Andrew NagorskiΟΙ

ΚΥΝΗΓΟΙΤΩΝ ΝΑΖI

Πρόλογος: Στράτος Ν. Δορδανάς

Η καταδίωξη των εγκληματιών

του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου

Ο Andrew Nagorski είναι βραβευμένος δημοσιογράφος –έχει τιμηθεί τρεις φορές με το Overseas Press Club– και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Σκοτία από πολωνούς γονείς, ωστόσο η οικογένειά του μετακόμισε σύντομα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τότε ο Nagorski δεν έχει πάψει να μετακινείται. Στη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του στο Newsweek, διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού στο Χονγκ Κονγκ, στη Μόσχα, στη Ρώμη, στη Βόννη, στη Βαρσοβία και στο Βερολίνο. Έχει γράψει πέντε ακόμα βιβλία καθώςκαι άρθρα για πληθώρα εντύπων. Ζει στο Σεντ Ογκουστίν της Φλόριντα.Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίοτου Μόσχα 1941.

Για να μάθετε περισσότερα:www.andrewnagorski.com.Twitter @andrewnagorski

Σήμερα, πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, το κυνήγι των Ναζί φτάνει στο τέλος του. Οι καταζητούμενοι και οι διώκτες τους είναι ελάχιστοι. Τώρα η ιστορία τους μπορεί και πρέπει να ειπωθεί.

Μετά τη Δίκη της Νυρεμβέργης και την αρχή του Ψυχρού Πο­λέμου, ο κόσμος έπαψε να ενδιαφέρεται για τη δίωξη των Ναζί. Πολλοί χαμηλόβαθμοι εγκληματίες εξαφανίστηκαν ανάμεσα στα εκατομμύρια των ανθρώπων που προσπαθούσαν να ξανα­φτιάξουν τη ζωή τους σε μια νέα Ευρώπη, ενώ εκείνοι που ένιω­θαν ότι κινδύνευαν περισσότερο εγκατέλειψαν την ήπειρο. Μέσα από δημοσιογραφική έρευνα, προφορικές μαρτυρίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το βιβλίο αυτό αφηγείται την ιστο­ρία μιας μικρής ομάδας ατόμων που αναζήτησαν τους δράστες ως τα πέρατα του κόσμου, αποφασισμένοι να μην αφήσουν τις θηριωδίες τους ατιμώρητες.Ο Andrew Nagorski καταγράφει με μοναδική αφηγηματική δει­νότητα, που άλλοτε σοκάρει και άλλοτε συναρπάζει, τις έρευνες φημισμένων κυνηγών Ναζί, όπως του Σιμόν Βίζενταλ, της Μπεά­τε και του Σερζ Κλαρσφέλντ, αλλά και το έργο εκείνων που δούλευαν στη σκιά, όπως του αμερικανού Μπέντζαμιν Φέρεντς, αρχιεισαγγελέα στη «μεγαλύτερη δίκη ανθρωποκτονίας στην Ιστορία», και του Γουίλιαμ Ντένσον, που καταδίκασε τους πιο διαβόητους φύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η δράση τους και η φιλοσοφία δικαίου που πρεσβεύουν αποτελούν πα­ρακαταθήκη για κάθε λαό, ιδιαίτερα σε ταραγμένους καιρούς.

Μια βαθυστόχαστη, σαρωτική εξιστόρηση της αδυσώπητης αναζήτησης για δικαιοσύνη.

The Washington Post

ISBN: 978-618-03-0697-2

ΒΟΗΘ. ΚΩΔ.: 80697

Andre

w Na

gorsk

iΟΙ

ΚΥΝ

ΗΓΟΙ

ΤΩΝ

ΝΑΖ

I

Καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλου:Redoine Amzlan

Οι Κυνηγοί των Ναζί δεν είναι μια εξωραϊσμένη ιστορία της μεταπολεμικής επιστροφής της Ευρώπης από την κόλαση αλλά στην ουσία μια υπενθύμιση ότι η εποχή της βαρβαρότητας δεν έπρεπε και δεν μπορούσε να τερματιστεί χωρίς την Ύβρη να ακολουθεί η Νέμεσις.Δεν ήταν καθόλου αυτονόητη αυτή η εξέλιξη και διόλου αναμενόμενη όταν τον Μάιο του 1945 τα όπλα σίγησαν. […]Η κληρονομιά που αφήνουν οι κυνηγοί αυτοί πίσω τους θα αποτελεί «κτήμα ες αεί» για τις επερχόμενες γενιές.

από τον πρόλογο τουΣτράτου Ν. Δορδανά

Ο κόσμος πρόδωσε τα θύματα όχι μόνοστη διάρκεια του Ολοκαυτώματος αλλάκαι αργότερα, καθώς επέτρεψε στους δράστες να συνεχίσουν τη ζωή τους ανενόχλητοι. Λίγοι αποφασισμένοι κυνηγοί Ναζί προσπάθησαν να αποδώσουν δικαιοσύνη. Αυτή είναι η ιστορία τους.

Alan Dershowitz,νομικός και συγγραφέας

Ένα έξοχο, πλήρως κατατοπιστικό βιβλίο που καθηλώνει τον αναγνώστη.

The Wall Street Journal

Το βιβλίο του Nagorski διηγείται μια νέα οδύσσεια· μια ιστορία άγριας αποφασιστικότητας, ενίοτε απερίσκεπτης συμπεριφοράς και αμείλικτης καταδίωξης.

