Ενότητα Ρατσισμός

15
Δημοτικό Σχολείο Φρενάρου Όνομα εκπαιδευτικού : Άννα Πετρίδου Τάξη: Ε΄1

Transcript of Ενότητα Ρατσισμός

Page 2: Ενότητα Ρατσισμός

Λογοτεχνία

Θεματική ενότητα: ΡατσισμόςΘεματικός άξονας: Λογοτεχνία και Κοινωνία - "Όλοι ίδιοι, όλοι διαφορετικοί (ανθρώπινοι χαρακτήρες και σύγχρονη κοινωνική ζωή)"Μάθημα: Γλώσσα και ΠολιτισμόςΤάξη : Ε΄1Σχολείο: Δημοτικό Σχολείο ΦρενάρουΕκπαιδευτικός : Άννα Πετρίδου (Α.Φ. 13513)Χρόνος: 6 x 80

Κείμενα:

Επιπρόσθετο υλικό:

* Πίνακας ζωγραφικής Βίνσεντ Βαν Γκογκ, "Καταυλισμός Τσιγγάνων με τροχόσπιτα" από το Διαδίκτυο

* Αυθεντικός πίνακας ζωγραφικής Γ. Κελέσκη

* Τραγούδι "Αν όλα τα παιδιά της Γης" από την παιδική χορωδία Σπ. Λάμπρου

* Τραγούδι "Το τραγούδι των τσιγγάνων" από το YouTube (εκτέλεση Ελένη Βιτάλη)

* Φιλμάκι "Όπου υπάρχει ρατσισμός" από το YouTube

* Φιλμάκι "Ρατσισμός" από το YouTube

* Αφίσες και φωτογραφίες με θέμα το ρατσισμό από το Διαδίκτυο

ΠΕΖΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Η μαργαρίτα, Μαρίας Συμεωνίδου, Κυπριακό Ανθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, Μέρος Α΄, σελ.163

Ιστορίες με φίλους, Ελένης Κατσαμά, Βιβλίο Γλώσσας, τεύχος 1, Ε΄ τάξη, σελ.77-78

Οι δύο ψαράδες, Κύπρου Τόκα, Βλαστάρια, 1979/Κυπριακό Ανθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, Μέρος Β΄, σελ.152

Τσιγγάνοι, Στάθη Γρίβα, Πνευματική Ζωή, αρ,134, Σεπτ. Οκτ. 2000, ένθετο α΄, σελ.51

Page 3: Ενότητα Ρατσισμός

Λεξιλόγιο:

ΓΕΝΙΚΟ ΕΙΔΙΚΟ

λογοτεχνία, αφήγηση, πεζό κείμενο, παραμύθι, μυθιστόρημα, ποίημα, ποιητική φωνή, ομοιοκαταληξία, επώνυμη ποίηση, στίχος, στροφή, σκηνές, τεχνικές του λογοτέχνη, λογοτεχνικά στοιχεία

ρατσισμός, ρατσιστής/τρια, ρατσιστικός-ή-ό, αντιρατσιστικός-ή-ό, ρατσιστικά, ισότητα, διαφορετικότητα, αποδοχή, καταπολέμηση ρατσισμού, ενίσχυση ρατσισμού, θύτης-θύμα

Δομή και πρακτικές της ενότητας

1. Γενικός σκοπός: Επιδιώκεται τα παιδιά να αγγίξουν τους τρεις πυλώνες των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων μέσα από έργα λογοτεχνίας που σχετίζονται με το πάντα επίκαιρο θέμα του ρατσισμού.

2. Στόχοι της ενότητας που αφορούν στο λογοτεχνικό γραμματισμό

Οι μαθητές/τριες να:

Εξασκηθούν στην κατανόηση λογοτεχνικών κειμένων και την παραγωγή προφορικού λόγου.

Έρθουν σε επαφή με διάφορα λογοτεχνικά είδη και να γνωρίσουν τα εσωτερικά στοιχεία του κάθε είδους.

Διακρίνουν τα καθαυτό λογοτεχνικά κείμενα από άλλα είδη που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία της "γραμματείας".

Eντοπίζουν και να επεξηγούν τα υφολογικά χαρακτηριστικά διάφορων έργων ανάλογα με το πώς τα χρησιμοποιεί ο κάθε λογοτέχνης για να επιφέρει ένα αισθητικό αποτέλεσμα.

