TEXNHMA ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

Ο τουρισμός συνεχώς αλλάζει, ως αποτέλεσμα ευρύτερων σύνθετωνκοινωνικών, πολιτισμικών, τεχνολογικών και οικονομικών αλλαγών. Ηαύξηση των εισοδημάτων αλλά και η αυξανόμενη διαθεσιμότητα ελεύ-θερου χρόνου αποτέλεσαν τη βάση της τουριστικής ανάπτυξης τα τε-λευταία πενήντα χρόνια. Παράλληλα, η τεχνολογική πρόοδος, ιδιαίτε-ρα στις αεροπορικές μεταφορές, ήδη από τη δεκαετία του 1960, έδω-σε τη δυνατότητα μετάβασης σε εύλογο χρονικό διάστημα σε μακρι-νούς τόπους με ελκυστικά χαρακτηριστικά για ξεκούραση και αναψυ-χή Αυτή η προοπτική οδήγησε σε οργανωτικές αλλαγές στην προσφ-ορά υπηρεσιών με την ανάπτυξη των οργανωμέ-νων ταξιδιών, οι οποίες μείωσαν το ταξιδιωτικό κόστος και έδωσαν τηδυνατότητα σε περισσότερο κόσμο να ταξιδέψει, οδηγώντας στηνανάπτυξη του μαζικού τουρισμού και σε μια έκρηξη της ζήτησης γιαταξίδια αναψυχής.Στην πιο πρόσφατη περίοδο, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, νέες σα-ρωτικές κοινωνικές, πολιτικές, τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγέςεπηρέασαν σημαντικά και άλλαξαν τη μέχρι τώρα πορεία του τουρι-σμού Η αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οι-κονομίας με το άνοιγμα των αγορών, ένα φαινόμενο που συχνά απο-καλείται «παγκοσμιοποίηση», οι αλλαγές στον παγκόσμιο γεωπολιτι-κό χάρτη με την ουσιαστική άρση των πολιτικών εμποδίων στις μετα-κινήσεις κεφαλαίων, αγαθών και προσώπων, σε συνδυασμό με την«επανάσταση στην τεχνολογία της πληροφορίας», δημιούργησανσυνθήκες διάχυσης και ανάπτυξης του τουρισμού παγκοσμίως. Νέεςαγορές αποκτούν σταδιακά δυναμική παρουσία στη διεθνή τουριστι-κή σκηνή και καταλαμβάνουν σημαντικό τμήμα της παγκόσμιας τουρι-στικής αγοράς, προσφέροντας τη δυνατότητα επίσκεψης σε νέους,«παρθένους» και «ελκυστικότερους» προορισμούς. Νέες περιοχέςεμφανίζονται ως δυνητικές πηγές, αγορές-στόχοι (Κίνα και Ινδία) ή ωςνέοι προορισμοί (Εμιράτα του Περσικού Κόλπου, Κίνα, Βιετνάμ κ.ά.)προσφέροντας το «νέο» και «εξωτικό», συναγωνιζόμενες τους καθιε-ρωμένους τουριστικούς τόπους. Επιπλέον, το άνοιγμα νέων αγορών(Ρωσία, Ινδία, Κίνα) και η άνοδος του εισοδήματος έχουν δημιουργή-σει νέους εν δυνάμει τουρίστες-καταναλωτές.Η «δημοκρατικοποίηση» της πληροφόρησης επέφερε βελτιώσειςστην προσέγγιση δυνητικών πελατών-επισκεπτών, φέρνοντας καινο-τομία και επανάσταση στη δομή της τουριστικής προσφοράς, οδηγώ-ντας έτσι σε ακόμα μεγαλύτερο ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευ-τών (tour operators, αεροπορικών εταιρειών, ξενοδοχειακής βιομηχα-νίας, ταξιδιωτικών πρακτορείων κ.λπ.). Ήδη στην αγορά αναπτύχθη-καν αποκεντρωμένες δομές, που ανατρέπουν παραδοσιακές ισορρο-πίες και σχέσεις.

Η ανάπτυξη των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους, με τηχρήση περιφερειακών αερολιμένων, διαμορφώνουν νέα γεωγραφικήκατανομή στις μεταφορές που θα ενισχύσει προορισμούς οι οποίοιεπωφελούνται από αυτές.Το Διαδίκτυο έχει ήδη εξελιχτεί σε ισχυρό μέσο ενημέρωσης και δια-

