f t iaxno .gr http://www.ftiaxno.gr/2013/05/blog-post_4323.html?pfstyle=wp

Χό ρτα της θ άλασσας( αλμύρες)

Θεόδω ρος Κ

Τα φαγώσιμα χόρτα

ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑ(Τα άγρια φαγώσιμα χόρτα)Μια φευγαλέα ματ ιά στον αυτορυθμιστ ικό και συμπονετ ικό κόσμο των φυτών.ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ:Ένα καλοκαίρι Αύγουστο μήνα επισκέφθηκε τοαγρόκτημά στον Άσσο με προτροπή ενόςνεαρού καλλιεργητή ένας Γάλλος σκηνοθέτης πουπροετοίμαζε ένα ντοκιμαντέρ για την ασφάλειατων τροφίμων. Το πρωί μάζεψα από την παραλίααλμύρες τα χόρτα της θάλασσας. Όταν λοιπόνήρθαν κατά το μεσημέρι, άδειασα την τσάντα μετα χόρτα πάνω στο τραπέζι και τους είπα ότ ιαυτά τα χόρτα είναι ασφαλής τροφή. Στηνελληνική γλώσσα ασφαλής σημαίνει δίχωςλάθος και το δίχως λάθος είναι της φύσης.Στ ις λαϊκές αγορές οι Έλληνες αγοράζουν τα άγριαχόρτα σε τριπλάσια και πενταπλάσια τ ιμήπαραπάνω από τα καλλιεργημένα… Αργότερα απήλαυσαν τα χόρτα μαγειρεμένα όπως τους τα πρόσφερεη οικογένειά μου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΧΟΡΤΑ Αποτελούν μέρος της φυσικής βλάστησης ενός τόπου. Αν και περνούν απαρατήρητα και πολλές φορέςείναι και ανεπιθύμητα εν τούτοις μας δίνουν με τον πιο επιβλητ ικό τρόπο το μήνυμα, ότ ι ζούμε σε ένανκόσμο που ολοένα μεταμορφώνεται. Όταν φυτρώνουν, μικρά χορταράκια ακόμη, βάφουν τη φύση πράσινη,μετά όταν ανθίσουν τη γεμίζουν χρώματα και αρώματα και αργότερα ξεραίνονται και χάνονται και ξανά πάλιαπό την αρχή. Είναι εγκατεστημένα, άλλοτε σε μικρές ή μεγάλες κοινωνίες και άλλοτε είναι διάσπαρτα.Δηλώνουν μόνιμοι κάτοικοι του τόπου που ευδοκιμούν και δεν έχει παρατηρηθεί αλλά ούτε αποκλείεται ημετανάστευσή τους ή η εξαφάνισή τους.

Οι σπόροι τους μεταφέρονται με τον αέρα, το δέρμα των ζώων, τα πουλιά, τα θηλαστ ικά, τα ποτάμια,παντού και ευδοκιμούν ανάλογα με το τύπο εδάφους και τ ις κλιματολογικές συνθήκες. Παντού στήνεται ηγιορτή των χόρτων! Στα παραλιακά οικοσυστήματα της άμμου της πέτρας και της αλμύρας. Στ ις όχθες τωνχειμάρρων, των ποταμών και των λιμνών. Μέσα στ ις πόλεις, στ ις γλάστρες, στα πεζοδρόμια, στουςφράχτες , στα χωράφια,. στους αγρούς, στα χέρσα χωράφια, σε απότομες πλαγιές λόφων, σε δάση, στ ιςκορυφές των βουνών.

Τα άγρια χόρτα, είναι η άδεια παραμονής μας στον τόπο μας, γιατ ί μας αποδεικνύουν ότ ι η γη παραμένειακόμη γόνιμη και μπορεί να διασφαλίσει την φιλοξενία μας. Τα μέρη, όπου η φυσική βλάστησηεξαφανίζεται, οι άνθρωποι τα εγκαταλείπουν.Για τη σύγχρονη γεωργία, τα άγρια χόρτα θεωρούνται ζιζάνια. Εξολοθρεύονται ή περνούν απαρατήρητα.Στη γεωργία της φύσης, τα άγρια χόρτα δεν εμποδίζουν, αλλά αντ ίθετα προστατεύουν τη γη από τηνδιάβρωση του νερού και του ανέμου, διατηρούν τη θερμοκρασία της γης και την υγρασία της σε επιτρεπτάόρια. Αποτελούν ένα προηγμένο είδος καλλιέργειας, αφού αυτολιπαίνονται, αυτοποτ ίζονται,αυτοκλαδεύονται, αυτοβοτανίζονται. Από τα άγρια χόρτα μια κατηγορία τους είναι τα άγρια φαγώσιμα χόρτα.

ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΦΑΓΩΣΙΜΑ ΧΟΡΤΑ. Αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των άγριων χόρτων γενικά.

Ενώ τα ζώα καθοδηγούνται αποκλειστ ικά από το ένστ ικτό τους, για τα χόρτα με τα οποία τρέφονται, εμείςοι άνθρωποι για την επιλογή των χόρτων που θα τραφούμε, βασιζόμαστε στη γνώση, που μαςμεταβιβάστηκε από την προηγούμενη γενιά. Τα φαγώσιμα χόρτα επιλέγονται σε κάθε τόπο, βάσει των γευστ ικών συνηθειών των κατοίκων, οι οποίεςμε τη σειρά τους, προκύπτουν από τ ις κλιματολογικές και περιβαλλοντ ικές συνθήκες του τόπου. Τα φαγώσιμα χόρτα, στα ορεινά χωριά της Κορινθίας, της Αργολίδος και της Αρκαδίας τα ονομάζουν«λάχανα».

« ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΤΑ ΛΑΧΑΝΑ»Ο λαός με τη φράση: « Σπουδαία τα λάχανα », απαντάει στην έπαρση, τον κομπασμό, την αυθεντ ία για ότ ιπροβάλλεται ως επίτευγμα. Τα λάχανα τα καλλιεργεί η ίδια η φύση! Ο λαός μας, είναι κατ ’ αρχή λαός της θάλασσας, αλλά είναι και λαός ποιμενικός,και λαός της γης. Ιδιαίτερα σαν λαός της γης, είναι από τους λίγους λαούς που επιδίδονται στη συλλογήάγριων λάχανων και βρίσκονται στο ημερήσιο διαιτολόγιό του.

