Λατινικά Β΄Λυκείου Κείμενα και μεταφράσεις κειμένων

Επιμέλεια Όλγα Παΐζη Φιλόλογος MEd httpusersschgrolpaizi

1

ΜΑΘΗΜΑ Ι

Ο εξόριστος ποιητής

Ovidius poēta in terrā Ponticā exulat Epistulas Rōmam scriptitat Epistulae

plenae querelārum sunt Romam desiderat et fortūnam adversam deplōrat

Narrat de incolis barbaris et de terrā gelidā Poētam curae et miseriae

excruciant Epistulis contra iniuriam repugnat Musa est unica amīca

poētae

Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στην Ποντική γη Γράφει συχνά

γράμματα στη Ρώμη Τα γράμματά του είναι γεμάτα παράπονα Αποζητά

τη Ρώμη και κλαίει την κακή του τύχη Διηγείται για τους βάρβαρους

κατοίκους και την παγωμένη γη Οι έγνοιες και οι δυστυχίες βασανίζουν

τον ποιητή Πολεμάει ενάντια στην αδικία με τις επιστολές του Η Μούσα

είναι η μοναδική φίλη του ποιητή

2

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙ

Διδώ και Αινείας

Aenēas filius Anchisae est Patria Aenēae Troia est Graeci Troiam

oppugnant et dolo expugnant Aenēas cum Anchīsā cum nato et cum sociis

ad Italiam navigat Sed venti pontum turbant et Aēnean in Africam portant

Ibi Didō regīna novam patriam fundat Aenēas regīnae insidias Graecōrum

renarrat Regīna Aenēan amat et Aenēas regīnam Denique Aenēas in

Italiam navigat et regīna exspīrat

Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση Πατρίδα του Αινεία είναι η Τροία Οι

Έλληνες πολιορκούν την Τροία και την κυριεύουν με δόλο Ο Αινείας

πλέει προς την Ιταλία με τον Αγχίση με το γιο του και με τους

συντρόφους του Οι άνεμοι όμως αναταράζουν το πέλαγος και φέρνουν

τον Αινεία στην Αφρική Εκεί η βασίλισσα Διδώ θεμελιώνει μια καινούρια

πατρίδα Ο Αινείας διηγείται στη βασίλισσα από την αρχή τους δόλους

των Ελλήνων Η βασίλισσα ερωτεύεται τον Αινεία και ο Αινείας τη

βασίλισσα Τελικά ο Αινείας πλέει στην Ιταλία και η βασίλισσα ξεψυχάει

3

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙΙ

Η περιπέτεια της Ανδρομέδας

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent Cassiope superba forma

sua cum Nymphis se comparat Neptūnus irātus ad oram Aethiopiae urget

beluam marīnam quae incolis nocet Oraculum incolis respondet ldquoregia

hostia deo placetrdquo Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat belua

ad Andromedam se movet Repente Perseus calceis pennātis advolat

puellam videt et stupet formā puellae Perseus hastā beluam delet et

Andromedam liberat Cēpheus Cassiope et incolae Aethiopiae valde

gaudent

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη την Ανδρομέδα Η Κασσιόπη

περήφανη για την ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες

Ο Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα

θαλασσινό θεριό (κήτος) που αφανίζει τους κατοίκους Το μαντείο

απαντά (έτσι) στους κατοίκους laquoΣτο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιοraquo Τότε ο

Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σε ένα βράχο Το κήτος κατευθύνεται

προς την Ανδρομέδα Ξαφνικά καταφτάνει πετώντας ο Περσέας με τα

φτερωτά σανδάλια του βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την

ομορφιά της Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και απελευθερώνει

την Ανδρομέδα Ο Κηφέας η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας

χαίρονται πάρα πολύ

4

ΜΑΘΗΜΑ IV

Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων

Apud antīquos Rōmānos concordia maxima sed avaritia minima erat

Rōmāni in suppliciis deōrum magnifici sed domi parci erant Iustitiā inter

se certābant et patriam curābant In bello pericula audaciā propulsābant et

beneficiis amicitias parābant Delecti consultābant patriae eis corpus ex

annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε (ή Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε)

πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία Οι Ρωμαίοι ήσαν

γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους

ζωή Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την

πατρίδα τους Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος

τους και αποκτούσαν συμμάχους (ή συμμαχίες) με τις ευεργεσίες τους

Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος οι άντρες αυτοί είχαν το

σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία τους

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

1

ΜΑΘΗΜΑ Ι

Ο εξόριστος ποιητής

Ovidius poēta in terrā Ponticā exulat Epistulas Rōmam scriptitat Epistulae

plenae querelārum sunt Romam desiderat et fortūnam adversam deplōrat

Narrat de incolis barbaris et de terrā gelidā Poētam curae et miseriae

excruciant Epistulis contra iniuriam repugnat Musa est unica amīca

poētae

Ο ποιητής Οβίδιος είναι εξόριστος στην Ποντική γη Γράφει συχνά

γράμματα στη Ρώμη Τα γράμματά του είναι γεμάτα παράπονα Αποζητά

τη Ρώμη και κλαίει την κακή του τύχη Διηγείται για τους βάρβαρους

κατοίκους και την παγωμένη γη Οι έγνοιες και οι δυστυχίες βασανίζουν

τον ποιητή Πολεμάει ενάντια στην αδικία με τις επιστολές του Η Μούσα

είναι η μοναδική φίλη του ποιητή

2

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙ

Διδώ και Αινείας

Aenēas filius Anchisae est Patria Aenēae Troia est Graeci Troiam

oppugnant et dolo expugnant Aenēas cum Anchīsā cum nato et cum sociis

ad Italiam navigat Sed venti pontum turbant et Aēnean in Africam portant

Ibi Didō regīna novam patriam fundat Aenēas regīnae insidias Graecōrum

renarrat Regīna Aenēan amat et Aenēas regīnam Denique Aenēas in

Italiam navigat et regīna exspīrat

Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση Πατρίδα του Αινεία είναι η Τροία Οι

Έλληνες πολιορκούν την Τροία και την κυριεύουν με δόλο Ο Αινείας

πλέει προς την Ιταλία με τον Αγχίση με το γιο του και με τους

συντρόφους του Οι άνεμοι όμως αναταράζουν το πέλαγος και φέρνουν

τον Αινεία στην Αφρική Εκεί η βασίλισσα Διδώ θεμελιώνει μια καινούρια

πατρίδα Ο Αινείας διηγείται στη βασίλισσα από την αρχή τους δόλους

των Ελλήνων Η βασίλισσα ερωτεύεται τον Αινεία και ο Αινείας τη

βασίλισσα Τελικά ο Αινείας πλέει στην Ιταλία και η βασίλισσα ξεψυχάει

3

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙΙ

Η περιπέτεια της Ανδρομέδας

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent Cassiope superba forma

sua cum Nymphis se comparat Neptūnus irātus ad oram Aethiopiae urget

beluam marīnam quae incolis nocet Oraculum incolis respondet ldquoregia

hostia deo placetrdquo Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat belua

ad Andromedam se movet Repente Perseus calceis pennātis advolat

puellam videt et stupet formā puellae Perseus hastā beluam delet et

Andromedam liberat Cēpheus Cassiope et incolae Aethiopiae valde

gaudent

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη την Ανδρομέδα Η Κασσιόπη

περήφανη για την ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες

Ο Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα

θαλασσινό θεριό (κήτος) που αφανίζει τους κατοίκους Το μαντείο

απαντά (έτσι) στους κατοίκους laquoΣτο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιοraquo Τότε ο

Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σε ένα βράχο Το κήτος κατευθύνεται

προς την Ανδρομέδα Ξαφνικά καταφτάνει πετώντας ο Περσέας με τα

φτερωτά σανδάλια του βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την

ομορφιά της Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και απελευθερώνει

την Ανδρομέδα Ο Κηφέας η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας

χαίρονται πάρα πολύ

4

ΜΑΘΗΜΑ IV

Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων

Apud antīquos Rōmānos concordia maxima sed avaritia minima erat

Rōmāni in suppliciis deōrum magnifici sed domi parci erant Iustitiā inter

se certābant et patriam curābant In bello pericula audaciā propulsābant et

beneficiis amicitias parābant Delecti consultābant patriae eis corpus ex

annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε (ή Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε)

πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία Οι Ρωμαίοι ήσαν

γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους

ζωή Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την

πατρίδα τους Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος

τους και αποκτούσαν συμμάχους (ή συμμαχίες) με τις ευεργεσίες τους

Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος οι άντρες αυτοί είχαν το

σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία τους

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

2

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙ

Διδώ και Αινείας

Aenēas filius Anchisae est Patria Aenēae Troia est Graeci Troiam

oppugnant et dolo expugnant Aenēas cum Anchīsā cum nato et cum sociis

ad Italiam navigat Sed venti pontum turbant et Aēnean in Africam portant

Ibi Didō regīna novam patriam fundat Aenēas regīnae insidias Graecōrum

renarrat Regīna Aenēan amat et Aenēas regīnam Denique Aenēas in

Italiam navigat et regīna exspīrat

Ο Αινείας είναι γιος του Αγχίση Πατρίδα του Αινεία είναι η Τροία Οι

Έλληνες πολιορκούν την Τροία και την κυριεύουν με δόλο Ο Αινείας

πλέει προς την Ιταλία με τον Αγχίση με το γιο του και με τους

συντρόφους του Οι άνεμοι όμως αναταράζουν το πέλαγος και φέρνουν

τον Αινεία στην Αφρική Εκεί η βασίλισσα Διδώ θεμελιώνει μια καινούρια

πατρίδα Ο Αινείας διηγείται στη βασίλισσα από την αρχή τους δόλους

των Ελλήνων Η βασίλισσα ερωτεύεται τον Αινεία και ο Αινείας τη

βασίλισσα Τελικά ο Αινείας πλέει στην Ιταλία και η βασίλισσα ξεψυχάει

3

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙΙ

Η περιπέτεια της Ανδρομέδας

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent Cassiope superba forma

sua cum Nymphis se comparat Neptūnus irātus ad oram Aethiopiae urget

beluam marīnam quae incolis nocet Oraculum incolis respondet ldquoregia

hostia deo placetrdquo Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat belua