Συγκρίνουν κείμενα με βάση το λογοτεχνικό γραμματισμό. Διαχωρίζουν την οργάνωση ενός ποιήματος από μιας αφήγησης. Αντιληφθούν τη στενή σχέση μορφής-περιεχομένου. Εμπλουτίσουν το λεξιλόγιο τους με σχετικό για το θέμα του ρατσισμού. Καλλιεργήσουν τη δημιουργική γραφή και ανάγνωση. Αναγνωρίζουν τα στοιχεία ταυτότητας ενός λογοτεχνικού έργου-βιβλίου. Συσχετίζουν λογοτεχνικά κείμενα με άλλα έργα του ίδιου θέματος (π.χ. πίνακες

ζωγραφικής, στίχους τραγουδιών) στη βάση της διαθεματικότητας. Αξιολογούν τις γραπτές τους εργασίες με βάση τις συμβάσεις του είδους με το οποίο

ασχολήθηκαν. Συνεργάζονται αποτελεσματικά στις ομάδες για την υλοποίηση στόχων και την εκπόνηση

δραστηριοτήτων. Αποκτήσουν ή να ενισχύσουν δεξιότητες πλοήγησης στο Διαδίκτυο ή έρευνας από

διάφορες άλλες πηγές.

3. Στόχοι της ενότητας που αφορούν στο γνωστικό-αξιακό περιεχόμενο

Οι μαθητές/τριες να:

Page 4: Ενότητα Ρατσισμός

Γνωρίσουν το ανθρωπογενές κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται ο ρατσισμός .

Αναγνωρίσουν τον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο με την ευρεία ποικιλία του σε ανθρώπινου χαρακτήρες που συγκροτούν την κοινωνία.

Κατανοήσουν ότι είμαστε "όλοι ίδιοι, όλοι διαφορετικοί" και ότι οι πιο πολλές ομοιότητες έχουν ανθρωπολογική βάση ενώ αρκετές έχουν κοινωνική βάση.

Διακρίνουν μορφές του ρατσισμού, πώς ενεργεί ο θύτης και πώς αντιδρά το θύμα σε κάθε περίπτωση.

Οικοδομούν σταδιακά το νόημα εννοιών όπως υποκειμενικότητα-ετερότητα-διαφορετικότητα, και να αποκτούν αυτογνωσία σε διαλεκτική σχέση με τον άλλο, εμπεδώνοντας ταυτόχρονα ότι η διαφορετικότητα δεν πρέπει να γίνεται αφορμή για άνιση μεταχείριση και υποβάθμιση ή απαξίωση.

Συνειδητοποιήσουν την αξία της φιλίας, της αγάπης, της συνεργασίας, της αλληλεγγύης, της ανεκτικότητας, της ισότητας των ανθρώπων, της ευγενούς άμιλλας στην εδραίωση των ανθρώπινων-κοινωνικών σχέσεων μέσα σε κλίμα ειρήνης και στην εμπέδωση δημοκρατικού ήθους.

Υιοθετήσουν στάσεις ζωής όπως είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας των άλλων παιδιών, ο σεβασμός προς το συνομιλητή, η ισότητα , η δημοκρατία, η αλληλεγγύη μέσα από συζήτηση στις ομάδες και την αλληλεπίδρασή τους.

*************************************************************************************************************

4. Παρουσίαση της σταδιακής διαμόρφωσης της θεματικής ενότητας

1ο ΚΕΙΜΕΝΟ: Ιστορίες με φίλους, Ελένης Κατσαμά, από το βιβλίο "Της Γλώσσας ρόδι και ροδάνι ", τεύχος 1, Ε΄ τάξης, σελ.77-78

Χρόνος: 3x40

Αφόρμηση-Παρουσίαση

Τα παιδιά άκουσαν το τραγούδι "Αν όλα τα παιδιά της Γης" από την παιδική χορωδία Σπ. Λάμπρου (φιλμάκι σε μορφή ΜΡ4), το οποίο περνά ένα αντιρατσιστικό μήνυμα και στη συνέχεια τους ζητήθηκε να κάνουν διάφορα σχόλια για τους στίχους του τραγουδιού αλλά και τις εικόνες που το συνοδεύουν στο φιλμάκι και να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα.Ακολούθησε έτσι μια σύντομη συζήτηση για το ρατσισμό που υπάρχει γύρω μας και τα παιδιά ενημερώθηκαν ότι θα ασχοληθούμε τις επόμενες μέρες με λογοτεχνικά κείμενα που σχετίζονται με το ρατσισμό. Ανέφεραν με δικά τους λόγια τι σημαίνει ρατσισμός κι έπειτα επιβεβαιώσαμε το νόημα της λέξης με τη χρήση λεξικού.

