Σωματόμορφες διαταραχές

Ψυχοπαθολογία

Σωματόμορφες Διαταραχές


Στις σωματόμορφες διαταραχές, το άτομο παραπονείται για σωματικά συμπτώματα, κάποιες φορές πολύ έντονα, που παραπέμπουν σε κάποιο σωματικό ελάττωμα ή δυσλειτουργία και για τα οποία δεν μπορεί να ανιχνευθεί κάποια οργανική βάση.

Τα συμπτώματα δε βρίσκονται κάτω από τον εκούσιο έλεγχο του ατόμου, ούτε δημιουργούνται εσκεμμένα.


Κατά το DSM-IV-TR οι σωματόμορφες διαταραχές είναι

διαταραχή του πόνου, σωματοδυσμορφική διαταραχή, υποχονδρίαση σωματοποιητική διαταραχήδιαταραχή της μετατροπής.

Διαταραχή του Πόνου

Πόνος που είναι αρκετά σοβαρός ώστε να δικαιολογείται η παρέμβαση ειδικού

Ο πόνος προκαλεί σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα

Οι ψυχολογικοί παράγοντες θεωρούνται σημαντικοί για την έναρξη, τη σοβαρότητα ή τη διατήρηση του πόνου

Ο πόνος δε δημιουργείται εσκεμμένα, ούτε είναι προσποιητός και δεν οφείλεται σε κάποιο άλλο ψυχολογικό πρόβλημα


Ο πόνος μπορεί να αρχίζει ή να εντείνεται έπειτα από κάποια σύγκρουση ή στρες.

Σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, μπορεί να φαίνεται ότι το άτομο χρησιμοποιεί τον πόνο για να αποφύγει κάποια δυσάρεστη δραστηριότητα ή για να αποσπάσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων.

Το ίδιο το άτομο βιώνει τον πόνο ως αποκλειστικά σωματικό σύμπτωμα.


Η ακριβής διάγνωση είναι δύσκολη, επειδή ο πόνος είναι υποκειμενική εμπειρία.

Τα άτομα που έχουν κάποιο σωματικό πρόβλημα τείνουν να εντοπίζουν τον πόνο πιο συγκεκριμένα, δίνουν πιο λεπτομερείς περιγραφές των αισθήσεων πόνου που έχουν και περιγράφουν σαφέστερα τους παράγοντες που αυξάνουν ή μειώνουν τον πόνο τους, σε αντίθεση με αυτά που έχουν διαταραχή του πόνου.

• V10.1-Fran pain.mov

Σωματοδυσμορφική διαταραχή

Έντονη ενασχόληση με κάποιο φανταστικό ελάττωμα ή εμφανώς υπερβολική ανησυχία για κάποιο μικρό ελάττωμα στην εξωτερική εμφάνιση

Αυτή η έντονη ενασχόληση προκαλεί σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα

Αυτή η έντονη ενασχόληση δεν οφείλεται σε κάποια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως είναι η ψυχογενής ανορεξία


Τα συμπτώματα προκαλούν ιδιαίτερη δυσφορία: περίπου το 50% κάνει σκέψεις αυτοκτονίας, ενώ το 25% καταφεύγει τελικά στην πλαστική χειρουργική, χωρίς όμως ανακούφιση

Εμφανίζεται λίγο συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες

Επιπολασμος < 1 % Συνήθως εμφανίζεται στα τέλη της εφηβείας


Πολύ συχνή η συννοσηρότητα, και ειδικότερα με τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, την κοινωνική φοβία, την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, τη κατάχρηση ουσιών και τις διαταραχές της προσωπικότητας

Υποχονδρίαση

Έντονη ενασχόληση του ατόμου με φόβους ότι έχει κάποια σοβαρή ασθένεια

Η έντονη ενασχόληση συνεχίζεται παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο από τους γιατρούς

Η έντονη ενασχόληση δεν οφείλεται σε παραληρητική διαταραχή ή σε σωματοδυσμορφική διαταραχή

Τα συμπτώματα διαρκούν για τουλάχιστον 6 μήνεςΤα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία

ή έκπτωση στη λειτουργικότητα

Υποχονδρίαση

Συνήθως εμφανίζεται στην πρώιμη ενήλικη ζωή και τείνει να είναι χρόνια.

Συνυπάρχει συχνά με τις αγχώδεις διαταραχές και τις διαταραχές της διάθεσης.

