Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχές
description
Transcript of Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχές
Αντιψυχωσικά φάρμακα και Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχέςμεταβολικές διαταραχές
Αντιψυχωσικά φάρμακα και Αντιψυχωσικά φάρμακα και μεταβολικές διαταραχέςμεταβολικές διαταραχές
Ιατρεία Αθηροσκλήρωσης και Ιατρεία Αθηροσκλήρωσης και Μεταβολικού Συνδρόμου,Μεταβολικού Συνδρόμου,
Β’Β’ Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, ΘεσσαλονίΙπποκράτειο Νοσοκομείο, Θεσσαλονίκκηη
Ιατρεία Αθηροσκλήρωσης και Ιατρεία Αθηροσκλήρωσης και Μεταβολικού Συνδρόμου,Μεταβολικού Συνδρόμου,
Β’Β’ Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Προπ. Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, ΘεσσαλονίΙπποκράτειο Νοσοκομείο, Θεσσαλονίκκηη
Β. ‘ΑΘΥΡΟΣ, MD, FASA, FACSΒ. ‘ΑΘΥΡΟΣ, MD, FASA, FACSΒ. ‘ΑΘΥΡΟΣ, MD, FASA, FACSΒ. ‘ΑΘΥΡΟΣ, MD, FASA, FACS
Θεσσαλoνίκη 9 Νοεμβρίου 2007Θεσσαλoνίκη 9 Νοεμβρίου 2007
NCEP ATP III: NCEP ATP III: 2004 Updated LDL-C 2004 Updated LDL-C Goals, Treatment CutpointsGoals, Treatment Cutpoints
Risk Category LDL-C Goal Initiate TLCConsiderDrug Therapy
Lower risk:Lower risk:0–1 risk factor0–1 risk factor
<160 mg/dL<160 mg/dL 160 mg/dL160 mg/dL 190 mg/dL190 mg/dL
Moderate risk:Moderate risk: 2 risk factors2 risk factors(10-year risk<10%)(10-year risk<10%)
<130 mg/dL<130 mg/dL 130 mg/dL130 mg/dL 160 mg/dL160 mg/dL
ModeratelyModeratelyhigh risk:high risk:2 risk factors2 risk factors(10-year risk (10-year risk 10%–20%)10%–20%)
High risk:High risk:CHD or CHD risk CHD or CHD risk equivalentsequivalents**
(10-year risk >20%)(10-year risk >20%)
<130 mg/dL<130 mg/dL optional: optional:<100 mg/dL <100 mg/dL
<100 mg/dL<100 mg/dL
optional:optional:<70 mg/dL<70 mg/dL
130 mg/dL130 mg/dL
100 mg/dL100 mg/dL
130 mg/dL130 mg/dL(100–129 mg/dL: (100–129 mg/dL: consider drug consider drug options)options)
100 mg/dL100 mg/dL(<100 mg/dL: (<100 mg/dL: consider drug consider drug options)options)
ATP II : ασθενείς με στεφανιαία νόσο (ΣΝ) κύριος θεραπευτικός στόχος LDL-Χ σε < 100 mg/dl.
Ο στόχος αυτός παραμένει στο ΑΤΡ ΙΙΙ και επεκτείνεται σε άλλες κατηγορίες ασθενών με
ισοδύναμα ΣΝ που αθροιστικά αυξάνουν το 10-ετή κίνδυνο ΣΝ > 20% :
Α. Σακχαρώδης διαβήτης (ΓΝ ≥ 126 mg/dl)
Β. Άλλες αγγειακές νόσοι α. περιφερική αγγειοπάθεια
β. ανεύρυσμα της αορτής γ. συμπτωματική νόσο των καρωτίδων
ATP II : ασθενείς με στεφανιαία νόσο (ΣΝ) κύριος θεραπευτικός στόχος LDL-Χ σε < 100 mg/dl.
Ο στόχος αυτός παραμένει στο ΑΤΡ ΙΙΙ και επεκτείνεται σε άλλες κατηγορίες ασθενών με
ισοδύναμα ΣΝ που αθροιστικά αυξάνουν το 10-ετή κίνδυνο ΣΝ > 20% :
Α. Σακχαρώδης διαβήτης (ΓΝ ≥ 126 mg/dl)
Β. Άλλες αγγειακές νόσοι α. περιφερική αγγειοπάθεια
β. ανεύρυσμα της αορτής γ. συμπτωματική νόσο των καρωτίδων
ATP III
NCEP : ATP III JAMA 2001;285:2486-97. NCEP : ATP III JAMA 2001;285:2486-97.
Συχνότη
τα Κ
Α θ
ανάτου
Συχνότη
τα Κ
Α θ
ανάτου
Stamler J et al. Diabetes Care 1993;16:434-444.Stamler J et al. Diabetes Care 1993;16:434-444.
