1

Η δοκιμαζία ηης «Εκκλήηος» ζηην Δλλαδική Δκκληζία

ηνπ Απιζηείδη Πανώηη

ηζηνξηθνύ - ζπγγξαθέα

Σν επίθαηξν ζέκα ηεο αλώηαηεο δηθαζηηθήο θξίζεσο γηα κία ακθηιεγόκελε

δηθαζηηθή απόθαζε γηα θάπνην αλώηαην ζξεζθεπηηθό ιεηηνπξγό από πλνδηθό

δηθαζηήξην παξαπέκπεηαη «εθέζηκα» κε ηελ «επίκληζη ηηρ Εκκλήηος» ζην ζεπηό

πξόζσπν ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ. Απηό ην δηθαίσκα ην επηθπιάζζεη ην

Καλνληθό Γίθαην ηεο Δθθιεζίαο ζηνλ «Πξώην» ηεο Γηθαηνδνζίαο ηνπ Οηθνπκεληθνύ

Θξόλνπ. Πξόζθαηα θπθινθνξνύλ ζην δηαδίθηπν δηάθνξεο ελζηάζεηο πνπ

θαλεξώλνπλ ηε ηεξάζηηα έθηαζε ηεο άγλνηαο ζε αθαηάξηηζηνπο «ζενινγνύληεο», όζν

θαη από παιαηό δεκνζηνγξάθν πνπ ελίζρπζε ηελ αξρηεπηζθνπηθή καηαηνδνμία.

Ζ θνκκαηηθή ηζρύο θάπνηνπ πνιηηηθνύ άλδξα ηεο Κεθαιιoληάο ζηάζεθε

ηθαλή ην 1979 λα εθζξνλίζεη ηνλ καθαξηζηό κεηξνπνιίηε ηνπ λεζηνύ Πξνθόπην

Μελνύηε κε ακθηιεγόκελεο θαηεγνξίεο από κία νξγαλσκέλε αληίδξαζε πνιηηηθώλ

θίισλ. Απηό κάζακε πώο πξνθάιεζε ηε παηδαγσγία ηνπ «πλεπκαηηθνύ λόκνπ» θαη

ηειηθά δελ γιύησζαλ θαλείο πνπ βνπιεύηεθε πνλεξά γηα ηελ άδηθε εμόλησζε ηνπ

αγαζνύ αξρηεξέσο. Σν πεξηζηαηηθό απηό θέξλεη ζηε κλήκε κνπ θαη ηα όζα

ζπλέβεζαλ πάιη ζηελ ειιαδηθή Δθθιεζία ηελ πεξίνδν 1967-68 θαη ζθέθηεθα κε

απηά λα αζρνιεζώ ζήκεξα.

Όζνη θαηέρνληαη από ηε Φαξκαθίδεηα ηδενιεςία ηαξάδνληαη όηαλ

ππελζπκίδεηαη ε απνζηνιηθή επζύλε ηνπ πάλζεπηνπ Οηθνπκεληθνύ Θξόλνπ κε ηα

ηεξά πξνλόκηά ηνπ κεηαμύ ησλ νπνίσλ είλαη ε αλώηαηε θαη ηειεζίδηθε δηθαζηηθή

θξίζε επί ππνζέζεσλ πνπ εθδηθάδνληαη από ηνπηθέο ζπλόδνπο ηεο Γηθαηνδνζίαο ηνπ.

Απηό ην πξνλόκην απνηειεί πνιύηηκε παξαθαηαζήθε ηεο Μεηξόο Μεγάιεο ηνπ

Υξηζηνύ Δθθιεζίαο θαη ην ζεβάζηεθαλ γελεέο γελεώλ αγίσλ επηζθόπσλ γηα ηελ

απόιπηε ρξεζηκόηεηά ηνπ ζηε ζηεξέσζε ηεο θαηά ηάμε ιεηηνπξγίαο ηεο δηνηθήζεσο

ηνπ ζώκαηνο ηνπ Πιεξώκαηόο ηεο. Απηό κειέηεζε πξν εηώλ κε βαζεηά γλώζε ησλ

πεγώλ θαη ηεο δηεζλνύο βηβιηνγξαθίαο έλαο ζπνπδαίνο Ρώζνο δηαλνεηήο θαη

θαζεγεηήο ηεο Θενινγίαο ζην Ηλζηηηνύην ηνπ Αγίνπ εξγίνπ ησλ Παξηζίσλ ν

Αληώληνο Καξηαζώθ (†1960), όηαλ έγξαςε: «πεξί ηεο Εθθιήηνπ ζηε πξάμε ηεο

Δθθιεζίαο Κσλ/πόιεσο». Με ηε κειέηε ηνπ απηή ν ζνθόο δηαλνεηήο αλέηξεςε ηηο

άθξνλεο θιπαξίεο εκεηέξσλ εθθιεζηνινγνύλησλ πνπ ελνξρεζηξώλνληαη κε ηηο εθ

βνξξά επηδηώμεηο. Οη ζηαζώηεο απηώλ ησλ ζθέςεσλ από ρξόληα θαιιηεξγνύλ ηελ

απεμάξηεζε από ηελ «Πηγή ηηρ Εςζεβείαρ» ηνπο ηον Οικοςμενικό Θπόνο θαη

επηδηώθνπλ λα νηθεηνπνηεζνύλ ηα πξνλόκηά ηνπ θαη πξνο ηνύην άθξνλα

επηζηξάηεπζαλ ηνύο θόπνπο ηος μεγάλος Αποζηόλος ηων Εθνών σο ηνπ «μόνος

ιδπςηή ηηρ Εκκληζίαρ ημών», ρσξίο πνηέ λα θαηαιάβνπλ από θνπθόλνηα

θηινπξσηίαο πόζνλ ηνλ ζκηθξαίλνπλ θαη δηαθνξνπνηνύλ ηελ αμία ηεο Παύιεηαο

ηεξαπνζηνιήο πνπ ε αξραία Δθθιεζία ηε ζπληαύηηζε κε εθείλε ηνπ Πξσηνθνξπθαίνπ

Πέηξνπ ηνπ απηαδέιθνπ ηνπ Πξσηνθιήηνπ Αλδξέα.