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ:Στ ις πόλεις , έχει επικρατήσει η ονομασία χόρτα, αντ ί για λάχανα. Σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου, της Μακεδονίας, της Ηπείρου αλλά και της Κρήτης τα λένε καιχόρτα και λάχανα.Στην αρχαία Ελλάδα τα ονόμαζαν μόνο λάχανα.Το ρήμα «λαχανεύω», ερμηνεύεται, ως «μαγειρεύω».Τα λάχανα είναι αυτοφυή ή καλλιεργήσιμα.Τα καλλιεργήσιμα τα λέμε σπαρτά ή ήμερα ενώ τα αυτοφυή τα λέμε άγρια.Τα άγρια, μπορεί να είναι του βουνού ή του κάμπου. Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό «του βουνού» ή «του κάμπου» ή «του αγρού» για ναδηλώσουμε ακριβώς ότ ι είναι άγρια.Λέγονται «θαλασσινά», τα χόρτα που συλλέγονται δίπλα στη θάλασσα, αλλά σε κάποια μέρη συλλέγουνκαι χόρτα μέσα από τη θάλασσα χωρίς να είναι κατ ’ ανάγκη φύκια. Η διατροφική αξία των άγριων χόρτωνΤο ρήμα « χορταίνω » προέρχεται από τη λέξη χόρτα και έχει τη σημασία ότ ι τρώγω χόρτα. Είναι γνωστόόμως, ότ ι όσα χόρτα και να φας δεν έχεις το αίσθημα του κορεσμού. Παρόλα αυτά, η σημασία τουρήματος «χορταίνω» έχει παραφθαρεί και σημαίνει το αίσθημα του κορεσμού που προκύπτει από τηνκατανάλωση του συνδυασμού κρέατος και αμυλούχων τροφών, που μας βαραίνουν και μας δίνουν τοαίσθημα του κορεσμού. Τα χόρτα είναι ελαφρύ φαγητό.Τα άγρια χόρτα είναι τροφή πλούσια σε μέταλλα όπως ασβέστ ιο, σίδηρο, μαγνήσιο, κάλιο, νάτριο, αλλάπλούσια και σε βιταμίνες όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη C, προβιταμίνη Α (καροτ ίνη ) καιέχουν αντ ιοξειδωτική δράση. Έχουν χαμηλή περιεκτ ικότητα σε υδατάνθρακες και πρωτεΐνες και δεν επιβαρύνουν τον οργανισμό με λίπη.Στην προσπάθειά να εκτ ιμήσουμε τη διατροφική αξία των χόρτων δεν θα έπρεπε να κάνουμε αποδόμησητων χόρτων στη χημική τους ανάλυση, γιατ ί είναι η λογική της τροφής - χάπι, που κατασκευάζει οάνθρωπος σε εργαστήρια.Για τον σύγχρονο άνθρωπο τα χόρτα, αποτελούν συμπλήρωμα της διατροφής (δεύτερο πιάτο), αλλά είναιη βάση της διατροφής πολλών θηλαστ ικών ( πρώτο πιάτο ). Θα μπορούσαν να είναι ιδανική τροφή για τον σύγχρονο άνθρωπο που πάσχει από ασθένειες που έχουνσχέση με την υπερκατανάλωση λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων. Έθρεψαν γενιές και γενιές Ελλήνων διατηρώντας τους λεπτούς και υγιείς.Συνδυάζονται με όλες τ ις τροφές και μπορεί ο οργανισμός μας να τ ις μεταβολίσει. Δεν επιβαρύνουν ούτετο έντερο αλλά και ούτε υπερφορτώνουν τα όργανά μας. Επιπλέον δεν αφήνουν άχρηστα κατάλοιπα στονοργανισμό.

Τα άγρια χόρτα που συλλέγονται κοντά στον τόπο διαμονής μας αποτελούν: Φυσική διατροφή

Παράγονται με φυσικό τρόπο χωρίς εισροές παρά μόνο με τ ις βροχές και είναι συμβατή και αναγνωρίσιμητροφή για τον ανθρώπινο οργανισμό που είναι μέρος του φυσικού οικοσυστήματος όπου διαμένει.Η σύγχρονη βιομηχανική γεωργία είναι προσανατολισμένη στην παραγωγή τροφίμων για εξαγωγή,βιάζοντας τη γη, μολύνοντας τον αέρα, τα υπόγεια νερά ( υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων).Η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων επιβάλλει τα τρόφιμα - σκουπίδια προωθώντας τα ως εμπλουτ ισμένατρόφιμα ή λειτουργικά τρόφιμα ή προβιοτ ικά τρόφιμα σε ένα παγκόσμιο πείραμα αντοχής του ανθρώπινουοργανισμού.

Η φυσική διατροφή που στηρίζεται στα άγρια και ήμερα χόρτα και λαχανικά δεν έχει καμία σχέση με τηδιατροφή που λανσάρει η σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων, που εκτοπίζει τη φυσική διατροφή, τηναπόλυτα συμβατή με τον ανθρώπινο οργανισμό. Η διατροφή που επιβάλλει η αγορά είναι μια δοκιμασίααντοχής για επιβίωση του ανθρώπου.

ΤΟ ΘΡΕΠΤΙΚΟ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟΤο μάρκετινγκ της αγοράς τροφίμων υποστηρίζει:« Πέρα από τα κατάλοιπα που μπορεί να έχουν οι τροφές από φυτοφάρμακα, λιπάσματα, συντηρητ ικά,θεωρούνται όλες θρεπτ ικά ισοδύναμες. Με αυτή τη λογική ακόμη και οι τροφές που παράγονται απόυδροπονία ( δίχως χώμα ) και οι τροφές που παράγονται από γενετ ικά τροποποιημένους σπόρουςθεωρούνται θρεπτ ικά ισοδύναμες με τ ις τροφές της φύσης». Η απάντηση είναι: Για τα χόρτα δεν ισχύει ονόμος του μάρκετ ινγκ. Εξάλλου τα άγρια χόρτα είναι πιο ακριβά και τα προτ ιμούμε έναντ ι τωνκαλλιεργημένων, γιατ ί είναι τροφή της φύσης.

Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝΗ ασφάλεια των τροφίμων θέτει τα επιτρεπτά όρια στα κατάλοιπα από τ ις αγροχημικές εισροές.Ασφαλής τροφή είναι κατά συνέπεια μια τροφή με κατάλοιπα. Δεν έχει σχέση με την καθαρή τροφή, τηφυσική τροφή.Για τα καλλιεργήσιμα χόρτα θα είχε αξία αυτή η σήμανση, αλλά για τα άγρια χόρτα που τα καλλιεργεί η ίδια ηφύση χωρίς εισροές και με το νεράκι της βροχής αυτή η σήμανση δεν έχει αντ ικείμενο, αν τα συλλέγουμεαπό μέρη με μικρή περιβαλλοντ ική ρύπανση.

ΧΟΡΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑΣτις βιολογικές λαϊκές αγορές πωλούνται άγρια χόρτα.Η πιστοποίηση « βιολογικά» έχει να κάνει με τα χωράφια από όπου συλλέγονται τα χόρτα άρα κατ ’επέκταση με τον παραγωγό. Στα καταστήματα τροφίμων μπορούμε να τα βρούμε πάντα συσκευασμένα με το όνομα του παραγωγούκαι την πιστοποίηση του οργανισμού που πιστοποιεί τον παραγωγό. Στα καταστήματα βιολογικώνπροϊόντων μπορούμε να βρούμε και συσκευασμένα αλλά και χύμα τα χόρτα, όπως και στ ις λαϊκές αγορέςβιολογικών προϊόντων.

Δεν είναι δύσκολο να αντ ιληφθούμε ότ ι με τα χόρτα τρώει σαν βασιλιάς ο απλός λαός.

Συλλογή των άγριων χόρτων

Η συλλογή των χόρτων αρέσει τόσο πολύ σε μερικούς ανθρώπους που ομολογούν ότ ι ακόμα και αναντ ιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και απαγορεύεται να τα καταναλώνουν, αυτοί εξακολουθούν νασυλλέγουν χόρτα . Αλλά δεν διστάζουν να μαζεύουν χόρτα και για άλλους φίλους τους πέρα από τα δικάτους, απλά γιατ ί τους αρέσει να μαζεύουν χόρτα!Τελικά, η συλλογή των χόρτων είναι τέχνη ζωής. Επίσης είναι εφόδιο για τη ζωή, αφού μπορούν 12 μήνες το χρόνο να είναι καθημερινά ένα πιάτο στοτραπέζι μας.Είναι από τ ις απλές μικρές χαρές της ζωής μας, που μας δίνουν ένα αίσθημα ευχαρίστησης και μας κάνουνευτυχισμένους. Σε χώρες έντονα βιομηχανικές λείπουν τα άγρια χόρτα τελείως από το σιτηρέσιό τους. Πιθανότατα λόγωτης όξινης βροχής να θεωρούνται μολυσμένα. Αλλά και σε άλλες χώρες μη βιομηχανικές είναι τελείωςάνοστα, ίσως λόγω των πολλών βροχοπτώσεων.

