Κεφάλαιο Έκτο: Η Ευρώπη των αντιφάσεων: επιστήμη ή μαγεία;

Δεμοιράκου Μαρία

«Αστρονόμος Κοπέρνικος: Συνομιλία με τον Θεό», ζωγραφικός πίνακας του Γιαν Ματέικο

1. Επιστήμη

Μεταμόρφωση επιστημών Πότε; Μέσα 15ου μέχρι 17ο αιώνες. Συνέπεια: προαναγγέλλουν την κατοπινή

Επιστημονική Επανάσταση Ρέμπραντ: Μάθημα ανατομίας του Δρ. Τουλπ, 1632, Λάδι σε μουσαμά, 169,5x216,5 εκ., Χάγη, Mauritshuis.

Η ελαιογραφία φιλοτεχνήθηκε το 1632 και αποτελεί ένα είδος ιστορικής καταγραφής των μαθημάτων ανατομίας που παραδόθηκαν τον Ιανουάριο του ίδιου έτους από τον καθηγητή ανατόμο Νικολάες Τουλπ.

Λόγιοι 14ου αιώνα•Δεσμευμένοι από τον σχολαστικισμό•Καθορισμένα όρια ελευθερίας στη σκέψη•Πίστη στον αλάνθαστο χαρακτήρα των επιστημονικών θεωρήσεων της αρχαιότητας

Ο άνθρωπος του 15 ου και μετά

•Παρατηρεί τον κόσμο που τον περιβάλλει: φύση, σύμπαν ανθρώπινο σώμα•Δημόσια μαθήματα ανατομίας σε πανεπιστημιακά αμφιθέατρα•Οι επιστήμονες αντιλαμβάνονται τις αδυναμίες και τους περιορισμούς τηςΑρχαίας επιστήμης •Κριτική αντιμετώπιση της αρχαίας επιστήμης.•Ανοιχτή επιστημονική εξέγερση , έθεσε τα θεμέλια της προσέγγισης του κόσμου•Ανθρώπινη Παρατήρηση και εμπειρία•Πρωταγωνιστές: Οι επιστημονικές Ακαδημίες , οι τοπικές ομάδες λογίων•Δευτερεύων ρόλος: Τα πανεπιστήμια

Ο Ουμανισμός στον χώρο των Φυσικών Επιστημών

1543: Κοπέρνικος, Περί της Κινήσεως

των Ουρανίων Σωμάτων

1543: Ανδρέας Βεσάλιος, Περί της

Λειτουργίας του Ανθρώπινου Σώματος

Ουίλιαμ Χάρβευ (1578-1637) Περί της

Κινήσεως της Καρδιάς

Χαρακτηριστικά των ουμανιστών φυσικών επιστημόνων

Φορείς του ουμανιστικού πνεύματος, που επιδίωκε την

αναβίωση της αρχαίας σκέψης

Το έργο τους έμελλε να υπονομεύσει το κύρος της αρχαίας

αυθεντίας

Κοπέρνικος: Οι μελέτες του

απομάκρυναν τις θεωρήσεις της γης από

το αριστοτελικό σύστημα

Βεζάλ και ΧάρβεϋΚατέδειξαν την ανεπάρκεια της

ιατρικής θεωρίας του Γαληνού

Νέα θεώρηση του ανθρώπου και του σύμπαντος

Κοπέρνικος και Γαλιλαίος

Αντιμετώπισαν την εχθρότητα της

Εκκλησίας.

Ουίλιαμ Χάρβεϋ

Γαλιλαίος

Κοπέρνικος

Οι συγκριτικές μελέτες του DNA δύο τριχών που βρέθηκαν σε βιβλίο το οποίο ανήκε στον Νικόλαο Κοπέρνικο και σε ένα δόντι από το κρανίο αγνώστου που βρέθηκε το 2005 στον καθεδρικό του Φρόμποργκ στη βόρεια Πολωνία, έδωσαν λύση στο μυστήριο του τάφου του διάσημου αστρονόμου.

Εδώ και δύο αιώνες, πολωνοί, γάλλοι και γερμανοί ερευνητές αναζητούν χωρίς επιτυχία τον τάφο του Κοπέρνικου, που γεννήθηκε το 1473 στο Τόρουν της βόρειας Πολωνίας.