Αο επηζηξέςνπκε όκσο ζην ζέκα πεπί ηηρ Εκκλήηος, όπσο απηό εμειίρζεθε ζηε

ρώξα καο ηα ηειεπηαία ρξόληα. Σν 1965 ν κεηξνπνιίηεο πξώελ Γξάκαο Φίιηππνο

Σζνβιάο εθπίπηεη ηεο κεηξνπόιεώο ηνπ ιόγσ πξνθιήζεσο ζθαλδάινπ. Δπηθαιείηαη

ηνλ ζη΄ όξν ηεο Πξάμεσο ηνπ 1928 θαη πξνζθεύγεη γηα ηελ Έθθιεην ζην

Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν. Όκσο ε Ηεξά ύλνδνο ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο κε

πξόεδξν ηόηε ηνλ αξρηεπίζθνπν Υξπζόζηνκν Β΄ Υαηδεζηαύξνπ θαηαθξαηεί ηελ

αίηεζε γηα ηελ Έκκληηο θαη δελ δηαβηβάδεη ην αίηεκα ζην Φαλάξη. Γηα λα μεπεξάζεη

ηελ πίεζε ηνπ εθζξνληζζέληνο ζπλέζηεζε πλνδηθή Δπηηξνπή ππό ηελ πξνεδξία ηνπ

2

κεηξνπνιίηε Θεζζαινλίθεο Παληειεήκνλα Παπαγεσξγίνπ ε νπνία ηόικεζε λα

γλσκνδνηήζεη όηη: «έπαπζε λα πθίζηαηαη δηα ην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείνλ ην

πξνλόκηνλ ηνπ «εθθαιείλ» ηεο κλεκνλεπνκέλεο Πξάμεσο ηνπ 1928 κε νύζεο

θεθπξσκέλεο δηα λόκνπ». Με άιια ιόγηα, «λαη, κελ ππάξρεη ε Παηξηαξρηθή Πξάμε ηνπ

1928, απηή πνπ πξνβιέπεη όλησο ην «Έθθιεην», αιιά ν λ. 3615/1928 πνπ λνκηθά

πξνεγήζεθε ηεο Πξάμεσο ηνπ 1928 (απηνύ ηνπ δόιηα ςεθηζζέληνο λόκνπ πνπ

πξόζθαηα δηαπίζησζα ηελ παλνύξγα κεζόδεπζε γηα λα ηθαλνπνηεζνύλ πξνεθινγηθά

νη αζελνθεληξηθνί ζπλνδηθνί ηεο επνρήο), δελ πεξηιακβάλεη θάηη πεξί ηεο

«Εθθιήηνπ»! Επνκέλσο γηα εκάο, ηνπο ζεκεξηλνύο αξρηεξείο, δεν ςθίζηαηαι ηο

«Έκκληηο» θαη δελ δερόκαζηε όηη έρεη δηθαίσκα ην Παηξηαξρείν λα επαλαθξίλεη ηελ

πξνζθπγή ηνπ Δξάκαο θαη θάζε άιιε ηεξάξρε ηεο Εθθιεζίαο ηεο Ειιάδνο…»!

Σε ζέζε απηή δηαηύπσζαλ γηαηί απέθξπβαλ όηη ν λόκνο απηόο ήηαλ απαύγαζκα

πνιύκελεο ζπλσκνζίαο ειιαδηηώλ ζπλνδηθώλ θαη θαζεγεηώλ πνπ αζεβέζηαηα

πξνθιεηηθά πεξηθξόλεζαλ «ακάνονα» ηνπο ξεηά θαζνξηζκέλνπο ζηηο 17 Ηαλνπαξίνπ

1928 από ηνλ Παηξηάξρε θαη ηελ Ηεξά ύλνδό ηνπ πξνο ηελ θπβέξλεζε ηεο Διιάδνο

κανονικούρ όποςρ θαη ηνπο αληηθαηέζηεζαλ κε ηνύο δηθνύο ηνπο όποςρ, ηνπο νπνίνπο

ν Αζελώλ Υξπζόζηνκνο θαη ν Μεζζελίαο Μειέηηνο κέζσ ηεο επηηξνπήο κειέηεο ησλ

«εθθιεζηαζηηθώλ δεηεκάησλ» ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο θξόληηζαλ λα ελζσκαηώζνπλ

ζην λόκν 3615/1928 πνπ εζπεπζκέλα ςεθίζηεθε ζηηο 28/6/1928 από ηε Βνπιή

(ΦΔΚ.Α΄. 120. 11-7-1928! Με ηελ ελέξγεηα απηή δόιηα εηζπήδεζε ε ύλνδνο ησλ

Αζελώλ ως ηπίηορ παπάγονηαρ ζην δήηεκα ησλ Νέσλ Υσξώλ θαη αλέηξεςε ηελ

απόθαζε ηνπ Παηξηαξρείνπ με ηούς ρηηούς όροσς θαη ηε δηαρξνληθή θαλνληθή ηάμε

λα πξνεγείηαη ε Πξάμε θαη λα έπεηαη ν λόκνο ηνπ θξάηνπο, όπσο είρε θαη

ζπκθσλεζεί ζηελ επηηξνπή ζπληάμεσο ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1927! Όηαλ