Όταν συλλέγουμε μόνοι μας τα χόρτα πρέπει να αποφεύγουμε τη συλλογή τους σε τόπους που είναι:δίπλα από δρόμους με συχνή κυκλοφορία ( μια απόσταση 150 μέτρων είναι ικανοποιητ ική), κοντά σεσκουπιδότοπους, κοντά σε εργοστάσια,κοντά ή και μέσα σε αγρούς εντατ ικής καλλιέργειας, γιατ ί όλααυτά τα μέρη είναι επιβαρυμένα από περιβαλλοντ ική μόλυνση. Επίσης δεν μαζεύονται μέσα από βάλτουςγιατ ί έχουν βαριά μυρωδιά.

Η συλλογή των χόρτων γίνεται σε τρεις χρονικές περιόδους:Το φθινόπωρο και στην αρχή του χειμώνα η συλλογή των ριζών , των βολβών και των γουλιών. Την ίδια χρονική περίοδο αλλά και ολοχρονίς γίνεται η συλλογή των πράσινων μερώνΣτην αρχή της άνοιξης γίνεται η συλλογή των τρυφερών βλαστών και των ανθών.

Ιδιαίτερες φροντ ίδες για τη συλλογή

- Τα φύλλα και οι βλαστοί και οι ανθισμένες κορυφές συλλέγονται το απόγευμα ενώ οι καρποί και τα άνθησυλλέγονται το πρωί.- Συλλέγουμε κατά προτ ίμηση την ποσότητα που θα καταναλώσουμε αυθημερόν ή το πολύ για μιαεβδομάδα..- Πρέπει να αποφεύγουμε τ ις νάιλον σακούλες γιατ ί ανάβουν εύκολα τα χόρτα μέσα σε αυτές, μαραίνονταικαι κιτρινίζουν.

Σχόλιο:Καταναλωτική ή υπερκαταναλωτική κοινωνία είναι η κοινωνία στην οποία:Οι περισσότεροι άνθρωποι ξοδεύουν χρήματα που δεν έχουν ακόμη κερδίσει, για να αγοράσουν πράγματαπου δεν χρειάζονται ακόμη, για να ξοδέψουν ώρες που δεν τους περισσεύουν. Και όλα αυτά για να εντυπωσιάσουν τους γείτονες τους, που δεν ενδιαφέρονται για αυτούς.Οι γείτονες δεν ενδιαφέρονται για αυτούς, γιατ ί δεν τους γνωρίζουν.Δεν τους γνωρίζουν γιατ ί δεν έχουν χρόνο, δεν έχουν χρόνο γιατ ί τον σπαταλάνε για να αγοράσουνεπράγματα που δεν τους χρειάζονται, και αγοράζουνε πράγματα που δεν τους χρειάζονται γιατ ί σπαταλάνεχρήματα που δεν έχουνε ακόμη κερδίσει.

Ποια χόρτα είναι φαγώσιμα;Τα χόρτα τα αναγνωρίζουμε από το φύλλωμά τους, από το σχήμα τους, το χρώμα τους και όλα γενικά ταχαρακτηριστ ικά τους.Οι δυσκολίες είναι μεγάλες γιατ ί υπάρχουν πολλές παραλλαγές του ίδιου χόρτου. Τα ίδια χόρτα αλλάζουν χαρακτηριστ ικά από περιοχή σε περιοχή. Στην ίδια ακόμη περιοχή, δίπλα - δίπλα ,αν το ένα είναι μικρότερο και το άλλο μεγαλύτερο τα φύλλα τους αλλάζουν σχήμα αλλά και χρωματ ισμούς.Το ίδιο είδος χόρτου, αν φύεται σε ίσκιο ψηλώνει για να βρει τον ήλιο και αν φύεται σε ξέφωτο, τα χρώματάτου είναι πιο ανοικτά αλλά και δεν έχει ύψος. Πολλές φορές έχουν άλλα τοπικά ονόματα παρόλο αν και είναι ακριβώς τα ίδια με τα χόρτα μιας άλληςπεριοχής. Τα χόρτα που είναι στη πρώτη γραμμή και περιζήτητα σε μια περιοχή σε μια άλλη περιοχή ούτεκαν τα ξέρουν και δεν τα μαζεύουν.

Οι γιαγιάδες συμβουλεύουν:Τα χόρτα που τρώγονται έχουν γάλα στη ρίζα τους.Ότ ι είναι καθιστό τρώγεται.Να προτ ιμάτε τα καθιστά χόρτα και όχι τα όρθια.Κάποια είδη χόρτων είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Στην Ελλάδα έχουν «αναφερθεί» δυο περιστατ ικά από κατανάλωση χόρτων. Το πρόσφατο περιστατ ικόείχε να κάνει με το λεγόμενο λαϊκά « διαβολόχορτο », που ήταν μαζί με βλήτα ή βλίτα και καταναλώθηκεπροκαλώντας ατροπικό φαινόμενο δρώντας πάνω στο νευρικό σύστημα. Το διαβολόχορτο είναι όρθιοχόρτο με άσπρο λουλούδι και φύλλο που μοιάζει με πλατανόφυλλο σε αντ ίθεση με το βλήτο που έχειφύλλωμα λείο στα άκρα του και όχι δαντελωτό. Συνήθως μαζί με τα βλίτα μαζεύουν ένα χόρτο που λέγεταιστ ίφνος και τα μαγειρεύουν μαζί. Ας θυμηθούμε και το κώνειο που δηλητηρίασε τον Σωκράτη. Το κώνειο είναι το έγχυμα του βρομόχορτουπου λέγεται και βρωμούσα και έχει την μυρωδιά ποντ ικού.

Το διαβολόχορτο είναι η γνωστή μπελαντόνα με γεύση υπόξινη και οπωσδήποτε με άσχημη μυρωδιά. Τοξική είναι και η ρίζα του σέλινου.Δηλητηριώδης είναι και η πικροδάφνη. Ας μη ξεχνάμε και το μανδραγόρα ή σερνικοβότανο γιατ ί βοηθάει τηγονιμότητα της γυναίκας, αλλά που η κατανάλωσή του προκαλεί διάφορες παρενέργειες στον άνθρωποαπό παραισθήσεις, απώλεια μνήμης κ. λ. π.

Συμβουλή:Ότι δεν ξέρουμε το αποφεύγουμε!Μερικοί έχουν μάθει ένα είδος χόρτων ή δύο ή περισσότερα και αυτά μαζεύουν. Άλλοι όταν μαζεύουνχόρτα μαζεύουν ένα είδος και άλλοι διάφορα είδη.

Η αποθήκευση των χόρτωνΟ καλύτερος τρόπος αποθήκευσης είναι να τα μαράνουμε για 10 λεπτά με λίγο νερό στη κατσαρόλα να ταστραγγίσουμε και να τα μοιράσουμε σε πακέτα των 500 γραμμαρίων να τα κλείσουμε καλά σε σακούλες καινα τα βάλουμε στη κατάψυξη. Διατηρούνται για περίπου 8 μήνες. Τα χόρτα σε πολλά μέρη τα παστώνουν.