Goodreads

Ένα συγκλονιστικό ανάγνωσμα.

Kirkus reviews

© A

ND

REW

RU

DA

KO

V

7388_The Nazi hunters_140x205.indd 1-5 14/11/2016 11:34

9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος στην ελληνική έκδοση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Οι χαρακτήρες του έργου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

1 . Το έργο του δημίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2 . «Οφθαλμόν αντί οφθαλμού» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3 . Κοινός σχεδιασμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

4 . Ο Κανόνας του Πιγκουίνου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

5 . Προστάτης του αδελφού μου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

6 . Παραβλέποντας το Κακό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

7 . «Ανόητοι της ίδιας νοοτροπίας» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

8 . «Un momentito, sen~or» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235

9 . «Εν ψυχρώ» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

10 . «Ασήμαντοι» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

11 . Ένα αξέχαστο χαστούκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

12 . «Υποδειγματικοί πολίτες» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381

13 . Ως τη Λα Παζ και πάλι πίσω . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419

14 . Τα ψεύδη του προέδρου για τον πόλεμο . . . . . . . . . . . . . . . . 437

15 . Κυνηγώντας φαντάσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473

16 . Το κλείσιμο του κύκλου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 497

Ευχαριστίες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535

Βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541

Φωτογραφικές άδειες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555

Ευρετήριο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557

37

ΚΕΦΑΛΑΙO 1

Το έργο του δημίου

«Ο σύζυγός μου ήταν στρατιωτικός σε όλη του τη ζωή. Δικαιούνταν

να πεθάνει σαν στρατιωτικός. Το ζήτησε αυτό. Προσπάθησα να

του το εξασφαλίσω. Μόνο αυτό. Να πεθάνει με κάποια τιμή»1.

Η χήρα γερμανού στρατηγού ο οποίος απαγχονίστηκε,

απευθυνόμενη σε αμερικανό δικαστή στη Νυρεμβέργη .

Από το θεατρικό έργο Η δίκη της Νυρεμβέργης του Άμπι Μαν,

που ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ το 2001 .

Στις 16 Οκτωβρίου 1946 εκτελέστηκαν δέκα από τους δώδεκα επι-

φανείς Ναζί που το Διεθνές Στρατοδικείο είχε καταδικάσει σε θάνα-

το δι’ απαγχονισμού .2 Η αγχόνη είχε κατασκευαστεί βιαστικά στο

γυμναστήριο της φυλακής της Νυρεμβέργης, εκεί όπου τρεις μέρες

πριν αμερικανοί δεσμοφύλακες είχαν παίξει έναν αγώνα μπάσκετ .

1 Abby Mann, Judgment at Nuremberg, 62 .

2 Οι λεπτομέρειες των εκτελέσεων προέρχονται κυρίως από τον Κίνγκσμπερι

Σμιθ, τον δημοσιογράφο που ήταν παρών . Η πλήρης αναφορά του: http://law2 .

umkc .edu/faculty/projects/ftrials/nuremberg/NurembergNews10_16_46 .html .

Πρόσθετες πληροφορίες δίνονται από τον Γουίτνεϊ Ρ . Χάρις, έναν δικηγόρο που

ανήκε στο αμερικανικό επιτελείο στη Νυρεμβέργη και ορίστηκε από τον δικαστή

Ρόμπερτ Χ . Τζάκσον να τον εκπροσωπήσει στο δικαστικό μέγαρο τη νύχτα της 15ης

προς 16η Οκτωβρίου, όταν έγιναν οι απαγχονισμοί . Η αφήγησή του υπάρχει στο

βιβλίο του Tyranny on Trial: The Evidence at Nuremberg, 485-88 .

38

Ο Μάρτιν Μπόρμαν, το δεξί χέρι του Αδόλφου Χίτλερ που διέ-

φυγε από το καταφύγιό του στο Βερολίνο τις τελευταίες μέρες του

πολέμου και μετά εξαφανίστηκε, ήταν ο μόνος από τους δώδεκα που

καταδικάστηκε ερήμην .

Πρώτος θα απαγχονιζόταν ο Χέρμαν Γκέρινγκ, ο ανώτερος στην

ιεραρχία Ναζί . Είχε υπηρετήσει τον Χίτλερ από διάφορες θέσεις,

ανάμεσα στις οποίες αυτές του προέδρου του Κοινοβουλίου και του

αρχηγού της Πολεμικής Αεροπορίας, και φιλοδοξούσε να διαδεχθεί

τον Φίρερ . Η ετυμηγορία του δικαστηρίου περιέγραφε καθαρά τον

σαφή ρόλο του: «Δεν υπάρχει κανένα ελαφρυντικό . Γιατί ο Γκέρινγκ

ήταν συχνά, σχεδόν πάντα, η κινητήρια δύναμη, ήταν αμέσως μετά

τον αρχηγό του . Ήταν ο κύριος υποκινητής του πολέμου, ως πολιτι-

κός και στρατιωτικός ηγέτης . Ήταν ο διευθυντής του προγράμματος

καταναγκαστικής εργασίας και ο εμπνευστής του σχεδίου καταστολής

των Εβραίων και άλλων φυλών στη Γερμανία και στο εξωτερικό .