θνηλνπνηήζεθε ζην Φαλάξη ν λόκνο, θηλδύλεπζε λα αλαηξαπεί ν παηξηάξρεο

Βαζίιεηνο Γ΄ από ηνπο ζπλνδηθνύο αλ δελ ζπληαζζόηαλ κεηά ελάκηζε κήλα η

Παηπιαπσική και Σςνοδική Ππάξη ηος 1928, πνπ θάπσο ζεξάπεπζε ηελ

αζελνθεληξηθή ύβξη πξνο ηνλ παλίεξνλ ζεζκόλ ηεο Μεηξόο Δθθιεζίαο! Δμ απηνύ θαη

ην δήηεκα ησλ κεηξνπόιεσλ Νέσλ Υσξώλ, αληί λα ζπληειέζεη ζηε ζύζθηγμε ησλ

ζρέζεσλ Αζελώλ θαη Φαλαξίνπ θαη ζηελ ελόηεηα ηνπ απηνύ Γέλνπο, παξακέλεη

αιηία ανηιλογίαρ (casus contradictum) πνπ θαηά θαηξνύο δειεηεξηάδεη ηηο ζρέζεηο

Μεηξόο θαη ζπγαηξόο Δθθιεζίαο. Καη απηό γηαηί κε ην λόκν απηό, ρσξίο

πξνζρήκαηα, επαλαιήθζεθε ε παιαηά Φαξκαθίδεηα δνμαζία πεξί παξαγξαθήο ησλ

ηεξώλ πξνλνκίσλ ηεο Μεηξόο Δθθιεζίαο.

ηηο δίζεθηεο εκέξεο ηνπ 1967 ε απηνθέθαιε δηνίθεζε παξαδίδεηαη από ηνπο

θηλεκαηίεο κε κία πξάμε ηνπο ζε κε πξνβιεπόκελε από ηνλ Παηξηαξρηθό θαη

πλνδηθό Σόκν ηνπ 1850 «Αξηζηίλδελ Σύλνδν». Απ' απηέο πνπ ζπγθξνηνύληαη πάληα

από αξρηεξείο θίινπο ησλ θξαηνύλησλ. Απηνί ήζειαλ λα απνκαθξπλζνύλ από ηα

γελόκελα ζηελ απηνθεθαιία γεγνλόηα ηνπ 1962-1966 θαη εηζεγήζεθαλ δηάηαγκα γηα

εθαξκνγή ηνπ «νξίνπ ειηθίαο» ησλ αξρηεξέσλ. Απηό εθθέλσζε ηνλ ζξόλν ησλ

Αζελώλ θαη κεξηθέο κεηξνπόιεηο πνπ ακέζσο πιεξώζεθαλ. ηελ Αζήλα εθιέρηεθε ν

πξσζηεξέαο ησλ Βαζηιηθώλ Αλαθηόξσλ θαη θαζεγεηήο Ηεξώλπκνο Κνηζώλεο, πνπ

άθξνλα απνξξίθζεθε από ηελ Ηεξαξρία ην 1965 σο κεηξνπνιίηεο ύξνπ. Αλ ηόηε

εθιεγόηαλ ζα είρε απνδείμεη ηηο ηθαλόηεηεο θαη ηηο ηάζεηο ηνπ θαη δελ ζα

επηβαιιόηαλ σο θαηαιύηεο ηεο ηόηε εθθιεζηαζηηθήο θαθνδαηκνλίαο. ηε ζπλέρεηα

πιεξώζεθαλ κε ηνλ Φαξκαθίδεην ηξόπν ηεο νζσληθήο επνρήο νη ρεξεύνπζεο επαξρίεο

κε αξρηεξείο. Ζ ύλνδνο θαηέζεηε ην ιεγόκελν «ηξηπξόζσπν» ςεθνδέιηηό ηεο θαη ε

θπβέξλεζε ηεο 21εο Απξηιίνπ ζε ζπλεξγαζία κε ηηο κπζηηθέο ππεξεζίεο ηεο εμέιεγε

ηνλ ππνδεηθλπόκελν ηεξνθξπθίσο σο κεηξνπνιίηε! Όηαλ πιεξώζεθαλ νη πξώηεο

ρεξεύνπζεο κεηξνπόιεηο μεθίλεζε θαη ν επξύηεξνο θύθινο αληηθαλνληθήο θελώζεσο

3

κεηξνπόιεσλ κε ηνλ αληηθαλνληθό λόκν 214/1967 «πεξί εθθαζαξίζεσο ηνπ θιήξνπ κε

ηελ έμσζελ καξηπξία». Απ απηόλ ζθόπηκα παξαιήθζεθε ην ζέκα ηεο Εκκλήηος

εθέζεσο γηα ηνπο αλεπηζύκεηνπο αξρηεξείο ησλ Νέσλ Υσξώλ!

Έλαο ησλ εθζξνληζζέλησλ κεηξνπνιηηώλ ζηηο 28 Φεβξνπαξίνπ 1968

ήηαλ ν Θεζζαινλίθεο Παληειεήκσλ κε επηρεηξήκαηα ηηο εκπαζείο δεκνζηεύζεηο ζε

πνιηηηθή εθεκεξίδα ελόο αζπγθξάηεηα καηαηόδνμνπ αξρηκαλδξίηε ππνςήθηνπ δηά

πάζαλ θελσζείζα ζέζε θαη ήδε απνζαλόληνο! Έηζη ν «απνιπζείο» αξρηεξεύο, πνπ

άιινηε είρε αξλεζεί ζην πξώελ Γξάκαο Φίιηππν ηελ Έκκληηο έθεζη, πξνζέθπγε

ζηηο 3 Μαξηίνπ 1968 ζηνλ Οηθνπκεληθόλ Παηξηάξρελ Αζελαγόξα πνηνύκελνο ρξήζε

ηνπ δηθαηώκαηόο ηνπ εθ ηεο Πξάμεσο ηνπ 1928! Όκσο ε δνηή Αξηζηίλδελ ύλνδνο

αξλήζεθε λα δηαβηβάζεη ηελ έθεζη ηνπ ζην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν! Αθνινύζεζαλ

