1

ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ

ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ

ΥΠΟΔΟΧΗΣ.

Μια ερευνητική πρόταση για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής

Κυπρίζογλου Φιλιω

Επιβλέπων καθηγητής

Τσαρδανίδης Χαράλαμπος,

Σεπτέμβριος, 2015

2

Περίληψη

Η Παρούσα πρόταση διδακτορικής διατριβής εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της

Ελληνικής Μεταναστευτικής Πολιτικής από την Οπτική της Θεωρίας των Διεθνών

Σχέσεων, έχει στόχο να αναδείξει την διαχείριση της μεταναστευτικής πολιτικής στην

Ελλάδα και ιδιαίτερα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου που τα τελευταία χρόνια

αποτελούν κεντρικό δρόμο για το φαινόμενο της παράνομης διέλευσης αλλοδαπών μέσω

των θαλασσίων συνόρων, με ιδιαίτερη αναφορά σε πληθυσμιακές ομάδες από την Ασία,

την Αφρική και την Μέση Ανατολή. Ένα ζήτημα που μπορεί να χαρακτηριστεί ως θέμα

με ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο για την χώρα υποδοχής όσο και για τη υπόλοιπη Ευρώπη

αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα. Τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας αποτελούν

«πύλη εισόδου» για τους μετανάστες και πρόσφυγες που μπαίνουν στην Ευρώπη κάθε

χρόνο. Η μετανάστευση βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων για το σχεδιασμό

πολιτικών, καθώς συνδέεται με τις κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές

μεταβολές που έχουν δρομολογηθεί πλέον σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εξαιτίας της σημαντικής μεγέθυνσης της κλίμακας, της εμβέλειας αλλά και της

πολυπλοκότητας αυτού του φαινομένου, τα κράτη αλλά και οι εμπλεκόμενοι φορείς

συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τις προκλήσεις που προσφέρει η διεθνής

μετανάστευση ιδιαίτερα στις χώρες υποδοχής μεταναστών .

Η ελληνική μεταναστευτική στρατηγική και η διαχείριση της στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

δεν μπορεί παρά να αναλυθεί και υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης1.

Η εισδοχή μεταναστευτικών ροών, ως τομέας διαχείρισης και εφαρμογής της δημόσιας

πολιτικής από τις χώρες υποδοχής παρουσιάζει ασταθή και αβέβαιο χαρακτήρα. Οι

ενδιαφερόμενοι κοινωνικοί και πολιτικοί φορείς μεταβάλλονται συχνά και γρήγορα.

Επίσης εξελίσσονται ραγδαία τα στοιχεία του φαινομένου(αριθμός μεταναστών,

προέλευση, κατεύθυνση, στρατηγικές εισόδου στην χώρα υποδοχής) και αντίστοιχα

αλλάζουν οι στόχοι της μεταναστευτικής πολιτικής2.

Η διατριβή επιδιώκει μέσα από την προσέγγιση του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού των

διεθνών σχέσεων να προσεγγίσει τον τρόπο διαχείρισης της μεταναστευτικής

πολιτικής3από την πλευρά όχι μόνο των θεσμών(δημόσια πολιτική) αλλά και γενικότερα

1 Τριανταφύλλου, Άννα., Η μετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου Αιώνα, Κριτική, Αθήνα, 2010. 2 Κανελλόπουλος, Κ., Παράνομοι μετανάστες στην Ελλάδα: Κρατικές πολιτικές, τα χαρακτηριστικά και

η κοινωνική τους θέση. ΚΕΠΕ, Αθήνα, 2006. 3 Arnhem Scholten, Peter., Constructing Immigrant Policies research-policy Relations and immigrant

integration in the Netherlands (1970-2004), Print partners Ipskamp, Enschede,2007.

3

από την κοινωνία. Ως μελέτη περίπτωσης επιλέγεται η μετανάστευση στην Ελλάδα με

κύρια είσοδο τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Η ουσία και το βάθος της

κονστρουκτιβιστικής προοπτικής στο ζήτημα της μετανάστευσης είναι η διαμόρφωσή της

.Οι δομές των πεδίων της όσον αφορά την έρευνα και την πολιτική διαχείριση

θεωρούνται ως δομικά προϊόντα της διαδικασίας. Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός

φέρνει μια προοπτική που επιτρέπει μια ανάλυση που ορίζει το πού και το γιατί η δομή

της σχέσης αυτής έχει αναπτυχθεί με μια κατασκευαστική ερμηνεία, καθώς και το γιατί

οι όποιες διαθρωτικές εξελίξεις επηρεάζουν την διαμόρφωση ενός θέματος όπως η

διαχείριση της μεταναστευτικής πολιτικής4.

Εντούτοις, η κατάσταση που υπάρχει συνιστά ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο πεδίο έρευνας.

Η εν λόγω μελέτη εγείρει ερωτήματα σχετικά με τους τρόπους διαχείρισης της

μεταναστευτικής πολιτικής ως κύριο άξονα, τις επιπτώσεις στην χώρα υποδοχής και

προσπαθεί να δώσει την δυνατότητα σκιαγράφησης των όποιων προτεινόμενων λύσεων

που μπορεί η ελληνική αλλά ταυτόχρονα και η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική να

επιφέρει έτσι ώστε οι μετανάστες να μην αποτελούν «απειλή» αλλά να υπάρξει η

πρόληψη και η πολιτική δυνατότητα μέσω των βαθύτερων θεσμών και μέσω της

υπεύθυνης πολιτικής βούλησης για να λυθεί άμεσα το πρόβλημα.

4 Wend Alexander., Social Theory of International Politics, Cambridge University Press, 1999.

4

1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΤΗΣ

ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΗΝ

ΟΠΟΙΑ ΕΝΤΑΣΣΕΤΑΙ

3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ

ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ

4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΩΝ ΤΗΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ (ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ,

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΥΠΟΒΛΗΘΟΥΝ ΣΕ ΕΛΕΓΧΟ)

5. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

6. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ

8. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

9. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………………...............

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑΣ…………... ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΕΡΕΥΝΑΣ………………………………………………………………...................... ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ..........................................................................................

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.

Η ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

1.1 ΜΟΡΦΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ……………………………………………….

1.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ…………………………………………………………………

1.3 ΕΝΔΟΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ …………………………………………………………….

1.4 ΕΞΩΓΕΝΗ ΑΙΤΙΑ………………………………………………………………

1.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ………………………………………………

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟΥ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ.

2.1 ΤΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ …………………….

2.2 ΤΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 20ουΑΙΩΝΑ……………………..

2.3 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 21ουΑΙΩΝΑ…………………………

2.4.ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ………………………………………………………

2.5 ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ…………………..

2.5 ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ ΜΕ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ……………………

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ 3.1 ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ…………………………………………………………

3.2 ΘΕΩΡΙΑ ΕΛΞΗΣ -ΑΠΩΘΗΣΗΣ………………………………………………

3.3 ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ……………………………………………………….

3.4 ΕΘΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ………………………………….

3.5ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ…………………………………………………………………...

3.6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ…………………………………………………………

3.7 Η ΝΕΟΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ…………………………………………..

3.8 ΤΑ ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ……………………….

3.9 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΤΜΗΣΗΣ Η ΤΟΥ ΔΥΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ…………………………………………………………………………

3.10 ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ-ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ

ΔΙΚΤΥΑ…………………………………………….……………………………..

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΒΣΜΟ

4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………..……………………..

4.2 Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΥ………………………………..

4.3 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ ΩΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ

ΘΕΩΡΙΑ……………………………………………………………………………...

4.4 ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΛΛΑΓΗ…………………

4.5 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ- ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ…………………………………………………………………..

4.6 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ…………………………

6.7 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ……………………………………………………..

7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟ 1991 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

5.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ………………………………….

5.2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ………………………………………..

5.3 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΕΙΣ……………………………..

5.4 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ…………………………………………….

5.5 ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ………………

5.6 ΑΛΛΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ……………………………………………….

5.7 ΕΝΩΣΕΙΣ, ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ……………………………………………………………………………..

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 21ΟΥ ΑΙΩΝΑ

6.1 Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΧΩΡΑ ΕΚΡΟΗΣ ΩΣ ΠΥΛΗ

ΕΙΣΟΔΟΥΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ……………………………………………

6.2 ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…………………….

6.3 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ………………………………………………………….

6.4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ………………………..

6.5 ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΑ ΣΥΝΟΡΩΝ……………………………………………………..

6.6 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ…………………………………………..…………………………………

6.7 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ…………………………………………………………….……………….

6.8 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ……………………………………………………………………………..

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Η ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

7.1 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ…...

7.2.Η ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΑΚΤΟΦΥΛΑΚΗ(FRONTEX)………………………...

7.3 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΣΥΛΟΥ………………………………………………………….

7.4 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ…………………………………………………………..

7.5 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ………………………………………….

7.6 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΤΩΝ

ΣΥΝΟΡΩΝ(EUROSUR)……………………………………………………………

7.7 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΣΙΟ……………………………………………………..

7.8 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ (ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ-

ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ)……………………………………………………………….

7.9 ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ………………………………………………

7.10ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ………………………………………………………………….

7.11 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ…………………………………………..

7.12 ΠΟΛΙΤΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ………………………………………………..

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ

ΥΠΟΔΟΧΗΣ

8.1 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ…………………………….

8.1.1ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΑΥΞΗΣΗ…………………………..................................

8.1.2ΠΑΡΟΧΕΣ ΥΓΕΙΑΣ/……………………………………………….................

8.1.3ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ/ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ……………………………...........................

8.1.4 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ…………………………………………….............................

8.1.5 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ……………………………………………..

8.1.6 ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ/ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ………………………..

8.1.7 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ………………………………………….................

8.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ…………………………

8.2.1 ΑΝΕΡΓΙΑ………………………………………………………………………

8.2.2 ΑΠΟΡΥΘΜΙΣΗ ΑΓΟΡΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ……………………………………..

8.2.3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΔΕΙΚΤΕΣ…………………...

8.2.4 ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΗ- ΠΑΡΑΤΥΠΗ ΕΡΓΑΣΙΑ………………………………...

9

8.2.5 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ………………………………

8.2.6 ΠΑΡΑΝΟΜΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ…………..

8.3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ……………

8.3.1 ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ………………………………...

8.3.2 ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ………………………………...

8.3.3 ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΩΡΕΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΕΣΗΣ

ΑΝΑΤΟΛΗΣ ……………………………………………………………………….

8.3.4 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΟΕΣ………………

8.3.5 ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΙΣΦΡΗΣΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΑΠΟ

ΤΗΝ ΑΝΕΞΕΛΕΚΤΗ ΡΟΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ…………………………………….

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΕΡΕΥΝΑΣ

9.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ………………………………………

9.2 ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ……………………………………………..

9.3 ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ……………………………………………….

9.4 ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ……………………………………………………..

9.5 ΕΠΙΛΟΓΗ ΟΜΑΔΑΣ ΣΤΟΧΟΥ…………………………………………..

9.6 ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ………………………………………………

9.7 ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ……………………

9.8 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ…………………………………………

9.9 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ…………………………………………………

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ -ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ……………………………

10

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………............................................

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ………………………………………………

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ …………………………………………………

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ………………………………………………………..

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ…………………………………………………………..

ΑΡΧΕΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ…………………………………………………………..

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ………………………..………………………………………………

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ...........................................

11

1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗΣ

ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ

Η σύγχρονη μορφή της μετανάστευσης αρθρώνεται σε διακριτά αλλά

διαφορετικά επίπεδα. Ένα από αυτά αφορά το παγκοσμιοποιημένο

κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, χαρακτηριστικά του οποίου προσδιορίζουν την

εθνική και κοινωνική διαστρωμάτωση, αλλά και την κατεύθυνση και διαμόρφωση των

μεταναστευτικών ροών. Ένα άλλο επίπεδο αφορά την τοπική ιδιαιτερότητα, το τοπικό

περιβάλλον. Είναι κοινή πεποίθηση πλέον, ότι κατά την διάρκεια των τελευταίων

δεκαετιών η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε χώρα υποδοχής σημαντικού αριθμού

μεταναστών, γεγονός που αποτελεί μια σύγχρονη ιστορική τομή με μακροπρόθεσμες

συνέπειες5.