Πως τρώγονταιΣτην μεσογειακή διατροφή είναι απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολόγιο Τα άγρια χόρτα μπορούν να φαγωθούν ωμά στη σαλάτα, ή βρασμένα, ή να πιούμε το ζουμί τουςπροσθέτοντας λίγο λεμόνι. Επίσης παστώνονται ή τσιγαρίζονται και ακόμη γίνονται χορτόπιτες καιχορτόσουπες. Όλα τα χόρτα μπαίνουν στη σαλάτα Φυσικά τα ωμά χόρτα είναι θρεπτ ικότερα από τα βρασμένα γιατ ί με το βρασμό καταστρέφονται όλες οιβιταμίνες τους.Μπορούν να περιέχονται στη σαλάτα μαζί με άλλα λαχανικά και ακόμη όταν είναι βρασμένα μπορούμε ναέχουμε μια ποικιλία χόρτων γιατ ί είναι σαφώς πιο νόστ ιμη και θρεπτ ική.Οι σαλάτες μπορούν να έχουν σπανάκι, ή μάραθο, οτ ιδήποτε χόρτο, τα πάντα.. Αν πρόκειται να τακαταναλώσουμε σαν σαλατ ικό, μπορούμε να μαζέψουμε διαφόρων ειδών γλυκά χόρτα, όπως επίσης καιγια χορτόπιτα. Η καλή πίτα θέλει σαράντα ειδών χόρτα.Αλλά αν πρόκειται να τα βράσουμε, τότε πρέπει όχι μόνο να μαζέψουμε ένα είδος αλλά και του ίδιουμεγέθους για να έχουμε το ίδιο σημείο βρασμού. Το βράσιμο διαφορετ ικών ειδών χόρτων απαιτεί ιδιαίτερηδεξιοτεχνία. Πρέπει να ξέρουμε αν τα χόρτα βράζουν στον ίδιο χρόνο ή σε διαφορετ ικό για να τα βάλουμεπρώτα ή τελευταία στην κατσαρόλα. Και οπωσδήποτε τα χόρτα δεν θέλουν πολύ βράσιμο.Επίσης τα πικρά τα βράζουμε σε πιο πολύ νερό για να ξεπικρίσουν, τους βολβούς που είναι ακόμη πιοπικροί τους βράζουμε ανανεώνοντας το νερό τους.Γενικά το βράσιμο των χόρτων γίνεται σε όσο το δυνατόν λίγο νερό για να διατηρήσουν τη γεύση τους καιτ ις ουσίες τους.

ΑΓΡΙΑ ΦΑΓΩΣΙΜΑ ΧΟΡΤΑΗ καταγραφή που ακολουθεί μπορεί να αποτελέσει και οδηγό συλλογής άγριων φαγώσιμων χόρτων τηςΚορινθίας. Παράλληλα σε ξεχωριστό CD με τον ίδιο τ ίτλο ότ ι είναι καταγεγραμμένο εδώ είναι και σεφωτογραφία.

ΡΑΔΙΚΙΑ Περιέχουν νιτρικό κάλιο, θειικά και φωσφορικά άλατα, μαγνήσιο, ρητ ίνες, φρουκτόζη, κιχωρίνη, ινουλίνη,ιντυβίνη ( στην οποία οφείλεται και η πικράδα τους ).Ο Γαληνός τα ονόμαζε φίλους του συκωτιού. Ως βότανο είναι τονωτικό και αυξάνει τη ροή της χολής. Είναι διουρητ ικό και συνιστάται για τ ις πέτρεςνεφρών και χολής.. Επίσης για ρευματ ισμούς και αρθρίτ ιδες. Το αφέψημα των ριζών και των φύλλωνχορηγείται για τη μείωση του σακχάρου, για τον ίκτερο κωλικούς του συκωτιού και διαλείποντες πυρετούς.Οι ρίζες τους αποξηραίνονται καβουρδίζονται και αλέθονται και υποκαθιστούν τον καφέ.

1. Ταραξάκο

Ονομάζεται και πικραλίδα ή πικροράδικο. Στη Νεμέα τα λένε μαυρομάτες και στους Αγίους Θεοδώρους ταλένε χόρτα του Αβραάμ. Στο Στεφάνι και αλλού τα λένε φαρμακολίθρες Φύονται παντού και λέγονται καιχωτά. Μοιάζουν με τα θαλασσινά ραδίκια. Έχουν πριονωτά φύλλα μακριά. Το χαρακτηριστ ικό να φύονταιμαζί αυτά τα χόρτα, ευνοεί το μάζεμα τους. Η καρδιά τους είναι άσπρη. Οι Περαχωρίτες και οι κάτοικοι τωνΠισίων το μαγειρεύουν με αρνάκι, για να σπάει η πικρίλα τους και είναι κάτ ι το ιδιαίτερο.2. ΓλυκοράδικοΤο γλυκοράδικο ή κοκκινοράδικο έχει ίσα πλατ ιά φύλλα ελαφρά οδοντωτά και στο άκρο τους ελαφράγυρτά. Επίσης τα φύλλα έχουν κοκκινωπό χρώμα στο κέντρο τους.3. ΚατσαροράδικοΤο κατσαροράδικο έχει φύλλα κατσαρά και κλείνουν. Είναι πικρό ραδίκι. Εξαιρετ ικά νόστ ιμο. Και μερικέςχρονιές αρκετά σπάνιο.4. ΚιτρινοράδικοΈχει άνθη κίτρινα, και τα φύλλα του είναι λίγο πλατ ιά. Είναι και αυτό πικρό ραδίκι και φύεται στους ελαιώνεςκαι τα δασωμένα μέρη.5. Κορακοδοντ ιάΜοιάζει με το κατσαροράδικο αλλά έχει μεγάλο φύλλο και πολύ κατσαρό. Έχει ένα μικρό στρογγυλόλουλουδάκι Φύεται ψηλά στο βουνό. Ιδιαίτερα πικρό. Είναι περιζήτητο από τους παλιούς.. 6. ΑγκαθάκιΛέγεται και αγγιναράκι. Σε πολλά μέρη της Κορινθίας το λένε νικολοβάρβαρο αλλά και χόρτο του Χριστού.Λέγεται και καλαγκάθι στην περιοχή της Δυτ ικής Κορινθίας.Έχει στην καρδιά του ένα πολύ μικρόαγκαθάκι.Είναι είδος κοκκινοράδικου και όχι από τα πολύ πικρά ραδίκια.7. ΑσπροράδικοΈχει άσπρη καρδιά, από όπου προέρχεται η ονομασία του και είναι πολύ πικρό ραδίκι. Το ασπροράδικοφύεται επί το πλείστον σε ξερά μέρη και ποτέ σε καλλιεργημένα. 8. ΚαούσαΕίδος ραδικιού. Το χόρτο αυτό ήταν περιζήτητο τα πιο παλιά χρόνια , το ζητούσε ο κόσμος γιατ ί έμπαινεμαζί με τα άλλα βραστά χόρτα. Η περιοχή της Αρχαίας Κορίνθου ήταν γεμάτη και οι άνθρωποι μάζευανκαούσες γιατ ί τ ις ζητούσαν επίμονα οι αγοραστές στ ις λαϊκές. Στ ις μέρες μας σπανίζουν. Χόρτα με ίσοφύλλο που είναι αργυρό και στο άκρο σκούρο, απλωμένο πάνω στη γη. Μόλις το κόβεις μαζεύει σανκαβούρι όπως τα περισσότερα είδη ραδικιών. Το φύλλο του έχει μια αψάδα μόλις το τρίψεις. 9. ΠοιμενόσακοςCapsela Bursa. Το όνομά του προέρχεται από σχήμα του σπόρου του που είναι ίδιο με το σακούλι τουβοσκού, που κρέμεται από τον ώμο του.10. ΒαθιοράδικοΟνομάζεται έτσι, εξ’ αιτ ίας της βαθειάς του ρίζας και συλλέγεται κυρίως στην περιοχή της Σολυγείας.11. ΚιχώριοΟνομάζεται το πολύ πολύ πικρό ραδίκι. Απαραίτητο το ξεζούμισμα όταν το βράζουμε.12. Ραδίκι θαλασσινόΟνομάζεται άλλοτε ραδίκι της θάλασσας, άλλοτε γιαλοράδικο ή σε άλλες περιοχές σταμναγκάθι.Τα θαλασσινά ραδίκια έχουν πριονωτό φύλλωμα και φύονται ακόμη και εκεί που σκάζει το κύμα. 13. ΦαρμακόρεςΈτσι ονομάζονται τα αγριοραδίκια που φύονται στον Άγιο Γιάννη και την Βελίνα. Πολλοί επισκέπτονται τ ιςταβέρνες του Αγίου Γιάννη, λίγα χιλιόμετρα μετά τα Αθίκια, για να φάνε κοψίδια ,αλλά μετά μιλάνε για ταχόρτα που έφαγαν. Γερμανοί ερευνητές καταγράφουν ότ ι τα χόρτα αυτά κάνουν καλό σε περίπου 70παθήσεις.