θαη άιιεο αθξαίεο παξεκβάζεηο από ην θαζεζηώο ηεο 21εο Απξηιίνπ γηα λα

θελσζνύλ αξρηεξαηηθνί ζξόλνη ζηνπο νπνίνπο ακέζσο εμειέγνλην πξόζσπα

εθζεηάδνληα ηα επηβιεζέληα ζηελ Δθθιεζία. Πνιινί λένη αξρηεξείο δηαθξίλνληαλ γηα

άςνγε δσή θαη θαηάξηηζε, αιιά ήηαλ δηαπαηδαγσγεκέλνη κε ηελ νξγαλσζηαθή

λννηξνπία πνπ απνδερόηαλ ηα Φαξκαθίδεηα θξνλήκαηα ησλ πξντζηάκελσλ ηεο θάζε

θηλήζεσο. Όκσο ηόηε πξνο έθπιεμε ζεκεηώζεθε θαη κηα θσηεηλή εμαίξεζε

ζεβνκέλνπ ηελ ηάμε ηεο Δθθιεζίαο. Ο βνεζόο επίζθνπνο Βξεζζέλεο Γεκήηξηνο

Σξαθαηέιιεο δελ δέρζεθε ηελ εθινγή ηνπ ζηελ κεηξόπνιε Αηηηθήο, γηαηί απηή

θελώζεθε κε ηνλ αληηθαλνληθό λόκν 214/1967. Έηζη παξέκεηλε ζηα πεξηζώξηα ηεο

εθθιεζηαζηηθήο δηνηθήζεσο επί 40 νιόθιεξα ρξόληα! Σν Φαλάξη δηέγλσζε ηνλ

παξνπιηζκό απηνύ ηνπ ζεκλνύ πξνζώπνπ από ηελ ηνπηθή δηνίθεζε θαη ην 1999 ηνλ

εμέιεμε αξρηεπίζθνπν Ακεξηθήο! Σν ίδην ζπλέβε θαη κε ηνλ έηεξν «θαππαδόθε», ηνλ

Αλδξνύζεο Αλαζηάζην. Ο θαηαξηηζκόο θαη ν δήινο ηνπ ζπζηεκαηηθά

δηαζηξεβισλόηαλ από άθξνλεο αξρηεξείο γηα λα κελ εθιεγεί Κεθαιιελίαο ην 1979,

κήπσο ε πξνζσπηθόηεηά ηνπ εκπνδίζεη ηα ζρέδηα θαηαιήςεσο ηνπ πξνεδξηθνύ

ζξόλνπ ησλ Αζελώλ ηεο πξώηεο ζπζηαζείζαο εληαύζα εγσώπιαρ ηπόϊκαρ! Όκσο ν

Παηξηάξρεο Βαξζνινκαίνο επηζήκαλε ηελ αμία ηνπ αλδξόο θαη ηνλ θαηέζηεζε έμαξρό

ηνπ ζηελ Αιβαλία θαη όηαλ ε απνζηνιή ηνπ αλέζηεζε ηελ Δθθιεζία ζηελ Αιβαλία

ηνλ αλέδεημε εθεί αξρηεπίζθνπν θαη έθηνηε πνξεύεηαη ζηνλ ακπειώλα ηνπ πξαγκαηηθά

απνζηνιηθά θαη δηαβιέπσ όηη ε Δθθιεζία θάπνηε ζα ηνπ επηθπιάμεη ηελ ηηκή

Ιζαποζηόλος!

Οη αζξόεο ρεηξνηνλίεο γηα άγξεπζε ζηεξηγκάησλ, όπσο ζπκβαίλεη ζε θάζε

αλαζθαιή πξόεδξν ηεο ειιαδηθήο πλόδνπ, πέξαζε ηελ «ςήθν ησλ πιεηόλσλ» ηεο

Ηεξαξρία ζηα ρέξηα λεόηεπθησλ αξρηεξέσλ. Ζ ιεγόκελε «Πξεζβπηέξα Ιεξαξρία» ηόηε

εθηνπίζηεθε ζην πεξηζώξην ηεο απηνθέθαιεο δηνηθήζεσο. Από ηόηε μεθίλεζε

απζαίξεηα ν αγλώκσλ ινγηζκόο θάπνησλ αδηάβαζησλ εξαζηώλ ηεο θηινπξσηίαο όηη ε

«η ζώηηπα ηος Γένοςρ Μηηέπα εξελίσθηκε ζε Μηηπςιά»! Με απηή ηελ ηδενιεςία

μεθίλεζε κπζηηθά λένο Καηαζηαηηθόο Υάξηεο (Ν.Γ. 126/10-2-1969) πνπ πξνθιεηηθά

θαηαιηκπάλνληαλ ζαθείο όξνη ηνπ Σόκνπ ηνπ 1850 θαη ηεο Πξάμεσο ηνπ 1928, όπσο

ήηαλ ε «αιιεινδηαδνρή ησλ Πξεζβείσλ ρεηξνηνλίαο» γηα ηα κέιε ηεο Ηεξάο πλόδνπ,

ε νπνία θαη εγγπάην ηελ θαλνληθή ηάμε ζηελ ηνπηθή Δθθιεζία. Έηζη, ζπγθξνηήζεθε

πιένλ κία Γηαξθήο ύλνδνο θαη' επηινγήλ ηνπ αξρηεπηζθόπνπ, πνπ δίθελ

«θαξδηλαιίσλ» ήηαλ πξόεδξνη ησλ ζπλνδηθώλ επηηξνπώλ, θαη΄ αληηγξαθή ηεο

πλόδνπ ηεο ειεγρόκελεο ηόηε από ην θνκκνπληζηηθό θαζεζηώο Δθθιεζίαο ζηε

Ρνπκαλία!