MRFIT: MRFIT: Ο ΣΔ αυξάνει το κίνδυνο ΣΝ που Ο ΣΔ αυξάνει το κίνδυνο ΣΝ που προέρχεται από άλλους παράγοντες κινδύνουπροέρχεται από άλλους παράγοντες κινδύνου
Αριθμός επιπλέον παραγόντων κινδύνουΑριθμός επιπλέον παραγόντων κινδύνου
No Diabetes Diabetes
0 1 2 3
6
31
12
59
22
91
47
125
TC > 200 mg/dL SBP > 120 mm Hg Current smoker
0
20
40
60
80
100
120
0
20
40
60
80
100
120
0
10
20
30
40
50
Haffner SM et al. N Engl J Med 1998;339:229-234.Haffner SM et al. N Engl J Med 1998;339:229-234.
Συχνότητα ΕΜ κατά τη διάρκεια 7-χρονης Συχνότητα ΕΜ κατά τη διάρκεια 7-χρονης παρακολούθησης Φινλανδικού πληθυσμούπαρακολούθησης Φινλανδικού πληθυσμούΣυχνότητα ΕΜ κατά τη διάρκεια 7-χρονης Συχνότητα ΕΜ κατά τη διάρκεια 7-χρονης παρακολούθησης Φινλανδικού πληθυσμούπαρακολούθησης Φινλανδικού πληθυσμού
Θανατη
φόρ
ο κ
αι
μη
ΕΜ
(%
) Θ
ανατη
φόρ
ο κ
αι
μη
ΕΜ
(%
)
ΕΜΕΜ
18.818.8
3.53.5
45.045.0
20.220.2
P<0.001P<0.001
P<0.001P<0.001
ΕΜΕΜΧωρίς ΕΜΧωρίς ΕΜ Χωρίς ΕΜΧωρίς ΕΜ
Ασθενείς χωρίς ΣΔΑσθενείς χωρίς ΣΔ Ασθενείς με ΣΔΑσθενείς με ΣΔ(n=1373)(n=1373) (n=1059)(n=1059)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σ. ΔΙΑΒΗΤΗΣ. ΔΙΑΒΗΤΗ
Η παρουσία Σ. Διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για
καρδιαγγειακή συμβάματα κατά 550% - 1.200 %
σε σύγκριση με τον κίνδυνο ατόμων που δεν έχουν Σ. Διαβήτη .
Η παρουσία Σ. Διαβήτη αυξάνει τον κίνδυνο για
καρδιαγγειακή συμβάματα κατά 550% - 1.200 %
σε σύγκριση με τον κίνδυνο ατόμων που δεν έχουν Σ. Διαβήτη .
Lakka HM et al. Lakka HM et al. JAMAJAMA 2002;288:2709-2716. 2002;288:2709-2716.Lakka HM et al. Lakka HM et al. JAMAJAMA 2002;288:2709-2716. 2002;288:2709-2716.
ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ
ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣΔΙΑΒΗΤΙΚΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ
ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
Ο επιπολασμός του Ο επιπολασμός του Σακχαρώδη ΔιαβήτηΣακχαρώδη Διαβήτη
10
31
0
5
10
15
20
25
30
35
Γενικός Πληθυσμός Σχιζοφρένια
10
31
0
5
10
15
20
25
30
35
Γενικός Πληθυσμός Σχιζοφρένια
%
Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405. Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405.
Risk Factor Defining Level
Abdominal obesityAbdominal obesity(Waist circumference)(Waist circumference)
MenMenWomenWomen
>102 cm (>40 in)>102 cm (>40 in)> 88 cm (>35 in)> 88 cm (>35 in)
TGTG 150 mg/dl150 mg/dl
HDL-CHDL-C
MenMenWomenWomen
<40 mg/dl<40 mg/dl<50 mg/dl<50 mg/dl
Blood pressureBlood pressure 130/130/85 mm Hg85 mm Hg
Fasting glucoseFasting glucose 110 mg/dl110 mg/dl
NCEP ATP III: The Metabolic SyndromeNCEP ATP III: The Metabolic Syndrome (2001) (2001)Diagnosis is established when Diagnosis is established when 3 of these risk 3 of these risk factors are presentfactors are present
Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. High Blood Cholesterol in Adults. JAMAJAMA 2001;285:2486-2497. 2001;285:2486-2497.Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. High Blood Cholesterol in Adults. JAMAJAMA 2001;285:2486-2497. 2001;285:2486-2497.
ΜΜεταβολικό σύνδρομοεταβολικό σύνδρομο-ΕΛΛΑΔΑ-ΕΛΛΑΔΑN=4.156N=4.156
24
4,9
11
19
30
43 43
23
4,59
17
31
4441
0
10
20
30
40
50
18-70+ 18-29 30-39 40-49 50-59 60-69 >70
Age in years
%
Men Women
24
4,9
11
19
30
43 43
23
4,59
17
31
4441
0
10
20
30
40
50
18-70+ 18-29 30-39 40-49 50-59 60-69 >70
Age in years
%
Men Women
Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405. Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405.
