ΟΡΙΣΜΌΣΟ ρατσισμός αποτελεί δόγμα που πρεσβεύει τη διάκριση των

ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους. Πρόκειται για αντιεπιστημονική θεωρία, γιατί ποτέ δεν έχει αποδειχτεί η δήθεν εγγενής ανωτερότητα μιας φυλής έναντι κάποιας άλλης ή του ενός φύλου έναντι του άλλου.

ΜΟΡΦΕΣα)Φυλετικός

Είναι η διάκριση των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους με κριτήρια: Α. Το χρώμα του δέρματος (π.χ. ρατσισμός σε βάρος των μαύρων), Β. την εθνική καταγωγή (π.χ. σε βάρος των Εβραίων)

β)ΚοινωνικόςΑφορά τη διάκριση των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους, τη

μεροληπτική αντιμετώπιση κοινωνικών ομάδων. Οι κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν κοινωνικό ρατσισμό είναι συνήθως οι εξής:

Αθίγγανοι. Πόντιοι (γνωστά σε όλους τα ανέκδοτα που διακωμωδούν τις

διανοητικές τους ικανότητες). Γυναίκες (ιδιαίτερα οι άγαμες μητέρες, ενίοτε και οι ξανθιές γυναίκες -

ανέκδοτα για τη «χαμηλή» ευφυΐα τους). Πρόσφυγες και μετανάστες (ξενοφοβία). Μέλη θρησκευτικών μειονοτήτων (π.χ. μουσουλμάνοι της Θράκης) και

μέλη αιρέσεων (π.χ. Ιεχωβάδες). Περιθωριακές ομάδες (αναρχικοί, ναρκομανείς). Ομοφυλόφιλοι και φορείς του AIDS. Επαίτες και άστεγοι. Ιερόδουλες. Άτομα με ειδικές ανάγκες.

1

Νέοι με εκκεντρική εμφάνιση.Συμπέρασμα: έχουμε άπειρους τρόπους να διαιρούμε τους ανθρώπους

σε κατηγορίες. Από την καταγωγή τους (αστός — επαρχιώτης - βλάχος), τη μόρφωσή τους (μορφωμένος -αμόρφωτος), την οικονομική τους κατάσταση (πλούσιος - φτωχός), μέχρι το επάγγελμά τους («άξια» επαγγέλματα, όπως γιατρός, δικηγόρος, μηχανικός- «ανάξια» επαγγέλματα, όπως οδοκαθαριστής, οικοδόμος κτλ).

Ιστορική αναφορά - χαρακτηριστικά ιστορικά παραδείγματα

Ο ρατσισμός είναι διαχρονικό φαινόμενο. Ουσιαστικά συνοδεύει τον άνθρωπο σε ολόκληρη την ιστορική του πορεία. Τρανταχτά ιστορικά παραδείγματα φυλετικού ρατσισμού αποτελούν τα ακόλουθα:

ΗΠΑ: ρατσισμός εναντίον των μαύρων, ιδιαίτερα στις νότιες πολιτείες, όπουχρησιμοποιούνταν από τους λευκούς ως σκλάβοι (δουλεμπόριο) και είχαν επιπλέον να αντιμετωπίσουν και την Κου Κλουξ Κλαν, τη ρατσιστική οργάνωση των λευκών.

Νότιος Αφρική: απαρτχάιντ, που αφορούσε τη χωριστή και απομονωμένη διαβίωση λευκών και μαύρων. Καταργήθηκε ουσιαστικά στις αρχές της δεκαετίας του '90, αφού προηγουμένως η Νότιος Αφρική είχε καταδικαστεί και αποβληθεί από διεθνείς οργανισμούς και εκδηλώσεις.

Ναζιστική Γερμανία: ρατσισμός κυρίως σε βάρος των Εβραίων. Στην υποτιθέμενη κατωτερότητα της γυναίκας στηρίχθηκε η για αιώνες

εκμετάλλευσή της και η αντιμετώπισή της ως res (=πράγμα). Και σήμερα σε πολλά μέρη του κόσμου, έτσι συνεχίζει να αντιμετωπίζεται.

