Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Οι προσπάθειες της κυβέρνησης για τη

καταπολέμηση του φαινομένου

Ελένη Ιωαννίδου

Μάιος 2014

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής των Η.Π.Α.

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

2

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών (Τ.Ε.Α.Μ.)

Το ΤΕΑΜ είναι ένα επιστημονικό ερευνητικό κέντρο το οποίο ασχολείται με τη μελέτη και

την ανάλυση των εξελίξεων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στον ευρώ-ατλαντικό χώρο.

Ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 2009, με απόφαση του Δ.Σ. του ΙΔΙΣ. Συντονιστής του κέντρου

είναι ο κος Χ. Παπασωτηρίου, αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών

Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στη δραστηριότητα του κέντρου συμμετέχουν προπτυχιακοί,

μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές, ως δόκιμοι ερευνητές.

Κεντρική θέση στη μελέτη του Τομέα έχουν η εσωτερική πολιτική των Η.Π.Α., οι σχέσεις των

ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ με την Ε.Ε., τη Ρωσία, τα Βαλκάνια, την Ελλάδα και την Τουρκία, λόγω του ειδικού

ενδιαφέροντος της χώρας μας. Έμφαση δίνεται και στις σχέσεις με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και

την Κίνα.

Η ομάδα εσωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. ασχολείται με ζητήματα που αφορούν το

αμερικανικό πολιτικό σύστημα, τη σχέση και την αλληλεπίδραση των τριών εξουσιών, τον τρόπο

άσκησης πολιτικής από τον Πρόεδρο, τη λειτουργία του Κογκρέσου, τις εξελίξεις στην οικονομία

καθώς και με ζητήματα κοινωνικών αλλαγών και εθνικής ταυτότητας. Σκοπός της είναι να παρέχει

καταγραφή του εσωτερικού συστήματος των Η.Π.Α. και να αναλύει ζητήματα επίκαιρα,

προσφέροντας ερμηνείες και εκτιμήσεις, χρήσιμες για οποιονδήποτε κατανοεί τη σημασία των

Η.Π.Α. στη διαμόρφωση των διεθνών εξελίξεων.

Για περισσότερες πληροφορίες:

http://www.keam.gr/

Για περισσότερα κείμενα της ομάδας Εσωτερικής Πολιτικής:

http://www.keam.gr/main/?cat=1

Η Ομάδα είναι ανοιχτή σε κάθε πρόταση συνεργασίας ή ερώτηση. Για πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε στο:

kravveva@yahoo.gr

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

3

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού

στρατιωτικού συστήματος Της Ελένης Ιωαννίδου

Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να βλέπουν το φως της δημοσιότητας

υποθέσεις εκ των έσω του στρατεύματος των Ηνωμένων Πολιτειών, σχετιζόμενες με

ανάρμοστες επαφές, παρενόχληση και βιασμούς ανδρών και γυναικών από

ιεραρχικά ανώτερα στελέχη του στρατού. Το γεγονός προκαλεί ανασφάλεια στην

αμερικανική κυβέρνηση και τη στρατιωτική ηγεσία, καθώς αποτελεί αίτιο μείωσης

της στρατολόγησης κυρίως από το γυναικείο φύλο, με αποτέλεσμα το κράτος να

στερείται ικανό και αφοσιωμένο στην πατρίδα ανθρώπινο δυναμικό. Το Υπουργείο

Άμυνας αντιδρά προτείνοντας μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου για το 2014,

που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων αναθεώρηση της πολιτικής περί κατανάλωσης

αλκοόλ και μέτρα προώθησης των καταγγελιών από αρσενικά θύματα.1 Το

Κογκρέσο από την πλευρά του εργάζεται για την ψήφιση νομοσχεδίων που θα

περιορίσουν τις αυθαιρεσίες των ανώτερων στελεχών, ενώ ο πρόεδρος Obama αν

και κατακρίνει τις πρακτικές του στρατού, δεν έχει επιτύχει αποτελεσματικές

μεθόδους περιορισμού των περιστατικών βίας. 2

Το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α., σε έκθεσή του για το 2013 αναφέρεται σε