Οι πληθυσμιακές μετακινήσεις προκαλούνται από πολλές αιτίες όπως η

οικονομική ανέχεια, η οικονομική ανισότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, διαφορά βιοτικού

επιπέδου, αναζήτηση καλύτερης ζωής, πολεμικές συρράξεις με συνακόλουθες βίαιες

εκτοπίσεις. Σε αυτές θα μπορούσαν να προστεθούν οι δημογραφικές εξελίξεις σε

διεθνές επίπεδο, με τη συνεχή πληθυσμιακή αύξηση στις χώρες του αποκαλούμενου

Τρίτου Κόσμου και την παράλληλη γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, καθώς και

την ανάγκη των ανεπτυγμένων χωρών για πρόσθετο εργατικό δυναμικό6.

Στην Ελλάδα η μετανάστευση με την σύγχρονη μορφή της, δηλαδή ως χώρα

υποδοχής, αποτελεί φαινόμενο των τελευταίων 20 χρόνων. Κατά την δεκαετία του

1990 υπήρξε η εισροή μεταναστών από την Αλβανία αλλά και χώρες της Πρώην

Σοβιετικής Ένωσης, ως απόρροια των γεωπολιτικών αλλαγών στην ευρύτερη περιοχή.

Η συζήτηση για την μετανάστευση στην Ελλάδα δεν παραλείπει την αναφορά

στην γεωγραφική της θέση στον νότο της Ευρώπης, αλλά και στην στρατηγική

γεωπολιτική της χωροθέτηση στο σταυροδρόμι των μαζικών μετακινήσεων των

πληθυσμών από την Ανατολική Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη.

Η Ελλάδα περιγράφεται όχι απλώς ως χώρα υποδοχής μεταναστών αλλά και

ως ενδιάμεσος σταθμός(transit migration)τους προς την υπόλοιπη Ευρώπη7.

5 Τσιγκανου Ιωάννα., Οι όψεις μετανάστευσης και μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα σήμερα.

ΕΚΚΕ, 2009. 6 The European commission as a multi‐organization: Social policy and IT policy in the EU, Journal of

European Public Policy, Volume 1, Issue 2, 1994. 7 Παπαδόπουλος, Α., Η Διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη απέναντι στην

απασχόληση και την ένταξη των μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες στο Μετανάστευση, Ετερότητα και

Θεσμοί υποδοχής στην Ελλάδα. Το στοίχημα της κοινωνικής Ένταξης. Σάκκουλας, Αθήνα, 2010 σ. 81.

12

Από το 2005 και μετά προστέθηκαν χώρες από την Ασία και την Αφρική ως

πληθυσμιακές ομάδες με μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα από τις προηγούμενες , κυρίως

διότι η Ελλάδα ως νέα χώρα υποδοχής δεν είχε «δεσμούς» με αλλογενείς μετανάστες

π.χ. πρώην αποικίες, ίδια γλώσσα8».

Με βάση τα στατιστικά των συλλήψεων, προκύπτει ότι μόνο το 2006

συνελήφθησαν μετανάστες από 22 χώρες αποκλειστικά της Ασίας και της Αφρικής.

Τον Σεπτέμβριο του 2014, το Ελληνικό γραφείο της Διεθνούς Αμνηστίας

(Δ.Α.) εξέδωσε ένα δελτίο τύπου σχετικά με τους συνεχιζόμενους θανάτους στη

Μεσόγειο. Αναδεικνύοντας την κατάσταση των προσφύγων και των μεταναστών, που

προσπαθούν να φθάσουν στις Ευρωπαϊκές Ακτές, η Δ.Α. σημείωσε ότι μόνο στο

Αιγαίο, από τον Αύγουστο του 2012 και έως τον Μάιο του 2014, συνολικά 208 άτομα

είχαν πνιγεί ή αγνοούνταν στη θάλασσα9.

Την τελευταία διετία οι μεταναστευτικές προκλήσεις έχουν φτάσει σε

πρωτόγνωρα επίπεδα πολυπλοκότητας, εγείροντας για άλλη μια φορά το ζήτημα της

Διαχείρισης της παράτυπης μετανάστευσης. Η Ελλάδα, είναι μία από τις χώρες που

βιώνει τα τελευταία είκοσι χρόνια μια συνεχή αλλαγή στο ευρύτερο «τοπίο της

μετανάστευσης», μετατρεπόμενη από χώρα προέλευσης σε χώρα προορισμού και

διέλευσης10.

Την τελευταία δεκαετία, η Ελλάδα προσπαθεί να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ αφενός

Ευρωπαϊκών και Διεθνών νομικών και ανθρωπιστικών υποχρεώσεων και αφετέρου της

επιθυμίας της να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα χερσαία και θαλάσσια σύνορά της.

Επιπλέον, όπως και όλα τα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, η Ελλάδα καλείται να αντιμετωπίσει τον κανονισμό Δουβλίνο ΙΙΙ

(αναδιατύπωση Ιούνιος 2013), ο οποίος αναθέτει την ευθύνη στο κράτος μέλος στο

οποίο ο αιτών θα αφιχθεί ή/και συλληφθεί για πρώτη φορά, ορίζοντας συγκεκριμένα

κριτήρια. Ο στόχος πίσω από τον Κανονισμό του Δουβλίνου ήταν να περιορίσει την

εσωτερική διέλευση των αιτούντων άσυλο μετά την άφιξή τους στην Ε.Ε. και την

αποτροπή τους από την υποβολή αίτησης σε χώρα επιλογής τους. Καλούμενος να

ξεπεράσει εμπόδια και πολιτικές αποτροπής, ο μετανάστης στιγματίζεται εξαρχής ως

8 Πουλοπούλου, Ε. Η., Η Μεταναστευτική πρόσκληση. Παπαζήση, Αθήνα, 2007. 9 Τριανταφυλλίδου A. & Δημητριάδη A. & Αγγελή Δ., Αξιολογώντας τη σχέση κόστους

αποτελεσματικότητας των πολιτικών ελέγχου της παράτυπης μετανάστευσης στην Ελλάδα . Πρόγραμμα

ΜΙΔΑΣ, ΕΛΙΑΜΕΠ, Οκτώβριος, 2014. 10 Δημητριάδη, Α., Διέλευση και Μετανάστευση στην Ελλάδα. Η περίπτωση των Αφγανών, Πακιστανών

και Μπανγκλαντεσιανών, Εκδόσεις Νήσος, 2013

13

«παράνομος», ενώ το άσυλο εξελίσσεται σε ένα παιχνίδι τύχης, ανάλογα με το κράτος

μέλος στο οποίο υποχρεούται να καταθέσει το αίτημά του11.

Η συνέχιση της κρίσης στη Συρία, η υποχρεωτική επίταξη στην Ερυθραία, η απόσυρση

των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν είναι μερικοί από τους

παράγοντες που συνεχίζουν να δημιουργούν μεταναστευτικά ρεύματα, τα οποία αυτή

τη φορά διέρχονται μέσω του πολύ πιο επικίνδυνου θαλάσσιου περάσματος. Οι

θαλάσσιες αφίξεις διπλασιάστηκαν τους πρώτους μήνες του 2014, με περισσότερους

από 25.000 μετανάστες να έχουν καταγραφεί σύμφωνα με το Ελληνικό Λιμενικό. Οι

Σύριοι κατατάσσονται στην πρώτη θέση, ακολουθούμενοι από τους Αφγανούς και τις

αφίξεις από την Υποσαχάρειο Αφρική. Οι ροές είναι μικτές και χρήζουν ιδιαίτερης

προσοχής: γυναίκες με παιδιά, ασυνόδευτοι ανήλικοι, οικογένειες και άτομα τρίτης

ηλικίας. Η σύνθεση των ροών σημαίνει ότι η ανάγκη για υποδοχή, φροντίδα, σωστή

ταυτοποίηση αλλά και εντοπισμό τυχόν ευάλωτων ομάδων είναι περισσότερο

επιτακτική από ποτέ. Παράλληλα, οι θαλασσοταραχές αποτελούν συχνό φαινόμενο,

ιδίως την καλοκαιρινή περίοδο κατά την οποία στο Αιγαίο πνέουν βόρειοι άνεμοι,

γεγονός που καθιστά το πέρασμα ακόμα πιο επικίνδυνο, τα περιστατικά ανατροπής

λέμβων πολλά, και την ανάγκη για εκτενή έρευνα και διάσωση μεγάλη12.

Με την παραδοχή αυτή αυτόματα προσδιορίζεται η ανάγκη να καθοριστεί

ακόμη περισσότερο ο τρόπος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών προς τα

θαλάσσια σύνορα, και συγκεκριμένα προς τα Νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, και να

οριοθετηθούν οι επιπτώσεις στην χώρα υποδοχής.

Αν θελήσουμε να δώσουμε έναν συνοπτικό και λειτουργικό ορισμό για το τι

συμβαίνει στην πορεία της σύγχρονης μετανάστευσης στην Ελλάδα, θα πρέπει να γίνει

κατανοητό ότι προκύπτει μια αυξητική τάση παράνομων μεταναστών στην χώρα από

το 2008, μια χρονιά που η Ελλάδα χαρακτηρίστηκε χώρα transit (ένας όρος μέσα από

την ξενόγλωσση βιβλιογραφία, αυτός της διέλευσης)για την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή

Ένωση.

Η ερευνητική μας προσπάθεια φιλοδοξεί να επιτύχει δύο αμοιβαία συναρτώμενους

στόχους. Αφενός να διερευνήσει την ανίχνευση ζητημάτων που διαπλέκονται με την

11 Triandafyllidou, A& Dimitriadi, A. & «Migration management at the Outposts of the EU: the case of

Italy and Greece’s Borders», Griffith Law Review,2013, 22:3 Symposium Issue 12 Στοιχεία που παρέθεσε το Υπουργείο Ναυτιλίας σε Συνέντευξη Τύπου, 04 Σεπτεμβρίου 2014; βλ. R.

Maltezou and D. Kyvrikosaios, “Greece says in 'danger zone' from influx of Syrian, Iraqi Refugees”, 4

Σεπτεμβρίου 2014, διαθέσιμο στο http://www.reuters.com/article/2014/09/04/greece-immigration-

idUSL5N0R516420140904. Ανακτήθηκε την 10η Αυγούστου 2015

14

άσκηση της δημόσιας πολιτικής για την μετανάστευση στη χώρα, ιδιαίτερα όσον

αφορά τα σημεία επαφής πολιτών του κράτους και των μεταναστών13, των τυπικών

επίσημων απαντήσεων του κράτους στο φαινόμενο των μεταναστευτικών ροών αλλά

και των συναφών ανταπαντήσεων και πρακτικών των ίδιων των μεταναστών ή των

φορέων τους. Στα πλαίσια της διατριβής η μεταναστευτική πολιτική εκλαμβάνεται και

αντιμετωπίζεται ερευνητικά ως παράδειγμα άσκησης δημόσιας πολιτικής. Έτσι ως

μεταναστευτική πολιτική νοούνται τα θεσμοθετημένα μέτρα, αλλά και οι άτυπες

πρακτικές που στοχεύουν στην πολύπλευρη αντιμετώπιση των ζητημάτων που

αναδύονται και των αναγκών που δημιουργούνται από το φαινόμενο της

μετανάστευσης τόσο στο πεδίο υποδοχής, δηλαδή κατά την επαφή του κράτους και

των μεταναστών, όσο και το πεδίο ένταξης, προς την κατεύθυνση, δηλαδή της

κοινωνικής συνοχής.

