-κή δηµοσιότητα, οι συνεχείς υποβαθ-µίσεις της χώρας αλλά και των τραπε-ζών από τους διεθνείς οίκους αξιολό-γησης, απειλούν την αναπτυξιακή πα-ρουσία των ελληνικών τραπεζών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Για το 2010, αναµένεται ότι οι οικονοµίες των χω-ρών των Βαλκανίων θα εξέλθουν της κρίσης µε θετικούς ρυθµούς ανάπτυ-ξης. Αντίθετα, η Ελλάδα θα παραµεί-νει µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης και το 2010. Οι οικονοµίες των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αν και εµ-φανίζουν σηµαντικά δηµοσιονοµικά ελλείµµατα και ελλείµµατα του ισοζυ-γίου τρεχουσών συναλλαγών, έχουν το πλεονέκτηµα του µικρού σχετικά δηµόσιου χρέους, κάτω του 50% του ΑΕΠ για την Τουρκία και πολύ χαµη-λότερου για τις υπόλοιπες χώρες ένα-ντι 115% στην Ελλάδα.

«Αν και η πιστω-τική επέκταση έχει παραµείνει θετική στην Ελ-λάδα, η επιστρο-φή σε παρόµοι-ους ρυθµούς χρηµατοδότησης δεν είναι πιθα-νή για το άµεσο µέλλον µε προ-φανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και την ανάπτυξη».

ΦΩΚΙΩΝ ΚΑΡΑΒΙΑΣ

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

@ A

LLM

EDIA

CRE

ATIV

E

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

Δεν υπάρχει προηγού-µ ε νο χώ ρα ς , µ ε τ ο

µέγεθος και τη δοµή της ελληνικής οικονοµίας, τουλάχιστον ιστορικά, η οποία να έχει καταφέρει να ξεπερά-σει, έστω και µία, µεγάλη δηµοσιο-νοµική κρίση χωρίς τη βοήθεια του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Στην Ελλάδα φαίνεται πως προσπαθούµε να ξαναγράψουµε την Ισ τορία. Στο πρόσφατο 40o Διεθνές Forum του Νταβός, δύο ήταν τα θέµατα που κυριάρχησαν στις συζητήσεις και τα πάνελ των ειδικών: Το πρώτο ήταν η ελληνική δηµοσιονοµική κρίση και οι επιπτώσεις της στο ευρώ. Το δεύτερο αφορούσε το µέλλον του παγκόσµιου χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µετά τις σηµαντικές µεταρρυθµίσεις που εγκαινίασε η αµερικανική κυβέρνηση Οµπάµα µε σκοπό να επηρεάσει τις εξελίξεις στην εποπτεία των τραπεζών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Τον τελευ-

Ύφεση στην οικονοµία, χαµηλή ζήτηση δανείων, ανοδικό κόστος κεφαλαί-ων, ανησυχίες στις αγορές οµολόγων, ρυθµίσεις δανείων και αυστηρότεροι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας, το κοκτέιλ των προσδοκιών και της ανη-συχίας στην αναζήτηση νέων ισορροπιών.

BANKING Προκλήσεις & στρατηγική

ταίο καιρό, µερίδα των Ελλήνων πολι-τικών έχει αποδυθεί σε ανένδοτο κα-τά του ελληνικού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος αγώνα, ακολουθώντας τα βήµατα ξένων κυβερνήσεων και πολι-τικών. Με τη διαφορά ότι στην Ελλά-δα δεν είχαµε πτωχεύσεις τραπεζών και την ανάγκη χρηµατοδότησής τους από τα χρήµατα των φορολογουµέ-νων προκειµένου να αποτραπεί το κα-ταστροφικό ντόµινο. Στην Ελλάδα οι τράπεζες κράτησαν τις δυνάµεις τους, τις θυγατρικές τους, τα κεφάλαιά τους, τους εργαζόµενούς τους. Στην Ελλάδα οι τράπεζες χρηµατοδοτούν το δηµό-σιο χρέος της χώρας και το δηµόσιο χρέος δεν τις χρηµατοδοτεί.

Εύλογες ανησυχίες

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν από το 2002 µέχρι το 2008 αναπτυχθεί ση-µαντικά στις περιοχές των Βαλκανίων

και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, µε αποτέλεσµα σήµερα να έχουν εδραιώ-σει µια ισχυρή παρουσία. Αυτή η επέ-κταση σήµερα έχει παγώσει εξαιτίας της χρηµατοπιστωτικής κρίσης και των αποτελεσµάτων της τόσο στις ελληνι-κές τράπεζες, όσο κυρίως στις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται. Είναι προφανές ότι οι διοικήσεις των ελλη-νικών τραπεζών κινούνται αµυντικά, µε στόχο να διατηρήσουν τα κεκτηµένα. Στο εσωτερικό, οι τραπεζίτες έχουν να αντιµετωπίσουν δύο δύσκολους αντι-πάλους: Την σοβαρότερη οικονοµική ύφεση των τελευταίων 20 ετών αλλά και κρίση εµπιστοσύνης των πολιτών και των πολιτικών προς το τραπεζικό σύστηµα. Οι πολιτικές παρεµβάσεις στην οµαλή λειτουργία των βασικών δραστηριοτήτων µε στόχο την προστα-σία των οικονοµικά αδύναµων κοινω-νικών στρωµάτων και η κυβερνητική απόφαση ρύθµισης των δανείων των

για τραπεζίτες

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

επιχειρήσεων (µε αναβολή πληρωµών χρεολυσίων) στην Ελλάδα θα προκα-λέσουν µε µαθηµατική ακρίβεια περι-ορισµό της πιστωτικής επέκτασης και γενικευµένη αύξηση των επιτοκίων. Με λίγα λόγια οι τράπεζες το 2010 θα χορηγούν λιγότερα δάνεια µε υψηλό-τερα επιτόκια και µόνο σε δανειολή-πτες που εµπιστεύονται και γνωρίζουν καλά. Η βασική κατεύθυνση, η εντολή που έχει δοθεί στα υψηλά στελέχη των τραπεζών και τους διευθυντές των καταστηµάτων είναι η διατήρηση του ποσοστού των µη εξυπηρετούµενων δανείων κοντά στα τρέχοντα επίπεδα και η είσπραξη σηµαντικού ποσοστού από τα δάνεια που βρίσκονται σε κα-

θυστέρηση. Δεύτερη προτεραιότητα των ελληνικών τραπεζών είναι η οµα-λή χρηµατοδότηση των δραστηριοτή-των τους σε µια περίοδο που η Ελλάδα ως χώρα χρηµατοδοτείται µε επιτόκια δραχµής και όχι ευρώ.

Συγχρόνως, σε µια οικονοµία που κινείται ακόµα σε περιβάλλον ύφεσης, καθώς ο ρυθµός ανάπτυξης θα είναι αρνητικός, -0,3% ή και περισσότερο το 2010, οι τράπεζες θα αντιµετωπίσουν και περιορισµένη ζήτηση δανείων η οποία θα επηρεάσει τα έσοδά και τη ρευστότητά τους. Ήδη το 2009 ο ρυθ-µός ανόδου των δανείων επιβραδύν-θηκε στο 4,2% από 15,9% το 2008. Τα επιχειρηµατικά δάνεια αυξήθηκαν 5% µετά από άνοδο 19% το 2008, µε µεγάλο χαµένο τη βιοµηχανία η χρη-µατοδότηση της οποίας υποχωρεί µε


ρυθµό 3,5% και τα υπόλοιπα των δα-νείων χαµηλότερα κατά 1,2 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα τα δάνεια των νοικοκυριών αυξήθηκαν µόλις 3,1% µετά από άνο-δο 13% το 2008. Οι προβλέψεις µι-λούν για άνοδο των δανείων φέτος 2% ή και χαµηλότερα αναλόγως των συν-θηκών στην οικονοµία. Δεδοµένου ότι το κόστος άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές είναι περίπου απαγορευ-τικό για τις τράπεζες (µετά την εκτό-ξευση των επιτοκίων δανεισµού του δηµοσίου, αφού οι τράπεζες δανείζο-νται µε επιτόκια 100 µε 150 µονάδες βάσης πάνω από το δηµόσιο) και της υποχρέωσης επιστροφής των φθηνών κεφαλαίων που άντλησαν από την ΕΚΤ,

πιθανότερο είναι το σενάριο µείωσης των χορηγήσεων των τραπεζών και του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευ-ρωζώνη τα δάνεια παρουσίασαν µηδε-νική µεταβολή το 2009, µε τα δάνεια των επιχειρήσεων µειωµένα κατά 2,3% µετά από άνοδο 9% το 2008. Ελαφρά αυξητικά κινήθηκαν των νοικοκυριών, µε άνοδο 1,3% τον Δεκέµβριο, αντι-στρέφοντας την πορεία υποχώρησης των προηγούµενων µηνών.

Οι τρεις βασικοί κίνδυνοι για τις ελληνικές τράπεζες συνοψίζονται: α) Στον πιστωτικό κίνδυνο από τη µη εξυπηρέτηση δανείων σε περιβάλλον ύφεσης, β) Τον κίνδυνο στους ισο-λογισµούς τους από την υποχώρηση των τιµών των ελληνικών κρατικών οµολόγων που διακρατούν, γ) Την αβεβαιότητα των οικονοµικών εξελίξε-

ων στις γειτονικές χώρες όπου έχουν αναπτύξει δραστηριότητες και δ) Στην επιβάρυνση του κόστους δανεισµού τους από τις διεθνείς αγορές καθώς αυξάνεται το κόστος δανεισµού του ελληνικού δηµοσίου, καθιστώντας την άντληση κεφαλαίων απαγορευτική

Τα κρατικά οµόλογα της αµφίβολης σωτηρίας

Πολλοί πιστεύουν ότι το ελληνι-κό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα είναι θωρακισµένο επειδή τα χαρτοφυλά-κιά του είναι γεµάτα από υψηλότοκα ελληνικά κρατικά οµόλογα που µετά την κρίση θα προσφέρουν υψηλές και σίγουρες αποδόσεις. Τα πράγ-µατα όµως δεν θα είναι τόσο εύκολα φέτος στις αγορές των οµολόγων όχι µόνον στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσµο. Μόνο στην Ευρώ-πη υπολογίζεται ότι οι κυβερνήσεις θα αντλήσουν µε οµόλογα από τις αγορές περίπου 1-1,5 τρισ. ευρώ το 2010, που σηµαίνει ότι οι πιο αδύ-ναµες χώρες, στον ανταγωνισµό για κεφάλαια, θα πληρώσουν ακριβότερα για τα κεφάλαια που θα δανεισθούν. Και το υψηλότερο κόστος δανεισµού, στα συγκοινωνούντα δοχεία των αγο-ρών, µεταφέρεται και στις τράπεζες. Από το 2007, τα κυβερνητικά ελλείµ-µατα σ τ ις χώρες του ΟΟΣΑ έχουν αυξηθεί κατά 7% του ΑΕΠ σε επίπε-δο λίγο υψηλότερο από το 8% και τα κρατικά χρέη έχουν αυξηθεί κατά πε-ρίπου 25% του ΑΕΠ σε λίγο υψηλότε-ρα από το 100%.

Οι µεγαλύτερες αυξήσεις έχουν εκδηλωθεί σε Ιρλανδία, ΗΠΑ, Ιαπω-νία, Βρετανία και Ισπανία. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούµενο για την τρέχου-σα ταχύτητα και την κλίµακα συγκέ-ντρωσης δηµόσιου χρέους σε καιρό ειρήνης και είναι δύσκολο να γίνουν εκτιµήσεις για τις επιπτώσεις της πα-ρατεταµένης δηµοσιονοµικής λιτότητας στην πραγµατική οικονοµία που µόλις τώρα βγαίνει, στις µεγάλες χώρες της ΕΕ, από την ύφεση. Σε αρκετά µέλη της ΕΕ τα όρια έχουν ήδη παραβιαστεί. Κι έτσι, το φάντασµα του κρατικού χρεο-στασίου έχει επιστρέψει στην πλούσια

Δεδοµένου ότι το κόστος άντλησης κεφα-λαίων από τις αγορές είναι περίπου απα-γορευτικό για τις τράπεζες µετά την εκτό-ξευση των επιτοκίων δανεισµού του δη-µοσίου, και της υποχρέωσης επιστροφής των κεφαλαίων που άντλησαν από την ΕΚΤ, πιθανότερο είναι το σενάριο µείωσης του υπολοίπου των δανείων.

ΕΠΙΛΟΓΗ 47

Δύση. Η στάση πληρωµών δεν σηµαί-νει απαραιτήτως άµεση αποκήρυξη των χρεωστικών υποχρεώσεων. Μπο-ρεί να σηµαίνει κάποιο είδους µορα-τόριουµ στις πληρωµές τοκοχρεολυσί-ων και την αναδιάρθρωση των όρων δανεισµού. Υπάρχουν τέσσερεις λόγοι για τους οποίους η µείωση του κρατι-κού χρέους θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη τα επόµενα χρόνια και, άρα, θα υπάρ-χει σοβαρός κίνδυνος προβληµάτων στις αγορές οµολόγων.

ΠΡΩΤΟΝ, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα εκτιναχτεί καθώς θα αυξά-νονται οι εκδόσεις οµολόγων για να χρηµατοδοτηθούν τα µεγάλα ελλείµ-µατα µε τα οποία οι κυβερνήσεις στή-ριξαν τις οικονοµίες τους την περίοδο της κρίσης.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ, το περιβάλλον οικονοµι-κής ανάπτυξης παραµένει υποτονικό και ανεπαρκές για να οδηγήσει σε αύ-ξηση των φορολογικών εσόδων που θα µείωναν τα δηµόσια ελλείµµατα.

ΤΡΙΤΟΝ, η κρίση και η ύφεση αποτε-λούν τους άµεσους ενόχους, ωστόσο ωχριούν µπροστά στο διαφαινόµενο κόστος των συνταξιοδοτικών δαπανών του δηµοσίου, που αρχίζουν να αυξά-νονται επικίνδυνα.

ΑΝΟΙΧΤΑ ΜΕΤΩΠΑ & ΡΙΣΚΟΤο 2010 ξεκίνησε µε µια εξαγορά τράπεζας η στρατηγική της οποί-ας ενδεχοµένως να επηρεάσει τη λειτουργία ολόκληρου του τραπεζι-κού µας συστήµατος. Η ανακοίνωση εξαγοράς του 31,5% των µετοχών της Protonbank από τον όµιλο Λαυρεντιάδη συνδυάστηκε µε τη δηµο-σιοποίηση των προθέσεων της νέας ιδιοκτησίας για τη µετεξέλιξη της ProtonBank σε µιας µορφής επενδυτικής τράπεζας, η οποία δεν θα ασχο-λείται τόσο µε τη λιανική τραπεζική ή και καθόλου, αλλά µε την επένδυ-ση σε προβληµατικές επιχειρήσεις, τις οποίες θα εξυγιαίνει και κατόπιν θα µεταπωλεί. Ίσως πρόκειται για ιστορική στιγµή για το ελληνικό τραπε-ζικό σύστηµα γιατί διαχωρίζεται ξεκάθαρα η εµπορική από την επενδυ-τική τραπεζική, κάτι που έχει συνειδητοποιήσει η Αµερική από το 1937. Μετά όλα όσα συνέβησαν στην Wall Street τα τελευταία χρόνια, ο αµε-ρικανός πρόεδρος Obama ανακοίνωσε ότι στο εξής οι αµερικανικές τρά-πεζες δεν θα µπορούν να κερδοσκοπούν µε τα χρήµατα των καταθετών τους και οι επενδυτικές δραστηριότητες πρέπει να διαχωριστούν από τις αµιγώς τραπεζικές εργασίες. Η νέα αυτή στρατηγική ενδεχοµένως να φέ-ρει δοµικές αλλαγές στο τραπεζικό µας σύστηµα. Η χρηµατοδότηση των

µικροµεσαίων επιχειρήσεων πρέπει να αλλάξει χαρακτηρι-στικά. Η τραπεζική χρηµατοδότηση δεν µπορεί πλέον να καλύπτει απλώς τις τρέχουσες ταµειακές ανάγκες των επιχειρήσεων. Οι τράπεζες πρέπει να αναλάβουν ένα µέρος του επιχειρηµατικού ρίσκου και να χρηµα-τοδοτήσουν αναπτυξιακά σχέδια των µικροµεσαίων

που ενισχύουν την παραγωγικότητα και κυρίως την απασχόληση. Στα µεγάλα έργα υποδοµής

-συγκοινωνιακά, ενεργειακά που θα υλοποιη-θούν στην Ελλάδα µέσα από τα προγράµµατα συγχρηµατοδότησης δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα η συµµετοχή των τραπεζών θα είναι κρίσιµη και οι παρεµβάσεις τους για την έγκαι-ρη ολοκλήρωση των έργων, καίριες. Το 2010 η έµφαση θα πρέπει να δοθεί στην ποιότητα και τη διαχρονικότητα αυτών των έργων, καθώς και στο γεγονός ότι δεν θα πρέπει στο βωµό της σα-φήνειας και της απλότητας της προκήρυξης του έργου να θυσιάζεται η δυνατότητα ανάπτυξης και-νοτοµιών. Είναι προφανές ότι µέσα στη δύσκολη οικονοµική συγκυρία, το µέγεθος και η κεφαλαι-ακή ισχύς των τραπεζικών ιδρυµάτων θα παίξει ουσιαστικό ρόλο. Κινήσεις συµµαχιών και στενής

συνεργασίας των λεγόµενων «µικρών τραπεζών» δεν πρέπει να αποκλειστούν. Η Aspis Bank για

παράδειγµα της οποίας την πλειοψηφία έχει εδώ και µήνες διεκδικήσει ο Όµι-λος Ρέστη, είναι ένα από τα «ανοιχτά» µέτωπα στον τραπεζικό χώρο, δεδο-

µένης και της πίεσης που υπάρχει για τη βελτίωση της κεφαλαιακής επάρκειας της Aspis Bank, εξαιτίας της

οποίας «εκκρεµεί» παράλληλα, µία νέα αύξηση κεφαλαίου. Ο κ. Ρέστης έχει και το 50,1% της FBBank και µέχρι πρότινος είχε διευκρινισθεί ότι η τυχόν εξαγορά της Aspis θα γινόταν από εκείνον ως φυσικό πρόσωπο και όχι µέσω της FBBank. Κυριότερος λόγος ήταν ότι δεν συµφωνούσε σε µία τέτοια εξαγορά ο δεύτερος σηµαντικός µέτοχος της τράπεζας, που είναι η ATEbank µε συµµετοχή της τάξεως του 40%. Η νέα διοίκηση της Αγροτι-κής υπό τον Θεόδωρο Πανταλάκη δεν θα είχε αντίρρηση να αποδεσµευ-θεί από τη συµµετοχή της στη FBBank, την οποία διοικεί ο Στάθης Πα-παγεωργίου. Ένα από τα πολυσυζητηµένα σενάρια, θέλουν την Αγροτική να συγχωνεύεται µε το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο (ίσως και µε το Ταµείο Παρακαταθηκών και Δανείων), αλλά ακόµη το τοπίο είναι ρευστό.

ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

Πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα (ετήσια βάση)

2008 2009 2010 2011

Ιδιωτικός τοµέας 16% 1% 2% 3%

Επιχειρήσεις 19% 0% 2% 3%

Νοικοκυριά 13% 2% 2% 3%

Καταναλωτικά 14% -1% 1% 1%

Στεγαστικά 12% 3% 3% 3%

Πηγή: HSBC, σε ονοµαστικούς όρους, χωρίς να συνυπολογίζονταιαναδιαρθρώσεις δανείων, διαγραφές και συναλλαγµατικές διαφορές

Βαθµός χρέωσης νοικοκυριών - επιχειρήσεων (% ΑΕΠ)

Ελλάδα 11ος 2009

Ευρωζώνη 11ος 2009

Επιχειρήσεις 55,20% 74,40%

Νοικοκυριά 49,50% 65,00%

* Στεγαστικά 33,20% 48,50%

* Καταναλωτικά 16,30% 16,50%

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, ΕΚΤ, Alpha Bank Εβδοµαδιαίο δελτίο

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΤΕΤΡΑΡΤΟ, τα υψηλά επίπεδα κι-νητικότητας κεφαλαίων περιπλέκουν τη διαχείριση χρέους. Οι οίκοι αξιο-λόγησης έσπευσαν να υποβαθµίσουν την πιστοληπτική ικανότητα αρκετών χωρών (µεταξύ των οποίων και της Ελλάδας) και η κίνησή τους έχει ιδι-αίτερη σηµασία επειδή οι περισσό-τερες κεντρικές τράπεζες και κάποια sovereign wealth funds δεν µπορούν να κατέχουν χρεόγραφα µε αξιολόγη-ση κάτω του «ΑΑ».

Οι κυβερνήσεις πρέπει να περιγρά-ψουν µε αξιόπιστες λεπτοµέρειες τα προγράµµατα δηµοσιονοµικής σταθε-ρότητας και να επιβάλουν διαρθρωτι-κές µεταρρυθµίσεις για τη δηµιουργία νέων µοχλών ανάπτυξης. Αλλιώς, το δηµόσιο χρέος θα αυξάνεται και µαζί µε αυτό το κόστος εξυπηρέτησης του (τα bond yields), καθώς οι χώρες θα ανταγωνίζονται στην προσέλκυση χρη-µατοδότησης. Το κόστος εξυπηρέτησής του ίσως εκτιναχθεί σε κάποια χώρα και ίσως θα είναι αδύνατον να αποτρα-πεί το φαινόµενο «ντόµινο» στη συνέ-χεια. Αν όλα αυτά σας θυµίζουν τη χώ-ρα που λέγεται Ελλάδα, έχετε δίκιο. Γι’ αυτό άλλωστε η δουλειά του τραπεζίτη δεν είναι τόσο δηµοφιλής πλέον στον τόπο µας. Γιατί ο τραπεζίτης στηρίζει τις εκδόσεις του δηµοσίου χρέους (εν-νοείται µε το αζηµίωτο) αλλά και επι-βαρύνεται όταν αντλεί χρήµατα από τις ξένες αγορές µε το υψηλό επιτόκιο που συνοδεύει το ελληνικό δηµόσιο.

Κόντρα στις πιθανότητες

Λίγο πριν διαγραφούν οι παραδο-σιακοί κανόνες των αγορών εξαιτίας της κρίσης, οι επενδυτές θεωρούσαν ως απόλυτα ασφαλή τα κρατικά οµό-λογα. Όµως αυτό δεν φαίνεται να ισχύει πλέον: για πρώτη φορά οι αγο-ρές έχουν αρχίσει να θεωρούν πιθα-νότερη την περίπτωση χρεοκοπίας µί-ας χώρας από τη χρεοκοπία µίας εται-ρείας. Σήµερα κοστίζει περισσότερο το να ασφαλιστείς ενάντια στην περί-πτωση χρεοκοπίας των ανεπτυγµένων χωρών της Ευρώπης, συµπεριλαµβα-νοµένης της Βρετανίας, σε σύγκριση µε το κόστος ασφάλισης έναντι ενδε-

χόµενης χρεοκοπίας 125 ευρωπαϊκών εταιρειών µε υψηλό επίπεδο πιστο-ληπτικής αξιολόγησης (investment grade companies), βάσει στοιχείων της Markit. Η αντίληψη για το τι είναι ασφαλές έχει αλλάξει άρδην, καθώς οι αποδόσεις των κρατικών οµολόγων τόσο της Βρετανίας όσο και άλλων χωρών βρίσκονται υψηλότερα από τις αντίστοιχες των εταιρικών οµολόγων. Τα βρετανικά Credit Default Swaps έχουν φθάσει στις 83 µονάδες βάσης από τον Σεπτέµβριο έως σήµερα. Τα CDS της Unilever βρίσκονται στις 29 µονάδες βάσης, ενώ της BP στις 38 µονάδες βάσης.

Το υπέρογκο βρετανικό χρέος έχει θέσει ακόµη και υπό αµφισβήτηση την αξιολόγηση «ΑΑΑ» της Βρετανίας, µε τους οίκους αξιολόγησης να τονίζουν ότι η χώρα θα πρέπει να µειώσει και το έλλειµµά της εάν δεν επιθυµεί να βρεθεί αντιµέτωπη µε το ενδεχόµενο υποβάθµισης. Βέβαια, η εικόνα είναι

ΣΑΣ ΣΤΗΡΙΞΑΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΗΡΙΞΕΤΕ!Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο οι τράπεζες περιορίζουν τις χορηγήσεις τους είναι για να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαιά τους για να ανταποκριθούν στις σχεδιαζόµενες ρυθµίσεις, σύµφωνα µε την τριµηνιαία έρευνα συνθηκών δανειοδότησης της ΕΚΤ. Ο Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι, µέλος του εκτελεστικού συµβουλίου της τράπεζας, θεωρεί ότι αυτό αποτελεί πηγή µεγάλης ανησυχίας καθώς οι τράπεζες προσπαθούν να ανταποκριθούν στις νέες ρυθµίσεις µειώνοντας την έκθεσή τους στην πραγµατική οικονοµία. Ο στόχος όµως της κρατικής στήριξης των τραπεζών στην κρίση, τονίζει, δεν ήταν η στήριξη του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος per se αλλά της βασικής λειτουργίας της χρηµατοοικονοµικής διαµεσολάβησης. Γι’ αυτό και η ΕΚΤ επιµένει τα πρόσφατα κέρδη τους να κατευθυνθούν σε κεφαλαιακή ενίσχυση ώστε να επιστρέψουν συντοµότερα στη χρηµατοδότηση της οικονοµίας. Η αντίδραση των τραπεζών στις σχεδιαζόµενες ρυθµίσεις δείχνει ότι κίνητρο των µάνατζερ και των µετόχων τους είναι τα αυξανόµενα µερίσµατα και οι αµοιβές και λιγότερο οι µακροπρόθεσµες επενδύσεις. Είναι επιτακτικό τράπεζες και ρυθµιστικές αρχές να βρουν µια νέα ισορροπία, αλλιώς, καταλήγει θα έχουµε χάσει την ευκαιρία να µάθουµε από την κρίση, θα έχουµε σπαταλήσει τα χρήµατα των φορολογουµένων και η κρίση θα επανέλθει.

διαφορετική για χώρες όπως η Ελλά-δα, η οποία βρίσκεται αντιµέτωπη µε υπερβολικά αδύναµη δηµοσιονοµική κατάσταση και η Γερµανία, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί το σηµείο αναφοράς (benchmark) της Ευρώπης. Οι αποδόσεις των ελληνικών οµολό-γων βρέθηκαν πολύ υψηλότερα σε σύγκριση µε αυτές των οµολόγων µε-γάλων εταιρειών ή τραπεζών. Τα κράτη µε υψηλά χρέη θα πρέπει να βάλουν σε τάξη τα δηµοσιονοµικά τους. Εάν απο-τύχουν, µπορεί να υπάρξει ένα µαζικό ξεπούληµα στις οµολογιακές αγορές. Η δυσχερής θέση στην οποία βρέθηκε η Ελλάδα, που είδε τα οµόλογά της να καταρρέουν, λόγω αµφιβολιών για την αξιοπιστία των δηµοσιονοµικών της µεγεθών, αποτελεί έναν καλό «συνα-γερµό» για τις υπόλοιπες κυβερνήσεις, έναν «συναγερµό» για το τι θα έχουν να αντιµετωπίσουν εάν δεν πάρουν τα κατάλληλα µέτρα.


Λορέντζο Μπίνι Σµάγκι

Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου. ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.

∆ηµιουργία banner και pop-up windows. Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.

Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατα-σκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.

Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: [email protected]

AllmediaCreativeΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

50 ΕΠΙΛΟΓΗ50 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Bancassurance

ΠΑΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ Ο διευθυντής Bancassurance της Εθνικής Ασφαλιστικής εκτιµά ότι η πώληση ασφαλιστικών προϊόντων µέσω των τραπεζικών δικτύων έχει επιβιβαστεί σε

αµαξοστοιχία ταχείας κυκλοφορίας. Ο ρόλος του bancassurance είναι σηµαντικός καθώς η αξιοπιστία του κοινού στις ασφαλιστικές εταιρείες δεν περνά τις καλύτερες της µέρες, εάν

συνεκτιµήσει κανείς και τις έξι ασφαλιστικές που έκλεισαν µέσα στο 2009. «Πρέπει πρώτα να ‘χτίσουµε’ την ασφαλιστική συνείδηση, από την αρχή και στοχευµένα. Αυτό απαιτεί προγραµµατισµό, κόπο και χρόνο. Είναι ταυτόχρονα όµως µονόδροµος», επισηµαίνει.

Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

Περνώντας στην Εθνική, αν θυµάµαι σω-στά, δραστηριοποιείται στο bancassurance από το 2004.

Περίπου έτσι. Γιατί είµαστε και πριν αλλά µόνο µε ασφαλίσεις πυρός για τους δανειολήπτες.

Και το µερίδιο αγοράς του Οµίλου ΕΤΕ στο bancassurance; Που κινείται;

Οι εργασίες bancassurance απο-τελούν σήµερα το 1/4 των συνολικών

µας εργασιών και το 1/3 των εργασιών ζωής, οι οποίες, φυσικά, έχουν «κτι-σθεί» στη διάρκεια πολλών ετών. Στις εργασίες bancassurance υπολογίζονται µόνο οι ασφαλίσεις που ολοκληρώ-νονται στα καταστήµατα της ΕΤΕ και ο πελάτης αποχωρεί µε τη βεβαίωση ασφάλισης στο χέρι. Βεβαίως υπάρ-χουν και άλλες ασφαλιστικές εργασίες από διάφορες συνέργιες µε την ΕΤΕ. Θα είχαµε µια καλύτερη αίσθηση του µεγέθους των εργασιών bancassurance της Εθνικής Ασφαλιστικής αν λέγαµε ότι αν αυτές πραγµατοποιούνταν από χωριστή εταιρία, αυτή θα ήταν από µόνη της η πέµπτη της ελληνικής αγο-ράς στις ασφαλίσεις ζωής. Σήµερα τα δίκτυα της ΕΤΕ έχουν ενστερνιστεί την άποψη ότι τα ασφαλιστικά προγράµ-µατα αποτελούν πλέον προϊόντα των καταστηµάτων τους. Τα παραγωγικά αποτελέσµατα είναι εξαιρετικά. Από τα 17 εκατ. ευρώ το 2004, φτάσαµε στα 234 εκατ. ευρώ το 2008.

Στις εξωστρεφείς δραστηριότητες τώρα. Ποιες οι προτεραιότητές σας στην Ανατο-λική Ευρώπη;

Στρατηγική της Εθνικής Ασφαλι-στικής είναι να ακολουθεί την ΕΤΕ στις διεθνείς κινήσεις της, µε έµφαση στη δυνατότητα ανάπτυξης υπηρεσιών

bancassurance. Και θα σας πω και συ-γκεκριµένα. Στη Ρουµανία στόχος είναι η εκµετάλλευση της δυναµικής για ανά-πτυξη του bancassurance µέσω στρατη-γικών συµµαχιών µε εγχώριους χρηµα-τοοικονοµικούς οργανισµούς π.χ., Banca Romaneasca, Alpha Bank Romania κ.λ.π. Στη Βουλγαρία, προτεραιότητα αποτε-λεί η ανάπτυξη των εργασιών, κυρίως bancassurance, µε αξιοποίηση της θέ-σης της UBB (θυγατρικής της ΕΤΕ), ενώ

αντίστοιχα στην Κύπρο στόχος µας είναι η περαιτέρω ενίσχυση της κερδοφορίας και η ανάπτυξη εργασιών µε ρυθµούς µεγαλύτερους της αγοράς.

Μάλλον δεν θα ήταν υπερβολή, κ. Νικήτα, ο ισχυρισµός ότι το bancassurance βοηθά σηµαντικά τη δηµιουργία στενότερων δε-σµών των καταναλωτών µε τα ασφαλιστικά προϊόντα. Είναι ή δεν είναι έτσι;

Πράγµατι οι τράπεζες έχουν ανα-πτύξει ισχυρούς δεσµούς µε τους πε-λάτες τους και τους συνδέουν σχέσεις εµπιστοσύνης. Αυτό τις διευκολύνει να ξεπερνούν τη σηµερινή χαµηλή ασφαλιστική συνείδηση των πολιτών αλλά και την πιθανή δυσπιστία τους απέναντι στις ασφαλιστικές εταιρίες. Αλλά τα πράγµατα ακολουθούν και τη φυσική τους ροή και οι τράπεζες καλύπτουν τις ανάγκες που δηµιουρ-γούνται. Να σας δώσω ένα παράδειγ-µα. Ο πολίτης σήµερα αισθάνεται την ανάγκη αγοράς ιδιωτικού συνταξιο-δοτικού προγράµµατος. Έτσι τα συ-νταξιοδοτικά προγράµµατα αποτε-λούν πλέον προϊόντα των τραπεζικών καταστηµάτων µας. Στην Εθνική, µά-λιστα, σήµερα προγράµµατα διαγνω-στικών εξετάσεων έρχονται να πά-ρουν τη θέση τους στα καταστήµατα της τράπεζας.