Όλα αυτά τα εγκλήματα τα ομολόγησε ανοιχτά» .3

Όμως ο Γκέρινγκ ξέφυγε από τον δήμιο δαγκώνοντας μια κά-

ψουλα κυανίου λίγο πριν αρχίσουν οι απαγχονισμοί . Δύο εβδο-

μάδες νωρίτερα είχε επιστρέψει στο κελί του, μετά την ανάγνωση

των ετυμηγοριών, «με το πρόσωπό του χλωμό και παγωμένο, και

με τα μάτια του γουρλωμένα»4 σύμφωνα με τον Γκ . Μ . Γκίλμπερτ,

τον ψυχίατρο της φυλακής που ήταν εκεί για να δει τους καταδι-

κασθέντες . «Τα χέρια του έτρεμαν παρά την προσπάθειά του να

δείχνει απαθής»5 ανέφερε ο Γκίλμπερτ . «Τα μάτια του ήταν υγρά

και είχε λαχανιάσει, προσπαθούσε να αντισταθεί σε έναν νευρικό

κλονισμό» .

3 Telford Taylor, The Anatomy of the Nuremberg Trials: A Personal Memoir, 588 .

4 G . M . Gilbert, Nuremberg Diary, 431 .

5 Ό .π .

Το έργο του δημίου | 39

Εκείνο που εξόργισε πολύ τον Γκέρινγκ και μερικούς άλλους

ήταν η μέθοδος της εκτέλεσης . Ο δεκανέας Χάρολντ Μπέρσον, ένας

εικοσιτετράχρονος από το Μέμφις που του είχαν αναθέσει το κα-

θήκον να δίνει αναφορά για τη δίκη και να γράφει καθημερινά

ανταποκρίσεις για τις εκπομπές του Armed Forces Network, θυμά-

ται: «Εκείνο που ήθελε περισσότερο από καθετί άλλο να προστα-

τέψει ο Γκέρινγκ ήταν η στρατιωτική τιμή του . Είχε δηλώσει αρκε-

τές φορές ότι μπορούσαν να τον βγάλουν έξω και να τον στήσουν

στο εκτελεστικό απόσπασμα, να τον σκοτώσουν σαν στρατιωτικό,

δεν θα είχε κανένα πρόβλημα μ’ αυτό . Γιατί πίστευε πως ο απαγ-

χονισμός ήταν το χειρότερο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν σε

έναν στρατιωτικό» .6

Ο Φριτς Ζάουκελ, που επέβλεπε το πρόγραμμα καταναγκαστικής

εργασίας, είχε κι αυτός την ίδια αντίδραση . «Θάνατος δι’ απαγχονι-

σμού – αυτό, αν μη τι άλλο, δεν μου άξιζε» διαμαρτυρήθηκε . «Ο

θάνατος… εντάξει – αλλά αυτό… Αυτό δεν μου άξιζε» .7

Ο στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ και ο υπαρχηγός του στρατηγός

Άλφρεντ Γιοντλ έκαναν έκκληση να μην τους εκτελέσουν δι’ απαγ-

χονισμού . Ζήτησαν εκτελεστικό απόσπασμα, το οποίο θα τους πρό-

σφερε, όπως είπε ο Κάιτελ, «τον θάνατο που δικαιούται ο στρατιώ-

της σε όλους τους στρατούς του κόσμου εφόσον του επιβληθεί η

εσχάτη των ποινών»8 . Ο ναύαρχος Έριχ Ρέντερ είχε καταδικαστεί

σε ισόβια κάθειρξη, αλλά ζήτησε από το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγ-

χου «να μετατρέψει την ποινή του σε θάνατο διά τυφεκισμού, επι-

δεικνύοντας έλεος»9 . Σύμφωνα με αναφορές, η Έμιλι Γκέρινγκ ισχυ-

ρίστηκε αργότερα ότι ο σύζυγός της σκόπευε να χρησιμοποιήσει την

6 Συνέντευξη του Χάρολντ Μπέρσον στον συγγραφέα .

7 Telford Taylor, 600 .

8 Ό .π ., 602 .

9 Ό .π .

40

κάψουλα κυανίου μόνο «αν απορριπτόταν το αίτημά του να τον

τουφεκίσουν»10 .

Έτσι, απέμειναν δέκα άντρες για τον δήμιο, τον επιλοχία του

αμερικανικού Στρατού Τζον Κ . Γουντς . Ο Χέρμαν Ομπερμάγερ11,

ένας νεαρός εβραίος στρατιώτης που είχε συνεργαστεί με τον Γουντς

στο τέλος του πολέμου, παρέχοντάς του βασικά υλικά όπως ξύλο και

σχοινί για τις αγχόνες σε προηγούμενες εκτελέσεις, θυμάται ότι ο

εύσωμος τριανταπεντάχρονος δήμιος από το Κάνσας «αψηφούσε

όλους τους κανονισμούς, δεν γυάλιζε τα παπούτσια του και δεν ξυ-

ριζόταν» .

Η εμφάνιση του Γουντς ήταν προσχεδιασμένη . «Η στολή του ήταν

πάντα απεριποίητη» προσθέτει ο Ομπερμάγερ . «Το παντελόνι του

ήταν πάντα βρόμικο και ασιδέρωτο, το σακάκι του έδειχνε σαν να

κοιμόταν μ’ αυτό επί εβδομάδες, τα διακριτικά του επιλοχία ήταν

απλώς πιασμένα στο μανίκι του με μια κίτρινη κλωστή στις άκρες,

και το δίκοχό του ήταν τσαλακωμένο και βαλμένο πάντα στραβά» .