Επεξεργασία-Εμβάθυνση μέσω λογοτεχνικού γραμματισμού

Αφού διαβάστηκε το πρώτο κείμενο μεγαλόφωνα από τη δασκάλα, τα παιδιά αποσαφήνισαν τα γενικά στοιχεία του:- Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές και ποιοι τα δευτερεύοντα πρόσωπα;- Ποιος αφηγείται την ιστορία;- Πότε και πού διαδραματίζεται η ιστορία;- Ποια είναι η σχέση των δύο ηρώων;- Γιατί η Τσιγγάνα επιλέγει να δώσει στο Δημήτρη τη φυσαρμόνικά της;- Πώς νιώθουν οι ήρωες στην αρχή και πώς στο τέλος της ιστορίας;- Υπάρχει σήμερα ρατσισμός απέναντι στους Τσιγγάνους; Τι γνωρίζετε γι’ αυτό; - Τι είδους λογοτεχνικό κείμενο έχουμε; Πώς το καταλαβαίνετε;

Page 5: Ενότητα Ρατσισμός

Αφού ξαναδιαβάστηκε το μυθιστόρημα χαμηλόφωνα από τα παιδιά, έγινε επεξήγηση άγνωστων λέξεων και αντικατάσταση τους με συνώνυμες.

Ακολούθησε προφορική αναδιήγηση της ιστορίας για να μας βοηθήσει στην αποδόμηση της ιστορίας (με στόχο την επόμενη δραστηριότητα).

Έπειτα, χωρίστηκε το κείμενο σε επεισόδια από την ολομέλεια της τάξης, αφού προηγήθηκε εργασία στις ομάδες, και το κάθε παιδί έδωσε το δικό του τίτλο στην κάθε σκηνή, επιχειρηματολογώντας.

Στη συνέχεια, για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου, δραματοποιήσαμε την ιστορία, φορώντας στολές από το βεστιάριο της τάξης (πολύχρωμα ρούχα για τη τσιγγάνα, καπελάκι για το Δημήτρη, κάπα για τη γιαγιά) και χρησιμοποιώντας μια φυσαρμόνικα και μια χρωματιστή πέτρα που είχε φέρει μαζί της η δασκάλα.

Ακολούθως, τα παιδιά εξέφρασαν την άποψη τους κατά πόσο τους άρεσε το μυθιστόρημα και όλα τα παιδιά απάντησαν θετικά. Τότε τους έγινε η ερώτηση "Πώς κατάφερε η συγγραφέας να μας δώσει ένα ωραίο αισθητικά αποτέλεσμα;" Έτσι, ακολούθησε ομαδική εργασία κατά την οποία τα παιδιά εντόπισαν στο κείμενο τεχνικές της συγγραφέως για να δημιουργήσει ένα όμορφο λογοτεχνικό έργο (διάλογος για ζωντάνια, αντιθέσεις, στοιχεία της φύσης που συμμετέχουν στα συναισθήματα των ηρώων, μικρές προτάσεις, χρήση επιθέτων, μεταφορών, προσωποποίησης, λογοτεχνικές λέξεις ή φράσεις, τριτοπρόσωπη αφήγηση κ.ά.)

Αργότερα, πήραμε πληροφορίες από το Διαδίκτυο για τον τρόπο ζωής και τα έθιμα των τσιγγάνων, αφού τα παιδιά ήθελαν να μάθουν περισσότερα για το θέμα αυτό.

Το μάθημα συνεχίστηκε με το σχολιασμό μιας αφίσας από το Διαδίκτυο και τη σύνδεση που μπορεί να έχει με το κείμενο, ως προς το θέμα και το μήνυμα που δίνουν και τα δύο.

Στο τέλος του μαθήματος, τραγουδήσαμε όλοι μαζί το τραγούδι της εισαγωγής και κινηθήκαμε ελεύθερα στο χώρο, δείχνοντας συναισθήματα, κάνοντας παντομίμα για να δώσουμε μηνύματα κ.ά..

Δημιουργική Γραφή

Τα παιδιά έδωσαν ένα δικό τους τίτλο στο κείμενο. Μπήκαν στη θέση των δύο πρωταγωνιστών και έγραψαν το μονόλογο του καθενός μετά

τον αποχαιρετισμό. Έγραψαν το μήνυμα που πήραν από το κείμενο και εξήγησαν πώς κατάφερε η

συγγραφέας να καταρρίψει ένα στερεότυπο της κοινωνίας μας. Συμπλήρωσαν με δικά τους λόγια μια πρόταση του κειμένου που τελειώνει με

αποσιωπητικά, γράφοντας μια παράγραφο. Αναβάθμισαν το ρόλο της γιαγιάς, γράφοντας ένα διάλογο ανάμεσα σε αυτήν και τη μικρή

Τσιγγάνα που να δείχνει τη ρατσιστική συμπεριφορά της απέναντι στο κορίτσι. Έγραψαν ένα σύντομο σημείωμα που θα μπορούσε να αφήσει η μικρή Τσιγγάνα στο

φίλο της, στην περίπτωση που δεν είχε τη δύναμη να τον συναντήσει. Δημιούργησαν ένα μικρό ποίημα για τη φιλία των δύο παιδιών. Τα παιδιά εικονογράφησαν τις τρεις σκηνές της ιστορίας.