Σχόλιο: Τα πικρά ραδίκια γίνονται κατά κανόνα βραστά και συνοδεύονται με λάδι και λεμόνι, ενώ τα γλυκά ραδίκιαείναι ιδανικά να μαγειρεύονται με κρέας.

ΒΡΟΥΒΕΣ - ΣΙΝΑΠΙΑΟνομαστές για την καθαριότητα που επιφέρουν στο έντερο. Συνδυάζονται υπέροχα με ψάρι. Παλιότεραήταν τόση πολύ η βρούβα στη Βόχα ( περιοχή της ανατολικής Κορινθίας) που: καθημερινά αφού τηνμαζεύανε την τσουβαλιάζανε και τη καταβρέχανε μέχρι να τη φορτώσει το φορτηγό για την Αθήνα. Όπωςκαι με τα αμπελόφυλλα που τα φόρτωνε και αυτά το φορτηγό εξοικονομούσανε και οι πιτσιρικάδες ένα

χαρτζιλίκι. Βέβαια με τα οργώματα, η βρούβα εξαλείφθηκε γιατ ί δεν προλάβαινε να σποριάσει και πλέονσπανίζει σαν είδος, που κάποτε ήταν άφθονη και την κατανάλωναν πολύ γιατ ί γιατρεύει τη δυσκοιλιότητα.1. ΒρούβαΚυρίως κόβουμε τον τρυφερό βλαστό του χόρτου.2. ΠικρούναΟι πικρούνες , βρούβες που λίγο πικρίζουν ,θεωρούνται τα εκλεκτότερα χόρτα. Οι πικρούνες πολλές φορές είναι χοντρές και φύονται ιδιαίτερα στα ορεινά. Αλλά επίσης έχουν ψιλό φύλλοκαι μοιάζουν με τ ις βρούβες αλλά είναι μαύρες.Σχόλιο: Υπάρχει ένα είδος βρούβας, που μοιάζει πολύ με την πικρούνα αλλά δεν την μαζεύουμε, αλλά και ούτεκαι τα κατσίκια δεν την τρώνε.3. ΛιναρίθραΕίδος βρούβας, πολύ ψιλή και για να καταλάβουμε την εκτ ίμηση συγκριτ ικά με τη βρούβα για αυτά ταχόρτα, οι ντόπιοι λένε: «Οι Αθηναίοι όλα τα τρώνε»4. ΣινάπιΕίναι γεμάτος ο κόσμος από «δαύτα». Τα φύλλα έχουν πιπερώδη γεύση και μπαίνουν στη σαλάτα ήβράζονται. Από τον σπόρο του καλλιεργημένου σιναπιού αφού αλεσθεί προέρχεται η μουστάρδα. Από τοένα είδος σιναπιού προέρχεται η άσπρη μουστάρδα και από το άλλο η μαύρη που έχει πιο δυνατή γεύση.5. ΛαψάναΓλυκοσινάπι. Πολλοί την περνάνε για γλυκοβρούβα με μεγάλα φύλλα. Σινάπι και βρούβα εξάλλου είναι πολύκοντά.

ΛΑΠΑΘΑΛάπατο ή Λάπαθο Τα φύλλα του λάπατου γίνονται πίττες αλλά και περιτυλίγουν όπως με το λάχανο και τα αμπελόφυλλαντολμάδες και ντολμαδάκια. Τα λάπατα όπως και οι βρούβες εξαφανίσθηκαν από το σιτηρέσιο μας γιατ ί ταεξαφάνισαν τα οργώματα. Υπάρχουν τα άγρια λάπατα και τα ήμερα λάπατα. Αγριολάπατο. Rumex. Έχει κοκκινωπά φύλλα και υπόξινη γεύση.

ΡΟΚΑΗ ρόκα ή ρούκα στην τοπική διάλεκτο της Κορινθίας είναι αυτοφυής σε όλη την Κορινθία. Σήμερα είναι τηςμόδας και προσφέρεται σαν σαλατ ικό παντού στα καλά εστ ιατόρια, με αρκετά τσουχτερή τ ιμή.Ο τόποςείναι γεμάτος ρόκα. Σε άλλα μέρη είναι καλλιεργήσιμη.

ΣΕΣΚΟΥΛΑ ή ΣΕΣΚΛΑΑυτοφυή στην Κορινθία, είναι τόσο πολύ εξαπλωμένα που νομίζει κανείς ότ ι είναι σπαρμένα. Συναντάμε ταάγρια σέσκλα ή σέσκουλα και τα ήμερα τα άσπρα και τα ήμερα τα κόκκινα. Συνηθίζονται στ ις χορτόπιτεςαλλά και για να περιτυλίγουν τους ντολμάδες και τα ντολμαδάκια.ΠεντάνευροΤο όνομά του το οφείλει στο φύλλο του που είναι μεγάλο και έχει πέντε νεύρα . Είναι ένα βότανο. Οι γιαγιάδες μας χτυπούσαν θειάφι με καθαρό κερί και λάδι και το έβαζαν στα φύλλα του πεντάνευρου καιπάνω στα καψίματα. Με την ίδια αλοιφή, γίνονταν καλά από τα εκζέματα. Πεντάνευρο έχουμε τριών ειδών. Πεντάνευρο το μέγα, πεντάνευρο το ψύλλιο και πεντάνευρο τοκορωνόποδο.

ΑΓΡΙΟΖΟΧΟΙΖοχός. Λέγεται και τζοχός ή σφογγός.Υπάρχουν πολλά είδη ζοχών. Διακρίνονται κυρίως στα όρθια και τα καθιστά ή ξαπλωτά ή χωστά όπωςθέλουμε τα λέμε στη Κορινθία. Είναι περιζήτητα. Γιατ ί έχουν ιδιαίτερη γεύση, ελαφρά γλυκιά και μπαίνει στ ιςπίττες για να απαλύνει τ ις έντονες γεύσεις άλλων χόρτων.Πολλοί όμως ούτε να ακούσουν δεν θέλουν ότ ι μπαίνει στη πίττα ο ζοχός. Ούτε συνηθίζεται να γίνεταιχορτοσαλάτα.Είναι χόρτο που γίνεται τσιγαριστό, όπως το αγριόπρασσο, το σέσκουλο, κ.λ.π.Ροσίλι. Το λέμε και δροσίλι εδώ στη Κορινθία. επειδή κρατάει στα φύλλα του δροσοσταλίδες.Είδος ζοχού και αυτό, από τους όρθιους.