Ο Γουντς ήταν ο μοναδικός αμερικανός δήμιος στον ευρωπαϊκό

χώρο, και ισχυριζόταν ότι είχε απαγχονίσει 347 άτομα12 μέχρι εκεί-

νο το σημείο στη δεκαπεντάχρονη καριέρα του· ανάμεσα στα προη-

γούμενα θύματά του στην Ευρώπη ήταν και αρκετοί αμερικανοί

στρατιωτικοί που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο για φόνο και βιασμό,

καθώς και Γερμανοί που είχαν κατηγορηθεί ότι σκότωσαν πιλότους

10 Ό .π ., 623 .

11 Όλες οι φράσεις του Ομπερμάγερ προέρχονται από δύο πηγές: τη συνέντευξή

του στον συγγραφέα και το άρθρο του «Clean, Painless and Traditional», στο τεύχος

Δεκεμβρίου 1946 του λογοτεχνικού περιοδικού Dartmouth Jack-O-Lantern, του κολε-

γίου του Ντάρτμουθ .

12 Ann Tusa & John Tusa, The Nuremberg Trial, 487 . Άλλοι αμφισβητούν αυτό τον

αριθμό . Βλέπε για παράδειγμα: http://thefifthfield .com/biographical-sketches/

john-c-woods/ .

Το έργο του δημίου | 41

των Συμμάχων των οποίων είχε καταρριφθεί το αεροπλάνο ή για

άλλα εγκλήματα πολέμου . Αυτός «ο αλκοολικός, ο πρώην αλήτης»,

με «τα στραβά κίτρινα δόντια, τη δύσοσμη αναπνοή και τον βρόμικο

λαιμό», όπως λέει ο Ομπερμάγερ, ήξερε ότι μπορούσε να αδιαφορεί

για την απαράδεκτη εμφάνισή του επειδή οι ανώτεροί του χρειάζονταν

τις υπηρεσίες του .

Και πουθενά δεν τις χρειάζονταν περισσότερο από ό,τι στη Νυ-

ρεμβέργη, όπου ξαφνικά ο Γουντς έγινε «ένας από τους πιο σημαντι-

κούς ανθρώπους στον κόσμο», όπως σημειώνει ο Ομπερμάγερ . Παρ’

όλα αυτά, δεν έδειχνε καμία νευρικότητα καθώς εκτελούσε το καθή-

κον που του είχαν αναθέσει .

Στο γυμναστήριο είχαν κατασκευάσει τρεις ξύλινες αγχόνες, βαμ-

μένες μαύρες . Αυτό τους επέτρεπε να χρησιμοποιούν τις δύο εναλλάξ,

κρατώντας την τρίτη σε εφεδρεία μήπως πάθαινε κάποια βλάβη ο

μηχανισμός των άλλων . Κάθε αγχόνη είχε δεκατρία σκαλοπάτια, και

τα σχοινιά κρέμονταν από ένα οριζόντιο δοκάρι που στηριζόταν σε

δύο κατακόρυφα . Σε κάθε απαγχονισμό χρησιμοποιούσαν καινούρ-

γιο σχοινί . Όπως γράφει ο Κίνγκσμπερι Σμιθ, δημοσιογράφος που

ήταν παρών, «Με το τράβηγμα του μοχλού, το θύμα έπεφτε και χα-

νόταν στο εσωτερικό της ξύλινης κατασκευής . Το κάτω μέρος της

ήταν καλυμμένο με σανίδες από τις τρεις πλευρές, ενώ στην τέταρτη

έπεφτε μια σκούρα κουρτίνα από καμβά, ώστε να μη βλέπει κανείς

την επιθανάτια πάλη των ανθρώπων που κρέμονταν από το σχοινί

με σπασμένο λαιμό» .

Στη 1 .11 π .μ . έφεραν στο γυμναστήριο τον πρώτο από τους κα-

ταδικασθέντες, τον Γιοάχιμ φον Ρίμπεντροπ, τον υπουργό Εξωτερι-

κών του Χίτλερ . Το αρχικό σχέδιο απαιτούσε να συνοδεύουν οι

φύλακες τους κρατούμενους από το κελί τους ως την αγχόνη χωρίς

χειροπέδες, αλλά μετά την αυτοκτονία του Γκέρινγκ οι κανονισμοί

είχαν αλλάξει . Όταν μπήκε ο Ρίμπεντροπ, τα χέρια του ήταν δεμένα

42

με χειροπέδες, οι οποίες στη συνέχεια αντικαταστάθηκαν από έναν

δερμάτινο ιμάντα .

Αφού ανέβηκε στην αγχόνη, «ο πρώην μάγος της διπλωματίας

των Ναζί», όπως τον περιγράφει δηκτικά ο Σμιθ, δήλωσε μπροστά

στους συγκεντρωμένους μάρτυρες: «Ο Θεός να προστατεύει τη Γερ-

μανία» . Του επέτρεψαν μάλιστα να κάνει και μια πρόσθετη σύντομη

δήλωση, και τότε ο άνθρωπος εκείνος, που είχε παίξει κρίσιμο ρόλο

στην εξαπόλυση των διαδοχικών επιθέσεων της Γερμανίας στις άλ-

λες χώρες, είπε: «Η τελευταία μου επιθυμία είναι να συνειδητο-

ποιήσει η Γερμανία την οντότητά της και να επιτευχθεί η αλληλο-

κατανόηση ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση . Εύχομαι να επικρα-

τήσει ειρήνη στον κόσμο» .