Η ανακάλυψη έγινε τελικά από τον πολωνό αρχαιολόγο Γιέρζι Γκασόφσκι, ο οποίος μελέτησε τα εκατοντάδες απομεινάρια που είναι θαμμένα κάτω από τον γοτθικό καθεδρικό του Φρόμποργκ, στον οποίο ο Κοπέρνικος είχε διατελέσει ιερέας.

Το 2005 ανακάλυψε κάτω από τα πλακάκια στο πάτωμα του καθεδρικού, το κρανίο και τα οστά ενός 70χρονου άνδρα, που παραδόθηκαν στο εγκληματολογικό εργαστήριο της πολωνικής αστυνομίας, η οποία σχεδίασε στον υπολογιστή μια πιθανή αναπαραγωγή του προσώπου, που είχε μεγάλη ομοιότητα με τα γνωστά πορτρέτα του Κοπέρνικου. Ακολούθησε εξέταση DNA, η οποία επιβεβαίωσε τις υποθέσεις.

"Τώρα θα μπορέσουμε να αποδώσουμε τις οφειλόμενες τιμές στον Κοπέρνικο με ένα τάφο αντάξιο αυτής της επιφανούς ιστορικής προσωπικότητας", δήλωσε ο επίσκοπος του Φρόμποργκ, Γιάτσεκ Γιεζιέρσκι.

ΠΗΓΗ: ΣΚΑΙ

Ο Ανδρέας Βεσάλιος (Andreas Vesalius ή Andries van Wesel, Βρυξέλλες 31 Δεκεμβρίου 1514 - Ζάκυνθος 15 Οκτωβρίου 1564 )

Αυτό που ίσως δεν μας περνά από το μυαλό είναι ότι κάποιες από τις εικόνες που έχουμε δει στα βιβλία και στους χάρτες μπορεί να έχουν ηλικία σχεδόν 500 ετών! Δεν πρόκειται για υπερβολή. Το βιβλίο που έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης ανατομίας (και όχι μόνο) κοσμούνταν από εικόνες τέτοιας ανατομικής πιστότητας και τέτοιου καλλιτεχνικού κάλλους που από το 1543 που πρωτοδημοσιεύθηκε οι εικόνες του αναπαρήχθησαν κατά κόρον. Το βιβλίο δεν είναι άλλο από το «De humani corporis fabrica libri septem» (Τα επτά βιβλία της δομής του ανθρωπίνου σώματος) του φλαμανδού γιατρού Ανδρέα Βεσάλιου (Andreas Vesalius, 1514-1564) του οποίου τα πεντακοσιοστά γενέθλια εορτάστηκαν στις 31 του Δεκεμβρίου 2015.

Το ότι στην αρχή της Αναγέννησης ένας και μόνο άνθρωπος κατάφερε να συγγράψει ένα έργο που παραμένει επίκαιρο ύστερα από μισή χιλιετία είναι από μόνο του αξιοθαύμαστο. Ο θαυμασμός γίνεται μάλιστα μεγαλύτερος αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Βεσάλιος δημοσιεύει το σύγγραμμά του σε ηλικία μόλις 28 ετών και ότι με αυτό έρχεται να διορθώσει τον Γαληνό που διδασκόταν σαν ευαγγέλιο στις ιατρικές σχολές για 1.300 χρόνια! 

Προερχόμενος από οικογένεια γιατρών, ο Ανδρέας Βεσάλιος έδειξε την αγάπη του για την ανατομία πολύ μικρός. Οπως ήταν αναμενόμενο, η συνήθειά του να ανατέμνει έντομα και μικρά ζώα δεν τον έκανε και πολύ δημοφιλή στους συνομηλίκους του. Οχι πως ο ίδιος έβαζε τη δημοφιλία του πάνω από την ανατομία! Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι επέλεξε να σπουδάσει στο Παρίσι, η Ιατρική Σχολή του οποίου φημιζόταν για την έμφαση που έδινε στην ανατομία. Οσο καλές και αν ήταν κάποιες ιατρικές σχολές (π.χ. της Μπολόνια ή του Παρισιού) στις αρχές του 16ου αιώνα ωστόσο, οι διδακτικές πρακτικές τους δεν ήταν οι ενδεδειγμένες για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, πράγμα που ήταν το ζητούμενο για τον Βεσάλιο.