Δύσκολη η διαφοροποίηση από τη σωματοποιητική διαταραχή: το άτομο με υποχονδρίαση ανησυχεί ότι τα συμπτώματά του αποτελούν ένδειξη μιας πολύ σοβαρής ασθένειας.

Σωματοποιητική διαταραχή

Ιστορικό πολλών εκφράσεων δυσαρέσκειας για σωματικές ενοχλήσεις επί σειρά ετών

Τουλάχιστον 4 συμπτώματα πόνου, 2 γαστρεντερικά συμπτώματα, ένα σεξουαλικό σύμπτωμα και ένα ψευδονευρολογικό σύμπτωμα

Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε κάποιο ιατρικό πρόβλημα ή είναι υπερβολικά σε σχέση με κάποιο υπάρχον ιατρικό πρόβλημα

Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα


Εμφανίζεται συνήθως στις αρχές της ενήλικης ζωής - υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι μπορεί να μην έχει τόσο σταθερή πορεία.

Εμφανίζει υψηλή συννοσηρότητα με τις αγχώδεις διαταραχές, τις διαταραχές της διάθεσης, την κατάχρηση ουσιών, τις διαταραχές της προσωπικότητας και τη διαταραχή της μετατροπής


Επιπολασμός ζωής: <0.5 %Σύμφωνα με το DSM-IV-TR τα ειδικότερα

συμπτώματα της διαταραχής μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με το πολιτισμικό πλαίσιο.

Διαταραχή της μετατροπής

Ένα ή περισσότερα συμπτώματα που επηρεάζουν την κινητική ή την αισθητηριακή λειτουργία και παραπέμπουν σε κάποιο νευρολογικό ή σωματικό πρόβλημα

Τα συμπτώματα σχετίζονται με κάποια σύγκρουση ή στρες


Τα συμπτώματα δε δημιουργούνται εκούσια και δεν μπορούν να αποδοθούν σε ιατρικό πρόβλημα

Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα ή δικαιολογούν ιατρική εκτίμηση


Πιθανά συμπτώματα:μερική ή ολική παράλυση των χεριών ή των

ποδιών, επιληπτικές κρίσεις και διαταραχές του

συντονισμού, αίσθηση τσιμπήματος, μυρμηγκιάσματος ή

ανατριχίλας στο δέρμα,


έλλειψη ευαισθησίας στον πόνο ή αναισθησία,

μερική ή ολική τύφλωση, σωληνοειδής όραση,

αφωνία, ανοσμία.


Η διαταραχή της μετατροπής έχει μακρά ιστορία.

Αρχικά ονομάστηκε υστερία - ο Ιπποκράτης θεωρούσε πάθηση που αφορά μόνον τις γυναίκες, ότι προκαλούνταν από την περιπλάνηση της μήτρας μέσα στο σώμα κια ότι συμβόλιζε τη μεγάλη επιθυμία του γυναικείου σώματος για τη γέννηση ενός παιδιού


Ο όρος «μετατροπή» προήλθε από τον Freud, που θεωρούσε ότι το άγχος και η ψυχική σύγκρουση, τα οποία δεν εκτονώνονται, μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα.


Εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή, συνήθως μετά από κάποιο στρεσογόνο γεγονός.

Ένα επεισόδιο μπορεί να λήξει ξαφνικά, αλλά συνήθως επανεμφανίζονται συμπτώματα.

Επιπολασμός <1 % Συχνότερη στις γυναίκες - εξαίρεση

στρατιώτες στον Πρώτο ΠΠ


Παρουσιάζει συχνά συννοσηρότητα με τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και την κατάχρηση ουσιών, καθώς και με διαταραχές της προσωπικότητας.

Είναι σημαντικό να διακρίνονται τα

συμπτώματα της διαταραχής μετατροπής από παρόμοια συμπτώματα που έχουν νευρολογική βάση.

Υπόκριση

Το άτομο προσποιείται εσκεμμένα ότι πάσχει από κάποια ανικανότητα ή αναπηρία, προκειμένου να αποφύγει κάποιο καθήκον ή προκειμένου να πετύχει κάποιο στόχο, π.χ. αποζημίωση από ασφαλιστική εταιρεία.

Διάκριση από τη διαταραχή της μετατροπής, με βάση το κατά πόσο τα συμπτώματα έχουν υιοθετηθεί συνειδητά.