Πξόζεζε απηνύ ηνπ Υάξηε ήηαλ λα παξνπζηαζηεί ε ηνπηθή Δθθιεζία ζαλ έλα

εληειώο αλεμάξηεην εζληθό θαηαζθεύαζκα θαηά ηηο πιαλεκέλεο εθθιεζηαζηηθά

Φαξκαθίδεηεο απόςεηο! Ζ απζαίξεηε απηή ζπγθξόηεζε ηεο Γηαξθνύο πλόδνπ

πξνθάιεζε ηηο αληηδξάζεηο ζηηο ζπλεηδήζεηο παιαηώλ θαη λέσλ ηεξαξρώλ θαη έηζη

4

βξέζεθαλ δύο άηεγκηοι μηηποπολίηερ ηων Νέων Χωπών, ν Φισξίλεο Απγνπζηίλνο

Καληηώηεο θαη ν Διεπζεξνππόιεσο Ακβξόζηνο Νηθνιάνπ πνπ πξόζβαιαλ ηνλ

απζαίξεην ηξόπν ζπγθξνηήζεσο ηεο πλόδνπ ελώπηνλ ηνπ πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο.

Σόηε ην Παηξηαξρείν κε ξεηή δήισζή ηνπ έιπζε ηελ ζησπή θαη είπε πσο επιμένει

ζηην ακπιβή ηήπηζη ηων όπων ηος Τόμος ηος 1850 και ηηρ Ππάξεωρ ηος 1928. Ζ

απόθαζε ηνπ πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο δπζθόιεςε πιένλ ηα ζρέδηα ηνπ

αξρηεπηζθόπνπ θαη ησλ ζπλεξγαηώλ ηνπ, αθνύ κηα ύλνδνο ζπγθξνηεκέλε θαηά ηα

«Πξεζβεία ρεηξνηνλίαο» επαλέθεξε ζηε δηνίθεζε θαη ηελ «Πξεζβύηεξε» Ηεξαξρία!

Μεηά ηελ 17ε Ννεκβξίνπ 1973, ζπλέβε ην ελδνρνπληηθό πξαμηθόπεκα θαη ε

θπβέξλεζε Αλδξνπηζόπνπινπ νξθίζηεθε από ηνλ Ησαλλίλσλ εξαθείκ Σίθα

ελεξγόληαο «παξ' ελνξία» πνπ θνιάδεηαη απζηεξά από ην Καλνληθό Γίθαην ηεο

Δθθιεζίαο. Όκσο ηόηε αλέιαβε σο ππνπξγόο Παηδείαο ν θαζεγεηήο Παλαγηώηεο

Υξήζηνπ, πνπ από θίινο θάπνηε ηνπ Αζελώλ Ηεξώλπκνπ Κνηζώλε είρε κεηαβιεζεί

ζε αληίπαιό ηνπ ζηελ Θενινγηθή ρνιή ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηνλ είρε εκπνδίζεη ηνλ

Αύγνπζην ηνπ 1967 λα δηαδερζεί ζην Τπνπξγείν Παηδείαο ηνλ παξαηηεζέληα

αξενπαγίηε Κσλζη. Καιακπνθηά! Ζ παξνπζία απηή ηνπ Π. Υξήζηνπ ζην Τπνπξγείν

Παηδείαο ελήξγεζε σο θαηαιύηεο γηα ηε ζπλέρηζε ηεο αξρηεξαηείαο ηνπ Αζελώλ

Ηεξώλπκνπ Α΄ θαη ηνλ νδήγεζε ζηελ πεξηπεηεηώδε παξαίηεζή ηνπ, πνπ γλσξίδσ

άξηζηα εθ ηνπ νηθείνπ κνπ ηόηε αληηπξνέδξνπ ηεο πλόδνπ κεηξνπνιίηε Καιαβξύησλ

Γεσξγίνπ Πάηζε. Οη απνξθαληζζέληεο θίινη ηνπ Ηεξσλύκνπ αλαδεηνύζαλ δηάδνρν

γηαηί είραλ ηόηε ηε πιεηνλνςεθία. Όκσο ηνπο πξόιαβαλ ηα κέιε ηεο «Πξεζβύηεξεο»

Ηεξαξρίαο θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ηόηε ππνπξγνύ Παηδείαο θαζεγεηή Π. Υξήζηνπ

δόζεθε πνιηηηθή θαη όρη εθθιεζηαζηηθή ιύζε, δεδνκέλνπ όηη ην επηβιεζέλ ην 1967

θαζεζηώο ζηε ηνπηθή Δθθιεζία πήγαζε από ζθεηεξηζηέο ηεο θνζκηθήο πνιηηηθήο

εμνπζίαο!