ad Andromedam se movet Repente Perseus calceis pennātis advolat

puellam videt et stupet formā puellae Perseus hastā beluam delet et

Andromedam liberat Cēpheus Cassiope et incolae Aethiopiae valde

gaudent

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη την Ανδρομέδα Η Κασσιόπη

περήφανη για την ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες

Ο Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα

θαλασσινό θεριό (κήτος) που αφανίζει τους κατοίκους Το μαντείο

απαντά (έτσι) στους κατοίκους laquoΣτο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιοraquo Τότε ο

Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σε ένα βράχο Το κήτος κατευθύνεται

προς την Ανδρομέδα Ξαφνικά καταφτάνει πετώντας ο Περσέας με τα

φτερωτά σανδάλια του βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την

ομορφιά της Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και απελευθερώνει

την Ανδρομέδα Ο Κηφέας η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας

χαίρονται πάρα πολύ

4

ΜΑΘΗΜΑ IV

Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων

Apud antīquos Rōmānos concordia maxima sed avaritia minima erat

Rōmāni in suppliciis deōrum magnifici sed domi parci erant Iustitiā inter

se certābant et patriam curābant In bello pericula audaciā propulsābant et

beneficiis amicitias parābant Delecti consultābant patriae eis corpus ex

annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε (ή Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε)

πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία Οι Ρωμαίοι ήσαν

γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους

ζωή Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την

πατρίδα τους Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος

τους και αποκτούσαν συμμάχους (ή συμμαχίες) με τις ευεργεσίες τους

Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος οι άντρες αυτοί είχαν το

σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία τους

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

3

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙΙ

Η περιπέτεια της Ανδρομέδας

Cēpheus et Cassiope Andromedam filiam habent Cassiope superba forma

sua cum Nymphis se comparat Neptūnus irātus ad oram Aethiopiae urget

beluam marīnam quae incolis nocet Oraculum incolis respondet ldquoregia

hostia deo placetrdquo Tum Cēpheus Andromedam ad scopulum adligat belua

ad Andromedam se movet Repente Perseus calceis pennātis advolat

puellam videt et stupet formā puellae Perseus hastā beluam delet et

Andromedam liberat Cēpheus Cassiope et incolae Aethiopiae valde

gaudent

Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν μια κόρη την Ανδρομέδα Η Κασσιόπη

περήφανη για την ομορφιά της συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες

Ο Ποσειδώνας θυμωμένος στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας ένα

θαλασσινό θεριό (κήτος) που αφανίζει τους κατοίκους Το μαντείο

απαντά (έτσι) στους κατοίκους laquoΣτο θεό αρέσει βασιλικό σφάγιοraquo Τότε ο

Κηφέας δένει την Ανδρομέδα πάνω σε ένα βράχο Το κήτος κατευθύνεται

προς την Ανδρομέδα Ξαφνικά καταφτάνει πετώντας ο Περσέας με τα

φτερωτά σανδάλια του βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την

ομορφιά της Ο Περσέας σκοτώνει το κήτος με το δόρυ και απελευθερώνει

την Ανδρομέδα Ο Κηφέας η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας

χαίρονται πάρα πολύ

4

ΜΑΘΗΜΑ IV

Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων

Apud antīquos Rōmānos concordia maxima sed avaritia minima erat

Rōmāni in suppliciis deōrum magnifici sed domi parci erant Iustitiā inter

se certābant et patriam curābant In bello pericula audaciā propulsābant et

beneficiis amicitias parābant Delecti consultābant patriae eis corpus ex

annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε (ή Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε)

πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία Οι Ρωμαίοι ήσαν

γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους

ζωή Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την

πατρίδα τους Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος

τους και αποκτούσαν συμμάχους (ή συμμαχίες) με τις ευεργεσίες τους

Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος οι άντρες αυτοί είχαν το

σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία τους

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

4

ΜΑΘΗΜΑ IV

Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων

Apud antīquos Rōmānos concordia maxima sed avaritia minima erat

Rōmāni in suppliciis deōrum magnifici sed domi parci erant Iustitiā inter

se certābant et patriam curābant In bello pericula audaciā propulsābant et

beneficiis amicitias parābant Delecti consultābant patriae eis corpus ex

annis infirmum sed ingenium propter sapientiam validum erat

Τους αρχαίους Ρωμαίους διέκρινε (ή Στους αρχαίους Ρωμαίους υπήρχε)

πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια και ελάχιστη πλεονεξία Οι Ρωμαίοι ήσαν

γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών αλλά οικονόμοι στην ιδιωτική τους

ζωή Παράβγαιναν μεταξύ τους στη δικαιοσύνη και φρόντιζαν την

πατρίδα τους Στον πόλεμο απομάκρυναν τους κινδύνους με το θάρρος

τους και αποκτούσαν συμμάχους (ή συμμαχίες) με τις ευεργεσίες τους

Εκλεγμένοι άντρες φρόντιζαν για το κράτος οι άντρες αυτοί είχαν το

σώμα αδύναμο από τα χρόνια αλλά το πνεύμα δυνατό από τη σοφία τους

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

5

ΜΑΘΗΜΑ V

Ένας λάτρης του Βιργίλιου

Silius Italicus poeta epicus vir clarus erat Septendecim libri eius de bello

Punico secundo pulchri sunt Ultimis annis vitae suae in Campania se

tenebat Multos in illis locis agros possidebat Silius animum tenerum

habebat Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat Eum ut puer

magistrum honorabat Monumentum eius quod Neapoli iacebat pro

templo habebat

Ο Σίλιος Ιταλικός ο επικός ποιητής ήταν άντρας δοξασμένος Τα

δεκαεφτά βιβλία του για το δεύτερο Καρχηδονιακό πόλεμο είναι όμορφα

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του παρέμενε στην Καμπανία Στα μέρη

εκείνα είχε στην κατοχή του πολλά αγροκτήματα Ο Σίλιος είχε

ευαίσθητη ψυχή Επιδίωκε (να φτάσει) τη δόξα του Βιργιλίου και

περιέβαλλε το πνεύμα του με αγάπη (ή λάτρευε το πνεύμα του) Τον

τιμούσε όπως ο μαθητής το δάσκαλο Το μνημείο του που βρισκόταν στη

Νεάπολη το θεωρούσε (κάτι) σαν ναό

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

6

ΜΑΘΗΜΑ VI

Οι νόμοι

In ea civitate quam leges continent boni viri libenter leges servant Lex

enim est fundamentum libertatis fons aequitatis Mens et animus et

consilium et sententia civitatis posita est in legibus Ut corpora nostra sine

mente sic civitas sine lege non stat Legum ministri sunt magistratus

legum interpretes iudices legum denique omnes servi sumus sic enim

liberi esse possumus

Στην πολιτεία που τη στεριώνουν οι νόμοι οι καλοί πολίτες τηρούν τους

νόμους πρόθυμα γιατί ο νόμος είναι το θεμέλιο της ελευθερίας και η

πηγή της δικαιοσύνης Ο νους η ψυχή η σκέψη και η κρίση της πολιτείας

βρίσκονται στους νόμους Όπως τα σώματά μας δεν υπάρχουν (ή δε

στέκονται είναι νεκρά) χωρίς την ψυχή έτσι και η πολιτεία δε στέκεται

χωρίς το νόμο Οι άρχοντες είναι θεράποντες των νόμων οι δικαστές είναι

ερμηνευτές των νόμων και τέλος όλοι εμείς είμαστε υπηρέτες των

νόμων γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

7

ΜΑΘΗΜΑ VII

Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα

Caesar propter frumenti inopiam Ιegiōnes in hibernis multis conlocat Εx

quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis

remanere Legātos omnes frumentum in castra importare iubet Milites his

verbis admonet laquoHostes adventare audio Speculatōres nostri eos prope

esse nuntiant Vim hostium cavere debetis hostes enim de collibus

advolare solent et caedem militum perpetrare possuntraquo

Λόγω της έλλειψης σταριού ο Καίσαρας εγκαθιστά τις λεγεώνες του σε

πολλά χειμερινά στρατόπεδα Διατάζει τέσσερις από αυτές να

ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και (άλλες) τρεις διατάζει να

παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων Δίνει εντολή σε όλους τους διοικητές

των λεγεώνων να μεταφέρουν στάρι στα στρατόπεδά τους Συμβουλεύει

τους στρατιώτες του με τα παρακάτω λόγια laquoΠληροφορούμαι ότι οι

εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οι εχθροί

βρίσκονται κοντά Πρέπει να φυλάγεστε από την ορμή των εχθρών γιατί

συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να

κατασφάξουν τους στρατιώτες μαςraquo

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

8

ΜΑΘΗΜΑ VIIΙ

Όταν βγεις στο κυνήγι πάρε μαζί σου μολύβι και χαρτί

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem Ridebis Ego tres apros feroces

cepi laquoIpseraquo interrogabis Ipse Ad retia sedebam erat in proximo non

venabulum sed stilus et pugillares cogitabam aliquid enotabamque etsi

retia vacua plenas tamen ceras habebam Silvae et solitudo sunt magna

incitamenta cogitationis Cum in venationibus eris licebit tibi quoque

pugillares adportare videbis non Dianam in montibus sed Minervam

errare Vale

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο φίλο του Κορνήλιο Τάκιτο Θα