Αφετέρου την τοποθέτηση της μεταναστευτικής πολιτικής μέσα από την προσέγγιση

του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού των διεθνών σχέσεων, μια διάσταση με

διαφορετική προοπτική, μια επιστημολογική μεθοδολογική πρακτική, που θα

μελετήσει το τεράστιο αυτό κοινωνικό πρόβλημα μέσα από μια κοινωνική

πραγματικότητα που δεν είναι αντικειμενικά δεδομένη και που το ανθρώπινο

υποκείμενο με την συμμετοχή του συντέλεσε στην κατασκευή αυτή14.

Το ιδιαίτερο έναυσμα για την Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση στην διδακτορική

διατριβή δόθηκε από ένα γόνιμο άρθρο των Kratochwil και Ruggie που είχε ως κύριο

στόχο να διασαφηνίσει τις έμφυτες αντιφάσεις μεταξύ της οντολογίας και της

επιστημολογίας15. Συγκεκριμένα υπήρξε το ερώτημα πως είναι δυνατόν η

μεταναστευτική πολιτική να είναι δομημένη με βάση το ισχυρό στοιχείο της έννοιας

της διυποκειμενικότητας, όπου ως δημόσια πολιτική είναι κοινώς οριζόμενη ως

κοινωνικός θεσμός και βασίζεται σε κοινές αρχές και αμοιβαία αποδεκτές αντιλήψεις

των επιθυμητών και αποδεκτών τρόπων της κοινωνικής συμπεριφοράς, ενώ αντιθέτως,

η επικρατούσα επιστημολογία να είναι ολοκληρωτικά θετικιστική στον

13 Βενιέρης Δ., 2006, «Πρόλογος» στο Μπάκαβα Χρ. & Παπαδοπούλου Δ., (επιμ), Μετανάστευση και

ένταξη μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, Gutenberg,Αθήνα, 2006. σ.15 14 Delantry, G., Social Science: Beyond Constructivism and Realism, University of Minnesota,

Μινεάπολη 1997, σ.53. 15 Kratochwil F& Ruggie J G., « International Organization: A State of the Art on an Art of the State»,

International Organization Vol. 40, No. 4 (Autumn, 1986), pp. 753-775.

http://www.jstor.org/stable/2706828?seq=1#page_scan_tab_contents ανακτήθηκε την 14η Αυγούστου

2015.

15

προσανατολισμό της. Βασιζόμενοι σε αυτόν τον προβληματισμό φαίνεται πως η

επιστημολογία αντικρούει θεμελιωτικά την οντολογία.

Η μελέτη των Kratochwil και Ruggie αποκάλυψε απροκάλυπτα τα όρια της

θετικιστικής επιστημολογίας σε σχέση με την διυποκειμενική οντολογία, για

γενικότερα θέματα της θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων και ιδιαίτερα για τα ερευνητικά

ζητήματα της μεταναστευτικής πολιτικής16. Το εύρος και η κατανόηση της

επιχειρηματολογίας απαιτεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση των θεωρητικών υποθέσεων

και ερμηνευτικών παραδοχών του κοινωνικού Κονστρουκτιβισμού, για να καταφανεί

σχέση του με την μεταναστευτική πολιτική ως κομμάτι της δημόσιας πολιτικής, αφού

οι ρίζες του απλώνονται σε ένα τεράστιο θεωρητικό χώρο της φιλοσοφικής,

κοινωνιολογικής, ιστορικής και πολιτικής επιστήμης. Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει

ο Adler, « ο κονστρουκτιβισμός δεν είναι μια θεωρία πολιτικής αυτής καθαυτής», αλλά

«μια κοινωνική θεωρία πάνω στην οποία οι κονστρουκτιβιστικές θεωρίες των διεθνών

σχέσεων- για παράδειγμα, σχετικά με την διεθνή κοινότητα, τη συνεργασία ,τον πόλεμο,

την μετανάστευση βασίζονται17».

Η έννοια της διυποκειμενικότητας αποτελεί το κεντρικό στοιχείο πάνω στο οποίο

βασίζεται όλη η θεωρητική και μεθοδολογική εφαρμογή της κονστρουκτιβιστικής

σκέψης. Είναι, κατά συνέπεια, αντιληπτό ότι αυτό που παίζει πρωταρχικό ρόλο στη

διυποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας είναι το κοινωνικό περιβάλλον που

περικλείει τις υλικές, πολιτικές και οικονομικές δομές μιας κοινωνίας18.

Ο κονστρουκτιβισμός μπορεί να συνεισφέρει στη ανάλυση και διεπιστημονικότητα

των θεωρητικών και μεθοδολογικών αναζητήσεων της μεταναστευτικής πολιτικής,

δίνοντας έμφαση στις κανονιστικές δομές της, ως δημόσιας πολιτικής,

υπογραμμίζοντας τη διυποκειμενική φύση της κοινωνικής πραγματικότητας,

16 Γαλαριώτης Φ. Ι., Κονστρουκτιβισμός, Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές Σπουδές, Ελληνική

Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης,τχ.33 Μάιος 2009, σ. 49-70 17 Adler, E., «Seizing the middle ground: Constructivism in World Politics», European Journal of

International Relations,τόμ.3, τχ.3, 1997, σ.332. 18 Για παράδειγμα, αναλογιζόμαστε τα πυρηνικά όπλα, που αποτελούν την υπέρτατη υλική ικανότητα.

Οι κονστρουκτιβιστές δεν ενδιαφέρονται για αυτά καθαυτά τα πυρηνικά όπλα που υπάρχουν ως

ανεξάρτητες οντότητες μέσα στο διεθνές σύστημα, αλλά για το κοινωνικό διεθνές περιβάλλον μέσα

στο οποίο περικλείονται. Δηλαδή, οι ΗΠΑ πολύ λίγο θα ανησυχήσουν αν η Βρετανία αποκτήσει

μεγάλο αριθμό πυρηνικών όπλων διότι, προφανώς είναι σύμμαχος τους και δεν φοβούνται την

πιθανότητα αντίποινων ή πυρηνικού πολέμου. Αντιθέτως θα ανησυχούσαν ιδιαιτέρως αν η Βόρεια

Κορέα αποκτούσε έστω και ένα πυρηνικό όπλο, διότι τότε θα υπήρχε η πιθανότητα έκρηξης πυρηνικού

πολέμου εξαιτίας των εχθρικών διαθέσεων των δυο χωρών που διαμορφώνονται μέσα από το

ιστορικό- κοινωνικό τους περιβάλλον. Το παράδειγμα αυτό θέλει απλώς να διασαφηνίσει τον ρόλο

των διυποκειμενικών νοημάτων μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον και ουδεμία σχέση έχει με το αν

πραγματικά οι Βορειοκορεάτες ή οι Βρετανοί θα χρησιμοποίησαν ποτέ πυρηνικά όπλα εναντίον των

Αμερικανών βλ. Checkel, J., «The constructivist turn in international relations theory» ό.π., σ.326.

16

αναδεικνύοντας την καταλληλότητα της έννοιας της πολιτικής για τους μετανάστες ως

ένα πρότυπο ανάλυσης διαφωτίζοντας τις πτυχές της διαχείρισης των μεταναστευτικών

ροών στο Ανατολικό Αιγαίο, δίνοντας έμφαση στη σημαντικότητα των διεθνών και

εθνικών κανόνων και νορμών, των κοινών μοιρασμένων ιδεών και νοημάτων, η

προσέγγιση αυτή θα εμπλουτίσει την διατριβή ώστε η έρευνα να δώσει μια πληρέστερη

ερμηνεία και ανάλυση του πολυποίκιλου φαινόμενου της μεταναστευτικής πολίτικης.

Σε αυτή τη νοητή γραμμή της διαρκούς αναζήτησης κινείται και η παρούσα

προσπάθεια, έχοντας ως κίνητρο τη συμβολή της κονστρουκτιβιστικής προσέγγισης

στην ελληνική επικράτεια και ιδιαίτερα στο Ανατολικό Αιγαίο με έμφαση την

δυνατότητα της αλληλεπίδρασης που μπορεί να επιφέρει η διαχειριστική πολιτική και

όσον αφορά τους θεσμούς αλλά και την τοπική κοινωνία, ώστε να καταστήσει το

κράτος ικανό να χειριστεί ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα του 21ου αιώνα.

Απώτερος στόχος είναι η σκιαγράφηση όλων εκείνων των παραγόντων που

δημιουργούν την ανάγκη αυτής της ανάλυσης, μέσω της οποίας τα πορίσματα που θα

γεννηθούν να συμβάλουν στη δυνατότητα θετικών αποτελεσμάτων στην κοινωνικό-

οικονομική ενσωμάτωση των μεταναστών, την αποδυνάμωση των προκαταλήψεων και

των στερεότυπων, την καλλιέργεια της συνεργατικότητας και της κατανόησης, στην

αλληλοαποδοχή και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, μέσα από τα θεωρητικά

εργαλεία των Διεθνών Σχέσεων με τους τρόπους που αυτή ξέρει να εμβαθύνει στα

κοινωνικά φαινόμενα.

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΤΟΧΩΝ

ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ

Βασικό ζητούμενο της υπό εκπόνηση έρευνας είναι να σκιαγραφήσει την

υφιστάμενη κατάσταση, εντοπίζοντας τον ουσιαστικό ρόλο της μεταναστευτικής

πολιτικής και τον τρόπο που ασκείται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μέσα από

την θεωρία του Κοινωνικού κονστρουκτιβισμού.

Η παρούσα εργασία έχει στόχο να αποτυπωθούν ορισμένες βασικές διαστάσεις

του ρόλου της μεταναστευτικής πολιτικής. Το ζητούμενο είναι να διερευνήσει το

βαθμό κατά τον οποίο η διαχείριση στο ζήτημα της μετανάστευσης αλλά μέσα από μια

κατασκευαστική προοπτική που θα ενσωματώνει τα στοιχεία εκείνα που προβάλλουν

σήμερα από την σχετική βιβλιογραφία αλλά και από τις διαφορετικές πρακτικές της

17

ΕΕ, ως βασικές προϋποθέσεις αποτελεσματικότητας της διαχείρισης του

μεταναστευτικού φαινομένου .

Η παρούσα εργασία ως έρευνα μεταναστευτικής πολιτικής επιδιώκει να

εστιάσει σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, μιας μια σύγχρονης θεωρίας, να αναλύσει τις

διαστάσεις του και να προτείνει λύσεις για την υπέρβαση του.

Η προβληματική που προκύπτει και διατυπώνεται αφορά την διερεύνηση του

τρόπου με τον οποίο οι φορείς θεσμικοί και μη ελίτ, δραστηριοποιούνται στον χώρο

της διαχείρισης της μεταναστευτικής πολιτικής, αλληλεγγύης και φροντίδας,

διαχειρίζονται τις κοινωνικές αλλά και τις πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της

μετανάστευσης και δίνουν την δυνατότητα ή όχι σε διαφορετικές ομάδες

μετανάστευσης να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Όλη αυτή η αλληλεπίδραση εστιάζεται στο

κομμάτι του Ανατολικού Αιγαίου, το οποίο έχει υποστεί τις μεγαλύτερες επιπτώσεις

από ροή των μεταναστών και η διαχειριστική του δυνατότητα είναι κατά πολλές

φορές παραπάνω προβληματική από την κλιμάκωση της μετανάστευσης.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, γίνεται μια προσπάθεια να κατανοηθεί η

έννοια της διαχείρισης της μεταναστευτικής πολιτικής. Έτσι οι προβληματισμοί αυτοί

αποτέλεσαν την βάση της βιβλιογραφικής αναζήτησης και οδήγησαν στον σχηματισμό

των αρχικών ερευνητικών ερωτημάτων, τα οποία είναι.:

Ποιος ο τρόπος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών προς τα νησιά

του Ανατολικού Αιγαίου;

Ποιες οι επιπτώσεις της μεταναστευτικής ροής στην χώρα υποδοχής;

Ποιοι οι φορείς διαμόρφωσης της μεταναστευτικής πολιτικής και ποια η

πολιτική που ακολουθούν για να συμβάλλουν στην λύση του

προβλήματος?

Μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτή η κλιμάκωση των

μεταναστευτικών ροών;

Αν ναι με ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν;

Στα παραπάνω ερωτήματα και σε ακόμη περισσότερα επιδιώκει να απαντήσει η

παρούσα μελέτη, ώστε να κατανοηθούν καίρια ζητήματα που απασχολούν και

προβληματίζουν σήμερα την κοινωνία μας.

3. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

18

Η βασική υπόθεση της έρευνας ξεκινά από μια διαφορετική αφετηρία και εκεί

έγκειται η πρωτοτυπία της. Το βασικό ερευνητικό ερώτημα της διατριβής αφορά στο

πως η δημόσια πολιτική στην Ελλάδα διαχειρίζεται το πρόβλημα των παράνομων

μεταναστευτικών ροών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Ένα ερώτημα που

εμπνέεται από την επιστημική οπτική του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού η οποία

χρησιμοποιείται στον μεθοδολογικό σχεδιασμό για να αναδειχθεί η σημασία της

μετανάστευσης ως δημόσια πολιτική στην χώρα υποδοχής.

Στόχος λοιπόν της παραπάνω οπτικής είναι να διερευνήσει τα βασικά

προβλήματα διαχείρισης των παράνομων μεταναστευτικών ροών στα νησιά του

Ανατολικού Αιγαίου ως υπόδειγμα δημόσιας πολιτικής που δεν αναφέρεται μόνο στην

πολιτική που οι θεσμοί ακολουθούν, αλλά αναφέρεται και στις αντιδράσεις της τοπικής

κοινωνίας. Βασική της επιδίωξη είναι να αξιολογήσει τους παράγοντες που

προσδιορίζουν το υπόδειγμα αυτό.

Η διατριβή ως πρωτότυπη εργασία θα επιδιώξει να αναπτύξει ένα πρότυπο

ανάλυσης της μετανάστευσης ως δημοσιάς πολίτικης στην χωρά υποδοχής ούτος

ώστε τα πορίσματα αυτής να χρησιμεύσουν ως βάση διαμόρφωσης πολίτικης.

Αρκετές μελέτες έχουν εκπονηθεί τα τελευταία χρόνια τόσο από Έλληνες και

Ελληνίδες όσο και από ξένους ερευνητές σχετικά με την μετανάστευση. Ορισμένες από

αυτές επικεντρώνονται στην ελληνική πραγματικότητα και τα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά της, ενώ άλλες συγκρίνουν την ελληνική εμπειρία με εκείνη των

νοτιοευρωπαϊκών χωρών. Δεν υφίσταται απόλυτα όμως μια μελέτη που να αφορά τον

σχεδιασμό της μεταναστευτικής πολιτικής. Η ελληνική μεταναστευτική πολιτική θα

μπορούσαμε να πούμε ότι χαρακτηρίζεται από μια σχετική υστέρηση. Εμφανίζεται στις

περισσότερες περιπτώσεις ως αντίδραση και όχι ως κατευθυντήρια δύναμη.

Η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να καλύψει κάποια κενά του φαινομένου της

μετανάστευσης στην Ελλάδα, και να παρέχει χρήσιμη πληροφόρηση στους

χαράσσοντες την μεταναστευτική πολιτική της χώρας. Η ερευνητική προσπάθεια είναι

στοχαστική και θα προσπαθήσει να διαμορφώσει ένα διαφορετικό πλαίσιο επεξήγησης

της διαχείρισης των μεταναστών μέσα από την πολιτική που ασκείται τις τελευταίες

δεκαετίες.

Η προσπάθεια αυτή αποτελεί, ένα σχέδιο οικοδόμησης μιας διαφορετικής

θεωρητικής προσέγγισης, της προσέγγισης του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού.

Καρδιά της συνολικής προβληματικής και επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος

19

είναι να αναπτυχθεί ένα πρότυπο ανάλυσης που τα πορίσματα του θα χρησιμεύσουν ως

βάση διαμόρφωσης της μεταναστευτικής πολιτικής.

4. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Η συμβολή της παρούσας διατριβής φιλοδοξεί να είναι διπλή. Από την μια

αποσκοπεί να ενισχύσει την υπάρχουσα βιβλιογραφία με την παρουσίαση και ανάλυση

της μεταναστευτικής πολιτικής ως μιας σημαντικής διαδικασίας, που αποτυπώνει την

δημόσια πολιτική του μεταναστευτικού άξονα, όχι μόνο ως πολιτική των θεσμών αλλά

και ως «μικρό-πολιτική» της τοπικής κοινωνίας. Με βασική παραδοχή ότι ο

σχεδιασμός της δημόσιας πολιτικής προϋποθέτει την καταγραφή και κατανόηση των

παραμέτρων που συνθέτουν με αντικειμενικό τρόπο την πραγματικότητα, η διατριβή

θα προσπαθήσει να διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογής την διαμόρφωση

πολίτικης.

Από την άλλη, στοχεύει να διερευνήσει και να αναλύσει μέσα από τον

κοινωνικό κονστρουκτιβισμό τα βασικά προβλήματα διαχείρισης των

μεταναστευτικών ροών, ώστε να εντοπιστούν οι σχέσεις ατόμων /δομής και να

συμβάλλει εποικοδομητικά στην ευρύτερη έρευνα που διεξάγεται για το

μεταναστευτικό πρόβλημα.

5. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Σκοπός της επιστημονικής έρευνας είναι να δώσει απάντηση σε σημαντικά

ερωτήματα με την εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων. Η ερευνητική μέθοδος και τα

μέσα συλλογής των δεδομένων εξαρτώνται από τον σκοπό, τους ειδικότερους στόχους

και τις ερευνητικές υποθέσεις μιας έρευνας19.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση και με βάση τις τελικές επιδιώξεις η εργασία

θα βασιστεί στις ημι-δομημένες συνεντεύξεις. Οι συνεντεύξεις θα αφορούν τους

μετανάστες , τους φορείς αλλά και μια ενότητα που θα απευθύνεται στην λεγόμενη

«ελίτ». Η ποιοτική μέθοδος θα ακολουθήσει τις αρχές της θεμελιωμένης θεωρίας,

σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των συνεντευξιαζόμενων εξαρτάται από το πότε οι

πληροφορίες που συγκεντρώνονται από τις συνεντεύξεις θα φτάσουν στο σημείο

19 Φίλιας, Β. « Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών», Gutenberg,

Αθήνα, 2005, σ.17.

20

«κορεσμού», όταν δηλαδή οι πρόσθετες συνεντεύξεις δεν θα έχουν πλέον ουδεμία

προστιθέμενη αξία20.

Η μελέτης της βιβλιογραφίας είναι σχετικά περιορισμένη όσον αφορά το

συγκεκριμένο θέμα υπό την επιρροή του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού και η επιλογή

θα προσανατολιστεί στην αναζήτηση απαντήσεων των ερευνητικών ερωτημάτων

Σκοπός της διατριβής είναι να παρακινήσει, να αναμορφώσει και να

αναπροσανατολίσει21 την έρευνα γύρω από την μελέτη περίπτωσης που αφορά τα

νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Η έρευνα περιλαμβάνει τη σε βάθος μελέτη, παρατήρηση πρωτογενούς αλλά

και δευτερογενούς υλικού και είναι αυτό που θα συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση

για την διερεύνηση των υποθέσεων εργασίας. Ο τύπος έρευνας είναι οργανωμένος με

έμφαση την μελέτη της συγκεκριμένης περιοχής.

Η χρήση της ανασκόπησης της βιβλιογραφίας ενδέχεται να προχωρά σε βάθος

αναλύσεις που τεκμηριώνεται από την ελληνική και ξενόγλωσση – κυρίως αγγλική -

πρωτογενή βιβλιογραφία συναφή με το αντικείμενο της έρευνας και προς την θεωρία

και κατ’ επέκταση με μια σειρά διοικητικών εγγράφων. Τα έγγραφα αυτά αποτελούν

αναφορές και ετήσιες εκθέσεις όπως αυτές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Υπάτης

Αρμοστείας του Ο.Η.Ε., της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, των

αρμόδιων φορέων για την μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα, του Οργανισμού

Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Καθοριστικό ρόλο στην ολοκλήρωση της εργασίας

διαδραματίζει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (International Labor Organizat ion,

I.L.O) αλλά και αναφορές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης

(Ο.Ο.Σ.Α.) (Organization for Economic Co-operation and Development - OECD). Τα

στατιστικά δεδομένα που μας δίνει η Υπάτη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε., ο ΟΟΣΑ και η

Frontex, και το οπτικοακουστικό υλικό (videos) από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής.

Η παράθεση δευτερογενών πηγών, όπως βιβλία και άρθρα από επιστημονικές

επιθεωρήσεις κρίθηκαν απαραίτητα για την τεκμηρίωση των υποθέσεων εργασίας.

Επιστημονικά περιοδικά όπως: European Journal of International Relations, Foreign

Policy, Journal of European Public Policy International Relations III κ.λπ. Άρθρα

20 Glaser. B. & Strauss, A., The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research.

Chicago, Aldine, 1967. 21 Grawitz M.( Méthodes des Sciences Sociales 1η εκδ (Α τομ),Κατερέλος Ι.Δ.(επιμ),Αστερίου

Ε(μτφρ),Αθήνα, 2006a, Οδυσσέας:709-710.

21

εφημερίδων, άλλα και του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters, συνέβαλαν στην

τεκμηρίωση των υποθέσεων εργασίας.

Ο ερευνητής που ακολουθεί ποιοτικές μεθόδους έρευνας οφείλει να

διερευνήσει την ατομική δράση μέσα σε συγκεκριμένες δομές, να κατανοήσει το

αλληλένδετο και τη διαπλοκή του ατομικού με το κοινωνικό, την ταυτότητα των

ατόμων, τη στάση ζωής, να αναζητήσει, εν κατακλείδι, το ποιόν των ανθρώπων (ποιοι

είναι) με ποιοτική ανάλυση των δεδομένων που συλλέγονται επιτόπου. Η επιτόπια

έρευνα, ο άμεσος συγχρωτισμός του ερευνητή με τα υποκείμενα της έρευνάς του, η

εγγύτητα και η προσωπική του εμπειρία στη συνάφεια μαζί τους, η οικειότητα που θα

τον καταστήσει οικείο –δηλαδή «δικό», που έχει δικαίωμα να γνωρίζει– θα του

επιτρέψει να έχει μιαν εποπτεία της κοινωνικής τους πραγματικότητας και να

κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο δίνουν την απάντησή τους στα αιτήματα της

καθημερινότητας, καθώς και τους κανόνες που οριοθετούν τη ζωή τους και επέχουν

θέση νόμων απαράβατων, επικαλύπτοντας εν πολλοίς τις ατομικές βουλήσεις. Η

προσωπική εμπειρία, το άμεσο και συγκεκριμένο που βιώνει στη σχέση του μαζί τους,

τα δεδομένα που συλλέγει άμεσα θα αποτελέσουν τη βάση, και εν συνεχεία αυτά θα

υπαχθούν σε κατηγορίες για τη διατύπωση της θεωρίας που αφορά τη συγκεκριμένη

ομάδα και πιθανόν να είναι συμβατή και με άλλες παρόμοιες περιπτώσεις 22. Έτσι

επιλέχθηκε η πολυμεθοδική προσέγγιση ως περισσότερο κατάλληλη για τη συλλογή

ενός εύρους πληροφοριών που προκύπτουν από διαφορετικά είδη δεδομένων

ποσοτικών και ποιοτικών.

