Διαταραχές της Αντίληψης

Έλενα ΚούρτηΔημήτρης Παναγιώτου

Αντιληπτική λειτουργία Προσοχή πρόσληψη ερεθισμάτων

μετατροπή ενέργειας σε ηλεκτρική του νευρικού συστήματος αντιληπτικά αισθητηριακά βιώματα υπαγωγή σε υπάρχουσες έννοιες αναγνώριση

• Αίσθηση μέσω αισθητηριακών οργάνων• Ερμηνεία μέσω συναισθηματικής

κατάστασης, προσδοκιών, σκέψης, μνήμης

Διαταραχές κατά το ποσόν

Α. Υπεραισθησίες: αύξηση της έντασης του αντιληπτικού βιώματος • ολικές ( επεισόδια μανίας)• μερικές ( σχιζοφρενικές διαταραχές, π.χ γκρι- μαύρο)

Β. Υποαισθησίες: άμβλυνση της έντασης του αντιληπτικού βιώματος (μείζονα κατάθλιψη )

Δυσμεγαλοψία: Στρεβλωμένη οπτική αντίληψη του μεγέθους του αντικειμένου 1) μικροψία2) μεγαλοψία ή μακροψία Σε επιληψία, βλάβη του δεξιού βρεγματικού λοβού, συναισθηματικές διαταραχές

Δυσμορφοψία: Στρεβλωμένη οπτική αντίληψη του σχήματος του αντικειμένου

Διαταραχές κατά το ποιόν

Παραισθήσεις Ψευδαισθήσεις

Ψευδοψευδαισθήσεις

Παραισθήσεις Στρεβλωμένα αντιληπτικά βιώματα

υπαρκτών αντικειμένων που έχουν υποστεί αλλοίωση ουσιωδών για την ταυτοποίση τους ιδιοτήτων . Βραχεία διάρκεια, αναγνώριση πλάνης.

Συναισθηματικές: Υποκινούμενες από τη συναισθηματική κατάσταση.

Απαρτιωτικές : Υποκινούμενες από αντικειμενικά δυσχερείς συνθήκες άσκηση της αντιληπτικής λειτουργίας.

Ψευδαισθητικές παραισθήσεις ή παραληρητικές παραγνωρίσεις: Παραισθήσεις μακράς διάρκειας με απόλυτη βεβαιότητα περί πραγματικότητας των αλλοιωμένων ιδιοτήτων και απουσία αναγνώρισης της πλάνης.

Συναντώνται σε:

• Ψυχικά υγιή άτομα• Χρήση ουσιών και αλκοόλ • Οξέα συγχυτικά επεισόδια• Σχιζοφρενικές διαταραχές• Συναισθηματικές διαταραχές

Ψευδαισθήσεις- Βασικά γνωρίσματα

Υποκειμενική βεβαιότητα για την ύπαρξη πραγματικού αντικειμένου

Μη επηρεασιμότητα από κριτικά αντεπιχειρήματα

Αντικειμενική ανυπαρξία αντικειμένου της αντίληψης

Ουσιώδη εμπλοκή των ασθενών στο επίκεντρο του θεματικού περιεχομένου

Ψευδο-ΨευδαισθήσειςΜη επηρεασιμότητα από κριτικά

αντεπιχειρήματα

Π.χ.• Υπναγωγικές και υπνοπεμπτικές ψευδαισθήσεις (0πτικές κυρίως- κύκλοι, τμήματα αντικειμένων, πρόσωπα ή ζώα, συνήθως έγχρωμα)

• Αντιδράσεις πένθους• Κρίσεις επιληψίας κροταφικού λοβού• Συνθήκες πλήρους αισθητηριακής απομόνωσης

• Παρατεταμένη κατάργηση σταδίου REM του ύπνου

Ψευδαισθήσεις

Ακουστικές

Οπτικές

Οσφρητικές

Γευστικές

Απτικές-Κοιναισθητικ

ές

Ακουστικές ΨευδαισθήσειςΔιακρίνονται σε: α)Μη λεκτικές: Στοιχειώδεις (ακαθόριστοι

ήχοι/θόρυβοι) Κοινές (καθορισμένοι ήχοι/θόρυβοι, π.χ.