0
10
20
30
40
METS-DMn=310
METS-No DMn=674
No METS Alln=3,169
%
p<0.0001 vs all
p<0.0001 vs all
p<0.0001 vs all
I ncidence of CVD
0
10
20
30
40
METS-DMn=310
METS-No DMn=674
No METS Alln=3,169
%
p<0.0001 vs all
p<0.0001 vs all
p<0.0001 vs all
I ncidence of CVD
Athyros et al. Cur Med Research Opinion 2004;20:1691-1701Athyros et al. Cur Med Research Opinion 2004;20:1691-1701
ΜΜεταβολικό σύνδρομοεταβολικό σύνδρομο-ΕΛΛΑΔΑ-ΕΛΛΑΔΑN=9.656N=9.656
Cardiovascular Disease Mortality Increased in Cardiovascular Disease Mortality Increased in the Metabolic Syndrome:the Metabolic Syndrome:
Kuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor StudyKuopio Ischaemic Heart Disease Risk Factor Study
Lakka HM et al. JAMA 2002;288:2709-2716.Lakka HM et al. JAMA 2002;288:2709-2716.
Cu
mu
lati
ve H
aza
rd,
%C
um
ula
tive H
aza
rd,
%
00 22 66 88 1212Follow-up, yearsFollow-up, years
YESYES
Metabolic Syndrome:Metabolic Syndrome:
NONO
Cardiovascular Disease
Mortality RR 3.55 (+355%)
Cardiovascular Disease
Mortality RR 3.55 (+355%)
44 10100
5
10
15
0
5
10
15
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥΣΥΝΔΡΟΜΟΥ
Η παρουσία μεταβολικού συνδρόμου αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή θνητότητα
κατά 355 % σε σύγκριση με τον κίνδυνο
ατόμων που δεν έχουν μεταβολικό σύνδρομο.
Η παρουσία μεταβολικού συνδρόμου αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακή θνητότητα
κατά 355 % σε σύγκριση με τον κίνδυνο
ατόμων που δεν έχουν μεταβολικό σύνδρομο.
Lakka HM et al. Lakka HM et al. JAMAJAMA 2002;288:2709-2716. 2002;288:2709-2716.Lakka HM et al. Lakka HM et al. JAMAJAMA 2002;288:2709-2716. 2002;288:2709-2716.
ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟΣΥΝΔΡΟΜΟ
ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟΣΥΝΔΡΟΜΟ
ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
Ο επιπολασμός του Ο επιπολασμός του μεταβολικού συνδρόμουμεταβολικού συνδρόμου
23
37
0
10
20
30
40
Γενικός Πληθυσμός Σχιζοφρένια
23
37
0
10
20
30
40
Γενικός Πληθυσμός Σχιζοφρένια
%
Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405. Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm Athyros et al. Diabetes Obesity and Metaboliosm 2005;7:397-405. 2005;7:397-405.
ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙNNΔΥΝΟΥ Κ.Α. ΔΥΝΟΥ Κ.Α. ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΟΥΝ
ΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ
ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙNNΔΥΝΟΥ Κ.Α. ΔΥΝΟΥ Κ.Α. ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΝΟΣΟΥ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΠΑΙΡΝΟΥΝ
ΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑΑΤΥΠΑ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ
The Atypical Antipsychotic Therapy and Metabolic Issues National Survey Practice Patterns and Knowledge of Psychiatrists. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S1–S6The Atypical Antipsychotic Therapy and Metabolic Issues National Survey Practice Patterns and Knowledge of Psychiatrists. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S1–S6
59
51
46
0
10
20
30
40
50
60
Παχυσαρκία Διαβήτης Μεταβολικό σύνδρομο
%
59
51
46
0
10
20
30
40
50
60
Παχυσαρκία Διαβήτης Μεταβολικό σύνδρομο
%
ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΖΙΖΟΦΡΕΝΙΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΖΙΖΟΦΡΕΝΙΑ ΣΕ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ
ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΖΙΖΟΦΡΕΝΙΑ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΖΙΖΟΦΡΕΝΙΑ ΣΕ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ
ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥΚΙΝΔΥΝΟΥ
Atypical Antipsychotics and Atypical Antipsychotics and Metabolic AbnormalitiesMetabolic Abnormalities Risk for Risk for
WorseningWorsening
Atypical Antipsychotics and Atypical Antipsychotics and Metabolic AbnormalitiesMetabolic Abnormalities Risk for Risk for
WorseningWorsening
Nasrallah ΗΑ, Newcomer JW. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S7–S14Nasrallah ΗΑ, Newcomer JW. J Clin Psychopharmacol 2004;24:S7–S14
Agent Weight Gain Diabetes Lipid Profile
Clozapine +++ + +
Olanzapine +++ + +
Risperidone ++ Νο Data Νο Data
Quetiapine ++ Νο Data Νο Data
Aripiprazole* +/- - -
Ziprasidone* +/- - -
+ indicates increased effect - no effect.