γελάσεις Έπιασα τρία φοβερά αγριογούρουνα laquoΟ ίδιοςraquo θα ρωτήσεις

Εγώ ο ίδιος Καθόμουν δίπλα στα δίχτυα πλάι μου δεν είχα τη λόγχη

αλλά τη γραφίδα και τις πλάκες σκεφτόμουν κάτι και κρατούσα

σημειώσεις παρόλο που είχα τα δίχτυα άδεια είχα όμως τις πλάκες μου

γεμάτες Τα δάση και η ερημιά (ή η μοναξιά) είναι δυνατά ερεθίσματα της

σκέψης Όταν πας στο κυνήγι θα μπορέσεις και εσύ να φέρεις εκεί τις

πλάκες (τότε) δε θα δεις την Άρτεμη να περιπλανιέται στα βουνά αλλά

την Αθηνά Γειά σου

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

9

ΜΑΘΗΜΑ IX

Η εγκαθίδρυση της δημοκρατίας

Tarquinius Superbus septimus atque ultimus regum hoc modo imperium

perdit Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae uxōris Collatīni

laedit Marītus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt Illis

femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit Brutus ex

vulnere dolōre magno cultrum extrahit et delictum punīre parat Populum

concitat et Tarquinio imperium adimit Liber iam populus Rōmānus duo

consules Iunium Brutum et Tarquinium Collatīnum deligere constituit

Ο Ταρκύνιος ο Υπερήφανος ο έβδομος και τελευταίος από τους

βασιλιάδες χάνει την εξουσία του με τούτο τον τρόπο Ο γιος του Σέξτος

Ταρκύνιος προσβάλλει την τιμή της Λουκρητίας της γυναίκας του

Κολλατίνου Ο άντρας της και ο πατέρας της και ο Ιούνιος Βρούτος τη

βρίσκουν περίλυπη Η γυναίκα τους αποκαλύπτει με δάκρυα την

προσβολή και σκοτώνεται (ή αυτοκτονεί) με ένα μαχαίρι Ο Βρούτος

βγάζει το μαχαίρι από την πληγή με μεγάλο πόνο (ή με βαθιά οδύνη) και

ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη Ξεσηκώνει το λαό και

αφαιρεί την εξουσία από τον Ταρκύνιο Ελεύθερος πια ο ρωμαϊκός λαός

αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους τον Ιούνιο Βρούτο και τον Ταρκύνιο

Κολλατίνο

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

10

ΜΑΘΗΜΑ Χ

Η προφητεία του Δία

Aeneas bellum ingens geret in Italia Populos feroces contundet mores eis

imponet et moenia condet Tu Aeneam ad caelum feres Postea Iulus

Aeneae filius regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet Post

trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum pariet quos lupa

nutriet Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine

appellabit Romanis imperium sine fine erit Caesar Augustus ab Iulo

ortus Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet Hunc tu ut

Aeneam in caelo accipies

Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία Θα συντρίψει άγριους

λαούς θα τους επιβάλει θεσμούς και θα χτίσει τείχη Εσύ θα αποθεώσεις

τον Αινεία Αργότερα ο Ίουλος ο γιος του Αινεία θα μεταφέρει το

βασίλειο από το Λαβίνιο και θα οχυρώσει την Άλβα Λόγγα Μετά από

τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει δύο γιους το Ρωμύλο και το Ρώμο

που θα τους θρέψει μια λύκαινα Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη

και θα δώσει στους Ρωμαίους το όνομά του Η εξουσία των Ρωμαίων δε θα

χει τέλος Ο Καίσαρας Αύγουστος απόγονος του Ιούλου θα κλείσει τις

πόρτες του Πολέμου και θα ξαναφέρει τη βασιλεία του Κρόνου Και

αυτόν όπως τον Αινεία θα τον (υπο)δεχτείς στον ουρανό

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

11

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙο

Η Ρώμη και η Καρχηδόνα

Hannibal dux Carthaginiensis VI et XX annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit Postea Alpes quae

Italiam ab Gallia seiungunt cum elephantis transiit Ubi in Italia fuit apud

Ticinum Trebiam Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit

et delevit Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit In agro

Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit Postquam XIV

annos in Italia complevit Carthaginienses eum in Africam revocaverunt

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit Denique

cum P Scipione apud Zamam dimicavit sed Romani victoriam

reportaverunt

Ο Αννίβας ο Καρχηδόνιος στρατηγός σε ηλικία 26 ετών νίκησε στον

πόλεμο (ή πολέμησε και νίκησε) όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε

με τη βία το Σάγουντο ΄Επειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις

΄Αλπεις που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία Μόλις βρέθηκε στην