Μετά ο Γουντς τού πέρασε μια μαύρη κουκούλα στο κεφάλι, προ-

σάρμοσε το σχοινί και τράβηξε τον μοχλό που άνοιγε την καταπακτή,

στέλνοντας τον Ρίμπεντροπ στον θάνατο .

Δύο λεπτά αργότερα έφεραν στο γυμναστήριο τον στρατάρχη Κάι-

τελ . Ο Σμιθ σημειώνει ότι «ήταν ο πρώτος στρατιωτικός ηγέτης που

θα εκτελούνταν με βάση μια νέα αρχή του διεθνούς δικαίου, ότι οι

κατ’ επάγγελμα στρατιωτικοί, όταν διεξάγουν επιθετικούς πολέμους

και επιτρέπουν να διαπραχθούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας,

δεν μπορούν να αποφύγουν την τιμωρία ισχυριζόμενοι ότι εκτελού-

σαν πιστά τις εντολές ανωτέρων τους» .

Ο Κάιτελ διατήρησε το στρατιωτικό του ύφος μέχρι το τέλος .

Κοιτάζοντας τους παριστάμενους από την αγχόνη πριν τοποθετηθεί

η θηλιά στον λαιμό του, μίλησε δυνατά και καθαρά, χωρίς ενδείξεις

νευρικότητας . «Καλώ τον παντοδύναμο Θεό να δείξει έλεος στον

γερμανικό λαό» είπε . «Πριν από μένα πάνω από δύο εκατομμύρια

γερμανοί στρατιώτες έπεσαν για την πατρίδα . Τώρα ακολουθώ τους

γιους μου – όλα για τη Γερμανία» .

Ενώ ο Ρίμπεντροπ και ο Κάιτελ κρέμονταν ακόμη από τα σχοινιά,

Το έργο του δημίου | 43

έγινε μια παύση στη διαδικασία . Ένας αμερικανός στρατηγός που

εκπροσωπούσε το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου επέτρεψε στα τριά-

ντα περίπου άτομα που ήταν στο γυμναστήριο να καπνίσουν . Σχεδόν

όλοι άναψαν αμέσως τσιγάρο .

Ένας αμερικανός και ένας ρώσος γιατρός, εφοδιασμένοι με στη-

θοσκόπια, πέρασαν πίσω από τις κουρτίνες για να πιστοποιήσουν

τον θάνατο των θυμάτων . Όταν βγήκαν, ο Γουντς ανέβηκε πάλι τα

σκαλοπάτια της πρώτης αγχόνης, έβγαλε ένα μαχαίρι που είχε στο

πλάι της ζώνης του και έκοψε το σχοινί . Μετά το πτώμα του Ρίμπε-

ντροπ, που το κεφάλι του ήταν σκεπασμένο ακόμη με τη μαύρη κου-

κούλα, μεταφέρθηκε με φορείο σε μια γωνιά του γυμναστηρίου που

ήταν αποκλεισμένη με μια μαύρη κουρτίνα από καμβά . Η ίδια δια-

δικασία ακολουθήθηκε για όλα τα πτώματα .

Όταν τελείωσε το διάλειμμα, ένας αμερικανός συνταγματάρχης

έδωσε την εντολή: «Σβήστε τα τσιγάρα, παρακαλώ, κύριοι» .

Στη 1 .36 ήταν η σειρά του Ερνστ Κάλτενμπρουνερ, του αυστρια-

κού αρχηγού των Ες Ες που είχε διαδεχθεί τον δολοφονημένο

Ράινχαρντ Χάιντριχ ως επικεφαλής του Κεντρικού Γραφείου Ασφα-

λείας του Ράιχ (RSHA), της υπηρεσίας που επέβλεπε τους μαζικούς

φόνους, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και κάθε είδους διωγμούς .

Ανάμεσα σε εκείνους που έδιναν αναφορά στον Κάλτενμπρουνερ

ήταν ο Άντολφ Άιχμαν, ο επικεφαλής του Τμήματος Εβραϊκών Υπο-

θέσεων του RSHA, υπεύθυνος για την επίτευξη της Τελικής Λύσης,

και ο Ρούντολφ Ες, ο διοικητής του Άουσβιτς .

Τα αμερικανικά στρατεύματα είχαν εντοπίσει τον Κάλτενμπρουνερ

στο κρησφύγετό του στις Αυστριακές Άλπεις στο τέλος του πολέμου .

Όμως ήταν ακόμη άγνωστο πού βρισκόταν ο Άιχμαν . Ο Ες, που είχε

αιχμαλωτιστεί από τους Βρετανούς στη βόρεια Γερμανία, κατέθεσε

στη Δίκη της Νυρεμβέργης, αλλά αργότερα θα ένιωθε κι αυτός στον

λαιμό του τη θηλιά ενός άλλου δημίου .

44

Όμως στην αγχόνη ο Κάλτενμπρουνερ εξακολουθούσε να επιμέ-

νει13 σε αυτό που είχε πει ήδη και στον αμερικανό ψυχίατρο Γκίλ-

μπερτ, ότι δεν ήξερε τίποτα για τα εγκλήματα για τα οποία τον κατη-

γορούσαν . «Αγαπώ τον γερμανικό λαό μου και τη γη των προγόνων

μου με όλη μου την καρδιά . Έκανα το καθήκον μου σεβόμενος τους

νόμους του λαού μου, και λυπάμαι για το γεγονός ότι οι ηγέτες του

αυτή την περίοδο δεν ήταν στρατιωτικοί και για τη διάπραξη εγκλη-

μάτων τα οποία δεν γνώριζα» .