****************************************************************************************************

2ο ΚΕΙΜΕΝΟ: Η μαργαρίτα, Μαρίας Συμεωνίδου, από το Κυπριακό Ανθολόγιο για τα παιδιά του Δημοτικού, Μέρος Α΄

Χρόνος: 3x40

Αφόρμηση-Παρουσίαση

Page 6: Ενότητα Ρατσισμός

Παρουσιάστηκε στα παιδιά μια αφίσα με το μήνυμα "Είμαστε όλοι ίσοι, Είμαστε όλοι διαφορετικοί". Τα παιδιά σχολίασαν τα λόγια της αφίσας και περιέγραψαν την εικόνα. Συνέδεσαν το θέμα της αφίσας με την ενότητα "Ρατσισμός", με την οποία ασχολούμαστε. Ανέφεραν παραδείγματα από τη σχολική τους ζωή. Διασύνδεσαν την αφίσα και με το προηγούμενο κείμενο που διδαχτήκαμε "Ιστορίες με φίλους".Επεξεργασία-Εμβάθυνση μέσω λογοτεχνικού γραμματισμού

Αφού διαβάστηκε το κείμενο μεγαλόφωνα από τη δασκάλα, τα παιδιά αποσαφήνισαν τα γενικά στοιχεία του:- Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές και ποια τα δευτερεύοντα πρόσωπα;- Ποιος αφηγείται την ιστορία;- Πότε και πού διαδραματίζεται η ιστορία; - Ποια είναι η σχέση των ηρώων μεταξύ τους;- Ποιες επιπτώσεις έχει ο ρατσισμός στην καθημερινότητά της μαργαρίτας;- Ποιος στηρίζει τη μαργαρίτα και γιατί;- Πώς νιώθει η μικρή μαργαρίτα στην αρχή και πώς στο τέλος της ιστορίας;- Τι είδους λογοτεχνικό κείμενο έχουμε; Πώς το καταλαβαίνετε;

Αφού ξαναδιαβάστηκε το παραμύθι χαμηλόφωνα από τα παιδιά, ακολούθησε επεξήγηση άγνωστων λέξεων και αντικατάστασή τους με συνώνυμες.

Οι μαθητές/τριες σχολίασαν το κείμενο ως προς το περιεχόμενο αλλά και το μήνυμα που δίνει, αφού πρώτα αναδιηγήθηκαν προφορικά το παραμύθι.

Έπειτα χωρίστηκε το κείμενο σε επεισόδια και δόθηκε ένας τίτλος για κάθε επεισόδιο. Τα παιδιά εργάστηκαν ατομικά αυτή τη φορά (σε αντίθεση με το πρώτο κείμενο) και μετά παρουσίασαν τις απόψεις τους στην ολομέλεια, επιχειρηματολογώντας.

Στη συνέχεια, τα παιδιά εργάστηκαν ομαδικά για να συζητήσουν ποιους ήρωες θα έβαζαν αυτοί, αν ήταν συγγραφείς, στη θέση της μαργαρίτας, του ήλιου και των άλλων λουλουδιών, για να δημιουργήσουν το παραμύθι και να δώσουν ένα αντιρατσιστικό μήνυμα. Κάθε ομάδα παρουσίασε τις δικές της προτάσεις.

Τα παιδιά δραματοποίησαν το παραμύθι, παρουσιάζοντας είτε τους μονόλογους της μαργαρίτας, είτε διάλογους ανάμεσα σε όλους τους ήρωες. Επίσης, έδειξαν με παντομίμα τη ρατσιστική συμπεριφορά των λουλουδιών απέναντι στην πρωταγωνίστρια, αλλά και τις αντιδράσεις της ίδιας της μαργαρίτας. Τα παιδιά δραστηριοποιήθηκαν σε μικρές ομάδες.

Στην ολομέλεια της τάξης αναδύθηκαν, μέσα από συζήτηση, οι τεχνικές της συγγραφέως στο παραμύθι ( στερεότυπη φράση "μια φορά κι έναν καιρο", διάλογος για ζωντάνια, στοιχεία της φύσης στη θέση των ηρώων, χρήση πολλών επιθέτων, μεταφορών, προσωποποίησης, τριτοπρόσωπη αφήγηση, επανάληψη λέξεων, προτάσεις με αποσιωπητικά κ.ά.). Ταυτόχρονα, γινόταν σύγκριση των λογοτεχνικών στοιχείων που χρησιμοποίησαν οι δύο συγγραφείς στα έργα τους και προφορικές ασκήσεις, όπως π.χ. εσύ ποια λογοτεχνική λέξη θα χρησιμοποιούσες... ή πώς θα περιέγραφες...;

Ακολούθησε σύνδεση της αφίσας που παρουσιάστηκε στην αρχή του μαθήματος με το μήνυμα που δίνει το παραμύθι.