χείρισης της πληροφορίας προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στοντουρισμό . Ο υποψήφιος επισκέπτης-τουρίσταςέχει τη δυνατότητα άμεσης πληροφόρησης για προορισμούς αλλά καιγια επιλογές σε μετακινήσεις, διαμονή, δραστηριότητες αναψυχής, πα-κέτα διακοπών. Αυτή η δυνατότητα προσφέρει ευελιξία, πολλαπλέςεπιλογές αλλά και σύγκριση σε τιμές και ευκαιρίες. Με αυτό τον τρόποο σύγχρονος τουρίστας διαμορφώνει το δικό του πακέτο και πρόγραμ-μα σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Το σημαντικό πρό-σθετο πλεονέκτημα είναι ότι σε πραγματικό χρόνο ο τουρίστας έχειολοκληρωμένες πληροφορίες που ανανεώνονται συνεχώς για υπηρε-σίες και ό,τι αφορά έναν προορισμό (εκδηλώσεις, καιρικές συνθήκες,εξυπηρετήσεις κ.λπ.). Αυτό ενισχύει ακόμη περισσότερο την εξατομί-κευση της αναψυχής και του τουρισμού .Παράλληλα, στις επιχειρήσεις η εφαρμογή νέων τεχνολογιών πλη-ροφορικής έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές. Το ηλεκτρονικό (e)-επι-χειρείν, αποτελεί πλέον βασικό εργαλείο της τουριστικής επιχείρησης μεσημαντικές ευκαιρίες ως προς την ευελιξία και την ενίσχυση της ανε-ξαρτησίας/αυτονομίας της επιχείρησης σε ένα διαρκώς αυξανόμεναανταγωνιστικό περιβάλλον Οι αλλαγές αυτές έχουνκαι σημαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και τη ροή της προσφοράςσε υπηρεσίες· για παράδειγμα, συρρικνώνοντας τον παραδοσιακό ρό-λο των ενδιάμεσων κρίκων της αλυσίδας (π.χ. τα ταξιδιωτικά γραφεία).Πολύ πιο σημαντικές, όμως, είναι οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγέςπου επηρεάζουν τις τουριστικές προτιμήσεις. Ήδη, διαπιστώνονταισημαντικές αλλαγές στις αξίες, στις αρχές και στα πρότυπα της σύγ-χρονης κοινωνίας. Άλλωστε, αυτές αποτελούν όχι μόνο αποτέλεσμααλλά και τη βάση για πολλές από τις αλλαγές που έχουν ήδη αναλυθείστις προηγούμενες παραγράφους. Αιτία ή αποτέλεσμα, ένα είναι τοβέβαιο: ο σύγχρονος τουρισμός αλλάζει.Τα ταξιδιωτικά στερεότυπα αλλάζουν, επηρεάζοντας τη χωρική ορ-γάνωση των τουριστικών ροών και ανάπτυξης. Ο σύγχρονος τουρί-στας δεν έχει καμιά σχέση με τον τουρίστα της δεκαετίας του 1960: εί-ναι κατά κανόνα έμπειρος ταξιδευτής και έχει γνωρίσει διάφορουςτουριστικούς προορισμούς. Ως αποτέλεσμα, είναι πιο απαιτητικός ωςπρος την ποιότητα των υπηρεσιών και των εξυπηρετήσεων που ανα-μένει σε έναν προορισμό. Οι σύγχρονοι τουρίστες γίνονται ολοένα και

περισσότερο «ατομιστές» αναζητώντας την ικανοποίηση των δικώντους ιδιαίτερων ενδιαφερόντων, κάτι το οποίο οδηγεί στην ανάπτυξητων ειδικών μορφών τουρισμού όπως είναι ο οικοτουρισμός, ο τουρι-σμός περιπέτειας, ο τουρισμός υγείας και ευεξίας, το επαγγελματικόταξίδι και ο πολιτιστικός τουρισμός . Ο μαζικός τουρισμός δίνει τη θέση του σταδιακά στον επιλεκτικό ή ανεξάρτητο τουρισμό και στις ειδικές (συχνά αποκαλούμενες «εναλλακτικές» – ως προς τον μαζικό τουρισμό)μορφές τουρισμού.Με βάση τις νέες διαμορφούμενες συνθήκες, η τουριστική αγοράαλλάζει και προσαρμόζεται στα σύγχρονα δεδομένα. Επειδή όμως τοτουριστικό προϊόν δεν είναι σε καμιά περίπτωση ομογενές και ενιαίο, ηαγορά διαχωρίζεται σε επιμέρους τομείς, ο καθένας από τους οποίουςδιακρίνεται για διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η τουριστική αγορά τμη-ματοποιείται, διαφοροποιείται ως προς τα χαρακτηριστικά της, επηρε-άζοντας τόσο τη ζήτηση όσο και την προσφορά .Ανάλογα με τα κίνητρα που οδηγούν στην πραγματοποίηση ταξιδιώνγίνεται και η τμηματοποίηση της αγοράς: για παράδειγμα, το επαγγελ-ματικό ταξίδι το οποίο με τη σειρά του τμηματοποιείται σε επιμέρους(π.χ. συνέδρια, εκθέσεις κ.λπ.), το περιηγητικό ταξίδι, το ταξίδι αναψυ-

