Πολλά ήταν τα αφιερώματα στον Κάρολο Ντίκενς από την αρχή της χρονιάς, καθώς το 2012 συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση του Βρετανού συγγραφέα. Για τους περισσότερους αναγνώστες σε όλο τον κόσμο ο Ντίκενς είναι ο «μπαμπάς» του Όλιβερ Τουίστ, ο άνθρωπος που περιέγραψε τον ζοφερό κόσμο της παιδικής εκμετάλλευσης και φτώχειας στην Αγγλία του 19ου αιώνα, έναν κόσμο που θέλαμε να πιστεύουμε ότι έχει για πάντα χαθεί. Άλλωστε, στον 21ο αιώνα, υποτίθεται ότι, όταν μιλάμε για παιδική εργασία και εκμετάλλευση, αναφερόμαστε στον Τρίτο Κόσμο, ότι στην Ευρώπη αυτό το φαινόμενο έχει εξαλειφθεί. Κι όμως, στην πλούσια Γηραιά Ήπειρο, της υποχρεωτικής εννεατούς εκπαίδευσης για τα παιδιά, η παιδική εργασία δεν εξαφανίστηκε ποτέ, και τώρα με την κρίση αβγαταίνει. Σχεδόν καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν στέλνει όλα τα παιδιά της στο σχολείο, αλλά τα μεγαλύτερα ποσοστά παιδικής εργασίας συναντώνται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και όλο και περισσότερο στις χώρες του Νότου.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Νάπολης, μιας από τις φτωχότερες πόλεις της Ιταλίας και της Ευρώπης γενικότερα και έδρας της Καμόρα. Χιλιάδες μικροί Ναπολιτάνοι παρατάνε το σχολείο για να τσοντάρουν στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Νωρίς το πρωί μπορεί να δει ο καθένας πιτσιρικάδες να στοιβάζουν εμπορεύματα στα σούπερ μάρκετ, μετά να τακτοποιούν τα ράφια και στη συνέχεια να κουβαλάνε τα ψώνια στους πελάτες. Τα παιδιά αυτά δουλεύουν δέκα ώρες τη μέρα, έξι μέρες την εβδομάδα και αμείβονται με λιγότερο από ένα ευρώ την ώρα. Και συχνά είναι οι μοναδικές κολόνες του σπιτιού τους, τα μόνα που βγάζουν κάτι που να μοιάζει με μεροκάματο στην οικογένεια. Δεν είναι απαραίτητα παιδιά... ειδικών κατηγοριών, ορφανά σαν τον Όλιβερ Τουίστ, μεταναστόπουλα ή από τσιγγάνικες οικογένειες ή από μανάδες που τα μεγαλώνουν μόνες. Σύμφωνα με έρευνα του Δήμου Νάπολης, που παρουσιάστηκε στα τέλη του 2011, στην Καμπανία, την ευρύτερη επαρχία, παράτησαν την τελευταία πενταετία το σχολείο 54.000 παιδιά, εκ των οποίων το 38% είναι κάτω των 13 ετών. Στοιχεία για το πόσα από αυτά δουλεύουν δεν υπάρχουν. Είτε πρόκειται για σούπερ μάρκετ είτε για θελήματα της Καμόρα, οι δουλειές που κάνουν είναι «μαύρες». Στην... καλή περίπτωση δουλεύουν σε καταστήματα, γκαρσονάκια σε εστιατόρια, βοηθοί σε κομμωτήρια, ακόμα εργάτες και στα βυρσοδεψεία. Στην κακή περίπτωση γίνονται βαποράκια για τη μαφία και συνήθως και τα ίδια χρήστες ναρκωτικών ή τα βγάζουν στο κλαρί. Οι κοινωνικοί λειτουργοί στη Νάπολη έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά. Ειδικά από τότε που καταργήθηκε το 2010 στην Καμπανία η ελάχιστη κοινωνική ασφάλιση - και 130.000 φτωχές οικογένειες έμειναν χωρίς κανένα βοήθημα - η στρατιά της παιδικής εργασίας συνεχώς πληθαίνει.

Η παιδική εργασία ευδοκιμεί και στην Πορτογαλία. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, υπολογίζεται ότι πολλά παιδιά στη μικρή χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου παρατάνε το σχολείο για να δουλέψουν, κυρίως στα χωράφια, την κλωστοϋφαντουργία και την υποδηματοποιία. Το φαινόμενο αυτό υπήρχε και πριν από την κρίση, παρά τα προγράμματα της κυβέρνησης για την αντιμετώπισή του. Εκτιμάται ότι κυρίως στη βόρεια Πορτογαλία πολλά δωδεκάχρονα δουλεύουν στις βιοτεχνίες παπουτσιών για 30 λεπτά την ώρα. Όποιος πίστευε πως μόνο τα προϊόντα που κατασκευάζονται στην Κίνα, την Ταϊλάνδη ή την Καμπότζη μπορεί να έχουν γίνει από παιδικά χέρια, γελιέται. Σύμφωνα με την πορτογαλική νομοθεσία όλα τα παιδιά πρέπει να πηγαίνουν μέχρι τα 15 τους στο σχολείο και επιτρέπεται να δουλεύουν μετά τα 16. Ωστόσο, πολλές οικογένειες χρειάζονται το εισόδημα που φέρνουν στο σπίτι τα παιδιά τους, ενώ δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτούν τη σχολική εκπαίδευση.