Έηζη, απνθαζίζηεθε ε ελεξγνπνίεζε Σπληαθηηθώλ Πξάμεσλ γηα ηελ επαλαθνξά

ηεο πξν ηνπ 1967 εθθιεζηαζηηθήο ηάμεσο θαη γηα ηε δηελέξγεηα ηεο εθινγήο λένπ

αξρηεπηζθόπνπ. Σόηε εθιέρηεθε σο Αζελώλ ν ξηςνθίλδπλνο πνπ αςήθεζε ηελ

επηθξεκάκελε ηόηε απεηιή ελαληίνλ ηνπ, ν από Ησαλλίλσλ εξαθείκ Σίθαο! Δίρα

ζηαιεί εθ Φαλαξίνπ γηα λα πιεξνθνξεζώ αζθαιώο ηα δηαηξέρνληα ζηνλ πξώελ

Αζελώλ θαη Πξόεδξν Αηηηθήο Ηάθσβν. Σόηε θαηνηθνύζε ζηε δεμηά πιεπξά ηνπ

άιζνπο ηεο Κεθηζηάο. Σόηε ν πηζηόο βνεζόο ηνπ Θαλάζεο αλήγγεηιε ηνλ εξρνκό ηνπ

Ησαλλίλσλ εξαθείκ. Ήιζε γηα λα ζπκβνπιεπηεί ηνλ πνιύπεηξν γέξνληα θαη λα

εμαζθαιίζεη ηελ ππνζηήξημή ηνπ. Σνλ δέρζεθε ν Μαθαξηόηαηνο θαη ζπδήηεζε καδί

ηνπ. Απνζύξζεθα ζε παξαθείκελν ρώξν θαη έθζαζε ζε ιίγν θαη ν παιαηόο κνπ θίινο

καθαξηζηόο π. Γεώξγηνο Ππξνπλάθεο. Όηαλ απερώξεζε ν Ησαλλίλσλ επηζηξέςακε

ζην γξαθείν ηνπ γέξνληα γηα λα πιεξνθνξεζνύκε ηηο εμειίμεηο από ηα δηακεηθζέληα.

Ζ ξαγδαία απηή επάλνδνο ζηα εθθιεζηαζηηθά πξάγκαηα ησλ παιαηώλ

ηεξαξρώλ αλαζηάησζε ηνπο «Ηεξσλπκηθνύο» αξρηεξείο θαη επηρείξεζαλ λα

«ζπλαζπηζηνύλ» θάηη πνπ πεξηήιζε εγθαίξσο ζε γλώζε ηεο «Πξεζβπηέξαο»

Ηεξαξρίαο θαη δήηεζε από ηνλ ππνπξγό ηελ έθδνζε θαη λέαο πληαθηηθήο Πξάμεσο»

(7/1974), απηή πνπ απνκάθξπλε από ηνπο ζξόλνπο ηνπο πιένλ αζπκβίβαζηνπο

αληηπάινπο ηεο κε θάπνηα επηιεθηηθή ζθιεξόηεηα. ηνπο ζξόλνπο πνπ ηόηε ρήξεπζαλ

νη ηζρπξόηεξνη ησλ «γεξόλησλ» κεηξνπνιηηώλ εμέιεμαλ ακέζσο θιεξηθνύο ηεο

«πξνβιήζεώο» ηνπο, νη νπνίνη θαη επραξίζησο απνδέρζεθαλ «ηελ αλέιπηζηε απηή

εμέιημε» ηελ νπνία θαη έθηνηε πνηθηινηξόπσο ππεξαζπίζηεθαλ. ηελ απηνθέθαιε

δηνίθεζε δπζηπρώο νη αλσκαιίεο ζπληξέρνπλ κε ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο αθνύ ν

ζπλεθηηθόο ζεζκόο ηεο ηνπηθήο ελόηεηαο, ν Οηθνπκεληθόο Παηξηάξρεο, βξίζθεηαη ζην

Φαλάξη.

5

Δθ ησλ πξώησλ ελεξγεηώλ ηεο λέαο πλόδνπ ήηαλ ε θαηάξγεζε ηνπ

αληηθαλνληθνύ λόκνπ 214/1967, πνπ δίθαζε ρσξίο θαλνληθή δηαδηθαζία. Σόηε ν

πξώελ Θεζζαινλίθεο Παληειεήκσλ δήηεζε ηελ αλαςειάθεζε ηεο δίθεο ηνπ 1968

θαη απνθαηαζηάζεθε εζηθά, ρσξίο, όκσο θαη λα επαλέιζεη ζην ζξόλν ηνπ πνπ είρε

πιεξσζεί κε πλεπκαηηθό ηέθλν ηνπ, ηνλ από άκνπ κεηξνπνιίηε Παληειεήκνλα

Υξπζνθάθε. Σόηε δηαβηβάζζεθε ζην Φαλάξη θαη ν θάθεινο ηνπ πξώελ Γξάκαο. Ο

παηξηάξρεο Γεκήηξηνο επηθύξσζε ηελ απόθαζε ηνπ Γεπηεξνβαζκίνπ πλνδηθνύ

Γηθαζηεξίνπ ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο γηα ηελ έθπησζε ηνπ Γξάκαο από ηνλ

ζξόλν ηνπ αιιά απνθαηέζηεζε ην αθώιπην ηεο αξρηεξνζύλεο ηνπ. Πξνζέθπγαλ απ’

επζείαο ζην Οηθνπκεληθό Παηξηαξρείν θαη νθηώ από ηνύο δώδεθα παπζέληεο

αξρηεξείο. Δμ απηώλ νη ηέζζεξηο ήηαλ εθ ησλ Νέσλ Υσξώλ θαη νη άιινη ηέζζεξηο εθ

ηεο Απηνθεθάινπ Γηνηθήζεσο. Σν Παηξηαξρείν θαίηνη παξαηήξεζε όηη θαη «νύηνη ελ

θαηξώ ήζαλ πξσηεξγάηαη θαη ζπληειεζηαί δηαγξαθήο ηνπ δηθαηώκαηνο ηεο Εθθιήηνπ

ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ εθ ηνπ Καηαζηαηηθνύ Χάξηνπ ηεο Εθθιεζίαο ηεο

Ειιάδνο», ππέδεημε ζηνπο πξνζθπγόληεο λα ππνβάινπλ ην αίηεκά ηνπο, «θαηά ηελ

ηάμηλ» κέζσ ηεο Ηεξάο πλόδνπ ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο. Απηό έγηλε θαη ν