Σήμερα, παρατηρείται στην Ευρώπη άνοδος ακροδεξιών - νεοφασιστικών κομμάτων ή κινημάτων, που εκδηλώνουν κυρίως ρατσισμό προς τους οικονομικούς φυγάδες – μετανάστες ή λαθρομετανάστες στην πατρίδα τους. Μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και την τραγική οικονομική κατάσταση, στην οποία τα τελευταία χρόνια έχουν περιέλθει, το φαινόμενο της μετανάστευσης προς τις αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες επιτείνεται. Προστίθεται και η μετανάστευση προς τις ίδιες χώρες ανθρώπων από τον Τρίτο Κόσμο.

Στο μέλλον η εισροή μεταναστών από τις αναπτυσσόμενες χώρες αναμένεται να ενταθεί, όπως και το πρόβλημα της ξενοφοβίας με απρόβλεπτες συνέπειες.

ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ1. Το χαμηλό πνευματικό επίπεδο:

Η απαιδευσία και ο αναλφαβητισμός οδηγούν στην αμάθεια ή στην ημιμάθεια και κατ’ επέκταση στην έλλειψη πνευματικής ανεκτικότητας, στο δογματισμό, στην άρνηση της διαφορετικής άποψης και στο φανατισμό κάθε μορφής. Η έλλειψη γνώσεων και κριτικής σκέψης καθιστά εύκολη τη χειραγώγηση και το φανατισμό των μαζών από δημαγωγούς πολιτικούς ηγέτες, που επιδιώκουν την προσωπική τους ανάδειξη.

Στερεότυπα – προκαταλήψεις : Τα στερεότυπα είναι σταθερές, ταξινομημένες αντιλήψεις που συνήθως οφείλονται σε ελλιπή

2

πληροφόρηση σχετικά με χαρακτηριστικά, τα οποία αποδίδονται στα μέλη μιας ομάδας (π.χ. ενός έθνους, επαγγελματικής ομάδας, κατοίκων μιας πόλης κτλ). Η μορφή του στερεοτύπου και ταυτόχρονα αρχή κάθε ρατσισμού είναι "Όλοι οι Α είναι. Β" π.χ. λέμε "οι βόρειοι είναι ψυχροί". Τα εσωτερικεύουμε αυθόρμητα ασυνείδητα, από το άμεσο περιβάλλον, όπου ζούμε. Με βάση τις στερεότυπες αυτές αντιλήψεις αξιολογούμε συνήθως, πολύ απλά και αβασάνιστα τις άμεσες παραστάσεις και εμπειρίες που έχουμε. Έτσι, τείνουμε να έχουμε μια προκαθορισμένη, στερεότυπη γνώμη και κρίση για το ρόλο και τη στάση των μελών άλλων ομάδων και να εξιδανικεύουμε τα πρότυπα, τους τρόπους συμπεριφοράς και ζωής της δικής μας ομάδας.

2. Οικονομικά συμφέροντα Κρύβονται πίσω από κάθε μορφής ρατσισμό. Ο τελευταίος

παραγκωνίζει τις κοινωνικές ομάδες που υφίστανται αυτόν προς όφελος της κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας. Το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ ωφελούσε τους λευκούς που για αιώνες εξασφάλιζαν πάμφθηνο εργατικό δυναμικό για τις επιχειρήσεις τους.

3. Πολιτικά αίτια Έλλειμμα δημοκρατίας : Ο ρατσισμός αναπτύσσεται σε κοινωνίες

εθνικιστικές – σοβινιστικές. Άλλωστε ο σοβινισμός εμπεριέχει το στοιχείο του ρατσισμού, όπως για παράδειγμα η σοβινιστική ναζιστική Γερμανία εκδήλωσε ρατσισμό κυρίως σε βάρος των Εβραίων.