Αγριοζοχός. Ο αγριοζοχός είναι διάσπαρτος και έχει κόκκινα στ ίγματα στα φύλλα του. Μορφολογικά δενμοιάζει με τον ζοχό. Έχει κόκκινη καρδιά του και τα φύλλα του κόκκινα στ ίγματα.Ως επί το πλείστον βράζεται και σπάνια μπαίνει στ ις πίττες ή στη σαλάτα, που είναι γαστρονομικήπροτ ίμηση άλλων περιοχών.Κουφολάχανο. Είδος αγριοζοχού, που συναντ ιέται σε πολλά μέρη.Παχολάχανο. Είδος αγριοζοχού.

ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΧΟΡΤΩΝ

Καρκαλούδι. Φύεται παντού, αλλά το συλλέγουν ως φαγώσιμο σε μερικές μόνο περιοχές.

Μαστ ίχι. Το μαστ ίχι φύεται νωρίς το φθινόπωρο. Τέλη Σεπτεμβρίου αρχές Οκτωβρίου. Αργότερα πουβγαίνουν τα ραδίκια σπάνια το μαζεύουμε.

Αρμυρίκι. Μία φημισμένη σαλάτα είναι η αρμύρα από το ομώνυμο χόρτο. Στη Κορινθία την ονομάζουναρμυρίκι. Επίσης συνηθίζεται να γίνεται τουρσί. Άλλες ονομασίες της σε άλλες περιοχές είναι: σαλικόρνια ( salicornia europea), αλμύρα, αλμυρίχη,θαλασσινό φασόλι και τρώγεται βραστό ή απλά ζεματ ισμένο ή τα κλωναράκια της προστ ίθενται στησαλάτα ή τουρσί. Πλέον η αρμύρα είναι και καλλιεργήσιμο χόρτο εξαιτ ίας της εμπορικής της αξίας. Για τηνκαλλιεργημένη αρμύρα ο σπόρος εισάγεται από την Ιταλία (salsola soda ).

Γαλατσίδα. Η ονομασία τσιτσί-μαμά συνηθίζεται από τους πρόσφυγες.Η γεύση του είναι σαν να τρως αρνάκι. Φύεται σε διάφορες περιοχές · Σπαθοβούνι, Ποσειδωνία καιαλλού.Συνδυάζεται και με αρνί, και συνηθίζεται αυτό το φαγητό ετησίως από τους υποστηρικτές του.

Κόλλα.Μοιάζει με τη γαλατσίδα και πολλοί δεν τ ις ξεχωρίζουν.

Λαγομαμιά. Η λαγομαμιά είναι διαφορετ ική από την γαλατσίδα και την κόλλα. Πολλοί μάλιστα συγχέουν ταχόρτα αυτά γιατ ί φύονται συντροφικά.

Λαγόχορτο. Λέγεται και το φαί του λαγού, το ψωμί του λαγού. Στην Κεφαλληνία λέγεται το γένι του τράγου και είναι άλλο είδος και στην Εύβοια λαγονοριά και επίσης είναιάλλο είδος.Η επιστημονική τους ονομασία είναι το Γένι του τράγου και για το είδος που φυτρώνει στην Κορινθία ηονομασία είναι Τραγωπώγων ο πρασσόφυλλος.Ο κεντρικός βλαστός περιέχει ελαφρά πικρό γαλακτώδη χυμό και τρώγεται ωμός.Μπαίνει στ ις πίττες αλλά γίνεται τουρσί ή βράζεται. Τέλος οι ρίζες γίνονται σούπα ή τσιγαρίζονται ήψήνονται στη σχάρα.Ως βότανο είναι διουρητ ικό και καθαρτ ικό. Ως έγχυμα χορηγείται σε αρθρίτ ιδες, ρευματ ισμούς και παθήσειςτου δέρματος. Ως αφέψημα χορηγείται σε νεφρολιθιάσεις.

Σκολούμπρι.Προστ ίθεται στη σκορδαλιά αφού αφαιρέσουμε τα αγκαθάκια που έχει με το χέρι μας. Η σκορδαλιά πουγίνεται με σκολούμπρι δεν χρειάζεται πατάτα.

Χτενάκι. Περιζήτητο χορταρικό που τείνει να εκλείψει. Μπαίνει στ ις πίττες και στα γιαχνιστά ή ζουμερά.

Στρούθελο. Τα στρούθελα μπαίνουν στ ις πίττες.

Παπαρούνα. Οι παπαρούνες είναι χόρτα για πίττες.

Ξυγκάκι. Επίσης χόρτο που μπαίνει στ ις πίττες.

Χοιροβότανο ή χοιρόχορτο. Συνδυάζεται με τη λαψάνα. Η πιο κοινή ονομασία είναι μπρέσα. Οι μπρέσεςθεωρούνται το εκλεκτό χορτάρι για τα κουνέλια και τα γουρουνάκια, αν και σαν κατοικίδια είναι παμφάγα.Επίσης για τον άνθρωπο συστήνουν τ ις μπρέσες ως φάρμακο γιατ ί λένε ότ ι ρίχνει την πίεση.

ΑγριόπρασοΤο αγριόπρασο φυτρώνει λες και το έχεις σπείρει και φυσικά πωλείται στ ις λαϊκές αγορές όπως και τοσπαρτό. Διαφέρει σε μέγεθος από το σπαρτό πράσο που είναι πολύ εύρωστο. Μπαίνει στ ις πίττες.

Αγριομάρουλο

Αγριόσκορδο

Τσουκνίδα. Προστ ίθεται στ ις πίττες. Αλλά ο καλύτερος τρόπος είναι να αποξηραίνεται και να προστ ίθεταιόπου θέλουμε. Σε σαλάτες, πίττες μέσα σε βρασμένα άλλα χόρτα…Η τσικουνίδα είναι δύο ειδών. Η ήμερη αλλά και η άγρια η σκληρή που αυτή φημίζεται σαν γιατρικό.

Γαϊδουράγκαθο. Τα βλαστάρια ( τα στελέχη, οι μίσχοι ) του γαϊδουράγκαθου είναι τρυφερά, αλλά θέλουνξεφλούδισμα για να τα απολαύσεις. Οι δάσκαλοι μας εξιστορούν ότ ι μικροί συνηθίζανε να τρώνεκαθημερινά βλαστάρια όπου τα βρίσκανε. Τους προέτρεπαν οι γονείς τους να τα τρώνε, λέγοντας τους ότ ιείναι ιδιαίτερα δυναμωτικά. Αντ ίθετα στ ις αγκινάρες τρώγεται το άνθος αλλά και το βλαστάρι.

Γλυκόριζο. Ολόκληρες περιοχές έχουν το όνομα αυτό εξαιτ ίας της επικράτησης στην βλάστηση αυτώντων περιοχών του γλυκόριζου. Η βαθειά άροση που επιβλήθηκε τα τελευταία χρόνια σαν προϋπόθεση γιατην εγκατάσταση ενός νέου αγροκτήματος ξερίζωσε τα γλυκόριζα και οι Ιταλοί αγόραζαν τ ις ρίζες γιαφαρμακευτ ικούς σκοπούς.

Μολόχα. Μπες μολόχα βγες τσουκνίδα, Μπες μολόχα βγες τσουκνίδα….Το ποιηματάκι που συνόδευε την εντριβή με την μολόχα στο σημείο του δέρματός μας που ήτανερεθισμένο από την επαφή του με την τσουκνίδα. που σίγουρα ότ ι επικαλείται δεν ισχύει.Μόνο ένα είδος μολόχας τρώγεται. Βέβαια δεν τη βάζουν όλοι στη πίτα. Προτ ιμούν τα φύλλα της μολόχαςή τα τρυφερά βλαστάρια της. Αναφέρεται ότ ι η μολόχα και η τσουκνίδα ήταν αγαπημένα καλλιεργήσιμαλαχανικά των αρχαίων Ελλήνων.