διπλασιασμό των αναφορών παρενόχλησης (5.061 από 3.374 το 2012). Από τις

υποθέσεις αυτές, λιγότερες από 500 εξετάσθηκαν από το δικαστήριο, αριθμός που

αν συγκριθεί με το εκτιμώμενο 26.000 σεξουαλικών εγκλημάτων που έλαβαν χώρα

1 US Department of Defense, Department of Defense Fact Sheet: Secretary Hagel Issues New

Initiatives to Eliminate Sexual Assault, Updates Prevention Strategy and Releases 2013 Annual Report on Sexual Assault in the Military (Office of the Secretary of Defense, Sexual Assault Prevention and Response Office). Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.sapr.mil/public/docs/reports/FY13_DoD_SAPRO_Annual_Report_Fact_Sheet.pdf 2 Το Μάιο του 2013 ο πρόεδρος δήλωσε πως δεν θα δείξει καμία ανοχή στο ζήτημα: «The bottom line

is, I have no tolerance for this». Βλ: Craig Whitlock, “Obama delivers blunt message on sexual assaults in military”, The Washington Post, Μάιος 7, 2013. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.washingtonpost.com/world/national-security/possible-military-sexual-assaults-up-by-33-percent-in-last-2-years/2013/05/07/8e33be68-b72b-11e2-bd07-b6e0e6152528_story.html

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

4

το 2012, δεν εκφράζει αποτελεσματική πρόοδο.3 Πυρήνα του προβλήματος

αποτελεί η στρατιωτική ιεραρχία, με βάση την οποία το θύμα υποχρεώνεται να

απευθυνθεί σε ένα συγκεκριμένο ανώτερο στέλεχος για την αναφορά του

συμβάντος. Τον κανόνα επιβεβαιώνει και το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. που το

1950 στην υπόθεση Feres v. United States, αποφάσισε πως δεν έχει καμία

δικαιοδοσία σε ζητήματα βλάβης που προκύπτουν σε μέλη των ενόπλων δυνάμεων

στη διάρκεια της θητείας τους.4 Έτσι, το ζήτημα φτάνει συχνά σε αδιέξοδο, καθώς ο

μόνος ανώτερος στον οποίο το θύμα μπορεί να προστρέξει είναι είτε ο ίδιος ο

θύτης, είτε πρόσωπο φιλικά προσκείμενο σε αυτόν. Φυσικά δεν εκλείπουν

περιπτώσεις όπου οι ανώτεροι διοικητές απλώς «δεν θέλουν φασαρίες»,

αναλογιζόμενοι τη δυσφήμιση που μια τέτοια καταγγελία μπορεί να προκαλέσει

στους ίδιους και στη μονάδα

τους. Πέραν τούτου, η

γνωστοποίηση ενός σκανδάλου

σεξουαλικής παρενόχλησης

συνήθως λειτουργεί ως

καταπέλτης στην καριέρα του

θύματος.5

Ο στρατός των Η.Π.Α.

είναι φορτωμένος υποθέσεις

σεξουαλικής παρενόχλησης, με

το ναυτικό και την αεροπορία να δυσφημίζονται από τα πλέον γνωστά σκάνδαλα.

Το 1991, μέλη του ναυτικού σώματος κακοποίησαν 7 άνδρες και πάνω από 83

γυναίκες σε συνέδριο στην πόλη Las Vegas, περιστατικό που έμεινε γνωστό ως

«σκάνδαλο Tailhook». Από τους 140 πιθανούς θύτες, κανένας δεν διώχθηκε ούτε

3 David Alexander and Patricia Zengerle, “U.S. military sexual assault reports jumped 50 percent last

year”, Reuters, Μάιος 1, 2014. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.reuters.com/article/2014/05/01/us-usa-defense-sexassault-idUSBREA400AM20140501 4 Για την υπόθεση αναλυτικά, βλ: US Supreme Court, Feres v. United States - 340 U.S. 135 (1950).

Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://supreme.justia.com/cases/federal/us/340/135/case.html 5 Για περιπτώσεις κακοποιημένων ανδρών και γυναικών βλ: Invisible War, σκηνοθεσία Kirby Dick

(Η.Π.Α.: 2012)

Figure 1

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

5

καταδικάστηκε.6 Αντίστοιχα στην Αεροπορική Ακαδημία του Colorado, το 2003

έγιναν πολυάριθμες καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης. Η ακαδημία δεν