Το κανάλι διανοµής είναι που κάνει τη διαφορά στη συνείδηση του κοινού

Αυξάνονται τα θετικά µηνύµατα που δίνει η αγορά σχετικά µε το bancas-

surance. Και αυτό δεν είναι ελληνικό αλλά ευρωπαϊκό φαινόµενο. Έτσι, δεν είναι κ. Νικήτα;

Πράγµατι. Κερδίζει συνεχώς µερί-δια αγοράς αν και οι ρυθµοί ανάπτυξής του είναι εξαιρετικά διαφορετικοί από χώρα σε χώρα, ιδιαιτέρως στις ασφα-λίσεις ζωής. Σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία τα συνταξιοδοτικά

προγράµµατα διατίθενται σε ποσοστό άνω του 70% από τα τραπεζικά δίκτυα. Στο Ηνωµένο Βασίλειο το νοµοθετικό πλαίσιο δεν διευκολύνει την ανάπτυξή του και στη Γερµανία οι πολίτες κινού-νται πιο παραδοσιακά.

Και στην Ελλάδα; Εννοώ, πώς θα χαρακτη-ρίζατε σήµερα την πορεία του κλάδου;

Εξελίσσεται µε ταχείς ρυθµούς και ιδιαιτέρως για τις ασφαλίσεις ζωής. Η αλήθεια είναι ότι το bancassurance δη-µιούργησε µία νέα αγορά. Έδειξε στην πράξη, τα οφέλη των ασφαλιστικών προγραµµάτων σε µερίδα του κοινού που µέχρι τότε αντιµετώπιζε αρνητι-κά την έννοια της ασφάλισης. Σήµερα αποτελεί κεντρική επιλογή πολλών τραπεζών οι οποίες αντιλήφθηκαν γρή-γορα τα οφέλη από την προώθηση των bancassurance εργασιών. Έχουν σηµα-ντικά κέρδη από τις προµήθειες άλλω-στε. Έτσι, οι τράπεζες διαθέτουν προϊό-ντα που συνδυάζονται µε τα τραπεζικά ή τα συµπληρώνουν καλύπτοντας ανά-γκες των πελατών τους και µειώνοντας σε αρκετές περιπτώσεις τις δικές τους επισφάλειες. Έχει γίνει πλέον κατανοη-τό και στα δίκτυα των τραπεζών ότι τα ασφαλιστικά προγράµµατα που είναι κατάλληλα σχεδιασµένα, έχουν φυσική θέση µέσα στο τραπεζικό κατάστηµα.

«Σήµερα τα δίκτυα της ΕΤΕ έχουν ενστερνιστεί την άποψη ότι τα ασφαλι-στικά προγράµµατα αποτελούν πλέον προϊόντα των καταστηµάτων τους. Τα παραγωγικά αποτελέσµατα είναι εξαιρετικά. Από τα 17 εκατ. ευρώ το 2004, φτάσαµε στα 234 εκατ. ευρώ το 2008».

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

Εάν η Ελλάδα δεν καταφέρει να αποβάλει τον κακό εαυτό της και µάλιστα µε όσο το δυνατόν πιο σύντοµες διαδικασίες, το βρα-βείο που θα της απονεµηθεί στο τέλος του έτους θα είναι αυτό του Χρυσού Βατόµουρου, από τα γνωστά σε όλους µας αντιβρα-βεία Όσκαρ. Δεδοµένων των προβληµάτων, εάν η χώρα κατα-φέρει να αποφύγει το χρυσό βατόµουρο, αυτό, από µόνο του, θα είναι επιτυχία.

Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΑΣΤΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΤΑ ΟΣΚΑΡ

& ΤΑ XΡΥΣΑ BΑΤΟΜΟΥΡΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 53

Τ ο έχουµε ακούσει τόσες πολλές φορές τον τε-

λευταίο καιρό και όχι αδικαιολόγητα, που απορίας άξιο θα είναι να υπάρ-χει έστω και ένας Έλληνας που να µην έχει αναφέρει και αυτός µε τη σειρά του ότι «Το 2010 θα είναι µια δύσκο-λη χρονιά». Κι ίσως η πιο κρίσιµη των τελευταίων ετών, να προσθέσου-µε. Το διακύβευµα της κρίσιµης χρο-νιάς που βρίσκεται ακόµα στην αρχή της, δεν είναι άλλο από τη δυνατότη-τα της χώρας συνολικά να υπερβεί τον εαυτό της. Και για να διατυπώσουµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους, να αποβάλει τον κακό εαυτό της. Το σκη-νικό συµπληρώνουν µια σειρά από βεβαιότητες, υποψίες και θεωρήσεις,

χαρακτηριστικές των εξελίξεων που θα ζήσουµε.

Βεβαιότητα πρώτη: Η Ευρω-παϊκή Ένωση δεν θέλει την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης. Καλώς ή κακώς, η Ελλάδα αποτελεί µέρος του ευρωπα-ϊκού οικοδοµήµατος. Αν ένας µέρος του αποσπαστεί ουδείς είναι σε θέση να προβλέψει τι θα συµβεί στο οικο-δόµηµα. Κάποιοι άλλοι θα ήθελαν την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης να προκα-λεί ρωγµή στο ευρωπαϊκό οικοδόµη-µα, που έτσι κι αλλιώς έχει µύριους άλλους λόγους να το κλονίζουν. Κά-πως έτσι το ελληνικό πρόβληµα κα-θίσταται και ευρωπαϊκό. Ειδάλλως, οι Ευρωπαίοι δεν θα είχαν κανένα...

πρόβληµα να πάψουν να ασχολού-νται. Πάλι καλά που ασχολούνται µαζί µας. Το πρόβληµα θα ήταν να αδιαφο-ρήσουν. Πάλι καλά που σπεύδουν να δώσουν συµβουλές, τεχνογνωσία και νέο χρήµα. Έβαλαν (και) εδώ τα λεφτά τους και για να τα σώσουν, µια επιλο-γή έχουν: Να δώσουν κι άλλα. Με µια διαφορά: Αυτή τη φορά θέλουν να ξέρουν επακριβώς που θα πάνε και πώς θα αξιοποιηθούν.

Βεβαιότητα δεύτερη: Τα κοι-νοτικά κονδύλια θα αποτελέσουν τη µόνη πηγή χρηµατοδότησης κι ανα-θέρµανσης της ελληνικής οικονοµίας. Και ταυτόχρονα την τελευταία ευκαι-ρία για να ανακάµψει η χώρα. Με τις

ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ! Το παιχνίδι της µοίρας και της ζωής δίνει στους δύο φίλους και συµµαθητές από τα παλιά, την πρόκληση να συµβάλλουν, ο καθένας από το πόστο του, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση!

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

Θεώρηση πρώτη: Πρόκειται για έργο τιτάνιο που αναπόφευκτα θα συναντήσει µεγάλες και ποικίλες αντιδράσεις. Κι εδώ βρίσκεται η µε-γάλη πρόκληση και η ευθύνη της πο-λιτικής ηγεσίας του τόπου που προ-σωποποιούν ο Γιώργος Παπανδρέου κι ο Αντώνης Σαµαράς.

Θεώρηση δεύτερη: Το παιχνί-δι της µοίρας και της ζωής έδωσε στους δυο φίλους και συµµαθητές από τα παλιά, την ευκαιρία να συµ-βάλουν καθοριστικά (ο καθένας από το σηµαντικό θεσµικό του πόστο), προκειµένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος της χρόνιας ελληνικής πα-θογένειας που διαχρονικά διατηρεί σ το περιθώριο – και ουσιασ τ ικά εκτός «παιχνιδιού» – ένα σηµαντικό κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας µε όραµα, φαντασία και δηµιουργικό-τητα και εµποδίζει την πρόοδο και την ευηµερία του τόπου.

τράπεζες να επιδεικνύουν ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα να χρηµατοδο-τήσουν επιχειρήσεις που κατά το πρόσφατο παρελθόν επέδειξαν αφε-ρεγγυότητα και αναξιοπιστία, καθώς και επισφαλή επιχειρηµατική σχέδια, η διαπραγµάτευση κυβέρνησης και Κοµισιόν είναι σχεδόν µονόδροµος. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο «µπρα ντε φερ» που ξεκίνησε ήδη και αφορά πρωτίστως στη δηµιουργία δικλίδων ασφαλείας που θα απαγορεύουν στην πολιτική και κοµµατική νοµενκλατού-ρα να οικειοποιηθεί κοινοτικούς πό-ρους. Το κρίσιµο ζητούµενο είναι ο τρόπος που τα νέα κοινοτικά κονδύλια που προβλέπει το ΕΣΠΑ θα φθάσουν απευθείας, χωρίς πολιτική µεσιτεία, στο υγιές και δηµιουργικό κοµµάτι της ελληνικής κοινωνίας – όσο πλέον απέµεινε στη χώρα...

Υποψία πρώτη: Είναι αρκετά πι-θανό, ο Γιώργος Παπανδρέου να έχει αντιληφθεί πως το κρίσιµο ζητούµε-νο είναι να διασφαλίσει την απρό-σκοπτη ροή των ευρωπαϊκών κονδυ-λίων προς το υγιές και παραγωγικό κοµµάτι της ελληνικής αγοράς, µε τις µικρότερες δυνατές απώλειες και δι-αρροές προς το παρασιτικό κοµµατι-κό, µιντιακό, συνδικαλιστικό πλέγµα κρατικοδίαιτων συµφερόντων που το λυµαίνονταν όλα αυτά τα χρόνια. Εξ ου και είναι κρίσιµο να διασφαλίσει όρους και προϋποθέσεις διαφάνειας στη λειτουργία του κράτους και του πολιτικού συστήµατος ευρύτερα.

Υποψία δεύτερη: Ίσως για αυ-τό άλλωστε ζητά σε αυτό ακριβώς το σηµείο τη συναίνεση της αξιωµατι-κής αντιπολίτευσης και του Αντώνη Σαµαρά. Δεν είναι τυχαίο που όλες οι προωθούµενες αλλαγές και µεταρ-ρυθµίσεις, από τον εκλογικό νόµο και τη διοικητική (ανα)διοργάνωση της χώρας, µέχρι τη φορολογική µε-ταρρύθµιση και τη διεύρυνση του «πόθεν έσχες» έχουν ως κεντρικό στόχο τον περιορισµό της διαφθο-ράς σε όλα τα επίπεδα της κρατικής µηχανής και σε όλα τα στρώµατα της ελληνικής κοινωνίας.

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ

Ακόµα και αν η χώρα επι-στράτευε τις µαγικές ιδιότητες του Χάρυ Πότερ ή τις ικανότη-τες επίλυσης προβληµάτων του Σέρλοκ Χόλµς και πάλι ίσως δεν θα είχε αρκετά πολεµοφόδια στη φαρέτρά της µπροστά στην πρόκληση που αντιµετωπίζει.

Λίγο πολύ στην ατζέντα της καθη-µερινότητά µας έχουµε ακούσει

ό,τι διαδίδεται: Η χώρα βρίσκεται σ το χείλος της χρεωκοπίας, σ την πόρτα εξόδου της Ευρωζώνης και στον προθάλαµο του Διεθνούς Νο-µισµατικού Ταµείου. Πρόκειται τε-λικά για απλές διαδόσεις; Υπάρχουν βάσιµες υποψίες; Ή βεβαιότητες; Το βέβαιο είναι πως ουδείς µπορεί να έχει βεβαιότητες... Και όλα αυτά τη στιγµή που βεβαιώνεται ευρέως ότι: Ο τόπος βρίσκεται σε διαδικασία µετάβασης. «Ή αλλάζουµε ή βου-λιάζουµε», διακήρυττε προεκλογικά ο Γ. Παπανδρέου. Πρωθυπουργός σήµερα µε νωπή και ισχυρή λαϊκή εντολή, καλείται να πρωτοστατήσει των αναγκαίων αλλαγών και µεταρ-ρυθµίσεων. Να γίνει ο καταλύτης της επίλυσης χρόνιων παθογενει-ών και προβληµάτων. Ειδάλλως, τα προβλήµατα θα τον πνίξουν και µαζί του θα βουλιάξει κι η χώρα. Και σί-γουρα δεν χρειάζεται να εξηγήσου-µε γιατί: Ένας κούκος δεν φέρνει την Άνοιξη! Οι καλές προθέσεις του Γ. Παπανδρέου δεν αρκούν για να βγει ο τόπος από το σηµερινό αδιέξοδο. Ούτε βεβαίως θα ήταν φρόνιµο να τού αποδοθούν µαγικές ικανότητες. Ο Χάρυ Πότερ είναι ένας δηµοφιλής ήρωας, για µικρούς και µεγάλους. Ουδέποτε όµως – ακόµα και σαν παραµύθι – δεν ανέλαβε να σώσει µια χώρα µε τα µαγικά του... Και µια το «πιάσαµε» κινηµατογραφικά ας το συνεχίσουµε έτσι: Υποψιάζεται κανείς βάσιµα ότι το ελληνικό πρό-βληµα είναι ένας γρίφος για δυνα-τούς λύτες. Ακόµα κι ο ανανεωµένος (και πλέον κινηµατογραφικός Σέρ-λοκ Χολµς) θα τα έβρισκε σκούρα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΑΣΤΑΤΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ

«ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΧΑΛΙ ΜΑΣ;»*

Εάν ήταν στίχοι ενός τραγουδιού, σίγουρα θα ήταν το «Τι θα γίνει µε το χάλι µας;». Ο λόγος για την κατάσταση και τ ις προκλήσεις που πρέπει να αντιµετωπίσει η χώρα το 2010. Και θα συνεχίζα-µε και παρακάτω: «Φταίει λένε το κεφάλι µας /µια ζωή που κάνει λάθη /µα ποτέ δε λέει να µάθει /και συνέχεια απορεί». Σήµερα ο Γιώργος Παπανδρέου καλείται να αποδειχτεί αντάξιος ηγέτης των απαιτητικών καιρών, βάζοντας µία τάξη σε µία σειρά από χρό-νια προβλήµατα και εξαλείφοντας παθογένειες που ταλανίζουν τη χώρα για µεγάλο διάστηµα.

* «Το χάλι µας» σε µουσική και στίχους του Γιώργου Ζήκα. Πρώτη εκτέλεση: Δηµήτρης Ζερβουδάκης, Γιώργος Ζήκας. Album: «Μια ζωή στην ίδια τάξη», 1996.

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

Ε ίναι γεµάτη η καθηµερινό-τητά µας από δηµοσιεύµατα ότι η χώρα βρίσκεται σ το

χείλος της χρεωκοπίας. Μικρή ίσως σηµασία έχει εάν οι διατυπώσεις αυτές περιγράφουν την πραγµατι-κότητα κατά γράµµα ή εντάσσονται σε ένα ευρύτερο κλίµα υπερβολής που συνηθίζουν οι αγορές. Σηµασία έχει η αντίδραση της χώρας να είναι δυναµική ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιµη ανάπτυξή της. Αυτό προϋ-ποθέτει για όσους αποφασίζουν για τον τόπο να δέχονται την κριτική και να κάνουν αυτοκριτική. Να κάνουν όµως, σοβαρή αυτοκριτική, χωρίς να επιτρέπουν στη σκέψη, να µετα-τοπίζει το επίκεντρο του ενδιαφέρο-ντος αλλού, πρακτική που ακολού-θησαν οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα την τελευταία εικοσαετία. Πρόκειται µε άλλα λόγια, για το φαινόµενο µιας χρόνιας ελληνικής αυταπάτης που έχει φέρει σήµερα τη χώρα σε αδιέξοδο σύµφωνα µε το δοκίµιο περί αυταπάτης: «Το πραγµατικό και το διπλό του», του Κλεµάν Ροσέ (Εκ-δόσεις Αρµός). Λέει λοιπόν ο Ροσέ που δίδαξε φιλοσοφία για 39 χρόνια (1967-1998) στο Πανεπιστήµιο της Νίκαιας στη Γαλλία. «Τίποτα δεν εί-ναι πιο εύθραυστο από την ικανότη-τα του ανθρώπου να αποδέχεται την πραγµατικότητα … Αν το πραγµατι-κό µε ενοχλεί και επιθυµώ να απαλ-λαγώ από αυτό, θα το ξεφορτωθώ µε έναν πιο ευέλικτο τρόπο, αντι-κρίζοντάς το δηλαδή µε ένα βλέµµα που αποτελεί τη µέση οδό ανάµεσα στην ανεπιφύλακτη αποδοχή και την

ανεπιφύλακτη απόρριψη: ... Ναι, σε αυτό που αντιλαµβάνοµαι, όχι, στις συνέπειες που θα έπρεπε κανονικά να ακολουθήσουν». Γιατί για την Ελ-λάδα η πραγµατικότητα της συµµε-τοχής της στο ευρώ, αποδεικνύεται ότι δεν σήµαινε ταυτόχρονα και υιο-θέτηση ανάλογων πολιτικών, δηλαδή περιστολή των πολιτικών που οδη-γούσαν σε υψηλότερα ελλείµµατα, υψηλότερο πληθωρισµό, δηµόσιο δανεισµό και χαµηλότερη ανταγω-νιστικότητα. Το αντίθετο συνέβαινε. Και εδώ ακριβώς συνίσταται αυτό που ονοµάζει ο Ροσέ το πραγµατικό και το διπλό του. Η αντίληψη δηλα-δή της πραγµατικότητας που µπορεί να οδηγεί στις πρακτικές που αυτή υπαγορεύει ή σε άλλες πρακτικές που δεν συνάδουν µε ό,τι υπαγο-ρεύει το πραγµατικό. Η αυταπάτη µε άλλα λόγια. Κάπως έτσι η χώρα λειτουργώντας µέσα στο ευρωπαϊ-κό οικονοµικό σύστηµα της ΕΕ και κάτω από το νέο περιβάλλον δυσκο-λεύεται να προσαρµοστεί. Γιατί την

εποχή που έπρεπε να ακολουθήσει τις άλλες χώρες και να εκσυγχρονι-στεί, «προτίµησε» να αρκεστεί στο να αντιλαµβάνεται την πραγµατικό-τητα, χωρίς να υιοθετεί τις πρακτικές που αυτή υπαγόρευε. Ο Ροσέ είναι ιδιαίτερα εύστοχος για αυτή την τα-κτική: «Δεν αρνούµαι να δω και δεν αµφισβητώ καθόλου το πραγµατικό που εµφανίζεται µπροστά στα µά-τια µου. Αλλά η συγκατάβασή µου σταµατάει εδώ. Είδα, αποδέχτηκα, αλλά µην µου ζητάτε τίποτα περισ-σότερο. .. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν πρόκειται τόσο για λανθασµέ-νη όσο για ‘άχρηστη αντίληψη’ (της πραγµατικότητας). Αυτή η ‘άχρηστη αντίληψη’ αποτελεί, είναι ένα από τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά της αυταπάτης». Και αυτό είναι ό,τι δεν πρέπει να κάνει σήµερα η χώρα. Να αφεθεί και πάλι σε αυταπάτες. Η πραγµατικότητα του 2010 είναι από δύσκολη έως σκληρή. Οι πρακτικές που προκύπτουν από αυτή δεν µπο-ρούν παρά να είναι ανάλογες.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ& ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ Όταν η φιλοσοφική σκέψη συναντά τις πολιτικές πρακτικές. Αλλιώς, πώς το δοκίµιο περί αυταπάτης: «Το πραγµατικό και το διπλό του», του γάλλου καθηγητή, Κλεµάν Ροσέ µας δίνει τα εργαλεία ερµηνείας των πολιτικών πρακτικών που ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις την τελευταία εικοσαετία.

Από τη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

O,τι γυαλίζει δεν είναι απαραίτητα και χρυσός. Ούτε όµως εξ ορι-σµού συµβαίνει και το αντίθετο. Γιατί µπορεί σύµφωνα µε την Κινεζική αστρολογία το 2010 να είναι το έτος του Μεταλλικού Τίγρη, για τους Κι-νέζους όµως ο µεταλλικός τίγρης δεν συµβολίζει δυναµισµό όπως για τον Δυτικό κόσµο αλλά µία κατάσταση που χαρακτηριστικό της αποτε-λούν τα αντικρουόµενα στοιχεία. Ό,τι ακριβώς δηλαδή συµβαίνει σή-µερα µε την παγκόσµια οικονοµία. Το 2010 ήδη δίνει τα πρώτα δείγ-µατα γραφής που προµηνύουν µία χρονιά µε µεγάλες αβεβαιότητες. Χαρακτηριστικό που ταιριάζει γάντι στην εικόνα των αγορών. Η πραγ-µατική οικονοµία δειλά ανακάµπτει, υπό τη δαµόκλειο σπάθη των αγορών οµολόγων. Αγορές που εδράζονται, κινούνται και περιστρέφο-νται στην εύθραυστη ισορροπία της εµπιστοσύνης των επενδυτών στα κρατικά οµόλογα.

ΗΧΡΟΝΙΑ

ΤΟΥΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ

ΤΙΓΡΗ

Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟ 2010

ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

H ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ TO 2010

Σ τα τέλη του 2009, ο πρώην υπουργός Οι-κονοµικών (1995-99) κα ι ν υ ν π ρ ό εδ ρ ο ς στο Συµβούλιο Εξω-τερικών Υποθέσεων των ΗΠΑ, Ρόµπερτ

Ρούµπιν, έκανε τις ακόλουθες οικο-νοµικές εκτ ιµήσεις σ το περιοδικό Newsweek: «Οι ΗΠΑ αντιµετωπίζουν την προσεχή 10ετία οµοσπονδιακά ελλείµµατα που απειλούν πολύ σο-βαρά την αγορά οµολόγων, τη συναλ-λαγµατική ισοτιµία, την οικονοµία και το οικονοµικό µέλλον κάθε αµερικα-νού εργαζόµενου και οικογένειας. Οι κίνδυνοι αυτοί µεγεθύνονται από τις περιβάλλουσες συνθήκες στις οποίες δηµιουργούνται τα ελλείµµατα αυτά: ένα χαµηλό ποσοστό αποταµίευσης των νοικοκυριών παρά την πρόσφατη αύξησή του, µεγάλες ανάγκες χρηµα-τοδότησης για την αποπληρωµή των οµοσπονδιακών χρεών που λήγουν κάθε χρόνο, υψηλό ειδικό βάρος των δολαριακών τίτλων που περιλαµβά-νουν τα ξένα χαρτοφυλάκια, επιδεί-νωση δηµοσιονοµικών προοπτικών το επόµενο διάστηµα, και ανταγωνι-στική αναζήτηση κεφαλαίων από άλ-λες χώρες για τη χρηµατοδότηση των ελλειµµάτων τους.

Η συµβατική σοφία εδώ υπαγο-ρεύει την ανησυχία µήπως οι ιδιωτι-κές επενδύσεις εκτοπισθούν (από τα δηµόσια ελλείµµατα), εξέλιξη που θα κατέληγε σε µείωση της παραγωγι-κότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Επιπλέον, οι αρχές της δεκαετίας του ’90 έδειξαν πως η επισφαλής δηµοσιονοµική κατά-σταση µπορεί να έχει µία συµβολική επίδραση που ευρέως υποσκάπτει την επιχειρηµατική και καταναλω-τική εµπιστοσύνη. Αλλά τελικά, και αυτό είναι πολύ πιο επικίνδυνο, οι αγορές οµολόγων και συναλλάγµα-τος µπορεί να αντιδράσουν έντονα, µπροστά στους φόβους σχετικά µε τις ανισορροπίες προσφοράς και ζή-τησης κεφαλαίων τα επόµενα χρόνια ή σχετικά µε τον πληθωρισµό. Μέχρι σήµερα οι επιδράσεις αυτές αποφεύ-χθηκαν χάρη σε µία σειρά παράγο-

ντες όπως οι µεγάλες εισροές ξένων κεφαλαίων σε αµερικανικούς κρα-τικούς τίτλους, οι ανησυχίες για τη σταθερότητα άλλων ξένων νοµισµά-των, το χαµηλό επίπεδο ζήτησης για κεφάλαια από τον ιδιωτικό τοµέα και η καλή ψυχολογία της αγοράς. Όµως, οι παράγοντες αυτοί δεν µπορεί να συνεχίσουν να λειτουργούν στο δι-ηνεκές και η αλλαγή µπορεί να προ-κύψει βίαια και απρόβλεπτα».

Το µήνυµα του Ρούµπιν είναι πως το 2010 αποτελεί ένα κατ’ εξοχήν αβέ-βαιο έτος ως προς τις οικονοµικές και χρηµατιστηριακές εξελίξεις. Με συ-νέπεια οι όποιες προβλέψεις να είναι εξίσου επισφαλείς. Φαίνεται, δε, από την πρόσφατη στάση των αγορών που αναµένουν τα εταιρικά αποτελέσµατα του τέταρτου τριµήνου 2009, όχι τόσο για να δουν εάν υπήρξαν κέρδη (αυτό είναι σχεδόν βέβαιο) όσο για να δια-πιστώσουν εάν τα κέρδη αυτά – αντί-θετα απ’ ότι έγινε στο τρίτο τρίµηνο που η πηγή τους ήταν αποκλειστικά η δραστική µείωση του λειτουργικού κόστους – προέρχονται από αύξηση των πωλήσεων και εσόδων, δηλαδή εάν διαπιστώνεται αύξηση της ζήτη-σης και πραγµατική ανάκαµψη της οι-κονοµίας. Γιατί βεβαίως οι οικονοµι-κοί δείκτες εµφανίζουν βελτίωση που να δικαιολογεί την τάση ανάκαµψης των οικονοµιών, όµως η συνεχιζό-µενη αύξηση της ανεργίας, η µείωση των πραγµατικών αποδοχών λόγω απολύσεων και της πρόσφατης ανό-δου του πληθωρισµού, η τάση των νοικοκυριών πλέον να περικόπτουν τις δαπάνες τους για να µπορέσουν να αποπληρώσουν τα χρέη τους, η αύξη-ση των τιµών των πρώτων υλών και η τάση αύξησης των επιτοκίων και του κόστους του χρήµατος σε συνδυασµό µε την απροθυµία των τραπεζών να δανείσουν, αποτελούν σοβαρότατους ανασταλτικούς παράγοντες για την ουσιαστική ανάκαµψη της οικονοµίας. Και επειδή οι χρηµατιστηριακές αγο-ρές ανέκαµψαν µε πρωτοφανή ισχύ το 2009 (από 50% έως 100%) σαν απο-τέλεσµα της προηγούµενης µεγάλης τους πτώσης το 2008, είναι λογικό η διατήρηση της ανόδου τους µέσα στο

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΜΕ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ!

Οι αγορές αναµένουν τα εταιρικά αποτελέσµατα του τέταρτου τριµήνου 2009, όχι τόσο για να δουν εάν υπήρξαν κέρδη (αυτό είναι σχεδόν βέβαιο) όσο για να διαπιστώσουν εάν τα κέρδη αυτά – αντίθετα απ’ ότι έγινε στο τρίτο τρίµηνο που η πηγή τους ήταν αποκλειστικά η δραστική µείωση του λειτουργικού κόστους – προέρχονται από αύξηση των πωλήσεων και εσόδων, δηλαδή εάν διαπιστώνεται αύξηση της ζήτησης και πραγµατική

ανάκαµψη της οικονοµίας.

2010 να αναζητά πιο στέρεα ερείσµα-τα στα επιχειρηµατικά και οικονοµικά θεµελιώδη µεγέθη.

Δύο όψεις

Τι µπορεί να περιµένει, λοιπόν, κανείς στην πραγµατική οικονοµία το 2010; Με δεδοµένη (α) την τάση αναδίπλωσης των καταναλωτών που προκαλεί η οικονοµική ανασφάλεια, η ανάγκη αύξησης των αποταµιεύσε-ων και αποπληρωµής των χρεών και (β) τη τάση αποµόχλευσης και εξορ-θολογισµού των ισολογισµών των επιχειρήσεων που αναµένεται να συ-νεχισθεί λόγω των µέχρι σήµερα ανε-παρκών βελτιώσεων, πολλά θα εξαρ-τηθούν από τη διατήρηση ή µη της επεκτατικής νοµισµατικής και δηµοσι-ονοµικής πολιτικής των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσµο.

Η αλήθε ια ε ίνα ι πως τα κρά -τη που ανέλαβαν να στηρίξουν τις τράπεζες και τις µεγάλες επιχειρή-σεις των χωρών τους το 2008-2009 εκπονώντας µαζικά προγράµµατα οικονοµικών ενισχύσεων, επωµίστη-καν µεγάλα βάρη που διόγκωσαν τα

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

δηµόσια ελλείµµατα και χρέη τους σε βαθµό που να µην επιτρέπεται η συνέχιση αυτής της συµπεριφοράς αλλά, αντίθετα, για αρκετές χώρες να επιβάλλεται µία συνετή και πε-ριοριστική διαχείρισή τους. Ο φό-βος είναι πως η ταυτόχρονη υπερ-χρέωση τόσων πολλών κρατών σε συνθήκες στάσιµης ή υποτονικής ανάπτυξης είναι ικανή να τα οδηγή-σει σε ένα φαύλο κύκλο δανεισµού για την αποπληρωµή παλαιότερων χρεών που θα έχει σαν συνέπεια την δραστική αύξηση των επιτοκί-ων και την αδυναµία µελλοντικής αποπληρωµής τους (βλ κίνδυνο χρε-οκοπιών). Σήµερα πολλά κρατικά προγράµµατα οικονοµικών ενισχύ-σεων τερµατίζουν χωρίς να προβλέ-πεται η αυτόµατη ανανέωσή τους. Συγχρόνως, οι νοµισµατικές αρχές δεν προτίθενται επί του παρόντος να αντιµετωπίσουν τον αναδυόµενο πληθωρισµό µε αυξήσεις των βασι-κών τους επιτοκίων.

Βαρόµετρο τα οµόλογα

Υπό το πρίσµα αυτό, η κρίσιµη αγορά που θα κρίνει µάλλον τις εξε-λίξεις το 2010 είναι αυτή των κρα-τικών οµολόγων. Εάν οι επενδυτές δείξουν εµπιστοσύνη στις συνεχώς αυξανόµενε ς εκδόσεις κρατ ικών οµολόγων διαφόρων χωρών, τότε η χρηµατοδότηση των επεκτατικών δηµοσιονοµικών πολιτ ικών ενδε-χοµένως να συνεχιστεί για ένα διά-στηµα ωσότου να ισχυροποιηθεί η οικονοµική ανάκαµψη. Εάν, όµως, συναντήσει προβλήµατα ή καταρ-ρεύσει η εµπιστοσύνη µε αφορµή χρηµατοπιστωτικά ατυχήµατα µε-µονωµένων χωρών (πχ Ντουµπάϊ, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λετονία κλπ), τότε το στήριγµα της οικονο-µικής πολιτ ικής θα εκλείψει ορι-στικά και η πραγµατική οικονοµία θα οδεύσει σε µία δεύτερη ύφεση (double dip) µε τα χρηµατιστήρια να προηγούνται στη πτώση. Αυτό είναι ένα πιθανό σενάριο για τα µέσα ή τέλη του 2010, µε πολύ πιθανότερη ωστόσο τη συνέχιση της ανάκαµψης το επόµενο διάστηµα.

ΠΡΟΣΟΧΗ. Η ΕΡΓΑΛΕΙΟΘΗΚΗ ΜΑΣΕΧΕΙ ΕΞΑΝΤΛΗΘΕΙ!

Η παγκόσµια οικονοµία ανακάµπτει ταχύτερα από ό,τι αναµενόταν, όµως η ανάκαµψη παραµένει εύθραυστη προειδοποιεί

ο επικεφαλής του ΔΝΤ. Σε πρόσφατη οµιλία του στο Τόκιο, ο Ντοµινίκ Στρος-Καν, συνέδεσε τις µεγάλες αβεβαιότητες µε την άνοδο της ανεργίας που

µπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εντάσεις, µε την αυξανόµενη διάθεση ανάληψης κινδύνου των επενδυτών που οδηγεί σε µεγάλη ροή κεφαλαίων προς τις αναδυόµενες οικονοµίες (Ασίας, Βραζιλίας και Ρωσίας) µε κίνδυνο να

δηµιουργηθούν συνθήκες φούσκας στις τοπικές αγορές και µε σηµαντικές δυσµενείς επιπτώσεις αν αυτές διακοπούν απότοµα και, τέλος, µε το timing της εξόδου από τα πακέτα στήριξης της

οικονοµίας των κυβερνήσεων υπό το βάρος των αυξανόµενων ελλειµµάτων. Όπως τόνισε,

µία δεύτερη ύφεση (double dip) δεν είναι καθόλου απίθανη αν η στήριξη της οικονοµίας αποσυρθεί πριν διασφαλισθεί η εδραίωση της ανάκαµψης. Και

αυτό θα έχει συµβεί µόνο όταν διαπιστώσουµε αύξηση της απασχόλησης και της ζήτησης από τις

επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Ως τότε, µεγάλη προσοχή, γιατί όπως είπε έχουµε χρησιµοποιήσει σχεδόν όλα τα εργαλεία νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής πολιτικής που

διαθέτουµε. Αν διολισθήσουµε και πάλι σε ύφεση θα είναι πολύ, πολύ δύσκολο να λύσουµε το πρόβληµα, είπε χαρακτηριστικά.