Τακτική του «διαίρει και βασίλευε» : Αποτελεί συνήθη τακτική των δικτατορικών καθεστώτων να καλλιεργούν σκόπιμα τις ανισότητες και τις διακρίσεις μεταξύ των πολιτών ή ασκώντας πλύση εγκέφαλου να δημιουργούν φανταστικούς ανύπαρκτους κινδύνους, εσωτερικούς ή εξωτερικούς, προκειμένου να αποπροσανατολίζουν το λαό από τα πραγματικά του προβλήματα, όπως η έλλειψη ελευθερίας και η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και να διαιωνίζουν την ύπαρξή τους.

4. Κοινωνικά αίτια Η κρίση των ανθρωπιστικών αξιών και η επικράτηση του

υλικού ευδαιμονισμού ως προτύπου ζωής. Η εκμετάλλευση των μειονοτήτων και των αδύναμων

κοινωνικών ομάδων, με σκοπό τη μεγιστοποίηση του υλικού κέρδους (π.χ. σύγχρονοι δουλέμποροι, που αντί υψηλού χρηματικού τιμήματος αναλαμβάνουν να μεταφέρουν μέσα σε σαπιοκάραβα και υπό άθλιες συνθήκες ανθρώπους από τις αναπτυσσόμενες χώρες στον παράδεισο «της αναπτυγμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης»).

5. Ψυχολογικά αίτια Σύμπλεγμα ανωτερότητας : Αντιμετώπιση των άλλων ως κατώτερων

όντων. Σύμπλεγμα κατωτερότητας : Είναι άξιο παρατήρησης πως σε μια

ρατσιστική κοινωνία, η κοινωνική τάξη που εκδηλώνει εντονότερα ρατσισμό είναι η κατώτερη, η πιο φτωχή, η πιο δυστυχισμένη. Κι αυτό συμβαίνει, διότι π.χ. χάρη στην ύπαρξη των μαύρων, νιώθουν και οι λευκοί της κατώτερης τάξης κάποιο γόητρο, λίγη σπουδαιότητα, δε

3

βρίσκονται στον πάτο της κοινωνικής πυραμίδας. Η έλλειψη των μαύρων θα τους έφερνε στο τελευταίο σκαλί της κοινωνικής ιεραρχίας...

Φθόνος και ζήλια :Διακωμώδηση ομάδων, επειδή τα. επιτεύγματά τους προκαλούν το φθόνο των άλλων. Έτσι εξηγούνται τα ρατσιστικά ανέκδοτα σε βάρος των Ποντίων ή παλιότερα των Μικρασιατών προσφύγων.

ΣΥΝΈΠΕΙΕΣ Αδικίες και κοινωνικές ανισότητες, καλλιέργεια παθών, μίσους,

διάθεσης αντεκδίκησης, διάρρηξη της κοινωνικής και εθνικής συνοχής. Περιθωριοποίηση και κοινωνικός αποκλεισμός ατόμων και

ομάδων - στέρηση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Επίταση της βίας, γιατί ο αδικημένος αντιδρά βίαια στην

εκμετάλλευση και στην παραβίαση των στοιχειωδών δικαιωμάτων του. Υπονόμευση της δημοκρατίας και αποπροσανατολισμός του έθνους

από τα πραγματικά προβλήματά του. Εκβαρβαρισμός του ανθρώπου, μετατροπή του σε θηρίο,

αντιανθρώπινες πρακτικές (π.χ. εκμετάλλευση, βία, σφαγές ,πόλεμος κτλ).

ΤΡΌΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗΣ Ανθρωπιστική παιδεία και πνευματική καλλιέργεια που μπορεί να

διαμορφώσει σκεπτόμενους πολίτες, με πίστη στις αξίες της φιλίας, της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού, της ισότιμης, συνεργασίας, του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, μακριά από δογματισμούς και προκαταλήψεις, με πνευματική ανεκτικότητα και γενικές γνώσεις, νηφάλια ιστορική γνώση χωρίς εθνικιστικές επάρσεις.

Αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού και καταπολέμηση της ανεργίας Επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων από τη διεθνή κοινότητα (π.χ. ΟΗΕ)

στα κράτη που εφαρμόζουν πολιτική φυλετικών διακρίσεων. Δραστηριοποίηση των πνευματικών ταγών στην κατεύθυνση της

προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κατάργησης των φυλετικών διακρίσεων.

4