Ακόμη χειρότερα είναι τα πράγματα στην ανατολική Ευρώπη, όπου μαζί με τον υπαρκτό σοσιαλισμό κατέρρευσαν και τα κοινωνικά συστήματα. Η κάποτε αυτονόητα δωρεάν εκπαίδευση κοστίζει σήμερα χρήματα, τα οποία πολλές οικογένειες δεν μπορούν να διαθέσουν. Επιπλέον, το απολυτήριο του σχολείου δεν αποτελεί πλέον εγγύηση για μια θέση εργασίας, έτσι πολλοί γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά τους θα πρέπει το ταχύτερο δυνατό να βρουν δουλειά. Σε αντίθεση με τον

Τρίτο Κόσμο, η παιδική εργασία στην ανατολική Ευρώπη είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο, σαφώς παράνομο και πολύ επικίνδυνο. Τα παιδιά είναι... τυχερά εάν βρουν μια σκληρή δουλειά στα χωράφια κι αν δεν αναγκάζονται να δουλεύουν για συμμορίες ή δεν ωθούνται στην παιδική πορνεία. Ακόμη πιο ευάλωτα είναι τα παιδιά του δρόμου, γόνοι διαλυμένων οικογενειών ή φυγάδες της οικογενειακής βίας. Μόνο στην Αγία Πετρούπολη υπολογίζεται ότι τα παιδιά που ζουν στον δρόμο ξεπερνούν τις 50.000.

Στις χώρες με σχετικά εύρωστο κοινωνικό κράτος, όπως οι σκανδιναβικές ή η Γερμανία, εκτιμάται ότι συνήθως η παιδική εργασία είναι εθελοντική και δεν απειλεί την εκπαίδευση των παιδιών. Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι το 40% των μαθητών μεταξύ 12 και 16 χρονών δουλεύουν λίγες ώρες την εβδομάδα για το χαρτζιλίκι τους μοιράζοντας εφημερίδες, κάνοντας μπέιμπι σίτινγκ ή βγάζοντας βόλτα σκύλους. Στην επαρχία πολλά παιδιά δουλεύουν στα χωράφια, αλλά κατά κανόνα μόνο στις διακοπές, αφού η τήρηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ελέγχεται αυστηρά. Παρόλα αυτά, καθώς η φτώχεια αυξάνεται, οι έρευνες δείχνουν ότι μαζί της αυξάνεται και η «μη εθελοντική» παιδική εργασία, όχι πια για το χαρτζιλίκι, αλλά για την επιβίωση.

Βέβαια, αν ζούσε σήμερα ο Κάρολος Ντίκενς, δεν θα έγραφε τον Όλιβερ Τουίστ. Ευτυχώς, ακόμη και στην Ευρώπη της κρίσης, η παιδική εργασία δεν είναι κανόνας, είναι ντροπιαστική εξαίρεση. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως δεν πρέπει να της δώσουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες τη δέουσα σημασία, πως πρέπει να τη θυμούνται μόνο μια φορά το χρόνο, όταν βγάζει η UNICEF την ετήσια έκθεσή της για την παιδική φτώχεια. Υποτίθεται ότι στην πλούσια ήπειρό μας δεν είναι... πολυτέλεια η προστασία των παιδιών.

(Αυγή, 8/4/2012)

Θέματα

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (120 λέξεις).(25 μον.)

Β1. “Ευτυχώς, ακόμη και στην Ευρώπη της κρίσης, η παιδική εργασία δεν είναι κανόνας, είναι ντροπιαστική εξαίρεση”: Πώς θα μπορούσαν οι πολίτες της Ευρώπης να προστατεύσουν αποτελεσματικά τα δικαιώματα των παιδιών; Αναπτύξτε την επιχειρηματολογία σας σε μία παράγραφο 100 λέξεων.

(10 μον.)

Β2. α) Να βρείτε στο κείμενο τρία (3) διαφορετικά είδη τεκμηρίων και να τα γράψετε στο τετράδιό σας. β) Ποιες απόψεις του συντάκτη επαληθεύουν;

(6 μον.)

Β3. α) Να γράψετε στο τετράδιό σας τρεις (3) περιπτώσεις σχολιαστικής χρήσης των σημείων στίξης του κειμένου και να επισημάνετε τι δηλώνει το καθένα;

(6 μον.)

β) Ποια η δομή και οι τρόποι ανάπτυξης της παραγράφου: «Ακόμα χειρότερα … τις 50.000»;

(4 μον.)

Β4. Να βρείτε πέντε (5) λέξεις/φράσεις που χρησιμοποιούνται συνυποδηλωτικά.(5 μον.)

Β5. Να γράψετε δύο τίτλους για το δημοσίευμα, χρησιμοποιώντας λογικά και συνυποδηλωτικά, αντίστοιχα, τη γλώσσα.

(4 μον.)

Γ. Στο σχολείο σας, στις 12 Ιουνίου – Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας - διοργανώνεται εκδήλωση για το πρόβλημα της παιδικής εργασίας-«δουλείας». Εκπροσωπώντας τους συμμαθητές σας, στην ομιλία που εκφωνείτε, αφενός, αναλύετε τους λόγους στους οποίους οφείλεται τα τελευταία χρόνια η έξαρση της παιδικής εργασίας στην Ευρώπη, και, αφετέρου, επισημαίνετε τις επιπτώσεις που έχει για τα παιδιά μια τέτοια κατάσταση εκμετάλλευσης.

(40 μον.)

[Ενδιαφέρουσα πηγή άντλησης υλικού: http://www.iatrikathemata.gr/paidiergasia.htm]