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΕ – ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ

Όπως χορεύουν, έτσι και προεδρεύουν.Η ισπανική προεδρία, από την αρχή της θητείας καταπιάνεται, σε έντονους ρυθµούς, µε την εφαρµογή της συνθήκης της Λισαβόνας, η οποία θα επιφέρει ση-µαντικές αλλαγές στη λειτουργία της ΕΕ, προωθεί τη νέα οικονοµική στρατηγική «ΕΕ 2020» αλλά και τη συντονισµένη έξοδο των κυβερνή-σεων από τα προγράµµατα αναχαίτισης της κρίσης.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ FLAMENCO

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Σ

τη νέα Συνθήκη της ΕΕ που τέ-

θηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου, οι σηµα-ντικότερες αλλαγές έχουν να κάνουν µε τα δύο νέα πρόσωπα, τον πρόεδρο της ΕΕ και την ύπατη Εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική. Σε αντίθεση µε ό,τι συνέβαινε µέ-χρι τώρα, ο Ισπανός πρωθυπουργός, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο δεν θα προεδρεύσει στις Συνόδους Κορυφής, τον ρόλο αυτό ανέλα-βε πλέον για τα επόµενα δυόµισι χρόνια ο Βέλγος πρόεδρος της Ένωσης, Χέρµαν Βαν Ρόµπει. Η δεύτερη αλλαγή αφορά το σκέλος των εξωτερικών σχέσεων του Συµ-βουλίου Υπουργών Εξωτερικών, όπου δεν θα προεδρεύει ο Ισπανός ΥΠΕΞ, Μιγκέλ Ανχελ Μορατίνος, αλλά η Βρετανίδα Ύπα-τη Εκπρόσωπος, Κάθριν Άστον. Οι Ισπα-νοί θα προεδρεύουν σε όλα τα υπόλοιπα Συµβούλια Υπουργών και σ το σκέλος των γενικών υποθέσεων του Συµβουλίου Υπουργών Εξωτερικών. Τα νέα πρόσωπα έχουν ήδη αναλάβει τα καθηκοντά τους,

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

Λαµβάνοντας υπόψη τα πενιχρά αποτελέ-

σµατα της Στρατηγι-κής της Λισαβόνας,

ο Ισπανός Πρωθυ-πουργός, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, προωθεί µε ιδιαίτερο ζήλο τη

νέα στρατηγική της ΕΕ για την νέα δεκαετία.

Διακρίνεται από τρεις θεµατικούς στόχους: τη δηµιουργία αξίας

από τη γνώση, την παροχή δυνατοτήτων

στους πολίτες σε µια οικονοµία χωρίς

αποκλεισµούς και τη δηµιουργία µιας

ανταγωνιστικής, δια-συνδεδεµένης και πιο πράσινης οικονοµίας.

Στη φωτογραφία, ο Ισπα-νός πρωθυπουργός (δε-ξιά) µε τον πρόεδρο του

Ευρωπαϊκού Συµβουλίου, Χέρµαν Βαν Ροµπέι.

ενώ µέσα στους επόµενους µήνες θα ενεργοποιηθεί πλήρως και η υπηρεσία εξωτερικών σχέσεων, κάτι σαν υπουρ-γείο Εξωτερικών της Ένωσης, η οποία θα αποτελείται κατά τα 2/3 από υπαλ-λήλους του Συµβουλίου και της Κοµι-σιόν και κατά το 1/3 από αποσπασµέ-νους διπλωµάτες από τα κράτη µέλη.

Επιχείρηση Οικονοµία

Στη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου του 2010 οι Ισπανοί σε συνεργασία µε τον κ. Βαν Ρόµπει θα πρέπει να προ-ωθήσουν σηµαντικές αποφάσεις. Στο «τραπέζι» της εαρινής Συνόδου Κορυ-φής (25 και 26 Μαρτίου), θα βρεθεί η ανακοίνωση της στρατηγικής της Κοµι-σιόν «ΕΕ 2020», πάνω στην οποία θα βασιστεί η ΕΕ την επόµενη δεκαετία. Η νέα στρατηγική θα χρησιµοποιήσει τα (πενιχρά) επιτεύγµατα της Στρατηγικής της Λισαβόνας, και θα αντλήσει διδάγ-µατα από όσα δεν επιτεύχθηκαν, κυρί-ως στον τοµέα της απασχόλησης όπου η Κοινότητα βρέθηκε εκτός στόχων. Σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες γραµ-µές που παρουσίασε ο Πρόεδρος της Κοµισιον, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, η νέα στρατηγική θα έχει τρεις θεµα-τικούς στόχους: τη δηµιουργία αξίας από τη γνώση, την παροχή δυνατοτή-των στους πολίτες σε µια οικονοµία χωρίς αποκλεισµούς και τη δηµιουρ-γία µιας ανταγωνιστικής, διασυνδε-δεµένης και πιο πράσινης οικονοµίας. Η στρατηγική αυτή θα συνδυάζει την ανάπτυξη, τη βιωσιµότητα των δηµό-σιων οικονοµικών, την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, την κοινωνική ένταξη, την ενίσχυση της βιοµηχανικής βάσης, την ανάπτυξη του τοµέα παρο-χής υπηρεσιών και την ευελιξία στην αγορά εργασίας.

Το «πριµ» του καλού µαθητή

Σε αντίθεση µε τη στρατηγική της Λισαβόνας, η οποία αποδείχθηκε στην ουσία µια χαλαρή πολιτική δέσµευση, η Ισπανική Προεδρία θέλει να καταστήσει δεσµευτική τη νέα κοινοτική πρωτοβου-λία. Αρχικά, έκανε την πρόταση να σονο-δεύεται από κυρώσεις για τις χώρες που δεν θα πληρούν τους εθνικούς ποσοτι-

κούς στόχους στους διάφορους θεµα-τικούς τοµείς της «ΕΕ 2020», αλλά ενώ-πιον των αντιδράσεων που συνάντησε, κυρίως από τη Γερµανία και τη Μεγάλη Βρετανία, αναµένεται να κινηθεί προς την κατεύθυνση της χορήγησης κινήτρων (αυξηµένες κοινοτι-κές χρηµατοδοτήσεις στους «καλούς µαθη-τές»). Στη Σύνοδο του Μαρτίου αναµένεται επίσης να υπάρξει µια σαφέστατη πολιτική δέσµευση των 27 Ευ-ρωπαίων ηγετών, στη συνέχεια η στρατη-γική θα εξειδικευθεί από την Κοµισιόν µε συγκεκριµένες δρά-σεις, ενώ τα κράτη µέλη θα κληθούν να θέσουν εθνικούς πε-νταετείς στόχους που θα αντιστοιχούν στις διαφορετικές κατα-στάσεις και τα σηµεία αφετηρίας τους. Η Επιτροπή και οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα παρακολουθούν κάθε χρόνο την πρόο-δο που θα πραγµατοποιείται σε επίπε-δο κρατών µελών και ΕΕ. Να σηµειωθεί τέλος ότι σχετικά µε την έξοδο από τα εθνικά προγράµµατα στήριξης της οικο-νοµίας, υπάρχει µια κατ’ αρχήν πολιτική δέσµευση των κρατών µελών να ξεκινή-σει η διαδικασία το 2011, υπό την πρου-πόθεση ότι θα επιβεβαιωθεί η ανάκαµ-ψη που ξεκίνησε τους τελευταίους µήνες του 2009.

Για να γίνουν ολ’ αυτά απαιτείται συντονισµός. Ο συντονισµός των ενερ-γειών µάλιστα κρίνεται απολύτως απα-ραίτητος για δύο λόγους. Ο πρώτος εί-ναι ότι τα δηµοσιονοµικά έχουν εκτρο-χιαστεί σε όλες τις χώρες και η περαιτέ-ρω επιδείνωσή τους θα θέσει σε µεγά-λο κίνδυνο το σύνολο της Ευρωζώνης και το ενιαίο νόµισµα. Ο δεύτερος είναι ότι εάν κάποιες χώρες σταµατήσουν να στηρίζουν την πραγµατική οικονοµία και κάποιες άλλες συνεχίσουν, τότε θα δηµιουργηθεί τεράστιο πρόβληµα στη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και στους κανόνες ανταγωνισµού.

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η πυροδότηση των «εξε-γέρσεων» των φοιτη-

τών έγινε στη Βιέννη. Η «πυρκαγιά» κάλυψε την Αυστρία και επεκτάθηκε προς τη Γερµανία και την Ελβετία. Οι φοιτητές και οι σπουδαστές των επι-χωρίων Πανεπιστηµίων και Πολυτε-χνείων, αλλά και καθηγητές, δυσανα-σχετούν µε την κατάσταση της εκπαί-δευσης. Ζητούν βελτιώσεις, αλλαγές, χρήµατα, αλλά δεν επιδιώκουν την «καταστροφή των µονοπωλίων, τον εξοστρακισµό των καπιταλιστών, την

απαλλοτρίωση του Κεφαλαίου» και άλλα ηχηρά παρόµοια και προπαντός δεν προβάλλουν την αντιαισθητική κουλτούρα του περιθωρίου ως το επι-θυµητό µέλλον. Δεν καταστρέφουν! Ένα πολύ καλό ρεπορτάζ της Ιωάννας Φωτιάδη στην Καθηµερινή (10/1/10) παρουσιάζει τον χαρακτήρα της δυ-σαρέσκειας κυρίως στην Αυστρία και µεταφέρει ένα µέρος από τις διαδι-κασίες της προσδοκώµενης αλλαγής. Όµως είναι ανάγκη να επιχειρηθεί µια απάντηση σε δυο βασικά ερωτή-

Γνώση αποκοµµένη από την αγορά ή άµεσα συνδεδεµένη; Οι απόψεις µπορεί να διίστανται σχετικά, το µόνο σίγουρο όµως είναι ότι, είτε έτσι είτε αλλιώς, πρέπει να τηρείται το µέτρο. Γιατί στην πράξη, όταν δεν τηρείται το µέτρο, η γνώση δεν συνδέεται απλά µε την αγορά εργασίας αλλά τείνει να εµπορευµατοποιείται. Αυτό διαπιστώνουν να συµβαίνει φοιτητές στην Ελβετία, απόρροια της Συνθήκης της Bologna που συ-µπληρώνει δέκα χρόνια εφαρµογής. Και δεν σταµατούν στη διαπίστω-ση. Εξεγείρονται, µε νωπή ταυτόχρονα την απογοήτευση από τη διά-ψευση του επιχειρήµατος πανευρωπαϊκής ενοποίησης των σπουδών.

ΕΞΕΥΓΕΝΙΣΜΕΝΗΕΞΕΓΕΡΣΗ

Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΒΕΤΟΥΣ

µατα: Γιατί η εξέγερση; Και γιατί τώ-ρα; Καθώς η εκπαιδευτική κοινότη-τα της Ελβετίας, «άναψε» πρώτα στη γερµανόφωνη περιοχή, για να επε-κταθεί αργότερα στη γαλλόφωνη, µε κάποια καθυστέρηση, και επίσης µε µια κάποια κριτική διάθεση, το καλό µηνιαίο περιοδικό της τελευταίας, το L’ HEBDO, επιχείρησε µια έρευνα στο ιστορικό υπόστρωµα των γεγονότων. Αλλά πριν κανείς εισέλθει στα ελβετι-κά δρώµενα, καλό είναι να αναφερθεί στο τελευταίο.

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – Η συνθήκη της Bologna

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

Η ΤΡΙΠΛΕΤΑ ΤΗΣ «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ»

Εµπορευµατοποίηση των Πανεπιστηµιακών σπουδών.

Διάψευση της πανευρωπαϊκής ενοποίησης των σπουδών.

Ανεπαρκή µέσα & πανεπιστηµιακό περιβάλλον (αµφιθέατρα υπερπλήρη, εγκαταστάσεις και εργαστήρια µε βασικές ελλείψεις κ.λπ.).

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

Flash backΗ τριτοβάθµια εκπαίδευση, παλαιό-τερα συνηθιζόταν η έκφραση Ανώ-τατη Εκπαίδευση, είναι ιστορικά ένα καινούριο κοινωνικό αγαθό, όπως τη βλέπουµε σήµερα. Ακόµη και µέχρι την έναρξη του Δεύτερου Παγκόσµιου Πολέµου, ήταν ένα κοινωνικό αγαθό που απολάµβανε ένα µικρό τµήµα της νεολαίας των πλουσίων κυρίως χω-ρών. Και δεν ήταν µόνον λιγοστά τα Ανώτατα Ιδρύµατα, αλλά ήταν και ολι-γοκατοικηµένα. Τα λιγοστά και ξακου-στά ιδρύµατα που προετοίµαζαν την εκάστοτε άρχουσα τάξη, ήταν τα Σχο-λεία της κοινωνικής ελίτ. Από τα πρώ-τα κιόλας µεταπολεµικά χρόνια για δι-άφορους λόγους, σε ένα κλίµα, ας το πούµε εκδηµοκρατισµού, καθίσταται δυνατή βαθµιαία, η προσέγγιση στην Ανώτατη Εκπαίδευση, νέων, στην αρ-

χή από τις µεσαίες τάξεις και σήµερα γόνοι όλων των τάξεων. Η κατάσταση που δηµιουργήθηκε βαθµιαία οδήγη-σε στις πολυπληθείς πλέον εκπαιδευ-τικές κοινότητες. Όχι πως πλήθυναν οι γόνοι των «εχόντων και κατεχόντων», αλλά µε τη νόµιµη πια φιλοδοξία οι-κογενειών µε µέτρια ή και χαµηλά εισοδήµατα να δουν τα παιδιά τους να συµµετέχουν στην απόλαυση του κοινωνικού αγαθού που παλαιότε-ρα ούτε που τον ονειρεύονταν. Αυτή η ουσιωδέστατη κοινωνική αλλαγή είχε δυο σηµαντικές επιπτώσεις. Φι-λόδοξοι νέοι χωρίς επαρκή εφόδια από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση να πληθαίνουν τις φοιτητικές τάξεις. Πολλές φορές ακόµη και λιγότερο «ανθεκτικοί» στις δυσκολίες της ακα-

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – Η συνθήκη της Bologna

νεπάγεται ένα πρόγραµµα σπουδής το οποίο διαµορφώνει ο σπουδα-στής (παράπλευρη συνέπεια, οι αιώ-νιοι φοιτητές.)

Στη χώρα της τάξης

Και τώρα στην Ελβετία, σε µια συνετή µέχρι βαρεµάρας κοινωνία. Ο αγώνας άρχισε από τη Ζυρίχη, πέρα-σε στη Λωζάννη, και βαθµιαία άνα-ψε σε άλλες πόλεις. Οι κύριοι στόχοι των εξεγερθέντων, είναι οι συνέπει-ες της εφαρµογής της Συνθήκης της Bologna, και η λεγόµενη εµπορευµα-τοποίηση των σπουδών. Και βέβαια και τοπικά προβλήµατα, όπως π.χ. η αιφνιδιαστική επιβολή διδάκτρων σ το Πανεπισ τήµιο της Ζυρίχης, η οποία κατέστη αναγκαία µετά την πε-ρικοπή της χρηµατοδότησής του από το Καντόνι. Τα αµφιθέατρα καταλαµ-βάνονται, οι υπνόσακοι ξεδιπλώνο-νται, γιγαντοαφίσες αναρτώνται. Τα µαθήµατα καθίσ ταν ται δυνατά µε συνεννοήσεις καθηγητών-φοιτητών. Όταν π.χ. ο πρύτανης του Πανεπι-στηµίου της Ζυρίχης παρακαλεί τους καταληψίες να µεταφερθούν σε άλ-λο αµφιθέατρο, υπάρχει συµφωνία και οι ..υπνόσακοι µεταφέρονται. Ο κύριος στόχος των αντιδράσεων εί-ναι οι προβλέψεις της Συνθήκης της Bologna, που εµποδίζουν τους φοι-τητές να εργάζονται. Και αυτό στην Ελβετία ήταν και είναι ο κανόνας ακό-µη και για εκείνους που δεν το έχουν ανάγκη. Το 78% των σπουδαζόντων εργάζεται, και µόνο το 23% εξ αυτών από ανάγκη. Το πρώτο τµήµα σπου-δών (Bachelor) αλλά και το δεύτερο (Master’s) προϋποθέτουν, µε τους όρους της Bologna, υποχρεωτική και συνεχή παρουσία. Αυτό ανατρέπει τις προσπάθειες των διδασκοµένων να οργανώσουν τη σπουδή κατά τις ανάγκες τους. Η δεύτερη απογοή-τευση, και κατά συνέπεια αφορµή αντίδρασης, από τη διάψευση του επιχειρήµατος πανευρωπαϊκής ενο-ποίησης των σπουδών. Τα «περιβόη-τα» credits, τα οποία επιτρέπουν να κινείται ο σπουδαστής από το ένα πανεπισ τήµιο σε ένα άλλο, αχρη-στεύονται στην πράξη γιατί τα πανε-

δηµαϊκής γνώσης, προστίθενται στον πληθυσµό των διδασκοµένων. Η δεύτερη επίπτωση αφορά στους δι-δάσκοντες. Οι τελευταίοι είναι πλέον υποχρεωµένοι εκ των πραγµάτων να προσαρµοσθούν µε τις δυνατότητες του ακροατηρίου – καµιά φορά και επωφελούµενοι – τουλάχιστον προς αποφυγή εµφανών διακρίσεων. Αλλά συνέβη και κάτι ακόµη εξίσου σηµα-ντικό. Μέχρι του πολλαπλασιασµού των διδασκοµένων, η λειτουργία της διδασκαλίας, βασιζόταν σε µια σφιχτή θα ‘λεγε κανείς και συνεχή παρουσία στις αίθουσες διδασκαλίας. Το πα-ρουσιολόγιο δηµιουργούσε υποχρε-ώσεις και οι αδικαιολόγητες απουσίες ήταν απαράδεκτες. Σήµερα; «…Μου αρέσει το µάθηµα ή ο καθηγητής, προσέρχοµαι στον χώρο διδασκαλί-ας. Δεν µου αρέσει ούτε προσέρχο-

µαι ούτε ελέγχοµαι. Σε κάθε περίπτω-ση είµαι ωσεί παρών». Εποµένως και µέχρι ιστορικά πρόσφατα η παρουσία ήταν επιβεβληµένη, είτε στην παρά-δοση είτε στις ασκήσεις είτε στα ερ-γαστήρια και η σπουδή είχε αρχή και τέλος. (Βέβαια παρέχονταν ορισµένες δυνατότητες σε περίπτωση αποτυ-χιών). Έτσι ούτε η «κοπάνα», αλλά κυρίως ούτε η σπουδή µε παράλλη-λη βιοποριστική απασχόληση ήταν δυνατές. Και αν µεν, το πρώτο, σήµε-ρα είναι κατάχρηση των θυσιών της οικογένειας προκειµένου το παιδί να µάθει «καλά γράµµατα», το δεύτερο ήταν και είναι θεµιτό γιατί επιτρέπει σε φιλοµαθείς νέους να σπουδάζουν µε έξοδά τους και τις θυσίες που συ-

Γίνονται και αλλού καταλήψεις πανεπιστηµιακών χώρων. Στην Ελβετία, πολιτισµένα µέχρι υπερβολής, όταν ο

πρύτανης του πανεπιστηµίου της Ζυρίχης παρακαλεί τους καταληψίες να µεταφερθούν σε άλλο αµφιθέατρο, οι

...υπνόσακοι µεταφέρονται.

ΕΠΙΛΟΓΗ 65

της τάξεως των 600-700 φράγκων. Οι φοιτητές εξεγείρονται γιατί θεω-ρούν ότι η σπουδή είναι δικαίωµα, και τα δικαιώµατα είναι δωρεάν. Και κάτι ακόµη. Η έρευνα π.χ. στο πανε-πιστήµιο της Ζυρίχης χρηµατοδοτεί-ται εν µέρει από τον ιδιωτικό τοµέα, χάνοντας έτσι την αθωότητά της. Ο µιµητισµός έπαιξε κάποιο ρόλο στην ανάφλεξη, όµως, όπως φαίνεται η «εξέγερση» σιγόβραζε από καιρό. Φοιτητικές οργανώσεις συνοµιλού-σαν, και οι σ τρατευµένοι µπορεί να είναι µερικές εκατοντάδες αλλά έχουν ανταπόκριση. Επωφελούµε-νοι της συµπλήρωσης µιας δεκαετίας εφαρµογής των όσων προβλέπει η Συνθήκη της Bologna, δεκαετίας που ανέδειξε τις αδυναµίες της, άναψαν ένα εύφλεκτο υλικό. Η κατάσταση ανησυχεί τα καντόνια… αλλά οι Ελ-βετοί ξέρουν α συζητούν και επί του προκειµένου το κάνουν κιόλας… Η ίδια η Συνθήκη περνάει από το µι-κροσκόπιο, και τα τοπικά προβλήµα-τα είναι στο τραπέζι.

Νέα συνθήκη

Είναι όµως πλέον σαφές ότι το θέ-µα της οργάνωσης των σπουδών έχει γίνει ευρωπαϊκό, και η Συνθήκη θα αναθεωρηθεί. Όµως το πρόβληµα του «εκδηµοκρατισµού» των σπουδών εί-ναι δυσεπίλυτο. Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί π.χ. προτίθεται να προωθήσει πρωτοβουλία παροχής διευκολύνσεων σε προικισµένους νέ-ους που δεν έχουν τα οικονοµικά µέ-σα, για να σπουδάζουν στις Grandes Ecoles, τις παραδοσιακές, γνωστές Ανώτατες Σχολές. Από την άλλη µεριά οι Γερµανοί βιοµήχανοι προωθούν και χρηµατοδοτούν µια σχολή Business Administration µε τις προδιαγραφές των φηµισµένων αµερικανικών πανε-πιστηµίων. Στην ουσία προσπάθειες διαφοροποίησης της Ακαδηµαϊκής Σπουδής έτσι ώστε να διατηρηθούν οι σχολές της ακαδηµαϊκής ελίτ, τροφο-δοτούµενες όµως µε προικισµένους νέους ασχέτως της οικονοµικής τους κατάστασης. Δισεπίλυτο πρόβληµα, αλλά υπάρχουν π.χ. και οι υποτροφί-ες όπως στις ΗΠΑ!

πιστήµια διατηρούν τις παραδόσεις τους, πολλές φορές αιώνων και η αλλαγή παρουσιάζει δυσκολίες και απώλειες χρόνου. Τέλος, οι φοιτητές προκειµένου να «ξεµπερδεύουν» µε τα credits διαλέγουν µαθήµατα που εξασφαλίζουν τον µικρότερο κόπο. Η επόµενη αιτία της αναµπουµπού-λας σχετίζεται µε τα µέσα και το πε-ριβάλλον των πανεπιστηµίων. Αµφι-θέατρα υπερπλήρη, εγκαταστάσεις και εργαστήρια ανεπαρκή. Έλλειψη κατοικιών για τους σπουδαστές των οποίων οι οικογένε ιε ς κατοικούν µακριά από τους χώρους σπουδών, δηλ. φοιτητικές εστίες, ενοικιαζόµε-να δωµάτια κ.τλ. Λίγοι βοηθοί και το αποκορύφωµα, εξαµηνιαία δίδακτρα

Ο ΣΑΡΚΟΖΙ ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΙΣ ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΤΙΣ GRANDES ECOLESΤις Grandes Ecoles, τις παραδο-σιακές, γνωστές Ανώτατες Σχολές, οι απόφοιτοι των οποίων είναι οι πρωταγωνιστές της γαλλικής οικονοµικής και πολιτικής σκηνής, «υποχρέωσε» ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, να ανοίξουν τις πόρτες τους και σε νέους µε χαµηλά εισοδήµατα. Μέσα σε τρία χρόνια το 30% των φοιτητών πρέπει να είναι φοιτητές µε υποτροφία. Θα δίνεται έτσι η ευκαιρία και σε παι-διά ασθενέστερων οικονοµικά οµά-δων, που δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα τµήµατα προετοιµασίας που απαιτούνται για να επιτύχουν στις αυστηρές εξετά-σεις εισαγωγής, να εισέλθουν στην

ελίτ της γαλλικής εκπαίδευσης µε ένα σύστηµα παράλληλης

αξιολόγησης.

66 ΕΠΙΛΟΓΗΕΠΙΛΟΓΗΕΠΙΛΟΓΗ666666 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ WATT

Ο αγώνας το 2010 θα δο-θεί χωρίς αµφιβολία στο πεδίο που οριοθε τ ε ί η λιαν ική αγορά ηλεκ τρι-σµού, καθώς η επίθεση που δέχε ται η ΔΕΗ από ανταγωνιστικές εταιρείες είναι πλέον συστηµατική, πολυµέτωπη και δυναµική. Η επιχείρηση έχει χάσει ένα µικρό µεν αλλά συνε-χώς διευρυνόµενο κοµµά-τ ι καταναλωτών, κυρίως στον χώρο των εταιρειών. Η Energa, η Elpedison (τη δηµιούργησαν τα ΕΛΠΕ και η πολυεθνική Edison), αλ-λά και η συµφερόντων Δ. Μελισσανίδη, Blue Aegean (Aegean Power) είναι οι νέ-οι «πρωταγωνιστές» στην παραγωγή ενέργειας που επιθυµούν να ανταγωνι-στούν το «µεγαθήριο» της ΔΕΗ.

Στα µέσα Ιανουαρίου, ο Γιάννης Μαν ιάτης, υφυ-

πουργός Περιβάλλοντος και Κλιµατικής Αλλαγής, αρµόδιος για θέµατα ενέρ-γειας παραβρέθηκε στο συνέδριο της ΓΕΝΟΠ- ΔΕΗ και απέναντι σε ένα από τα ισχυρότερα πρωτοβάθµια συνδικα-λιστικά σωµατεία της χώρας, το σωµα-τείο της «µεγαλύτερης βιοµηχανίας της χώρας» όπως χαρακτήρισε τη ΔΕΗ ο υφυπουργός , διατύπωσε για µια ακόµα φορά τις προτεραιότητες της κυβέρνη-σης – αυτές που κάνουν τις περιβαλλο-ντικές οργανώσεις να …ανησυχούν. «Ο λιγνίτης θα εξακολουθεί να κατέχει τη δική του θέση στο µίγµα καυσίµου της χώρας και ο σχεδιασµός της κυβέρνη-σης είναι να εξαντληθούν τα ήδη ανοι-κτά λιγνιτικά πεδία, επενδύοντας σε νέ-ες σύγχρονες µονάδες αντιρρυπαντικής τεχνολογίας προς αντικατάσταση των παλαιών ρυπογόνων µονάδων». Σύµ-φωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΔΕΣΜΗΕ, παρά τη σηµαντική µείωση κατά 6,9% στην κατανάλωση ηλεκτρι-σµού το 2009, εξαιτίας των δυσµενών οικονοµικών συνθηκών και της πτώσης της παραγωγής σε πολλούς κλάδους, η

παραγωγή των λιγνιτικών σταθµών της ΔΕΗ αυξήθηκε κατά 2,5% και των ΑΠΕ κατά 20%. Η εξάντληση των πεδίων είναι κάτι που δεν ανησυχεί τις οικολο-γικές οργανώσεις καθώς είναι απόλυτα λογικό να θεωρούν ότι µε τα λιγνιτικά πεδία παρόντα, οι κυβερνήσεις θα είναι …δυσκίνητες σε θέµατα ανανεώσιµων πηγών. Κατά τα άλλα ο Γ. Μανιάτης ανα-κοίνωσε ότι θα προκηρυχθούν άµεσα η Μονάδα Πτολεµαΐδα V και η Μονάδα Μελίτη ΙΙ, ηλεκτροπαραγωγικές µονά-δες µε βάση τον λιγνίτη, ενώ σε σχέση µε την Μεγαλόπολη, τη Ρόδο και την Κρήτη, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά «οι προσπάθειές µας είναι καθηµερι-νές, ώστε η κατασκευή των µονάδων να προχωρήσει ακριβώς µέσα στα πλαίσια που έχουµε προδιαγράψει, το ταχύτερο δυνατόν». Οι οικολόγοι ανησυχούν…

Μένουµε στη συµβατική ενέργεια όπου το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού, σε αντίθεση µε τις ανανεώσιµες πηγές είναι σχετικά περιορισµένο. Εν-διαφέρονται λίγοι για τις εξελίξεις στη συµβατική ενέργεια, το ιδιαίτερο όµως είναι ότι στους λίγους περιλαµβάνονται οι κατά τεκµήριο …ισχυροί. Αυτοί µάλι-

ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Για το επιχειρείν στη συµβατική ενέργεια –ορυκτά καύσιµα– αλλά και για όσους επιχειρούν «ανανεώσιµα», το 2010 φαίνεται ότι θα είναι έτος που θα αποτελέσει ένα λαµπρό πεδίο δόξας (και κέρδους). Τουλάχιστον, για όσους λάβουν τις κατάλληλες θέσεις και πάρουν έξυπνες αποφάσεις. Οι παίκτες βρίσκονται ήδη στο τερέν!

ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΔΙΚΤΥΑ & ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

στα έχουν τον τρόπο τους: την Τετάρτη 20 Ιανουαρίου, η υπουργός ΠΕΚΑ Τίνα Μπιρ-µπίλη και ο υφυπουργός Γιάννης Μανιάτης συναντήθηκαν µε τους Γ. Βαρδινογιάννη και Ε. Μυτιληναίο, τους δύο επιχειρηµατίες που επιχείρησαν να «σπάσουν» το µονο-πώλιο στο φυσικό αέριο, «και συζήτησαν θέµατα ενεργειακής αγοράς». Αξίζει να αναφέρουµε ότι η κόντρα των δύο επιχει-ρηµατιών, που έχουν συστήσει κοινή εται-ρεία, µε την ΔΕΣΦΑ, έχει πλέον πολλαπλές επιδράσεις: Η Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας ενεπλάκη κι αυτή καθώς κλήθηκε να γνω-µατεύσει και γνωµάτευσε υπέρ των δύο επιχειρηµατιών.

Καθαρή δύναµη όπως καθαρή ενέργεια

Στις ανανεώσιµες πηγές και ειδικά στον κλάδο των φωτοβολταϊκών που ευνοείται από τη συγκυρία υπάρχει µεγάλη κινη-τικότητα. Πρώτα απ΄ όλα συνεχίζεται µε εντυπωσιακούς ρυθµούς η είσοδος νέων εταιρειών στον κλάδο, είτε µε πρώτη εµ-φάνιση στην Ελλάδα µέσω άµεσων ξένων επενδύσεων, είτε µε αναβάθµιση της µέ-χρι σήµερα αντιπροσώπευσής τους µε το άνοιγµα θυγατρικής εταιρείας. Δεύτερο χαρακτηριστικό η σταδιακή είσοδος στον κλάδο ελληνικών επιχειρήσεων που δρα-στηριοποιούνταν µέχρι χθες σε όµορους ή συγγενείς κλάδους. Τρίτο χαρακτηριστικό η επιτάχυνση των επενδυτικών σχεδίων για όσες εταιρείες βρίσκονται εδώ και χρόνια στον κλάδο και, µετά από πολύ υποµονή, βλέπουν πια τις προσπάθειές τους να καρ-ποφορούν. Ας δούµε µερικά από τα χαρα-κτηριστικότερα παραδείγµατα της αγοράς.

Νέοι παίκτες, νέες συνθήκες. Ση-µαντική πορεία στα φωτοβολταϊκά για την aleo solar AG, η οποία εγκαινία-σε πρόσφατα τα γραφεία της aleo solar Hellas στη χώρα (λειτουργούσε µέχρι πρόσφατα µε γραφείο αντιπροσωπείας), στα Γλυκά Νερά Αττικής, παρουσία του Jakobus Smit, προέδρου του διοικητικού συµβουλίου και ceo της εταιρείας. Σύµ-φωνα µε στοιχεία της εταιρείας, η aleo solar κατέχει σήµερα µερίδιο αγοράς που ανέρχεται στο 16% στις αναενώσιµες πηγές ενέργειας, έχοντας υλοποιήσει έρ-γα που εκτείνονται από φωτοβολταϊκούς σταθµούς επί βιοµηχανικής ή οικιακής στέγης, µέχρι και µεγάλους υπαίθριους

Α-ΔΕΙΚΤΑ ΔΙΚΤΥΑ

Στην Ελλάδα τα ενερ-γειακά δίκτυα, ειδικά αυτό της ηλεκτρικής ενέργειας, είναι προ-βληµατικά. Δεν έχουν τ η ν χ ω ρ η τ ι κό τ η τ α που απαιτ ε ίται υπό τις παρούσες ενεργει-ακές συνθήκες, δεν διασυνδέουν όλη την επικράτεια και παρου-σιάζουν τεχνολογική υσ τέρηση σε σχέση µε τα αντίστοιχα άλ-λων ευρωπαϊκών χω-ρ ώ ν. Τα υ τ ό χ ρ ο ν α , υπάρχει ένα ζήτηµα διαχε ίρισης των δι-κτύων καθώς οι εξελί-ξεις στην αγορά ρεύ-µατος (παραγωγή και διάθεση από τρίτους, ε ναλ λακ τ ικέ ς πηγέ ς κ.ά.), έχουν καταστή-σ ε ι π ε π α λα ιω µ έ νο το υπάρχον σύστηµα διαχείρισης. Το µεγα-λύτερο στοίχηµα που καλείται να κερδίσει η ελληνική κυβέρνη-ση είναι η διασύνδε-ση της ηπειρωτ ικής χώρας µε τα µη δια-συνδεδεµένα νησ ιά και η αξιοποίηση του ενεργειακού δυναµι-κού που µπορούν να παρέχουν οι ανανεώ-σιµες πηγές στα νησιά του Αιγαίου, κυρίως η αιολική, εφόσον όµως εκσυγχρονιστεί το δί-κτυο της επικράτειας.

σταθµούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2007, η aleo solar έχει παραδώσει και έχουν συνδεθεί µε το δίκτυο περισ-σότερα από 6 µεγαβάτ, από τα συνολικά 38 µεγαβάτ φωτοβολταϊκής ισχύος που έχουν συνδεθεί µέχρι σήµερα στο ελλη-νικό δίκτυο ηλεκτροδότησης (στοιχεία ΔΕΣΜΗΕ). Η µητρική ιδρύθηκε το 2001, απασχολεί σήµερα 748 συνεργάτες και το 2008 πραγµατοποίησε πωλήσεις ύψους 360,5 εκατ. ευρώ.

Παιχνίδι µε ενδιαφέρον …ελλη-νικό. Την Yingli Solar, την γιγαντιαία κι-νεζική εταιρεία φωτοβολταϊκών την είχαµε γνωρίσει εδώ και µερικά χρόνια από τη διακριτική µεν αλλά συνεπή παρουσία της σε ελληνικές εκθέσεις – φαίνεται πως οι Κινέζοι έκαναν καλή διερεύνηση της ελλη-νικής αγοράς. Στα τέλη του 2009 ο Γιώργος Μυλωνάς και η θυγατρική της Αλουµύλ, η Alumil Solar, κατέληξαν σε συµφωνία για την υπογραφή µιας σύµβασης. Η σύµβα-ση αφορά την προµήθεια των πελατών της κινεζικής βιοµηχανίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, µε συστήµατα στήριξης- τµήµα της κατασκευής µε ιδιαίτερη σηµασία σε κάθε ενεργειακή εγκατάσταση. Μια από τις σηµαντικότερες ανακοινώσεις των τελευ-ταίων εβδοµάδων ήταν αυτή της επένδυ-σης ύψους 14 εκατ. ευρώ από την Μπή-τρος Μεταλλουργική, θυγατρική της εισηγ-µένης Μπήτρος Συµµετοχική. Η πρώτη θα κατασκευάσει δύο φωτοβολταϊκούς σταθ-µούς συνολικής ισχύος 3,85 MW, οι οποί-οι θα αναπτυχθούν στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στον Ασπρόπυργο και στη ΒΙΠΕΘ Σίνδου. Πρόκειται για άλλη µια περίπτω-ση εταιρείας η οποία εκµεταλλεύεται τις στέγες των εγκαταστάσεων ή και των απο-θηκών της µε τον πιο επικερδή τρόπο, κα-θώς σύµφωνα µε εκτιµήσεις της, τα ετήσια έσοδά της από την εξοικονόµηση ενέργει-ας και την πώληση ηλεκτρικού ρεύµατος µπορεί να ξεπεράσουν και τα 2 εκατ. ευ-ρώ. Η Βιοτέρ δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συ-στάσεις: είναι ένας από τους παλαιότερους κατασκευαστικούς οµίλους της χώρας, µε τεράστια ακίνητη περιουσία και πολυσχι-δή δραστηριότητα. Η εταιρεία ανακοίνωσε πρόσφατα ότι κατέθεσε µέσω θυγατρικών εταιρειών της στη ΡΑΕ, αιτήσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. συνολικής ισχύος 150 MW. Πρόκειται για µια επέν-δυση που αναµένεται να ανέλθει σε περί-

ΕΝΕΡΓΕΙΑ – ΔΙΚΤΥΑ & ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΝΟΥΣ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ»

Το µείζον πρόβληµα αυτή τη στιγµή είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει διαφοροποιηµένες πηγές ενέργειας, ενώ το ενεργειακό µείγµα της είναι από τα «χειρότερα» στην Ευρώπη των 27: κυ-ριαρχούν τα ορυκτά καύσιµα (λιγνίτης και υδρογονάνθρακες), ενώ το µερίδιο των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας είναι µονο-ψήφιο και µάλιστα αρκετά µακριά από τους στόχους του 20-20-20. Σε ένα τέτοιο σκηνικό τα δίκτυα µεταφοράς ενέργειας είναι εξαιρετικά σηµαντικά, γι’ αυτό η χώρα µας επιδιώκει να βρίσκεται µέσα σε όλες τις διαδικασίες που αφορούν τους δια-κρατικούς αγωγούς. Ο αγωγός Ελλάδας-Τουρκίας-Ιταλίας (ITGI) για τη µεταφορά αερίου από την Κασπία προς την Ευρώπη, ο αγωγός South Stream για τη µεταφορά αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη µέσω Βουλγαρίας και Ελλάδας και ο περι-βόητος πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, για τη µεταφορά αργού πετρελαίου, είναι έργα εξαιρετικής ενεργει-ακής και γεωστρατηγικής σηµασίας. Ένα από τα τρία µεγάλα σχέδια, αυτό το αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη φαίνε-ται πως έχει µπλοκάρει στα γρανάζια της διεθνούς ενεργειακής διπλωµατίας, από την πλευρά όµως της ελληνικής κυβέρνησης υπάρχει θέληση να αναπτυχθεί το συγκεκριµένο δίκτυο. Όπως µάλιστα έγινε γνωστό πρόσφατα, το υπουργείο ΠΕΚΑ θα φέ-ρει στη Βουλή νοµοσχέδιο µε το οποίο θα επισπεύδονται οι διαδικασίες κατασκευής του αγωγού καθώς θα προβλέπει ανα-γκαστική απαλλοτρίωση εκτάσεων που είναι αναγκαίες για την κατασκευή του έργου, περιορισµούς στην οικιστική ανάπτυξη εκατέρωθεν του αγωγού, χρήση σηµαντικών για το έργο υπο-δοµών όπως το λιµάνι της Αλεξανδρούπολης κ.ά.

που 235 εκατ. ευρώ, ενώ η ίδια συµµετοχή της εταιρείας θα ανέλθει σε περίπου 47 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η επένδυση θα αναπτυχθεί σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και θα αφορά σε αιολική, φωτοβολταϊκά και µικρά υδροηλεκτρικά. Από κοντά και η Ικτί-νος Ελλάς µε τη θυγατρική της ΙΔ.Ε.Η. η οποία ολοκληρώνει αυτό το διάστηµα αιολικό πάρ-κο ισχύος 19,80 MW στον Δήµο Νικηφόρου στη Δράµα και αναµένεται να λειτουργήσει άµεσα. Η εταιρεία εντεινει τη δραστηριότητά της κι έχει ήδη καταθέσει αιτήσεις για αιολικά πάρκα συνολικής ισχύος 78 MW.

Χρειάζεται υποµονή. Χαρακτηριστικό παράδειγµα υποµονής που τώρα ανταµείβε-ται είναι η δυναµική Positive Energy η οποία παρέδωσε εδώ και µερικές εβδοµάδες δύο νέα έργα. Δύο εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών σταθµών στον νοµό Χανίων, ισχύος 80 kWp έκαστος και φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 100 kW, στο Σιδηρόκαστρο του Ν. Σερρών, το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Δι-ανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Ο σταθµός αναµένεται να παράγει σε ετήσια βάση του-λάχιστον 170.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 173 τόνων διοξειδίου του άνθρα-κα, ετησίως.

Θα µπορούσε και καλύτερα! Ποια εί-ναι η κατάσταση που διαµορφώνεται αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα, σχετικά µε τις ανανεώ-σιµες πηγές ενέργειας; Σύµφωνα µε στοιχεία που δηµοσιοποίησε ο Διαχειριστής Εθνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργει-ας (ΔΕΣΜΗΕ) και αφορούσαν µέχρι και τον Νοέµβριο του 2009, στην Ελλάδα βρίσκονται σε «εµπορική λειτουργία» 1.122 µεγαβάτ από ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, 166 µεγαβάτ σε δοκιµαστική λειτουργία, 295 µεγαβάτ µε εµπο-ρική σύµβαση, 50 µεγαβάτ µε σύµβαση σύν-δεσης, 1.180 µεγαβάτ µε άδεια εγκατάστασης και, τέλος, 5.863 µεγαβάτ από ΑΠΕ µε άδειες παραγωγής, βρίσκονται δηλαδή ακόµα στο πο-λύ πρώιµο στάδιο της επίπονης διαδικασίας. Το 2009 ήταν άλλη µια χρονιά (σχετικής) ανάπτυ-ξης των ΑΠΕ, καθώς εγκαταστάθηκαν 200 MW έναντι 127 του 2008, η απόσταση όµως που µας χωρίζει από τους στόχους στους οποίους έχουµε δεσµευτεί είναι ακόµα πολύ µεγάλη. Σύµφωνα µε τον ΔΕΣΜΗΕ αυτή τη στιγµή το ενεργειακό µείγµα της χώρας αποτελείται από 3,6% ΑΠΕ, 15% από υδροηλεκτρικούς σταθ-µούς και το 81,4% από ορυκτά καύσιµα!

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Σε έναν κόσµο ενεργειακής ανασφάλειας που έγινε πιο περίπλοκος µε τη διεθνή χρηµατοπιστωτική κρίση, οι Ρυθµιστικές Αρχές Ενέργειας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, προσπαθούν να εκσυγχρονίσουν τις δοµές τους, να συνεργαστούν αρµονικά µε τα κράτη και τους υπερεθνικούς οργανι-σµούς, να ενισχύουν την πορεία προς τις ανανεώσιµες πηγές, να στηρί-ξουν τις υποδοµές και να βρουν νέους τρόπους τιµολόγησης της ενέρ-γειας. Στόχος είναι η εξυπηρέτηση του καταναλωτή, η ενεργειακή επάρ-κεια, ο περιορισµός της σπατάλης και η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς ενέργειας, χωρίς αγκυλώσεις ή αποκλεισµούς.

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

EΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ,ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ5ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΘΑ ΧΤΥΠΗΣΕΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΜΑΣ! Για του λόγου το αληθές, το χωριό Δερβένι στον Κορινθιακό Κόλπο (140 χιλιόµετρα περίπου δυτικά της Αθήνας),είναι ευάλωτο από την άνοδο του επιπέδου της θάλασσας, 21 Δεκεµβρίου 2009.

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟΑποδεύσµευση από τον άνθρακα

Η σηµαντικότερη είδηση που προ-έκυψε από το παγκόσµιο forum, ήταν η κοινή απόφαση των Ρυθµιστικών Αρχών Ενέργειας να συνδράµουν τις παγκόσµιες προσπάθειες για την απο-τροπή του φαινοµένου της κλιµατικής αλλαγής. Μάλιστα, υπέγραψαν µια δεσµευτική διακήρυξη οκτώ σηµεί-ων για κοινές δράσεις ενάντια στην πρόκληση της κλιµατικής αλλαγής. «Η µείωση των ρύπων και ο έλεγχος της ενεργειακής ζήτησης απαιτούν πιο «έξυπνα» ενεργειακά δίκτυα στην Ευ-ρώπη και µέτρα ενεργειακής αποδοτι-κότητας. Οι εθνικές ρυθµιστικές αρχές ενέργειας, προσπαθούν να διασφαλί-σουν οικονοµικά βιώσιµες επενδύσεις στα δίκτυα, οι οποίες σχεδιάζονται και υλοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διασφαλιστεί η διείσδυση

νέων τεχνολογιών χαµηλών εκποµπών άνθρακα και ανανεώσιµων πηγών ενέργειας» είπε στην εναρκτήρια οµι-λία του ο Λόρδος Moog, πρόεδρος των European Energy Regulators και οικοδεσπότης του WFER. Ο Λόρδος έδωσε από την πρώτη µέρα µια «πρά-σινη» κατεύθυνση στις εργασίες του συνεδρίου που ήταν το σηµαντικότε-ρο συνεδριακό γεγονός που ζήσαµε πρόσφατα στον τοµέα της ενέργειας (το επόµενο θα διεξαχθεί το 2012 στο Κεµπέκ, στον Καναδά). Αφιέρωσε ση-µαντικό τµήµα των εργασιών του στην κλιµατική αλλαγή, ειδικά στην παρου-σίαση και αξιολόγηση ενεργειακών σεναρίων µε ορίζοντα το 2050, κοινός τόπος των οποίων ήταν η ανάγκη για εξοικονόµηση ενέργειας και αποδέ-σµευση από τον άνθρακα. Συγκεκρι-

Ενας ιδιαίτερος κλάδος εφαρµοσµένης διοίκησης είναι οι Ρυθµιστές Ενέργειας (Energy Regulators) που ήρθε στο προσκήνιο εδώ και µερικά χρόνια µέσα σε συνθήκες απε-λευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ενεργειακής ανασφάλειας ειδικά στην Ευρώπη και υπό το βάρος της έντονης κινητικότητας που καταγράφεται στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Αν και δραστηριοποιούµενοι σε τοπικές, περι-

φερειακές ή σε εθνικές αγορές, οι Ρυθµιστές Ενέργειας συντονίζουν τις κινήσεις τους σε παγκό-σµιο επίπεδο και επιχειρούν να εκσυγχρονιστούν ως διοικητικοί /εποπτικοί φορείς και να «απα-ντήσουν» στις προκλήσεις των καιρών, ιδίως στην άµεση ανάγκη για εξοικονόµηση ενέργειας και στην αλλαγή του ενεργειακού µείγµατος προς όφελος των ανανεώσιµων πηγών. Το 4ο World Forum On Energy Regulation (WFER), που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα έδωσε το στίγµα των επερχόµενων εξελίξεων. Στο επίκεντρο των συζητήσεων ήταν οι διαδικασίες που δροµολογούνται σε όλο τον κόσµο για την ενοποίηση των επιµέρους ενεργειακών αγορών, οι επενδύσεις σε υποδοµές που κρίνονται αναγκαίες για την οµαλή τροφοδοσία της αγοράς και η «απελευθέρωση» της αγοράς ενέργειας µε ταυτόχρονη όµως αναβάθµιση των παρεχόµενων υπη-ρεσιών. Ας δούµε όµως ένα προς ένα τα µαθήµατα που προκύπτουν από το συνέδριο.

µένα, η Ευρώπη πρέπει να µειώσει 80% τις εκποµπές αερίων θερµοκηπί-ου µέχρι το 2050 κι αυτό ανεξάρτητα από το τι θα πράξουν οι άλλες περι-οχές του πλανήτη που µόλις τώρα εν-στερνίζονται το µείζον πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής αν και υποφέρουν κυρίως αυτές από τις συνέπειές του (Βόρεια Αφρική, Νοτιοανατολική Ασία, Καραϊβική). Όσο για την Ευρώπη: «ερ-γαζόµαστε για την προώθηση αντα-γωνιστικών και διευρυµένων αγορών στην Ευρώπη, παράγοντας κλειδί για την επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για βιωσιµό-τητα, ανταγωνιστικότητα και ασφάλεια παροχής ενέργειας» υποστήριξε ο Λόρδος Moog, εκφράζοντας πλήρως το «πνεύµα» που επικρατεί στην ΕΕ για τα ενεργειακά ζητήµατα.

Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΜΑΘΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΕκσυγχρονισµός δικτύων

Τα ηλεκ τ ρικά δίκ τυα ε ίνα ι η πλατφόρµα που επιτρέπει στην πα-ραγόµενη ενέργεια να µεταφέρεται γρήγορα και µε τις λιγότερες δυνα-τές απώλειες στον καταναλωτή. Το WFER επιβεβαίωσε για µια ακόµα φορά την ανάγκη σχεδιασµού και λειτουργίας ηλεκτρικών δικτύων µε τρόπο αποδοτικό, αλλά και µε τρόπο που να µπορούν να µεταφέρουν την ενέργεια που παράγεται από τις νέες πηγές, χρησιµοποιώντας όλη τη χω-ρητικότητα του δικτύου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό για χώρες σαν την Ελλάδα µε την ιδιαίτερη γεωγρα-φία που κάνει εξαιρετικά δύσκολη τη διασύνδεση των ανανεώσιµων πηγών π.χ. από ένα νησί των Δωδεκανήσων µε το ηπειρωτικό ηλεκτρικό δίκτυο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι Ρυθµιστές Ενέργειας επηρεάζουν αποφασιστικά την ανάπτυξη των δικτύων µέσα από το ρυθµιστικό καθεστώς που εφαρ-µόζουν κι αυτό είναι κάτι συχνό σε περιοχές π.χ. στην Αφρική όπου οι υποδοµές είναι υποτυπώδεις. Σε ορι-σµένες περιοχές του πλανήτη οι Ρυθ-µιστές Ενέργειας έχουν στη δικαιο-δοσία τους τον έλεγχο των ίδιων των ηλεκτρικών δικτύων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η Ασία, όπου τα µεγάλα προβλήµατα των υποδοµών παροχής ενέργειας έχουν στρέψει τις Ρυθµι-στικές Αρχές Ενέργειας περισσότερο προς τις επενδύσεις και τις κατασκευ-ές και λιγότερο στη ρύθµιση και το κανονιστικό πλαίσιο. Με το να συµ-µετέχουν στη λήψη σηµαντικών επεν-δυτικών αποφάσεων για την υποδο-µή των ηλεκτρικών δικτύων, πιέζουν γ ια προσαρµογή των δικτύων σε ολοένα και αυστηρότερα περιβαλ-λοντικά πρότυπα. Εντωµεταξύ, είναι γνωστό ότι τα ενεργειακά δίκτυα στις µέρες µας εκσυγχρονίζονται, κυρίως λόγω των τεχνολογιών πληροφορι-κής. Για να επωφεληθούν οι κατανα-λωτές και για να επιτευχθούν οι περι-βαλλοντικοί στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ, πρέπει να αναπτυχθούν προωθη-µένες τεχνολογίες. Χωρίς επενδύσεις

ΔΕΝ «ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΥΟΥΝ»ΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Υπάρχει µια παγκόσµια ανάγκη για αντι-κατάσταση των παλαιωµένων υποδοµών και ανάπτυξης βελτιωµένων υποδοµών. Στην Ελλάδα το παρατηρούµε αυτό µε τις επενδύσεις που πραγµατοποιεί ο Όµι-λος της ΔΕΗ, επενδύσεις που στρέφονται προς ολοκληρωτική αναβάθµιση των δι-κτύων και των υποδοµών υπέρ των νέων µορφών ενέργειας.

όµως, τίποτα από τα παραπάνω δεν µπορεί να επιτευχθεί. «Έξυπνα δίκτυα τα οποία προσφέρουν ακρίβεια, ταχύ-τατη προσαρµοστικότητα – βασίζονται στην ύπαρξη ενεργειακών αποθεµά-των – έχουν τη δυνατότητα να υπο-στηρίξουν τη µεγαλύτερη διείσδυση των ανανεώσιµων πηγών, µπορούν επίσης να βελτιώσουν τον ανταγω-νισµό και να πετύχουν µικρότερες ενεργειακές απώλειες» αναφέρει η κοινή δέσµευση των Ρυθµιστικών Αρ-χών Ενέργειας που έλαβαν µέρος στο WFER. Η ίδια δέσµευση αναφέρει ρη-τά ότι οι Ρυθµιστές Ενέργειας παίζουν µείζονα ρόλο στο να καταστεί δυνατή η πρόσβαση των πολιτών του πλανή-τη στα ηλεκτρικά δίκτυα και τις υπηρε-σίες ενέργειας. Φιλόδοξος στόχος, αλ-λά µάλλον µακρινός καθώς ακόµα και σήµερα σε πολλά σηµεία του πλανήτη η πρόσβαση στον ηλεκτρισµό είναι άπιαστο όνειρο!

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER

τ ων π ολ ι τ ών σ τ ις διάφορες µ ο ρ φ έ ς ε ν έ ργ ε ι -α ς , ο ο ρθ ολογ ισ µό ς της αγοράς, η επάρκεια ενέργειας, το καθεστώς πωλήσεων και η ανάπτυξη καινοτοµιών.

ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟΕξοικονόµηση ενέργειας

Αυτό που έγινε απόλυτα αντιληπτό από όλους τους συµµετέχοντες – φρό-ντισαν µάλιστα να τους το υπενθυµί-σουν αρκετές φορές οι καλεσµένοι πολιτικοί – ήταν ότι η συζήτηση για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας δεν θα πρέπει σε καµία περίπτωση να θέσει στο περιθώριο ή έστω να υποβαθµί-σει τη µάχη που δίνεται στην ΕΕ για τη µείωση της ενεργειακής σπατάλης. «Ξεχάστε προς στιγµή τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας – θα µας βοηθήσουν µεσοπρόθεσµα. Σήµερα κιόλας πρέπει να µειώσουµε την ενεργειακή σπατά-λη διότι τα περιθώρια έχουν στενέψει ασφυκτικά», είπε µε ένταση στoν ήχο της φωνής του ο νοµικός Christopher Jones, επικεφαλής σ τη Διεύθυνση Ανανεώσιµων Πηγών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συνεργάτης στο παρελ-θόν του Λίο Μπρίταν. O ευρωπαίος αξιωµατούχος µε µακρά θητεία στις διευθύνσεις Ανταγωνισµού, Εσωτε-ρικής Αγοράς και Κοινοτικού Δικαίου

ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟΔηµιουργία ενιαίας αγοράς

Η δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς ενέργειας η οποία θα αφορά σε όλες τις µορφές της και θα περιλαµβάνει στους κόλπους της όλα τα κράτη – µέ-λη της ΕΕ και όσα ακόµα επιθυµούν να ενταχθούν κάτω από µια ενιαία νοµοθετική και κανονιστική οµπρέλα, είναι ένα από τα σπουδαιότερα ζητή-µατα που απασχολούν τους Ρυθµιστές Ενέργειας στην ήπειρό µας, ενώ ανά-λογες τάσεις υπάρχουν και στις άλλες ηπείρους. Εδώ και µια δεκαετία έχουν αρχίσει να διαµορφώνονται οι προ-ϋποθέσεις για τη συγκρότηση µιας ενιαίας αγοράς και οι δραστηριότητες πυκνώνουν τόσο σε επίσηµο επίπεδο (στην ΕΕ και άλλους διακυβερνητικούς φορείς), όσο και σε ανεπίσηµο (µε-ταξύ ιδιωτικών εταιρειών σε διάφο-ρες ευρωπαϊκές αγορές και ενώσεων εταιρικών σχηµάτων). Ειδικά µετά την εµφάνιση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, η ανάγκη για συντονισµό της δράσης, για ενιαία νοµοθετική κάλυψη και κοινό κανονιστικό δίκαιο, έγινε έντονη και αµέσως ξεπήδησαν σχήµατα όπως το Renewable Energy Certificate System (RECS) το οποίο έχει στους κόλπους του 16 ευρωπα-ϊκές χώρες, το International Energy Regulation Network, το European Renewable Energy Council (EREC), το Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership κ.ά. Στις σκανδιναβικές χώρες τα σχήµατα αυτά έχουν κινηθεί εντυπωσιακά γρήγορα, ενοποιώντας την αγορά µέσω κοινής νοµοθεσίας, προτύπων και πιστοποιητικών, ενώ παράλληλα δηµιουργούν κοινές τεχνο-λογικές πλατφόρµες για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών. Αντίθετα, σε λιγότερο ώριµες αλλά εξίσου συνδεδε-µένες µεταξύ τους αγορές, όπως αυτή των Βαλκανίων, «βασιλεύει» η πολυ-νοµία, η ασυνεννοησία και, τελικά, η αντιπαράθεση αντί για τη συνεργασία! Ποια είναι τα σηµεία στα οποία επικε-ντρώνουν τη δραστηριότητά τους οι διεθνείς αυτοί οργανισµοί; Η έκδοση πιστοποιητικών ορθής λειτουργίας, η εξασφάλιση της καθολικής πρόσβασης

εκτιµά ότι η µάχη που δίνει Ευρώπη για τη µείωση των εκποµπών αε-ρίου θερµοκηπίου είναι πολύ δύ-σκολη και αναµένεται να «πλήξει» ορισµένους τοµείς δραστηριότητας

περισσότερο από άλλους. «Είναι πολύ δύσκολο στη σύγχρονη Ευρώπη να

µειώσουµε τις εκποµπές αερίων θερµοκηπίου που παράγο-νται π.χ. από τη γεωργία και

την κτηνοτροφία διότι για να το κάνουµε αυτό θα πρέπει να

αντικαταστήσουµε τα τρό-φιµα που τρώµε όλοι µας µε κάτι άλλο. Πως να δη-

µιουργήσεις νέα ζώα, η εκτροφή των οποίων θα απαιτεί λιγότερη ενέρ-

γεια; Πως θα σταµατήσουµε την κατανάλωση κρέατος; Είναι πολύ

πιο εύκολο όµως να µειώσουµε την ενεργειακή σπατάλη στα κτίρια, τις µεταφορές και σε άλλους ενεργοβό-ρους τοµείς», είπε ο Chr. Jones στην εισήγησή του η οποία βασίστηκε σε σειρά σεναρίων που έχει διαµορφώ-σει, επεξεργάζεται και παρακολουθεί η Επιτροπή για το 2050 χωρίς κανένα από αυτά, δυστυχώς, να αφήνει µεγά-λα περιθώρια αισιοδοξίας.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΕΜΠΤΟΕνηµέρωση του καταναλωτή

Το ζήτηµα της ορθής, τεκµηριωµέ-νης και ουσιαστικής πληροφόρησης του ευρωπαίου καταναλωτή σε θέµα-τα ενέργειας έθιξε στην εισήγησή της η Βελγίδα Jacqueline Minor, διευθύ-ντρια στον τοµέα Υγείας και Κατανα-λωτών, της ΕΕ. Η Minor ανέφερε ότι στην ΕΕ δίδεται µεγάλη βαρύτητα στο τρίπτυχο «Τιµή, Επιλογή, Ποιότητα», καθώς επιχειρείται µια εκ βάθρων αναδιάταξη της αγοράς, µε στόχο την ενηµέρωση των καταναλωτών, την ενοποίηση νοµοθεσιών και την ενί-σχυση του αισθήµατος ασφάλειας. Το τελευταίο έχει πληγεί µετά τα προ-βλήµατα στην οµαλή τροφοδότηση της ευρωπαϊκής αγοράς µε φυσικό αέριο, εξαιτίας της διαµάχης ανάµεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία για τα τιµολόγια µεταφοράς.

Ρύθµιση, Εξοικονόµηση, Υποδοµές στο 4ο WFER

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

Ο πολιτικός επιστήµονας, σύµβουλος επιχε ιρή-

σεων και συγγραφέας Peter Plug δι-ευθύνει σήµερα το Office of Energy Regulation στην Ολλανδία, ενώ στο παρελθόν κατείχε σηµαντικές θέσεις στην ολλανδική Επιτροπή Ανταγω-νισµού και στην Αρχή Μεταφορών της χώρας του. Κλασικός ευρωπαίος γραφειοκράτης µε γνώση όχι µόνο της τοπικής αλλά και της ευρωπαϊ-κής αγοράς, ο Plug είναι υπέρµαχος της ελεύθερης, ενιαίας αγοράς υπη-ρεσιών, αλλά κατανοεί τα σηµαντικά προβλήµατα που παρουσιάζει η πο-λυεθνική Ευρώπη. «Δεν µπορούµε να περάσουµε µε µιας από τις 40 και πλέον χώρες και τα αντίστοιχα εθνικά ενεργειακά συστήµατα σε µια ενιαία αγοράς ενέργειας και να περιµένου-µε ότι αυτή η αγορά θα ‘ δουλέψει’ απρόσκοπτα. Υπάρχουν συγκρουό-µενα συµφέροντα µεταξύ εθνικών ενεργειακών συστηµάτων και για να τα εξισορροπήσουµε πρέπει να δηµι-ουργήσουµε υπερεθνικούς θεσµούς. Ασφαλώς κάποιος πρέπει να είναι το αφεντικό...» είπε στην οµιλία του στο 4ου WFER, ο Ολλανδός διοικητικός παράγοντας και υπεραµύνθηκε µιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής σε θέ-µατα ενέργειας η οποία όµως θα είναι πλήρως ανεξάρτητη από τις εταιρείες κολοσσούς, τα εθνικά κράτη, ακόµα κι από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επι-

τροπή. Ζήτησε δηλαδή τη δηµιουργία µιας πανευρωπαϊκής Ρυθµιστικής Αρ-χής Ενέργειας. Στο περιθώριο του 4ου WFER, κατά τη διάρκεια της τελευταί-ας ηµέρας, είχαµε την ευκαιρία να συ-νοµιλήσουµε µε τον Peter Plug και η συζήτησή µας κινήθηκε γύρω από την εξυπηρέτηση του πελάτη ενέργειας.

Κύριε Plug, ο καταναλωτής, τουλάχιστον σε ορισµένες από τις εισηγήσεις των εκ-προσώπων από τους µεγάλους Ρυθµιστές Ενέργειας σε αυτό το Forum, έµοιαζε να απουσιάζει...

Δεν θα συµφωνήσω µαζί σας ότι έχουµε ‘εγκαταλείψει’ τον καταναλωτή. Κάθε προσπάθεια, κάθε νοµοθεσία, κάθε πρωτοβουλία και παρέµβαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο κινείται προς την κατεύθυνση των συµφερόντων του καταναλωτή. Η ολοκληρωµένη ευρω-παϊκή αγορά ενέργειας είναι και παρα-µένει στόχος των ρυθµιστικών αρχών, δεν είναι ένας στόχος για τα χαρτιά.

Πως βλέπετε τη «συµµετοχή» του ευρω-παίου πολίτη στα κέντρα λήψης αποφάσε-ων και πως θα µπορούσε αυτή η συµµε-τοχή να αναβαθµιστεί σε συνδιαµόρφωση ενεργειακών πολιτικών;

Αυτό που ρωτάτε είναι ένας γρί-φος, ένα δύσκολο παζλ που κανείς ακόµα δεν έχει λύσει. Υπάρχουν ρυθ-µιστές, πάροχοι ενέργειας και κατα-σκευαστικές εταιρείες και όλοι αυτοί

PETER PLUG Ο δι-ευθυντής του Office of Energy Regulation της Ολλανδίας υπε-ραµύνεται της δηµι-ουργίας µίας ενιαίας ενεργειακής αγοράς στην Ευρωζώνη. Αυ-τός είναι ο µόνος τρό-πος, εκτιµά, να εξα-σφαλίσει η Ευρώπη, ενεργειακή επάρκεια και να πετύχει βιώσι-µη χρήση των ενερ-γειακών πηγών. Μό-νον έτσι υποστηρίζει «θα µπορέσει η Ευ-ρώπη να αντιµετωπί-σει τους διεθνείς προ-µηθευτές.

Συνέντευξη στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ ΓΙΑ ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΗΣΙΜΗ ΕΕ

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

αντιπροσωπεύονται στους φορείς. Πράγµατι υπάρχει µια έλλειψη στην αντιπροσώπευση του κοινού, αλλά αυτό δεν συµβαίνει σε όλες τις χώρες. Στην Ολλανδία για παράδειγµα, οι ενώ-σεις καταναλωτών είναι πολύ ισχυρές, έχουν διεκδικήσει κι έχουν πετύχει την αντιπροσώπευσή τους στις Ρυθµι-στικές Αρχές. Οι καταναλωτές πρέπει να οργανωθούν σε οµοσπονδίες για να µπορέσουν να περάσουν τη φωνή τους στους καταστατικούς θεσµούς και να επηρεάσουν αποφάσεις.

Πόσο εύκολο είναι να παρακολουθήσει ο µέσος πολίτης τον κυκεώνα των ενερ-γειακών εξελίξεων και να γνωρίζει το τι πραγµατικά συµβαίνει µε την ενέργεια, τις τιµές, κ.λπ.;

Δύσκολη ερώτηση, ενδιαφέρουσα όµως. Είναι περίπλοκα τα πράγµατα σε όλο τον κόσµο. Πρέπει πρώτα απ΄ όλα να ξεκινήσουµε από το περιβάλλον µέ-σα στο οποίο εντάσσεται όλος αυτός ο ενεργειακός σχεδιασµός. Μην ξεχνάτε ότι πολλές από τις χώρες που προ-µηθεύουν την Ευρώπη µε ενέργεια, βρίσκονται σε ρευστές πολιτικές κα-ταστάσεις, υπάρχει µεγάλη κυβερνητι-κή αστάθεια σε ορισµένες από αυτές. Από την άλλη πλευρά, η ενέργεια έχει γίνει πράγµατι µια δύσκολη συνάρτη-ση. Ακόµα κι εγώ, ο οποίος βρίσκο-µαι στη Ρυθµιστική Αρχή περίπου έξι χρόνια, µαθαίνω καθηµερινά. Μελετώ συνέχεια προκειµένου να κατανοήσω καλύτερα το περιβάλλον της ενέργειας – δεν σας κρύβω πως χρειάστηκαν δύο χρόνια για να µάθω τα βασικά!

Φαντάζοµαι πόσα θα χρειάζεται ο µέσος καταναλωτής...

Δεν είναι έτσι, δεν υπάρχει συσχέ-τιση. Οι καταναλωτές, τουλάχιστον στις ανεπτυγµένες δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν πολυενδιαφέρονται για το τι συµ-βαίνει στο ενεργειακό παρασκήνιο. Θέ-λουν απλώς ο ηλεκτρισµός, το αέριο, το νερό, το τηλέφωνο κ.λπ. να υπάρ-χουν, να µπορεί να τα χρησιµοποιεί κάποιος σε λογικές τιµές, τα θεωρούν κοµµάτι της καθηµερινότητας όπως όλα τα άλλα. Δεν τους ενδιαφέρει και δεν έχουν τον χρόνο να ασχοληθούν µε το από που έρχεται ή ποιος φέρνει

την ενέργεια, τους νοιάζει απλώς να είναι εκεί όταν τη χρειάζονται και να µπορούν να την πληρώσουν...

Φαντάζοµαι θα είστε υπέρ της ελεύθε-ρης αγοράς ενέργειας και της ιδιωτικο-ποίησης...