Αγριοκαρότο.

Αγριοσέληνο.

Καυκαλήθρα. Μπαίνει στ ις πίττες αλλά και στ ις σαλάτες.

Μυρώνι. Όταν βάλεις στο στόμα σου μυρώνια και τα μασήσεις το στόμα σου ευωδιάζει.

Σφολίτσι. Είδος μυρωνιού πιο άγριο.

Σκατζίκι. Είδος μυρωνιού πιο άγριο, που φύεται πολύ ψηλά.

Σπαράγγι. Τα άγρια σπαράγγια είναι εξαίσια τροφή κυρίως ωμή. Τα ούρα μετά από το φαγητό τουςμυρίζουν. Φημολογείται ότ ι έχουν ιδιαίτερα τονωτικές και αποτοξινοτ ικές ιδιότητες. Επίσης έχουνβιταμίνες και ουσίες διουρητ ικές, βοηθούν τα έντερα αλλά πρέπει να τα αποφεύγουν όσοι έχουν αυξημένοουρικό οξύ , κυστ ίτ ιδα ή οξείες ρευματ ικές αρθρίτ ιδες. Τα προτ ιμούν οι άνθρωποι που έχουν προβλήματαμε την καρδιά. Είναι δυο χρωματ ισμών τα πράσινα και τα βιολετ ιά.Από τον Μάρτ ιο κάνουν την εμφάνισή τα καλλιεργημένα σπαράγγια επίσης και στα μανάβικα και τ ις λαϊκέςπου είναι δύο ποικιλιών τα άσπρα και τα πράσινα. Τα καλλιεργημένα είναι πολύ χοντρά σε αντ ίθεση με τα άγρια. Τα καλλιεργημένα σπαράγγια είναι πολύ επιβαρυμένα με ζιζανιοκτόνα.

Με ποιους τρόπους μαγειρεύονται; Ο ιδανικός τρόπος είναι ψητά στη σχάρα, αλλά και μπορούμε να τα βράσουμε στον ατμό για να μη χαθεί μετο βράσιμο η ουσία και να αναδειχτεί η νοστ ιμιά του πολύτ ιμου αυτού βλαστού της άνοιξης.Όσον αφορά το ψήσιμο τα πράσινα στην ζεσταμένη σχάρα σε λίγα λεπτά ψήνονται οι χυμοί επίσηςμένουν και τα σπαράγγια είναι πολύ νόστ ιμα. Τα άσπρα σπαράγγια θέλουν λίγο χρόνο περισσότερο για ναείναι έτοιμα.

Στον ατμό τώρα, βάζουμε στην κατσαρόλα 2 εκατοστά νερό και τα σπαράγγια στο ειδικό καλαθάκι,πάντοτε σε ματσάκι, και τα τοποθετούμε μέσα στη κατσαρόλα. Χαμηλώνουμε τη φωτιά και σκεπάζουμε.Είναι έτοιμα μόλις το σπαράγγι λυγίζει όταν το σηκώνουμε κρατώντας το από τη μέση. Συνήθωςχρειάζονται 4 – 6 λεπτά.Τα στραγγίζουμε και τα προσφέρουμε αμέσως ζεστά. Αν θέλουμε να τα σερβίρουμε την άλλη εβδομάδα ταβουτάμε σε κρύο νερό και τα στραγγίζουμε καλά και τα διατηρούμε στο ψυγείο.Τηγανητά τώρα , μπορούμε να προσθέσουμε πρώτα το λάδι ώστε να πάει παντού στο τηγάνι, σε δυνατήφωτιά, μετά βάζουμε το σκόρδο και τη καυτερή πιπεριά για 15 δεύτερα περίπου , μέχρι να ροδίσει τοσκόρδο και μετά τα σπαράγγια και ανακατεύουμε για άλλα 15 δεύτερα. Προσθέτουμε νερό και συνεχίζουμετο ανακάτεμα για 30 δεύτερα μέχρι να εξατμισθούν τα υγρά. Συνεχίζουμε για 30 δεύτερα ακόμη τοανακάτεμα πάνω στη φωτιά μέχρι να μαραθεί ο βασιλικός που προσθέτουμε στο τέλος.Επίσης συνηθίζεται τα σπαράγγια να τρώγονται με ομελέτα. Στο τηγάνι πρώτα τσιγαρίζουμε τα σπαράγγιαπου πρώτα τα έχουμε ζεματ ίσει και μετά περιχύνουμε με τα αυγά που τα έχουμε χτυπήσει.

ΟμβρυάΤο θηλυκό σπαράγγι, τρώγεται όπως το σπαράγγι. Άλλο φαΐ έχει όμως τα σπαράγγι και άλλο η οβρυά.

ΦτέρηΤα βλαστάρια της φτέρης, σε πολλά μέρη είναι περιζήτητα εξίσου με τα σπαράγγια που τρώγονται όπωςκαι αυτά.

ΒολβόςΟ βολβός αναγνωρίζεται από δύο μικρά λογχοειδή φυλλαράκια που προεξέχουν από τη γη. Με τον κασμά,ο βολβός βγαίνει στην επιφάνεια. Θεωρείται εκλεκτότατη τροφή και συνοδεύεται σχεδόν πάντα απόσκορδαλιά. Υπάρχουν και καλλιεργημένοι βολβοί .που φυτρώνουν μέσα σε τσουβάλια. με άμμο.

ΣαλέπιΛέγεται και σερνικοβότανο. Το σαλέπι είναι διπλός βολβός. Ο ένας είναι μικρός και μαλακός, ο άλλοςμεγάλος σκληρός και δυνατός. Τον μεγάλο τον συλλέγουμε και τον ξηραίνουμε σε στεφάνια περασμένα μεκλωστή. Μετά ακολουθεί το στούμπηγμα που γίνεται σκόνη.Το σαλέπι γίνεται ρόφημα γιατρικό που έχει το ίδιο όνομα με τον βολβό. Παρασκευάζεται ως εξής:Σε ένα ποτήρι νερό προσθέτουμε μισή κουταλιά σαλέπι και το βράζουμε. Είναι γιατρικό για τον βήχα και τοάσθμα.

ΚρόκοςΟ κρόκος απαντ ιέται σε διάφορα μέρη της Ελλάδος ως αυτοφυής , αλλά εκεί που ευδοκιμεί περισσότεροείναι στο χωριό Νέα Κώμη , δέκα χιλιόμετρα νότ ια της Κοζάνης.Το μοβ λουλούδι αλλά και οι κίτρινοι στήμονες είναι μεγαλύτεροι. Κάθε χρόνο τον Ιούνιο φυτεύονται οιβολβοί σε βάθος περίπου 40 cm και τον Οκτώβρη που μικραίνει η μέρα και ξεθαρρεύουν τα λουλούδια τουκρόκου τα συλλέγουν για τον αναγκαστ ικό συνεταιρισμό του χωριού. Οι βολβοί φυτεύονται ο ένας δίπλαστον άλλο , απόσταση περίπου 15 cm και έχουν την ιδιότητα να πολλαπλασιάζονται και να γίνονται καιάλλοι βολβοί με το λουλούδι τους ο καθένας. Στα επτά χρόνια έχουν πολλαπλασιασθεί τόσο που δενμένει χώρος για να χοντρύνουν και να μεγαλώσει το λουλούδι τους πολύ και τους ξεθάβουν και τουςξεχωρίζουν και τους φυτεύουν όπως είπαμε τον Ιούνιο. Οι τοιχογραφίες στα αρχοντ ικά της Σιάτ ιστας καιτης Εράτειρας στην περιοχή της Κοζάνης έχουν γίνει με χρώματα από τους κρόκους. Στη μαγειρική συναντ ιέται με το όνομα ζαφορά και είναι από τα πιο ακριβά καρυκεύματα στον κόσμο,χρησιμοποιείται για να δώσει χρώμα , άρωμα και γεύση.Συλλέγεται πρωί και την χρησιμοποιούν στην διεθνή μαγειρική.