Καθώς ο Γουντς εμφάνισε τη μαύρη κουκούλα για να του την περά-

σει στο κεφάλι, ο Κάλτενμπρουνερ πρόσθεσε: «Γερμανία, καλή τύχη» .

Ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ένα από τα παλαιότερα μέλη του Ναζι-

στικού Κόμματος, και ντε φάκτο «αρχιερέας» του φρικτού ρατσιστικού

«πολιτισμικού» δόγματός του, εκτελέστηκε πιο γρήγορα από όλους .

Όταν τον ρώτησαν αν είχε να κάνει καμιά τελευταία δήλωση, δεν

απάντησε . Αν και ήταν δηλωμένος άθεος, τον συνόδευε ένας προ-

τεστάντης στρατιωτικός ιερέας, που προσευχόταν δίπλα του όταν ο

Γουντς τράβηξε τον μοχλό .

Μετά από άλλο ένα σύντομο διάλειμμα, έφεραν τον Χανς Φρανκ,

τον γενικό διοικητή (γκαουλάιτερ) της κατεχόμενης Πολωνίας . Σε

αντίθεση με τους άλλους, όταν ανακοινώθηκε η θανατική ποινή του

είχε πει στον Γκίλμπερτ: «Την άξιζα και την περίμενα»14 . Κατά τη

φυλάκισή του, είχε ασπαστεί τον ρωμαιοκαθολικισμό . Ήταν ο μόνος

από τους δέκα που μπήκε στο γυμναστήριο χαμογελώντας . Ξεροκα-

τάπινε συχνά, κάτι που πρόδιδε τη νευρικότητά του, αλλά όπως

αναφέρει ο Σμιθ, «έδινε την εντύπωση ότι ένιωθε ανακούφιση στην

ιδέα ότι θα εξιλεωνόταν για τις φρικτές πράξεις του» . Τα τελευταία

λόγια του Φρανκ φαινόταν να επιβεβαιώνουν αυτή την ερμηνεία:

13 Gilbert, 255 .

14 Ό .π ., 432 .

Το έργο του δημίου | 45

«Σας είμαι ευγνώμων για την ευγενική μεταχείριση που είχα στη

διάρκεια της φυλάκισής μου και ζητώ από τον Θεό να με δεχτεί κοντά

του με ευσπλαχνία» .

Ο επόμενος ήταν ο Βίλχελμ Φρικ, ο υπουργός Εσωτερικών του

Χίτλερ . Το μόνο που είχε να πει ήταν: «Ζήτω η αιώνια Γερμανία» .

Στις 2 .12, σημειώνει ο Σμιθ, έφεραν στην αγχόνη εκείνο τον

«άσχημο νανόμορφο ανθρωπάκο», τον Γιούλιους Στράιχερ, αρχισυ-

ντάκτη και εκδότη της εφημερίδας του Ναζιστικού Κόμματος Der

Stürmer, που τα άρθρα της έσταζαν δηλητήριο . Οι συσπάσεις του

προσώπου του ήταν εμφανείς . Όταν του ζητήθηκε να δηλώσει την

ταυτότητά του, φώναξε: «Χάιλ Χίτλερ!» .

Επιτρέποντας στον εαυτό του μια σπάνια αναφορά στα προσω-

πικά του συναισθήματα, ο Σμιθ ομολογεί: «Η στριγκιά κραυγή μού

προκάλεσε ένα ρίγος στη ραχοκοκαλιά» .

Καθώς έσπρωχναν τον Στράιχερ στην κορυφή της αγχόνης για

να τον τοποθετήσουν στη θέση του μπροστά στον Γουντς, ο νανό-

μορφος ανθρωπάκος κοίταξε άγρια τους μάρτυρες και ούρλιαξε

«Πουρίμ, 1946» . Παρομοίαζε, δηλαδή, την εκτέλεσή του με την

εβραϊκή γιορτή σε ανάμνηση της εκτέλεσης του Αμάν, του ανθρώπου

που σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη σκόπευε να εξοντώσει όλους

τους Εβραίους της Περσικής Αυτοκρατορίας .

Όταν τον ρώτησαν επισήμως αν ήθελε να πει κάτι τελευταίο, ο

Στράιχερ φώναξε: «Μια μέρα θα σας κρεμάσουν όλους οι Μπολσε-

βίκοι» .

Καθώς ο Γουντς τού έβαζε τη μαύρη κουκούλα στο κεφάλι, άκου-

σαν τον Στράιχερ να λέει: «Αντέλε, αγαπημένη μου γυναίκα» .

Όμως το δράμα δεν είχε τελειώσει . Η καταπακτή άνοιξε με έναν

δυνατό βρόντο, και ο Στράιχερ έπεσε στο κενό κλοτσώντας . Το σχοι-

νί τεντώθηκε κι άρχισε να ταλαντεύεται έντονα, και οι μάρτυρες τον

άκουσαν να βογκά . Ο Γουντς κατέβηκε από την πλατφόρμα και εξα-

46

φανίστηκε πίσω από τη μαύρη κουρτίνα που έκρυβε τον κρεμασμέ-

νο . Ξαφνικά τα βογκητά σταμάτησαν και το σχοινί έπαψε να κινείται .

Ο Σμιθ και οι άλλοι μάρτυρες ήταν σίγουροι ότι ο Γουντς άρπαξε τον

Στράιχερ και τον τράβηξε κάτω με δύναμη, στραγγαλίζοντάς τον .