Agent Weight Gain Diabetes Lipid Profile
Clozapine +++ + +
Olanzapine +++ + +
Risperidone ++ Νο Data Νο Data
Quetiapine ++ Νο Data Νο Data
Aripiprazole* +/- - -
Ziprasidone* +/- - -
+ indicates increased effect - no effect.
ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΩΤΗΣ
ΧOΡΗΓΗΣΗΣ
ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΩΤΗΣ
ΧOΡΗΓΗΣΗΣ
ΜελέτηΜελέτη CATIE CATIEClinical Antipsychotic Trials of Intervention Clinical Antipsychotic Trials of Intervention
Effectiveness (CATIE) InvestigatorsEffectiveness (CATIE) Investigators
Effectiveness of Antipsychotic Drugs in Effectiveness of Antipsychotic Drugs in Patients with Chronic SchizophreniaPatients with Chronic Schizophrenia
ΜελέτηΜελέτη CATIE CATIEClinical Antipsychotic Trials of Intervention Clinical Antipsychotic Trials of Intervention
Effectiveness (CATIE) InvestigatorsEffectiveness (CATIE) Investigators
Effectiveness of Antipsychotic Drugs in Effectiveness of Antipsychotic Drugs in Patients with Chronic SchizophreniaPatients with Chronic Schizophrenia
LiebermanLieberman JA, et al JA, et al N Engl J MedN Engl J Med 2005;353:1209-23. 2005;353:1209-23.LiebermanLieberman JA, et al JA, et al N Engl J MedN Engl J Med 2005;353:1209-23. 2005;353:1209-23.
Αύξηση βάρουςΑύξηση βάρους > 7% > 7%
7,0
14,016,0
30,0
12,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
7,0
14,016,0
30,0
12,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
Lieberman JA, et al. Lieberman JA, et al. N Engl J Med.N Engl J Med. 2005;353:1209-1223. 2005;353:1209-1223.
Πο
σο
στό
(%
)
ΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνη ΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνη ΚουετιαπίνηΚουετιαπίνηΚουετιαπίνηΚουετιαπίνη ΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνη ΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνη
N=185N=185 N=341N=341 N=337N=337 N=336N=336 N=261N=261
Επίπεδα ΓλυκόζηςΕπίπεδα Γλυκόζης
2
7 7
15
5
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
Lieberman JA, et al. Lieberman JA, et al. N Engl J Med.N Engl J Med. 2005;353:1209-1223 2005;353:1209-1223
Μέσ
η
μετ
αβ
ολ
ή
απ
ό τ
ην
έν
αρ
ξη
(mg
/dL
)
ΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνη ΡισπεριδόνηΡισπεριδόνη ΚουετιαπίνηΚουετιαπίνη ΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνη ΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνη
N=143N=143 N=262N=262 N=268N=268 N=286N=286 N=212N=212
-9
-2
5
10
1
-10,0
-5,0
0,0
5,0
10,0
-9
-2
5
10
1
-10,0
-5,0
0,0
5,0
10,0
Επίπεδα Ολικής ΧοληστερόληςΕπίπεδα Ολικής Χοληστερόλης
Lieberman JA, et al. Lieberman JA, et al. N Engl J Med.N Engl J Med. 2005;353:1209-1223 2005;353:1209-1223
Μέσ
η
Μέσ
η μ
ετα
βο
λή α
πό
τη
ν έν
αρ
ξημ
ετα
βο
λή α
πό
τη
ν έν
αρ
ξη (
mg
/dL
) (
mg
/dL
)
ΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνηΖιπραζιδόνη ΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνη ΚουεατιαπίνηΚουεατιαπίνηΚουεατιαπίνηΚουεατιαπίνη ΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνη ΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνηΠερφαιναζίνη
N=143N=143N=262N=262
N=268N=268 N=286N=286 N=212N=212
Μελέτη Μελέτη CATIE : CATIE : Γενικά συμπεράσματαΓενικά συμπεράσματα
Η Ολανζαπίνη συνδέθηκε με τα υψηλότερα Η Ολανζαπίνη συνδέθηκε με τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης βάρους, ολικής ποσοστά αύξησης βάρους, ολικής χοληστερόλης και επιπέδων γλυκόζηςχοληστερόλης και επιπέδων γλυκόζης
Η Ζιπραζιδόνη ήταν το μόνο σκεύασμα που Η Ζιπραζιδόνη ήταν το μόνο σκεύασμα που συνδέθηκε με βελτίωση των μεταβολικών συνδέθηκε με βελτίωση των μεταβολικών παραμέτρωνπαραμέτρων
Lieberman JA, et al. Lieberman JA, et al. N Engl J Med.N Engl J Med. 2005;353:1209-1223 2005;353:1209-1223
137
111
80,0
120,0
137
111
80,0
120,0
Comparative study of the development of Comparative study of the development of diabetes mellitus in patients taking diabetes mellitus in patients taking
risperidone and olanzapinerisperidone and olanzapine
Fuller MA, Fuller MA, et al. et al. Pharmacotherapy. 2003 Aug;23(8):1037-43Pharmacotherapy. 2003 Aug;23(8):1037-43
Κίν
δυ
νος
εμφ
άνι
ση
ς Σ
. Δ
ιαβ
ήτη
Κίν
δυ
νος
εμφ
άνι
ση
ς Σ
. Δ
ιαβ
ήτη
ΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΡισπεριδόνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνηΟλανζαπίνη
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΟΣ : ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΟΣ : Ζιπραζιδόνη έναντι ΟλανζαπίνηςΖιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΟΣ : ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΒΑΡΟΣ : Ζιπραζιδόνη έναντι ΟλανζαπίνηςΖιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης
Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47.Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47.