έλαβε τα αναγκαία μέτρα για την έρευνα των καταγγελιών, σε πολλές δε

περιπτώσεις τα στελέχη συμβούλευαν τα θύματα να μην προβαίνουν σε καταγγελία

των περιστατικών.7 Έρευνα που έγινε το Μάιο του ίδιου έτους από το Υπουργείο

Άμυνας, έδειξε πως από το σύνολο των γυναικών που ερωτήθηκαν, το 7.9% υπήρξε

θύμα βιασμού. Το 2012, ήταν 15 φορές πιθανότερο ένας στρατιώτης να βιαστεί από

σύντροφό του, παρά να πεθάνει στη μάχη.8

Σήμερα, μια από τις πιο πολυσυζητημένες υποθέσεις είναι εκείνη του

Ταξίαρχου Jeffrey A. Sinclair. Ο Sinclair αποτελούσε ένα πολλά υποσχόμενο

«αστέρι» στο αμερικανικό

στράτευμα και διατελούσε

αναπληρωτής διοικητής στο νότιο

Αφγανιστάν το 2012, όταν

κατηγορήθηκε για παραβίαση

εντολών λόγω κατοχής αλκοόλ και

πορνογραφικού υλικού στη διάρκεια

της αποστολής. Επιπλέον

κατηγορήθηκε για ανταλλαγή mail

απρεπούς περιεχομένου με

συναδέλφους και για προσπάθεια

ερωτικής συνεύρεσης μαζί τους, ενώ

τη μεγαλύτερη δημοσιότητα έλαβε η παράνομη σχέση του με μια καπετάνιο. Η

γυναίκα υποστήριξε πως ενώ είχε δεσμό με τον Sinclair για τρία χρόνια, δύο φορές

αναγκάστηκε σε στοματικό σεξ, ενώ ο ταξίαρχος απείλησε τη ζωή της οικογένειάς

6 Michael Winerip, “Revisiting the Military’s Tailhook Scandal”, The New York Times, Μάιος 13, 2013.

Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.nytimes.com/2013/05/13/booming/revisiting-the-militarys-tailhook-scandal-video.html?_r=0 7 Cathy Booth Thomas, “Conduct Unbecoming”, Time, Μάρτιος 6, 2013. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014,

στο: http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,428045-1,00.html 8 Caitlin Bancroft, “Pentagon Releases Startling New Statistics on Military Sexual Assault”, PolicyMic,

Νοέμβριος 8, 2013. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.policymic.com/articles/72503/pentagon-releases-startling-new-statistics-on-military-sexual-assault

Figure 2

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

6

της αλλά και της ίδιας, σε περίπτωση που εκείνη καθιστούσε γνωστή την παράνομη

σχέση τους.9 Το Μάρτιο του 2014 η δικαιοσύνη αποφάσισε πως δεν υπάρχει λόγος

καταδίκης του Sinclair σε φυλάκιση, ενώ ταυτόχρονα του επετράπη να παραμείνει

στο στρατό επιβάλλοντάς του πρόστιμο $20.000.10

Το Δεκέμβριο του 2013 η κυβέρνηση πέρασε μεταρρυθμίσεις στο

στρατιωτικό κώδικα των Η.Π.Α. σε μια προσπάθεια αλλαγής στην αντιμετώπιση

σεξουαλικής παρενόχλησης και βιασμών, ώστε η αντιμετώπιση των θυμάτων που

ανήκουν στο στρατό να πλησιάζει εκείνη των πολιτών. Το νομοσχέδιο προβλέπει

μεταξύ άλλων τη δημιουργία ειδικών συμβούλων, με στόχο την έγκαιρη ενημέρωση

των θυμάτων για δικαστικά ζητήματα που τα αφορούν, αλλά και τη δυνατότητα

εκπροσώπησής τους από τους συμβούλους ώστε να διασφαλίζεται ο σεβασμός των

δικαιωμάτων τους.11

Στις αρχές

Μαρτίου του 2014 η

Γερουσία κλήθηκε να

ψηφίσει πάνω στα

νομοσχέδια δύο

Δημοκρατικών

Γερουσιαστών, που

στόχο είχαν

τη μείωση

της ισχύος της στρατιωτικής ιεραρχίας. Ειδικότερα, το νομοσχέδιο Gillibrand (New

York) προωθούσε την πλήρη αφαίρεση της δικαιοδοσίας εκδίκασης υποθέσεων

9 Helene Cooper, “Senate Rejects Blocking Military Commanders From Sexual Assault Cases”, The New

York Times, Μάρτιος 6, 2014. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.nytimes.com/2014/03/07/us/politics/military-sexual-assault-legislation.html?action=click&module=Search&region=searchResults%230&version=&url=http%3A%2F%2Fquery.nytimes.com%2Fsearch%2Fsitesearch%2F%23%2Fjeffrey%2Bsinclair%2Fsince1851%2Fallresults%2F1%2Fallauthors%2Fnewest%2F. Να σημειωθεί ότι η μοιχεία εντός του στρατεύματος αποτελεί έγκλημα στις Η.Π.Α. 10

Richard A. Oppel Jr., “Sexual Misconduct Case Ends With No Jail Time for General”, The New York Times, Μάρτιος 20, 2014. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.nytimes.com/2014/03/21/us/general-sinclair-is-sentenced.html 11

US Department of Defense, New Law Brings Changes to Uniform Code of Military Justice (Washington: Army News Service, 2014). Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=121444