Στην αρχή της Αναγέννησης οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι δεν πραγματοποιούσαν οι ίδιοι ανατομές. Διάβαζαν στους φοιτητές τους τα σχετικά εδάφια από τα κείμενα του Γαληνού την ώρα που ένας χειρουργός ανέτεμνε το πτώμα ενός κακούργου που είχε εκτελεστεί και έδειχνε τα προς μελέτη μέλη.

Ο Βεσάλιος, στον οποίο προσφέρθηκε η θέση του καθηγητού Ανατομικής και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα αμέσως μόλις αποφοίτησε (σε ηλικία 23 ετών), άλλαξε τα πάντα: ανέτεμνε ο ίδιος τα νεκρά σώματα για να δείξει στους φοιτητές του όλες τις ανατομικές λεπτομέρειες, ενώ παράλληλα έκανε σκίτσα για να τους βοηθήσει στη μελέτη τους. Στην αρχή της προσπάθειάς του αυτής ο Βεσάλιος ήταν από τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Γαληνού, τον οποίο και ονόμαζε «πρίγκιπα της ανατομίας». Καθώς όμως ανέτεμνε ολοένα και περισσότερα πτώματα, ο Βεσάλιος δεν μπόρεσε να μην παρατηρήσει ότι ο Γαληνός δεν είχε πάντα δίκιο: παραδείγματος χάριν, υπάρχουν τρία οστά στο ανθρώπινο στέρνο και ο Γαληνός έλεγε πως υπάρχουν επτά.

Αποφάσισε λοιπόν να γράψει το πόνημα που αποτέλεσε τη βάση για τη σύγχρονη ανατομία. Το ολοκλήρωσε μέσα σε μία τετραετία! Τα επτά βιβλία-κεφάλαιά του αφορούν τον σκελετό, τους μυς, τα αγγεία, τα νεύρα, το πεπτικό σύστημα, την καρδιά και τον εγκέφαλο. Σε αυτά όχι μόνο περιγράφονται οι ανατομικές λεπτομέρειες και συνδέονται με τη λειτουργία τους, αλλά αποσαφηνίζεται και η ορολογία, καθώς για κάθε μικρό ή μεγαλύτερο οστό, ιστό, όργανο κ.τ.λ. ο συγγραφέας δίνει όλες τις γνωστές ονομασίες του και προτείνει αυτήν που εκείνος θεωρεί καλύτερη. Φυσικά κεντρικό ρόλο παίζουν οι γκραβούρες τις οποίες πιστεύεται ότι φιλοτέχνησε ο μαθητής του Τισιανού, φλαμανδός καλλιτέχνης Jan Stephan van Calcar.

ΠΗΓΗ: Ανδρέας Βεσάλιος: 500 χρόνια ανατομίας! εφημερίδα ΒΗΜΑ

δείτε και μόνοι σας σελίδες από το μεγαλειώδες έργο του στον διαδικτυακό τόπο http://www.vesaliusfabrica.com/

2. Η Μαγεία

  Τζον Γουότερχαουζ , Κίρκη , 1891«Μήδεια», έργο της της Έβελυν ντε Μόργκαν.

Είχε μάθει την τέχνη της μαγείας από την θεία της Κίρκη

Ορισμός

Μάγος μάγισσα

Μυστικισμός ορισμοί

Αλχημεία

Cornelis Pietersz Bega, Ο Αλχημιστής (1663). Μουσείο Γκεττύ

Οι Μάγισσες στην Τέχνη

The Great He-Goat Or Witches SabbathFrancisco GoyaGallery: Museo del Prado, Madrid, Spain

Witches Sabbath

Artist: Francisco GoyaCompletion Date: 1789

Artist: Francisco GoyaCompletion Date: 1789

Witches Sabbath

Τι είναι όμως το “Σάββατο των μαγισσών”;  Στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση, υπήρχε η πεποίθηση ότι οι μάγοι και οι μάγισσες μαζεύονται κάποια βράδια Σαββάτου σε δάση, κρυφά και κάνουν οργιαστικές τελετές, σαν κι αυτές της εικόνας. Κόσμος και κοσμάκης δικάστηκε κι εκτελέστηκε για συμμετοχή σε τέτοιες Βαλπούργιες νύχτες (και με την ευκαιρία να προσθέσω την παρατήρηση καλού φίλου ότι πολύ περισσότερες μάγισσες έκαψε η Αναγέννηση παρά ο Μεσαίωνας) αλλά βέβαια καμιά αξιόπιστη μαρτυρία δεν υπάρχει για το τι συνέβαινε σ’ αυτές τις συγκεντρώσεις, και εδώ που τα λέμε για το αν γινόντουσαν καν τέτοιες τελετές. Νικος Σαραντάκος