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβολή σ
ωματικ
ού β
άρους
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβολή σ
ωματικ
ού β
άρους
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβολή δ
είκτη
μάζα
ς σ
ωματο
ς
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβολή δ
είκτη
μάζα
ς σ
ωματο
ς
P<0.0001 P<0.0005
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤAA ΛΙΠΙΔΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ: ΛΙΠΙΔΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ: Ζιπραζιδόνη έναντι ΟλανζαπίνηςΖιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤAA ΛΙΠΙΔΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ: ΛΙΠΙΔΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ: Ζιπραζιδόνη έναντι ΟλανζαπίνηςΖιπραζιδόνη έναντι Ολανζαπίνης
Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47.Simpson GM et al, Am J Psychiatry 2004;161:1837-47.
-5
0
5
10
15
20
25
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
ετα
βο
λή
ολ
ική
ς χ
ολ
ησ
τερ
όλ
ης
(mg
/d
l)
-5
0
5
10
15
20
25
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
ετα
βο
λή
ολ
ική
ς χ
ολ
ησ
τερ
όλ
ης
(mg
/d
l)
-5
0
5
10
15
20
25
30
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβ
ολή
των
τριγ
λυκε
ριδί
ων
(mg/
dl)
-5
0
5
10
15
20
25
30
Ζιπραζιδόνηn=116
Ολανζαπίνηn=122
% μ
εταβ
ολή
των
τριγ
λυκε
ριδί
ων
(mg/
dl)
P<0.0001 P<0.0001
Baptista T, et al. Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.Baptista T, et al. Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.
Obesity and related metabolic abnormalities duringObesity and related metabolic abnormalities during antipsychotic drug administration: antipsychotic drug administration: mechanisms,mechanisms,
management and research perspectives.management and research perspectives.
Obesity and related metabolic abnormalities duringObesity and related metabolic abnormalities during antipsychotic drug administration: antipsychotic drug administration: mechanisms,mechanisms,
management and research perspectives.management and research perspectives.
Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να σχετίζεται με αυξημένη όρεξη που οφείλεται σχετίζεται με αυξημένη όρεξη που οφείλεται
σε επίδραση των αντιψυχωτικών στο σε επίδραση των αντιψυχωτικών στο
μονοαμινοξικό και χολινεργικό σύστημα μονοαμινοξικό και χολινεργικό σύστημα του εγκεφάλου του εγκεφάλου
και την μεταβολική επίδραση της και την μεταβολική επίδραση της υπερπρολακτιναιμίαςυπερπρολακτιναιμίας που προκαλούν μερικά
από τα φάρμακα αυτά.
Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να σχετίζεται με αυξημένη όρεξη που οφείλεται σχετίζεται με αυξημένη όρεξη που οφείλεται
σε επίδραση των αντιψυχωτικών στο σε επίδραση των αντιψυχωτικών στο
μονοαμινοξικό και χολινεργικό σύστημα μονοαμινοξικό και χολινεργικό σύστημα του εγκεφάλου του εγκεφάλου
και την μεταβολική επίδραση της και την μεταβολική επίδραση της υπερπρολακτιναιμίαςυπερπρολακτιναιμίας που προκαλούν μερικά
από τα φάρμακα αυτά.
Baptista T, et al. Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.Baptista T, et al. Pharmacopsychiatry 2002;35:205-19.