Το μάθημα έκλεισε με το φιλμάκι "Ρατσισμός" από το YouTube. Έγινε συσχέτισή του με το μάθημα.

Δημιουργική Γραφή

Τα παιδιά έδωσαν ένα δικό τους τίτλο στο κείμενο. Μετέτρεψαν τις τρεις πρώτες παραγράφους του παραμυθιού σε πρωτοπρόσωπη

αφήγηση.

Page 7: Ενότητα Ρατσισμός

Συμπλήρωσαν με δικά τους λόγια μια πρόταση του κειμένου που περιλαμβάνει πολλά σημεία με αποσιωπητικά, γράφοντας τη δική τους συνέχεια για να την ολοκληρώσουν.

Περιέγραψαν οπτικές, ακουστικές, οσφρηντικές και αισθαντικές εικόνες που προκύπτουν από το παραμύθι.

Έγραψαν ένα δικό τους επίλογο για το κείμενο, συνεχίζοντας από την τελευταία πρόταση του παραμυθιού.

Δημιούργησαν ένα δικό τους παραμύθι με παρόμοιο περιεχόμενο, βάζοντας, στη θέση της μαργαρίτας και των άλλων ηρώων, ανθρώπινους χαρακτήρες.

Tα παιδιά ζωγράφισαν μια οπτική εικόνα που αναδύεται στα μάτια του αναγνώστη κατά τη διάρκεια της ιστορίας.

*************************************************************************************************************

1ο ΠΟΙΗΜΑ: Οι τσιγγάνοι, Στάθη Γρίβα

Χρόνος: 1x80

Αφόρμηση-Παρουσίαση

Παρουσιάστηκε στα παιδιά ένας πίνακας του Βίνσεντ Βαν Γκογκ με τίτλο "Καταυλισμός Τσιγγάνων με τροχόσπιτα" (χωρία να δοθεί ο τίτλος). Τα παιδιά καλέστηκαν να περιγράψουν τον πίνακα και να δώσουν έναν τίτλο γι΄ αυτόν.

Επεξεργασία-Εμβάθυνση μέσω λογοτεχνικού γραμματισμού

Αφού διαβάστηκε το ποίημα μεγαλόφωνα από τη δασκάλα, τα παιδιά αποσαφήνισαν τα γενικά στοιχεία του: - Τι είδους λογοτεχνικό κείμενο έχουμε; Πώς το καταλαβαίνετε;- Ποιος έγραψε το λογοτεχνικό αυτό κείμενο;- Για ποιο θέμα μιλά το ποίημα;- Ποιος αποτελεί την ποιητική φωνή στο κείμενο;- Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές;- Πώς περιγράφεται η ζωή τους;- Πώς βιώνουν το ρατσισμό οι Τσιγγάνοι;- Τι ζητούν από εμάς;- Πόσες στροφές και πόσοι στίχοι υπάρχουν στο ποίημα;- Ποιο είναι το κυριότερο λογοτεχνικό στοιχείο που χρησιμοποιεί ο ποιητής;

(ομοιοκαταληξία) Αφού ξαναδιαβάστηκε το ποίημα χαμηλόφωνα από τα παιδιά, ακολούθησε επεξήγηση

άγνωστων λέξεων και αντικατάσταση τους με συνώνυμες. Οι μαθητές/τριες σχολίασαν το ποίημα ως προς το περιεχόμενο αλλά και το μήνυμα

που δίνει. Δόθηκε έμφαση σε συγκεκριμένους στίχους. Χτυπήσαμε όλοι μαζί το ρυθμό του ποιήματος για να εντοπίσουμε το μέτρο του και

κυκλώσαμε τις συλλαβές που τονίζονται. Χρωματίσαμε τα ζευγάρια λέξεων που ομοιοκαταληκτούν και δοκιμάσαμε να βάλουμε

άλλες λέξεις που ταιριάζουν χωρίς να αλλάζει το νόημα των στίχων. Τα παιδιά απάγγειλαν το ποίημα με διάφορους τρόπους, ατομικά ή ομαδικά, με

διαφορετικό ύφος κάθε φορά ή μετατρέποντας το σε τρίτο πρόσωπο πληθυντικού και έκαναν τις παρατηρήσεις τους.

Στη συνέχεια, τα παιδιά εργάστηκαν ομαδικά για να συζητήσουν με ποιους στίχους του ποιήματος ταιριάζει ο πίνακας του Βαν Γκογκ αλλά και με ποια σημεία του κειμένου

Page 8: Ενότητα Ρατσισμός

"Ιστορίες με φίλους" (είχε προηγηθεί παρατήρηση των παιδιών για την ομοιότητα κάποιων στίχων του ποιήματος με το συγκεκριμένο πεζό κείμενο). Κάθε ομάδα παρουσίασε τις απόψεις της, επιχειρηματολογώντας.