Ακατανόητα προσποιητή διαταραχή

Το άτομο προκαλεί εσκεμμένα σωματικά συμπτώματα (ή κάποιες φορές ψυχολογικά συμπτώματα). Μπορεί να επινοήσει συμπτώματα ή μπορεί να προκαλέσει κάποιο τραύμα στον εαυτό του.

Σε αντίθεση με την υπόκριση, τα συμπτώματα της ακατανόητα προσποιητής διαταραχής δε συνδέονται εμφανώς με κάποιο στόχο.

Ακατανόητα προσποιητή διαταραχή

Η ακατανόητα προσποιητή διαταραχή μπορεί επίσης να διαγνωστεί σε ένα γονέα που προκαλεί σωματικές ασθένειες στο παιδί του και ονομάζεται ακατανόητα προσποιητή διαταραχή δια αντιπροσώπου ή σύνδρομο Munchausen δια αντιπροσώπου.

Διαταραχή της μετατροπής: αιτιολογία

Ψυχαναλυτική Θεώρηση Η διαταραχή της μετατροπής κατέχει κεντρική θέση στην ψυχαναλυτική θεωρία, καθώς τα συμπτώματά της αποτελούν ένα ξεκάθαρο παράδειγμα του ρόλου του ασυνείδητου.

Διαταραχή της μετατροπής: αιτιολογία

Οι Freud και Breuer πρότειναν ότι η διαταραχή της μετατροπής προκύπτει όταν:

το άτομο βιώσει ένα γεγονός που του προκαλεί συναισθηματική διέγερση,

το συναίσθημά του δεν εκφραστεί και η ανάμνηση του γεγονότος αποκοπεί από τη συνείδηση.

Διαταραχή της μετατροπής: Αιτιολογία

Αργότερα, ο Freud υποστήριξε ότι η διαταραχή στις γυναίκες έχει τις ρίζες της σε μη επιλυμένο Οιδιπόδειο. Η σεξουαλική διέγερση ή κάποια άλλη σχετική συνθήκη «ξυπνά» τις απωθημένες ενορμήσεις, προκαλώντας άγχος, που στη συνέχεια μετατρέπεται σε σωματικά συμπτώματα.

Υποστήριξε, επιπλέον, ότι τα συμπτώματα μπορεί να προσφέρουν δευτερογενές όφελος.


Γενετικοί Παράγοντες Οι έρευνες δεν υποστηρίζουν την υπόθεση ότι οι γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στη διαταραχή της μετατροπής


Κοινωνικοί και Πολιτισμικοί Παράγοντες Κατά τον τελευταίο αιώνα, υπήρξε μία εμφανής μείωση στην επίπτωση της διαταραχής της μετατροπής.

Έχει προταθεί ότι η μείωση της εμφάνισης τέτοιων συμπτωμάτων μπορεί να αποδοθεί σε μία γενικότερη χαλάρωση των σεξουαλικών ηθών και στην εξέλιξη του σύγχρονου πολιτισμού που είναι πιο ανεκτικός απέναντι στο άγχος


Η διάγνωση της διαταραχής της μετατροπής έχει μειωθεί στις δυτικές κοινωνίες αλλά παραμένει πιο διαδεδομένη σε χώρες που ίσως δίνουν λιγότερη έμφαση στην «ψυχολογικοποίηση» της δυσφορίας


Τα αποτελέσματα αυτά είναι δύσκολο να ερμηνευτούν.

Η γνώση γύρω από ιατρικά και ψυχολογικά φαινόμενα οδηγεί σε μείωση του επιπολασμού της διαταραχής της μετατροπής.

Ενδέχεται επίσης να διαφέρουν οι διαγνωστικές πρακτικές από χώρα σε χώρα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν διαφορετικά ποσοστά.

Σωματόμορφες Διαταραχές: Αιτιολογία

Γενετική Έρευνα για τις Σωματόμορφες Διαταραχές Οι γενετικοί παράγοντες φαίνεται να μην παίζουν ρόλο στις περισσότερες σωματόμορφες διαταραχές, με πιθανή εξαίρεση τη σωματοδυσμορφική διαταραχή.

Νευροβιολογία της Σωματοδυσμορφικής Διαταραχής Υπάρχουν κάποια στοιχεία ότι η σωματοδυσμορφική διαταραχή μπορεί να συνδέεται με την ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή.