Ασθενείς με Ασθενείς με σχιζοφρένια ή διφασικέςσχιζοφρένια ή διφασικές διαταραχές παρουσιάζουν σημαντικά διαταραχές παρουσιάζουν σημαντικά
αυξημένη τάση για εμφάνιση παχυσαρκίας ή αυξημένη τάση για εμφάνιση παχυσαρκίας ή διαβήτη με ή χωρίς μεταβολικό σύνδρομοδιαβήτη με ή χωρίς μεταβολικό σύνδρομο ακόμη και πριν τη χορήγηση φαρμάκωνακόμη και πριν τη χορήγηση φαρμάκων..
Η Η κλοζαπίνηκλοζαπίνη και η και η ολανζαπίνηολανζαπίνη, όμως, , όμως, επιτείνουν σημαντικά τη τάσηεπιτείνουν σημαντικά τη τάση εμφάνισης ή εμφάνισης ή επιδείνωσης διαταραχής του μεταβολισμού επιδείνωσης διαταραχής του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπιδίων του ορού. της γλυκόζης και των λιπιδίων του ορού.
Ασθενείς με Ασθενείς με σχιζοφρένια ή διφασικέςσχιζοφρένια ή διφασικές διαταραχές παρουσιάζουν σημαντικά διαταραχές παρουσιάζουν σημαντικά
αυξημένη τάση για εμφάνιση παχυσαρκίας ή αυξημένη τάση για εμφάνιση παχυσαρκίας ή διαβήτη με ή χωρίς μεταβολικό σύνδρομοδιαβήτη με ή χωρίς μεταβολικό σύνδρομο ακόμη και πριν τη χορήγηση φαρμάκωνακόμη και πριν τη χορήγηση φαρμάκων..
Η Η κλοζαπίνηκλοζαπίνη και η και η ολανζαπίνηολανζαπίνη, όμως, , όμως, επιτείνουν σημαντικά τη τάσηεπιτείνουν σημαντικά τη τάση εμφάνισης ή εμφάνισης ή επιδείνωσης διαταραχής του μεταβολισμού επιδείνωσης διαταραχής του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπιδίων του ορού. της γλυκόζης και των λιπιδίων του ορού.
Obesity and related metabolic abnormalities Obesity and related metabolic abnormalities duringduring antipsychotic drug administration: antipsychotic drug administration: mechanisms,mechanisms, management and research management and research
perspectives.perspectives.
Obesity and related metabolic abnormalities Obesity and related metabolic abnormalities duringduring antipsychotic drug administration: antipsychotic drug administration: mechanisms,mechanisms, management and research management and research
perspectives.perspectives.
Melkersson KI, Melkersson KI, et alet al.. J Clin PsychiatryJ Clin Psychiatry 2000;61:742-9. 2000;61:742-9.Melkersson KI, Melkersson KI, et alet al.. J Clin PsychiatryJ Clin Psychiatry 2000;61:742-9. 2000;61:742-9.
Elevated levels of insulin, leptin, and blood Elevated levels of insulin, leptin, and blood lipids lipids iinn o olanzapine-treated patients with schizophrenia lanzapine-treated patients with schizophrenia
or related psychosesor related psychoses
Η θεραπεία με ολανζαπίνη σχετίζεται με αύξηση του σωματικού βάρους,
αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, λεπτίνης και λιπιδίων του ορού, καθώς και με
αντίσταση στην ινσουλίνη και τελικά σακχαρώδη διαβήτη.
Τα αυξημένα επίπεδα λεπτίνης ή ινσουλίνης ή ο συνδυασμός τους
πιθανόν σχετίζονται με την αύξηση του σωματικού βάρους και του διαβήτη
που προκαλεί η θεραπεία με ολανζαπίνη.
Η θεραπεία με ολανζαπίνη σχετίζεται με αύξηση του σωματικού βάρους,
αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης, λεπτίνης και λιπιδίων του ορού, καθώς και με
αντίσταση στην ινσουλίνη και τελικά σακχαρώδη διαβήτη.
Τα αυξημένα επίπεδα λεπτίνης ή ινσουλίνης ή ο συνδυασμός τους
πιθανόν σχετίζονται με την αύξηση του σωματικού βάρους και του διαβήτη
που προκαλεί η θεραπεία με ολανζαπίνη.
ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
ΣΕ ΖΙΠΡΑΖΙΔΟΝΗ
ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
ΣΕ ΖΙΠΡΑΖΙΔΟΝΗ
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ
Μέση αλλαγή στο σωματικό βάρος σε 6 εβδομάδες
-1,8
-0,9
0,27
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
Αλλαγή από Ολανζαπίνηn=101
Αλλαγή από Ρισπεριδόνηn=56
Αλλαγή από συμβατικάαντιψ υχωτικά n=103
Σω
μα
τικό
βά
ρο
ς (K
g)
Μέση αλλαγή στο σωματικό βάρος σε 6 εβδομάδες
-1,8
-0,9
0,27
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
Αλλαγή από Ολανζαπίνηn=101
Αλλαγή από Ρισπεριδόνηn=56
Αλλαγή από συμβατικάαντιψ υχωτικά n=103
Σω
μα
τικό
βά
ρο
ς (K
g)
Weiden et alWeiden et al.. J Clin PsychopharmacolJ Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600. 2003;23:595-600.