Ασφαλώς, αυτή είναι η διεθνής τά-ση. Δεν είναι όµως αυτό το κυρίαρχο ζήτηµα: κρατικός ή ιδιωτικός τοµέας. Ο µόνος τρόπος να εξασφαλίσουµε ενερ-γειακή επάρκεια και να πετύχουµε βι-ώσιµη χρήση των ενεργειακών πηγών, είναι να δηµιουργήσουµε µια ενιαία ευ-ρωπαϊκή ενεργειακή αγορά, µόνο έτσι θα µπορέσει η ήπειρός µας να αντιµε-τωπίσει τα προβλήµατα, τις διεθνείς προκλήσεις και, φυσικά, τους διεθνείς προµηθευτές. Σήµερα, κάθε χώρα της Ευρώπης διαπραγµατεύεται τα ενεργει-

«Ο µόνος τρόπος να εξασφαλίσουµε ενεργειακή επάρκεια και να πετύχουµε βιώσιµη χρήση των ενεργειακών πηγών, είναι να δηµι-ουργήσουµε µια ενιαία ευρωπαϊκή, ενεργειακή αγορά, µόνο έτσι θα µπορέσει η ήπειρός µας να αντιµετωπίσει τα προβλήµατα, τις διεθνείς προκλήσεις και, φυσικά, τους διεθνείς προµηθευτές. Πολι-τικά είναι δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο».

ακά της ζητήµατα µεµονωµένα, ενώ θα έπρεπε να τα διαπραγµατεύεται συλ-λογικά, έτσι θα αύξανε εντυπωσιακά η διαπραγµατευτική της ισχύ. Πολιτικά είναι δύσκολο, αλλά όχι ανέφικτο.

Τι γνώµη έχετε για την αποκαλούµενη ‘πράσινη στροφή’ των ευρωπαϊκών κυβερ-νήσεων αλλά και του προέδρου Οµπάµα;

Δεν µπορώ παρά να την καλωσορί-σω. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ δεν µπο-ρούν να λύσουν µόνες τους τα µεγάλα προβλήµατα, όποιος κι αν είναι ο πρό-εδρος, χρειάζεται διεθνής συνεργασία. Να, γιατί υποστηρίζω µια δυνατή Ευ-ρωπαϊκή Ένωση και, ταυτόχρονα, µια δυνατή ευρωπαϊκή αγορά: διότι µόνο έτσι µπορούµε να παίξουµε µείζονα ρόλο σε παγκόσµιο επίπεδο.

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

A πό τους σηµαντικούς εκ-προσώπους της ενεργει-

ακής αγοράς των ΗΠΑ είναι ο Terry Boston, πρόεδρος του οµοσπονδι-ακού φορέα παραγωγής, διαχείρι-σης και µεταφοράς ενέργειας PJM Interconnection. Ο φορέας αυτός, ο οποίος έχει ήδη εγκαταστήσει σε διάφορες αµερικανικές πολιτείες πά-νω από 45.000 MW σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας από το 2006 µέχρι σήµερα, σχεδιάζει και υλοποιεί γι-γαντιαία έργα παραγωγής ενέργειας. Αυτό το διάστηµα υλοποιεί επένδυ-ση στην αιολική ενέργεια για την πα-ραγωγή 44.000 MW µέχρι το 2015 – ενώ χρηµατοδοτεί σειρά ενεργει-ακών καινοτοµικών προγραµµάτων στους κλάδους της αποθήκευσης ηλεκτρισµού, των υβριδικών οχηµά-των κ.ά. Ο Boston ανήκει σε αυτούς που αντιµετωπίζουν τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας ως άλλη µια λύση στο ενεργειακό πρόβληµα των ηµε-ρών µας, δεν διστάζει όµως να εντά-ξει στους σχεδιασµούς του φορέα που διοικεί και την πυρηνική ενέρ-γεια. «Το µεγάλο ζήτηµα είναι η απο-θήκευση της ενέργειας και η χρήση της όταν υπάρχει πραγµατική ανά-γκη» υποστηρίζει και µας εξηγεί το πώς µπορεί να µετατραπούν οι µέχρι πρόσφατα «αντιδραστικές» σε θέ-µατα ανανεώσιµων πηγών ΗΠΑ, σε πρωτοπόρο της εναλλακτικής ενέρ-

TERRY BOSTON Ο µηχανολόγος Terry Boston ανήκει σε αυ-τούς που αν τιµετω-πίζουν τις ανανεώσι-µες πηγές ενέργειας ως άλλη µ ια λύση στο ενεργειακό πρό-βληµα των ηµερών µας, πισ τεύει όµως ότι δεν µπορούµε να σκεφτόµαστε µια οι-κονοµία χαµηλών ή µηδενικών εκποµπών άνθρακα χωρίς τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας.

Συνεντεύξεις στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΜΑΥΡΟ ή ΛΕΥΚΟ;ΜΠΟΛΙΚΟ ΓΚΡΙΖΟ

ΠΥΡΗΝΙΚΗ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

γειας. Πόσο αισιόδοξος όµως είναι ο Terry Boston για τη στροφή των ΗΠΑ στην πράσινη οικονοµία µέσω της οποίας ο αµερικανός πρόεδρος επιχειρεί να βγάλει την Αµερική από τη δίνη της κρίσης; Αυτό ήταν και το πρώτο ερώτηµά µας στον πρό-εδρο της PJM που έσπευσε ευθύς αµέσως να εκφράσει τη σχετική του αισιοδοξία. Αµέσως µετά συµπλή-ρωσε: «Ξέρετε παρακολούθησα την πρώτη οµιλία του Οµπάµα µετά την εκλογή του, ήµουν στο ακροατήριο και άκουσα µε τα ίδια µου τα αυτιά να εξαγγέλλεται αυτή η πολιτική. Πιστεύω ότι οι προθέσεις του είναι ειλικρινείς. Είναι πολύ θετικό ότι κα-τάφερε να πείσει το Κογκρέσο για την ανάγκη στροφής της οικονοµίας. Η πράσινη πρωτοβουλία του Προέ-δρου η οποία περιλαµβάνει όχι µό-νο στροφή προς τις πράσινες επεν-δύσεις αλλά και την αναβάθµιση των ενεργειακών δικτύων της χώρας, τα λεγόµενα smart grids, είναι αναµφί-βολα µια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα προοπτική για τις ΗΠΑ. Το ‘πρασί-νισµα’ της Αµερικής και η φορολό-γηση της ενεργοβόρας παραγωγής είναι πράγµατα που χρειαζόµασταν στις ΗΠΑ», µας είπε χαρακτηριστικά. «Ναι αλλά ήσασταν για κάποια χρό-νια κάπως ‘αποµονωµένοι’ από τις πρακτικές της υπόλοιπης διεθνούς

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

κοινότητας σε θέµατα περιβάλλο-ντος. Έτσι δεν είναι;», αντιτείναµε στη συνέχεια. Να τι µας απάντη-σε ο Terry Boston: «Η κλιµατική αλλαγή είναι ταυτόχρονα µια πα-γκόσµια οικονοµική πρόκληση και πιστεύω ότι οι ΗΠΑ πρέπει να δουλέψουν, όπως κάνουν και σε άλλους τοµείς, µαζί µε τα άλλα κράτη για να την αντιµετωπίσουν κι όχι χώρια. Την ίδια στιγµή βλέ-πουµε όλοι µας τις ευκαιρίες που παρέχει η πράσινη οικονοµία για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας που τόσο έχει ανάγκη αυτή η χώ-ρα. Ας σκεφτούµε πόσο πολύ θα κινητοποιηθεί η αµερικανική οι-κονοµία αν τεθούν στόχοι όπως αυτοί που έχουν τεθεί στην Ευ-ρώπη για την κλιµατική αλλαγή, τις εκποµπές αερίων θερµοκη-πίου κ.ά.», σηµείωσε. Στο τέλος τον ρωτήσαµε για τη δυνατότητα συνεργασίας της πυρηνικής ενέρ-γειας µε άλλες µορφές, τις ανα-νεώσιµες κυρίως, προκειµένου να λυθούν ορισµένα προβλήµατα αποθήκευσης που υπάρχουν, κάτι που προασπίζονται οι ΗΠΑ αν και στην Ευρώπη υπάρχει ένας ισχυ-ρός αντίλογος στη χρήση πυρηνι-κής ενέργειας και διάχυτος φόβος για την ασφάλεια. Ο Terry Boston πιστεύει για το ζήτηµα αυτό ότι δεν µπορούµε να σκεφτόµαστε µια οικονοµία χαµηλών ή µηδε-νικών εκποµπών άνθρακα χωρίς τη χρήση της πυρηνικής ενέργει-ας – «είναι τεχνικά αδύνατο κατά την άποψή µου», σηµείωσε χα-ρακτηριστικά, για να προσθέσει: «Το φαινόµενο που περιγράψατε συναντάται και στις ΗΠΑ – υπάρ-χουν περιοχές που αντιδρούν στη χρήση πυρηνικής ενέργειας και άλλες όπου οι αντιδραστή-ρες είναι ευπρόσδεκτοι. Πιστεύω ότι ένας συνδυασµός πυρηνικής ενέργειας, σε µικρή και ελεγχό-µενη κλίµακα και ανανεώσιµων πηγών, θα µπορούσε να είναι η απάντηση στο ενεργειακό ζήτη-µα», τόνισε χαρακτηριστικά.

BINU PARTHAN Ο ανα-πληρωτής γενικός διευθυ-ντής του Renewable En-ergy & Energy Efficiency Partnership (REEEP) στη Μεγάλη Βρετανία, αξιοποιεί τη διεθνή του εµπειρία για να µιλήσει και για τα καθ’ ηµάς, για όσους εξακολου-θούν να πιστεύουν ότι η γε-ωγραφική ιδιαιτερότητα της Ελλάδας µε τα πολλά νησιά κάθε άλλο παρά συ-νάδει µε την ανά-πτυξη των ανανε-ώσιµων πηγών ενέργειας.

Συναντήσαµε πρό-σ φ α τ α έ ν α ν ά ν -θρωπο που εδώ και

χρόνια δίνει τη µάχη για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πη-γών ενέργειας στις υπό ανάπτυξη χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Ο λόγος για τον µηχανολόγο, µηχανικό Binu Parthan, ο οποίος ασκεί σήµερα καθήκοντα ανα-πληρωτή γενικού διευθυντή σε έναν από τους σηµαντικότερους διεθνείς οργανι-σµούς ενέργειας, το Renewable Energy & Energy Efficiency Partnership (REEEP). Ιδρύθηκε το 2002 στη Μεγάλη Βρετανία και είναι µια πρωτοβουλία δηµόσιων και ιδιωτικών φορέων για την ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας κυ-ρίως σε περιοχές του πλανήτη όπου κάτι τέτοιο σηµαίνει πολύ περισσότερα από ενεργειακή εξοικονόµηση. Αναπτύσσει έργα σε διάφορες χώρες, ενώ σηµαντι-κή είναι η συµβολή του στη δηµιουργία νοµικού πλαισίου για τις ΑΠΕ σε χώρες µε πολλά γραφειοκρατικά προβλήµατα όπως η Ναµίµπια, η Γκάνα κ.ά. Πεπει-σµένος ότι οι αφρικανικές χώρες µπο-ρούν να αποφύγουν τις συνέπειες από την κλιµατική αλλαγή, θεωρεί ότι το πέ-ρασµα σε οικονοµίες χαµηλότερων εκ-ποµπών άνθρακα µπορεί να συνδυαστεί

µε την ανάπτυξη µιας νέας, ενεργειακής βιοµηχανίας που θα αποφέρει κέρδη σε χώρες που τα έχουν τόσο πολύ ανάγκη. Η συζήτησή µας ξεκίνησε µε το ζήτηµα της αντίδρασης ορισµένων τοπικών κοι-νωνιών στις επενδύσεις ΑΠΕ. «Οι αντι-δράσεις των τοπικών κοινωνιών ήταν πράγµατι πρόβληµα –ακόµα και σε ορι-σµένες ευρωπαϊκές χώρες– µέχρι πριν µερικά χρόνια. Θυµάµαι στην Αγγλία κά-τοικοι να διαµαρτύρονται για τον θόρυ-βο των ανεµογεννητριών, ενώ ακόµα και στη Γερµανία υπήρξαν αντιδράσεις στα πρώτα βήµατα των ΑΠΕ µε αποτέλεσµα κάποια επενδυτικά προγράµµατα και άδειες λειτουργίας να καθυστερήσουν

για ορισµένα χρόνια. Αυτά συµ-βαίνουν πάντα στο ξεκίνηµα

µιας τεχνολογίας. Θεωρώ όµως ότι µε την πρόο-δο της τεχνολογίας, οι αντιδράσεις καταρρί-πτον ται. Σύγχρονε ς αθόρυβες τουρµπίνες, νέα ε ίδη φωτοβολ-ταϊκών πάνελ αντικα-

θισ τούν παλαιότερες τεχνολογίες» µας είπε.

Μετά, του θυµίζουµε τη γεωγραφική «ιδιαιτερότητα»

της Ελλάδας των πολλών νησιών και της ισχυρής τουριστικής βιοµηχανίας, το µέλλον της οποίας επικαλούνται συ-χνά όσοι ενοχλούνται από την ανάπτυ-ξη των ΑΠΕ. «Έχω δουλέψει σε αρκετά αφρικανικά και ασιατικά κράτη τα οποία στηρίζουν µεγάλο µέρος των εσόδων τους στον τουρισµό –πιστέψτέ µε δεν είναι πρόβληµα οι ΑΠΕ. Οι άνθρωποι του τουριστικού κλάδου πρέπει να κα-ταλάβουν ότι η ανάπτυξη των ΑΠΕ και η βιώσιµη ανάπτυξη όχι µόνο δεν στρέφο-νται ενάντιά τους αλλά λειτουργούν προς όφελός τους. Θα γνωρίζετε φαντάζοµαι ότι όλο και περισσότεροι τουρίστες στις µέρες µας ενδιαφέρονται για την περι-βαλλοντική προστασία των περιοχών που επισκέπτονται και τη βιωσιµότητα των τουριστικών παρεµβάσεων. Από την άλλη και οι ίδιοι οι τοπικοί πληθυσµοί θα επωφεληθούν από τη φθηνότερη και καθαρότερη ενέργεια που θα χρησιµο-ποιούν καθηµερινά», τόνισε ενάντια σε όσους εξακολουθούν να διατείνονται ότι µερικά πράγµατα δεν συνδυάζονται.

ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΩΠΙΔΕΣ

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ – Ιατροτεχνολογικός Εξοπλισµός

Συνέχεια ρυθµίζονται και όλο χωρίς ρύθµιση είναι. Ο λόγος για τις οφειλές των δηµόσιων νοσοκοµείων στους προµηθευτές υγείας. Η κυβέρνηση επιχειρεί σή-µερα να νοικοκυρέψει την αγορά µε νέα ρύθµιση µέσα στο πρώτο τρίµηνο του 2010 που θα αφορά το 80% των χρεών, ύψους λίγο πάνω από 5 δισ. ευρώ, µε-τά και την πρόσφατη καταβολή, 1,2 δισ. ευρώ τον περασµένο Δεκέµβριο.

Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ

ΝΕΟ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

Ε τήσιο ρυθµό ανά-πτυξης που φτάνει

το 13,7% καταγράφει για έξι συνεχό-µενα έτη η αγορά των προµηθευτών ιατρικού εξοπλισµού, σύµφωνα µε την τελευταία διαθέσιµη µελέτη της Hellastat το περασµένο φθινόπωρο, αποτέλεσµα θετικών επιχειρηµατι-κών, τεχνολογικών, δηµογραφικών και επιδηµιολογικών συγκυριών. Πο-σοστό που σε άλλους κλάδους και εν µέσω οικονοµικής ύφεσης θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολο, αν συνυπολογί-σει κανείς και τις χρόνιες και µεγάλες οφειλές του Δηµοσίου που είναι και ο µεγάλος πελάτης των προµηθευτών ιατροτεχνολογικού υλικού. Τώρα, η ανάπτυξη αυτή δεν συνοδεύεται µε ισχυρή ρευστότητα και υψηλές ταµει-ακές ροές, τουναντίον, τα σηµάδια της έλλειψής της είναι πολύ έντονα και οι δυσκολίες είναι το κυρίαρχο γνώρι-σµα στην αγορά, καθώς το ελληνικό κράτος και οι αρµόδιοι για το σύστη-µα προµηθειών υγείας δεν έχουν κα-ταφέρει να καλύψουν την υποχρέωση, που απορρέει από το άρθρο 5.1 της Οδηγίας 2000/35/ΕΕ για τη µείωση των καθυστερηµένων πληρωµών στις εµπορικές συναλλαγές. Αυτή προβλέ-πει ότι η εξόφληση των τιµολογίων πρέπει να γίνεται εντός 90 ηµερών – σήµερα γίνεται κατά µέσο όρο µε καθυστέρηση 2 περίπου ετών. Απο-τέλεσµα είναι το Δηµόσιο να χρωστά συνολικά στους προµηθευτές υγείας λίγο πάνω από τα 5 δισ. ευρώ (σχεδόν 2% του ΑΕΠ), µετά και την πρόσφατη καταβολή 1,2 δισ. ευρώ τον Δεκέµ-βριο του 2009. Να σηµειώσουµε ότι το ποσό αυτό αφορά για τους προ-µηθευτές υγείας, ποσοστό εξόφλη-σης που κυµαίνεται µεταξύ του 13% και 19% ανάλογα µε τις κατηγορίες των υλικών. Μέχρι το τέλος του πρώ-του τριµήνου του έτους αναµένεται να υπάρξει και ο σχετικός διακανο-νισµός για το µεγαλύτερο µέρος των οφειλών, το 80% και άνω δηλαδή

των χρεών του Δηµοσίου προς τους προµηθευτές υγείας. Την ίδια ώρα η αγορά επισηµαίνει το πρόβληµα και µε κοµµένη την ανάσα παρακολουθεί τις εξελίξεις, δυσκολευόµενη να πι-στέψει ότι αυτή τη φορά η υπόθεση των χρεών του Δηµοσίου θα κλείσει οριστικά.

Μιλήσαµε µε τον Παναγιώτη Κα-λαφατά, διευθύνοντα σύµβουλο του Οµίλου Ιατροτεχνολογικού Υλικού, Kalteq για τα αυξανόµενα χρέη των δηµοσίων νοσοκοµείων και το προ-βληµατικό σύστηµα προµηθειών του ΕΣΥ. Υπογραµµίζει ότι: «όλοι πολι-τικοί, όλων των παρατάξεων µιλούν για αυξηµένο κόστος προϊόντων για την Ελλάδα σε σύγκριση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όταν οι εταιρεί-ες καλούνται στον ενδιάµεσο χρό-νο ‘µη αποπληρωµής’ τους, να είναι συνεπείς σ τ ις όποιες οικονοµικές τους υποχρεώσεις έναντι του ιδίου του ‘κακοπληρωτή’ Δηµοσίου, απο-δίδοντας ΦΠΑ, έκτακτες εισφορές, τακτικούς φόρους, υψηλούς τόκους, διατήρηση Νοσοκοµειακών παρακα-ταθηκών, κ.λπ. Αν τώρα σε όλα αυτά προσθέσουµε και τα έξοδα λειτουρ-γίας των εταιρειών, τη µισθοδοσία, την πληρωµή των προµηθευτών από το εξωτερικό, αντιλαµβάνεστε ποια είναι η κατάσταση», µας είπε συγκε-κριµένα για να προσθέσει στη συνέ-χεια: «Πως είναι δυνατόν εποµένως να κάνεις επενδύσεις και να σ το-χεύσεις σε ανάπτυξη, όταν δεν σου αποδίδουν τα οφειλόµενά σου, και µάλιστα επί σειρά ετών; Κάπως έτσι, αναγκαστικά πλέον, ο εταιρικός στό-χος παύει να είναι η όποια ανάπτυξη, αλλά η επιβίωση και η διασφάλιση των θέσεων εργασίας ειδικά αν δεν είσαι πολυεθνική εταιρεία, που έχει τη δυνατότητα άντλησης οικονοµι-κών πόρων, από οικονοµικά υγιέστε-ρες αγορές».

Στη συνέχεια, µε τη σειρά του, ο αναπληρωµατικός γενικός διευθυντής

«Πώς είναι δυνατόν να κάνεις επενδύσεις, όταν δεν σου αποδίδουν τα οφειλόµενά σου; Κάπως έτσι, ο εταιρικός στόχος παύει να είναι η όποια ανάπτυξη, αλλά στόχος γίνεται η επιβίωση και η διασφάλιση των θέσεων εργασίας.»ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΛΑΦΑΤΑΣ, διευθύνων σύµβουλος του Οµίλου Kalteq.

«Η Πολιτεία πρέπει να τολµήσει είτε µε τα ΣΔΙΤ είτε µε άλλες συνεργασί-ες ιδιωτών και Δηµοσίου να επιδιώξει συνεργασί-ες που θα δώσουν νέα πνοή στα δηµόσια ιδρύ-µατα µέσω ιδιωτικών κε-φαλαίων.»ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ,αναπληρωµατικός γενικός διευθυντής της εταιρείας Ν. Παποστόλου.

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

της εταιρείας Ν. Παπαποστόλου, Θα-νάσης Παπαποστόλου, επισηµαίνει για το ζήτηµα των ρυθµίσεων: «Σα-φώς η εξόφληση των χρεών θα ανα-κουφίσει την αγορά και θα τονώσει την οικονοµία της χώρας, αφού µε-γάλο ποσοστό αυτής αντιστοιχεί στον ιατρικό κλάδο». Σύµφωνα µε τον ίδιο, «οι ρυθµίσεις που χρειάζονται είναι α) προγραµµατισµός προµηθειών β) ύπαρξη των κονδυλίων για τις προ-µήθειες γ) µέγιστη τρίµηνη εξόφληση των ασφαλιστικών ταµείων προς τα νοσοκοµεία (δηµόσια και ιδιωτικά) δ) µέγισ τη τρίµηνη εξόφληση των νοσοκοµείων προς τις προµηθεύτρι-ες εταιρείες. Εφόσον γίνουν αυτά, η απόκτηση ρευστότητας θα συντελέσει σε νέες επενδύσεις καθώς και σε προ-σλήψεις ανθρώπινου δυναµικού», µας είπε χαρακτηριστικά.

«Ένα άλλο σηµάδι κακής διαχεί-ρισης», σηµειώνει ο Θανάσης Παπα-ποστόλου, «είναι αυτό της αδιαφο-ρίας (από την πλευρά των δηµόσιων νοσοκοµείων) αφού σε πολλές πε-ριπτώσεις οι εξοπλισµοί δεν χρησι-µοποιούνται στο έπακρο λόγω της έλλειψης του προσωπικού που απαι-τείται γ ια τη λειτουργία τους, ενώ έχουν λιγοστέψει οι πόροι για νέες υποδοµές σε εξοπλισµό. Συγχρόνως διαφαίνεται ένα κενό για την οργά-νωση της απορρόφησης των νέων κοινοτικών πόρων».

Εν τω µεταξύ, όπως επισηµαίνουν στελέχη της αγοράς ιατροτεχνολογι-κού εξοπλισµού το κενό που είχε δη-µιουργηθεί από την έλλειψη σωστής λειτουργίας της Επιτροπής Προµηθει-ών Υγείας (ΕΠΥ) οδήγησε στις κατ’ επανάληψη εξωσυµβατικές προµή-θειες, δηµιουργώντας σοβαρά προ-βλήµατα λόγω µη συµβατότητας των διαδικασιών µε το κοινοτικό δίκαιο και καταργώντας τις αποφάσεις προσ-διορισµού ανωτάτων τιµών.

Σηµεία των καιρών

Αλλά δεν είναι µόνον αυτά τα προ-βλήµατα των προµηθευτών. Οι πολυ-άριθµες επιχειρήσεις µικρού και µε-σαίου µεγέθους που φτάνουν τις 500 στην αγορά και η έλλειψη διαφορο-

ποίησης, συντηρούν και οδηγούν τον ανταγωνισµό σε υψηλά επίπεδα. Απο-τέλεσµα, είναι οι πρόσφατες εξαγορές και συγχωνεύσεις που υλοποιήθηκαν µέσα στο 2009 από εταιρείες του κλά-δου προκειµένου να παρακολουθούν και τις διεθνείς εξελίξεις (στον Όµιλο Alapis οι Biochem, Οµικρον, Labomed και Μέντιµεκ – Γερολυµάτος, στην Siemens η Dade Behring), η βελτίω-ση-ενίσχυση και προβολή των brand name τους προκειµένου να αποκτή-σουν συγκριτικό πλεονέκτηµα έναντι του ανταγωνισµού και το άνοιγµα νέων, µε ευνοϊκούς όρους, συνεργα-σιών µε γιατρούς για την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Παρά τις δυσκολίες η θετική ψυχολογία δεν βάλλεται εύ-κολα, µε αποτέλεσµα η προσπάθεια

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ – Ιατροτεχνολογικός Εξοπλισµός

να εντείνεται και ως έναν βαθµό οι στόχοι να κερδίζονται. Σύµφωνα µε τον Θανάση Παπαποστόλου, ο ρυθ-µός ανάπτυξης της αγοράς, αυτό το µικρό διάστηµα που τρέχει το 2010, είναι ανοδικός σε σχέση µε το προ-ηγούµενο έτος στον ιδιωτικό τοµέα. Παρά τις πρώτες θετικές ενδείξεις όµως, ο ίδιος δεν παραλείπει να επι-σηµάνει ότι: «στη σηµερινή ιδιαίτερα απαιτητική συγκυρία, η προσοχή της αγοράς πρέπει να είναι στραµµένη σε δύο κατευθύνσεις: α) στην αγοραστι-κή δύναµη του κοινού και στο πόσο εύκολα πληρώνει την υπεραξία για ιδιωτική υγεία σε µια περίοδο που γενικά ψάχνει για οικονοµίες και β) στις καθυστερήσεις πληρωµών των ασφαλιστικών ταµείων.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΛΑΤΗΣ

Η αγορά του Δηµοσίου υπολογίζεται ότι συνεισφέρει το 80% του συνολι-κού κύκλου εργασιών του κλάδου ιατροτεχνολογικού εξοπλισµού. Συ-γκεκριµένα, το 72% των εγχώριων µηχανηµάτων είναι εγκατεστηµένα στα δηµόσια νοσοκοµεία. Από αυτά το 29% αφορά µονάδες τεχνητού νε-φρού, ενώ ακολουθούν οι αυτόµατοι αναλυτές µε 22,8%, τα ακτινοδιαγνω-στικά µηχανήµατα µε 13,3% και οι υπερηχογράφοι µε 5,8%.

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS νέα της αγοράς

ALLIANZ// ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡE ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ!Με τη διεθνή ύφεση σε εξέλιξη, η Allianz Ελ-λάδος ανακοίνωσε ότι υπερκάλυψε τους οικο-νοµικούς της στόχους για το 2009. Ο τζίρος της διαµορφώθηκε στα 217,3 εκατ. ευρώ, αυξηµέ-νος 25 εκατ. ευρώ έναντι του 2008 ή 13,1% σε ποσοστιαία βάση, προερχόµενος από όλα τα κα-νάλια διανοµής, το agency, τους πράκτορες, τα γραφεία παραγωγής, τους µεσίτες ασφαλίσεων και τα τραπεζικά δίκτυα. Oι Γενικές ασφαλίσεις αυξήθηκαν19,2% και η ασφαλίσεις Ζωής 8,4%

IDEAL STANDARD ΕΛΛΑΔΑΣ // ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ«Η κρίση συσχετιζόµενη µε τον κλάδο µας είδη υγιεινής ξεκίνησε στην Αµερική και στην Ευρώπη, από τα στεγαστικά δάνεια, έχοντας άµεση συνέπεια στην οικοδοµή και αντίστοιχα στην κατοικία. Εµείς υπαγόµαστε στο κλάδο που έχει απευθείας σχέση µε την οικοδοµή, και κατά συνέπεια εισπράξαµε άµεσα τα αποτελέσµατα». Αυτά τόνισε µεταξύ άλλων ο Γιώργος Θεοδοσίου, διευθύνων σύµβουλος της Ideal Standard Ελλάδας, Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής σε πρόσφατη οµιλία του. Αναφέρθηκε επίσης στις στρατηγικές επιλογές της εταιρείας και στον διαφορετικό τρόπο που επηρέασε η οικονοµική κρίση τις εταιρείες µε παραγωγικές µονάδες σε σχέση µε τις αµιγώς εµπορικές επιχειρήσεις, καθώς και τις αντίστοιχες πολυεθνικές.

POSITIVE ENERGY // ΜΕ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ

Tην κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου ισχύος 100 kW το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας ολοκλήρωσε πρόσφατα η Positive Energy στο Σιδηρόκαστρο του Ν. Σερρών. Ο σταθµός αναµένεται να παράγει σε ετή-σια βάση τουλάχιστον 170.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 173 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως.

EUROPEAN PROFILES // ΝΕΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣΣύµβουλος Διοίκησης, της εταιρείας συµβούλων European Profiles, ανέλαβε ο Γιάγκος Χαραλά-µπους, έως πρόσφατα A’ αντιπρόεδρος της Επι-τροπής Καφαλαιαγοράς και επί 20 χρόνια Deputy Senior Partner της πολυεθνικής KPMG στη χώρα µας. Ο κ. Χαραλάµπους έχει αναλάβει την ευθύ-νη της αναδιοργάνωσης της European Profiles AE, καθώς και την προώθηση της εταιρίας σε νέους τοµείς και αγορές.

ΕΥΡΩΠΗ // ΑΝΟΔΙΚΑ ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ

Σαφή άνοδο των δραστηριοτήτων τους κατά το 4ο τρίµηνο του 2009 κατέγραψαν οι ευρωπαϊκές αγορές όσον αφορά στις δηµόσιες εγγραφές, µε την αξία και τον όγκο των δηµο-σίων εγγραφών να σηµειώνουν ση-µαντική άνοδο σε σύγκριση µε τους προηγούµενους εννέα µήνες, όταν τα χρηµατιστήρια συνέχισαν να υποφέ-ρουν από την απώλεια εµπιστοσύνης στις κεφαλαιαγορές και την ύφεση σε παγκόσµιο επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, οι αποτιµήσεις των εταιρειών παραµένουν σε χαµηλότερα επίπεδα αφού στην αγορά κυριαρχούν οι αγοραστές, σύµφωνα µε την τελευ-ταία µελέτη «IPO Watch Europe» της PricewaterhouseCoopers, η οποία καταγράφει τον όγκο και την αξία των δηµόσιων εγγραφών σε όλη την Ευρώπη. Το τελευταίο τρίµηνο του 2009 έγιναν 61 δηµόσιες εγγραφές σε ευρωπαϊκά χρηµατιστήρια, ύψους 4.994 εκατ. ευρώ, σε σύγκριση µε τις 44 εγγραφές ύψους 1.375 εκατ. ευρώ του προηγούµενου τριµήνου, και τις 64 δηµόσιες εγγραφές ύψους 1.238 εκατ. ευρώ που καταγράφηκαν τους τρεις τελευταίους µήνες του 2008.

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

SIEMENS //ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑΗ Siemens έθεσε πρόσφατα σε λειτουργία µια σύνδεση µεταφοράς συνεχούς ρεύµατος υψηλής τάσης σ την Κίνα. Με φορτίο 5000 MW, το συγκεκριµένο σύστηµα καλύπτ ε ι απόσ ταση πάνω από 1400 χ ιλιόµε τρα. Επίσης, η Siemens έχει αναλάβει την κατασκευή του µεγαλύτερου και πιο αποδοτ ικού µετασχηµατ ισ τή σ υνε χούς ρεύµα το ς υψηλής τάσ ης ( ισ χύος 80 0 kilovolt) σ την Κίνα γ ια τα µέσα Ιανουαρίου 2010. Αυ τ ό ς ο µ ε τ α σ χ η µ α τ ισ τ ή ς π ρ ο ο ρ ί ζ ε τ α ι γ ια τ ο επόµενο, ακόµα µεγαλύτερο σύσ τηµα µε ταφοράς συνεχούς ρεύµατος υψηλής τάσης, το οποίο επίσης θα υλοποιηθεί στην Κίνα και θα µεταφέρει σε απόσταση 2000 χιλιοµέτρων φορτίο της τάξης των 6400 MW, δηλαδή ισχύς ισοδύναµη µε αυτήν που προµηθεύουν 12 µεσαίου µεγέθους εργοστάσια παραγωγής µε βάση το λιθάνθρακα.

ΝΟΥΝΟΥ//ΤΟΣΟ ΠΑΛΙΑ ΟΣΟ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑΜε επιτυχία ολοκληρώθηκε ο επετειακός διαγωνισµός δώ-ρων των προϊόντων ΝΟΥΝΟΥ που συµπλήρωσαν φέτος 80 χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα, µε τη συµµετοχή του κοι-νού να ξεπερνά τις 550.000. Η κλήρωση πραγµατοποιήθη-κε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας σε ειδική εκδήλωση, παρουσία εκπροσώπων της FrieslandCampina Hellas και υποψήφιων νικητών.