χής, το ταξίδι για θρησκευτικούς και προσκυνηματικούς λόγους, οιαθλητικές δραστηριότητες, το ταξίδι για λόγους υγείας. Οι δυνατότητεςγια δραστηριότητες αναψυχής είναι πολλές και ως εκ τούτου ένα ταξίδιδιακοπών δεν έχει πλέον τη μορφή που είχε τις προηγούμενες δεκαε-τίες αλλά προσφέρεται για το συνδυασμό επιμέρους προτιμήσεων καιεπιλογών. Γι’ αυτό και οι έρευνες που σχετίζονται με την τουριστικήανάπτυξη προσπαθούν να διακρίνουν τις νέες τάσεις και τα κίνητρα ταοποία καταγράφονται για τους σύγχρονους τουρίστες καταναλωτές.Οι βασικοί παράγοντες που εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να δια-μορφώνουν την τουριστική βιομηχανία (Deloitte και NYU, 2005) είναι:• Ταυτότητα – Ανάδειξη της τουριστικής ταυτότητας (branding):οι ταξιδιώτες γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί σε ζητήματα πουσχετίζονται με το «όνομα» και δίνουν σημασία στην εμπειρίατου ταξιδιού και όχι απλώς στις φυσικές ομορφιές του κάθεπροορισμού. Η λογική των αναδυόμενων προορισμών έχειστηριχτεί σε αυτή τη φιλοσοφία, προσφέροντας από ήλιο καιθάλασσα έως δυνατότητες για αγορές σε πολυτελή εμπορικάκέντρα, αθλητικές δραστηριότητες, σκι κ.ο.κ.32 / ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

• Νέες αγορές – Επίδραση των αναδυόμενων αγορών (π.χ. Κί-νας, Ινδίας, κρατών Περσικού Κόλπου), στις διεθνείς τουριστι-κές εξελίξεις: οι αγορές αυτές προσφέρουν και δυνατότητες γιαανάπτυξη οικιστικών συγκροτημάτων ως εξοχικών κατοικιών,γεγονός που ανοίγει μια νέα αγορά και δημιουργεί ζήτηση γιαπαρεμφερή προϊόντα (condo hotels, buy for use and let κ.λπ.).• Ανθρώπινο δυναμικό – Δημογραφικές αλλαγές: διάφορες κοι-νωνικοπολιτικές συνθήκες (όπως πρόωρη συνταξιοδότηση καιπερισσότερος ελεύθερος χρόνος) δίνουν τη δυνατότητα σε ηλι-κιακές ομάδες άνω των 50 ετών να δραστηριοποιούνται τουρι-στικά, αποτελώντας βασικότατη αγορά-στόχο.• Τεχνολογία – Ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας: δηλαδή εφαρ-μογή νέων τεχνολογικών συστημάτων και ευρεία χρήση τουΔιαδικτύου διαμορφώνουν τη σύγχρονη τουριστική αγορά.Η αύξηση του ελεύθερου χρόνου στις σύγχρονες (βιομηχανικές) κοι-νωνίες, το αυξανόμενο διαθέσιμο εισόδημα, οι οργανωτικές αλλαγέςστη διαβίωση και την εργασία και οι πολλαπλές ανάγκες και επιλογέςγια προορισμούς έχουν επηρεάσει και με έναν άλλο τρόπο την τουρι-στική αγορά οδηγώντας ακόμη περισσότερο σε τμηματοποίηση καιεξειδίκευση στους προορισμούς. Ο σύγχρονος τουρίστας-επισκέπτηςδιαθέτει τον ελεύθερο χρόνο του για αναψυχή σε πολλές μικρότερεςπεριόδους διάσπαρτες στη διάρκεια του έτους και όχι σε μια ενιαίαχρονική περίοδο (π.χ. για θερινές διακοπές), όπως στο παρελθόν.Επομένως, η παραμονή σε έναν προορισμό μειώνεται αλλά πολλα-πλασιάζονται οι προορισμοί επίσκεψης-διαμονής (π.χ. για σκι το χει-μώνα, εκδρομές στη φύση την άνοιξη ή το φθινόπωρο, στη θάλασσακαι σε παραλίες το καλοκαίρι κ.λπ.) σε μια αναζήτηση πολλαπλών«εμπειριών» στη διάρκεια του έτους, συχνά και σε συνδυασμό μεεπαγγελματικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες. Οι αλλαγές αυτές στησυμπεριφορά επηρεάζουν πολλαπλά την τουριστική αγορά τόσο ωςπρος τη μέση διάρκεια παραμονής όσο και ως προς την εποχικότητααλλά και τον ανταγωνισμό και τη διάχυση της ζήτησης στο χώρο.