P<0.001 P<0.05
P=NS
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ
Μέση αλλαγή στη χοληστερόλη ορού σε 6 εβδομάδες
-17
-11,5
-6,5
-20
-15
-10
-5
0
Αλλαγή απόΟλανζαπίνη n=91
Αλλαγή απόΡισπεριδόνη n=50
Αλλαγή από συμβατικάαντιψυχωτικά n=82
Χολ
ηστε
ρόλη
ορο
υ (m
g/dl
)
Μέση αλλαγή στη χοληστερόλη ορού σε 6 εβδομάδες
-17
-11,5
-6,5
-20
-15
-10
-5
0
Αλλαγή απόΟλανζαπίνη n=91
Αλλαγή απόΡισπεριδόνη n=50
Αλλαγή από συμβατικάαντιψυχωτικά n=82
Χολ
ηστε
ρόλη
ορο
υ (m
g/dl
)
P<0.001 P<0.05 P=NS
Weiden et alWeiden et al.. J Clin PsychopharmacolJ Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600. 2003;23:595-600.Weiden et alWeiden et al.. J Clin PsychopharmacolJ Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600. 2003;23:595-600.
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΑ ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ TOY OPOY
Μέση αλλαγή στα τριγλυκερίδια του ορού σε 6 εβδομάδες
-50
-29
-3,5
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
Αλλαγή απόΟλανζαπίνη n=91
Αλλαγή απόΡισπεριδόνη n=50
Αλλαγή από συμβατικάαντιψυχωτικά n=82
Τριγ
λυκε
ρίδ
ια (
mg/dl)
Μέση αλλαγή στα τριγλυκερίδια του ορού σε 6 εβδομάδες
-50
-29
-3,5
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
Αλλαγή απόΟλανζαπίνη n=91
Αλλαγή απόΡισπεριδόνη n=50
Αλλαγή από συμβατικάαντιψυχωτικά n=82
Τριγ
λυκε
ρίδ
ια (
mg/dl)
Weiden et alWeiden et al.. J Clin PsychopharmacolJ Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600. 2003;23:595-600.Weiden et alWeiden et al.. J Clin PsychopharmacolJ Clin Psychopharmacol 2003;23:595-600. 2003;23:595-600.
P<0.001 P<0.05 P=NS
Disparities in care drive excess CVD Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illnessmortality in severe mental illness
Data on 88,000 patients hospitalized for MI show mortality increases during the follow-up period of 19% in persons with any mental disorder and 34% in those with schizophrenia, with increases in mortality related to reductions in the quality of care.
• 1500 patients with chronically treated schizophrenia data conducted at 57 US sites found that 88% of patients with dyslipidemia, 30% with diabetes, and 62% with hypertension were not receiving appropriate pharmacotherapy for these conditions.
Data on 88,000 patients hospitalized for MI show mortality increases during the follow-up period of 19% in persons with any mental disorder and 34% in those with schizophrenia, with increases in mortality related to reductions in the quality of care.
• 1500 patients with chronically treated schizophrenia data conducted at 57 US sites found that 88% of patients with dyslipidemia, 30% with diabetes, and 62% with hypertension were not receiving appropriate pharmacotherapy for these conditions.
Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..
Disparities in care drive excess CVD Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illnessmortality in severe mental illness
Although some antipsychotic drugs can adversely affect adiposity as well as glucose and lipid metabolism, screening for hyperglycemia and dyslipidemia occurs at very low rates in patients with severe mental illnesses, including those who are treated with antipsychotic medications.
Low rates of dyslipidemia and glucose screening are likely to contribute to underdiagnosis and undertreatment for modifiable CVD risk factors in this population, including the effects of medications used for treatment.
Although some antipsychotic drugs can adversely affect adiposity as well as glucose and lipid metabolism, screening for hyperglycemia and dyslipidemia occurs at very low rates in patients with severe mental illnesses, including those who are treated with antipsychotic medications.
Low rates of dyslipidemia and glucose screening are likely to contribute to underdiagnosis and undertreatment for modifiable CVD risk factors in this population, including the effects of medications used for treatment.
Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..
Disparities in care drive excess CVD Disparities in care drive excess CVD mortality in severe mental illnessmortality in severe mental illness
• Persons with severe mental illness lose 15- 25 years of life chiefly due to CVD and consistently substandard care.
• Drawing attention to disparities in prevention and treatment efforts for CVD in patients with mental illnesses.