ΙΔΡΥΜΑ AIR LIQUIDEΣΥΜΜΑΧΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την προώθηση της επιστη-µονικής έρευνας µε σκοπό τη µείωση της ρύπανσης της ατµόσφαι-ρας της γης, το Ίδρυµα του Οµίλου Air Liquide υποστηρίζει ενερ-γά δυο αποστολές που έχουν κοινό σκοπό τη συλλογή σηµαντι-κών δεδοµένων σχετικών µε την κλιµατική αλλαγή για περαιτέρω χρήση τους από την παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, θα διεξαχθούν ταυτόχρονα δύο κύκλοι επιστηµονικών µετρήσεων: ο πρώτος θα αφορά στη µέτρηση του επιπέδου διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αέριων ρύπων στην ατµόσφαιρα, σε µια περιοχή που είναι απαλλαγµένη από τέτοιες εκποµπές. Τα δεδοµένα που θα συλλεχθούν θα χρησιµοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του κύκλου του άνθρακα στην ατµό-σφαιρα του πλανήτη και για την βελτίωση των µοντέλων που χρη-σιµοποιούνται για την καταγραφή των κλιµατικών τάσεων. Ο δεύ-τερος θα αφορά στη µέτρηση του µαγνητικού πεδίου της γης.

METKA // ΕΠΙΧΕΙΡΕΙ …ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΗ ΜΕΤΚΑ προχώρησε στην ίδρυση νέας εταιρείας µε την επωνυµία Power Projects Sanayi Insaat Ticaret Limited Sirketi και έδρα την Κωνσταντινούπολη. Η νέα εταιρεία, η οποία αποτελεί 100% θυγατρική του Οµίλου ΜΕΤΚΑ, εντάσσεται στο πλαίσιο στρατηγικής της ΜΕΤΚΑ για επέκταση των δραστηριοτήτων της στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στην αναπτυσσόµενη αγορά της Τουρκίας, καθώς θα συµβάλλει στην περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας της στη γειτονική αγορά και στη διεκδίκηση ανάληψης νέων έργων.

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS νέα της αγοράς

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΣ – BANK PRODUCT // EMPORIKI BANK – ΣΥΝΘΕΤΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΈνα νέο επενδυτικό προϊόν δηµιούργησε η Εµπορική Τρά-πεζα, τη «Σύνθετη Οµολογιακή Τοποθέτηση», το οποίο προσφέρει δυνατότητα υψηλών αποδόσεων, µε εξασφα-λισµένο τακτικό εισόδηµα και εγγύηση αρχικού κεφαλαί-ου. Πρόκειται για Σύνθετη Οµολογία (Οµολογία κυµαινό-µενου επιτοκίου µε µέγιστη απόδοση) την οποία εξέδω-σε η Emporiki Group Finance PLC, θυγατρική του Οµίλου της Εµπορικής Τράπεζας και η οποία προσφέρει ιδιαίτερα προνόµια στους επενδυτές. Η «Σύνθετη Οµολογιακή Το-ποθέτηση», διετούς διάρκειας, διατίθεται µε κυµαινόµενο ονοµαστικό επιτόκιο Euribor 3Μ συν περιθώριο 1% µε µέ-γιστη απόδοση 3%, προσφέροντας τη δυνατότητα υψηλών αποδόσεων, ενώ παράλληλα εξασφαλίζει τακτικό εισόδη-µα µε την απόδοση των τόκων κάθε τρίµηνο. Επιπλέον, το νέο προϊόν προσφέρει εγγύηση του αρχικού κεφαλαίου στη λήξη της επένδυσης καθώς και χαµηλό ποσό εισόδου, από 5.000 ευρώ, ενώ διατίθεται, χωρίς προµήθειες εγγρα-φής, εξόφλησης και θεµατοφυλακής.

ERNST & YOUNGΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΕ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΗ Ernst & Young παρουσίασε πρόσφατα την πρώτη συγκριτική φο-ρολογική µελέτη όπου εξετάζονται τα δηµοσιονοµικά µέτρα και τα κίνητρα που εφαρµόζονται σε 14 χώρες µε στόχο την τόνωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η µελέτη διερευνά επίσης ποια είδη δραστηριοτήτων τείνουν να προωθήσουν οι κυβερνήσεις µέσω των φορολογικών πολιτικών.

ENEL GREEN POWER – SHARP – STMICROELECTRONICSΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΙΣΧΥΡΩΝΣΤΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

Συµφωνία υπεγράφη από τις Enel Green Power, Sharp και STMicroelectronics για την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάνελ λεπτών υµενίων τεχνολογίας τριπλού συνδέσµου στην Ιταλία. Παράλληλα, η Enel Green Power και η Sharp υπέγραψαν περαιτέρω συµφωνία για την από κοινού κατασκευή ηλιακών πάρκων. Η µονάδα, η οποία βρίσκεται στις υπάρχουσες εργοστασιακές εγκαταστάσεις M6 της STMicroelectronics στην Κατάνη, αναµένεται να φτάσει αρχικά τα 160MW ετησίως. Στόχος είναι η δυνατότητα της µονάδας να αυξηθεί σταδιακά τα επόµενα χρόνια στα 480ΜW ετησίως, ενώ ήδη από την έναρξή της θα αποτελεί τη σηµαντικότερη µεµονωµένη µονάδα παραγωγής ηλιακών πάνελ στην Ιταλία. Η κατασκευή των φωτοβολταϊκών πάνελ στη µονάδα της Κατάνης αναµένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2011. Σε σύγκριση µε τα συνήθη φωτοβολταϊκά πάνελ πυριτίου, τα φωτοβολταϊκά στοιχεία λεπτών υµενίων τεχνολογίας τριπλού συνδέσµου µπορούν να διατηρήσουν πολύ υψηλά επίπεδα απόδοσης της ενεργειακής µετατροπής, ακόµα και σε πολύ ζεστά κλίµατα. Χάρη στη χαµηλότερη περιεκτικότητα σε πυρίτιο, αυτά τα στοιχεία είναι επίσης λιγότερο εκτεθειµένα στις ασταθείς τιµές πώλησης του πυριτίου.

ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΖΩΗΣΗ Μαιευτική – Γυναικολογική κλινική «Γαία», δυναµικότητας 130 κλινών, του «Ερρίκος Ντυνάν» άνοιξε τις πύλες της για να δεχθεί µε ασφάλεια, πολιτισµό και σεβασµό τις γυναίκες που θα φέρουν τους νέους ανθρώπους στο φως της ζωής. Το «Γαία» αποτέλεσµα της σύµπραξης δύο φορέων υγείας καταξιωµένων στην ελληνική κοινωνία, του κοινωφελούς ιδρύµατος «Ερρίκος Ντυνάν» και του «Ιατρικού Αθηνών», φιλοδοξεί να προσφέρει τιµολογιακή πολιτική που θα αντικατοπτρίζει τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει κάθε νέα ελληνική οικογένεια, ενώ παράλληλα για τις ευαίσθητες οµάδες – άποροι, ακρίτες, πολύτεκνοι (4ο παιδί) – ο τοκετός θα προσφέρεται εντελώς δωρεάν.

CLUB HOTELCASINO LOUTRAKI//ΚΑΤΑΓΓΕΛΕΙΈγγραφη καταγγελία προς τα αρµόδια υπουργεία καθώς και προς τις αρµόδιες εποπτικές αρχές κατέ-

θεσε η Club Hotel Casino Loutraki µε αφορµή τη διαφηµιστική εκστρατεία διαδικτυακού

καζίνο, αγνώστου ιδιοκτησιακού κα-θεστώτος.

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

Την ευαισθησία της στον πολιτισµό, την ιστορία αλλά και την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής του τόπου όπου δραστη-ριοποιείται η Club Hotel Casino Loutraki, του Κορινθιακού κόλπου, εξέφρασε για άλλη µια φορά η εταιρία µε την πρω-τοβουλία και τη χορηγία της να µεταφραστεί στα ελληνικά και να τυπωθεί σε µία επιµεληµένη έκδοση, υψηλών προδια-γραφών ένα έργο του 19ου αιώνα. Πρόκειται για τον «Πε-ρίπλου του Κορινθιακού κόλπου», από τον αρχιδούκα της αυστριακής αυλής Ludwig Salvator. Μέσα από την έκδοση

ο αναγνώστης µπορεί να τοποθετήσει τον συγγραφέα του έργου στο πλαίσιο της εποχής του και των πολλαπλών ενδι-αφερόντων του καθώς και να συνοδεύσει τον αριστοκράτη

ανθρωπιστή στην περιήγησή του, την άνοιξη του 1874 στον Κορινθιακό κόλπο. Στην πραγµατικό-τητα το ταξίδι του αρχιδούκα είναι µια γοητευτι-κή εξόρµηση στους τόπους όπου µπορεί κανείς να περιπλανηθεί και σήµερα, ιδωµένους από την οπτική ενός ξεχωριστού ανθρώπου του 19ου αι-ώνα. Η εταιρεία δεν υποστηρίζει όµως µόνο τις πολιτισµικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά και τις πραγµατικές του, αυτές που αντιµετωπίζει στην καθηµερινότητά του. Στο πλαίσιο αυτό, προχώρη-σε στη δωρεά χρηµατικού ποσού ύψους 40.000 ευρώ, µε στόχο την υποστήριξη του έργου που επιτελεί ο Σύλλογος «Χαµόγελο του παιδιού» σε ολόκληρη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στο Νοµό Κο-ρινθίας. Η δωρεά παραδόθηκε από τον Διαχειρι-στή της Club Hotel Casino Loutraki, Αντώνη Στερ-γιώτη στον πρόεδρο του Χαµόγελου, Κωνσταντίνο Γιαννόπουλο, σε ειδική εκδήλωση που πραγµατο-ποιήθηκε στο Σπίτι της Κορίνθου του «Χαµόγελου του Παιδιού», στην Αρχαία Κόρινθο.

BUSINESS CSR

ΙΔΡΥΜΑ AIR LIQUIDEΣΥΜΜΑΧΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Στο πλαίσιο των προσπαθειών του για την προώθηση της επιστηµονι-κής έρευνας µε σκοπό τη µείωση της ρύπανσης της ατµόσφαιρας της γης, το Ίδρυµα του Οµίλου Air Liquide υποστηρίζει ενεργά δυο απο-στολές που έχουν κοινό σκοπό τη συλλογή σηµαντικών δεδοµένων σχετικών µε την κλιµατική αλλαγή για περαιτέρω χρήση τους από την παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, θα διεξαχθούν ταυτόχρονα δύο κύκλοι επιστηµονικών µετρήσεων: ο πρώτος θα αφορά στη µέτρηση του επιπέδου διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αέριων ρύπων στην ατµόσφαιρα, σε µια περιοχή που είναι απαλλαγµένη από τέτοιες εκποµπές. Τα δεδοµένα που θα συλλεχθούν θα χρησιµοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του κύκλου του άν-θρακα στην ατµόσφαιρα του πλανήτη και για την βελτίωση των µοντέ-λων που χρησιµοποιούνται για την καταγραφή των κλιµατικών τάσεων. Ο δεύτερος θα αφορά στη µέτρηση του µαγνητικού πεδίου της γης.

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ IΔΡΥΜΑ ΙΩΑΝΝΗ Σ. ΛΑΤΣΗ – EUROBANK EFGΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΝ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 2.500 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ…

Για δέκατη συνεχή χρονιά το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση και η Eurobank EFG συνεχίζουν την προσφορά τους στην ανάδειξη της πολιτισµικής µας κληρονοµιάς. Συγκεκριµένα, στο πλαίσιο της σειράς «Ο κύκλος των Μουσείων» που επιµελείται και εκδίδει το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση και η Eurobank EFG παρουσιάστηκε φέτος η έκδοση «Ο Μαραθών και το Αρχαιολογικό Μουσείο» του συγγραφέα-αρχαιλόγου, Γεώργιου Σταϊνχάουερ. Η φετινή έκδοση έχει συνάφεια µε τις προηγούµενες αλλά ταυτόχρονα διαφέρει από αυτές. Σηµείο αναφοράς της έκδοσης δεν είναι η αρχαία τέχνη ως δηµιούργηµα του ανθρώπου αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος και η µοναδική ικανότητά του να συνθέτει την ιστορία µέσα από τα πιο ευφάνταστα και απρόβλεπτα σενάρια. Ιδιαίτερα εύστοχα η Μαριάννα Ι. Λάτση αποτυπώνει το πολιτισµικό υπόβαθρο της έκδοσης: «Η γαλήνια κοιλάδα του Μαραθώνα ευτύχησε να ταυτιστεί τόσο πολύ µε την ιστορία που η γοητευτική απλότητα των εκθεµάτων του Μουσείου – αντιπροσωπευτική της καθηµερινής ζωής εκείνης της εποχής – ενισχύει τις µυθικές διαστάσεις της µάχης, αναδεικνύοντας την υπέρβαση του ανθρώπου και το εξωπραγµατικό του επιτεύγµατος που συντελέστηκε πριν από 2.500 χρόνια».

CLUB HOTEL CASINO LOUTRAKIΧΟΡΗΓΙΚΗ ΕΠΙΤΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

HP /MICROSOFT // ΑΠΛΑ & ΚΑΤΑΝΟΗΤΑ ΜΕ ΕΠΕΝΔΥΣΗ 250 ΕΚΑΤ. ΔΟΛ.

Η HP και η Microsoft Corp. κατέληξαν σε τριετή συµφωνία για την επένδυση 250 εκατ. δολ. µε σκοπό την ανάπτυξη λύσεων γ ια την απλοποίηση του τεχνολογικού περιβάλλοντος επιχειρήσεων ανεξαρτήτως µεγέθους. Οι δύο παγκόσµιοι κολοσσοί στοχεύουν να προσφέρουν λύσεις που α) θα στηρίζονται στο επόµενης γενιάς µοντέλο Infrastructure-to-application , β) θα εξελίσουν το cloud computing, επιταχύνον τας την υλοποίηση σχε τ ικών εφαρµογών και γ) θα µειώνουν σε µεγάλο βαθµό την πολυπλοκότητα στη διαχείριση των πληροφοριακών συστηµάτων και θα αυτοµατοποιούν τις υπάρχουσες χειροκίνητες διαδικασ ίες γ ια τη συνολικότερη µείωση του κόσ τους. Πώς θα γ ίνουν αυτά; Οι δύο εταιρείες θα εργαστούν από κοινού για την ανάπτυξη ενός νέου «χάρτη» µηχαν ικής γ ια µηχανέ ς διαχε ίρισης δεδοµένων, τη διάθεση συγκλινουσών, προπαραµετροποιηµένων λύσεων γ ια εφαρµογές, την παροχή ολοκληρωµένων λύσεων εικονικοποίησης (virtualization) και ενοποιηµένων εργαλείων διαχείρισης.

MELLON TECHNOLOGIES - EASY SYSTEMS // ΛΥΣΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΟΠΗΣ ATM

Ολοκληρωµένη λύση δορυφορικού εντοπισµού για ΑΤΜ παρουσιάζουν στην ελληνική τραπεζική αγορά η Mellon Technologies και η Easy Systems. Η προτεινόµενη λύση είναι απόλυτα συµβατή µε όλα τα µηχανήµατα αυτόµατης εξυπηρέτησης και αποσκοπεί αφενός στην αποτροπή της κλοπής των µηχανηµάτων, αλλά κυρίως στον εντοπισµό αυτών εφόσον πραγµατοποιηθεί η κλοπή. Πιο συγκεκριµένα, εγκαθίστανται στα ATMs συσκευές τηλεµετρίας GPS καταγράφοντας και µεταδίδοντας σε πραγµατικό χρόνο την γεωγραφική

τους θέση. Επιπλέον της γεωγραφικής παρακολούθησης των ΑΤΜ, οι

συσκευές διαθέτουν αισθητήρες κραδασµών και θερµοκρασίας.

Αν παρατηρηθεί µεταβολή στην κατάσταση του ΑΤΜ (αλλαγή συντεταγµένων, θερµοκρασίας ή εντοπισµός κραδασµών), η συσκευή GPS αποστέλλει πολλαπλούς συναγερµούς σε προεπιλεγµένους

αποδέκτες. Αξίζει να σηµειώσουµε ότι, σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία του

European Network and Information Security Agency (ENISA), οι φυσικές επιθέσεις στα ΑΤΜ στην Ευρώπη

αυξήθηκαν το δωδεκάµηνο Σεπτέµβριος 2008 - Αύγουστος 2009 κατά 32%.

WIND // ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ

Ό,τι νούµερο και εάν φοράει κανείς η WIND δι-αθέτει το ανάλογο πρόγραµµα κινητής τηλεφω-νίας. Συγκεκριµένα, η εταιρεία ανακοίνωσε 6 νέα προγράµµατα για ιδιώτες συνδροµητές συµβο-λαίου. Πρόκειται για τα WIND XXLarge, XLarge, Large, Medium, Small και XSmall, που παρέχουν ελευθερία και οικονοµία σε όλες τις κατηγορίες συνδροµητών συµβολαίου, ανάλογα µε τη χρήση που κάνουν στο κινητό τους. Τα νέα προγράµµατα συµβολαίου WIND, σε ένα µηνιαίο πάγιο, ενσω-µατώνουν απεριόριστη επικοινωνία προς όλα τα κινητά WIND και όλα τα σταθερά, καθώς και όσο χρόνο οµιλίας χρειάζονται οι συνδροµητές προς τα υπόλοιπα δίκτυα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

ΕΚΑΤ. ΔΟΛ.

κατέληξαν σε τριετή συµφωνία για την επένδυση µε σκοπό την ανάπτυξη λύσεων γ ια την απλοποίηση του

τεχνολογικού περιβάλλοντος επιχειρήσεων ανεξαρτήτως µεγέθους. Οι δύο παγκόσµιοι κολοσσοί στοχεύουν να προσφέρουν λύσεις που α) θα στηρίζονται

, β) θα εξελίσουν επιταχύνον τας την υλοποίηση σ χε τ ικών εφαρµογών

θα µειώνουν σε µεγάλο βαθµό την πολυπλοκότητα στη διαχείριση των πληροφοριακών συστηµάτων και θα αυτοµατοποιούν τις υπάρχουσες χειροκίνητες

Πώς θα γ ίνουν αυτά; Οι δύο εταιρείες θα εργαστούν από κοινού για την ανάπτυξη ενός νέου «χάρτη»

τη διάθεση συγκλινουσών, την παροχή ολοκληρωµένων

και ενοποιηµένων εργαλείων διαχείρισης.

BUSINESS Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

TURBO-X EBOOK // ΓΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ

Το Turbo-X eBook, το µοναδικό ηλεκτρονικό βιβλίο που δίνει τη δυνατότητα στον κάτοχό του να διαβάσει τα βιβλία, τις εφηµερίδες και τα έντυπα που ο ίδιος επιθυµεί και να αποθηκεύσει ολόκληρη την βιβλιοθήκη του σε ηλεκτρονική µορφή διέθεσε η Πλαίσιο Computers. Το νέο µοντέλο διαθέτει ευανάγνωστη οθόνη E-Ink 6,0” που δίνει την αίσθηση αληθινού χαρτιού και αυτονοµία για έως και 40 βιβλία (8.000 σελίδες) µε µία και µόνο φόρτιση. Παράλληλα, µε πάχος κάτω από 1 εκατ. είναι πιο λεπτό από τα περισσότερα περιοδικά, ενώ η πανάλαφρη κατασκευή του (174g) είναι σχεδόν τόσο ελαφριά όσο ένα σύγχρονο smartphone! Το Turbo-X eBook διατίθεται αποκλειστικά από το Πλαίσιο µαζί µε 55 προεγκατεστηµένους τίτλους βιβλίων στην εσωτερική µνήµη. Η τελευταία µπορεί να επεκταθεί µέχρι και τα 4GB χρησιµοποιώντας κάρτες SD, για το «κατέβασµα» επιπλέον δωρεάν βιβλίων από το internet ή για την αποθήκευση αρχείων mp3.

CISCO - NBC// ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΥΨΗΛΗΣΕΥΚΡΙΝΕΙΑΣΣυµφωνία συνεργασίας µε το NBC υπέγραψε η Cisco για την παροχή του medianet, της δικτυ-ακής, δηλαδή, πλατφόρµας ΙΡ για βίντεο. Η συ-νεργασία αφορά στην υψηλής ευκρίνειας (All-HD) κάλυψη από το γνωστό τηλεοπτικό δίκτυο των Χειµερινών Ολυµπιακών Αγώνων του 2010. Αυτοί, θα πραγµατοποιηθούν στο Βανκούβερ από τις 12 έως τις 28 Φεβρουαρίου.

IBM // ΝΕΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣΤΟ ESSEX ΤΩΝ ΗΠΑ Η IBM υπέγραψε πρόσφατα συµφωνία διάρκειας 8 ετών µε το Νοµαρχιακό Συµ-βούλιο της Κοµητείας του Essex, προ-κε ιµένου να βοηθήσει τον οργαν ισµό να προσφέρει βελτ ιωµένες υπηρεσ ίες µε παράλληλη εξοικονόµηση χρηµάτων, ώστε να επιτύχει τον στόχο που έχει θέ-σει: να παρέχει στους κατοίκους της την υψηλότερη ποιότητα ζωής στην Αγγλία. Συγκεκριµένα, η IBM θα προσφέρει ένα εύρος υπηρεσιών µετασχηµατισµού, που µπορεί να περιλαµβάνουν από τον σχε-διασµό, τη διαχείριση και την παροχή υπηρεσιών προς τον τελικό πελάτη, έως τις εσωτερικές λειτουργίες (back-office) και τα επιχειρησιακά συστήµατα, καθώς και συµβουλευτικές υπηρεσίες και τεχνο-λογία. Στο πλαίσιο αυτής της συµφωνίας, η IBM και το Essex, επίσης ανακοίνωσαν την υπογραφή των δύο πρώτων έργων, που περιλαµβάνουν τα αρχικά σ τάδια του προγράµµατος µετασχηµατισµού και αφορούν στον εκσυγχρονισµό της εσω-τερικής λε ιτουργ ίας (back-of f ice) του Συµβουλίου και στη βελτιστοποίηση του τµήµατος προµηθειών.

SAMSUNG – AMD// ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΟ COMPUTINGΗ Advanced Micro Devices και η Samsung παρουσίασαν τις νέες οθόνες thin-bezel που σε συνδυασµό µε τις κάρ-τες γραφικών ATI Radeon™ HD και την τεχνολογία ATI Eyefinity επιτρέπουν την απόλυτη εµπειρία multi-display, ελαχιστοποιώντας τα όρια της οθόνης και προσφέροντας πανοραµικό computing µε εξαιρετικά υψηλή ανάλυση. Επίσης, η AMD ανακοίνωσε τη δηµιουργ ία ενός νέου προγράµµατος validation ATI Eyefinity, ειδικά σχεδιασµέ-νο για να βοηθά τους καταναλωτές να ξεχωρίζουν εύκολα τις οθόνες, τους µετασχηµατιστές, το software καθώς και άλλα στοιχεία, τα οποία έχουν αποδεδειγµένα εξαιρετική απόδοση µε την τεχνολογία ATI Eyefinity.

BUSINESS Πληροφορική & Τηλεπικοινωνίες

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΕΠΟΧΗΣ

Συνέντευξη στον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΡΑΒΩΣΗΣ Ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και λέκτορας στο Πολυτεχνείο της Αθήνας πιστεύει ότι η περιβαλλοντική

νοµοθεσία στην Ελλάδα είναι σε καλό επίπεδο. Δεν συµβαίνει όµως το ίδιο και µε τους µηχανισµούς που διασφαλίζουν την εφαρµογή της. «Η υποστελεχωµένη υπηρεσία Επιθεωρητών του Περιβάλλοντος δεν µπορεί να προσφέρει τα αναµενόµενα. Τα 65-70

στελέχη της δεν µπορούν να ελέγξουν τις επιχειρήσεις όλης της επικράτειας».

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 91

Σ το Πολυτεχνείο της Αθή-νας, ο λέκτορας Κωνστα-

ν τ ίνος Αραβώσης µας υποδέχεται στο γραφείο του για να συζητήσου-µε ένα µείζον περιβαλλοντικό θέµα µε το οποίο ασχολείται εδώ και δύο δεκαετίες. Η Ελληνική Εταιρεία Δια-χείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔ-ΣΑ), της οποίας είναι πρόεδρος, δι-οργάνωσε πριν λίγες εβδοµάδες στην Αθήνα ένα διεθνές συνέδριο σ το οποίο παρουσιάστηκαν όλες οι τε-χνολογικές εφαρµογές που αφορούν στη διαχείριση στερεών αποβλήτων, συζητήθηκε η προοπτική µιας κοι-νωνίας «µηδενικών αποβλήτων» και εξετάστηκε η πορεία της ανακύκλω-σης στη χώρα µας. Εκεί διαπιστώθη-κε, από όλες τις πλευρές µάλιστα, ότι το πρόβληµα πρέπει να λυθεί άµεσα διότι η Αθήνα κινδυνεύει, αναδείχθη-

καν όµως και ορισµένες διαφωνίες σχετικά µε τις λύσεις που πρέπει να επιλεγούν, καθώς ορισµένα πολιτικά κόµµατα διαφώνησαν µε την καύση των απορριµµάτων. Την ίδια στιγµή, η νέα κυβέρνηση προωθεί ένα νέο µοντέλο ανάπτυξης, το οποίο στηρίζε-ται στην ενίσχυση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, στην εξοικονόµηση ενέργειας σε δηµόσια κτίρια και οικί-ες, ενώ κηρύσσει τη στροφή προς τη χρηµατοδότηση ήπιων και αειφορικών δράσεων σε µια σειρά νευραλγικούς τοµείς της ελληνικής οικονοµίας πέρα από την ενέργεια: στον τουρισµό, τις µεταφορές, τις κατασκευές κ.ά.

χώρες όµως το κόστος των καταστρο-φών είναι ασύλληπτο. Σε χώρες µε άναρχη και ραγδαία ανάπτυξη, όπως η Κίνα και η Ινδία, έχουµε την υποχρέω-ση να λάβουµε από τώρα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και, τελι-κά, της ίδιας της ανάπτυξης. Όλα αυτά µπορεί να ακούγονται σαν σλόγκαν, αλ-λά είναι µια πραγµατικότητα µε θετικές επιπτώσεις. Η βιοµηχανία των ανανεώ-σιµων πηγών ενέργειας, για παράδειγ-µα, δηµιουργεί νέες θέσεις εργασίας, στη Γερµανία µάλιστα, µε νοµοθεσία αυστηρότερη της µέσης ευρωπαϊκής, αναπτύχθηκε εγχώρια τεχνογνωσία, η οποία χρησιµοποιήθηκε πρώτα στη χώ-ρα και τώρα εξάγεται σε όλο τον κόσµο µε σηµαντικά κέρδη. Περίπου το 5% του γερµανικού ΑΕΠ προέρχεται από την περιβαλλοντική βιοµηχανία κι αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό!

Έχετε κατ΄ επανάληψη τονίσει ότι η ευρω-παϊκή περιβαλλοντική νοµοθεσία έρχεται µε χρονική καθυστέρηση και ότι οι ευρω-παϊκές οδηγίες εφαρµόζονται …λανθασµέ-να στην Ελλάδα. Τι πρέπει να περιµένουµε σε νοµοθετικό επίπεδο;

Έχουµε υιοθετήσει και µεταφέρει στο ελληνικό δίκαιο τη συντριπτική πλειοψηφία της ευρωπαϊκής νοµο-θεσίας, όµως το θέµα είναι το πώς την εφαρµόζουµε. Στις περισσότερες περιπτώσεις είχαµε µια µηχανιστική προσέγγιση της νοµοθεσίας: έγινε µετάφραση και στη συνέχεια νόµος. Το πρόβληµα είναι ότι σε ορισµένες περιπτώσεις χρειάζεται µελέτη πρώ-

Κύριε Αραβώση, υπάρχει η εντύπωση ότι µέσα από την οικονοµική κρίση µπορεί να ξεπηδήσει κάτι «καλό»: η συνειδητο-ποίηση µιας σειράς νέων ηγετών, ότι µόνο µέσα από την πράσινη ανάπτυξη µπορεί να ξεπεραστεί το υφιστάµενο πρόβληµα. Άλλοι πάλι, πιστεύουν ότι οι επείγουσες ανάγκες για να εξέλθουµε από την ύφεση, ενδέχεται να αναστείλουν τη στροφή προς την πράσινη οικονοµία. Τι λέτε;

Συµβαίνει µάλλον το πρώτο. Είναι πολλοί αυτοί που πιστεύουν ότι η κρί-ση που διερχόµαστε και η οποία θα δι-αρκέσει ένα µε δύο χρόνια ακόµα, είναι µια ευκαιρία να γίνει αναθεώρηση του τρόπου ανάπτυξης των κοινωνιών. Στο πλαίσιο αυτό συζητούν πολλοί διάφο-ρες λύσεις, θεωρώ όµως ότι η έναρξη δόθηκε, µε όρους έντονης µάλιστα δη-µοσιότητας, µε τη νίκη του προέδρου Οµπάµα στις ΗΠΑ. Είναι ευκαιρία να γί-

νει αναθεώρηση και σε όλους τους υφι-στάµενους, τους παραδοσιακούς αν θέ-λετε, τοµείς της οικονοµίας. Να δοθούν χαρακτηριστικά τέτοια ώστε παράλ-ληλα να προωθείται η προστασία του περιβάλλοντος. Δεν είναι πολυτέλεια αυτό που λέω. Δυστυχώς έχουµε φτά-σει σε ένα σηµείο που αν δεν λάβου-µε µέτρα, δεν θα υπάρχει περαιτέρω ανάπτυξη. Ξεκινάµε από το φαινόµενο του θερµοκηπίου το οποίο απειλεί την ανθρωπότητα και συνεχίζουµε µε τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Όταν αυτές συµβαίνουν στις ανεπτυγµένες χώρες υπάρχουν τα µέσα να αποκατα-στήσουν τις βλάβες, στις υπό ανάπτυξη

Το νέο Υπουργείο Περιβάλλοντος, δεν δια-θέτει – ενώ γνωρίζουµε ότι ήταν στα σχέδια – µια ολοκληρωµένη βάση δεδοµένων µε τους παραγωγούς όλων των ρύπων, στερεών, υγρών και αέριων, οποιασδήποτε µορφής.

92 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ – ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

τα και συστηµατοποίηση της εφαρ-µογής και όχι µηχανιστική µεταφο-ρά. Ένα άλλο ζήτηµα είναι ότι παρά το γεγονός ότι υπάρχει νοµοθεσία –και µάλιστα καλή– δεν εφαρµόζεται. Θα πρέπει να υπάρχουν µηχανισµοί ελέγχου. Υπάρχει η υποστελεχωµένη υπηρεσία των Επιθεωρητών του Πε-ριβάλλοντος, αλλά είναι µια υπηρε-σία που δεν µπορεί να προσφέρει τα αναµενόµενα. Υπάρχουν 65-70 άτο-µα, όλα υψηλού επιπέδου, τα οποία όµως πρέπει να ελέγξουν τις επιχει-ρήσεις όλης της επικράτειας. Πράγµα αδύνατον! Οι περιβαλλοντικές υπη-ρεσίες των Νοµαρχιών είναι υποστε-λεχωµένες και υπολειτουργούν, ενώ θα έπρεπε να µπορούν να ελέγχουν π.χ. όλες τις τοπικές βιοµηχανίες σε τακτική βάση. Πως θα γ ίνει αυτό; Υπάρχουν µεγάλες Νοµαρχίες µε ένα ή δύο άτοµα προσωπικό. Αυτοί, όχι έλεγχο δεν µπορούν να κάνουν, αλλά ούτε τα δικαιολογητικά και τα απα-ραίτητα έγγραφα των υπό εξέταση επιχειρήσεων δεν προλαβαίνουν να συλλέξουν και να µελετήσουν. Η Ειδι-κή Υπηρεσία Περιβάλλοντος δεν µπο-ρεί να συγκεντρώσει στοιχεία διότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα µια ενιαία βάση δεδοµένων, στην οποία να κα-ταγράφεται διεξοδικά, τι παράγεται, σε ποιο σηµείο της Ελλάδας παράγε-ται, από ποιους, πώς το διαχειρίζεται ο παραγωγός και που καταλήγει µετά το πέρας του κύκλου ζωής του. Το νέο Υπουργείο Περιβάλλοντος, δεν δια-θέτει –ενώ γνωρίζουµε ότι ήταν στα σχέδια– µια τέτοια ολοκληρωµένη βάση δεδοµένων µε τους παραγωγούς όλων των ρύπων, στερεών, υγρών και αέριων, οποιασδήποτε µορφής.

Η βιοµηχανία δεν υπόκειται σε ελέγχους;Το µόνο που υπάρχει είναι ο έλεγ-

χος στο επίπεδο της άδειας. Για να εκ-δοθεί η άδεια της επιχείρησης, πρέπει να παρουσιάσει µια µελέτη περιβαλ-λοντικών επιπτώσεων. Πέραν αυτού ουδέν. Για να ελεγχθεί αυτή η βιοµη-χανία πάλι, θα πρέπει να υπάρχει κά-ποια καταγγελία ή να λήξει η άδεια και να χρειαστεί ανανέωση- άλλη ευκαιρία ελέγχου πέραν των αδύναµων µηχανι-σµών ελέγχου που προανέφερα, δεν

υπάρχει! Τα τελευταία δύο χρόνια το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ ζητούσε ενηµερώ-σεις από τη βιοµηχανία για τους εκ-πεµπόµενους ρύπους, αλλά από όσο ξέρω, οι πληροφορίες δεν συγκεντρώ-νονται κεντρικά, ούτε αξιοποιούνται.