κτύπημα στη πόρτα, ήχος βροχής κ.λπ.) Μουσικές (γνώριμοι ήχοι

τραγουδιών,μελωδίες,ήχοι οργάνων)β)Λεκτικές (λέξεις, φράσεις κ.λπ.)γ) Εσωτερικές - Εξωτερικές

Ακουστικές ΨευδαισθήσειςΚλινικά χαρακτηριστικά • Μικρές προτάσεις/μεμονωμένες

λέξεις• Διάρκεια 2-30 λεπτά (ανάλογα με

τη χρονιότητα της νόσου)• Σταθερότητα στα

χαρακτηριστικά τους

(Oulis et al., 1995)

Ακουστικές ΨευδαισθήσειςΕντοπίζονται σε: Σχιζοφρενικές διαταραχές Διαταραχές της διάθεσης

(Μανία/ Κατάθλιψη) Επιληψία Χρόνιος αλκοολισμός /κατάχρηση

εξαρτησιογόνων ουσιών Νόσο του Parkinson

Ακουστικές Ψευδαισθήσεις• Στη περίπτωση των διαταραχών

της διάθεσης (κατάθλιψης και μανίας) συχνά είναι σύντονες με το συναίσθημα του ασθενούς.

Π.χ. : μπορεί κάποιος να ακούει υβριστικές και απαξιωτικές φωνές («είσαι ένα τίποτα», «πρέπει να πεθάνεις»), ή να ακούει φωνές επαινετικές («αξίζεις πολλά», «είσαι πολύ σπουδαίος καλλιτέχνης»)

Οπτικές ΨευδαισθήσειςΔιακρίνονται σε:α) Απλές ή στοιχειώδεις (σκιές,

λάμψεις, φώτα, χρώματα κ.λπ.)β) Σύνθετες: Εαυτοσκοπία Λιλιπούτειες και γιγαντιαίες

(Lilliputian & Brobdingnagian) Φωτογραφικές ή σκηνικές

(panoramic) Ζωοψία

Οπτικές Ψευδαισθήσεις Εικόνες χρωματιστών, μη

απειλητικών μορφών ανθρώπων ή ζώων, όμοιων με κινούμενα σχέδια (peduncular hallucinations)

Οπτικές ΨευδαισθήσειςΕντοπίζονται σε: Σχιζοφρενικές διαταραχές Διαταραχές της διάθεσης Νόσο του Parkinson Χρόνιος αλκοολισμός (τρομώδες παραλήρημα-

λιλιπούτειες ψευδ.)

Η εαυτοσκοπία συναντάται συνήθως σε επιληπτικές διαταραχές, σε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια που εμπλέκουν τους βρεγματικούς λοβούς των εγκεφάλων, και σε καταστάσεις τοξίκωσης.

- Ακραία μορφή εαυτoσκοπίας είναι το φαινόμενο Doppelganger.

Οπτικές Ψευδαισθήσεις• Στη περίπτωση των διαταραχών

της διάθεσης (κατάθλιψης και μανίας) συχνά είναι σύντονες με το συναίσθημα του ασθενούς.

Π.χ.: Μπορεί κάποιος να οραματίζεται τη κηδεία του ή να βλέπει καμπάνες να χτυπούν για αυτόν, ή να βλέπει ένα πλήθος να τον επευφημεί.

Συχνά οι ασθενής βιώνουν συνδυασμένες ψευδαισθήσεις, όπως ακουστικές και οπτικές.

π.χ. «είδα ένα εξωγήινο όν το οποίο μου είπε ότι πρέπει να σε σκοτώσω».

Οσφρητικές ψευδαισθήσεις Δυσοσμίες από υποτιθέμενα σάπια ή

δηλητηριασμένα τρόφιμα, σώματα ανθρώπων ή το ίδιο το σώμα των ασθενών ή ακόμα, από ασφυξιογόνα και δηλητηριώδη αέρια.

Π.χ. «νιώθω την αποκρουστική μυρωδιά που απορρέει από το σώμα μου και «ξέρω» ότι αρρωσταίνει τους άλλους», «μυρίζω το δηλητήριο που υπάρχει στο δωμάτιο μου».

Γευστικές ψευδαισθήσεις Δυσάρεστες, πικρές γεύσεις

επιβλαβών ή δηλητηριωδών ουσιών, αναμεμιγμένων στη τροφή ή τα υγρά που προσλαμβάνουν οι ασθενείς.

Π.χ.: «το νερό που πίνω έχει γεύση αίματος», «όλα τα φαγητά που τρώω είναι πικρά».

Οσφρητικές & Γευστικές ΨευδαισθήσειςΕντοπίζονται σε: Δευτερογενείς ψυχωσικές

διαταραχές Σχιζοφρενικές διαταραχές Διαταραχές της διάθεσης

(κυρίως Μείζονα Κατάθλιψη) Επιληψία κροταφικού λοβού

(οσφρητικές)

Απτικές & Κοιναισθητικές ΨευδαισθήσειςΑπτικές Ψευδαισθήσεις: Αντιληπτικά βιώματα νυγμών,

τριβών, ολισθήσεων, πιέσεων ή κρούσεων στο δέρμα των ασθενών.