αξρηεπίζθνπνο εξαθείκ «ηη ομοθωνώ αποθάζει» ηεο πεξί απηόλ Γ.Η.. παξέπεκςε

ην ζέκα «ειρ ηο αδιάβληηον κπιηήπιον ηος Οικοςμενικού Παηπιαπσείος»,

επικαλούμενος ηοσς καθιερούνηες ηην ΄Εκκληηον ιερούς κανόνες ηων

Οικοσμενικών Σσνόδων γ’ ηης Β’, θ’, ιζ’ και κη’ ηης Γ’ και λζη’ηης Πενθέκηης

πξνο ηνλ Οηθνπκεληθό Παηξηάξρε θαη θαηά ηηο δηαηάμεηο ηνπ Σόκνπ ηνπ 1850, «δηα

ησλ νπνίσλ πξνζδηνξίδνληαη νη θαλνληθνί όξνη αλαθεξύμεσο ηνπ Απηνθεθάινπ (ηεο

Εθθιεζίαο ηεο Ειιάδνο) θαη αη έλαληη ηεο Μεηξόο Εθθιεζίαο ππνρξεώζεηο απηήο»,

θαζώο θαη θαηά ηνλ Ε΄ όξν ηεο Πξάμεσο ηνπ 1928 θαη ην άξζξν 3, παξ. 1 ηνπ

ηζρύνληνο ηόηε πληάγκαηνο, θαηά ην νπνίν ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο νθείιεη λα

«ηηπεί και επί ηος πποκειμένος θέμαηορ ηην ςπό ηων ιεπών κανόνων και ηων ιεπών

παπαδόζεων επιβαλλομένην κανονικήν εκκληζιαζηικήν διαδικαζίαν».

Όκσο ηελ θαλνληθή απόθαλζε ηνπ Παηξηαξρείνπ παξαθώιπζαλ:

α) Όηη νη εθπηώζεηο πξνθιήζεθαλ από πνιηηηθέο απνθάζεηο θαη όρη από

εθθιεζηαζηηθέο δίθεο, πνπ θξίλνληαη από ηελ Έθθιεηνλ θαη όηη απηνί εθιέρηεθαλ

αξρηεξείο από κηα πνιηηηθά δνηή Αξηζηίλδελ Σύλνδν ηνπ 1967, πνπ πξνέθπςε θαη

αλέηξεςε ηελ εθθιεζηαζηηθή ηάμε.

β) Ζ θπβέξλεζε Καξακαλιή θαη όια ηα θόκκαηα ηεο Μεηαπνιηηεύζεσο πνπ

επαλήιζαλ ζηελ θνζκηθή εμνπζία θαηαδίθαδαλ ηνπο πξνηαηηίνπο θαη ηα πεπξαγκέλα

ηνπ πξαμηθνπήκαηνο ηνπ 1967-1973 θαη ην ελ γέλεη θιίκα ήηαλ δπζκελέζηαην θαηά

παληόο ζπλεξγάηε ησλ Απξηιηαλώλ θαη ζεσξνύζαλ όζνπο αξρηεξείο αλέιαβαλ

δηνηθεηηθέο επζύλεο θαη θαηαζηάζεθαλ αλώκαια ζε δηάθνξεο ηόηε κεηξνπόιεηο

έκπξαθηα θηινρνπληηθνύο. Ζ ηόηε θπβέξλεζε πξόβαιε ην «εθθιεζηαζηηθό»

πξνεγνύκελν πνπ ζπλέβε ζηελ Γαιιία κεηά ην πέξαο ηνπ Β΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.

Όηαλ επαλήιζε από ηελ εμνξία ζηε Γαιιία ε θπβέξλεζε ηνπ ζηξαηεγνύ Νηε Γθώι

αμίσζε από ην Βαηηθαλό λα απνκαθξύλεη από ηηο επηζθνπέο ηεο Γαιιίαο ηνπο

ηεξάξρεο πνπ δέρζεθαλ δηνξηζκό κε δηαηάγκαηα από ηελ θηινλαδηζηηθή θπβέξλεζε

ηνπ Βηζύ, γηαηί ηνπο ζεώξεζε ζπλεξγάηεο ηεο! Γηα λα δηαζσζνύλ κεξηθνί

επηζηξαηεύζεθε ε δηπισκαηηθή ηθαλόηεηα ηνπ ηόηε λνπληζίνπ ζην Παξίζη Άγγεινπ

Ρνλθάιη, ηνπ από ην 1958 πάπα Ησάλλε ΚΓ΄, θαη κεξηθνί δελ απνκαθξύλζεθαλ.