Είναι πρόβληµα τελικά η απουσία στοιχείων στην Ελλάδα…

Δίνω µεγάλη βαρύτητα στα στοι-χεία διότι αν λείπουν δεν µπορείς να γνωρίζεις τι ακριβώς συµβαίνει και, φυσικά, δεν µπορείς να πάρεις αποφά-σεις ή διορθωτικά µέτρα.

Πώς βλέπετε τις εξελίξεις στο ενεργειακό ζήτηµα; Τελειώνουν οι καιροί της «ενεργει-ακής ευδαιµονίας» µας;

Πάντοτε υπήρχε η εντύπωση ότι η αύξηση του πληθυσµού της γης και των αναγκών µας, θα οδηγούσε σε διατροφι-κή κρίση και σε καταστροφή. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη, τουλάχιστον όχι όπως το πε-ριέγραφαν. Δεν είναι εύκολη η προβολή του σήµερα στο µέλλον . Μπορεί η πείνα να µην έχει εξαλειφθεί στον κόσµο, αλλά το βιοτικό επίπεδο εκατοµµυρίων ανθρώ-πων έχει ανέβει. Αυτό οφείλεται στη σύγ-χρονη τεχνολογία που µας δίνει τη δυνα-τότητα περισσότερης τροφής για το ίδιο ή και µικρότερο εµβαδόν καλλιεργού-µενης γης. Πριν 15-20 χρόνια ορισµένες από τις ενεργειακές επιλογές του σήµερα ήταν εντελώς ασύµφορες, τώρα όµως η τεχνολογία τις έχει καταστήσει φθηνές. Οι ανανεώσιµες µορφές ενέργειας είναι η λύση στο ενεργειακό πρόβληµα, θα µας βοηθήσουν στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τον λιγνίτη. Είναι βέβαιο, και θα το ζήσουµε αυτό, ότι οι ανανεώ-σιµες πηγές ενέργειας, µε την ωρίµανση της τεχνολογίας θα γίνουν συµφέρουσες, µάλιστα πιο συµφέρουσες ακόµα και από τις υπάρχουσες συµβατικές. Υπάρχουν επίσης νέες µορφές ενέργειας, όπως το υδρογόνο, που δεν έχουν δοκιµαστεί, αλλά και µορφές που ίσως δεν ξέρουµε ακόµα! Σε 20 και 30 χρόνια θα δώσουν τη λύση, η τεχνολογία το έχει αποδείξει επανειληµµένα στο παρελθόν…

Το νερό είχε την τιµητική του το περασµέ-νο έτος µε πολλές εκδηλώσεις- κάποιοι λένε ότι είναι το υπ’ αριθµόν 2 πρόβληµα του περιβάλλοντος. Τί πστεύετε εσείς;

«Η βιοµηχανία των ανανεώ-σιµων πηγών ενέργειας, δηµι-ουργεί πολλές νέες θέσεις εργα-σίας, στη Γερµανία µάλιστα, µε νοµοθεσία αυστηρότερη της µέ-σης ευρωπαϊκής, αναπτύχθηκε εγχώρια τεχνογνωσία, η οποία χρησιµοποιήθηκε πρώτα στη χώρα και τώρα εξάγεται σε όλο τον κόσµο µε σηµαντικά κέρδη. Περίπου το 5% του γερµανικού ΑΕΠ προέρχεται από την περι-βαλλοντική βιοµηχανία και αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό!»

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Δεν ανησυχώ, διότι υπάρχουν µέ-θοδοι όπως η αφαλάτωση, η οποία έχει ωριµάσει και αναπτύσσεται µε ραγδαίους ρυθµούς, όπως επίσης και η ανακύκλωση του νερού η οποία στην Ελλάδα είναι αναξιοποίητη. Να φανταστείτε ότι νοµοθετικά στην Ελ-λάδα δεν υπάρχει πρόβλεψη που να δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησης του νερού που προέρχεται από µονάδα καθαρισµού (ανακύκλωσης). Σε ορι-σµένα σηµεία του πλανήτη, το νερό αυτό πίνεται κιόλας. Η τεχνολογία κά-νει εφικτό κάτι που µέχρι πριν µερι-κά χρόνια ήταν αδιανόητο… Όσο για την αφαλάτωση είναι φθηνότερη από τη µεταφορά νερού π.χ. σε νησιά, το νερό που παράγεται είναι όλο και κα-λύτερο – πιο κοντά στη γεύση του φυ-σικού – ενώ και το ζήτηµα µε το αλάτι που παράγεται έχει λυθεί, πάλι µέσω της τεχνολογίας.

Να πούµε δύο λόγια για το δικό σας επι-στηµονικό αντικείµενο, τα απορρίµµατα. Όταν σας ακούει κανείς να µιλάτε νιώθει µια αίσθηση «επείγοντος» περιστατικού.

Για αναλογιστείτε: καθένας από µας παράγει κάθε µέρα, περίπου 1-1,5 κιλά απορρίµµατα. Οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου παράγουν 4,5 εκατ. κι-λά, δηλαδή 4.500 τόνους απορρίµµα-τα την ηµέρα. Είναι πολύ κρίσιµο το θέµα. Σε άλλες χώρες έχουµε επεισό-δια για τα απορρίµµατα, στη Νάπολη είχαµε αιµατοχυσίες στους δρόµους. Λόγω της αύξησης του καταναλω-τισµού, η κατά κεφαλή παραγωγή σκουπιδιών αυξάνεται σ τις πόλεις συνεχώς εδώ και χρόνια, στις ΗΠΑ έχουµε πλέον 3-4 κιλά σκουπίδια ανά κάτοικο την ηµέρα σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη. Είναι θέµα φιλοσοφίας η ορθή διαχείριση κι αυτό αναδείχθη-κε έντονα στο πρόσφατο συνέδριο της ΕΕΔΣΑ. Πρέπει να ελαττώσουµε τα σκουπίδια στην πηγή της παραγω-γής τους: οι βιοµηχανίες θα πρέπει να σχεδιάζουν προϊόντα µε όσο το δυνα-τό ελαφρύτερη και πιο ανακυκλώσιµη συσκευασία και οι πολίτες θα πρέπει να προτιµούν προϊόντα µε όλο και πιο φιλικές προς το περιβάλλον συσκευα-σίες και να ανακυκλώνουν όσο περισ-σότερο µπορούν. Υπάρχουν παγωτά

ξυλάκι που έχουν χάρτινη συσκευα-σία και το παγωτό βρίσκεται µέσα σε µια άλλη επιπλέον συσκευασία! Είναι ανεπίτρεπτο…

Πως µπορεί να αποτραπεί αυτό;Με οικονοµικά κίνητρα και µε αντικί-νητρα…

Είναι µια από τις λιγότερο δηµοφιλείς από-ψεις αυτή, έτσι δεν είναι;

Σηµασία έχει αν είναι λειτουργική. Πολλές φορές η καλή θέληση µιας µε-ρίδας πολιτών και η υπεύθυνη στάση τους δεν αρκούν. Πρέπει να υπάρχουν οικονοµικά κίνητρα: να µειώνονται τα δηµοτικά τέλη για την αποκοµιδή απορ-

ριµµάτων σε όσους συµµετέχουν ενερ-γά σε προγράµµατα ανακύκλωσης και να παραµένουν τα ίδια σε όσους δεν κάνουν ανακύκλωση. Γιατί να πληρώ-νουν τα ίδια; Σήµερα τα δηµοτικά τέλη εισπράττονται µε βάση τα τετραγωνικά της κατοικίας και όχι µε βάση την πο-σότητα των απορριµµάτων που παρά-γονται, έτσι δύο οικογένειες, στα ίδια τετραγωνικά, µε τελείως διαφορετική παραγωγή απορριµµάτων πληρώνουν το ίδιο ποσό. Στο εξωτερικό υπάρχουν τρόποι, και έχει εφαρµοστεί στην πρά-ξη, να πληρώνει ο κάθε πολίτης ανάλο-γα µε το βάρος των απορριµµάτων που παράγει. Ή όσο περισσότερα απορρίµ-µατα στέλνεις στην ανακύκλωση, τόσο περισσότερα χρήµατα «κόβονται» από τον λογαριασµό των τελών. Στη Γερµα-νία υπάρχουν τρεις και τέσσερις κάδοι απορριµµάτων σε κάθε πολυκατοικία και ο κάδος των απορριµµάτων είναι «κάδος υπολειµµάτων», αφού εκεί πέ-φτει µόνο µη αξιοποιήσιµο.

Αναρωτιέµαι που να πήγαν όλα τα απορρίµ-µατα που επί δεκαετίες δεν ανακυκλώναµε…

Είναι χαµένα χρήµατα! Πρέπει να βλέπουµε τα απορρίµµατα ως κάτι χρήσιµο, ως πρώτη ύλη για παραγωγή ενέργειας. Μπορούµε σήµερα να πα-ράγουµε ενέργεια από κάτι, θεωρητι-κά, άχρηστο.

Είστε αισιόδοξος για το µέλλον, δεδοµένου ότι οι πολίτες αρχίζουν να αντιλαµβάνονται τη σηµασία του να σέβονται το περιβάλλον;

Για να σας απαντήσω θα σας πω κάτι που µου έκανε πάντα εντύπωση: όταν τελείωσα το Πολυτεχνείο και άρ-χισα να ασχολούµαι σε διδακτορικό επίπεδο µε τη διαχείριση απορριµµά-των και την ανακύκλωση, στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, έλεγα στους φί-λους µου ότι ασχολούµαι µε τα απορ-ρίµµατα και εκείνοι, γνωρίζοντας ότι έχω διδακτορικό, µου έλεγαν µε συ-µπάθεια: «µε τέτοιες σπουδές κάθεσαι κι ασχολείσαι µε τα σκουπίδια;…». Σή-µερα τα πράγµατα είναι διαφορετικά, σήµερα όλοι θεωρούν πολύ σηµαντικό ότι ασχολούµαι µε κάτι «τόσο ενδια-φέρον και χρήσιµο» για την κοινωνία. Δεκαπέντε χρόνια µετά! Αυτό είναι πο-λύ σηµαντική εξέλιξη, δεν νοµίζετε;

Οι κάτοικοι του Λεκα-νοπεδίου παράγουν κατ’ ελάχιστο, 4,5 εκατ. κιλά, δηλαδή 4.500 τόνους απορρίµµατα την ηµέρα. Είναι πολύ κρίσιµο το θέµα.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

Αγορά φαρµάκουΦορολογικοί µπελάδεςΗ παγκόσµια οικονοµική κρίση, οι κυβερνητικές πιέσεις και η µεταβαλλόµενη δυνα-µική της αγοράς ενός κλάδου που έρχεται αντιµέτωπος µε τις σηµαντικές µεταβολές και τις ραγδαίες µεταρρυθµίσεις στον τοµέα της υγείας είναι πιθανόν να επηρεάσουν τον πραγµατικό φορολογικό συντελεστή στον κλάδο των επιστηµών της υγείας, σύµ-φωνα µε µελέτη της PricewaterhouseCoopers (PwC) ‘Pharma 2020: Η φορολογία του

µέλλοντος – Ποια λύση θα επιλέξετε;’ (Pharma 2020: Taxing times ahead - Which path will you take?). Η έρευνα της PwC βασίστηκε σε δείγµα 35 ανώτατων στε-

λεχών φορολογικών θεµάτων από εταιρείες φαρµακευτικές, ιατρικές και βι-οτεχνολογίας. Τα βασικά της συµπεράσµατα είναι τα εξής:

••• Έξι στα δέκα στελέχη φορολογικών θεµάτων συµφωνούν ότι η αύ-ξηση του πραγµατικού φορολογικού συντελεστή για τις φαρµακευτι-

κές εταιρείες και τις εταιρείες υπηρεσιών υγείας είναι αναπόφευκτη.

••• Το 63% των συµµετεχόντων στην έρευνα συµφωνεί ότι το κόστος της αύξησης των φόρων στους οργανισµούς θα περά-

σει στους καταναλωτές, εκτός κι αν βρουν τρόπους να λει-τουργήσουν πιο αποτελεσµατικά και να αλλάξουν ριζικά την προσέγγισή τους στην έρευνα και την ανάπτυξη, κα-

θώς και στις πωλήσεις και το marketing.

••• Το 62% των στελεχών ειδικών σε φορολογικά θέ-µατα που πήραν µέρος στην έρευνα δήλωσαν ότι ανα-ζητούν τρόπους να µεγιστοποιήσουν τις πιστώσεις φόρου καθώς και κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη.

••• Όλα τα στελέχη δήλωσαν ότι η ζήτηση για ειδικούς σε φορολογικά ζητήµατα θα αυξηθεί σηµαντικά, καθώς

τα φορολογικά ζητήµατα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα.

••• Περισσότεροι από τους µισούς ερωτηθέντες δήλωσαν ότι τα ανώτατα στελέχη της διοίκησης ζητούν τη συµβουλή τους για τη λήψη

στρατηγικών επιχειρηµατικών αποφάσεων και, ως εκ τούτου, έχουν επιρροή στη διοίκηση της εταιρείας. Παρ’ όλα αυτά, το 34% δήλωσε ότι τους συµβουλεύο-νται µε καθυστέρηση και το 9% των στελεχών ότι ενηµερώνεται µετά το γεγονός για στρατηγικής σηµασίας αποφάσεις που επηρεάζουν φορολογικά την επιχείρηση.

DigeaτηλεόρασηΣε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται αυτή την περίοδο η ενηµερωτική καµπάνια του ψηφιακού φορέα των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών, Digea. Η κα-µπάνια περιλαµβάνει τηλεόραση, ραδιοφωνικά σποτς, καταχωρίσεις, υπαίθρια διαφήµιση και internet. Την καµπάνια επιµελείται η διαφη-µιστική εταιρεία D’Arcy Athens και έχει σαν στόχο να ενηµερώσει το ελληνικό κοινό µε απλό, κατανοητό αλλά και χιουµοριστικό τρόπο για τη νέα ψηφιακή τηλεοπτική εποχή.

BUSINESS Μanagement & advertising

µέλλοντος path will you take

λεχών φορολογικών θεµάτων από εταιρείες φαρµακευτικές, ιατρικές και βι-οτεχνολογίας. Τα βασικά της συµπεράσµατα είναι τα εξής:

HP HellasΝέα επικεφαλής του PersonalSystems Group Η Κάτια Νικηταΐδου ανέλαβε καθή-κοντα General Manager του τοµέα Personal Systems Group (PSG) της HP για την Ελλάδα και την Κύπρο από την 1η Φεβρουαρίου 2010. Η Κ. Νικηταΐδου διαδέχεται τον Χα-ράλαµπο Παπαπαναγιώτου, ο οποί-ος ανέλαβε τη θέση του Country Category Director, HP PSG Middle East, Mediterranean & Africa (ΜΕ-ΜΑ). Η Κ. Νικηταΐδου συνεργάζεται µε την HP εδώ και 25 χρόνια. Στο πλαίσιο του νέου της ρόλου θα έχει τη γενική επίβλεψη όλων των δρα-στηριοτήτων που αφορούν στις πω-λήσεις, το marketing, τις λειτουργίες και την επιχειρηµατική ανάπτυξη του τοµέα PSG.

Wind HellasΝέα πρόσωπα στην Εµπορική Διεύθυνση Οργανωτικές αλλαγές στην Εµπορική Διεύθυνση ανακοίνωσε η Wind Hellas. Σύµ-φωνα µε αυτές, τον τοµέα της σταθερής τηλεφωνίας, καθώς και των εταιρικών πωλήσεων αναλαµβάνει ως Fixed Marketing & Business Commercial Executive Director ο Αντώνης Τζωρτζακάκης, στέλεχος µε σηµαντική εµπειρία στην τοπι-κή και ευρωπαϊκή αγορά τηλεπικοινωνιών όπου και έχει αναλάβει καίριες θέσεις ευθύνης µε τελευταία αυτή του Marketing Director στην Hellas on Line. Επιπλέον, καθήκοντα στον τοµέα σταθερής τηλεφωνίας & εταιρικών πωλήσεων αναλαµβά-νουν οι Γιώργος Χατζής, Business ΜΚΤ & Fixed MKT Director καθώς και Ανδρέας Σκιαδόπουλος, Corporate Sales Director, αναφερόµενοι στον Αντώνη Τζωρτζακά-κη. Οι υπόλοιποι τοµείς της Εµπορικής Διεύθυνσης της εταιρείας παραµένουν ως έχουν, µε επικεφαλής τους Βάιο Καραντίνο, Sales & CS Mobile Executive Director, Ζοζέφ Μεζάν, Marketing Communication Executive Director και Γιάννη Καλογε-ράκη, Mobile Consumer MKT & CRM Director. Τέλος, ο Γιάννης Γαβριηλίδης, ανα-λαµβάνει επικεφαλής του νέου Τοµέα On-Line ως Executive Director.

ΕΠΙΛΟΓΗ 95

Danone Hellas – ΜεβγάλΣυνεργάζονται στη διανοµήΗ ανάπτυξη επιχειρηµατικών συνεργειών ανέκαθεν αποτελούσε ουσιαστική λύση για τις επιχειρήσεις σε δύσκολες περιόδους. Η τάση αυτή εµφανίζεται τελευταία ιδιαίτερα ισχυρή και στη χώ-ρα µας, σε ένα ευρύ φάσµα κλάδων. Το τελευταίο παράδειγµα αφορά στον γαλακτοκοµικό κλάδο και πιο συγκεκριµένα στις εταιρείες Danone Hellas και Μεβγάλ Α.Ε, οι οποίες ανακοίνω-σαν την έναρξη µιας σηµαντικής συνεργασίας για την από κοι-νού διανοµή γαλακτοκοµικών προϊόντων. Η Danone λειτουργεί στην Ελλάδα ως ανεξάρτητη εταιρεία από το Μάιο του 2005 και έχει ηγετική θέση στην αγορά, πα-ράγοντας προϊόντα όπως το Activia (επιδόρπιο γιαουρτιού µε προβιοτικά bifidobacteria που βοηθάει στη ρύθ-µιση της λειτουργίας του εντέρου), το Danonino (παιδικό γιαούρτι ενι-σχυµένο σε βιταµίνη D και ασβέστιο που βοηθά στη δηµιουργία γερών οστών), το Actimel (ρόφηµα γιαουρ-τιού που βοηθά στην ενίσχυση της φυσικής άµυνας του οργανισµού) και το Danette (επιδόρπιο). Η Μεβγάλ από την πλευρά της είναι η τρίτη σε παραγωγή στον κλάδο των βιοµη-χανιών φρέσκων γαλακτοκοµικών προϊόντων στη χώρα. Παράγει και διανέµει µέσω ενός εκτεταµένου δικτύου διανοµής πανελλαδι-κά µία µεγάλη γκάµα προϊόντων µε βάση το Ελληνικό φρέσκο γάλα, όπως: το Φρέσκο γάλα Μεβγάλ, τα παραδοσιακά ροφή-µατα γιαουρτιού Αριάνι και Κεφίρ, τα παραδοσιακά γιούρτια «Πρόβειο» και «Αγελάδας», την σειρά στραγγιστών γιαουρτιών και γιαουρτιών µε φρούτα Harmony, και δύο από τις πιο κατα-ξιωµένες µάρκες τυροκοµικών στην αγορά, την Φέτα Μεβγάλ και το ηµίσκληρο αγελαδινό τυρί Μακεδονικό.

PricewaterhouseCoopers

Αργή η ανάκαµψη στη ναυτιλία

Η παγκόσµια οικονοµική κρίση έχει σηµαντικό αντίκτυπο στη ναυτιλία, ενώ προβλέπεται ότι η ανάκαµψη και επάνοδος στην κατάσταση πριν από την κρίση θα είναι αργή, σύµφωνα µε την νέα πα-γκόσµια έρευνα, Global Shipping Benchmarking Survey 2009, της PricewaterhouseCoopers. Η έρευ-να διεξήχθη µε πρωτοβουλία και συντονισµό της PwC στην Ελλάδα, καθώς ο επικεφαλής του διε-θνούς δικτύου της PwC για τον κλάδο της ναυτιλίας είναι ο Σωκράτης Λεπτός-Bourgi, Partner της PwC στην Ελλάδα. Η έρευνα εξετάζει σηµαντικούς δεί-κτες απόδοσης εισηγµένων ναυτιλιακών εταιρει-ών σε χρηµατιστήρια για το 2008, καθώς και την ανάπτυξή τους τα τελευταία 5 χρόνια βάσει των ετήσιων οικονοµικών τους καταστάσεων. Περισ-σότερες από 100 εταιρείες εισηγµένες στα διεθνή χρηµατιστήρια σε διαφορετικούς επιµέρους τοµείς του ναυτιλιακού κλάδου συµπεριελήφθησαν, µε-ταξύ των οποίων 27 ελληνικές εταιρείες. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 2009 η επίδραση της οικονοµι-κής κρίσης στο ναυτιλιακό κλάδο ήταν σηµαντική, µε απότοµη πτώση των ναύλων, περιορισµό των χρηµατοδοτικών πόρων, αναντιστοιχία ανάµεσα σε ζήτηση και προσφορά χωρητικότητας, ζηµίες αποµείωσης, καθώς και παραβιάσεις στις ρήτρες των δανείων. Οι τράπεζες εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές ως προς τη χορήγηση νέων δανείων, συµπεριλαµβανοµένης και της χρηµατο-δότησης του ναυτιλιακού κλάδου. Σύµφωνα µε την έρευνα, το 21% των εταιρειών ανέφεραν ότι πήραν απαλλαγή ή και ότι τροποποίησαν τους όρους των δανείων τους. Αυτό συνέβη κατά κύριο λόγο στον τοµέα του ξηρού φορτίου, που επλήγη περισσότε-ρο το 2008. Επίσης, το 25% των εταιρειών ανέφε-ραν ότι χρηµατοδότησαν εκ νέου τις δανειακές τους υποχρεώσεις πριν την ηµεροµηνία χορήγησης των ετησίων αναφορών τους το 2008. Τέλος, περισσό-τερες από τις µισές εταιρείες ανέφεραν αποµείωση της αξίας περιουσιακών τους στοιχείων.

Atlantic Από καρδιάς…Τα πρώτα τους «…άντα» καβατζάρουν τα super markets Atlantic και σφύζουν από φρεσκάδ! Τη νέα τους εταιρική ταυτότητα παρουσίασαν πρόσφατα µε µότο «Τα καλύτερα µε την καρδιά µας!». Η εταιρεία αριθµεί περισσότερα από 151 καταστήµατα atlantic super markets, 21 atlantic Cash & Carry και 545 κατα-στήµατα franchise ΑΡΙΣΤΑ σε όλη την Ελλάδα.

Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΕ ΥΨΗΛΟ 4ΕΤΙΑΣ Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 15,8 ΕΚΑΤ. ΑΝΕΡΓΟΙ

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΏΝΗΣτο 9,8% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας τον

Οκτώβριο 2009 από 9,1% τον Σεπτέµβριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 2006, µε τις απώλειες

73 χιλ. θέσεων εργασίας µέσα στον µήνα. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Ήπειρο (12,7%) και την Αττική όπου το ποσο-

στό αυξήθηκε 4 µονάδες στο 10,4% σε ένα χρόνο. Ο αριθµός των απασχο-λούµενων µειώθηκε το τελευταίο 12µηνο κατά 111 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 123 χιλ. Για το 2010 προβλέπεται άνοδος του ποσοστού στο 10,5%. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε στο 10%

τον Δεκέµβριο από 9,9% τον Νοέµβριο, το υψηλότερο επίπεδο από το 1998, µε τον

αριθµό των ανέργων να έχει αυξηθεί κατά2,8 εκατ. το 2009 στα 15.8 εκατ. Νέα άνοδος στο 19,5% στην Ισπανία, οριακή στη Γαλλία στο 10%, σταθερή στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλά-δα έχει το 6ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπανία, τη Σλοβακία (13,6%), την Ιρλανδία (13,3%), την Πορ-τογαλία (10,4) και τη Γαλλία. Στην ΕΕ αυξήθηκε στο 9,6% από 9,5% τον Νοέµβριο, στη Βρετανία σταθερή στο 7,9%. Στις ΗΠΑ διατηρήθηκε για 2ο µήνα στο 10% τον Δεκέµβριο µε τις απώλειες θέσεων εργασίας µέσα στο µήνα στις 85 χιλ. από 11 χιλ. τον Νοέµβριο. Στην Ιαπωνία αυξήθηκε οριακά στο 5,2%. Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα αυξήθηκαν 2,8% το 2009 και το κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος 2,9%.

BUSINESS Οικονοµικός οδηγός

ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Η ΕΝΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Η παραγωγή της µεταποίησης υποχωρεί για 19ο µήνα, η µείωση ωστόσο επιβραδύνε-ται. Τον Νοέµβριο µειώθηκε 6% (σύγκριση µε Νοεµ. 2008) µετά από µείωση 11% τον Οκτώβριο, µε µεγαλύτερη συµβολή στη µεί-ωση της κλωστοϋφαντουργίας (-21%), των ενδυµάτων (-27%) των επίπλων (-27%) και των µη µεταλλικών ορυκτών (-21%). Συνολι-κά η βιοµηχανική παραγωγή (ορυχεία-µεταλ-λεία- ενέργεια) µειώθηκε 6%. Θετικό το ότι σε µηνιαία βάση αυξήθηκε. Στην Ευρωζώνη τον Νοέµβριο 2009 ήταν 7% χαµηλότερη σε σύγκριση µε το 2008, αποτέλεσµα κυρίως της µείωσης κατά 9% στη Γερµανία, 3% στη Γαλλία, 6% στην Ισπανία και 8% στην Ιταλία. Στην ΕΕ µειώθηκε 6%, στη Βρετανία 8%. Σε µηνιαία βάση η παραγωγή αυξάνεται το τε-λευταίο εξάµηνο. Στην αµερικανική οικονο-µία η παραγωγή της βιοµηχανίας µειώνεται µε χαµηλότερο ρυθµό, 2% τον Δεκέµβριο από 5% τον Νοέµβριο, σε µηνιαία βάση το τελευταίο πεντάµηνο αυξάνεται οριακά ενώ

ο ρυθµός ανάπτυξης το 4ο τρίµηνο 2009 ενισχύθηκε στο 5,7% από 2,2% το 3ο. Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µει-ώθηκαν 12% τον Νοέµβριο, µείωση χαµη-λότερη από το 28% του Οκτωβρίου, σε µη-νιαία βάση αυξήθηκαν 7%. Στην Ευρωζώνη µειώθηκαν 0,5% τον Νοέµβριο, η χαµηλότε-ρη µείωση του τελευταίου 12µήνου. Θετικό

στοιχείο το ότι σε µηνιαία βάση, αυξάνονται και πάλι. Αντιστρέφοντας το κλίµα για την Ελλάδα, ο δείκτης υπευθύνων προµηθει-ών, συνδυασµένος δείκτης της εικόνας της βιοµηχανίας, υποχώρησε τον Ιανουάριο, σε χαµηλό 8 µηνών, παραµένοντας κάτω από το

όριο του 50, που σηµαίνει συρρίκνωση της βιοµηχανίας. Στο -1,7% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 3ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008) µε 1,2% το 2ο. Σε σύγκριση µε το προηγούµενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,4%, η ελληνική οικονοµία είναι σε ύφεση αφού για 3ο συνεχόµενο τρίµηνο καταγράφει αρνητική ανάπτυξη. Για το 2009

συνολικά εκτιµάται ρυθµός ανάπτυξης -1,2% µε -0,3% το 2010. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης είναι αρνητικός, -4% το 3ο τρίµη-νο 2009, όµως σε τριµηνιαία βάση επανήλθε σε θετική περιοχή, σηµατοδοτώντας το τέλος της ύφεσης.

µ, %

2008 2009 2007 2008 2009*

1,9 -1,7 4,5 2,0 -1,2

µ -4,3 -11,2 1,8 -4,2 …

µ -14,5 -11,5 2,3 -2,3 …

* µ µ

µ

.-µ

3 µ

.

µ, %

2008 2009 2007 2008 2009

. , µ . µ 6,5 2,8 6,1 6,5 2,8

/µ , / 5,6 2,9 4,3 5,6 2,9

7,4 9,8 8,3 7,7 9,1

µ

.-.

.-.

678910

2008 2009

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Με µείωση 8,5% τον Νοέµβριο 2009 συ-νεχίζεται η καθοδική πορεία των λιανικών πωλήσεων για 13 συνεχόµενους µήνες και µε 4πλάσιο ρυθµό από τον µέσο όρο της Ευρωζώνης. Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων υποχώρησε 8,5% τον Νοέµ-βριο σε σύγκριση µε Νοεµ. 2008 και µε-τά από µείωση 10% τον Οκτώβριο. Στην Ευρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλή-

σεων τον Δεκέµβριο (σύγκριση µε Δεκ. 2008) µειώθηκε 1,6% µετά από µείωση 2% τον Νοέµβριο, στη Γερµανία η µείωση είναι 2,5%, στη Γαλλία 1%, στην Ισπανία 1,5%. Στην ΕΕ µειώθηκε 1%, στη Βρετανία και τη Σουηδία αυξάνεται, 0,7% και 3%. Σε µηνιαία βάση ωστόσο δεν µεταβλήθη-κε, ενώ στην Ελλάδα υποχωρεί. Θετικές οι ενδείξεις στις ΗΠΑ, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν για 2ο µήνα τον Δεκέµβριο, 5,9% µετά από άνοδο 2,2% τον Νοέµβριο, σε ολόκληρο το 2009 όµως µειώθηκαν 6,2%. Οι πωλήσεις καινούργιων αυτοκι-νήτων στην Ελλάδα το δίµηνο Νοεµ.-

Δεκ. αυξήθηκαν σηµαντικά περιορίζοντας έτσι την υποχώρηση των πωλήσεων για το σύνολο του 2009 στο 17%. Η κατανάλωση υποχωρεί, µετά από µείωση 1,5% το 2ο τρίµηνο 2009 µειώθηκε 0,8% το 3ο (σύ-γκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008), οι εκτι-µήσεις µιλούν για µείωση 1,5% το 2009 συνολικά.

ΝΕΟ ΝΑΔΙΡ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ

Νέα χαµηλά καταγράφονται στην ιδιωτική οικοδοµική δραστηριότητα. Ο όγκος των νέων οικοδοµών µειώθηκε 18% τον Οκτώβριο (σύγκριση µε Οκτ. 2008) µετά από µείωση 13% τον Σεπτέµβριο, ο αριθµός των αδειών µειώθηκε 22%. Ο όγκος των αδειών οικοδοµών το δεκάµηνο του 2009 ήταν 29% χαµηλότερος από το 2008, στην Αττική µειώθηκε 23%, η µεγαλύτερη µείωση, 43%, καταγράφεται στο Βόρειο Αιγαίο. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2008 µειώθηκαν 29%, το 2009 το 3ο τρίµηνο µειώθηκαν µε ρυθµό 22,5%. Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχώρησε το 2009, για 2ο συνεχόµενο έτος. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις αυξάνονται 4,8% το 10µηνο 2009. Οι επενδύσεις υποχωρούν κάθετα το 2009. Μειώθηκαν 18,6% το 3ο τρίµηνο µετά από µείωση 19,5% το 2ο (σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -21% το 3ο τρίµηνο από -33% το 2ο σε σύγκριση µε το 2008, στα µεταφορικά µέσα -19% και στις λοιπές κατασκευές µε µείωση 14%.

µ, %

2008 2009 2007 2008 2009*

, µ -0,8 -10,2 2,2 -1,4 …

-4,7 -17,4 4,6 -4,7 -17,4

3 µ 1,6 -0,8 3,3 2,3 -1,5

* µ µ

µ

. - .

. - µ.

µ, %

2008 2009 2007 2008 2009 3 µ -10 -18,6 4,6 -7,4 -18,8

µ (m3) .-O. -16,1 -28,8 -5,0 -17,1 …

µ µ µ , %,

µ 77,5 73,4 80,4 77,5 73,4

µ

Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣTO 1% Η ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΙΣΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ

Στο 2.6% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Δεκέµβριο από 2% τον Νοέµβριο, µε αποτέλεσµα σε µέσα επίπεδα να κλείσει το 2009 στο 1,2%. Η µείωση οφείλεται κυρίως στη χαµηλότερη τιµή των καυσί-µων το 2009, καθώς πολύ µεγαλύτερες του µέσου όρου αυξήσεις σηµειώθηκαν σε επιµέρους κατηγορίες. Στην Ευρω-ζώνη ο πληθωρισµός τον Ιανουάριο αυξήθηκε στο 1% από 0,9% τον Δε-κέµβριο. Χωρίς το πετρέλαιο κινείται στο 0,8%. Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 4,5% τον Δεκέµβριο σε σύγκριση µε Δεκέµβριο 2009, µετά από άνοδο 0,8%

BUSINESS Οικονοµικός οδηγός

τον Νοέµβριο και ένα 11µηνο συνεχούς υποχώρησης, κυρίως λόγω της ενίσχυ-σης των τιµών του πετρελαίου. Χωρίς τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθη-καν 1% µόνο. Στην Ευρωζώνη οι τιµές της βιοµηχανίας υποχωρούν ακόµα, αλλά µε χαµηλότερο ρυθµό, -2,9% τον Δεκέµβριο από -4,4% τον Νοέµβριο,

PRICES

µ, %

2008 2009 2007 2008 2009

. µ µ 2,0 2,6

12µ µ 4,2 1,2 2,9 4,2 1,2

µ µ -. -2,4 4,5 4,1 10,1 -5,9 µ

µ

Page 1

χωρίς τον κλάδο ενέργειας µειώθηκαν 2,3%. Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός αυξά-νεται, από 1,8% τον Νοέµβριο (και µετά από ένα 8µηνο αρνητικών ρυθµών) σε 2,7% τον Δεκέµβριο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα διατηρήθηκε στο 1,8%. Στην Ιαπωνία ο πληθωρισµός στο -1,7% τον Δεκέµβριο από -2,2% τον Νοέµβριο.