Στην ολομέλεια της τάξης αναδύθηκαν, μέσα από συζήτηση, οι τεχνικές του ποιητή (ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία, παρομοίωση, α’ πρόσωπο πληθυντικού, ενεστώτας, υποτακτική, επίθετα).

Έγινε σύγκριση του ποιήματος με τα δύο πεζά κείμενα που προηγήθηκαν, τόσο νοηματικά όσο και λογοτεχνικά.

Το μάθημα έκλεισε με το τραγούδι των Τσιγγάνων από το YouTube (εκτέλεση Ελένη Βιτάλη).

Δημιουργική Γραφή

Τα παιδιά πρόσθεσαν δικούς τους στίχους με ομοιοκαταληξία σε όποιο σημείο του ποιήματος ήθελαν (ή και σε ελεύθερο στίχο), δίνοντας κάποια επιπρόσθετη πληροφορία για τη ζωή των Τσιγγάνων.

Μετέτρεψαν το ποίημα σε πεζό, δημιουργώντας ένα δικό τους σύντομο κείμενο, για την ιστοσελίδα του σχολείου, που να μπορεί να συνοδεύει τον πίνακα του Βαν Γκογκ .

Έγραψαν ένα δικό τους ποίημα ή κυπριακό τσιαττιστό για τους Τσιγγάνους.

*************************************************************************************************************

2ο ΠΟΙΗΜΑ: Οι δύο ψαράδες, Κύπρου Τόκα

Χρόνος: 1x80

Αφόρμηση-ΠαρουσίασηΠαρουσιάστηκε στα παιδιά ένας αυθεντικός πίνακας που παρουσιάζει δύο ψαράδες. Τα παιδιά καλέστηκαν να περιγράψουν τον πίνακα και να δώσουν ένα τίτλο γι΄ αυτόν. Αναρωτήθηκαν τι σχέση μπορεί να έχει το έργο αυτό με το θέμα που μελετούμε, το ρατσισμό.

Επεξεργασία-Εμβάθυνση μέσω λογοτεχνικού γραμματισμού

Αφού διαβάστηκε το ποίημα μεγαλόφωνα από τη δασκάλα, τα παιδιά αποσαφήνισαν τα γενικά στοιχεία του. - Τι είδους λογοτεχνικό κείμενο έχουμε; Πώς το καταλαβαίνετε;- Ποιος έγραψε το λογοτεχνικό αυτό κείμενο;- Με ποιο θέμα ασχολείται το ποίημα;- Ποιου η φωνή ακούγεται να μιλά;- Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές;- Πώς περιγράφεται η ζωή τους;- Πώς βιώνουν το ρατσισμό;- Γιατί "έσπασε" η φιλία των δύο ψαράδων;- Με ποια εποχή νομίζετε συνδέεται το ποίημα;- Ποια δικά σας συναισθήματα προκύπτουν μέσα από το έργο;- Πόσες στροφές και πόσοι στίχοι υπάρχουν στο ποίημα;- Ποιο είναι το κυριότερο λογοτεχνικό στοιχείο που χρησιμοποιεί ο ποιητής;

(ομοιοκαταληξία)

Page 9: Ενότητα Ρατσισμός

Αφού ξαναδιαβάστηκε το ποίημα χαμηλόφωνα από τα παιδιά, ακολούθησε επεξήγηση άγνωστων λέξεων και αντικατάσταση τους με συνώνυμες.

Οι μαθητές/τριες σχολίασαν το ποίημα ως προς το περιεχόμενο αλλά και το μήνυμα που δίνει. Δόθηκε έμφαση σε συγκεκριμένους στίχους.

Χτυπήσαμε όλοι μαζί το ρυθμό του ποιήματος για να εντοπίσουμε το μέτρο του και χρωματίσαμε τις συλλαβές που τονίζονται.

Τα παιδιά απάγγειλαν το ποίημα με διάφορους τρόπους, ατομικά ή ομαδικά, με διαφορετικό ύφος κάθε φορά ή με αντιστροφή των ζευγαρωτών στίχων και έκαναν τις παρατηρήσεις τους.

Στην ολομέλεια της τάξης αναδύθηκαν, μέσα από συζήτηση, οι τεχνικές του ποιητή (ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία, επίθετα, σημεία στίξης, αναπάντητο ερώτημα).

Έγινε σύγκριση του ποιήματος με τα δύο πεζά κείμενα και το ποίημα που προηγήθηκαν, τόσο νοηματικά όσο και λογοτεχνικά.