Στην παρούσα εργασία το ενδιαφέρον εστιάζεται στον τρόπο διερεύνησης και

ανάδειξης της μεταναστευτικής πολιτικής που ακολουθείται στην Ελλάδα και

συγκεκριμένα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Με μετακινήσεις πληθυσμών μέσω

των θαλάσσιων συνόρων. Οι παράγοντες που οδηγούν στον παραπάνω μεταναστευτικό

προορισμό θα παίξουν σπουδαίο ρόλο στην Έρευνα.

Οι παράνομοι μετανάστες πρέπει να ελεγχθούν εμπεριστατωμένα, γιατί μόνο

μέσα από μια διεισδυτική γνώση των ιδιαιτεροτήτων τους θα αποφευχθούν, ίσως, οι

τυχόν συγκρούσεις και θα μπουν οι βάσεις για ομαλές σχέσεις και συνεργασία ανάμεσα

σε αυτούς και στην ευρύτερη κοινωνία και θα αμβλυνθούν οι εξοντωτικές κοινωνικές

αντιθέσεις. Η έλλειψη επαρκούς γνώσης των ιδιαιτεροτήτων τους ευνοεί την προσφυγή

22 Φίλιας, Β. « Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών Ερευνών», Gutenberg,

Αθήνα, 2005, σ.20.

22

σε δοξασίες και στερεότυπα, που είτε παρέχουν μιαν αυθαίρετη ερμηνεία της

συμπεριφοράς τους –καταδικαστέας συνήθως από την ευρύτερη κοινωνία– είτε

καταλήγουν σε μια συγκαταβατικά ευνοϊκή μετα­χείριση και ανεκτικότητα.

Για την διερεύνηση των παραπάνω ζητημάτων και ερωτημάτων που τέθηκαν

νωρίτερα θεωρείται απαραίτητη και κατάλληλη η χρήση ποσοτικών και ποιοτικών

μεθόδων έρευνας, προκειμένου να επιτραπεί στους συμμετέχοντες και τις

συμμετέχουσες εκπαιδευτικούς, ως ερευνητικά υποκείμενα να προσδιορίσουν , να

περιγράψουν ,να εξετάσουν και να αναλύσουν τα προβλήματα και τα διλήμματα που

αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα τους.

Η ταξινόμηση, ανάλυση και επεξεργασία του εμπειρικού υλικού, με βάση τους

ειδικούς στόχους της έρευνας θα διαρθρωθεί στους παρακάτω θεματικούς άξονες:

I. Στην ανίχνευση των στάσεων και αντιλήψεων των κρατικών δρώντων

και οργανισμών της έρευνας για τον τρόπο μεταναστευτικής πολιτικής

στα κρατητήρια του Ανατολικού Αιγαίου με βάση:

α. την κατανόηση , αποδοχή – θετική συμπεριφορά στην διαφορετικότητα

από τους αστυνομικούς-λιμενικούς-Υπαλλήλους.

β. τις απόψεις για τις δυνατότητες των αρμόδιων ώστε να ενταχθούν στο

ελληνικό περιβάλλον

γ. τις θέσεις και τις στάσεις των κοινωνικά υπεύθυνων απέναντι σε

εθνοπολιτισμικά διαφορετικές ομάδες

δ. από τις προκαταλήψεις και τις στερεότυπες αναπαραστάσεις που πιθανόν

να προϋπάρχουν στα υποκείμενα.

II. Στην διερεύνηση των στάσεων των ένστολων (και μη )

και άλλων αρμόδιων υπηρεσιών ως υποκειμένων απέναντι στους

αλλοδαπούς στα νησιά με βάση:

α. την χώρα προέλευσης και τον τρόπο σύλληψης

β. τις ομάδες που συμμετέχουν

γ. τον νόμο

III. Στην διερεύνηση της ανθρώπινης σχέσης που έχουν τα υποκείμενα

(αρμόδιες υπηρεσίες) με τα υποκείμενα (αλλοδαποί- (έλληνες πολίτες)

με βάση:

α. την λεκτική και την μη λεκτική επικοινωνία στο περιβάλλον

κράτησης

23

β. τις στρατηγικές και τις πρακτικές που αναπτύσσουν τα υποκείμενα

μέσω της νομικής οδού

δ. τον ρόλο των υποκειμένων (αρμόδιων υπηρεσιών) απέναντι στα

υποκείμενα (αλλοδαπούς) και στο αποτέλεσμα που επιφέρει σε όλη την

προβληματική

IV. Στη διερεύνηση των στάσεων των υποκειμένων (αρμόδιων υπηρεσιών)

της έρευνας απέναντι στην εφαρμογή της διαπολιτισμικής

- πολυπολιτισμικής εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την

ένταξη των αλλοδαπών:

α. την επαρκή κατάρτιση των υποκειμένων στην διαπολιτισμική

πολυπολιτισμική αγωγή για τα δικαιώματα του ανθρώπου

β. την πολυπολιτισμική επάρκεια που διαθέτουν για να ανταποκριθούν

και να διαχειριστούν την ετερότητα στο έργο τους

V. Στην ανίχνευση των παραγόντων που επηρεάζουν τις στάσεις και τις

αντιλήψεις των υποκειμένων της έρευνας απέναντι στην ετερότητα με

βάση:

1. Το φύλο των υποκειμένων

2. Τα έτη υπηρεσίας των υποκειμένων

3. Την επιμόρφωση των υποκειμένων

4. Το ποσοστό αλλοδαπών στα κρατητήρια της Ρόδου.

5. Την κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική προέλευση των

αλλοδαπών

6. Την χώρα και τους λόγους μετανάστευσης .

Η παρούσα έρευνα θα επιχειρήσει συστηματική και εμπειρική ανάλυση όλων των

παραγόντων που μπορεί να συμβάλλουν στα ερευνητικά ερωτήματα, και στην

εκπλήρωση των στόχων της εργασίας.

Το γραπτό ερωτηματολόγιο θα είναι ένα από τα βασικά εργαλεία που θα

βοηθήσει στην διεξαγωγή της διατριβής. Θα χρησιμοποιηθεί με ερωτήσεις κλειστού

τύπου ώστε να διασφαλιστεί ένα ασφαλές αποτέλεσμα ,θα υπάρχει έτσι για όλους τους

24

συμμετέχοντας πανομοιότυπο πλαίσιο αναφοράς και τα αποτελέσματα που θα πάρουμε

από αυτό θα μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω.

Τα επιστημονικά ευρήματα μπορούν να έχουν αντικειμενικότητα αξιοπιστία και

εγκυρότητα καθώς για την ανάλυση τους θα χρησιμοποιηθούν ποσοτικές και

στατιστικές μέθοδοι. Επίσης μέσω του γραπτού ερωτηματολογίου μπορούν να

μελετηθούν παραπάνω μεταβλητές ώστε να υπάρξει βαθύτερη ανάλυση και κατά

συνέπεια κατανόηση της έρευνας μας. Και ένα βασικό στοιχείο είναι η δυνατότητα που

δίνεται στα υποκείμενα να απαντήσουν το καθένα με βάση τον δικό του ρυθμό και

χρόνο. Οι ερωτήσεις κλειστού τύπου προσφέρουν ευκολία, συντομία χρόνου και

ευχέρεια στην κωδικοποίηση23.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η συνέντευξη είναι η τεχνική που έχει σκοπό να οργανώσει μια σχέση

προφορικής επικοινωνίας ανάμεσα σε δυο πρόσωπα, το συνεντευκτή και τον

ερωτώμενο, έτσι ώστε να επιτρέψει στον πρώτο τη συλλογή ορισμένων πληροφοριών

από τον δεύτερο πάνω σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο.

Συμφωνώντας με τα πλεονεκτήματα των ημιδομημένων συνεντεύξεων24,

επιλέγεται ο τύπος αυτός προκειμένου να διερευνηθεί η οπτική των υποκειμένων σε

βαθύτερο επίπεδο. Ταυτόχρονα δίνεται η δυνατότητα να προκύψουν νέα στοιχεία και

μπορούν να αποτυπωθούν επιπλέον πληροφορίες που δύσκολα καταγράφει μια εικόνα

6. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η παρούσα διατριβή δομείται σε εννέα κεφάλαια. Στατιστικά δεδομένα θα

επισυνάπτονται σε παράρτημα.

1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το πρώτο κεφάλαιο σύμφωνα με τον υπάρχοντα σχεδιασμό στην

δομή της διατριβής αποσκοπεί στο να πλαισιώσει την έννοια της μεταναστευτικής

23 Παρασκευόπουλος, Ι., Διαφυλικές Σχέσεις. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. 24 Μια τέτοια συνέντευξη δε στηρίζεται σε έναν κατάλογο προκαθορισμένων ερωτήσεων που ο

συνεντευκτής σέβεται τη σειρά και τη διατύπωση αλλά σε μια συζήτηση λίγο πολύ ελεύθερη. Η

ελευθερία αυτή ποικίλλει ανάλογα με τη φύση της μη δομημένης συνέντευξης.

25

πολιτικής αφενός στο ευρύ εμπειρικό υλικό των διεθνών σχέσεων, αφετέρου δε στις

κοινωνικές επιστήμες.

Αυτό συμβαίνει καθώς η μεταναστευτική πολιτική έχει συνδεθεί στον λόγο των

κοινωνικών επιστημών με διαφορετικές έννοιες όπως: ρατσισμός, ξενοφοβία,

εγκληματικότητα κλπ.

Σκοπός αυτής της επισκόπησης είναι να συντεθεί θεωρητικά το κοινωνικό πλαίσιο

της διατριβής, ενεργοποιώντας την έννοια της μεταναστευτικής πολιτικής και να

αναδειχθεί από την ανασκόπηση η αλληλεπίδραση θεσμικών και κοινωνικών

δρώντων στα θέματα της πολιτικής που αφορά τις μεταναστευτικές ροές.

2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μια ιστορική επισκόπηση του

μεταναστευτικού φαινομένου στην Ευρώπη. Ποια ήταν τα μεταναστευτικά ρεύματα

τον 19ο, τον 20ο και 21ο αιώνα. Επιχειρείται να αποτυπωθεί η εμπειρία της Ευρώπης

και στην συνέχεια αναφέρεται ο λόγος της κλιμάκωσης της μεταναστευτικής ροής και

ποιες είναι οι σχέσεις της ΕΕ με τις τρίτες χώρες. Η μετανάστευση προς την Ευρώπη

αποτελεί κυρίως μεταπολεμικό φαινόμενο και συντελείται εντός των συνόρων της

Ευρώπης, η αποκαλούμενη ενδοευρωπαική ή νεότερη μετανάστευση25.