ΣΤΟ 4,2% Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣΜΗΔΕΝΙΚΗ ΑΝΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 4/2/2010, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 27/1/2010. Η ρευστότητα στην Ευρωζώνη µετά από συνεχή επιβράδυνση από τις αρχές του 2008, πλέον υποχωρεί, στο -0,2% η άνοδος του Μ3 τον Δεκέµβριο από 0,3% τον Νοέµβριο. Στο 4,2% έκλεισε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοι-κοκυριών στην Ελλάδα το 2009, καταγράφοντας επιβράδυνση 12 ποσοστιαίων µονάδων σε σχέση µε το 2008. Η χρηµατο-δότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει περισσότερο, ο ρυθµός ανόδου στο 5,1% τον Δεκέµβριο 2009 από 19% ένα χρόνο πριν. Η άνοδος της χρηµατοδότησης των νοικοκυριών υποχώρησε στο 3,1% το 2009 από 13% το 2008, 2% στα καταναλω-τικά (16% το 2008) και 3,7% στα στεγαστικά δάνεια (11,5%). Για το 2010 προβλέπεται νέα επιβράδυνση στις χορηγήσεις και ίσως µείωση του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια, µετά από ένα τρίµηνο αρνητικής µεταβολής, τον Δε-κέµβριο παρέµειναν στα επίπεδα του προηγούµενου έτους, καταγράφοντας ωστόσο σηµαντική επιβράδυνση αφού το 2008 αυξήθηκαν 5,8%, στο -2,3% η µεταβολή των επιχειρήσεων από 9,5% το 2008 και στο 1,3% των νοικοκυριών από 1,5%. Τα στεγαστικά δάνεια αυξάνονται µε ρυθµό 1,3%, τα καταναλωτικά 0,1%. Σε σύγκριση µε τους προηγούµενους µήνες η χρη-µατοδότηση των νοικοκυριών ενισχύεται ελαφρά ενώ στις επιχειρήσεις η υποχώρηση εντείνεται.

MONEY

µ, %*

2009 2010 2007 2008 2009

µ 3, µ -0,2 ... 11,6 7,6 -0,2

µ 4.8 ... 13,8 15,1 ...

µ ( µ)

µ 4,2 ... 21,5 15,9 4,2

µ µ 5,1 ... 20,6 18,7 5,1

µ µ µ -3,5 ... 11,2 15,8 -3,5

µ 3,1 ... 22,4 12,8 3,1

µ 2,0 ... 22,4 16,0 2,0

µ 3,7 ... 21,9 11,5 3,7

, %* µ 4,7 ... 6,6 6,8 4,6

" * µ 3,3 ... 5,6 6,1 3,7

µ µ A (1980=100) 1.772 2.143 22 -30 -36

% µ

* µµ 1 1 . ,

XHMA

Page 1

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

LEADING INDICATORS

µ µ 2008 2009

µ µ 77,7 75,9 76,1 93,4 70,6

µ. µ, 74,8 71,0 75,8 91,9 72,1

µ -38 -43 -47 -46 -46

µ µ 91,9 94,1 95,7 89,9 76,1

µ µ -19 -16 -14 -9 -29

µ -17 -16 -16 -17 -25

µ µ

µ µ 98,7 99,8 100,9

µ µ 98,8 100,0 101,2

µ µ 100,1 100,3 100,5

: , , , µ: µ

Page 1

Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΊ ΤΗΝ ΑΝΟΔΟ

Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα παρέµεινε ουσιαστικά αµετάβλητος τον Ιανουάριο, χωρίς να ακολουθεί τη σταθερά ανοδική πορεία του δείκτη στην Ευρωζώνη. Η στασιµότητα οφείλεται κυρίως στις εξελίξεις στη βιοµηχανία, ενώ στους υπόλοιπους τοµείς -υπηρεσίες, εµπόριο, κατασκευές και καταναλωτές- το κλίµα επιδεινώνεται. Τα νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξα, µε τον δείκτη να καταγράφει την χειρότερη επίδοση στην ΕΕ µετά τη Ρουµανία. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία καταγράφει σηµαντική άνοδο τον Ιανουάριο, µετά από ένα τρίµηνο υποχώρησης, αποτέλεσµα των βελτιωµένων εκτιµήσεων για την παραγωγή. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα βελτιώθηκε για 10ο συνεχόµενο µήνα κυρίως λόγω της βελτίωσης στη βιοµηχανία, όπως και τον προηγούµενο µήνα. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 7ο

µήνα), τις υπηρεσίες, τους καταναλωτές και το εµπόριο. Σηµαντική είναι η βελτίωση στην Ιταλία, το Ην. Βασίλειο, την Πολωνία και την Ολλανδία και µικρότερη στη Γερµανία, τη Γαλλία και την Ισπανία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία δείχνουν ενίσχυση της ανάκαµψης, ανοδικοί και

στην Ιαπωνία, ενώ η Κίνα κινείται σταθερά ανοδικά.

Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΥΡΙΑΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Δεν χρειάζεται συστάσεις. Η µακρά διαδροµή της και η προσφορά της στον πολιτισµό µιλούν από µόνα τους. Τη συναντήσαµε στο Μουσείο Μπενάκη, µία σχέση

που κρατά από το 1976 και συνεχίζει! Ζεστή, φιλική και σεµνή µας µίλησε για την πορεία της και για τις προσπάθειες που καταβάλει να προωθήσει τους "Φίλους" των

µουσείων και την Ελλάδα σε όλες τις εκφάνσεις και τις αποχρώσεις της.

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ

ΛΙΛΑ ΝΤΕ ΤΣΑΒΕΣ

ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ

••Πρόεδρος της Ελληνικής Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων

••Γενική Γραµµατέας της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων

••Πρόεδρος της Επιτροπής Ανάπτυξης της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων

••Ιδρύτρια της Heritage & Museums Art, Culture, Education

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

••Cavaliere dell’ ordine della solidar-iteta de la Repubblica Italiana

••Officier de l’ ordre National du Merite de la Repubblique Francaise

••Διάκριση του Κονγκρέσου, ΗΠΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Διαδροµές

Ελλήνων υψηλού κοινωνικού status που επιθυµούν να δηµιουργήσουν τους φί-λους του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Σκιαγραφείστε µας τον κοινωνικοοικονο-µικό ρόλο των φίλων της ΕΟΣΦΙΜ;

Η ΕΟΣΦΙΜ σήµερα αριθµεί 64 Σωµατεία Φίλων - (164.000 περίπου µέλη) των µεγαλύτερων κρατικών και ιδιωτικών µουσείων της χώρας και δραστηριοποιείται στην στήριξη των µελών της, στις νέες τεχνολογί-ες των µουσείων, σε εκδοτικό έργο, αλλά και στη θεσµοθέτηση λαµπρών

εκδηλώσεων τόσο των εθελον τών όσο και σηµαντικών φορέων όπως το ΥΠΠΟ, τους ιδρυτές Μουσείων (Φρυσίρας, Θεοχαράκης, Ευφραίµο-γλου κ.ά.). Εδώ θα πρέπει να ευχα-ριστήσουµε την Marfin Ελλάδος που σ τήριξε τη µεγάλη εκδήλωση-συ-ναυλία µε Εσθονικό κουαρτέτο στο Μουσείο Μπενάκη.

Κάνοντας µια ανασκόπηση, ποιά είναι η µεγαλύτερη συγκίνηση που έρχεται αβία-στα στο νου σας;

Δε θα σβήσει ποτέ από τη µνήµη µου το καλοκαίρι του 2000, όταν το Μουσείο Μπενάκη ύστερα από δέκα έτη εργασιών άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, επαναπροσδιορίζοντας τον ρό-λο του ως Μουσείο του Ελληνισµού µε την έκθεση «Μήτηρ Θεού».

Εκτός από προσωπικό χρόνο, τι άλλο πρέ-πει να θυσιάσει κανείς για να υπηρετήσει τον Πολιτισµό;

Βάσει τουλάχιστον της εµπειρίας

Η σχέση σας µε το Μουσείο Μπενάκη εί-ναι µια σχέση ζωής; Έτσι δεν είναι;Πράγµατι, αν σκεφτείτε ότι η πο-

ρεία µου σε αυτό ξεκίνησε το 1976 και διαρκεί µέχρι σήµερα. Όλα ξεκίνησαν µε την καταγραφή του έργου της Άννας Αποστολάκη, διευθύντριας του µου-σείου Λαϊκής Τέχνης η οποία κατείχε φωτογραφικό υλικό αξιώσεων µε είδη λαϊκής τέχνης. Επειδή όµως τα αρνητι-κά από τις φωτογραφίες του αρχείου της ήταν πρωτόλεια, ήταν αδύνατον να εκτυπωθούν. Τότε ζήτησαν τη βοήθεια της φίλης µου και λέκτωρα τότε του Πα-νεπιστηµίου Αθηνών, Άννας Γουίλ, που απευθύνθηκε σε εµένα λέγοντας: «Λί-λα µόνο εσύ θα το καταφέρεις». Ούσα Εθνολόγος µε ειδικότητα στα υφάσµατα και στο κόσµηµα εθελοντικά «αποκω-δικοποίησα» όλα αυτά, ενώ αργότερα έγινα υπεύθυνη της κοπτικής συλλογής.

Ένας «σταθµός» αυτής της διαδροµής;Η αγάπη που έχω για τον Εθελο-

ντισµό και ακούει στο όνοµα Ελλη-νική Οµοσπονδία Φίλων Μουσείων (ΕΟΣΦΙΜ). Μάλιστα, ο θεσµός αυτός ξεκίνησε αµέσως µετά τον θάνατο του ιδρυτή του Μουσείου, Αντώνη Μπενά-κη από µια µικρή οµάδα προσωπικο-τήτων που δηµιούργησε τους «Φίλους του Μουσείου Μπενάκη» στηρίζοντάς το υλικά και ηθικά. Το 1987, κατόπιν προτροπής του τότε προέδρου των «Φίλων», Νίκου Ρωκ Μελά, οργανώ-σαµε το πρώτο Συνέδριο της Παγκό-σµιας Οµοσπονδίας Φίλων Μουσείων (WFFM) στην Ελλάδα που γνώρισε επιτυχία. Ωστόσο, µέχρι το 2001 που έγινα πρόεδρος, ποτέ η ΕΟΣΦΙΜ δεν είχε εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο εξωτερικό. Από τότε όµως ανελλιπώς παρίσταται στα Παγκόσµια Συνέδρια.

Είναι εύκολο να γίνει κάποιος «Φίλος» ενός µουσείου;

Ασφαλώς, αν φανταστείτε ότι κάθε ενδιαφερόµενος αρκεί µόνο να απευ-θυνθεί στη γραµµατεία των «Φίλων» και η αίτησή του να υποστηριχθεί από δύο µέλη, καθώς επίσης και να καταβάλει µια ετήσια συνδροµή που ορίζει το δ.σ. του γραφείου «Φίλων» του κάθε µουσεί-ου. Μάλιστα υπάρχει ένα καλό νέο που αφορά στην ύπαρξη µιας µικρής οµάδας

µου, η στήριξη εκτός από ηθική χρει-άζεται να είναι και υλική, σαφώς στο µέτρο των δυνατοτήτων του καθενός... Σκεφτείτε ότι στην περίπτωση τη δι-κή µου τα περισσότερα ταξίδια µου από τη Νήσο του Πάσχα, τη Μόσχα, το Τόκυο, τη Σιγκαπούρη κ.ά., όπου καλούµαι να προωθήσω την ιδέα των «Φίλων», ενώ παράλληλα αναδεικνύω τον πολιτιστικό τουρισµό στην πα-τρίδα, την επιστροφή των Ελγινείων Μαρµάρων και όχι µόνο, καλύπτονται από προσωπικά µου έξοδα.

Αυτό δεν είναι σχήµα οξύµωρο; Εφόσον στην Ελλάδα η στήριξη του Πολιτισµού εί-ναι κρατική και όχι ιδιωτική πρωτοβουλία, γιατί τείνει να ταυτιστεί η ιδιωτκή πρωτο-βουλία µε τον πολιτισµό;

Λόγω της κρίσης που επικρατεί δι-εθνώς, αυτό µοιραία επηρεάζει και τον πολιτισµό. Εκτός από την ήδη υπάρχου-σα κρατική στήριξη, είναι αναγκαία και η στήριξη από χορηγίες, ευεργεσίες κ.λπ..

Διατελείτε δις εκλεγµένη Γενική Γραµµα-τέας της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Φίλων των Μουσείων (World Federation Friends of Museums). Τι πιστεύετε ότι καθόρισε την «επανεκλογή» σας;

Εξ όσων µπορώ να υποθέσω ίσως καθοριστικό ρόλο να έπαιξε το γεγο-νός ότι σε συνεργασία µε την WFFM κερδίσαµε µια µάχη που έφερε την Ελλάδα πρώτη σε παγκόσµιο επίπεδο. Με απόφαση του ΥΠΠΟ βάσει εγκυ-κλίου, προβλέπεται από τις κτιριολο-γικές µελέτες των Κρατικών µουσείων η ύπαρξη γραφείου Φίλων.

«Ενιωσα την ανάγκη να διευρύνω τις αµφίδροµες πολιτιστικές δραστηριότητες σε παγκόσµιο επίπεδο, παράγοντας παράλ-ληλα φιλανθρωπικό έργο. Έτσι αποφάσισα να «ολοκληρώσω» αυτόν τον κύκλο µε τη δηµιουργία του «Heritage & Museums Art, Culture, Education.»

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

Μ ε τον Degas ξεκίνη-σε η σύγχρονη επο-

χή της γλυπτικής. Από τους ιδρυτές του ιµπρεσιονισµού, αν και απέρριψε τον όρο και προτιµούσε να αποκα-λείται ρεαλιστής, ο Edgar Degas είναι περισσότερο διάσηµος για τα έργα ζωγραφικής του και του άρεσε να πειραµατίζεται µε κάθε πιθανό µέσο και τεχνική. Εκτός από τη ζωγραφική µε λάδι σε καµβά, χρησιµοποιούσε συχνά παστέλ, ακόµη και συνδυα-σµό λαδιού, γκουάς ή κάρβουνου µε παστέλ. Ένα άλλο µέσο το οποίο τον ενδιέφερε ήταν η χαρακτική, ιδίως η τεχνική της µονοτυπίας. Η συλλογή των γλυπτών που παρουσιάζονται στην έκθεση στην Αθήνα, µέχρι τις 25 Απριλίου 2010, ανήκει στο M.T. Abraham Center for the Visual Arts, το οποίο και τη δάνεισε στο Μουσείο Ηρακλειδών. Αξίζει να σηµειωθεί πως είναι η πρώτη φορά που εκτίθενται γλυπτά του Degas στην Ελλάδα, αλ-λά και η πρώτη φορά που εκτίθενται όλα µαζί αυτά τα εβδοµήντα τέσσερα

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Eκθεση γλυπτικής – Μουσείο Ηρακλειδών

Ο ΓΛΥΠΤΗΣ DEGAS

Από την ΕΛΛΗ ΚΟΝΤΟΝΑΣΙΟΥ

Μπορεί οι περισσότεροι να τον γνωρίζουµε ως ένα µεγάλο ζωγράφο, η αλήθεια όµως είναι ότι ο Edgar Degas προσέφερε στην τέχνη και τον πολιτισµό και γλυπτά έργα απαράµιλλης τεχνικής. Εβδοµήντα τέσ-σερα µπρούντζινα γλυπτά του φιλοξενούνται έως τον Απρίλιο στο Μουσείο Ηρακλειδών – πρωταγωνίστρια η «Μικρή δεκατετράχρονη χορεύτρια».

αξιοθαύµαστα µπρούντζινα γλυπτά. Μετά την ελληνική πρωτεύουσα, η έκθεση θα περιοδεύσει ανά τον κό-σµο. Όλα τα γλυπτά είναι χυτευµένα από γύψινα οµοιώµατα που ανακα-λύφθηκαν πρόσφατα, τα οποία είχαν γίνει από τα αρχικά κέρινα προπλά-σµατα του Degas κατά τη διάρκεια της ζωής του και µε τη συγκατάθεσή του. Αυτό είναι αξιοσηµείωτο, δεδοµένου ότι όλα τα άλλα µπρούντζινα γλυπτά του που βλέπει κάποιος σήµερα στα µουσεία χυτεύθηκαν σε µπρούντζο από τα πρότυπα που έγιναν µετά το θάνατο του καλλιτέχνη. Εποµένως, τα µπρούντζινα γλυπτά στην έκθεση αυτή µπορούν να θεωρηθούν ως οι αρχικές εκδοχές και όλα τα άλλα ως δεύτερες εκδοχές αυτών των γλυπτών. Έτσι, για πρώτη φορά θα είναι δυνατό για τους ειδήµονες και τους µελετητές και το ευρύ κοινό να συγκρίνουν τα µπρούντζινα γλυπτά του καλλιτέχνη στην προ και µετά κατάστασή τους.

Στο πλαίσ ιο της έκθεσης [σ την οποία φιλοξενείται και το σχέδιο του

Edgar Degas «Άλογα και Αναβάτες» (1872, µολύβι σε χαρτί) από τη συλλογή The George Economou Collection, Ath-ens], το Μουσείο εξέδωσε συλλεκτικό κατάλογο σε τρεις γλώσσες. Το συναρ-παστικό δοκίµιο του Walter Maibaum εκθέτει λεπτοµερώς την ιστορία αυτής της ανακάλυψης και τις διαφορές ανά-µεσα στις µπρούντζινες εκδοχές των γλυπτών. Το αποκαλυπτικό δοκίµιο του Dr. Gregory Hedberg εστιάζει στο πιο σηµαντικό γλυπτό του Degas, τη «Μι-κρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια», ενώ το δοκίµιο της Dr. June Hargrove σχολι-άζει τη σχέση ανάµεσα στα δισδιάστατα και τρισδιάστατα έργα του Edgar Degas, έτσι ώστε να µπορούν να γίνουν κατάλ-ληλες συγκρίσεις.

Όλα στο φως

Ρωτήσαµε τον Walter Maibaum από το The Degas Sculpture Project Ltd, ο οποίος ανακάλυψε τα γύψινα προπλάσµατα του Degas και µαζί µε τη σύζυγό του, Carol Conn, επιµελή-θηκαν τη συγκεκριµένη έκθεση, σε τι

Ο Edgar Degas στο ατελιέ του.

ΕΠΙΛΟΓΗ 103

διαφέρουν τα µπρούτζινα γλυπτά της συ-γκεκριµένης έκθεσης από τα γλυπτά του Degas που εκτίθενται στα µεγάλα µου-σεία του κόσµου και να τι µας απάντησε: «Ο Degas έφτιαχνε τα γλυπτά του από κερί και τα επεξεργαζόταν πολλές φορές. Του άρεσε να τα χαλάει και να τα ξανα-φτιάχνει από την αρχή. Όταν πέθανε, η οικογένειά του απευθύνθηκε σε κάποιο χυτήριο και ζήτησε να χυτευθούν τα έργα του σε µπρούτζο. Κανείς δεν εξέτασε τό-τε κατά πόσο τα γλυπτά που παρήχθησαν ήταν πιστά στα σχέδια του καλλιτέχνη. Γιατί όταν από ένα γλυπτό, αναπαράγεις ένα άλλο γλυπτό χάνονται πολλές λεπτο-µέρειες. Το 2001, µετά από έρευνες, ανα-κάλυψα κάποια γύψινα προπλάσµατα του Degas που κανείς δε γνώριζε την ύπαρξή τους. Το πολύ σηµαντικό είναι ότι αυτά τα προπλάσµατα δηµιουργήθηκαν όταν ο Degas ήταν εν ζωή. Αυτά που παρου-σιάζουµε εδώ, λοιπόν, είναι πρώτης γε-νιάς µπρούτζινα γλυπτά από τα γνήσια προπλάσµατα του καλλιτέχνη. Οι δια-φορές µε αυτά που γνωρίζαµε ως τώρα είναι συγκλονιστικές. Στα παλιά η επιφά-νεια είναι σχεδόν λεία, ενώ στα γλυπτά αυτής της έκθεσης µπορείτε να δείτε τα ίχνη από τα δάχτυλα του Degas». Στην ερώτηση, για τις αντιδράσεις που αντι-µετώπισε η ανακάλυψή τους, µας είπε: «Όταν µια ανακάλυψη αφορά κάποιον πολύ σηµαντικό καλλιτέχνη, οι άνθρωποι – και ιδιαίτερα οι ειδικοί – είναι πολύ δύ-σπιστοι και επιφυλακτικοί. Πιστεύω πως θα χρειαστούν αρκετά χρόνια µέχρι να την αποδεχθούν όλα τα µουσεία. Αφο-ρά, όµως, ένα αδιαµφισβήτητο γεγονός, επιστηµονικά τεκµηριωµένο µε βάση τις µετρήσεις των σχεδίων και των κέρινων προπλασµάτων του Ντεγκά».

TΑΥΤΟΤΗΤΑΠού: Herakleidon, Experience in Visual Arts, Ηρακλειδών 16, Θησείο, τηλ.: 21-03461981, www.herakleidon.com Πώς: Μετρό (γραµµή 1, Θησείο ) Πότε: Τρ-Σα 13:00-21:00, Κυ 11:00-19:00Παράλληλες εκδηλώσεις: 08.02.2010, 20.30, αµφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: οµιλία της γλύπτριας Άννας Μοσχονά-Καλαµάρα, προέδρου του εικαστικού επιµε-λητηρίου, µε θέµα το έργο του Edgar Degas. 08.03.2010, 20.30, αµφιθέατρο Γαλλικού Ινστιτούτου: οµιλία της ιστορικού τέχνης Ειρήνης Οράτη, επιµελήτριας της συλλογής της Alpha Bank, µε θέµα τη «Γυναίκα στην Τέχνη».

Άλογο που εκτελεί βηµατισµό µε λασκαρισµένα ηνία.

Χορεύτρια που βάζει την κάλτσα της.

Μικρή δεκατετράχρονη χορεύτρια.

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Βαρύγδουπο άρθρο µε τίτλο “Μια οικονοµική ερµηνεία της κρίσης των εφηµερίδων” περιλάµβανε την “καίρια” επισήµανση ότι τα οικονοµικά προβλήµατα των εφη-µερίδων οφείλονται στη µείωση των εσόδων µε παράλληλη αύξηση των εξόδων. Εντυπωσιακό. Πρω-τόφαντο.

Άραγε µόνο εγώ ενοχλούµαι από την ανελλήνιστη χρήση της λέξης παρών µε εισαγωγικά σε φράση όπως «στην εκδήλωση έδωσε το ‘παρών’ ο ΑΒΓ». Δεν είναι απλούστερο να γράψει “παρών ή παρούσα ήταν...”;

Και µια που είµαι στα δη-µοσιογραφικογλωσσικά. Διαβάζω συχνά σε διάφορες στήλες των εφηµερίδων, ακόµα και στα πρωτο-σέλιδα πολιτικά, «του απεσταλµέ-νου µας». Γραµµατικά είναι σωστή η φράση, αλλά πόσες άραγε φορές είναι ουσιαστικά σωστή;Στις περισσότερες περιπτώσεις η σωστή φράση είναι «του προσκε-κληµένου µας» γιατί κάποιος άλλος πληρώνει τα έξοδα του ταξιδιού στο πλαίσιο προγράµµατος δηµοσί-ων σχέσεων µιας επιχείρησης ή της Κυβέρνησης.Τι µε νοιάζει; Θέλω να ξέρω πόσο αντικειµενικά είναι αυτά που γράφονται και ταυτόχρονα, σε πε-ρίπτωση κάλυψης των εξόδων από το Κράτος, θέλω να ξέρω που πάνε τα χρήµατά µας.

Ο συνωστισµός της τελευ-ταίας µέρας «ανταµείβεται» από όλες τις Κυβερνήσεις. Αναρωτιέµαι αν υπάρχει κάποια άλλη χώρα όπου οι πολίτες εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους την τελευταία µέρα µιας εκ των προτέρων γνω-στής προθεσµίας και, µε δεδοµένη την ταλαιπωρία, σε πρώτο επίπεδο να διαµαρτύρονται και σε δεύτερο επίπεδο η εκάστοτε Κυβέρνηση να προσφέρει παράταση.

αλλά δεν παύει να είναι ανησυχητικό για την οι-κονοµία µας. Η Ελλάδα ουδέποτε ήταν βιοµηχα-νική χώρα. Τα ισχυρά µας στοιχεία ήσαν κάποια αγροτικά προϊόντα -κυρίως σταφίδα, λάδι και καπνά και παροχή τουριστικών υπηρεσιών.Δεν θέλω να µπω σε “χωράφια” άλλων συναδέλφων του περιοδικού. Απλώς φο-βάµαι ότι σήµερα παίζουµε ποδόσφαιρο όπως οι τρόφιµοι του ψυχιατρείου του ανεκδότου: χωρίς µπάλα.

ΟΙ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ

Η ρήση έχει αποδοθεί από τον φηµισµένο David Ogilvy στον Λόρδο Leverhulme: “Τα µισά από τα χρήµατα που δαπανώ στη διαφήµιση πάνε στράφι. Το κακό είναι ότι δεν γνωρίζω ποιο µισό”. Αυτό ήταν πάντοτε πρόβληµα για τους διαφηµιζόµενους. Γι αυτό δηµιουργήθη-καν οι µετρήσεις θεαµατικότητας, ακροαµατι-κότητας και αναγνωσιµότητας µήπως και περι-οριστεί η σπατάλη. Λοιπόν κάποιοι πολιτικοί µας, κυρίως του ΠΑΣΟΚ -αλλά και στα υπόλοι-πα κόµµατα δεν πάνε πίσω- πιστεύουν ότι οι τηλεοπτικές µετρήσεις δεν παρέχουν ακριβή στοιχεία και για την αντιµετώπιση του «προ-βλήµατος» προτείνουν διάφορες λύσεις. Η λέ-ξη πρόβληµα µπήκε σε εισαγωγικά γιατί στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει πρόβληµα.Οι διαφηµιζόµενοι µεταξύ άλλων πληροφορι-ών χρησιµοποιούν τις µετρήσεις για να επιλέ-ξουν που θα κατευθυνθεί η διαφηµιστική τους δαπάνη. Αυτό γίνεται τουλάχιστον τα τελευταία 25 χρόνια. Με δεδοµένο ότι οι επιχειρήσεις έχουν στοιχεία για την αποτελεσµατικότητα της διαφήµισής τους που είναι απλώς οι πωλήσεις, πιστεύει κανείς, εκτός από τους σχολιαστές της εξέδρας, ότι αν δεν ήσαν τα στοιχεία σχε-τικά ακριβή οι πρώτοι που θα εγκατέλειπαν τις εταιρείες µέτρησης θα ήσαν οι ίδιοι οι δι-αφηµιζόµενοι; Το χαριτωµένο είναι ότι κάποιοι της τηλεόρασης όταν οι µετρήσεις ταυτίζονται µε τους δικούς τους στόχους απλώς το θεω-ρούν «τυχαίο» όταν δε οι µετρήσεις είναι χα-µηλότερες από αυτές που βαυκαλίζονται ότι επιτυγχάνουν τότε φταίνε οι εταιρίες ερευνών. Φοβούµαι ότι υπάρχει λαϊκή παροιµία που πε-ριγράφει ακριβώς το θέµα αλλά δεν νοµίζω ότι είναι πρέπον να τη µεταφέρω εδώ.

ΣΚΝΙΠΕΣ

Τηλεοπτικοκυβερνητικά τεχνάσµατα

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Πρόκειται για µια από τις ελά-χιστες φορές που αισθάνοµαι τυχερός που δεν εφαρµόζονται

στην Ελλάδα οι κανονισµοί λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθµών που ισχύουν στις ΗΠΑ. Επαναληπτικά παρουσιάστη-καν σε ζωντανή σύνδεση συνεδριάσεις του Υπουργικού Συµβουλίου.

Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε στις ΗΠΑ θα έπρεπε να υποστούµε τουλάχιστον µια ίσης χρονικής διάρκειας µετάδοση από κάποιο όργανο της ΝΔ και, ενδεχοµένως, αναλογικά χρονικά, βα-σανιστήρια από τα άλλα κόµµατα. Αν για κά-ποιο λόγο, τον οποίο δεν µπορώ να καταλάβω αυτή τη στιγµή, κρίνονται εποικοδοµητικές για τη δηµοκρατία παρόµοιες µεταδόσεις, γιατί δεν µεταδίδονται από το κανάλι της Βουλής;Αλλά φυσικά πρόκειται για αφελή απορία. Εδώ δεν δίστασαν να ανατρέψουν κάθε είδους λογική και να καλέσουν στο Υπουργικό Συµ-βούλιο τον Αρχιεπίσκοπο τον οποίο, αν ενδι-αφέρεστε, εκτιµώ ιδιαίτερα. Θα είµαι όµως έτοιµος να χειροκροτήσω την Κυβέρνηση για αυτά τα επικοινωνιακά τεχνάσµατα εφόσον σε επόµενο Υπουργικό Συµβούλιο κληθεί ο αρµόδιος Καρδινάλιος, ο Αρχιραβίνος, µετά ο Μουφτής και αν υπάρξει χρόνος και διάθεση και ο Αρχιεπίσκοπος των Γ.Ο.Χ. και βλέπουµε.

ΠΑΛΙΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ

Δεν είναι πρώτη φορά που γίνεται η επισή-µανση ότι οι διαφηµίσεις έχουν και δεύτερη χρήση πέρα από την πρωταρχική τους που είναι να πουλάνε προϊόντα και υπηρεσίες. Οι διαφηµίσεις µάς µεταφέρουν πληροφορίες για τον γενικότερο κοινωνικό αλλά και οικονοµικό περίγυρο. Σε βάθος δε χρόνου αποτελούν ένα πρόσθετο εργαλείο για τους ιστορικούς.Αυτή η εκτίµηση ενισχύθηκε µε τις αφιερωµα-τικές σελίδες της Επιλογής (όποιος δεν παινέψει το σπίτι του...) µε παλιές διαφηµίσεις. Υποθέτω ότι όλοι θυµηθήκαµε προϊόντα, υπηρεσίες και επωνυµίες από µια περίπου 35ετία. Κάποιοι θα επισήµαναν τις διαφορές της διαφηµιστι-κής αισθητικής. Εγώ πρόσεξα ιδιαίτερα πόσες εταιρείες είτε εξαφανίστηκαν τελείως είτε απορ-ροφήθηκαν από άλλες -συνήθως αλλοδαπές- επιχειρήσεις όλα αυτά τα χρόνια. Το θέµα έχει σχολιαστεί ποικιλότροπα και σε πολλά µέρη

Ενεργούμε περιβαλλοντικά

ΟΑτµοηλεκτρικός Σταθµός Φαλήρου συνδέεται µε την οικονοµική ιστορία καιέναρξη εκβιοµηχάνισης της Ελλάδας. Από αυτόν ξεκίνησε, την πρώτη δεκαετία

του 20ου αιώνα (1904), ο εξηλεκτρισµός της χώρας: µε την ηλεκτροδότηση τωνσιδηροδρόµων, µικρών και µεγάλων βιοµηχανιών, κατοικιών κ.λπ.

Για αρκετές δεκαετίες, µέχρι και το 1970, ο ΑΗΣ Φαλήρου εξασφάλιζε την παροχήηλεκτρικής ενέργειας – ενός µοναδικού κοινωνικού αγαθού.

Όµως, οι στέγες και ο µηχανολογικός εξοπλισµός του Σταθµού περιείχαν εύθρυπτοαµίαντο. Για το λόγο αυτό η ∆ΕΗ - που τη χαρακτηρίζει ο υψηλός βαθµός κοινωνικήςευαισθησίας σε όλες τις δραστηριότητές της - πήρε τη µεγάλη απόφαση να προχωρήσειστην πλήρη εξυγίανση του συνόλου των εγκαταστάσεων από τον αµίαντο.

Για το σκοπό αυτό:

Επενδύθηκαν συνολικά πάνω από 3.500.000 ευρώ.

Χρησιµοποιήθηκε η πλέον σύγχρονη περιβαλλοντική τεχνογνωσία αποµάκρυνσης εύθρυπτου αµιάντου σε κενό αέρος.

Ελήφθησαν τα πιο αυστηρά µέτρα για την προστασία της υγείας των εργαζοµένων και των περιοίκων κατά τη διάρκεια των εργασιών.

Η αποξήλωση και η µεταφορά του αµιάντου έγιναν σύµφωνα µε τις διεθνείς προδιαγραφές και τη νοµοθεσία.

Αποµακρύνθηκαν και εξήχθησαν, για ασφαλή διάθεση στο εξωτερικό, 1.150 τόνοι αµιάντου.

Η ∆ΕΗ είναι υπερήφανη.Γιατί, στο Φάληρο ολοκλήρωσε ένα µοναδικό έργο

Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Ευθύνης.

Αποξήλωση 1.150 τόνων αµιάντουαπό τον ιστορικό ΑΗΣ Φαλήρου

EPILOGI 2010/02

Documents

Transcript of EPILOGI 2010/02