Οι μαθητές μετέτρεψαν το ποίημα σε προφορική αφήγηση. Ακολούθησε συσχετισμός αφίσας με το ποίημα. Η αφίσα έγραφε "Κόκκινη κάρτα στο

ρατσισμό" και τα παιδιά προκλήθηκαν να υψώσουν μία κάρτα από αυτές που είχαν μπροστά τους (κατά του ρατσισμού- κόκκινη κάρτα, υπέρ του ρατσισμού-λευκή κάρτα) για να δείξουν την άποψη τους για το κοινωνικό φαινόμενο που μελετούμε.

Τέλος, τα παιδιά παρακολούθησαν ένα σχετικό βιντεάκι με τίτλο "Όπου υπάρχει ρατσισμός" από το YouTube. Παρατήρησαν ότι, όταν το κείμενο διαβάζεται από κάτω προς τα πάνω, δείχνει την ύπαρξη του ρατσισμού στον κόσμο, τις αιτίες που τον προκαλούν και τη συμμετοχή όλων μας στο κοινωνικό αυτό φαινόμενο. Αντίθετα, αν το κείμενο διαβάζεται από πάνω προς τα κάτω, δίνει ένα αντιρατσιστικό μήνυμα, καλώντας μας να τον καταπολεμήσουμε.

Δημιουργική Γραφή

Έγινε αντικατάσταση λέξεων στους στίχους με άλλες που να σχηματίζουν ομοιοκαταληξία πάλι, χωρίς να αλλάζει το νόημα του ποιήματος.

Τα παιδιά έγραψαν μια δική τους στροφή με ομοιοκαταληξία, εκτροχιάζοντας το τέλος της ιστορίας και δίνοντας μέσα από αυτήν ένα αντιρατσιστικό μήνυμα.

Μετέτρεψαν το ποίημα σε πεζό κείμενο για να αφηγηθούν στους γονείς τους την ιστορία που ξεδιπλώνεται στο λογοτεχνικό έργο με το οποίο ασχολήθηκαν στην τάξη.

5. Επιπρόσθετες διαθεματικές δραστηριότητες στο τέλος της ενότητας

Δημιουργία ζωγραφικού πίνακα στο μάθημα της τέχνης. Συγγραφή στίχων και μελοποίησή τους στο μάθημα της μουσικής. Δημιουργία παρουσίασης σε μορφή Power Point για προβολή στα υπόλοιπα παιδιά του

σχολείου και στην ιστοσελίδα του σχολείου.

*************************************************************************************************************

Page 10: Ενότητα Ρατσισμός

Λογοτεχνική ενότητα: Ρατσισμός

ΠΟΙΗΜΑ: Οι δύο ψαράδες, Κύπρου Τόκα

Χρόνος: 1x80

ΠροσανατολισμόςΦιλμάκι που παρουσιάζει το τραγούδι "Αν όλα τα παιδιά της Γης". Τα παιδιά τραγουδούν και κάνουν κινήσεις. Επεξηγούν με τι ασχολούμαστε τις τελευταίες ημέρες. Δίνουν σύντομες πληροφορίες για το ρατσισμό και παρουσιάζουν τα κείμενα που προηγήθηκαν.

ΑφόρμησηΠαρουσιάζεται στα παιδιά ένας αυθεντικός πίνακας του Κελέσκη που παρουσιάζει δύο ψαράδες. Τα παιδιά καλούνται να περιγράψουν τον πίνακα και να δώσουν ένα τίτλο γι΄ αυτόν.

Επεξεργασία-Εμβάθυνση

Διαβάζεται το ποίημα μεγαλόφωνα από τη δασκάλα (χωρίς τα παιδιά να έχουν το κείμενο μπροστά τους). Αναγνωρίζουν το λογοτεχνικό είδος που άκουσαν, επιχειρηματολογώντας. Περιγράφουν σύντομα το περιεχόμενο του ποιήματος και επεξηγούν γιατί η δακάλα, κατά τη γνώμη τους, επέλεξε το συγκεκριμένο πίνακα για αφόρμηση. Λένε ένα δικό τους τίτλο για το λογοτεχνικό έργο "Οι δύο ψαράδες"

Δίνεται το ποίημα στα παιδιά και ακολουθεί σιωπηρή ανάγνωση. Γίνεται αποσαφήνιση των γενικών στοιχείων του ποιήματος.