3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στο Knowledge and Politics, ο Unger προβαίνει σε μια

αποκαλυπτική δήλωση: «Όποιος άκουσε να ψιθυρίζεται η δύναμη και το μεγαλείο της

θεωρίας, ποτέ δεν θα υποκύψει στην απόγνωση, ούτε θα αμφιβάλλει ποτέ ότι αυτός ο

ήχος του νου θα είναι σε θέση να αναστήσει μια μέρα ακόμη και τις πέτρες26». Αυτή η

παραδοχή αποτελεί την ουσιαστική θέση της παρούσας μελέτης, στη βάση ότι η

θεωρία και η καλή κοινωνική επιστήμη αλληλοϋποστηρίζονται: η θεωρία γεννά

πλουραλισμό, ο πλουραλισμός παράγει επιλογές, οι επιλογές ενθέτουν εναλλακτικές,

οι εναλλακτικές προκαλούν συζήτηση, η συζήτηση ενθαρρύνει την επικοινωνία, η

επικοινωνία ελαχιστοποιεί το δογματισμό και με τον τρόπο αυτό, παράγεται η

κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται η ανάλυση των

προσεγγίσεων που είναι σε άμεση συνάρτηση αφενός με της αιτίες και αφετέρου με

τις επιπτώσεις του μεταναστευτικού φαινομένου. Η θεωρία στοχεύει στην ανάδειξη

των τρόπων βελτίωσης των συνθηκών της ανθρώπινης διακυβέρνησης.

25 Μουσούρου Λ.Μ., Μετανάστευση και Μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Αθήνα

Gutenberg, 2003, σ.17. 26 Unger R. M., Knowledge and Politics, New York: Free Press, 1975.

26

4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το κεφάλαιο αυτό αρχικά προσφέρει μια γενική επισκόπηση του

κοινωνικού Κονστρουκτιβισμού, ως μια από τις σημαντικότερες μεταμοντέρνες

προσεγγίσεις στις Διεθνείς Σχέσεις με αντιπροσωπευτικό εκπρόσωπο τον Αμερικανό

καθηγητή του Yale Alexander Wendt27. Ο Wendt αρχικά με το περίφημο άρθρο

Anarchy is what states make of it28το 1992 στο , International Organization και

κατόπιν με το βιβλίο Social Theory of International Relations29το 1999, οριοθέτησε

σε πολύ μεγάλο βαθμό το νέο επιστημολογικό και θεωρητικό status στις Διεθνείς

Σχέσεις στην αυγή του 21ου αιώνα. Παρατίθενται το φαινόμενο της μετανάστευσης

μέσα από τον κοινωνικό κονστρουκτιβισμό. Αναφέρεται μια ανάλυση της θεωρίας ,

ποιος ο λόγος της ανόδου της, τίθεται ως μια ενδιάμεση θεωρία και όχι ως μια ακραία

τοποθέτηση, και τέλος γίνεται ανάλυση του κύριου ερευνητικού ερωτήματος και της

μελέτης περίπτωσης υπό την σκεπή του κονστρουκτιβισμού. Η διαχειριστική

στρατηγική των μεταναστευτικών ροών μέσα από την Κονστρουκτιβιστική

προσέγγιση οριοθετεί μια διαφορετική επιστημολογική άποψη για την

μεταναστευτική πολιτική αντιμετωπίζοντας και εξηγώντας την φύση των

προβλημάτων και των επιπτώσεων τους στην χώρα υποδοχής.

5ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Το κεφάλαιο αυτό παρουσιάζει και αναλύει κριτικά την ανάπτυξη της ελληνικής

μεταναστευτικής πολιτικής από το 1991 ως σήμερα. Η ελληνική πολιτική για την

μετανάστευση ξεκινά με τις μαζικές μεταναστευτικές εισροές στην χώρα πριν

εικοσιτέσσερα χρόνια. Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστούν τα βασικά σημεία των

μεταναστευτικών νόμων που ψηφίστηκαν το 1991, 2001, 2005, 2007 καθώς και όλο

το ιστορικό των προγραμμάτων νομιμοποίησης των παράνομων μεταναστών. Στόχος

του παρόντος κεφαλαίου είναι να διερευνήσει και τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι

πολιτικές ελίτ και συγκεκριμένα τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, οι εργατικές ενώσεις

καθώς και άλλοι κοινωνικοί φορείς, όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις, η εκκλησία,

στη διαμόρφωση της ελληνικής μεταναστευτικής πολίτικης.

27 Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε στις Διεθνείς σχέσεις από τον Nicholas Onuf. Βλ. Onuf Nicholas,

World of our making, Columbia, SC: University of South Carolina Press, 1989. 28 Wendt A.,Anarchy is what states make of it: the social construction of power politics, International

Organization, 46, 2, 1992, pp. 391-425. 29 Wendt A., Social Theory of International politics, Cambridge University Press, 1999.

27

6Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Στο παρόν κεφάλαιο θα εξεταστεί η παρούσα ελληνική πραγματικότητα, τα τελευταία

μεταναστευτικά κύματα, που έχουν επηρεάσει βαθιά πλέον την ελληνική κοινωνία

και έχουν μετατρέψει την Ελλάδα και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου ως κεντρική

πύλη εισόδου των παράνομων μεταναστευτικών ροών. Τα αίτια για την μετατροπή

της Ελλάδας ως χώρα υποδοχής των μεταναστών γίνονται ορατά, στο γεωγραφικό

επίπεδο, στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και στην ιδιομορφία των

ελληνικών συνόρων.

Αναφορά γίνεται στην σύνθεση του μεταναστευτικού πληθυσμού εικοσιτέσσερα

χρόνια μετά την μετατροπή της χώρας σε χώρα υποδοχής και τα αίτια που οδήγησαν

στην αναζήτηση μιας νέας πατρίδας.

7ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ξετυλίγοντας τον μίτο της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής οδηγούμαστε στο

έβδομο κεφάλαιο όπου παρουσιάζεται το φαινόμενο της κλιμάκωσης της διέλευσης

στα νησιά του ανατολικού αιγαίου, τον έλεγχο, την διασυνοριακή ακτοφυλακή ,το

νομοθετικό πλαίσιο και τον τρόπο διαχείρισης στις θαλάσσιες περιοχές. Γίνεται τέλος

αναφορά στην ένταξη των μεταναστών, στην πολιτική ενσωμάτωσης, στην

αφομοίωση και στον κοινωνικό αποκλεισμό των μεταναστών.

8ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Στο παρόν κεφάλαιο γίνεται συσχέτιση των επιπτώσεων της μετανάστευσης στην

χώρα υποδοχής στην κοινωνία, στην οικονομία αλλά και στην εξωτερική πολιτική

της χώρας. Στην παρούσα ελληνική συγκυρία, το μεταναστευτικό κύμα έχει

επηρεάσει την ελληνική κοινωνία τα τελευταία είκοσι σχεδόν χρόνια, που πλέον

αποτελεί ένα σύνθετο θεσμικό μικρόκοσμο και για να λειτουργήσει πρέπει να

καταστεί δυνατή τόσο μια πληρέστερη και σε βάθος ανάγνωση του πολιτικού,

πολιτισμικού, κοινωνικού και οικονομικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα όσο και μια

ανίχνευση δυνητικών λύσεων στα σύνθετα προβλήματα της εξωτερικής πολιτικής

της χώρας, με τα οποία το ζήτημα της διαχείρισης της μετανάστευσης έχει

αναπόσπαστα συνδεθεί.

Στο κοινωνικό επίπεδο ο σωρευτικός συνδυασμός των νόμιμων και παράνομων

μεταναστών, δημιουργούσε μια νέα κοινωνική πραγματικότητα με αλλαγές στο

προηγούμενο σταθερό υπόβαθρο της ελληνικής πραγματικότητας με ταυτόχρονη

καθυστέρηση στον κρατικό μηχανισμό.

28

Η απότομη αύξηση του πληθυσμού των μεταναστών, οι ελλείψεις σε

ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η άνοδος του εθνικισμού, η ανάγκη αλλαγής στο

εκπαιδευτικό σύστημα, η θρησκευτική ελευθερία, η άνοδος της εγκληματικότητας

και μια γενικότερη πολιτισμική κρίση ισοδυναμούν με την απουσία της θεσμικής

πολιτικής της χώρας σε αυτό το ιδιότυπο καθεστώς μετανάστευσης, χαράσσοντας μια

διαφορετική πραγματικότητα.

Οι επιπτώσεις στον οικονομικό τομέα όσον αφορά την αύξηση της ανεργίας ,την

απορύθμιση στην αγορά εργασίας ,τις επιπτώσεις στους οικονομικούς δείκτες, την

δημογραφική αποσταθεροποίηση και την παράτυπη μεταναστευτική εργασία

παρουσιάζονται ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ροής των μεταναστών .

Τέλος παρουσιάζονται οι σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες προέλευσης των

μεταναστών με σταθμό αφετηρίας την Τουρκία, που θεωρείται ως χώρα καθοδήγησης

και διακίνησης των μεταναστών μέσω των θαλάσσιων συνόρων στα νησιά του

Ανατολικού Αιγαίου.

Η παγκοσμιοποίηση και η Πολυπολιτισμικότητα σε σχέση με τις μεταναστευτικές

ροές των μεταναστών αναφέρονται στο παρόν κεφάλαιο ως πλέον ο τρόπος με τον

οποίον η μετανάστευση επηρεάζει τα εθνικά συμφέροντα και την ελληνική εξωτερική

πολιτική. Η ανεξέλεγκτη ροή παράνομων μεταναστών χωρίς ουσιαστικό έλεγχο

αποτελεί κίνητρο αύξησης του φόβου για εισροή τρομοκρατικών ομάδων στην χώρα

που ίσως θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια. Πολλοί θεωρούν ότι το θέμα της

μετανάστευσης θα είναι το πρόβλημα των επόμενων δεκαετιών.

9ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η διατριβή θα ολοκληρωθεί με την μεθοδολογία της έρευνας που θα ακολουθήσει,

την ανάλυση των αποτελεσμάτων και τη κριτική ανασυγκρότηση και παραγωγή

προτάσεων ώστε τα πορίσματα αυτής να χρησιμευόσουν ως βάση για διαμόρφωση

πολιτικής.

Για την εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής διατριβ ής, καθώς και για την σύνταξη της πρότασης παρατίθεται παρα κάτω ενδεικτική βιβλιογραφία.

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

29

Αλεξιάς Γ.( 2001). Η κοινωνική πρόσληψη και μελέτη του φαινομένου της

μετανάστευσης– μια εμπειρική μελέτη των διαδικασιών ελέγχου, στο Αμίτσης Γ. και

Λαζαρίδη Γ. (επιμ.), Νομικές και Κοινωνικοπολιτικές Διαστάσεις της Μετανάστευσης

στην Ελλάδα, Αθήνα: Παπαζήση.

Αµήρα, Α. (1980). Κοινωνικό-οικονοµικά χαρακτηριστικά και κίνητρα

µμεταναστεύσεως των Ελλήνων επιστημόνων που επαναπατρίστηκαν την περίοδο

1960-1971, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών , 39-40.

Αµίτσης, Γ. και Λαζαρίδη, Γ. επ. (2001). Νομικές και κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις

της µμετανάστευσης στην Ελλάδα, Αθήνα: Παπαζήσης

Aμπατζόγλου, Γ. (2001). «Γλώσσα και μετανάστευση: ψυχολογικές διαστάσεις». Στο

Βαρβιτσιώτης Μ. Ιωάννης, Η Μεταναστευτική Πολιτική της Ευρώπης: Η μακρά πορεία

προς μια ενιαία μεταναστευτική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Οι εξελίξεις 1999-

2005, Εκδ. Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΕΛΚ-Ε), στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

Υπηρεσία Τεκμηρίωσης-Εκδόσεων-Έρευνας, Αθήνα.

Βαρουξή Χ., Σαρρής Ν., Φραγκίσκου Α.(2010). Όψεις μετανάστευσης και

μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα σήμερα. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών

Ερευνών.