• Persons with severe mental illness lose 15- 25 years of life chiefly due to CVD and consistently substandard care.
• Drawing attention to disparities in prevention and treatment efforts for CVD in patients with mental illnesses.
Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..Newcomer JW, Hennekens CH.Newcomer JW, Hennekens CH. JAMAJAMA 2007 (7 Nov); 298: 1794-17962007 (7 Nov); 298: 1794-1796 ..
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) (1)ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) (1)
Η αλλαγή της αγωγής σε Η αλλαγή της αγωγής σε ζιπραζιδόνηζιπραζιδόνη από από κλασικό αντιψυχωτικό, ολανζαπίνη ή κλασικό αντιψυχωτικό, ολανζαπίνη ή
ρισπεριδόνη σχετίστηκε με βελτίωση σε ρισπεριδόνη σχετίστηκε με βελτίωση σε αρκετούς κλινικά σημαντικούς δείκτες της αρκετούς κλινικά σημαντικούς δείκτες της
κατάστασης υγείας.κατάστασης υγείας.
Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις του Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις του βάρους,βάρους, του ΔΜΣ,του ΔΜΣ, των τριγλυκεριδίων και της των τριγλυκεριδίων και της
χοληστερόληςχοληστερόλης..
Κατά την αλλαγή από κλασικό αντιψυχωτικό ή Κατά την αλλαγή από κλασικό αντιψυχωτικό ή ρισπεριδόνη, παρατηρήθηκαν σημαντικές ρισπεριδόνη, παρατηρήθηκαν σημαντικές
μειώσεις των επιπέδων προλακτίνηςμειώσεις των επιπέδων προλακτίνης..
Η αλλαγή της αγωγής σε Η αλλαγή της αγωγής σε ζιπραζιδόνηζιπραζιδόνη από από κλασικό αντιψυχωτικό, ολανζαπίνη ή κλασικό αντιψυχωτικό, ολανζαπίνη ή
ρισπεριδόνη σχετίστηκε με βελτίωση σε ρισπεριδόνη σχετίστηκε με βελτίωση σε αρκετούς κλινικά σημαντικούς δείκτες της αρκετούς κλινικά σημαντικούς δείκτες της
κατάστασης υγείας.κατάστασης υγείας.
Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις του Παρατηρήθηκαν σημαντικές μειώσεις του βάρους,βάρους, του ΔΜΣ,του ΔΜΣ, των τριγλυκεριδίων και της των τριγλυκεριδίων και της
χοληστερόληςχοληστερόλης..
Κατά την αλλαγή από κλασικό αντιψυχωτικό ή Κατά την αλλαγή από κλασικό αντιψυχωτικό ή ρισπεριδόνη, παρατηρήθηκαν σημαντικές ρισπεριδόνη, παρατηρήθηκαν σημαντικές
μειώσεις των επιπέδων προλακτίνηςμειώσεις των επιπέδων προλακτίνης..
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) (2)ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) (2)
Η χορήγηση Η χορήγηση ζιπραζιδόνηςζιπραζιδόνης είναι ασφαλής είναι ασφαλής και έχει ουδέτερη ή ευνοϊκή επίδραση σε και έχει ουδέτερη ή ευνοϊκή επίδραση σε
μεταβολικές παραμέτρους και το μεταβολικές παραμέτρους και το σωματικό βάρος των ασθενών. σωματικό βάρος των ασθενών.
Είναι πιθανό ότι οι δράσεις αυτές Είναι πιθανό ότι οι δράσεις αυτές σχετίζονται με ελάττωση του κινδύνου σχετίζονται με ελάττωση του κινδύνου
για καρδιαγγειακά συμβάματα σε για καρδιαγγειακά συμβάματα σε ασθενείς που παίρνουν ασθενείς που παίρνουν ζιπραζιδόνη.ζιπραζιδόνη.
Η χορήγηση Η χορήγηση ζιπραζιδόνηςζιπραζιδόνης είναι ασφαλής είναι ασφαλής και έχει ουδέτερη ή ευνοϊκή επίδραση σε και έχει ουδέτερη ή ευνοϊκή επίδραση σε
μεταβολικές παραμέτρους και το μεταβολικές παραμέτρους και το σωματικό βάρος των ασθενών. σωματικό βάρος των ασθενών.
Είναι πιθανό ότι οι δράσεις αυτές Είναι πιθανό ότι οι δράσεις αυτές σχετίζονται με ελάττωση του κινδύνου σχετίζονται με ελάττωση του κινδύνου
για καρδιαγγειακά συμβάματα σε για καρδιαγγειακά συμβάματα σε ασθενείς που παίρνουν ασθενείς που παίρνουν ζιπραζιδόνη.ζιπραζιδόνη.
Θεσσαλονίκη 9 Νοεμβρίου 2007Θεσσαλονίκη 9 Νοεμβρίου 2007