Ιταλία κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές στον ποταμό

Τίκινο στον ποταμό Τρεβία στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες Οι

Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες Στη

περιοχή του Φαλέρνου ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου

Μάξιμου Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία οι Καρχηδόνιοι τον

ανακάλεσαν στην Αφρική Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει

τον πόλεμο με συνθήκη εναντίον των Ρωμαίων Τελικά αγωνίστηκε με

τον Πόπλιο Σκιπίωνα κοντά στη Ζάμα αλλά οι Ρωμαίοι κέρδισαν τη νίκη

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

12

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙ

Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του

L Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit Ut

domum ad vesperum rediit filiola eius Tertia quae tum erat admodum

parvula ad complexum patris cucurrit Pater filiae osculum dedit sed

animadvertit eam esse tristiculam laquoQuid estraquo inquit laquomea Tertia Cur

tristis es Quid tibi acciditraquo laquoMi paterraquo respondit illa laquoPersa periitraquo

Perierat enim catellus eo nomine quem puella multum amabat Tum pater

Tertiae dixit laquoomen accipioraquo Sic ex fortuito dicto spem praeclari triumphi

animo praesumpsit

Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο που είχε εκλεγεί ύπατος για δεύτερη φορά

έλαχε να κάνει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μόλις γύρισε σπίτι

του κατά το βραδάκι η κορούλα του η Τέρτια που τότε ήταν πολύ

μικρούλα έτρεξε στην αγκαλιά του πατέρα (της) Ο πατέρας φίλησε την

κόρη αλλά παρατήρησε ότι αυτή ήταν λιγάκι θλιμμένη laquoΤί είναι Τέρτιά

μουraquo Είπε laquoΓιατί είσαι θλιμμένη Τί σου συνέβηraquo laquoΠατέρα μουraquo

απάντησε εκείνη laquoο Πέρσης πέθανεraquo Γιατί είχε χαθεί (πεθάνει) ένα

σκυλάκι μrsquo αυτό το όνομα το οποίο η κόρη αγαπούσε πολύ Τότε ο

πατέρας είπε στην Τέρτια laquoτο δέχομαι ως οιωνόraquo΄ Ετσι από έναν τυχαίο

λόγο προγεύτηκε νοερά την ελπίδα ενός περίλαμπρου θριάμβου

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

13

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ

Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat qui bellum adversus

Persen regem gerebat Serena nocte subito luna defecerat ob repentinum

monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam

amiseratTum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque

statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam

misit Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam

victoriam dederunt Quia ille metum exercitus Romani vicerat imperator

adversarios vincere potuit

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου που

διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα Μια ξάστερη νύχτα

ξαφνικά η Σελήνη είχε χαθεί (έγινε έκλειψη) Από το ξαφνικό φοβερό

θέαμα τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός

είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του) Τότε ο Σουλπίκιος

Γάλλος πραγματεύτηκε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις

κινήσεις των αστεριών και της Σελήνης και μrsquo αυτό τον τρόπο έστειλε το

στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο ηθικό ΄Ετσι οι ελευθέριες τέχνες του

Γάλλου άνοιξαν το δρόμο για εκείνη την περίλαμπρη νίκη του Παύλου

Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού ο στρατηγός

μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

14

MAΘΗΜΑ ΧΙV

Ένα φοβερό όνειρο

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis qui in exercitu Μ Antonii fuerat

Athenas confugit Ibi νix animum sollicitum somno dederat cum repente

apparuit ei species horrenda Existimavit ad se venire hominem ingentis

magnitudinis et facie squalida similem effigiei mortui Quem simul

aspexit Cassius timorem concepit nomenque eius audire cuρivit Respondit

ille se esse Orcum Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitavit

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit Illi neminem

viderant Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit Nam Octavianus

supplicio capitis eum adfecit

Μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Κάσσιος από την Πάρμα που είχε

υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου κατέφυγε στην Αθήνα

Εκεί πριν καλά καλά παραδώσει την ταραγμένη ψυχή του στον ύπνο

όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σrsquo αυτόν μια φρικτή μορφή Νόμισε ότι

ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και με βρώμικο

πρόσωπο όμοιος με είδωλο νεκρού Μόλις τον είδε ο Κάσσιος τον έπιασε

φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του Εκείνος απάντησε πως

ήταν ο Πλούτωνας Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον ξύπνησε

(ή τον σήκωσε από τον ύπνο του) Ο Κάσσιος φώναξε τους υπηρέτες και

τους ρώτησε για τον άνθρωπο Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα Ο Κάσσιος

για δεύτερη φορά παραδόθηκε στον ύπνο και ονειρεύτηκε την ίδια μορφή

Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε την

αξιοπιστία του ονείρου ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε τη θανατική