- Ποιος έγραψε το λογοτεχνικό αυτό κείμενο;- Με ποιο θέμα ασχολείται το ποίημα;- Ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές;- Ποιος αποτελεί την ποιητική φωνή;- Πόσες στροφές και πόσοι στίχοι υπάρχουν στο ποίημα;- Ποιο είναι το κυριότερο λογοτεχνικό στοιχείο που χρησιμοποιεί ο ποιητής;

(ομοιοκαταληξία).- Τι είδους ομοιοκαταληξία έχουμε;

Οι μαθητές/τριες σχολιάζουν το ποίημα ως προς το περιεχόμενο αλλά και το μήνυμα που δίνει. - Πώς περιγράφεται η ζωή των δύο ψαράδων;- Ποια η σχέση των δύο ηρώων και γιατί αναγκάζονται να χωρίσουν;- Πώς βιώνουν το ρατσισμό;- Σε ποιους κυρίως στίχους φαίνεται ο ρατσισμός και σε ποιο είδος ανήκει;- Πώς νιώθουν άραγε στην αρχή και πώς στο τέλος της ιστορίας;- Ποια δικά σας συναισθήματα προκύπτουν μέσα από το έργο;- Σε ποια εποχή διαδραματίζεται η ιστορία και πού; Πώς το καταλαβαίνετε;- Ποιος προβληματισμός εκφράζεται άραγε από την ποιητική φωνή και γιατί;

Page 11: Ενότητα Ρατσισμός

Τα παιδιά συσχετίζουν τον πίνακα με συγκεκριμένους στίχους του ποιήματος, φτιάχνοντας μια σύνθεση σε χαρτόνι. Προσθέτουν συναισθήματα και ζωγραφίζουν δικά τους σχήματα που ταιριάζουν με το θέμα.

Ακολούθως, τα παιδιά κυκλώνουν τα ζευγάρια λέξεων που ομοιοκαταληκτούν και δουλεύουν με το διπλανό τους για να αντικαταστήσουν, στο φύλλο εργασίας, κάποιες από αυτές, με άλλες δικές τους λέξεις. Παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης.

Χτυπούμε το ρυθμό του ποιήματος για να εντοπίσουμε το μέτρο. Τα παιδιά απαγγέλλουν το ποίημα με διάφορους τρόπους, ατομικά ή ομαδικά, με

διαφορετικό ύφος κάθε φορά ή με αντιστροφή των ζευγαρωτών στίχων και κάνουν τις παρατηρήσεις τους.

Καταγράφουν στο τετράδιό τους οπτικές, ακουστικές και οσφρηντικές εικόνες που "αναδύονται" από το κείμενο.

Αργότερα, τα παιδιά καλούνται να αξιολογήσουν το ποίημα και να εκφράσουν τις απόψεις τους για το αν τους άρεσε ή όχι. Μέσα από αυτή τη διαδικασία σχολιάζονται οι τεχνικές του ποιητή (ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία, επίθετα, σημεία στίξης, αναπάντητο ερώτημα, λιτό λεξιλόγιο κ.ά.).

Έπειτα, γίνεται δραματοποίηση του ποιήματος (διάλογος των δύο ψαράδων, μονόλογοι των ηρώων).

Τα παιδιά γράφουν μια δική τους στροφή ή ένα δίστιχο με ομοιοκαταληξία, για να μπουν εμβόλιμα στο ποίημα ή να αποτελέσουν το κλείσιμο της ιστορίας.

Οι μαθητές/τριες μετατρέπουν το ποίημα σε προφορική αφήγηση αλλάζοντας τις συμβάσεις του (κατ’ οίκον εργασία: μετατρέπουν γραπτώς το ποίημα σε αφήγηση).

Τα παιδιά ρωτούνται με ποια από τις αφίσες που μελετήσαμε τις προηγούμενες μέρες θα ταίριαζε, κατά τη γνώμη τους, το ποίημα και γιατί; Περιγράφουν πώς θα έφτιαχναν μια δική τους αφίσα και πιο σύνθημα ή σλόγκαν θα χρησιμοποιούσαν.

Οι μαθητές/τριες καλούνται να υψώσουν μία κάρτα από αυτές που έχουν μπροστά τους (κατά του ρατσισμού- κόκκινη κάρτα, υπέρ του ρατσισμού-λευκή κάρτα) για να δείξουν την άποψη τους για το κοινωνικό φαινόμενο που μελετούμε.

Κλείσιμο Προβολή φιλμ με τίτλο "Όπου υπάρχει ρατσισμός" από το YouTube. Τα παιδιά καλούνται

να προβληματιστούν για το ποιος φταίει για το κοινωνικό αυτό φαινόμενο. Θα γίνει συζήτηση στο επόμενο μάθημα.

Σημειώσεις:* Καθ’ όλη τη διάρκεια του μαθήματος γίνεται σύγκριση του ποιήματος με τα άλλα κείμενα που προηγήθηκαν στην ενότητα, τόσο νοηματικά όσο και λογοτεχνικά (όπου αυτό μπορεί να γίνει). *Το μάθημα ακολουθεί τις συμβάσεις του λογοτεχνικού γραμματισμού και περιλαμβάνει σε διάφορα σημεία δημιουργική γραφή.*Στο μάθημα θα υπάρχει ευελιξία και ομαλή μετάβαση από τη μια δραστηριότητα στην άλλη. Δεν θα ακολουθηθεί η πιο πάνω γραμμική πορεία του προγραμματισμού.

*************************************************************