Βενιέρης Δ. (2006).«Πρόλογος» στο Μπάκαβα Χρ. & Παπαδοπούλου Δ., (επιμ),

Μετανάστευση και ένταξη μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα: Gutenberg.

Βγενόπουλος Κ. (2001). Πρόσφυγες και μετανάστες στην ελληνική αγορά εργασίας ,

Αθήνα: Παπαζήση.

Βέικου Μ. (1991). Η επιτελεστική κατασκευή της ελληνικής ταυτότητας: Έλληνο

Αλβανοί μετανάστες και η καθημερινή τους εμπειρία στη γειτονιά μιας ελληνικής πόλης .

Στο: Μετανάστες στην Ελλάδα, Αθ. Μαρβάκης, Δ. Παρσάνογλου, Μ. Παύλου (επιμ).

Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Βεντούρα Λ. (1994). Μετανάστευση και έθνος. Μετασχηματισμοί στις συλλογικότητες

και τις κοινωνικές θέσεις. Αθήνα: Εκδόσεις Ε.Μ.Ν.Ε.- ΜΝΗΜΩΝ.

Βούλγαρης Γ., Δώδος Δ., Καφετζής Π., Λυριντζής Χ., Μιχαλοπούλου Κ.,

Νικολακόπουλος Η., Σπουρδαλάκης Μ. και Τσουκαλάς Κ., (1995). «Η πρόσληψη και

η αντιμετώπιση του “Άλλου” στη σημερινή Ελλάδα. Πορίσματα Εμπειρικής Έρευνας»,

Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τ. 5.

Βρελλής ΣΒ. (2003). Δίκαιο αλλοδαπών. Τα αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα. Αθήνα :

Νομική Βιβλιοθήκη.

Γαλαριώτης Φ. Ι.(2009)Κονστρουκτιβισμός, Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές

Σπουδές, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης,τχ.33 Μάιος .

30

Γαλιαριώτης, Φ. Ιωάννης.,(2009). Κονστρουκτιβισμός, Διεθνείς Σχέσεις και

Ευρωπαϊκές σπουδές. Στο Ελληνική Επιθεώρηση πολιτικής επιστήμης, τ.χ 33 Μάιος .

Γεωργούλας Σ. (2001). Η νέα μεταναστευτική κοινωνική πολιτική στην Ελλάδα και η

νομιμοποίησή της. Στο: Μετανάστες στην Ελλάδα, Αθ. Μαρβάκης, Δ. Παρσάνογλου, Μ.

Παύλου (επιμ). Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Γεωγακόπουλος Κ.(2002) Το μεταναστευτικό φαινόμενο στην Ελλάδα. Αθήνα : Εθνική

Σχολή Δημόσιας Διοίκησης .

Γιαγά-Μπακιρτζή Ν. & Μαυροκεφαλίδης Α. (2003 ). Οδηγός του μετανάστη, έργο του

Υπουργείου Εργασίας &Κοινωνικών Ασφαλίσεων και την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα

πλαίσια του προγράμματος EQUAL Ευρωβαρόμετρο, 2003

Γούμενος, Θωμάς.(2011).Εθνοτικές και Εθνικές Ταυτότητες: Κονστρουκτιβισμός,

Σχεσιακή Θέαση και αναλυτικά ζητήματα. Στο Ελληνική Επιθεώρηση πολιτικής

επιστήμης, τ.χ 38 Δεκέμβριος,σ. 33-50.

Διεθνής Οργανισμός Μεταναστεύσεως (ΔΟΜ) και Πανελλήνια Ένωση των εν Ελλάδι

Ασσυρίων, 2004, Το Προφίλ των Μεταναστών στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Πορίσματα Έρευνας, Έκθεση έρευνας που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της Κοινοτικής

Πρωτοβουλίας EQUAL.

Δημητριάδη, Α.(2013) Διέλευση και Μετανάστευση στην Ελλάδα. Η περίπτωση των

Αφγανών, Πακιστανών και Μπανγκλαντεσιανών, Εκδόσεις Νήσος.

Καβουνίδη Τ.,Καρύδης Β., Νικολακοπούλου –Στεφάνου Η., Στυλιανούδη Λ.Μ.-

Γ(2008). Μετανάστευση στην Ελλάδα: Εμπειρίες- Πολιτικές- Προοπτικές, Τόμος Β΄,

Αθήνα: ΙΜΕΠΟ

Κανελλόπουλος, Κ. (2006). Παράνομοι μετανάστες στην Ελλάδα: Κρατικές πολιτικές,

τα χαρακτηριστικά και η κοινωνική τους θέση. ΚΕΠΕ, Αθήνα.

Κασιμάτη, Κ. (2003). Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικές Ένταξης .Η περίπτωση

των Αλβανών και Πολωνών μεταναστών , GUTENBERG : Αθήνα.

Κασσίμης, Χ.& Κασσίμη, Χ.(2004). Ελλάδα: Ιστορία της Μετανάστευσης, (Ιουν2004),

Migration Policy Institute, Washington, DC.

Κόντης. Α .(2001) .Οικονομική ενσωμάτωση μεταναστών στη χώρα υποδοχής , στο

Αμίτσης. Γ.& Λαζαρίδη. Νομικές και κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις της μετανάστευσης

στην Ελλάδα. Αθήνα: Παπαζήση.

Κόντης. Α ., Πετράκου. Η. , Τάτσης. Ν., Χλέπας. Ν.(2005). Η πολιτική ασύλου στην

Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα, στο Ευρωπαϊκή και ελληνική πολιτική ασύλου

Αθήνα: Παπαζήσης.

31

Κυριαζή Ν.( 2011).Η κοινωνιολογική έρευνα. Κριτική επισκόπηση των μεθόδων και των

Μεταναστών στην Ευρώπη, Αθήνα: Πεδίο.

Κυρίδης Α.& Ανδρέου Α. (2005).Όψεις της ετερότητας, Αθήνα: Gutenberg.

Λαζαρίδη, Γ. - Αμίτσης, Γ (2001). Νομικές και κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις της

μετανάστευσης στην Ελλάδα, Παπαζήση: Αθήνα

Λαμπριανίδης Λ. και Λυμπεράκη Α. (2001). Αλβανοί μετανάστες στη Θεσσαλονίκη.

Διαδρομές ευημερίας και παραδρομές δημόσιας εικόνας. Αθήνα: Παρατηρητής.

Μακρής, Σ.(2002). Η Θεωρία των Διεθνών Σχέσεων στην Εποχή της

Παγκοσμιοποίησης- Κονστρουκτιβισμός vs. Ρασιοναλισμός. Αθήνα: Παπαζήση.

Μαρβάκης, Α., Παρσάνογλου, Δ. & Παύλου Μ. (επιμ.) (2001). Μετανάστες στην

Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μαράτου-Αλιπραντή Λ. και Γαληνού Π. (1999). Πολιτισμικές ταυτότητες: από το τοπικό

στο παγκόσμιο; Στο: «Εμείς» και οι «άλλοι»: αναφορά στις τάσεις και τα σύμβολα, Χ.

Κωνσταντοπούλου, Λ. Μαράτου-Αλιπραντή, Δ. Γερμανός, Θ. Οικονόμου (επιμ),

ΕΚΚΕ. Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδάνος. Σχολή Α.Π.Θ.

Μεσογειακό Παρατηρητήριο Μετανάστευσης (επιβ. Μartin Baldwin-Edwards),

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: «Αναλυτική

μελέτη για τα διαθέσιμα στοιχεία και προτάσεις για τη συμμόρφωση με τα standards

της Ευρωπαϊκής Ένωσης», εκδ. ΙΜΕΠΟ, Νοε 2004

Μιχαλοπούλου, Κ. (1992). Κλίμακες μέτρησης στάσεων . Αθήνα: Οδυσσέας.

Μπάκαβος, Χ. Παπαδοπούλου Δ. (2003). Μεταναστευτικές τάσεις και Ευρωπαϊκή

Μεταναστευτική πολιτική. ΙΝΕ, Μελέτες, Αθήνα.

Μπάγκαβος Χ., Παπαδοπούλου Δ. (2006). Μεταναστευτικές τάσεις και ευρωπαϊκή

μεταναστευτική πολιτική, ΙΝΕ/ΓΣΕΕ ΑΔΕΔΥ, Αθήνα.

Μπαξεβάνης, Α. Χρήστος., Σαρηγιαννίδης, Χ. Μιλτιάδης., Χαντζηκωνσταντίνου, Θ.

Κώστας.(2012). Θεωρητικές Αφετηρίες στις Διεθνείς Σχέσεις. Αθήνα: Σάκκουλα.

Μουσούρου Λ.Μ.(2003). Μετανάστευση και Μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και

την Ευρώπη. Αθήνα: Gutenberg.

Παπαστυλιανού, Α. (2005). Διαπολιτισμικές Διαδρομές. Παλιννόστηση και

ψυχοκοινωνική προσαρμογή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Παύλου, Δ. & Χριστόπουλος, Δ. (επιμ.) (2004). Η Ελλάδα της μετανάστευσης.

Κοινωνική συμμετοχή, δικαιώματα και ιδιότητα του πολίτη. Αθήνα: Κριτική.

32

Πετράκου Β. (2001). Η κατασκευή της μετανάστευσης στην ελληνική κοινωνία. Στο:

Μετανάστες στην Ελλάδα, Αθ. Μαρβάκης, Δ. Παρσάνογλου, Μ. Παύλου (επιμ). Αθήνα:

Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.

Πετρονώτη Μ. (1998). Το πορτραίτο μιας διαπολιτισμικής σχέσης. Κρυσταλλώσεις,

ρήγματα, ανασκευές. Αθήνα: Εκδόσεις Πλεθρον.

Παπαδόπουλος, Α. (2010). Η Διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη

απέναντι στην απασχόληση και την ένταξη των μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες στο

Μετανάστευση, Ετερότητα και Θεσμοί υποδοχής στην Ελλάδα. Το στοίχημα της

κοινωνικής Ένταξης, Αθήνα: Σάκκουλας.

Παρασκευόπουλος, Ι., (1995).Διαφυλικές Σχέσεις. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Πουλοπούλου , Ε. Η. (2007). Η Μεταναστευτική πρόσκληση. Αθήνα: Παπαζήση.

Σαμπατάκου Έ.(2010). Ερμηνεύοντας την εξέλιξη της κοινής μεταναστευτικής πολιτικής

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Νομοθετική, Θεσμική, Επιχειρησιακή Εξέλιξη. Δρώντες,

Δομές και Διαδρομή: Παπαζήση.

Στενού, Κ. (1998). Εικόνες του Άλλου, Η ετερότητα: Από τον μύθο στην προκατάληψη,

(μτφ. Σ. Μπενβενίστε / Μ. Παπαδήμα), Αθήνα: Εξάντας-UMESCO.

Τριανταφυλλίδου Α., Μαρούκης Θ.(2010). Η Μετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου

αιώνα. Αθήνα: Κριτική.

Τριανταφυλλίδου A. & Δημητριάδη A. & Αγγελή Δ.(2014)Αξιολογώντας τη σχέση

κόστους αποτελεσματικότητας των πολιτικών ελέγχου της παράτυπης μετανάστευσης

στην Ελλάδα. Πρόγραμμα ΜΙΔΑΣ, ΕΛΙΑΜΕΠ.

Τσιγκανου Ιωάννα.(2009). Οι όψεις μετανάστευσης και μεταναστευτικής πολιτικής στην

Ελλάδα σήμερα. ΕΚΚΕ.

Τσαούσης Δ. (1984). Χρηστικό λεξικό κοινωνιολογίας. Αθήνα: Gutenberg.