Είχε πάει κάτι στραβά; Ή μήπως δεν ήταν τυχαίο όλο αυτό; Ο

υπολοχαγός Στάνλεϊ Τίλες, που του είχαν αναθέσει τον συντονι-

σμό των απαγχονισμών των εγκληματιών πολέμου της Νυρεμβέρ-

γης όπως και άλλων προηγουμένως, ισχυρίστηκε αργότερα ότι ο

Γουντς είχε βάλει σκόπιμα στραβά τη θηλιά στον λαιμό του Στράι-

χερ έτσι ώστε να μη σπάσει ο λαιμός του από την πτώση και να

χρειαστεί να τον στραγγαλίσει . «Όλοι στην αίθουσα είχαν παρα-

κολουθήσει τα καμώματα του Στράιχερ, μαζί μ’ αυτούς και ο

Γουντς . Ήξερα ότι ο Γουντς μισούσε τους Γερμανούς… και είδα το

πρόσωπό του να κοκκινίζει και τα σαγόνια του να σφίγγονται»15

έγραψε, προσθέτοντας ότι η πρόθεση του Γουντς ήταν ξεκάθαρη .

«Είδα ένα αμυδρό χαμόγελο να απλώνεται στα χείλη του καθώς

τραβούσε τον μοχλό» .

Η πομπή των αμετανόητων συνεχίστηκε – και μαζί της συνεχί-

στηκαν και κάποιες φαινομενικές αναποδιές . Ο Ζάουκελ, ο άνθρω-

πος που επέβλεπε το τεράστιο πρόγραμμα καταναγκαστικής εργα-

σίας, ούρλιαξε προκλητικά: «Πεθαίνω αθώος . Η ποινή είναι άδικη .

Ο Θεός να προστατεύει τη Γερμανία και να την κάνει πάλι μεγάλη .

Ζήτω η Γερμανία! Ο Θεός να προστατεύει την οικογένειά μου» . Πέ-

φτοντας από την καταπακτή βόγκηξε κι αυτός δυνατά .

Ο Άλφρεντ Γιοντλ, ντυμένος με τη στολή της Βέρμαχτ και με τον

γιακά του πανωφοριού του μισοσηκωμένο, είπε μόνο: «Στέλνω τους

χαιρετισμούς μου σ’ εσένα, Γερμανία μου» .

15 Stanley Tilles & Jeffrey Denhart, By the Neck Until Dead: The Gallows of Nuremberg,

136 .

Το έργο του δημίου | 47

Ο τελευταίος από τους δέκα ήταν ο Άρτουρ Ζάις-Ίνκβαρτ, που

είχε βοηθήσει στην επικράτηση των Ναζί στην πατρίδα του την Αυ-

στρία και αργότερα είχε γίνει διοικητής της κατεχόμενης Ολλανδίας .

Αφού ανέβηκε στην αγχόνη κουτσαίνοντας λόγω στρεβλοποδίας,

δήλωσε και αυτός, όπως και ο Ρίμπεντροπ, υπέρμαχος της ειρήνης .

«Ελπίζω αυτή η εκτέλεση να είναι η τελευταία πράξη της τραγωδίας

του Β́ Παγκόσμιου πολέμου και ότι μετά το μάθημα που πήραμε από

τον παγκόσμιο πόλεμο θα υπάρχει ειρήνη και κατανόηση ανάμεσα

στους λαούς» είπε . «Πιστεύω στη Γερμανία» .

Στις 2 .45 έπεσε κι αυτός στην καταπακτή .

Ο Γουντς υπολόγισε ότι ο συνολικός χρόνος ανάμεσα στον πρώ-

το και τον δέκατο απαγχονισμό ήταν 103 λεπτά . «Έγινε γρήγορα η

δουλειά»16 δήλωσε αργότερα .

Ενώ τα σώματα των δύο τελευταίων καταδικασθέντων κρέμονταν

ακόμη από τα σχοινιά, οι φύλακες έφεραν ένα ενδέκατο πτώμα πάνω

σε φορείο . Ήταν σκεπασμένο με μια κουβέρτα του αμερικανικού Στρα-

τού, αλλά από κάτω της προεξείχαν δύο μεγάλα γυμνά πόδια και από

τη μια πλευρά κρεμόταν ένα χέρι με μαύρη μεταξωτή πιτζάμα .

Ένας συνταγματάρχης του Στρατού διέταξε να βγάλουν την κου-

βέρτα ώστε να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για το ποιο είναι το

πτώμα που πηγαίνει μαζί με τα άλλα . Το πρόσωπο του Χέρμαν Γκέ-

ρινγκ ήταν «ακόμη συσπασμένο από τον πόνο των τελευταίων στιγ-

μών αγωνίας και από την ύστατη προσπάθεια αντίστασης» γράφει ο

Σμιθ . «Τον σκέπασαν γρήγορα, και έτσι αυτός ο πολέμαρχος των

Ναζί, που κυλιόταν σαν Βοργίας μες στο αίμα και στην ομορφιά,

πέρασε πίσω από μια κουρτίνα από καμβά βρίσκοντας θέση στις

μαύρες σελίδες της Ιστορίας» .