The Four Witches - Albrecht Durer, 1497

ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 0230

Τζορντάνο ΜπρούνοΚαταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση, ικανοποιώντας έτσι την εκκλησιαστική άποψη που επιθυμούσε την συνέχεια του γεωκεντρικού κοσμολογικού μοντέλου. Η καταδικαστική απόφαση, η οποία οδήγησε τον Τζορντάνο Μπρούνο στην πυρά, εκδόθηκε από τον καρδινάλιο Ρομπέρτο Μπελλαρμίνο (Roberto Bellarmino) (1542-1621) το 1600.Ο Μπρούνο υποστήριζε την απειρία του Σύμπαντος, την ύπαρξη πολλαπλών κόσμων, και την ηλιοκεντρική θεωρία. Υποστήριζε πως η ενοποιός ουσία των πάντων είναι ο Θεός, αλλά αρνιόταν τη θεϊκή υπόσταση του Ιησού. Θεωρεί πως η θρησκεία είναι μέσο καθοδήγησης των αμαθών.

«υπάρχουν αναρίθμητοι ήλιοι και άπειρος αριθμός Γαιών που περιστρέφονται γύρω από αυτούς τους ήλιους, σαν τις επτά « Γαίες », η Γη, η Σελήνη, και οι πέντε τότε γνωστοί πλανήτες: ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας, ο Κρόνος που βλέπουμε να περιστρέφονται γύρω από τον κοντινό μας ήλιο.» (Giordano Bruno, De l'infinito universo et Mondi, 1584).

ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 0231

Η Ιερά Εξέταση [Sacra Inquisitio]

Μεσαιωνικός θεσμός που ενεργοποιήθηκε ξανά. Ιεροεξεταστές : μετέρχονταν κάθε μέσο,

συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά

Στόχος: να κάμψουν το φρόνημα των αιρετικών ή μεταρρυθμιστών

ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 0232

Ο Άγιος Δομίνικος προεδρεύει Ιεράς Εξέτασης (Pedro Berruguete, 1475)

33 ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 02

34

Ο γαλιλαίος αντιμετωπίζει την ιερά Εξέταση

ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 02

ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 0235

Το κυνήγι των μαγισσών

Πρόκειται για μια από τις εντονότερες ευρωπαϊκές ψυχώσεις

Κατά την ευρωπαϊκή Αναγέννηση συνυπήρξε

με την Επιστημονική Επανάσταση

Μέσα 15ος-

τέλη18ος αι

Καθολικοί και προτεστάντες

εφαρμόζουν τακτικές διωγμών και

θανατώσεων αθώων

Θύματα διώξεων: γυναίκες «μάγισσες» λόγω των προκαταλήψεων και «αιρετικοί», άσημοι άνθρωποι , διάσημοι φιλόσοφοι όπως ο Τζορντανο Μπρούνο, Εβραίοι, «Μορίσκος»Γιατί: γιατί οι απόψεις

τους δεν συμφωνούσαν με το δόγμα της

Καθολικής Εκκλησίας

Γιατί;

Ο Αναγεννησιακός Ουμανισμός έχει μια έντονα μεταφυσική και μυστικιστική χροιά

Λόγιοι του 16 ου και των αρχών

17ου στράφηκαν σε μυστικιστικές

πραγματείες της Αρχαιότητας για να ερμηνεύσουν τα μυστήρια του

σύμπαντος

Πλήθος διατριβές

φυσικής μαγείας, αλχημείας,

αστρολογίας

Λόγιοι μυστικιστές: Η γνώση των

μυστικών δυνάμεων της

φύσης θα επέτρεπε την πληρέστερη κατανόηση της

Θείας Δημιουργίας

Αναγέννηση : 1. Αναζήτηση νέας επιστημονικής γνώσης

2. Η επιστημονική γνώση δίνει κυρίαρχη θέση στον μυστικισμό και τη φυσική μαγεία

Ισαάκ Νεύτων

Τι μένει τελικά από την Αναγέννηση;

Η θεμελίωση του νέου επιστημονικού τρόπου σκέψης Οι νέες αντιλήψεις για τη γνώση, την εκπαίδευση, τον ανθρώπινο νου , την αυτοσυνειδησία