ποινή

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

15

ΜΑΘΗΜΑ XV

Τα ήθη των Γερμανών

Germanorum vita omnis in venatiοnibus atque in studiis rei militaris

consistit Germani nοn student agriculturae lacte caseo et carne nutriuntur

Locis frigidissimis pelles solum habent et in fluminibus lavantur Cum

civitas bellum gerit magistratus creantur cum vitae necisque potestate

Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur

ephippiorum usus res turpis et iners habetur Vinum a mercatoribus ad se

importari nοn sinunt quod re ut arbitrantur remollescunt homines atque

effeminantur

Ολόκληρη η ζωή των Γερμανών περιορίζεται στο κυνήγι και στη σπουδή

των στρατιωτικών πραγμάτων (ή στις στρατιωτικές ασχολίες) Οι

Γερμανοί δεν ασχολούνται με τη γεωργίαrsquo τρέφονται με γάλα τυρί και

κρέας Αν και ζουν σε περιοχές φοβερά παγωμένες φορούν μόνο δέρματα

και πλένονται στα ποτάμια Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο εκλέγονται

άρχοντες με εξουσία ζωής και θανάτου Στις ιππομαχίες συχνά πηδούν

από τα άλογα και μάχονται πεζοί Η χρήση της σέλας θεωρείται πράγμα

αισχρό και μαλθακό Δεν επιτρέπουν να εισάγεται κρασί σrsquo αυτούς από

τους εμπόρους επειδή εξαιτίας αυτού του πράγματος όπως πιστεύουν οι

άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

16

ΜΑΘΗΜΑ XVI

Η τελευταία μάχη του Καίσαρα

Nostri postquam pila in hostes miserunt gladiis rem gerunt Repente post

tergum equitatus cernitur cohortes appropinquant hostes terga vertunt ac

fugiunt eis equites occurrunt Fit magna caedes Sedulius dux et princeps

Lemovicum occiditur dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur

signa mititaria LXXIIII (septuaginta quattuor) ad Caesarem referuntur

magnus numerus hostium capitur atque interficitur reliqui ex fuga in

civitates discedunt Postero die ad Caesarem legati mittuntur Caesar iubet

arma tradi ac principes produci Ipse pro castris consedit eo duces

producuntur Vercingetorix deditur arma proiciuntur

Οι δικοί μας (στρατιώτες) αφού έριξαν τα ακόντια στους εχθρούς

μάχονταν με τα ξίφη Ξαφνικά στα νώτα τους διακρίνεται το ιππικό

(μας)΄ οι κοόρτεις πλησιάζουν΄ οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους ) και

τρέπονται σε φυγή ΄ τους επιτίθενται οι ιππείς Γίνεται μεγάλη σφαγή Ο

Σεδούλιος ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων σκοτώνεται Ο

στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή΄ 74

στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα΄ μεγάλος αριθμός

εχθρών αιχμαλωτίζεται και εκτελείται΄ οι υπόλοιποι μετά τη φυγή

διασκορπίζονται στις επικράτειές τους Την επόμενη μέρα (οι Γαλάτες)

στέλνουν πρεσβευτές στον Καίσαρα Ο Καίσαρας διατάζει να

παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους) Ο

ίδιος πήρε θέση μπροστά στο στρατόπεδο΄ εκεί οδηγούνται οι ηγεμόνες Ο

Βερκιγγετόριγας παραδίδεται τα όπλα κατατίθενται

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

17

ΜΑΘΗΜΑ XVII

Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum qui

Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse

praedicabant Alius alia de causa discedere cupiebat Nonnulli pudore

adducti remanebant Ηi neque vultum fingere neque lacrimas tenere

poterant abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum

familiaribus suis commune periculum miserabantur Totis castris

testamenta obsignabantur Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii qui

rei militaris periti habebantur perturbabantur

Μεγάλος φόβος κατέλαβε το στρατό από τις διαδόσεις των Γαλατών και

των εμπόρων οι οποίοι διαλαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση και απίστευτη ανδρεία Ο καθένας επιθυμούσε να

αποχωρήσει προβάλλοντας και μια δικαιολογία Μερικοί παρέμεναν

σπρωγμένοι από ντροπή Αυτοί δεν μπορούσαν ούτε να προσποιηθούν

ούτε να κρατήσουν τα δάκρυά τους΄ κρυμμένοι στις σκηνές τους είτε

παραπονιόντουσαν για τη μοίρα τους είτε θρηνολογούσαν για τον κοινό

κίνδυνο μαζί με τους φίλους τους Σrsquo όλο το στρατόπεδο υπογράφονταν

και σφραγίζονταν διαθήκες Από τις διαδόσεις τους και το φόβο τους

ταράζονταν σιγά- σιγά ακόμη και αυτοί που θεωρούνταν έμπειροι στα

στρατιωτικά ζητήματα

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

18

ΜΑΘΗΜΑ XVIII

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Hercules boves Geryonis ex Hispania in eum locum adduxisse dicitur ubi

postea Romulus urbem Romam condidit Prope Tiberim fluvium Hercules

boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse Tum Cacus

pastor fretus viribus boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos

Ubi Hercules e somno excitatus gregem aspexit et partem abesse sensit

pergit ad proximam speluncam sed postquam boum vestigia foras versa

vidit confusus gregem ex loco infesto amovere coepit Sed bovum mugitus

ex spelunca auditus Herculem convertit Tum Cacus vi prohibere eum

conatus Herculis clava interficitur

Λέγεται πως ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη από την Ισπανία