Κόλιανδρο.

Κάρδαμο.

Φλόμος.Verbascum. Το όνομά φλόμος, προέρχεται από το στέλεχός του που το χρησιμοποιούσαν για ναφλομώνουν στο ξύλο τα παιδιά. Επίσης χρησιμοποιείται στο ψάρεμα. Ρίχνουν τους φλόμους εκεί όπουείναι τα ψάρια να τα φλομώσουν με τη μυρωδιά του φλόμου και να τα οδηγήσουν στα δίχτυα ή να τα

βγάλουν από τ ις κρύπτες τους και να τα κυνηγήσουν.

Αντράκλα ή γλιστρίδαΥπάρχουν ποικιλίες αυτοφυείς και άλλες που καλλιεργούνται. Αυτές που καλλιεργούνται είναι πιοπλατύφυλλες. Εξαιρετ ικά ωφέλιμη είναι η αντράκλα σ’ αυτούς που πάσχουν από αναιμία, χρόνια δυσκοιλιότητα,αιμορροΐδες, ραγάδες του πρωκτού και ορισμένες παθήσεις των εντέρων.Η αντράκλα προστ ίθεται στη ντοματοσαλάτα.Επίσης στο διάστημα που δεν υπάρχουν μαρούλια στην αγορά ούτε ώριμες ντομάτες, μπορούμε νατρώμε σαλάτα από αντράκλα που γίνεται νοστ ιμότερη αν είναι ανάμικτη με ωμό τριμμένο παντζάρι, γιατ ί σ ’αυτό περιέχονται θρεπτ ικές ουσίες.Το λάδι που προσθέτουμε στη σαλάτα πρέπει να το χτυπούμε προηγουμένως με νερό και ζωμό λεμονιούή τομάτας. Πάντοτε βάζουμε και τριμμένο κρεμμύδι.Με σιταρένιο ψωμί είναι φαγητό εξαιρετ ικά θρεπτ ικό για την περίοδο του καλοκαιριού.

ΒλίτοΤο κόκκινο βλίτο ή αγριόβλιτο είναι αυτό που είναι αυτοφυές. Το βλίτο είναι το λεγόμενο κουτόχορτο, πουαναφέρεται περιπαιχτ ικά όταν κάποιος δεν ανταποκρίνεται στ ις απαιτήσεις που προσδοκάμε. Κουτόχορτο έφαγες;Συνηθισμένη και η βρισιά. Α ρε Βλίτο!Οφείλεται στο γεγονός ότ ι αν το αφέψημα που προέρχεται από το σπόρο του πιείς και δεύτερη κούπα,τότε έχει παρενέργειες στην αντ ίληψή του.

Κάπαρη και Κρίταμο ή κρίτανηΤην ίδια εποχή που μαζεύουμε την κάπαρη , από αρχές Ιουνίου μέχρι μέσα Αυγούστου , ανάλογα με τηνχρονιά , που φύεται στα καβάλια και στα ανόργωτα μέρη , συλλέγουμε και την κρίτανη. Η κρίτανη είναι έναφυτό σαν την περικοκλάδα και φύεται πάνω στον βράχο.Διαφέρει από την κάπαρη γιατ ί δεν έχει αγκάθια και το φύλλο επίσης είναι πολύ μυτερό σαν λόγχη.Κόβουμε τα άκρα των βλαστών όταν είναι τρυφερά και ενώ την κάπαρη την αφήνουμε στον ήλιο μια μέρανα μαραθεί και μετά την περνάμε με τα χέρια και πέφτουν τα αγκαθάκια ,( όσα δεν πέσουν με τα χέριαπέφτουν μόνα επίσης μέσα στο νερό , που δεν το αλλάζουμε), η κρίτανη δεν έχει αγκάθια. Μετά επίσηςβάζουμε στο νερό μέχρι να κιτρινίσουν καλά , περίπου μια βδομάδα και μετά επίσης ξεπλένουμε με πολλάνερά και μετά με ξύδι και λαδάκι .Τα καπαρόμηλα μπορούμε να τα μαζέψουμε τον Ιούνιο πριν να ανθίσουνόσο δηλαδή είναι μικρά τα μπουμπούκια και άσκαστα. Πριν από τα καπαρόμηλα μπορούμε να μαζέψουμεεπίσης άκρες των βλαστών, τα καπαροβλάσταρα και αν ανθίσουν τα καπαρόμηλα και κάνουν το αγγουράκι, συλλέγουμε το αγγουράκι και το φτ ιάχνουμε με τον ίδιο τρόπο.

Κοτόχορτο. Stelaria. Οι κότες αρέσκονται στο κοτόχορτο που φύεται πυκνά και έρπει και κάνει και επαρκήεδαφοκάλυψη.

Προβατ ινίτσα. Πολύ γαλακτοδοτ ικό χόρτο.

Σιδηρόχορτο. Αν βοσκήσουν ελεύθερα σε ένα χωράφι άλογα, θα εξαφανίσουν ότ ι σ ιδηρόχορτο υπάρχει.

Κολλιτσίδα.Gallium. Είδος άγριου ριζαριού. Το ριζάρι που καλλιεργείται συστηματ ικά μας δίνει την κόκκινηβαφή. Τα πρόβατα όταν τρώνε από αυτό κοκκινίζουν τα έντερά τους. Σπουδαία ζωοτροφή.Χρησιμοποιείται και για χρωματ ισμό ποτών, όπως το καμπάρι κ. λ. .π.

Σχόλια: - Τα άγρια χόρτα εξαφανίζονται από τους αγρούς και η τιμή τους είναι μεγάλη στις λαϊκές αγορές.Οι λόγοι είναι: ταοργώματα , οι χορτοκοπές, το τσιμεντάρισμα …

- Τα άγρια χόρτα είναι αυτοφυή. Μπορεί να είναι διάσπαρτα, αλλά πιο συχνά υπάρχουν αποικίες τους κατάτόπους. - Τα ήμερα χόρτα είναι σπαρμένα και ακολουθούμε καλλιεργητικές τεχνικές και επεμβάσεις.Τα ήμερα χόρτα τα συναντάμε και ως αυτοφυή σποραδικά σε μη εκτεταμένες αποικίες.

- Τα οικόσιτα ζώα και πτηνά, τρώνε σχεδόν όλα τα χόρτα που τρώνε οι άνθρωποι, όμως αρέσκονται και σε χόρταπου ο άνθρωπος δεν τα πλησιάζει.- Τα κατσίκια προτιμούν τα κλαριά από τα δέντρα και τους θάμνους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΩς επίλογο στην εργασία αυτή, προτ ιμούμε την φράση που δοξάζει τα χόρτα:« Σπουδαία τα λάχανα »!!! Γιάννης Βαρελάς

Πηγή: ΕΦΥΡΑΙΑ ΓΗ-Η εβδομαδιαία ενημέρωση για τις δράσεις του ΚΗΠΟΥ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ

45ο φύλλο, Κυριακή 26 Μαϊου 2013

Διαβάστε ακόμη: Τα άγρια φαγώσιμα χόρτα της Ελλάδος