Γνωστικά-Συμπεριφορικά ΜοντέλαΑρχικά, σωματικό σύμπτωμα (ή το άτομο

παρατηρεί μία σωματική ανωμαλία). To άτομο δίνει ιδιαίτερη προσοχή στα

σωματικά στοιχεία και κάνει πιο αρνητικές αποδόσεις αιτίου σε σχέση με αυτά

Ως συνέπεια αυξάνεται πιθανότητα εμφάνισης κάποιας σωματόμορφης διαταραχής.


Η ακριβής μορφή των γνωστικών στρεβλώσεων μπορεί να διαφέρει, αλλά οι περισσότερες σωματόμορφες διαταραχές μοιάζει να χαρακτηρίζονται:

(α) από υπερβολική ανησυχία σχετικά με την υγεία και

(β) από τάση του ατόμου να παρερμηνεύει με καταστροφικό τρόπο τυχόν συμπτώματα


Οι αρνητικές σκέψεις οδηγούν σε αυξημένο άγχος

οι μεταβολές στο επίπεδο της κορτιζόλης, αυξάνουν τα σωματικά συμπτώματα και τη δυσφορία που βιώνει το άτομο εξαιτίας τους.


Οι στρεβλώσεις αυτές μπορεί να σημαίνουν ότι:

(α) το άτομο υιοθετεί το ρόλο του ασθενή – και αυτό ενδέχεται να εντείνει τα συμπτώματα, μέσω του περιορισμού της σωματικής άσκησης και άλλων συμπεριφορών που προάγουν την υγεία

(β) το άτομο αναζητά βοήθεια και επιβεβαίωση, και αυτή η αναζήτηση ενισχύεται θετικά και αρνητικά

Σωματόμορφες Διαταραχές: Θεραπεία

Υπάρχουν ελάχιστες έρευνες με ομάδες ελέγχου για τη σχετική αποτελεσματικότητα των διαφόρων θεραπειών.

Η βραχεία ψυχοδυναμική θεραπεία φαίνεται να είναι αποτελεσματική στις σωματόμορφες διαταραχές, αλλά δεν υπάρχει πολλή έρευνα.


Στη ΓΣΘ οι τεχνικές εστιάζονται στο:να αναγνωρίσει και να αλλάξει τα συναισθήματα

που πυροδοτούν τις σωματικές ανησυχίες, να αλλάξει τον τρόπο σκέψης γύρω από τα

σωματικά συμπτώματα να αλλάξει τη συμπεριφορά- να σταματήσει να

υιοθετεί το ρόλο του ασθενή και να αρχίσει να λαμβάνει ενίσχυση από τη συμμετοχή σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις άλλου τύπου


Οι γνωστικές στρατηγικές περιλαμβάνουν: την εκπαίδευση των ατόμων ώστε να

δίνουν λιγότερη προσοχή στο σώμα τους να βοηθήσουν το άτομο να αναγνωρίζει και

να αμφισβητεί τις αρνητικές σκέψεις για το σώμα του.


Διαταραχή του Πόνου Αντικαταθλιπτικά σε χαμηλή δόση είναι

αποτελεσματικά για τη μείωση του χρόνιου πόνου

Θεωρείται γενικώς άσκοπο να προσπαθεί κανείς να διακρίνει απόλυτα τον ψυχογενή πόνο από τον πόνο που έχει ιατρικά αίτια.


Οι αποτελεσματικές ψυχοθεραπείες για τη διαταραχή του πόνου περιλαμβάνουν:

Αναγνώριση και αποδοχή ότι ο πόνος είναι πραγματικός

Εκπαίδευση στη χαλάρωσηΕνίσχυση του ατόμου όταν εστιάζεται

λιγότερο στον πόνο και περισσότερο στη ζωή του


Σωματοδυσμορφική Διαταραχή Στη σωματοδυσμορφική διαταραχή

χρησιμοποιείται η έκθεση και παρεμπόδιση της αντίδρασης (τροποποιημένη).


Υποχονδρίαση Η ΓΣΘ για τα άτομα με υποχονδρίαση

στοχεύει: στη μείωση της υπερβολικής προσοχής που

δίνουν στις σωματικές τους αισθήσεις, στην αμφισβήτηση των αρνητικών τους

σκέψεων για αυτές τις αισθήσεις στην αποθάρρυνσή τους από το να ζητούν

από τους γιατρούς να τους καθησυχάσουν.

Σωματόμορφες διαταραχές

Documents

Transcript of Σωματόμορφες διαταραχές