Figure 3

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

7

παρενόχλησης από το στρατό και την εξέτασή τους από ένα ανεξάρτητο όργανο.12

Αντίθετα, η πρόταση McCaskill (Missouri) ήταν πιο μετριοπαθής, διατηρώντας την

αρμοδιότητα των στρατιωτικών οργάνων και αμβλύνοντας παράλληλα τους κανόνες

του ιεραρχικού συστήματος. Αυτό συνεπάγεται τη δυνατότητα των θυμάτων να

απευθυνθούν σε περισσότερα από ένα ανώτερα πρόσωπα προκειμένου να

καταγγείλουν ένα συμβάν παρενόχλησης, χωρίς ωστόσο να μπορούν να

προωθήσουν την υπόθεσή τους σε κάποιο εκτός στρατού όργανο. Η πρόταση αυτή

δεν αναιρεί τη δυνατότητα ενός υψηλά ισταμένου προσώπου, χωρίς κατάλληλη

εκπαίδευση και εξειδίκευση, να απορρίπτει καταγγελίες κατά βούληση. Επιπλέον,

στοχεύει στην εξάλειψη του φαινομένου του «καλού στρατιώτη» που επιτρέπει στο

δικαστήριο να ελαττώσει την ποινή του κατηγορουμένου, σε περίπτωση που αυτός

έχει επιδείξει άριστο στρατιωτικό προφίλ και επιδόσεις. Η Γερουσία για 5 ψήφους

δεν επέτρεψε στην Gillibrand να ξεπεράσει το filibustering, ενώ το αποτέλεσμα της

ψηφοφορίας υπέρ της McCaskill ήταν 97-0, αναδεικνύοντας έτσι το συντηρητικό

χαρακτήρα της αμερικανικής πολιτικής σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα

του στρατού.13

Πάρα ταύτα, η υποστήριξη της πρότασης Gillibrand από 55 Γερουσιαστές, οι

11 από τους οποίους είναι Ρεπουμπλικάνοι, αναδεικνύει τις σοβαρές διαστάσεις

που το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης εντός του στρατεύματος έχει λάβει

στην αμερικανική κοινωνία. Το νομοσχέδιο McCaskill, αν και πιο μετριοπαθές,

αναμένεται να επιφέρει βελτιώσεις στην καταγγελία και την ποινικοποίηση των

περιστατικών βίας. Επόμενο βήμα είναι το νομοσχέδιο να ψηφιστεί και από τη

Βουλή των Αντιπροσώπων, είτε ως αυτοτελές μέτρο είτε ενσωματωμένο σε

νομοσχέδιο αμυντικής πολιτικής. Η διαδικασία μάλλον θα οδηγήσει σε αλλαγές και

12

Η Gillibrand αναφέρει πως τα θύματα δεν στρέφονται στους διοικητές τους για προστασία, μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό καταγραφής περιστατικών παρενόχλησης. Όπως δηλώνει: «Είναι σαν να βάζεις την κόρη να πει στον πατέρα πως ο αδελφός της την κακοποίησε». Βλ: Helene Cooper, όπ.π. 13

Βέβαιο είναι πάντως, πως ακόμα κι αν η πρόταση υπερψηφιζόταν από τη Γερουσία, ο σκληροπυρηνικός συντηρητικός John Boehner, επικεφαλής της Βουλής των Αντιπροσώπων, δεν θα την προωθούσε στο σώμα για ψηφοφορία. Βλ: Ruth Rosen, “The Invisible War: Sexual Assault in the American Military”, The Haffington Post, Μάρτιος 21, 2014. Ανάκτηση Μάιος 4, 2014, στο: http://www.huffingtonpost.com/ruth-rosen/the-invisible-war-sexual-assault-in-the-american-military_b_5003636.html

Η σεξουαλική παρενόχληση εντός του αμερικανικού στρατιωτικού συστήματος

Τομέας Ευρώ-Ατλαντικών Μελετών

Ομάδα Εσωτερικής Πολιτικής Η.Π.Α.

8

μεταρρυθμίσεις του αρχικού κειμένου, αν κρίνουμε από τη ρεπουμπλικανική-

συντηρητική κυριαρχία στο σώμα της Βουλής.

Έως και σήμερα, 10 Μαΐου 2014, το νομοσχέδιο για την προστασία των

θυμάτων (Victims Protection Act of 2014) βρίσκεται υπό εξέταση στη Βουλή των

Αντιπροσώπων, όπου μελετάται από την Επιτροπή Ενόπλων Υπηρεσιών (Committee

on Armed Services), τις Επιτροπές Μεταφορών και Υποδομών (Committees on

Transportation and Infrastructure) και το Δικαστικό Σώμα, για χρονικό διάστημα που

καθορίζεται από τον πρόεδρο της Βουλής, John Boehner.14

14

S. 1917, Victims Protection Act of 2014, 113th Congress, 2013–2015, Μάρτιος 11, 2014 (Referred to House Committee). Ανάκτηση Μάιος 10, 2014, στο: https://www.govtrack.us/congress/bills/113/s1917/text