Ε Π Ο Σ (= λ ό γ ο ς)α ρχικ ά τα τρα γ ου δού ν οι α ο ιδο ί,

α ργότερα τα α πα γγ έλλου ν ο ι ρα ψ ωδοί

π ερ ίπ ο υ 1200-1100 π .Χ .

Λ Υ Ρ Ι Κ Η Π Ο Ι Η Σ Η(π ρ ο σω π ικ ή π ο ίη ση )

τρα γ ου διέτα ι μ ε συ ν οδεία λύ ρας

α ρ χ ές 7ο υ α ι . π . Χ .

τρ α γ ω δ ία σα τυ ρ ικ ό δ ρ ά μ α κ ω μ ω δ ία

Δ Ρ Α Μ Α Τ Ι Κ Η Π Ο Ι Η Σ Ηδ ρ ά μ α <ρ . δ ρ ά ω (-ώ )δ ρ ά ση -π α ρ ά στα σ η

6ο ς α ι . π . Χ .

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗείδος της

αρχαίας ελληνικής ποίησης

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΟ ΔΙΟΝΥΣΟχαρακτηριστικά της λατρείας του

• Προήλθε από τις θρησκευτικές τελετές (δρώμενα) για τη γονιμότητα και τη βλάστηση

• Τελετουργίες προς τιμήν του θεού Διονύσου

• Πιστοί μεταμφιεσμένοι ως Σάτυροι (ακόλουθοι του θεού με κυριαρχικό ρόλο στις διονυσιακές τελετές)

• Ιερή μανία – έκσταση – μεταμφίεση - αυτοσχέδιος χορός – τραγούδι

ΔΙΟΝΥΣΟΣ - ΠΑΝΑΣ

Σάτυροι σε ψυκτήρα (500-490 π. Χ.)

Σάτυροι: Τραγόμορφες θεότητες, ακόλουθοι του θεού Διονύσου. Ο χορός , το κρασί και οι σεξουαλικές δραστηριότητες ήταν η κυριότερη δράση τους.

Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη,

 ερυθρόμορφη κύλικα.

περίπου 500 π.Χ. 

Ένας Σάτυρος κάθεται πάνω σε ένα φουσκωμένο ασκό, στεφανωμένος με

κισσό και κρατώντας ένα κέρας οινοποσίας

στο χέρι του. 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Ποια συνδέονται με το δράμα;

• η ιερή μανία και η έκσταση

• η θεοληψία• μιμητικό στοιχείο –

συναισθηματική έκφραση• τραγούδι / διθύραμβος• μεταμφίεση πιστών σε

σατύρους

• ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΕΙΣ ΠΙΣΤΩΝ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΣΕ ΣΑΤΥΡΟΥΣ

Οι μεταμφιεσμένοι σε σατύρους πιστοί του Διονύσου, 50 στον αριθμό, με συνοδεία αυλού, τραγουδούν το διθύραμβο και εκτελούν κυκλικά μιμητικές κινήσεις (κύκλιοι χοροί). Παράλληλα, ο εξάρχων απήγγειλε κείμενο σχετικό με τη ζωή και τις περιπέτειες του θεού Διονύσου.

(Σάτυροι: δαίμονες της φύσης με πόδια, αυτιά και ουρά τράγου)

• ΔΙΘΥΡΑΜΒΟΣ:

Θρησκευτικό λατρευτικό τραγούδι που έψαλλε ο χορός των σατύρων με τη συνοδεία αυλού.

Ο ύμνος αυτός πιθανόν περιείχε αφήγηση σχετική με τη ζωή του θεού. Τον πρώτο καιρό ο διθύραμβος ήταν αυτοσχέδιος και άτεχνος. Ο Αρίων πρώτος συνέθεσε δικό του διθύραμβο και τον παρουσίασε επίσημα, βάζοντας να τον τραγουδήσουν χορευτές μεταμφιεσμένοι σε σατύρους (τραγόμορφα όντα).

ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ(τι δανείστηκε το δράμα από τις διονυσιακές τελετές;)

Ο ιερός θίασος των πιστών του Διονύσου, χορός 50 χορευτών, με τη συνοδεία αυλού , τραγουδούσε για το θεό Διόνυσο το Διθύραμβο, άσμα θρησκευτικό και λατρευτικό, χορεύοντας εκστασιασμένος γύρω από το βωμό του θεού. Ο Διθύραμβος πιθανόν να περιείχε επίσης αφηγηματικό άσμα σχετικό με τα παθήματα και τη ζωή του Διονύσου. Την απόδοση της αφήγησης αναλάμβανε ο πρώτος των χορευτών, ο εξάρχων.

Διθύραμβος

• α. Αρίων ο Λέσβιος: «ο ευρετής του τραγικού τρόπου»

Έζησε τον 6ο αι. π. X.Πρώτος συνέθεσε διθύραμβο (λυρική μορφή και αφηγηματικό περιεχόμενο) και

τον παρουσίασε με το θίασο των χορευτών του στον τύραννο Περίανδρο.΄Εντυσε τους χορευτές του σατύρους (τράγων ωδή).

• β. Θέσπις (ο εισηγητής των υποκριτών)Έζησε στα μέσα του 6ου αι. π. Χ.Εισήγαγε τον πρώτο υποκριτή, ο οποίος έκανε διάλογο με το χορό.Ανέβασε την πρώτη παράσταση τραγωδίας στα Μεγάλα Διονύσια, επί τυράννου

Πεισιστράτου.

ΤΡΑΓΩΔΙΑ: ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ(προέλευση θρησκευτική: διονυσιακά δρώμενα)

δυο πρόσωπα που συνέβαλαν στην εξέλιξη της δραματικής τέχνης

ΜΕΣΑ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΕ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ;

5ος π. Χ. αι.• Αθήνα: Σπουδαίο πνευματικό

και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας μετά τους περσικούς πολέμους.

ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

• Αντλούνται σχεδόν αποκλειστικά από τους αρχαίους ελληνικούς μύθους

• Συνδέονται με την επικαιρότητα της εποχής και γίνονται φορείς προβληματισμών

• Θίγουν μεγάλα ανθρωπολογικά προβλήματα: Πόλεμος

Ειρήνη

Δικαιοσύνη

φιλοπατρία

Πού και πότε «διδάσκονταν» οι τραγωδίες

1. Στα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια Το μήνα Ελαφηβολιώνα (τέλη Μαρτίου – μέσα

Απριλίου)2. Στα μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια Το μήνα Ποσειδεώνα (τέλη Δεκεμβρίου – αρχές

Ιανουαρίου)3. Στα Λήναια Το μήνα Γαμηλιώνα (τέλη Ιανουαρίου – αρχές

Φεβρουαρίου)4. Στα ΑνθεστήριαΤο μήνα Ανθεστηριώνα (τέλη Φεβρουαρίου – αρχές

Μαρτίου)

Δραματικοί αγώνες: Η διαδικασία

• Κρατική φροντίδα • Αίτηση ποιητών για

«τετραλογία» (τρεις τραγωδίες & ένα σατυρικό δράμα)

• Χορηγός (έξοδα χορού, χοροδιδασκάλου, αυλητή, σκευής)

• Δέκα κριτές (με κλήρωση)

• Ωδείο – προαγών • Απονομή βραβείων (ποιητές: στέφανος κισσού,

χορηγοί: χάλκινοι τρίποδες)

Χορηγικό μνημείο Λυσικράτους. Πλάκα Αθηνών. 334 π. Χ.

Αριστοτέλης, ποιητική, 1449 b 23-28

... ἔστιν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καί τελείας, μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ, χωρίς ἑκάστῳ τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων και οὐ δι’ ἀπαγγελίας, δι’ ἐλέου καί φόβου περαίνουσα τήν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν...

ΤραγωδίαΑθήνα: η πόλη που κυοφόρησε την τραγωδία

Οι τρεις μεγάλοι τραγικοί ποιητές: Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης

Από τις πηγές μαθαίνουμε ότι:

Γράφτηκαν πάνω από 1.000 έργα, από 270 περίπου δραματουργούς

Μέχρι τις μέρες μας όμως έφτασαν μόνο 32 τραγωδίες:

7 του Αισχύλου, 7 του Σοφοκλή, 18 του Ευριπίδη