16 Werner Maser, Nuremberg: A Nation on Trial, 255 .

Andrew NagorskiΟΙ

ΚΥΝΗΓΟΙΤΩΝ ΝΑΖI

Πρόλογος: Στράτος Ν. Δορδανάς

Η καταδίωξη των εγκληματιών

του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου

Ο Andrew Nagorski είναι βραβευμένος δημοσιογράφος –έχει τιμηθεί τρεις φορές με το Overseas Press Club– και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Σκοτία από πολωνούς γονείς, ωστόσο η οικογένειά του μετακόμισε σύντομα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τότε ο Nagorski δεν έχει πάψει να μετακινείται. Στη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του στο Newsweek, διετέλεσε διευθυντής του περιοδικού στο Χονγκ Κονγκ, στη Μόσχα, στη Ρώμη, στη Βόννη, στη Βαρσοβία και στο Βερολίνο. Έχει γράψει πέντε ακόμα βιβλία καθώςκαι άρθρα για πληθώρα εντύπων. Ζει στο Σεντ Ογκουστίν της Φλόριντα.Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίοτου Μόσχα 1941.

Για να μάθετε περισσότερα:www.andrewnagorski.com.Twitter @andrewnagorski

Σήμερα, πάνω από εβδομήντα χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, το κυνήγι των Ναζί φτάνει στο τέλος του. Οι καταζητούμενοι και οι διώκτες τους είναι ελάχιστοι. Τώρα η ιστορία τους μπορεί και πρέπει να ειπωθεί.

Μετά τη Δίκη της Νυρεμβέργης και την αρχή του Ψυχρού Πο­λέμου, ο κόσμος έπαψε να ενδιαφέρεται για τη δίωξη των Ναζί. Πολλοί χαμηλόβαθμοι εγκληματίες εξαφανίστηκαν ανάμεσα στα εκατομμύρια των ανθρώπων που προσπαθούσαν να ξανα­φτιάξουν τη ζωή τους σε μια νέα Ευρώπη, ενώ εκείνοι που ένιω­θαν ότι κινδύνευαν περισσότερο εγκατέλειψαν την ήπειρο. Μέσα από δημοσιογραφική έρευνα, προφορικές μαρτυρίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το βιβλίο αυτό αφηγείται την ιστο­ρία μιας μικρής ομάδας ατόμων που αναζήτησαν τους δράστες ως τα πέρατα του κόσμου, αποφασισμένοι να μην αφήσουν τις θηριωδίες τους ατιμώρητες.Ο Andrew Nagorski καταγράφει με μοναδική αφηγηματική δει­νότητα, που άλλοτε σοκάρει και άλλοτε συναρπάζει, τις έρευνες φημισμένων κυνηγών Ναζί, όπως του Σιμόν Βίζενταλ, της Μπεά­τε και του Σερζ Κλαρσφέλντ, αλλά και το έργο εκείνων που δούλευαν στη σκιά, όπως του αμερικανού Μπέντζαμιν Φέρεντς, αρχιεισαγγελέα στη «μεγαλύτερη δίκη ανθρωποκτονίας στην Ιστορία», και του Γουίλιαμ Ντένσον, που καταδίκασε τους πιο διαβόητους φύλακες στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η δράση τους και η φιλοσοφία δικαίου που πρεσβεύουν αποτελούν πα­ρακαταθήκη για κάθε λαό, ιδιαίτερα σε ταραγμένους καιρούς.

Μια βαθυστόχαστη, σαρωτική εξιστόρηση της αδυσώπητης αναζήτησης για δικαιοσύνη.

The Washington Post

ISBN: 978-618-03-0697-2

ΒΟΗΘ. ΚΩΔ.: 80697

Andre

w Na

gorsk

iΟΙ

ΚΥΝ

ΗΓΟΙ

ΤΩΝ

ΝΑΖ

I

Καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλου:Redoine Amzlan

Οι Κυνηγοί των Ναζί δεν είναι μια εξωραϊσμένη ιστορία της μεταπολεμικής επιστροφής της Ευρώπης από την κόλαση αλλά στην ουσία μια υπενθύμιση ότι η εποχή της βαρβαρότητας δεν έπρεπε και δεν μπορούσε να τερματιστεί χωρίς την Ύβρη να ακολουθεί η Νέμεσις.Δεν ήταν καθόλου αυτονόητη αυτή η εξέλιξη και διόλου αναμενόμενη όταν τον Μάιο του 1945 τα όπλα σίγησαν. […]Η κληρονομιά που αφήνουν οι κυνηγοί αυτοί πίσω τους θα αποτελεί «κτήμα ες αεί» για τις επερχόμενες γενιές.

από τον πρόλογο τουΣτράτου Ν. Δορδανά

Ο κόσμος πρόδωσε τα θύματα όχι μόνοστη διάρκεια του Ολοκαυτώματος αλλάκαι αργότερα, καθώς επέτρεψε στους δράστες να συνεχίσουν τη ζωή τους ανενόχλητοι. Λίγοι αποφασισμένοι κυνηγοί Ναζί προσπάθησαν να αποδώσουν δικαιοσύνη. Αυτή είναι η ιστορία τους.

Alan Dershowitz,νομικός και συγγραφέας

Ένα έξοχο, πλήρως κατατοπιστικό βιβλίο που καθηλώνει τον αναγνώστη.

The Wall Street Journal

Το βιβλίο του Nagorski διηγείται μια νέα οδύσσεια· μια ιστορία άγριας αποφασιστικότητας, ενίοτε απερίσκεπτης συμπεριφοράς και αμείλικτης καταδίωξης.

Goodreads

Ένα συγκλονιστικό ανάγνωσμα.

Kirkus reviews

© A

ND

REW

RU

DA

KO

V

7388_The Nazi hunters_140x205.indd 1-5 14/11/2016 11:34