Βίωση αισθημάτων ψύχρανσης, ύγρανσης, καύσου ή ερπυστικών κινήσεων ζωυφίων σε αυτό.

Π.χ.: «νιώθω τα μυρμήγκια να περπατούν πάνω μου», «νιώθω το δέρμα μου να καίγεται»

Απτικές & Κοιναισθητικές ΨευδαισθήσειςΚοιναισθητικές ψευδαισθήσεις: Βιώματα μεταβολής της θέσης,

του σχήματος, του μεγέθους ή της λειτουργίας εσωτερικών οργάνων του οργανισμού των ασθενών

Βιώματα στένωσης, κένωσης, απόφραξης, τρώσης ή νέκρωσης οργάνων ή σπλάγχνων των ασθενών.

Π.χ.: «η καρδιά μου δεν χτυπάει», «το στομάχι μου είναι γεμάτο πέτρες».

Απτικές & Κοιναισθητικές ΨευδαισθήσειςΚοιναισθητικές ψευδαισθήσεις:Παρουσία ξένων οργανισμών ή

σωμάτων στο εσωτερικό του ασθενούς Παρουσία ηλεκτρικών εκκενώσεων

Συμπεριλαμβάνονται οι: Αιθουσαίες και Κιναισθητικές ψευδαισθήσεις.

Απτικές & Κοιναισθητικές Ψευδαισθήσεις VS Υποχονδριακές Παραληρητικές Ιδέες

Απτικές & Κοιναισθητικές ΨευδαισθήσειςΕντοπίζονται σε: Χρόνιους χρήστες κοκαΐνης

(απτικές) Ψυχωσικές διαταραχές- κυρίως

σχιζοφρενικές Επιληπτικές διαταραχές Νόσος του Parkinson

Λειτουργικές ΨευδαισθήσειςΠροκαλείται από ένα

περιβαλλοντικό ερέθισμα της ίδιας αισθητηριακής τροπικότητας.

Π.χ.: μια εικόνα μπορεί να «αλλάξει» σε μορφή δαιμόνων ή άλλων εσφαλμένων οπτικών αντιληπτικών βιωμάτων, ή μια αντρική φωνή μπορεί να προκαλέσει τη ψευδαισθητική φωνή του πατέρα του ασθενούς.

Taylor & Vaidya (2009)

Λειτουργικές Ψευδαισθήσεις Αντανακλαστικές ψευδαισθήσεις: το

περιβαλλοντικό ερέθισμα προκαλεί το ψευδαισθητικό βίωμα σε διαφορετική αισθητηριακή τροπικότητα.

Π.χ.: Ο ασθενής ακούει βήματα (ακουστικό ερέθισμα) και «βλέπει» την εικόνα ενός ανθρώπου (οπτική ψευδαίσθηση),

ή ο ασθενής οσμίζεται μια δυσοσμία στο δωμάτιο (οσφρητικό ερέθισμα) και «βλέπει» στη γωνία ένα πτώμα σε αποσύνθεση.

Λειτουργικές ΨευδαισθήσειςΕντοπίζονται σε: Κατάχρηση ουσιών Επιληπτικές διαταραχές Αγγειακές εγκεφαλικές νόσους

Επεξηγητικοί μηχανισμοί Άρση της παγίωσης της

ημισφαιρικής επικράτησης.

Δυσλειτουργία του συστήματος αναγνώρισης της αυτό-παραγόμενης εσωτερικής ομιλίας των ασθενών.

(Shergill et al., 2000)

Επεξηγητικοί μηχανισμοί Εμπλοκή των: Μετωπιαίων και κροταφικών φλοιωδών

περιοχών, και της δεξιάς προκεντρικής και κάτω κροταφικής έλικας

Συμπληρωματικής Κινητικής Περιοχής Αριστερής παρα-ιπποκάμπειας περιοχής Αριστερού πρωτοταγούς ακουστικού φλοιού

Η εμπλοκή των μετωπιαίων φλοιωδών περιοχών, της προκεντρικής έλικας και της ιπποκάμπειας/ παραιπποκάμπειας περιοχής επιβεβαιώνεται σε πρόσφατη μετανάλυση (Jardri R. et al., 2011).

Επεξηγητικοί μηχανισμοί

Δυσλειτουργία του συστήματος αναγνώρισης της

αυτό-παραγόμενης εσωτερικής ομιλίας των

ασθενών

Συμπληρωματική Κινητική περιοχή

Μετωπιαίες & Κροταφικές φλοιώδεις περιοχές

Αριστερή παρα-ιπποκάμπεια

περιοχή