Υπουργείο Ναυτιλίας- Στοιχεία που παρέθεσε το Υπουργείο Ναυτιλίας σε Συνέντευξη

Τύπου, 04 Σεπτεμβρίου 2014; βλ. R. Maltezou and D. Kyvrikosaios, “Greece says in

'danger zone' from influx of Syrian, Iraqi Refugees”, 4 Σεπτεμβρίου 2014, διαθέσιμο

στο http://www.reuters.com/article/2014/09/04/greece- immigration-

idUSL5N0R516420140904 . Ανακτήθηκε την 10η Αυγούστου 2015

Φίλιας, Β.(1999). Εισαγωγή στη Μεθοδολογία και τις Τεχνικές των Κοινωνικών

Ερευνών, Αθήνα: Gutenberg.

Χρυσοχόου, Ν. Δημήτρης.(2010). Οργανωμένη πολλαπλότητα. Το μωσαϊκό της

διεθνούς συμβίωσης, Αθήνα: Παπαζήσης.

33

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ

Baylis, John., Owens Patricia., Smith, Steve.(2013). Η Παγκοσμιοποίηση της Διεθνούς

Πολιτικής. Μια εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις. Για την Αθήνα: ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Jackson, Robert &Sorensen. (2006). Θεωρία και Μεθοδολογία των Διεθνών Σχέσεων.

Αθήνα: Gutenberg.

Lallement, Michel(2004). Ιστορία Των Κοινωνιολογικών Εννοιών. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Steans,Jill& Pettiford.(2005). Εισαγωγή στην Θεωρία των Διεθνών Σχέσεων. Αθήνα:

Τουρικη.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ

Adler, Emanuel.,(1997) Seizeing the Middle Ground: Constructivism in World Politics :

European Journal of International Relations 3: 319

Arnhem Scholten, Peter., (2007)Constructing Immigrant Policies research-policy Relations

and immigrant integration in the Netherlands (1970-2004), Print partners Ipskamp,

Enschede.

Angouras, V. (1998), ‘Greece’s Northern Frontier’, in Bort, E., Borders and Borderlands in

Europe, Edinburgh: International Social Sciences Institute.

Antoniou, T. (1993), ‘Issues and problems in the Greek law of aliens’, in Schermers,

H. et al. eds., Free Movement of Persons in Europe, The Hague: T.M.C. Asser Instituut,

Martinus Nijhoff Publishers.

Baldwin-Edwards, M. (2003):, ‘Mediterranean Migrations: regionalisms versus

globalisation’, Revista Finisterra, Universidade de Lisboa [forthcoming] Beck U.,

1992, Risk society: Towards a new modernity, London, Sage.

Audretsch D. & Thurik A.(2001). Capitalism and democracy in the 21st Century: from the

managed to the entrepreneurial economy. Institut für Wirtschaftswissenschaften,

Universität Wien Baldwin-Edwards, M. (2002), ‘Immigration and the Welfare State: A

34

European Challenge to American Mythology’, ΜΜΟ, Working Paper 4, November

http://www.uehr.panteion.gr/pdf/MMO_WP4.pdf2;http://www.antigone.gr/Immigrati

on%20and%20the%20W elfare%20State%20v4.pdf3

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and

Company.

Baumann G. (1996). Contesting culture: Discourses of identity in multi-ethnic London.

Cambridge: Cambridge University Press.

Bourguignon, Er. (1979). Psychological Anthropology: An Introduction to Human Nature

and Cultural Differences. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Castles S. and M.J. (2009).The Age of Migration: International Population Movements in the

Modern World, Fourth Edition. Paigrave Macmillan:Basingstoke.

Cotton, K. (1995). Effective student practices: A research synthesis—1995 update.

Retrieved May 8, 2006, from http://www.nwrel.org/scpd/esp/esp95.htm1#1 Collins, K. M. T., Onwuegbuzie, A. J., & Sutton, I. L. (2006). A model incorporating

the rationale and purpose for conducting mixed methods research in special education and beyond. Learning Disabilities: A Contemporary Journal, 4, 67-100.

Creswell, J. W., Hanson, W. E., Plano Clark, V. L., & Morales-Escoto, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and implementation. The Counseling

Psychologist, 35, 236-264.

Delanty.G. (2000).Social Science, Beyond Constructivism and Realism.

Open University Press: Buckingham.

Devalle S. B.C. (1992). Discourses of ethnicity culture and protest in Jharkhand. London:

Sage Publications.

Emke-Poulopoulou, I. (2001), ‘Trafficking in Women and Children: Greece a country of

destination and transit’, ΜΜΟ, Working Paper 2, August (on the web

http://www.uehr.panteion.gr/data_en/3541.htm)9

European Commission (1994), Growth, Competitiveness, Employment. The Challenges and

Ways Forward into the 21st Century, Luxemburg.

European commission as a multi‐organization: Social policy and IT policy in the EU, Journal

of European Public Policy, Volume 1, Issue 2, 1994.

Faist T. (1997). The crulial meso-level, in International Migration, Immobility and

Development: Multidisciplinary Perspectives, edited by T. Hammar, G. Brochmann,

K. Tamas and T.Faist. 187-217. Oxford/New York: Berg

Fakiolas, R. (1999), ‘Socio-Economic Effects of Immigration in Greece’, Journal of

European Social Policy, 9/3, pp 211-229

35

Fakiolas, R. (1999), ‘Greece’, in Angendt, S., Asylum and Migration Policies in the EU,

Bonn: Union Europa Verlag, pp 193-216

Fakiolas, R. (1997), ‘Current Migration Trends in Greece’, in Baganha, M. I. ed., Immigrat ion

in Southern Europe, Oeiras: Celta, pp 41-67

Floyd, K., Guerrero, L. K. (2006). Nonverbal communication in close relationships, Mahwah,

New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates

Franklin J. (ed.), 1998, The politics of risk society, Cambridge, Polity Press. Lianos M. and

M. Douglas, 2000, «Dangerization and the end of deviance», British Journal of

Criminology, no 40 / 2, Û. 261-278.

Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books

Giddens A. (1976). New Rules of Sociological Method. London: Hutchinson.

Glaser. B. & Strauss, A., (1967).The Discovery of Grounded Theory: Strategies for

Qualitative Research. Chicago, Aldine.

Goffman, E. (1986). Frame Analysis. New York: Harper &Row.

Grawitz M.(2006a).Méthodes des Sciences Sociales 1η εκδ (Α τομ),Κατερέλος

Ι.Δ.(επιμ),Αστερίου Ε(μτφρ),Αθήνα, Οδυσσέας:709-710.

Goody E. (1972). Kinship fostering in Gonja. In: Socialization: The approach from Social

Anthropology. Mayer P. (ed). London:Tavistock.

Glaser. B. & Strauss, A.,(1967) The Discovery of Grounded Theory: Strategies for

Qualitative Research. Chicago, Aldine.

Grawitz M.( Méthodes des Sciences Sociales 1η εκδ (Α τομ),Κατερέλος Ι.Δ.(επιμ),Αστερίου

Ε(μτφρ),Αθήνα, 2006a, Οδυσσέας:709-710.

Henslin, J. M. (2000). Essentials of Sociology: A Down to Earth Approach. Boston, London,

Toronto: Allyn and Bacon.

Herskovits MJ (1948). Man and his world: The science of cultural anthropology. New York:Knopt.

Hewitt J.P. 2000 (1976). Self and Society: A Symbolic Interactionist Social Psychology.

Boston, London, Toronto, Tokyo, Sydney, Singapore: Allyn and Bacon

Hofman D. M. (1998). A therapeutic moment? Identity, self, and culture in the Anthropology of Education. Anthropology & Education Quarterly 29 (3): 324-346.

Kratochwil F& Ruggie J G., « International Organization: A State of the Art on an Art of

the State», International Organization Vol. 40, No. 4 (Autumn, 1986), pp. 753-775.

36

http://www.jstor.org/stable/2706828?seq=1#page_scan_tab_contents ανακτήθηκε την 14η Αυγούστου 2015.

Lazaridis, G. (2001), ‘Trafficking and Prostitution. The growing Exploitation of Migrant

Women in Greece’, The European Journal of Women’s Studies, 8/1, pp 67102

Lave J.& Wenger, E.(1993). Situated learning. Cambridge University Press.

Malinowski B. (1927). Sex and repression in savage society. London: Routjedge & Kegan Poul.

Maratou-Alipranti L., 2004, «Immigrants and ethnic minorities», D. Charalambis,

L.Maratou-Alipranti and A. Hadjiyanni (eds), Recent Social Trends in Greece 1960-

2000, Canada (Quebec), McGill-Queen’s University Press, Û. 616-630.

Maslow, A.H. (1971).The farther reaches of human nature. New York: Viking

Massey D. Arango, J. Hugo, G Kouaouci, A.Pellergino, A. And Taylor, E. (1993). Theories of International Migration: A Review and Appraisal. Population and Development Review. 19(3), 431-466

Mead G. H. 1(934). Mind, Self and Society. Chicago: University of Chicago Press.

Meed G.H. (1962):“ Mind,Self and Society "στο C.W.Morris:“ Standpoint of a Social

Behaviorist ” Chicago.

Onuf Nicholas,(1989). World of our making, Columbia, SC: University of South Carolina

Press.

Rattans,i A. (1994). “Western” racisms, ethnicities and identities in a “postmodern” frame. In: Racism, modernity, identity on the western front, Α. Rattansi and S. Westwood (eds).

Cambridge: Polity Press.

Reisman, P. (1990). The formation of personality in Fulani ethnopsychology. In: Personhood and agency: The experience of self and other in African cultures. M. Jackson & I. Karp (eds). Uppsala Studies in Cultural Anthropology 14. Stockholm: Almquist and Wiksell

International.

Rigakos G., 2001, The new parapolice: Risk markets and commodified social control,

Toronto, University of Toronto Press.

Sachs, H. (1980). Button, button who’s got the button. Sociological Inquiry 50:318-327.

Skordas, A. (2002), ‘The New Immigration Law in Greece: Modernization on the Wrong

Track’, European Journal of Migration and Law, 4, pp 23–48

Tarrow S., 1998, Power in movement: social movements and contentious politics,

Cambridge, Cambridge University Press.

37

Tashakkori, A., & Teddlie, C. (1998). Mixed methodology: Combining qualitat ive

andquantitative approaches. Applied Social Research Methods Series (Vol.

46).Thousand Oaks, CA: Sage.

The European commission as a multi‐organization: Social policy and IT policy in the EU,

Journal of European Public Policy, Volume 1, Issue 2, 1994.

Triandafyllidou, A. and Veikou, M. (2002), ‘The hierarchy of Greekness. Ethnic and nationa l

identity considerations in Greek Immigration policy’, Ethnicities, 2/2, pp 189­208.

Triandafyllidou, A& Dimitriadi, A. & «Migration management at the Outposts of the EU: the

case of Italy and Greece’s Borders», Griffith Law Review,2013, 22:3 Symposium Issue

Unger R. M., Knowledge and Politics, New York: Free Press, 1975.

Vygotsky L. S. (1978). Mind in society. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Wendt A.,(1992). Anarchy is what states make of it: the social construction of power politics, International Organization, 46, 2, pp. 391-425.

Wendt A. (1999). Social Theory of International politics, Cambridge University Press.

Wulff H. (1995). Introduction Youth Culture in its Own Right. In: Youth Cultures: A Cross-Cultural Perspective. Amit-Talai V. and Wulff H. (eds). London and New York:

Routledge.

Yates P. (1993). Interpreting life texts and negotiating life courses: Youth, ethnicity and

culture. In: Identity and inner-city youth. Beyond ethnicity and gender. New York and

London: Teachers College Press.