Όηαλ όκσο άξρηζε λα ακβιύλεηαη ην αληηρνπληηθό κέλνο ηνπ ειιεληθνύ ιανύ

ηόηε ν πθππνπξγόο Παηδείαο από ην 1974 ζηελ θπβέξλεζε Καξακαλιή Υξπζόζηνκνο

Καξαπηπέξεο, ζενιόγνο ηεο ρνιήο ηεο Υάιθεο θαη λνκηθόο, ζεώξεζε θαζήθνλ λα

ζεξαπεύζεη ηε δηάζηαζε ζην επηζθνπηθό ζώκα ηεο ελ Διιάδη Ηεξαξρίαο θαη άλνημε

ηνλ δπόμο ηηρ καηαλλαγήρ κε ηελ απόθαζή ηνπ ην 1976 λα γεθπξώζεη ηελ αληίζεζε

6

ησλ ζρνιαδόλησλ επηζθόπσλ κε ηελ «Πξεζβπηέξα» Ηεξαξρία. Όκσο νη

απνκαθξπλζέληεο είραλ αξρίζεη ηηο πξνζθπγέο ζην πκβνύιην Δπηθξαηείαο γηα

λνκηθή δηθαίσζή ηνπο, παξά ηνπο ηεξνύο θαλόλεο, θαη νη απνθάζεηο πνπ εμεδόζεζαλ

πεξηέπιεμαλ πεξηζζόηεξν ηα πξάγκαηα. Έηζη άξρηζε ν ζηπγεξόο «απσιεπαηικόρ

εμθύλιορ» ησλ ζπκθεξόλησλ έθπησησλ θαη θαηεζηεκέλσλ ηεξαξρώλ, αιιά θαη πάιη ε

θαξαδνθία όζσλ ηόηε αλέκεηλαλ επηζθνπηθή πξναγσγή! Σειηθά πξνέθπςε ε αλάγθε

ζπληάμεσο ηνπ λένπ Καηαζηαηηθνύ Υάξηε θαη κε ηελ εηζήγεζε ηεο Δθθιεζίαο ηεο

Διιάδνο ην θξάηνο λνκνζέηεζε κε ζην άξζξν 44 ηνπ 590/1977 πλήπωρ ηο κανονικό

δικαίωμα ηηρ Εκκλήηος ζηο Οικοςμενικό Παηπιαπσείο κεηά από εθθιεζηαζηηθή

δίθε ησλ αξρηεξέσλ ησλ ιεγόκελσλ Νέσλ Υσξώλ θαη θαη' επέθηαζε θαη ηεο

απηνθέθαιεο δηνηθήζεσο. Σελ ζπληαγκαηηθόηεηα ηνπ άξζξνπ απηνύ απνδέρζεθε

πακςεθεί θαη ε νινκέιεηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο (Απόθαζε 825/1988).

Γηα πξώηε θνξά ρξεζηκνπνηήζεθε ην άξζξν 44 ηνπ λένπ Καηαζηαηηθνύ πεξί ηεο

Εκκλήηος ζηελ ππόζεζε ηνπ πξώελ Ηεξηζζνύ Παύινπ νθνύ, πνπ είρε ζπλνδηθά

εθπέζεη ηνπ ζξόλνπ ηνπ ην 1980. Απηόο πξνζέθπγε ζηελ «έθθιεηνλ ςήθνλ» ηνπ

Οηθνπκεληθνύ Παηξηάξρνπ θαη ν Αζελώλ εξαθείκ δηεβίβαζε ηνλ όιν θάθειν ζην

Φαλάξη. Σόηε ε πλνδηθή Καλνληθή Δπηηξνπή ηνπ Παηξηαξρείνπ εηζεγήζεθε ζηνλ

παηξηάξρε Γεκήηξην ηελ επηθύξσζε ηεο απνθάζεσο ηνπ Γεπηεξνβαζκίνπ

Γηθαζηεξίνπ θαη απηή θνηλνπνηήζεθε ζηνπο εληαύζα.

Ζ «Έκκληηορ», γηα ηνλ απνζηνιηθό Θξόλν ηεο Δθθιεζίαο Κσλ/πόιεσο

αποηελεί θεμελιώδοσς ζημαζίας κορσθαίο κανονικό δικαίωμά ηοσ θαη κε ηε

ρξήζε ηεο απνδεηθλύεηαη θαη ε έθηαζε ηεο νηθνπκεληθήο επζύλεο απηνύ ηνπ

παλίεξνπ ζεζκνύ.

Όπνηνο ακθηζβεηεί απηό ην δηθαίσκα θαη κάιηζηα ώκνζε επί ηνπ ηεξνύ επαγγειίνπ

ηνλ «όπκον αζθαλείαρ» ηνπ Οηθνπκεληθνύ Παηξηαξρείνπ γηα λα ρεηξνηνλεζεί θαη

κεηά αλαδήηεζε αιινύ ηύρε. Όπνηνο επηρεηξεί κε ηηο ζθεθνθσιηέο θελόδνμσλ

επηθξηηώλ λα πξνζβάιιεη ηηο δηαρξνληθά ζηαθερές αρτές ηης Δκκληζίας θαη λα

θαιθηδεύζεη ην «δίκαιο ηηρ σειποηονίαρ» ηνπ Παηξηάξρε, θαη ηε κνλαδηθή ηνπ

επζύλε ηνπ λα θαζηεξώλεη «ζηαςποπήγια» ζηε δηθαηνδνζία ηνπ, πρέπει να αναμένει

ηην άμεζη παιδαγωγία ηοσ «πνεςμαηικού νόμος», όπσο έδεημε πξόζθαηα ην

ξαγδαίν ηέινο θάπνηνπ πνπ πξνζπάζεζε λα πξνζβάιεη ηα δίθαην ηνπ παλίεξνπ

Θξόλνπ!

Ο εμόξηζηνο ζηε Νίθαηα Παηξηάξρεο Κσλ/πόιεσο Γεξκαλόο Β΄ κεηέβε

απηνπξνζώπσο ην 1238 (ΗΓ΄ αηώλαο) ζηελ Άξηα, όπνπ ηόηε ήηαλ ην θέληξν ηνπ ηόηε

Δεζποηάηος ηηρ Ηπείπος, κία πξνδξνκηθή κνξθή ηνπ ζεκεξηλνύ ειιεληθνύ

θξάηνπο, θαη αμίσζε θαη πέηπρε ηε πεξηθξνύξεζε ησλ δηθαίσλ ηνπ, κεηαμύ ησλ

νπνίσλ ήηαλ θαη η πποζηαζία ηων Σηαςποπηγιακών μονών από ηελ εθδηθεηηθή

καλία ηεο απζαηξεζίαο ησλ ηζρπξώλ ηεο εκέξαο!

Ο ηόζν ινηδνξνύκελνο από όζνπο αγλννύλ ηνλ βίν θαη ηελ πνιηηεία ηνπ

παηξηάξρεο Αζελαγόξαο θάπνηε κνπ έιεγε: «Μη ληζμονείρ όηι ηον αγνώμονα πάνηα

ηον πληπώνει ο Ίδιορ ο Θεόρ»! Α.Π.