σrsquo αυτόν τον τόπο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισε τη Ρώμη Λέγεται ότι

ο Ηρακλής ξεκούρασε τα βόδια κοντά στον Τίβερη ποταμό και πως ο ίδιος

αποκαμωμένος από το δρόμο κοιμήθηκε εκεί Τότε ο βοσκός Κάκος

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις (του) έσυρε από τις ουρές κάποια

βόδια σε μια σπηλιά στραμμένα ανάποδα Μόλις ο Ηρακλής αφού

σηκώθηκε από τον ύπνο είδε το κοπάδι και κατάλαβε ότι ένα μέρος

έλειπε κατευθύνθηκε προς την πιο κοντινή σπηλιά΄ όταν όμως είδε ότι τα

ίχνη των βοδιών ήταν στραμμένα προς τα έξω καθώς βρέθηκε σε

αμηχανία άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι από τον εχθρικό τόπο

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών που ακούστηκε από τη σπηλιά έκανε τον

Ηρακλή να γυρίσει προς τα πίσω Τότε ο Κάκος προσπάθησε να τον

εμποδίσει με τη βία αλλά ο Ηρακλής τον σκότωσε με το ρόπαλό του

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

19

ΜΑΘΗΜΑ XIX

Η συνομωσία του Κατιλίνα

Marco Tul1io Cicerone et Gaio Antonio consulibus Lucius Sergius

Catilina nobilissimi generis νir sed ingenii pravissimi contra rem

publicam coniuravit Εum clari quidam sed improbi viri consecuti erant

Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est Socii eius deprehensi sunt et in

carcere strangulati sunt Ab Antonio altero consule Catilina ipse cum

exercitu suo proelio victus interfectus est Gaius Sallustius tradit multos

etiam milites Romanos in eadem cruentissima pugna οccisοs esse multos

autem graviter vulneratos esse

΄Οταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος ο

Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας άνδρας από πολύ αριστοκρατική γενιά αλλά

με χαρακτήρα πολύ διεστραμμένο συνωμότησε εναντίον του κράτους

Τον είχαν ακολουθήσει μερικοί επιφανείςαλλά αχρείοι άνδρες Ο

Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη Ρώμη Οι σύντροφοί του

πιάστηκαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή Ο ίδιος ο Κατιλίνας με το

στρατό του νικήθηκε στη μάχη από τον Αντώνιο τον άλλο ύπατο και

σκοτώθηκε Ο Γάιος Σαλλούστιος αναφέρει ότι πολλοί ακόμη Ρωμαίοι

στρατιώτες σκοτώθηκαν στην ίδια την τόσο φονική μάχη πολλοί εξάλλου

τραυματίστηκαν βαριά

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας

20

ΜΑΘΗΜΑ XX

Πίσω από τις κουρτίνες ή πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας

Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam

cui nomen est Hermaeum Paulo post rumore caedis exterritus prorepsit ad

solarium proximum et inter vela praetenta foribus se abdidit Discurrens

miles pedes eius animadvertit eum latentem adgnovit extractum

imperatorem eum salutavit Hinc ad cοmmilitones suos eum adduxit Ab

his in castra delatus est tristis et trepidus dum obvia turba quasi

moriturum eum miseratur Postero die Claudius imperator factus est

Ο Κλαύδιος στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας του κατέλαβε την εξουσία

χάρη σε ένα παράδοξο και τυχαίο γεγονός ΄Οταν διώχτηκε από τους

δολοφόνους του Καλιγούλα αποσύρθηκε σε μια θερινή κατοικία που

ονομάζεται Ερμαίο Λίγο αργότερα τρομοκρατημένος από τα νέα της

σφαγής σύρθηκε προς το λιακωτό που ήταν πολύ κοντά του και

κρύφτηκε ανάμεσα στα παραπετάσματα που κρέμονταν στην πόρτα

΄Ενας στρατιώτης που έτρεχε εδώ κι εκεί παρατήρησε τα πόδια του΄ τον

αναγνώρισε που κρυβόταν΄ αφού τον τράβηξε έξω τον προσαγόρευσε

αυτοκράτορα Από εκεί τον οδήγησε στους συντρόφους του Από αυτούς

μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο λυπημένος και περιδεής ενώ το πλήθος

που τον συναντούσε τον λυπόταν σαν να επρόκειτο να πεθάνει Την

επόμενη μέρα ο Κλαύδιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας