Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

293
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΑΘΗΝΑ 2001

Transcript of Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

Page 1: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ

ΑΘΗΝΑ 2001

Page 2: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

2

Ομάδα Σύνταξης

Ρηγάτου Κωνσταντίνα, ΦιλόλογοςΣταμουλάκης Ιωάννης, Φιλόλογος

Copyright (C) 2000: Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας Αδριανού 91, 105 56 Αθήνα

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή ανατύπωση ή φωτοτύπηση μέρους ή όλου του παρό-ντος βιβλίου, καθώς και η χρησιμοποίηση των ερωτήσεων που περιέχονται σ’ αυτό σεσχολικά βοηθήματα ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό, χωρίς τη γραπτή άδεια του ΚέντρουΕκπαιδευτικής Έρευνας.

Page 3: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• ΠΡΟΛΟΓΟΣ..................................................................................................5• ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ......................................................................7• ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - AΣΚΗΣΕΩΝ

1. Εισαγωγή στη Λατινική λογοτεχνία ........................................................112. Lectio prima.............................................................................................193. Lectio secunda .........................................................................................294. Lectio tertia ..............................................................................................355. Lectio quarta ............................................................................................466. Lectio quinta ............................................................................................537. Lectio sexta ..............................................................................................668. Lectio septima..........................................................................................759. Lectio octava............................................................................................87

10. Lectio nona..............................................................................................9711. Lectio decima ........................................................................................10912. Lectio undecima ....................................................................................12013. Lectio duodecima ..................................................................................13314. Lectio tertia decima...............................................................................14515. Lectio quarta decima .............................................................................15816. Lectio quinta decima .............................................................................17117. Lectio sexta decima...............................................................................18318. Lectio septima decima...........................................................................19819. Lectio duodevicesima............................................................................21120. Lectio undevicesima..............................................................................22521. Lectio vicesima......................................................................................239

Page 4: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

4

• ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ1. Ολιγόλεπτο στο Μάθημα V ...................................................................2532. Ευρύτερης ενότητας στα Μαθήματα Ι-V...............................................2563. Ολιγόλεπτο στο Μάθημα VIII ...............................................................2604. Ωριαίο στο Μάθημα IX .........................................................................2635. Ωριαίο στο Μάθημα X...........................................................................2676. Ευρύτερης ενότητας στα Μαθήματα VI-X............................................2717. Ωριαίο στα Μαθήματα XII και XIV ......................................................2768. Ωριαίο στο Μάθημα XVII .....................................................................2799. Δίωρης διάρκειας στην ενότητα I-X ......................................................28210. Δίωρης διάρκειας στην ενότητα XI-XX ................................................286

• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ......................................................................................291

Εικόνα εξωφύλλου: Τζαμπαττίστα Τιέπολο (1696-1770):Η συνάντηση του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας (Νωπογραφία της κεντρικής αίθουσας του μεγάρου Λάμπια της Βενετίας).

Page 5: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με τα τελευταία βιβλία αξιολόγησης των μαθητών ολοκληρώνεται μια ση-μαντική προσπάθεια του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας, στόχος της οποίαςήταν η εκπόνηση και διάδοση νέων μεθόδων αξιολόγησης των μαθητών τουΕνιαίου Λυκείου. Στο πλαίσιό της εκπονήθηκαν τα τρία τελευταία χρόνια δεκά-δες βιβλίων που καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των μαθημάτων, τα οποία διδά-σκονται στο Λύκειο. Τα βιβλία αυτά περιέχουν οδηγίες μεθοδολογίας σχετικέςμε την αξιολόγηση των μαθητών, παραδείγματα ερωτήσεων διαφόρων τύπων,υποδείγματα εξεταστικών δοκιμασιών, θέματα συνθετικών - δημιουργικών ερ-γασιών και άλλα χρήσιμα στοιχεία για τους εκπαιδευτικούς.

Το έντυπο αυτό υλικό συνοδεύτηκε από την παραγωγή ανάλογου ηλεκτρο-νικού υλικού, από τη δημιουργία Τράπεζας Θεμάτων και από πολυάριθμες επι-μορφωτικές δραστηριότητες σχετικές με την αξιολόγηση των μαθητών.

Η παραπάνω προσπάθεια δεν είχε σκοπό να επιβάλει ένα συγκεκριμένο τρό-πο αξιολόγησης ούτε να αυξήσει το φόρτο εργασίας διδασκόντων και διδασκο-μένων, όπως ισχυρίστηκαν ορισμένοι. Επιδίωξε να ενημερώσει τους καθηγητέςγια τις σύγχρονες εξεταστικές μεθόδους, να τους δώσει πρακτικά παραδείγματαεφαρμογής τους, να τους προβληματίσει γύρω από τα θέματα αυτά και να τουςπαράσχει ερεθίσματα για αυτομόρφωση. Πιστεύουμε ότι με το έργο μας συμβά-λαμε στη διεύρυνση της δυνατότητας των διδασκόντων να επιλέγουν οι ίδιοι τημέθοδο που θεωρούν πιο κατάλληλη για την αξιολόγηση των μαθητών τους καιβοηθήσαμε στην αύξηση της παιδαγωγικής τους αυτονομίας.

Πεποίθησή μας είναι πως όλα αυτά άλλαξαν το τοπίο στον τομέα της αξιο-λόγησης των μαθητών του Ενιαίου Λυκείου, έφεραν νέο πνεύμα και άρχισαν νατροποποιούν σταδιακά ξεπερασμένες αντιλήψεις και τακτικές που κυριάρχησανεπί πολλά χρόνια στο Ελληνικό σχολείο. Τα θετικά σχόλια που εκφράστηκαναπό το σύνολο σχεδόν των επιστημονικών και εκπαιδευτικών φορέων για ταθέματα των εξετάσεων του περασμένου Ιουνίου, τα οποία διαμορφώθηκαν μεβάση το πνεύμα και τη μεθοδολογία της αντίστοιχης εργασίας του Κ.Ε.Ε., επι-βεβαιώνουν όσα προαναφέρθηκαν.

Page 6: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

6

Η κριτική που είχε αρχικά ασκηθεί για το έργο μας περιορίζεται συνεχώς, ε-νώ αυξάνει καθημερινά η αποδοχή του από την εκπαιδευτική κοινότητα και ηαναγνώρισή του. Σ’ αυτό συνέβαλε ασφαλώς και η βελτίωση του υποστηρικτι-κού υλικού που παράγεται από το Κ.Ε.Ε., η οποία οφείλεται, μεταξύ άλλων, καιστις παρατηρήσεις και υποδείξεις των διδασκόντων στα Ενιαία Λύκεια. Η συ-νειδητοποίηση, τέλος, του τρόπου με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιείται τουλικό αυτό στη διδακτική πράξη και ο περιορισμός των σφαλμάτων που δια-πράχθηκαν στην αρχή (μηχανική αναπαραγωγή πλήθους ερωτήσεων, υπέρμε-τρη αύξηση της εργασίας των μαθητών, απουσία εναλλακτικών τρόπων αξιολό-γησης κτλ.) οδήγησαν σε πολύ θετικά αποτελέσματα, τα οποία όσο περνά οκαιρός θα γίνονται εμφανέστερα.

Η διαπίστωση αυτή μας ενισχύει να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας και νατην επεκτείνουμε, εκπονώντας ανάλογο υλικό και για άλλες εκπαιδευτικές βαθμί-δες, εφόσον εξασφαλιστούν οι απαραίτητες οικονομικές και λοιπές προϋποθέσεις.

Τελειώνοντας, επιθυμώ να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μου στο Κέ-ντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, οι οποίοι εργάστηκαν αφιλοκερδώς, με αφοσίωσηκαι σπάνιο ζήλο και επιτέλεσαν κάτω από δύσκολες συνθήκες σημαντικό έργο.Ευχαριστώ ακόμη όλους τους εκπαιδευτικούς που με ποικίλους τρόπους στήριξαντην προσπάθειά μας και βοήθησαν στην επιτυχία της. Ξέχωρες ευχαριστίες θαήθελα να απευθύνω στις δακτυλογράφους του Κ.Ε.Ε, στο τεχνικό προσωπικό του,στον Προϊστάμενο της Γραμματείας του κ. Γεώργιο Κορκόντζηλα και στους εκ-δότες που συνεργάστηκαν μαζί μας από το 1997 μέχρι σήμερα.

Αθήνα, Ιούνιος 2000

Καθηγητής Μιχάλης ΚασσωτάκηςΠρόεδρος του Δ.Σ. του Κ.Ε.Ε.

Page 7: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

7

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Το παρόν τεύχος, το οποίο προσφέρει υποστηρικτικό υλικό για την αξιολό-γηση των μαθητών της θεωρητικής κατεύθυνσης της Β΄ τάξης του Ενιαίου Λυ-κείου στο μάθημα των Λατινικών, καλύπτει ολόκληρη τη διδακτέα ύλη και υ-πηρετεί το βασικό σκοπό του μαθήματος όπως αυτός ορίζεται στο ισχύον Πρό-γραμμα Σπουδών.

Το μάθημα διδάσκεται επί μία ώρα την εβδομάδα στο Α΄ τετράμηνο και επίδύο ώρες στο Β΄ τετράμηνο. Ο διδάσκων πρέπει να έχει υπόψη τους επιμέρουςστόχους κάθε ενότητας, που προβλέπονται από το Πρόγραμμα Σπουδών, οι ο-ποίοι παρατίθενται και στις σελίδες 211 έως 214 του σχολικού εγχειριδίου.

Με βάση αυτούς τους επιμέρους στόχους κάθε ενότητας εκπονήσαμε τις α-σκήσεις-ερωτήσεις και για να τους καλύψουμε χρησιμοποιήσαμε ασκήσεις ό-λων των τύπων. Οι ερωτήσεις τροφοδοτούν κυρίως τον γνωστικό τομέα, αφούαφορούν σε διαδικασίες που έχουν άμεση σχέση με τη γνώση των γραμματικώνκαι συντακτικών φαινομένων. Αλλά μια και δεν υπάρχει ερώτηση που να μπο-ρεί να απαντηθεί χωρίς να λειτουργήσει η αξιολόγηση ή η κρίση του μαθητή,μπορούμε να πούμε ότι με αυτές τις ερωτήσεις υλοποιούμε όλους τους στόχουςτης αξιολόγησης του γνωστικού τομέα. Οι λεξιλογικές λ.χ. ερωτήσεις εξετάζουντη γνώση λεξιλογίου, δεξιότητες κατανόησης εξετάζουν οι ερωτήσεις οι σχετι-κές με το περιεχόμενο του κειμένου. Η ικανότητα μετατροπής εξετάζεται με τιςμεταφραστικές ασκήσεις, η δεξιότητα της προέκτασης διερευνάται με ασκήσειςσε κατασκευασμένα λατινικά κείμενα, η ευχέρεια εφαρμογής μπορεί να διαπι-στωθεί με ερωτήσεις χρήσης λεξιλογίου, καθώς και με ασκήσεις σύνδεσηςστοιχείων θεωρίας με παραδείγματα. Βέβαια, οι διάφοροι στόχοι είναι πιθανόνσε πολλές περιπτώσεις να επικαλύπτονται, αφού τα όριά τους δεν είναι πάντοτεαπολύτως σαφή. Έτσι, όταν δίνουμε λέξεις για την παραγωγή προτάσεων, δοκι-μάζουμε και τη συνθετική ικανότητα των μαθητών.

Αποφύγαμε την κατηγοριοποίηση των ασκήσεων σε γραμματικές, συντακτι-κές, ετυμολογικές, σημασιολογικές, επειδή για τη λύση τους απαιτούνται διερ-γασίες σε περισσότερα του ενός επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης (μορφολογία,σύνταξη, σημασιολογία). Για να απαντηθεί λ.χ. μια άσκηση συμπλήρωσης κε-

Page 8: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

8

νών απαιτείται η γνώση των σημασιών των λέξεων, αλλά και η γνώση διαφό-ρων μορφοσυντακτικών φαινομένων.

Υιοθετήσαμε την κατηγοριοποίηση των ασκήσεων σε ασκήσεις ανοικτού καικλειστού (αντικειμενικού) τύπου. Βέβαια οι γραμματικές και συντακτικές α-σκήσεις, δεδομένου ότι το αποτέλεσμά τους είναι αντικειμενικό και η απάντησηαναγνωρίζεται από όλους ως ορθή, χαρακτηρίζονται από πολλούς ως ερωτήσειςαντικειμενικού (κλειστού) τύπου· από άλλους όμως θεωρούνται ερωτήσεις α-νοικτού τύπου σύντομης απάντησης, και αυτή την επιστημονική άποψη ακο-λουθήσαμε στην κατηγοριοποίηση των ασκήσεων. Άλλωστε η ποιότητα μιαςάσκησης εξαρτάται από το περιεχόμενό της και όχι από τον τύπο της.

Βάσει του Π.Δ. 246 (ΦΕΚ 183/31-7-98, άρθρο 18), το οποίο αναφέρεται στηναξιολόγηση των μαθητών του Ενιαίου Λυκείου, όσον αφορά τον τρόπο εξέτασηςτων μαθητών της Β΄ Λυκείου στο μάθημα των Λατινικών ισχύουν τα εξής:

α) Δίνεται κείμενο 10-15 στίχων και ζητείται από τους μαθητές να το μετα-φράσουν στη Νέα Ελληνική (40 μονάδες).

β) Δίνονται 5 παρατηρήσεις [2 γραμματικές (12,5 x 2 = 25 μονάδες), 2 συ-ντακτικές (12,5 x 2 = 25 μονάδες) και 1 γραμματολογική (10 μονάδες)],οι οποίες μπορεί να αναλύονται σε υποερωτήματα διαφόρων τύπων. Ανχρησιμοποιούνται ερωτήσεις κλειστού τύπου, ο αριθμός τους θα πρέπεινα είναι επαρκής για την επίτευξη έγκυρου αποτελέσματος και η απάντη-ση στις ερωτήσεις θα πρέπει να είναι δυνατή στο πλαίσιο του διαθέσιμουχρόνου. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα θέμα αναλύεται σε υποερωτή-ματα, η βαθμολογία που προβλέπεται γι’ αυτό κατανέμεται ισότιμα στιςεπιμέρους ερωτήσεις, εκτός αν κατά την ανακοίνωση των θεμάτων καθο-ρίζεται διαφορετικός συντελεστής βαρύτητας γι’ αυτές.

Εξυπακούεται ότι οι στίχοι που καλούνται να μεταφράσουν οι μαθητές δενπροέρχονται αποκλειστικά από μία μόνο ενότητα. Επίσης θα πρέπει να τονιστείότι η απάντηση σε κάποιες παρατηρήσεις απαιτεί ταυτόχρονα γνώσεις Γραμμα-τικής και Συντακτικού. Είναι αυτονόητο ότι παρατηρήσεις τέτοιου είδους δενπρέπει να αποκλειστούν με το επιχείρημα ότι δεν είναι αμιγώς γραμματικές ήαμιγώς συντακτικές. Μια παρατήρηση χαρακτηρίζεται ως γραμματική, ότανδίδει έμφαση στην εξέταση γραμματικών φαινομένων ή ως συντακτική αν δίδει

Page 9: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

9

έμφαση στην εξέταση συντακτικών φαινομένων. Αυτή η πρακτική εφαρμοζό-ταν και μέχρι πρότινος στις Γενικές Εξετάσεις. Μια παρατήρηση π.χ. μετασχη-ματισμού υποθετικού λόγου, που απαιτεί γνώσεις και Συντακτικού αλλά καιΓραμματικής (αφού πρέπει να γίνει αντικατάσταση κάποιων εγκλίσεων), δικαι-ολογημένα χαρακτηρίζεται ως συντακτική αφού δίνει έμφαση στο Συντακτικό.Αν αντίθετα μια παρατήρηση ζητά να εντοπιστούν οι αφαιρετικές του κειμένουκαι να μεταφερθούν στον άλλο αριθμό, δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται ωςγραμματική, μολονότι απαιτούνται και γνώσεις Συντακτικού για τον εντοπισμότων αφαιρετικών.

Οι ασκήσεις που καταχωρίζονται στις επόμενες σελίδες, δεν είναι δυνατόννα απαντηθούν όλες μέσα στην σχολική τάξη, αφού ο διαθέσιμος χρόνος για τηδιδασκαλία του μαθήματος είναι αρκετά περιορισμένος. Στόχος μας είναι ναπροσφέρουμε αρκετό υλικό ώστε ο διδάσκων να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτε-ρη ευχέρεια επιλογής ασκήσεων, είτε για να τις χρησιμοποιήσει κατά τη δι-δασκαλία είτε κατά την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών, σε κάθεπερίπτωση όμως πρέπει να επιλέγει, με ιδιαίτερη προσοχή, τις ερωτήσεις που θαχρησιμοποιήσει και να αποφεύγει την υπερφόρτωση των μαθητών με πλήθοςασκήσεων και εργασιών.

Ο διδάσκων στο πλαίσιο των ασκήσεων, μπορεί να δίνει μικρά απλά κείμεναμαζί με τις άγνωστες λέξεις για να προετοιμάσει σταδιακά τους μαθητές του νααντιμετωπίσουν το αδίδακτο κείμενο των απολυτηρίων εξετάσεων. Συμπεριλά-βαμε τέτοιες ασκήσεις και με αυτό τον τρόπο επιδιώκουμε ώστε το αδίδακτονα αντιμετωπίζεται ως άσκηση για μετάφραση.

Να τονίσουμε ότι ο συνάδελφος πρέπει να αξιοποιεί και τις ασκήσεις τουσχολικού εγχειριδίου και μπορεί να επιλέγει από τις ασκήσεις που προτείνουμεόποιες κρίνει ο ίδιος για κατ’ οίκον εργασία.

Συνθετικές-δημιουργικές εργασίες δεν προτείνουμε, δεδομένου ότι η λατι-νομάθεια των μαθητών είναι περιορισμένη και οι γνώσεις τους πάνω σε θέματασχετικά με τη λατινική γραμματεία, τη ρωμαϊκή ιστορία και γενικότερα το ρω-μαϊκό πολιτισμό δεν επαρκούν ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις τέ-τοιου είδους εργασιών.

Page 10: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

10

Οι ασκήσεις και τα κριτήρια αξιολόγησης έχουν καθαρά παραδειγματικόχαρακτήρα, δεν είναι δεσμευτικά. Φιλοδοξία μας δεν είναι να προσφέρουμεπρότυπα παραδείγματα. Πιστεύουμε όμως ότι θα προσφέρουν στήριξη στο συ-νάδελφο και θα τον διευκολύνουν, αν δεν τον ικανοποιούν απόλυτα, να κατα-σκευάσει τις δικές του ασκήσεις και τα δικά του κριτήρια που να ανταποκρίνο-νται στο επίπεδο της τάξης του και στις δικές του απαιτήσεις. Αν οι συνάδελφοιδιατυπώσουν και θέσουν υπόψη μας προτάσεις πιο εύστοχες, πιο ποιοτικές, κα-λόπιστες παρατηρήσεις και υποδείξεις, αυτό θα είναι προς όφελος όλων.

Page 11: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

11

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ – ΑΣΚΗΣΕΩΝΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΓΕΝΙΚΑ

Ελληνική και Λατινική: τα θεμέλια της Ευρώπης.Κλασικές σπουδές

1. Ποιες ήταν οι κυρίαρχες γλώσσες μέσα στην απέραντη ρωμαϊκή αυτοκρατο-ρία και ποιος ο ρόλος της καθεμιάς;

2. Να αναφέρετε στοιχεία που δείχνουν ότι το Βυζάντιο διατήρησε τη συνείδησητων δεσμών του με τη Ρώμη μέχρι το τέλος της υπερχιλιετούς διαδρομής του.

3. Ποιο στοιχείο μαρτυρεί τη μακραίωνη συνύπαρξη των δύο μεγάλων κλασι-κών γλωσσών (Ελληνικής και Λατινικής);

4. Τι σημαίνει ο όρος «sermo vulgaris»;5. Στην «Εισαγωγή» του σχολικού εγχειριδίου επισημαίνεται: «Οι ‘κλασικές

σπουδές’ αποτελούν τον βασικό κορμό της ευρωπαϊκής παιδείας, γιατί υπη-ρετούν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη, χωρίς τα οποία η σύγχρονη τεχνολογική ε-ξέλιξη μπορεί να καταρρεύσει ή και να καταστεί επικίνδυνη.» Συμφωνείτεμε την άποψη αυτή; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της Λατινικής

1. Να παρουσιάσετε στοιχεία που προσδιορίζουν τον παγκόσμιο χαρακτήρατης Λατινικής γλώσσας και τεκμηριώνουν την πολιτιστική της προσφορά.

2. Ποιος ο ρόλος της Λατινικής κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και του Ου-μανισμού στην πνευματική ζωή της Ευρώπης;

3. Ποια η σχέση της Λατινικής με τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες;4. Επιβάλλεται, κατά τη γνώμη σας, η διατήρηση της διδασκαλίας της Λατινι-

κής μέσα στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα; Να τεκμηριώσετε την άποψήσας.

Page 12: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

12

5. Ο Ν. Norberg σχετικά με τη μελέτη της Λατινικής αναφέρει: «Όποιος επιθυ-μεί να κατανοήσει την ενότητα και το πολυσύνθετο του πολιτισμού μας δενμπορεί να μη μελετήσει αυτή τη γλώσσα που για τόσο μεγάλο χρονικό διά-στημα διαμόρφωσε τα πνεύματα.» Να αναλύσετε με επιχειρήματα την άπο-ψη αυτή.

ΛATINIKH ΓΛΩΣΣA KAI ΛOΓOTEXNIA

H Λατινική γλώσσα

1. Σε ποια γλωσσική οικογένεια ανήκει η Λατινική;2. Ποιες διαλέκτους της αρχαίας Iταλίας γνωρίζετε;3. Γιατί οι Pωμαίοι σ’ όλες τις περιπτώσεις χρησιμοποιούν το επίθετο «ρω-

μαίος», ενώ για τη γλώσσα τους διατήρησαν το επίθετο «λατινική»;4. Πού οφείλονται οι ομοιότητες της Λατινικής με την Eλληνική;5. Tι γνωρίζετε για την καταγωγή του λατινικού αλφαβήτου;6. Tι γνωρίζετε για την αρχέγονη Λατινική γλώσσα; Aπό πότε η Λατινική καλ-

λιεργήθηκε συστηματικά και άρχισε να δίδει αξιόλογη λογοτεχνική παραγωγή;

H γένεση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας

1. Tι γνωρίζετε για τη γένεση της ρωμαϊκής λογοτεχνίας;2. Ποιος ο ρόλος της ελληνικής γραμματείας στη γένεση της ρωμαϊκής λογοτε-

χνίας;3. Tι γνωρίζετε για τον Λίβιο Aνδρόνικο και τη συμβολή του στη γένεση της

ρωμαϊκής λογοτεχνίας;

Eποχές της ρωμαϊκής λογοτεχνίας

1. Tι γνωρίζετε για την οριοθέτηση των εποχών και των περιόδων της ρωμαϊ-κής λογοτεχνίας;

Page 13: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

13

2. Με ποια κριτήρια έχει, κατά καιρούς, επιχειρηθεί η οριοθέτηση των εποχώνκαι περιόδων της ρωμαϊκής λογοτεχνίας; Ποιες οριοθετήσεις προτείνονταιβάσει των κριτηρίων αυτών;

3. Παλαιότερα, όσον αφορά στην οριοθέτηση των περιόδων της ρωμαϊκής λο-γοτεχνίας, επικρατούσε μια «αριστοκρατική» αξιολόγηση. Γιατί η οριοθέτη-ση αυτή θεωρείται σήμερα αντιεπιστημονική;

Γενικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας

1. Να αναφέρετε συνοπτικά τα βασικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτε-χνίας.

2. Με ποιο τρόπο επαληθεύεται η στενή συνάφεια της ρωμαϊκής λογοτεχνίαςμε την ελληνική γλώσσα και γραμματεία;

3. Ποια είναι η σχέση του ρωμαίου λογοτέχνη με το ελληνικό πρότυπο;4. Τι συνέπειες έχει το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι έχουν στη διάθεσή τους πρότυπα

που ανήκουν σε διαφορετικές εποχές ;5. Για ποιο λόγο παρατηρείται ανάμειξη διαφορετικών χρονικά προτύπων στη

ρωμαϊκή λογοτεχνία;6. Να αναφέρετε μερικά παραδείγματα που αποδεικνύουν την ιδιόρρυθμη εξέ-

λιξη των λογοτεχνικών ειδών, την αλλοίωση ή μεταμόρφωσή τους από τουςΡωμαίους.

7. Ποιες βασικές ιδέες που αποτελούν τον ιδεολογικό πλούτο της ρωμαϊκήςκοινωνίας εκφράζονται στη ρωμαϊκή λογοτεχνία;

8. Ποια είναι τα φυσικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας;

Η εξέλιξη της ρωμαϊκής λογοτεχνίας

Προκλασική εποχή

1. Ποιο λογοτεχνικό είδος ωριμάζει πρώτο στη Ρώμη;2. Από ποιους δέχονται επιρροές οι ρωμαίοι κωμωδιογράφοι;3. Ποιο είναι το περιεχόμενο των έργων της ρωμαϊκής κωμωδίας;

Page 14: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

14

4. Να αναφέρετε ονομαστικά τους τρεις πρώτους σκαπανείς της ρωμαϊκής κω-μωδίας.

5. Ποιοι οδήγησαν στην ακμή της τη ρωμαϊκή κωμωδία και ποιο το ιδιαίτεροχαρακτηριστικό του τρόπου γραφής του καθενός;

6. Να αναφέρετε μεγάλους διανοούμενους και λογοτέχνες στους οποίους ά-σκησε σοβαρές επιδράσεις η ρωμαϊκή κωμωδία.

7. Πώς δικαιολογείται η προτίμηση της τρωικής θεματολογίας από τους ρωμαί-ους τραγικούς;

8. Τι εννοούμε με τον όρο «praetexta» στη ρωμαϊκή τραγωδία;9. Ποιο είναι το πρώτο ιστορικό έπος των Ρωμαίων και σε ποιον αποδίδεται;

10. Ποια η προσφορά του Εννίου στην ανάπτυξη του έπους;11. Ποια άλλα είδη αναπτύχθηκαν στην περίοδο αυτή πλην του δράματος και

του έπους;12. Ποιος πεζογράφος ξεχωρίζει κατά την περίοδο αυτή;

Κλασική εποχή

1. Να αναφέρετε τα δύο χρονικά τμήματα στα οποία διαιρείται η κλασική επο-χή της ρωμαϊκής λογοτεχνίας.

2. Να αναφέρετε ρωμαίους λογοτέχνες, οι οποίοι δέχτηκαν επιρροές από Έλ-ληνες λογοτέχνες των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων καιτους οποίους οι πρώτοι ανταγωνίζονταν αποτελεσματικά.

3. Τι γνωρίζετε για το «κίνημα των Νεοτέρων»;

α. Οι χρόνοι του Κικέρωνα1. Να αναφέρετε τα γενικά χαρακτηριστικά τόσο της εποχής του Κικέρωνα όσο

και του Ρωμαίου λογοτέχνη της ίδιας περιόδου.2. Να αναφέρετε τα ρητορικά έργα του κορυφαίου εκπροσώπου της πεζογρα-

φίας, του Μάρκου Τυλλίου Κικέρωνα (106-44 π.Χ.).3. Από πού αντλούμε πληροφορίες για την πολύπτυχη προσωπικότητα του Κικέ-

ρωνα και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του τρόπου γραφής του, τα οποίατον εντάσσουν στον παρνασσό των αθανάτων της παγκόσμιας λογοτεχνίας;

Page 15: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

15

4. Ποια στοιχεία αποδεικνύουν την άποψη που υπήρχε ήδη στα χρόνια τουΚοϊντιλιανού (1ος αι. μ.Χ.) σύμφωνα με την οποία ο Βάρων (116-27 π.Χ.) ή-ταν «ο πιο καλλιεργημένος ανάμεσα στους Ρωμαίους και ο καλύτερος γνώ-στης της λατινικής γλώσσας και όλης της αρχαιότητας»;

5. Να αναφέρετε (ονομαστικά) τους τρεις ιστοριογράφους των χρόνων του Κι-κέρωνα και το είδος της ιστοριογραφίας στο οποίο εξειδικεύεται και διαπρέ-πει ο καθένας.

6. Ποιος Ρωμαίος ιστορικός διέπρεψε στη συγγραφή απομνημονευμάτων, ποιοςστην ιστορική βιογραφία και, τέλος, ποιος στην ιστορική μονογραφία;

7. Τι είδους ποίηση αντιπροσωπεύει ο ποιητής Βαλέριος Κάτουλλος (84-54π.Χ.) και ποια ήταν η πηγή της έμπνευσής του;

8. Ποιος ο τίτλος και ποιο το θέμα του σκοτεινού φιλοσοφικού έπους, που έ-γραψε ο επικούρειος επαναστάτης ποιητής Λουκρήτιος (96-53 π.Χ.);

9. Το σατιρικό έργο του Βάρωνα. Ποια είναι η διαφορετική οπτική του σε σχέ-ση με τους άλλους ποιητές της εποχής του;

β. Αυγούστειοι χρόνοι1. Ποιοι και γιατί υποστηρίζουν οικονομικά τα κορυφαία ταλέντα της εποχής

του Αυγούστου;2. Να αναφέρετε ονομαστικά τους πέντε μεγάλους ποιητές των χρόνων του Αυ-

γούστου και το ποιητικό είδος στο οποίο επιδίδονται και διαπρέπουν.3. Για ποιο λόγο ο Πόπλιος Βεργίλιος Μάρων (70-19 π.Χ.) θεωρείται ο «εθνι-

κός» ποιητής των Ρωμαίων;4. Ποιο είναι το λογοτεχνικό πρότυπο του Βεργιλίου στη συγγραφή των «Γε-

ωργικών» και των «Εκλογών» του και ποια η επίδρασή του στους νεότερουςλογοτέχνες;

5. Για ποιο λόγο ο Κόϊντος Οράτιος Φλάκκος (65 π.Χ.-8 μ.Χ.) καυχιόταν ότι«πρώτος αυτός μετέφερε το αιολικό άσμα» στην Ρώμη;

6. Ποίου ποιητικού είδους θεωρείται «ευρετής» ο Οράτιος;7. Ποιας αναγνώρισης έτυχε ο Οράτιος από τους συγχρόνους του;8. Να αναφέρετε την τριάδα των ρωμαίων ελεγειακών ποιητών και τα βασικά

χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής ελεγείας.

Page 16: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

16

9. Να αναφέρετε και τα άλλα ποιητικά είδη, πλην της ελεγείας, που επινόησεκαι καλλιέργησε ο Οβίδιος.

10. Ποια η βασική διαφορά ανάμεσα στο ιστορικό έργο του Βεργιλίου και σ’αυτό του Τίτου Λίβιου;

11. Για ποιο λόγο αξίζει να γίνει αναφορά στον επιστήμονα-λογοτέχνη της επο-χής του Αυγούστου, τον Βιτρούβιο;

Mετακλασική εποχή

1. Tι εύρος αποκτά η «imitatio» και η «aemulatio» κατά τη μετακλασική εποχήτης ρωμαϊκής λογοτεχνίας;

2. Ποια είναι τα δύο βασικά χαρακτηριστικά των μετακλασικών κειμένων τηςρωμαϊκής λογοτεχνίας;

3. Πόσα χρόνια διαρκεί η μετακλασική περίοδος, σε ποιες υποπεριόδους διαι-ρείται και ποια τα βασικά χαρακτηριστικά καθεμιάς;

4. Tι γνωρίζετε για τη λογοτεχνική παραγωγή κατά τη διάρκεια του κλασικιστι-κού αιώνα της μετακλασικής εποχής;

5. Ποια γραμματειακά είδη συναντούμε στη διάρκεια του κλασικιστικού αιώνατης μετακλασικής εποχής;

6. Aπό ποιους ποιητές εκπροσωπείται το έπος κατά τον κλασικιστικό αιώνα τηςμετακλασικής εποχής; Ποιο είναι το πρότυπό τους; Nα αναφέρετε αντιπρο-σωπευτικά έργα.

7. Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι της πρώτης υποπεριόδου της μετακλασ-σικής εποχής της ρωμαϊκής λογοτεχνίας; Να αναφέρετε αντιπροσωπευτικάέργα.

8. Ποιοι ρωμαίοι συγγραφείς της Δεύτερης Σοφιστικής αποτελούν τις βασικέςπηγές της ιουστινιάνειας νομοθεσίας και του σύγχρονου ευρωπαϊκού δι-καίου;

9. Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι της πρώτης υποπεριόδου της μετακλασικήςεποχής; Nα αναφέρετε αντιπροσωπευτικά έργα.

10. Σε ποια εποχή κάνει την εμφάνισή της η χριστιανική γραμματεία; Ποιοι χρι-τιανοί συγγραφείς αναπτύσσουν τη συγγραφική τους δραστηριότητα κατά τηδεύτερη υποπερίοδο της μετακλασικής περιόδου;

Page 17: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

17

Ύστερη αρχαιότητα

1. Ποια βασικά γεγονότα σημαδεύουν την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας;2. Tι γνωρίζετε για το κίνημα των «Nεο-Nεωτερικών»;3. Tι γνωρίζετε για τον Bοήθιο;4. Tι γνωρίζετε για την εξέλιξη της ποίησης κατά την περίοδο της ύστερης αρ-

χαιότητας;5. Πότε εμφανίζονται οι κέντρωνες; Tι γνωρίζετε γι’ αυτό το γραμματειακό

είδος;6. Ποιοι συγγραφείς κάνουν την εμφάνισή τους κατά την τελευταία περίοδο

της ρωμαϊκής λογοτεχνίας στο χώρο της εθνικής γραμματείας (ποίησης καιπεζογραφίας); Nα αναφέρετε αντιπροσωπευτικά έργα.

7. Tι γνωρίζετε για την ανάπτυξη της χριστιανικής γραμματείας κατά την τε-λευταία περίοδο της ρωμαϊκής λογοτεχνίας; Nα αναφέρετε αντιπροσωπευτι-κά ονόματα συγγραφέων και έργα.

8. Mέχρι πότε συνεχίζεται η πορεία της ρωμαϊκής λογοτεχνίας;9. Συμφωνείτε με την άποψη ότι η πλούσια παρακαταθήκη των λατινικών κει-

μένων όλων των εποχών παραμένει πάντοτε βασικός πόλος παιδείας και πο-λιτισμού; Nα λάβετε υπόψη σας ότι τα λατινικά κείμενα διαβάστηκαν, έγι-ναν αντικείμενο θαυμασμού και επηρέασαν τα μεγαλύτερα αναστήματα τηςEυρώπης.

Page 18: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

18

Page 19: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

19

ΜΑΘΗΜΑ Ι LECTIO PRIMA

Ο ΕΞΟΡΙΣΤΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να εντοπίσετε τα αρσενικά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα

μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Να εντοπίσετε τα θηλυκά πρωτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα

μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των πρωτοκλίτων ουσιαστικών του κειμέ-

νου στον αριθμό που βρίσκονται.4. Να γράψετε τη γενική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού των προση-

γορικών ονομάτων του κειμένου.5. Των πρωτοκλίτων ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δύο αριθμών.6. Να μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-

λου αριθμού.7. Να υπογραμμίσετε στο παρακάτω κείμενο τους τύπους των ρημάτων της α΄

συζυγίας καθώς και τύπους του βοηθητικού ρήματος και να τους αναγνωρί-σετε γραμματικώς. (Eπισημαίνεται ότι οι τύποι «ergo», «immo» και «etiam»είναι σύνδεσμοι, ενώ ο τύπος «aliquando» είναι επίρρημα.)Nunc amas me, amicus non es. «Quid ergo? haec inter se diversa sunt?»immo dissimilia. Qui amicus est amat; qui amat non utique amicus est;itaque amicitia semper prodest, amor aliquando etiam nocet. (Σενέκας,Epist., 35, 1).2

2 Μετάφραση: Τώρα με αγαπάς, φίλος δεν είσαι. «Μα γιατί λοιπόν; Αυτά διαφέρουν μεταξύ τους;»Και βέβαια διαφέρουν. Όποιος είναι φίλος αγαπά· όποιος αγαπά δεν είναι οπωσδήποτε φίλος. Γι’αυτό η φιλία πάντα ωφελεί, ο έρωτας όμως καμιά φορά βλάπτει.

Page 20: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

20

8. Να υπογραμμίσετε στο παρακάτω κείμενο τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά. (Επι-σημαίνεται ότι ο τύπος «quoniam» είναι αιτιολογικός σύνδεσμος).Stoicos autem, quos minime improbo, dimitto tamen nec eos iratos vereor,quoniam omnino irasci nesciunt; atque hanc eis habeo gratiam, quod soli exomnibus eloquentiam virtutem ac sapientiam esse dixerunt. (Kικέρων, Deoratore, III, 65).3

9. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινόέχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) poeta, terra, epistula, querela, fortuna, cura, miseria, iniuria, nauta

(= ναύτης).β) iniuria, fortuna, miseria, gelida, querela, epistula, plena, cura, terra.γ) poetas, nautas, scriptitas, epistulas, terras, querelas, deploras, miserias,

curas.δ) epistulis, incolis, exulatis, iniuriis, miseriis, querelis, deploratis.ε) in, et, de, contra.

10. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξήτους.

11. Να εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-κτικό τους ρόλο.

12. Να εντοπισθούν και να χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσ-διορισμοί του κειμένου.

13. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των αφαιρετικών πτώσεων του κειμένου.14. Να δικαιολογήσετε το πρόσωπο και τον αριθμό των ρημάτων του κειμένου.15. Epistulas Romam scriptitat. Να δικαιολογήσετε την χρήση της αιτιατικής

«Romam».16. Να επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολουθούν

να είναι συντακτικώς ορθές και νοηματικώς αποδεκτές:α) Poeta contra iniuriis repugnat.

3 Μετάφραση: Από τους στωικούς όμως, τους οποίους καθόλου δεν αποδοκιμάζω, έχω, ωστόσο,διαφορετική άποψη και δεν τους φοβούμαι μήπως οργισθούν, γιατί αγνοούν παντελώς να οργίζο-νται· και τους χρωστώ χάρη για τούτο, για το ότι δηλαδή μόνοι απ’ όλους είπαν ότι η ευγλωττίαείναι αρετή και σοφία.

Page 21: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

21

β) Musa sunt amica poetae.γ) Ovidius Romam desideratis et fortunam deploratis.δ) Poeta curae et miseriae excruciant.ε) Epistulae poetae plenae querelis sunt.

στ) Narrat de terrae Ponticae et de incolas.ζ) Ovidius epistulam contra iniuriam repugnat.η) Poetae iniuriis repugnatis.4

θ) Musa unica amica poetae sumus.ι) Incolae fortuna adversa deplorant.

ια) Ovidius epistulas Roma scriptitat.ιβ) Poeta in terrae gelidae exulat.

17. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) De fortuna adversa narro.β) De terra gelida narrat.γ) Contra iniurias repugnat.δ) Poetae estis.ε) Ovidius in terra Pontica exulat.

στ) Musa amica poetarum est.ζ) Ovidius epistulas Romam scriptitat.η) De miseriis narrat.θ) Poeta iniuriis repugnat.ι) Epistulas scriptitant.

18. Να ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) και γί-νουν, όπου χρειάζεται, οι απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσεις ναείναι νοηματικώς αποδεκτές. Να μη θίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν με-τασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτό νόημα.α) Epistulae plenae querelarum sunt.

4 Υπενθυμίζεται ότι το ρήμα «repugno» συντάσσεται και με δοτική.

Page 22: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

22

β) Poeta in terra gelida exulat.γ) Epistulas plenas querelarum scriptitamus.δ) Terra gelida est.ε) In terra gelida exulat et epistulas Romam scriptitat.

στ) De incolis barbaris narratis et de terra gelida.ζ) Ovidius fortunam adversam deplorat.η) Musa amica poetae est.θ) Ovidius Romam desiderat.ι) Iniuriae poetam excruciant.

19. Να εντοπίσετε τις αντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας) πουέχουν ετυμολογική σχέση με λέξεις του κειμένου. Ποιες από τις λατινικέςλέξεις του κειμένου χρησιμοποιούμε σήμερα στη νέα Ελληνική γλώσσα5;

20. Να γίνει συλλαβισμός6 των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί: Narrat deincolis barbaris et de terra gelida.

21. Να θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται: Epistulae, querelarum, adversam, barbaris,gelida, miseriae, excruciant, iniuriam, repugnat, unica.

22. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τη θέση του ρήματος μέσα στην πρότασητης λατινικής γλώσσας; Κατά τη μετάφραση θα πρέπει να το αφήσουμε στηνίδια θέση ή όχι; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας.

23. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τη θέση του επιθέτου στη λατινικήγλώσσα;

24. Να μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) O ποιητής γράφει συχνά επιστολές στη Ρώμη γεμάτες με παράπονα.

5 Όλες οι ετυμολογικές ασκήσεις δίνονται, εφόσον ο χρόνος και το επίπεδο των μαθητών το επι-τρέπει. Ωστόσο, καλό είναι, όταν η ετυμολογική συγγένεια μιας λατινικής λέξης με μια της νέαςΕλληνικής είναι εμφανής, να επισημαίνεται αμέσως. Ο χρόνος για τα ετυμολογικά δεν πρέπει ναξεπερνάει τα 5΄ λεπτά, σύμφωνα με τις οδηγίες του Π.Ι.

6 Όσον αφορά τους κανόνες συλλαβισμού τα δύο σχολικά εγχειρίδια που χρησιμοποιούν οι μαθη-τές (A. Tζαρτζάνου, Λατινική γραμματική και M. Πασχάλη - Γ. Σαββαντίδη, Λατινικά Λυκείου)δεν συμφωνούν μεταξύ τους. O συλλαβισμός να γίνει βάσει των κανόνων που παρατίθενται στοEπίμετρο του δευτέρου από τα εγχειρίδια αυτά.

Page 23: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

23

β) Στις επιστολές ο Oβίδιος αφηγείται για την παγωμένη χώρα του Πόντου καιγια τους κατοίκους.

γ) Με επιστολές ο Oβίδιος αντιμάχεται την αδικία.δ) O ποιητής Oβίδιος βρίσκεται εξόριστος στη γη του Πόντου και κλαίει γιατην κακή του τύχη.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενών1. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς απο-δεκτές. 7

α) Poeta contra .......................... repugnat et adversam ................................................... (deploro, iniuria, fortuna)

β) Ovidius de ..................... et de ...................... in ............................................... (scriptito, incola, epistula, terra)

γ) Ovidius .......................... plenas ................................. scriptitat. (epistula,querela)

δ) ........................... et ....................... poetam excruciant. (cura, miseria)ε) Ovidius ......................... in .................. ............................. exulat. (terra,

poeta, gelidus)στ) Incolae de ...................... gelida ......................... (narro, terra)ζ) Musae amicae ....................... sunt. (poeta)η) Epistulas plenas ........................... .................... scriptitat. (querela, Roma)θ) Nos (= εμείς) fortunam adversam .................................... et iniuriae

....................... (repugno, deploro)ι) Vos (= εσείς) ................................. contra iniuriam ...............................

(epistula, repugno)

7 H άσκηση αυτή θα μπορούσε να πάρει και άλλη μορφή αν οι λατινικές εντός παρενθέσεων λέ-ξεις αντικατασταθούν με αντίστοιχες ελληνικές. Στην περίπτωση αυτή στόχος μας είναι να δια-πιστώσουμε όχι μόνο αν οι μαθητές είναι σε θέση να τοποθετήσουν τις λέξεις στον σωστό τύπο,αλλά και αν έχουν εμπεδώσει το λεξιλόγιο και είναι σε θέση να το χρησιμοποιήσουν ευχερώς.Aν τροποποιηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η άσκηση υπηρετούνται πολλαπλοί στόχοι. Aνάλογα μετον στόχο του διδάσκοντος, η άσκηση αυτή μπορεί να δοθεί αυτούσια ή να τροποποιηθεί.

Page 24: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

24

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Poeta epistulis contra iniurias repugnat.β) Poeta epistulis iniuriis repugnat.γ) Poeta epistulas contra iniuriam repugnat.δ) Poeta epistulis contra iniuriis repugnat.ε) Poeta epistulis iniuriam repugnat.

στ) Poeta epistulis iniurias repugnat.ζ) Poetae iniuriis repugnant.η) Poeta iniuriis repugnant.θ) Poeta contra iniurias repugnant.ι) Poetam contra iniuriam repugnat.

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Ovidius poeta in Gallia exulat.β) Musa est unica amica poetae.γ) Ovidius in epistulis de terra gelida narrat.δ) Epistulae poetae plenae querelarum sunt.ε) Ovidius Romam non (= δεν) desiderat.

στ) Curae et miseriae poetam in terra Pontica excruciant.ζ) Querelae in epistulis poetae non sunt.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H λέξη «fortuna» σημαίνει:

α) τρικυμία.β) τύχη.γ) φροντίδα.δ) αδικία.ε) αντιξοότητες.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 25: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

25

2. Ο τύπος «epistulae» του κειμένου γραμματικώς είναι:α) γενική ενικού.β) δοτική ενικού.γ) ονομαστική πληθυντικού.δ) κλητική πληθυντικού.ε) αφαιρετική ενικού.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Να σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Epistulae contra iniurias repugnat.β) Epistulis contra iniuriam repugnamus.γ) Epistulis contra iniuriis repugnant.δ) Epistula contra iniuria repugnas.ε) Epistulae contra iniuria repugnatis.

στ) Epistulis contra iniuriae repugno.

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.

Πέντε από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στη στήλη των απαντήσεωνδεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quid (= τι) Ovidius in epistulis

narrat?α)β)

Epistulas non scriptitatis. Poeta de incolis barbaris et de

2) Vosne (vos= εσάς) curae excruciant? terra gelida narrat.3) Repugnatisne contra iniuriam? γ) Νon (= δεν) scriptitamus.4) Scriptitatisne epistulas? δ) Repugnamus.5) Estne terra Pontica gelida? ε) Contra iniuriam scriptitatis.

στ) Ovidius poeta est.ζ) Magnae (= μεγάλες) curae nos

(= εμάς) excruciant.η) Certe (= βεβαίως). Terra

Pontica est gelida.θ) Curae poetam excruciant.ι) In terra gelida est.

[Σημείωση: Tο ερωτηματικό μόριο -ne στο τέλος των λέξεων είναι εγκλιτική λέξη και χρησι-μοποιείται για την εισαγωγή απλών ερωτήσεων ολικής άγνοιας. Για τις εγκλιτικές λέξεις τηςλατινικής βλ. A. Tζαρτζάνου, Λατινική γραμματική, § 8.]

Page 26: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

26

2. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δί-δονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες των ο-ποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να προσθέ-σετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίων δεν δίδο-νται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να προσθέσετε:

Α Β1) unicus παγωμένος2) repugno θρηνώ, κλαίω3) iniuria τύχη4) exulo βασανίζω5) excrucio είμαι εξόριστος6) desidero αντιμάχομαι7) adversus αντίξοος, εχθρικός8) deploro επιθυμώ9) incola γη

10) gelidus μοναδικός11) ........................... ..................................12) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροιτων οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη:

Α Β1) Ovidius κατηγορούμενο στο «Musa»2) poeta υποκείμενο του ρ. «excruciant»3) plenae γενική υποκειμενική4) querelarum παράθεση5) gelida κατηγορηματικός προσδιορισμός6) curae γενική αντικειμενική7) amica επιθετικός προσδιορισμός

υποκείμενο του ρ. «exulat» κατηγορούμενο στο «epistulae» επεξήγηση αντικείμενο

Page 27: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

27

4. Να γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής πρότα-σης. Υπάρχουν πέντε προτάσεις στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδεται η α-ντίστοιχη πρόταση στα Λατινικά:

Α Β1) Epistulas Romam scriptitat. Γράφει γράμματα στη Pώμη.2) Poetam curae exruciant. Οι έγνοιες και οι φροντίδες

βασανίζουν τον ποιητή.3) Fortuna adversa poetam Πολεμάει ενάντια στην αδικία

excruciat. με επιστολές.4) Epistula plena querelarum H αντίξοη τύχη βασανίζει

est. τον ποιητή.5) Epistulis contra iniuriam Tο γράμμα είναι γεμάτο

repugnat. παράπονα.6) Musae amicae poetae sunt. Oι Mούσες είναι φίλες

του ποιητή.7) Contra iniuriam repugnat. Mε επιστολές εναντίον

των αδικιών αντιμάχεται. Γράφει συχνά γράμματαστη Pώμη.

Οι φροντίδες βασανίζουντον ποιητή.

Τα γράμματά του είναι γεμάταπαράπονα.

H Mούσα είναι η μοναδική φίλητου ποιητή.

Πολεμά ενάντια στην αδικία.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δι-

καιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Ovidius poetae in terra Pontica exulat. β) Ovidius poeta in terram Ponticam exulat. γ) Poeta de incolis barbaris et de terram gelidam narrat. δ) Ovidius poeta epistulas Roma scriptitas.

Page 28: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

28

ε) Miseriae incolis excruciant. στ) Epistulas plenis querelarum scriptitatis.

ζ) Incolae de terrae gelidae narrant. η) Terra Pontica gelidam est.

2. Ο τύπος «terra» της πρώτης προτάσεως του κειμένου είναι:α) ονομαστική ενικού.β) δοτική ενικού.γ) κλητική ενικού.δ) αφαιρετική πληθυντικού.ε) αφαιρετική ενικού.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

3. Nα συμπληρώστε τα κενά με τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις,αφού τις μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο, και να δικαιολογήσετε το πρό-σωπο των ρημάτων ή την πτώση των ουσιαστικών που επιλέξατε. Να προ-σέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Poeta adversam fortunam ..................... (deploro)β) Ovidius de ..................... ...................... (narro, incola)γ) Ovidius epistulas plenas ............................. scriptitat. (querela)δ) Curae et ............................. poetam ............................... (miseria, excrucio)ε) Nos (= εμείς) epistulas ......................... ........................... (Roma, scriptito)

στ) Fortuna adversa, curae et miseriae ........................... ...............................(incola, excrucio)

ζ) Vos (= εσείς) de .......................... et de ....................... .................................(incola, narro, terra)

η) Poeta Romam ............................. et ....................... .................................deplorat. (desidero, adversus, fortuna)

θ) ........................... contra ...................................... repugnamus. (epistula,iniuria)

ι) Te (= εσένα) .............................. in ....................... .................................excruciant. (terra, miseria, gelidus)

Page 29: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

29

ΜΑΘΗΜΑ ΙΙ LECTIO SECUNDA

ΔΙΔΩ ΚΑΙ ΑΙΝΕΙΑΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να βρεθούν τα πρωτόκλιτα κύρια ονόματα αρσενικού γένους του κειμένου

και να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις στον ενικό αριθμό.2. Ταξινομήστε τα ουσιαστικά του κειμένου σε κύρια και προσηγορικά.3. Να βρείτε τα πρωτόκλιτα θηλυκά ουσιαστικά του κειμένου και να τα μετα-

φέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.4. Να βρείτε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να γράψετε τις πλά-

γιες πτώσεις του αριθμού στον οποίο βρίσκονται.5. Ποιοι σύνδεσμοι απαντούν στο κείμενο; Να αναγνωρίσετε το είδος τους.6. novam patriam: Να κλιθούν μαζί στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και πλη-

θυντικού αριθμού.7. Να βάλετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο novus στην κατάλληλη πτώση

και στο κατάλληλο γένος:................................... patria................................... dolo................................... pontum................................... sociis................................... insidias

8. expugnant, navigat, est: Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα.9. turbant, renarrat, est: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων.

10. Regina Aenean amat.: Να ξαναγραφεί η πρόταση με το ρήμα στα υπόλοιπαπρόσωπα της οριστικής του ενεστώτα και αφού γίνει η απαραίτητη μετατρο-πή του υποκειμένου.

11. Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις και να δικαιολογηθεί ο τονισμός τωνλέξεων:

filius regina patria AnchisaeItaliam Aeneae insidias renarratdenique expirat

Page 30: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

30

12. Να χωριστούν σε συλλαβές οι λέξεις της πρότασης: Graeci Troiam oppug-nant et dolo expugnant.

13. Να βρείτε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετετην πτώση με την οποία συντάσσεται κάθε πρόθεση.

14. In Italiam, ad Italiam: Ποια η σημασιολογική διαφορά των δυο συντάξεων;15. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε από τις λέξεις του κειμένου:

α) αυτές που έχουν σημασιολογική και συγχρόνως ετυμολογική αντιστοιχίαμε λέξεις της νέας ελληνικής.

β) αυτές των νέων Ελληνικών που προέρχονται από τη Λατινική μέσω μιας,νεότερης, ξένης γλώσσας.

γ) τις λατινικές που προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά.16. Να μεταφραστεί στα Λατινικά η παρακάτω πρόταση:

Οι σύμμαχοι διηγούνται στους γιους και στις κόρες την ενέδρα των Ελλήνων.17. Να μεταφράσετε στα Ελληνικά:

α) Romae et Athenarum gloria et fama magnae sunt.β) Lingua latina 24 (viginti quattuor) litteras habet.(=έχει) Littera a prima et

z ultima litterarum sunt, sed z non ultima graecarum litterarum est.

2. Aσκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις του τύπου «Σωστό - Λάθος»1. Να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει το λάθος:

Anchisae είναι ουσιαστικό α΄ ή β΄ κλίσης;ibi είναι χρονικό ή τοπικό επίρρημα;venti είναι γενική ενικού ή ονομαστική πληθ.;cum είναι πρόθεση ή σύνδεσμος;dolo είναι δοτική ή αφαιρετική ενικού;denique είναι επίρρημα ή σύνδεσμος;

Page 31: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

31

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Aeneas natus Anchisa est.β) Patria Aeneae Roma est.γ) Venti Aenean in Italiam portant. δ) Aeneas novam patriam fundat. ε) Regina Aenean non amat.

στ) Aeneas in Africa expirat. ζ) Dido in Italiam navigat.

ΙΙ. Ασκήσεις σύζευξης1. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην τέταρτη στήλη

παίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.Fund a t απαρέμφατο ενεστώταoppugn a s α΄ πληθ. οριστικής ενεστ. ενεργ. φωνήςNavig a re β΄ πληθ. οριστικής ενεστ. ενεργ. φωνήςRenarr a mus γ΄ πληθ. οριστικής ενεστ. ενεργ. φωνήςTurb a tis β΄ ενικ οριστικής ενεστ. ενεργ. Φωνήςport a nt γ΄ ενικ. οριστικής ενεστ. ενεργ. φωνής

2. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει.

Α Β1) filius α) υποκείμενο2) patria β) αφαιρετική του οργάνου3) dolo γ) εμπρόθ. της συνοδείας4) cum Anchisa δ) εμπρόθ. κίνησης σε τόπο5) in Africam ε) παράθεση6) regina στ) αντικείμενο7) insidias ζ) κατηγορούμενο

η) αφαιρετική του τρόπου

Page 32: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

32

3. Να συνδέσετε τις λέξεις της Λατινικής (στήλη Α΄) με τη σημασία τους(στήλη Β΄), γράφοντας δίπλα σε κάθε αριθμό της στήλης Α΄ το αντίστοιχογράμμα της στήλης Β΄.

Α Β1) insidiae α) σύμμαχος2) socius β) άνεμος3) ventus γ) καινούργιος4) porto δ) πεθαίνω5) novus ε) ιδρύω6) exspiro στ) διηγούμαι από την αρχή7) fundo ζ) μεταφέρω8) renarro η) ενέδρα

θ) ταράζω

4. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.Ερώτηση Απάντηση

1) Quis (= ποιος) est filius Anchisae? α) Aeneas reginae insidias renarrat.2) Ubi (= πού) Αeneas natus est

(= γεννήθηκε)?β) Regina exspirat.

3) Ubi venti Aenean portant? γ) Dido.4) Quis fundat novam patriam? δ) Patria Aeneae Troia est.5) Quis amat reginam? ε) Aeneas.6) Quis exspirat? στ) Ιn Africam.7) Quis renarrat insidias

Graecorum?ζ) Aeneas reginam amat.

η) Aeneas cum sociis ad Italiamnavigat.

ΙΙΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις.

α) Ιlli Troiam dol ...... expugn......β) Soci...... et nautae ad Italia...... naviga......γ) Musa miseria...... (πληθ.) non ama......δ) Nat...... et soci...... (πληθ.) vent...... portant in Afric......ε) Incol...... nov...... patri...... funda......

Page 33: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

33

2. Να συμπληρωθούν οι πίνακες:

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΟν. reginaΓεν.Δοτ.Αιτ. insidiasΚλητ.Αφαιρ. dolo sociis

3. Να συμπληρώσετε τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας:

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΟνομαστική Αιτιατική Ονομαστική Αιτιατική

α΄ προσ. egoβ΄ προσ. te

4. Να συμπληρώσετε τους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας «ille»:

Aρσενικό Θηλυκό ΟυδέτεροΕνικός αριθμός

Ονομ. illaΓενικ. illiusΔοτικ. illiΑιτιατ. illamΑφαιρ. illo

Πληθυντικός αριθμόςΟνομ. illiΓενική illarumΔοτική illisΑιτιατ. illosΑφαιρ. illis

Page 34: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

34

5. Να βρείτε πώς εκφέρεται ο προσδιορισμός του τόπου στο κείμενο και ναεντάξετε στον παρακάτω πίνακα κάθε περίπτωση, στο είδος που ανήκει:

Πλάγιες πτώσεις Εμπρόθετα Επιρρήματα

6. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα αντικείμενα του κειμένου:

Αντικείμενο Ρήμαπ.χ. Aenean amat

Page 35: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

35

ΜΑΘΗΜΑ III LECTIO TERTIA

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους

του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα θηλυκού γένους του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των πρωτοκλίτων κυρίων ονομάτων του

κειμένου.4. Nα κλίνετε το ουσιαστικό «Ovidius» (βλ. Mάθημα I).5. Nα κλιθεί το ουσιαστικό «deus» και στους δύο αριθμούς.6. Τι γνωρίζετε όσον αφορά το σχηματισμό της δοτικής και αφαιρετικής πλη-

θυντικού του ουσιαστικού «filia»;7. Nα γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των δευτεροκλίτων κυρίων ονομάτων του

κειμένου.8. Nα γράψετε τη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού

των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου.9. Tων ουσιαστικών του κειμένου που ευρίσκονται σε αφαιρετική πτώση να

γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δύο αριθμών.10. Tων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και

στους δύο αριθμούς.11. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στο αντίστοιχο πρόσωπο

του άλλου αριθμού στην έγκλιση που βρίσκονται.12. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας στο αντίστοιχο πρόσωπο

του άλλου αριθμού στην έγκλιση που βρίσκονται.13. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στο

αντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) καιγίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσεις να είναι νοη-

Page 36: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

36

ματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιόδους εκείνες που αν τροποποιη-θούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα.α) Cepheus et Cassiope Andromedam filiam habent.β) Puella superba forma sua est.γ) Puella cum Nymphis se comparat.δ) Regia hostia deo placet.ε) Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat.

στ) Ille filiam ad scopulum adligat.ζ) Illi puellam vident et stupent.η) Nos valde gaudemus.θ) Vos beluam deletis et puellam liberatis.ι) Puellas vides et forma puellarum stupes.

14. Nα εντοπισθούν και να χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσ-διορισμοί του κειμένου.

15. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σεαφαιρετική πτώση.

16. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σεδοτική πτώση.

17. Ποια ρήματα του κειμένου συντάσσονται με δοτική; Nα δικαιολογήσετε τησύνταξή τους.

18. Nα δικαιολογήσετε το πρόσωπο και τον αριθμό των ρημάτων του κειμένου.19. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξή

τους.20. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-

κτικό τους ρόλο.21. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολου-

θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές:α) Cepheus et Cassiope filiam habet.β) Cassiope superba formae suae est.γ) Cassiope cum Nymphas se comparant.δ) Neptunus ad ora Aethiopiae urget beluam marinam quae incolas nocet.ε) Oraculum respondet: regia hostia deo placent.

Page 37: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

37

στ) Cepheus Andromedam ad scopulo adligat.ζ) Perseus calceis pennatos advolas.η) Ille videt illam et stupet formae puellae.θ) Perseus belua hasta delet et Andromedam liberas.ι) Cepheus et incolae Aethiopiae valde gaudet.

22. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) Regia hostia deo placet.β) Neptunus iratus beluam marinam urget, quae incolis nocet.γ) Beluam hasta delet et puellam liberat.δ) Ille ad scopulum illam adligat.ε) Cassiope cum Nymphis se comparat.

στ) Deus beluam marinam ad oram urget.ζ) Nos advolamus et puellas liberamus.η) Puellam videt et valde gaudet.θ) Belua ad puellam se movet.ι) Ille superbus filia sua est.

23. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) H Aνδρομέδα, κόρη του Kηφέα και της Kασσιόπης, είναι περήφανη για τηνομορφιά της και συγκρίνει τον εαυτό της με τις Nηρηίδες.

β) Oργισμένος ο Ποσειδών στέλνει στις ακτές της Aιθιοπίας θαλασσινό κήτος,που αφανίζει τους κατοίκους.

γ) O Περσέας βλέπει την κόρη και θαμπώνεται από την ομορφιά της.δ) Tο μαντείο απαντά στον Kηφέα: «Βασιλικό σφάγιο αρέσει στους θεούς».ε) Oι κάτοικοι της Aιθιοπίας έχουν μεγάλη χαρά.

στ) Kαταφθάνει πετώντας ο Περσέας με τα φτερωτά σανδάλια, σκοτώνει το κή-τος με το δόρυ και απελευθερώνει την Aνδρομέδα.

ζ) Tο κήτος κατευθύνεται προς την κοπέλα.

Page 38: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

38

24. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση:α) Aethiopia, ad, Neptunus, ora, urgeo, belua.β) Perseus, denique, navigo, Aethiopia, in.γ) Belua, hasta, Perseus, deleo.δ) Hostia, Neptunus, placeo, regius.ε) Calceus, advolo, pennatus, repente, Perseus.

25. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση μεαντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας). Ποιες από τις λατινικέςλέξεις του κειμένου χρησιμοποιούμε σήμερα στη νέα ελληνική γλώσσα καιμε ποια σημασία;

26. Nα γίνει συλλαβισμός των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί: Cassiope,superba forma sua, cum Nymphis se comparat.

27. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας:Cepheus, Cassiope, Andromedam, hostia, placeo, puella, repente, gaudeo.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούνσε χρόνο ενεστώτα). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώςαποδεκτές.α) Cepheus Andromedam ............................ habet. (filia)β) Andromeda ............................. et ............................ filia est. (Cepheus, Cassiope)γ) Cassiope .......................... ....................... sua est. (superba, forma)δ) Deus iratus Cepheo et ........................... beluam marinam ad ......................

Aethiopiae urget. (ora, Cassiope)ε) Belua ..................... Aethiopiae ........................... nocet. (marina, incola)

Page 39: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

39

στ) Oraculum respondet: .......................... regia ......................... .....................(hostia, placeo, Neptunus)

ζ) Cepheus ...................... ...................... ad ............................. adligat.(scopulus, filia, suus)

η) Iniuria et .................... ................. non ................. (deus, placeo, superbia[= υπεροψία])

θ) Belua ad .............................. se movet, sed (=αλλά) repente Perseus......................., hasta beluam ........................... et puellam .........................(advolo, Andromeda, libero, deleo)

ι) Cepheus cum .................................. .......................................... valde................................. (Aethiopia, incola, gaudeo)

ια) Illi Andromedam ................... et forma puellae ................................ (video,stupeo)

ιβ) ........................ irati beluam marinam ad oram Aethiopiae ........................(Deus, urgeo)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Regia hostia deis placet.β) Regiae hostia deis placet.γ) Regia hostiae deis placet.δ) Regia hostia deo placet.ε) Regia hostia deis placent.

στ) Regia hostia deos placet.ζ) Regia hostia deum placet.η) Regiae hostiae deis placent.θ) Regiae hostiae deo placent.ι) Regias hostias deis placet.

ια) Regia hostias deis placet.ιβ) Regia hostia deo non placet.

Page 40: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

40

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Perseus adversam fortunam Andromedae deplorat.β) Andromeda filia Cephei est.γ) Andromeda superba forma sua est.δ) Neptunus ad oram Aethiopiae beluam marinam urget.ε) Venti pontum turbant et Perseum ad oram Aethiopiae

portant.στ) Oraculum incolis Italiae respondet: «Hostia deis placet.»ζ) Cepheus et Cassiope filiam non habent.η) Perseus calceis pennatis advolat, videt Andromedam

et forma puellae stupet. θ) Andromeda filia Aeneae est.ι) Andromeda cum Nymphis se comparat.

ια) Cepheus iratus Cassiopen ad scopulum adligat.ιβ) Perseus beluam delet et Andromedam liberat.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H λέξη «pennatus» σημαίνει:

α) φτερό.β) φτερωτός.γ) πένα.δ) πτερύγιο.ε) πτέρυγα.

στ) φτερωτό σανδάλι.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. Ο τύπος «hostia» του κειμένου είναι:α) ονομαστική ενικού.β) δοτική ενικού.γ) ονομαστική πληθυντικού.δ) κλητική πληθυντικού.ε) αφαιρετική ενικού.

στ) αιτιατική πληθυντικού.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 41: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

41

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Nα σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Belua puellam se movet.β) Belua ad puellam se movent.γ) Belua ad puella se movet.δ) Beluae ad puellam se movet.ε) Beluam ad puellam se movet.

στ) Beluae ad puella se movet.ζ) Beluae ad puellam se movent.η) Belua in puella se movet.θ) Belua ad puellas se movent.ι) Beluae ad puellas se movet.

IV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Nα γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.

Πέντε από τις περιόδους που καταχωρίζονται στη στήλη των απαντήσεωνδεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quid (= τι) oraculum incolis

respondet?α) Valde stupemus.

2) Stupetisne forma puellarum? β) Neptunus.3) Comparatne se Cassiope cum Musis? γ) Valde stupetis.4) Quis (= ποιος) ad oram Aethiopiae

beluam marinam urget?δ) Regia hostia deo placet.

5) Estne Aethiopia terra gelida? ε) Perseus.6) Quis Andromedam liberat? στ) Neptunus iratus turbat pontum.

ζ) Non cum Musis, cum Nymphisse comparat.

η) Perseus delet beluam.θ) Non; terra calida (= θερμή)

Aethiopia est.ι) Terra Pontica est gelida.ια) Belua nocet incolis.

Page 42: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

42

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τις σημασίες που δί-δονται στη Β΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες των ο-ποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να προσθέ-σετε, ενώ στην Α΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίων δεν δίδο-νται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να προσθέσετε. Α Β1) habeo ελευθερώνω2) comparo απαντώ3) urgeo είμαι4) noceo έχω5) respondeo συγκρίνω6) placeo σπρώχνω, στέλνω7) adligo αρέσω8) moveo βλέπω9) advolo δένω (σε κάτι)

10) video κινώ11) stupeo σπεύδω, καταφθάνω πετώντας12) gaudeo βλάπτω13) ....................................... .......................................14) ....................................... .......................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροιτων οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) se γενική κτητική2) marinam υποκείμενο3) hostia γενική υποκειμενική4) deo αντικείμενο του ρήμ. «respondet»5) incolis κατηγορηματικός προσδιορισμός6) puellae γενική αντικειμενική7) hasta επιθετικός προσδιορισμός

αντικείμενο του ρήμ. «placet» κατηγορούμενο αφαιρετική του οργάνου αντικείμενο του ρήμ. «comparat»

Page 43: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

43

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν τέσσερις περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδεται η α-ντίστοιχη στα Λατινικά.

Α Β1) Neptunus iratus superbia H Kασσιόπη εξαιτίας της αλαζονείας

Cassiopae ad oras Aethiopiae της βλάπτει τους κατοίκουςurget beluam marinam, της Aιθιοπίας.quae incolis nocet. Tο κήτος κατευθύνεται προς

2) Cepheus Andromedam ad την Aνδρομέδα, αλλά η κοπέλαscopulum adligat et fortunam παραμένει ατάραχη.adversam deplorat. O Ποσειδών θυμωμένος από την

3) Cassiope superbia sua nocet υπεροψία της Kασσιόπης στέλνει στιςincolis Aethiopiae. ακτές της Aιθιοπίας θαλασσινό θεριό

4) Belua ad Andromedam se mo- που αφανίζει τους κατοίκους.vet, sed puella imperturba- O Περσέας καταφθάνει πετώντας μεta (= ατάραχη) est. τα φτερωτά του σανδάλια, σκοτώνει

5) Oraculum Cepheo το κήτος και ελευθερώνειrespondet: «regia hostia την Aνδρομέδα.deis placet». O Περσέας ελευθερώνει την κοπέλα

6) Perseus Andromedam και οι κάτοικοι της Aιθιοπίας μαζί μεliberat et incolae Aethiopiae τον Kηφέα έχουν μεγάλη χαρά.cum Cepheo et regina O Περσέας καταφθάνει πετώντας μεvalde gaudent. τα φτερωτά του σανδάλια, σκοτώνει

7) De Andromeda Euripides, με το δόρυ το κήτος και ελευθερώνειpoeta tragicus Graecus, την κόρη του Kηφέα.in tragoedia homonyma O Kηφέας δένει την Aνδρομέδαnarrat. πάνω σ’ ένα βράχο και θρηνεί

8) Perseus calceis pennatis για την κακή του τύχη.advolat, hasta beluam delet Για την Aνδρομέδα αφηγείταιet filiam Cephei liberat. ο Eυριπίδης, ο Έλληνας τραγικός

ποιητής, στην ομώνυμη τραγωδία.Tο μαντείο απαντά στον Kηφέα:«Στον θεό αρέσει βασιλικό σφάγιο».

Page 44: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

44

O Περσέας ελευθερώνειτην Aνδρομέδα και οι κάτοικοιτης Aιθιοπίας μαζί με τον Kηφέα καιτη βασίλισσα έχουν μεγάλη χαρά.

O Ποσειδών θυμωμένος από την υπερο-ψία της Kασσιόπης στέλνει στην ακτήτης Aιθιοπίας θαλασσινό κήτος πουαφανίζει τους κατοίκους της χώρας.Tο μαντείο απαντά στον Kηφέα:«Στους θεούς αρέσει βασιλικόσφάγιο».

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: α) Cepheus Andromedam filia habet. β) Regina, superba formae suae, cum Nymphas se comparat. γ) Dei irati ad oras Aethiopiae urget beluam, quae incolas nocet. δ) Oraculum incolas respondet: «regia hostia deis placet.» ε) «Regia hostia deo placent», oraculum incolis respondent.

στ) Cepheus Andromedam ad scopulo adligat. ζ) Deus iratus ad oram Aethiopia urgent beluam marinam. η) Repente Perseus calceos pennatos advolat et puellam liberat. θ) Perseus hasta belua delet. ι) Perseus puellam videt et formae suae stupet.

ια) Cepheus et Cassiope valde gaudet.

2. Ο τύπος «forma» της δεύτερης προτάσεως του κειμένου είναι:α) ονομαστική ενικού.β) δοτική ενικού.γ) κλητική ενικού.δ) αφαιρετική πληθυντικού.ε) αφαιρετική ενικού.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

Page 45: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

45

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούνσε χρόνο ενεστώτα). Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ουσιαστικών και τοπρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις ναείναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Beluae marinae .......................... Aethiopiae ........................... (noceo,

incola)β) Oraculum .......................... respondet. (regina)γ) Nobis forma puellarum ........................... (placeo)δ) Ille ........................ ......................... (Cepheus, respondeo)ε) Nos forma puellarum .................................. (stupeo)

στ) Andomeda ...................... .......................... est. (Cepheus, filia)ζ) Andromeda ....................... placet et Perseus ...................... (Perseus,

Andromeda)η) Belua ad ......................... se ....................... sed Perseus ..................

beluam delet. (Perseus, hasta, moveo)θ) Nos cum ....................... Aethiopiae ............................ (incola, gaudeo)ι) Perseus in ........................... advolat, beluam ....................... et

Andromedam ............... (deleo, libero, Aethiopia)

Page 46: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

46

ΜΑΘΗΜΑ ΙV LECTIO QUARTA

ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να βρείτε τα ουδέτερα ουσιαστικά της β΄ κλίσης του κειμένου και να τα με-

ταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.2. Να βρείτε τα θηλυκά ουσιαστικά της α΄ κλίσης του κειμένου και να τα μετα-

φέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.3. Να βρείτε τα επίθετα της β΄ κλίσης και να γράψετε την ονομαστική του ενι-

κού και των τριών γενών.4. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.5. maxima, minima: Να γράψετε τα επίθετα στο θετικό βαθμό, στον αριθμό,

στο γένος και στην πτώση που βρίσκονται.6. ingenium validum: Να κλιθούν μαζί στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυ-

ντικού αριθμού.7. antiquos: Να κλίνετε το επίθετο στο θηλυκό γένος και στους δύο αριθμούς.8. infirmum: Να κλίνετε το επίθετο στο αρσενικό γένος στον ενικό αριθμό.9. suppliciis: Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις του ονόματος και στους δύο α-

ριθμούς.10. se, eis: Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους.11. curabant, propulsabant:

α) Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων. β) Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα των ρημάτων.

12. erant, consultabant: α) Να κλίνετε την οριστική του παρατατικού. β) Να γράψετε το απαρέμφατο ενεστώτα των ρημάτων.

13. ego parcus sum: Να κλιθεί η πρόταση στον ενικό αριθμό.14. nos consultamus patriae: Να κλιθεί η πρόταση στον πληθυντικό αριθμό.15. Να χωριστούν σε συλλαβές οι λέξεις της πρότασης: Delecti consultabant

patriae.

Page 47: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

47

16. Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις και να δικαιολογηθεί ο τονισμός τους:concordia, deorum, domi, curabant, pericula, patriae.

17. Στα Λατινικά υπάρχει αλληλοπαθητική αντωνυμία; Με ποιους τρόπουςεκφράζεται η αλληλοπάθεια στα Λατινικά;

18. Να υπογραμμίσετε στο παρακάτω κείμενο τα ουσιαστικά (κύρια και προση-γορικά) της πρώτης και δεύτερης κλίσης:Iulius et Aemilia in magna villa habitant. Duos filios et unam filiam habent.In villa servi et servae habitant. Iulius est dominus servorum et Aemiliaservarum domina est. Iulius, Aemilia, tres liberi, servi et servae magnamfamiliam constituunt.

19. Να βρείτε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετετην επιρρηματική σχέση που εκφράζουν.

20. Να βρείτε πώς εκφέρεται ο προσδιορισμός της αιτίας στο κείμενο.21. Να βρείτε εναλλακτικούς τρόπους για να αποδώσουμε τη φράση: inter se

amant. 8

22. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων που βρίσκονται σε πτώσηαφαιρετική.

23. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε από τις λέξεις του κειμένου: α) αυτές που έχουν σημασιολογική και συγχρόνως ετυμολογική αντιστοιχία

με λέξεις της νέας Ελληνικής. β) αυτές των νέων Ελληνικών που προέρχονται από τη Λατινική μέσω μιας,

νεότερης, ξένης γλώσσας. γ) τις λατινικές που προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά.

24. Να μεταφραστούν στα λατινικά:α) Αλληλογραφούμε, αλληλογραφείτε, αλληλογραφούν.β) Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ήταν γενναιόδωροι στη λατρεία των θεών, αλλά οικο-νόμοι στο σπίτι.

γ) Οι Συγκλητικοί φροντίζουν την πατρίδα. Αυτοί έχουν δυνατό πνεύμα εξαιτί-ας της σοφίας τους.

δ) Οι λαοί αγαπούν την ομόνοια και απωθούν τους κινδύνους με συμμαχίες.25. Να μεταφράσετε στα Ελληνικά τις παρακάτω προτάσεις:

α) Amicitia puellae placet.β) Amamus iustitiam sed non iniuriam.

8 Βλ. Μ. Πασχάλης - Γ. Σαββαντίδης, Λατινικά Λυκείου. Το βιβλίο του καθηγητή, σ. 21, Παρ. 4.

Page 48: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

48

γ) Romani multas et pulchras deas adorabant. (adoro = λατρεύω)δ) Tu et ille parcum amicum habetis.ε) Parvum bellum magnam iniuriam delet.

στ) Vos et illae bonos magistros amabatis.ζ) Cleopatra, Aegypti regina, pulchra erat.

2. Ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις του τύπου «Σωστό - Λάθος»1. Σημειώστε Χ επιβεβαιώνοντας ή απορρίπτοντας το περιεχόμενο των παρα-

κάτω προτάσεων.Σωστό Λάθος

α) concordia είναι αφαιρετική ενικούβ) suppliciis είναι δοτική πληθυντικούγ) inter είναι χρονικός σύνδεσμοςδ) patriae είναι γενική ενικούε) bello είναι αφαιρετική ενικού

στ) se είναι κτητική αντωνυμία

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Apud Romanos concordia minima erat.β) Romani magnifici domi erant.γ) Romani iustitia inter se certabant. δ) In bello pericula beneficiis propulsabant. ε) Audacia amicitias parabant.

στ) Delecti curabant patriam.ζ) Delectorum corpus ex annis infirmum erat.

Page 49: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

49

ΙΙ. Ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄

περισσεύει.Α Β

1) apud α) υπερθετικός βαθμός του «magna»2) minima β) ουσιαστικό α΄ κλίσης, θηλυκό3) deorum γ) ουσιαστικό γ΄ κλίσης, ουδέτερο4) corpus δ) αντιθετικός σύνδεσμος5) bello ε) υπερθετικός βαθμός του «parva»6) maxima στ) ουσιαστικό β΄ κλίσης, αρσενικό7) amicitias ζ) πρόθεση8) sed η) ουσιαστικό β΄ κλίσης, ουδέτερο9) se θ) προσωπική αντωνυμία

10) et ι) οριστική αντωνυμίαια) συμπλεκτικός σύνδεσμος

2. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει.

Α Β1) antiquos α) εμπρόθετος προσδ. χρόνου2) avaritia β) επιρρηματικός προσδ. τόπου3) deorum γ) αντικείμενο στο ρήμα «curabant»4) domi δ) υποκείμενο στο ρήμα «erat»5) patriam ε) επιθετικός προσδιορισμός6) in bello στ) εμπρόθετος προσδιορ. τόπου7) delecti ζ) γενική αντικειμ. από το «suppliciis»8) eis η) υποκείμ. στο ρήμα «consultabant»9) parci θ) εμπρόθετος προσδ. της αιτίας

10) ex annis ι) κατηγορούμενο στο «Romani»ια) δοτική προσωπ. κτητική

Page 50: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

50

3. Να συνδέσετε τις λέξεις της λατινικής (στήλη Α΄) με τη σημασία τους (στή-λη Β΄), γράφοντας δίπλα σε κάθε αριθμό της στήλης Α΄ το αντίστοιχογράμμα της στήλης Β΄. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.

Α Β1) concordia α) πλεονεξία2) supplicium β) φροντίζω3) parcus γ) απομακρύνω4) certo δ) ομόνοια5) avaritia ε) αγωνίζομαι6) propulso στ) αδύναμος7) infirmus ζ) τιμωρία8) curo η) οικονόμος

θ) λατρεία

4. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.Mια πρόταση στη στήλη των απαντήσεων περισσεύει.

Ερώτηση Απάντηση1) Eratne avaritia apud antiquos

Romanos minima?α) Propter sapientiam.

2) Qui domi parci erant? β) Delectis corpus ex annisinfirmum erat.

3) Quando Romani amicitias parabant? γ) Romani patriam curabant.4) Erat corpus delectorum infirmum an

validum?δ) Certe. (= βεβαίως)

5) Cur (= γιατί) eis ingenium validumerat?

ε) Romani.

στ) Ιn bello.

ΙΙΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις.

α) Illi patri..... consultaba.....β) Nos amiciti..... para.....γ) Vos pericul..... (εν.) propulsaba.....δ) Tu bell..... (εν.) paraba.....ε) Ille filios cura.....στ) Illi inter ..... certa.....

Page 51: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

51

2. Να συμπληρώσετε τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας.Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Γενική Δοτική Αιτιατική Δοτική Αιτιατική Αφαιρετ.γ΄ πρoσ. se

3. Να συμπληρωθούν οι πίνακες:Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον ingenium magnificiΓεν. deorumΔοτ.Αιτ. sapientiamΚλητ.Αφαιρ.

4. Να συμπληρώσετε τους τύπους της οριστικής αντωνυμίας «is».Ενικός αριθμός Πληθυντ. αριθμός

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτ. Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτ.Ονομ. is ei (ii)Γεν. eius earumΔοτ. ei eis (iis)Αιτ. eum eaΚλητ.Αφαιρ. ea eis (iis)

5. Να τοποθετήσετε δίπλα στα ουσιαστικά το επίθετο «antiquus» στην κατάλ-ληλη πτώση.

annosdeorumRomanisbellapericulumsupplicio

Page 52: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

52

ΙV. Άσκηση πολλαπλής επιλογήςΠοιες από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθούν συντακτικά; Να σημειώσετετην ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.α) Iustitia inter nos certant.β) Iustitia inter se certant.γ) Ιustitia inter vos certabatis.δ) Beneficia amicitias paramus.ε) Beneficiis amicitias parabatis.

στ) Beneficiis amicitiis parabant.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπουΝα διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσειςκαι να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας.α) Apud incolis barbaris concordia non erat.β) Nautae in supplicios Neptuni magnifici erant.γ) Iustitiam ιnter vos certabant.δ) In bellum periculorum audacia propulsant.ε) Delecti consultabamus patriam.

Page 53: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

53

ΜΑΘΗΜΑ V LECTIO QUINTA

ΕΝΑΣ «ΛΑΤΡΗΣ» ΤΟΥ ΒΙΡΓΙΛΙΟΥ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους

του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα θηλυκού γένους του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των πρωτοκλίτων και δευτεροκλίτων κυρί-

ων ονομάτων του κειμένου.4. Nα γράψετε την κλητική ενικού των κυρίων ονομάτων «Silius» και

«Vergilius».5. Nα γράψετε τη γενική και δοτική του ενικού και του πληθυντικού αριθμού

των προσηγορικών ονομάτων του κειμένου.6. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δύο αριθμών.7. Tων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και

στους δύο αριθμούς.8. Nα μεταφέρετε όλες τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση

του άλλου αριθμού στο γένος που βρίσκονται.9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της πρώτης συζυγίας στο αντίστοιχο πρόσωπο

του άλλου αριθμού, στην έγκλιση που βρίσκονται.10. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του

άλλου αριθμού, στην έγκλιση που βρίσκονται.11. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας του κειμένου, τα οποία

βρίσκονται σε οριστική παρατατικού, στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικήςτου ενεστώτα.

12. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν οι παρείσακτες λέξεις με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προςτι διαφοροποιούνται από αυτές;

Page 54: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

54

α) studebat, habebat, videt, fovebat, iacebat, delet, possidebat, tenebat,nocebat.

β) deletis, amatis, deploratis, annis, repugnatis, possidetis, habetis, illis,fovetis, videtis.

γ) Silium, agrum, bellum, puerum, animum, magistrum, ingenium, librum,locum.

δ) epici, clari, pulchri, teneri, loci, antiqui, parci, magnifici, viri, infirmi.ε) bella, ingenia, monumenta, templa, pericula, audacia, beneficia, sua.

στ) claro, pulchro, epico, tenero, antiquo, magnifico, infirmo, valido.ζ) illis, eis, viris, nobis, vobis, suis, annis.

13. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξήτους.

14. Nα εντοπίσετε τον μοναδικό σύνδεσμο του κειμένου και να εξηγήσετε τονσυντακτικό του ρόλο. Ποια είναι η ιδιομορφία του συνδέσμου αυτού;

15. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

16. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σεαφαιρετική πτώση.

17. Nα δικαιολογήσετε το πρόσωπο και τον αριθμό των ρημάτων του κειμένου.18. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολου-

θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές:α) Silius, poetam epicus, viri clarus erat.β) Silius in septendecim libros de bello Punico secundo narrabat.γ) Poeta multas in illos locos villas possidebat. (villa, -ae = έπαυλη)δ) Silius in Campaniam ultimis annis vitae suae se tenebant.ε) Vergilium fovebat et monumentum suum, quod Neapoli iacebant, pro

templum habebat.στ) Animus Sili tenera erat.ζ) Silius ingenium validam habebat.η) Ille Vergili gloria studebat et poetas honorabat.θ) Clari poetae magister populi sunt. (populus, -i = λαός)ι) Gloria Vergili apud antiquis Romanis magna erat.

Page 55: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

55

19. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) καιγίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιόδους εκείνες που αντροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Silius poeta vir clarus erat.β) Ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat.γ) Vir ille clarus poeta erat.δ) Gloriae Vergili studeo ingeniumque eius foveo.ε) Gloriae Vergili studebas ingeniumque eius fovebas.

στ) Septendecim libri eius de amicitia pulchri erant.ζ) Multos in illis locis agros possidebamus.η) Vergilium ut puer magistrum honorabat.θ) Silius animum tenerum habebat.ι) Poetae animum tenerum habent.

ια) Multi pueri magistros fovent et honorant.ιβ) Monumentum Vergili pro templo ille habebat.

20. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) Eum ut puer magistrum honorabat.β) Illi agros in eis locis possidebant.γ) Poetas honorabat et eos fovebat.δ) Pueri magistrum amant et honorant.ε) Animus pueri tener est.

στ) Eorum libri de bellis pulchri erant.ζ) Septendecim libri eius pulchri sunt.η) Multi poetae Vergili ingenium fovebant.θ) Monumentum eius pro templo habebat.ι) Ultimis annis in illis locis se tenebant.

Page 56: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

56

21. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση μεαντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας). Ποιες από τις λατινικέςλέξεις του κειμένου χρησιμοποιούμε σήμερα στη νέα Ελληνική γλώσσα καιμε ποια σημασία;

22. Nα γίνει συλλαβισμός των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί:Septendecim libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt.

23. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας: Italicus,septendecim, secundo, possidebat, Vergili, ingeniumque, fovebat, magistrum,honorabat, Neapoli.

24. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) O Bιργίλιος ήταν ένδοξος Pωμαίος ποιητής· τη δόξα του επιδίωκε (να φθά-σει) ο Σίλιος.

β) O Kηφέας αγαπούσε πάρα πολύ την κόρη του.γ) O Σίλιος κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του έμενε μόνιμα στην

Kαμπανία.δ) O ποιητής στα βιβλία του διηγούνταν την ιστορία του δεύτερου Kαρχηδο-νιακού πολέμου.

ε) O ποιητής έμενε μόνιμα στην Kαμπανία και φρόντιζε τους αγρούς του.στ) H βασίλισσα ήταν υπερήφανη για την ομορφιά της και συνέκρινε τον εαυτό

της με τις Nηρηίδες.ζ) O Σίλιος τιμούσε τον Bιργίλιο, όπως το παιδί τον δάσκαλό του.

25. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση (τα ρήματα να τεθούν σε χρόνο παρατατικό).α) In, possideo, Silius, ager, Campania, multus.β) Neapolis, monumentum, Vergilius, iaceo.γ) Silius, habeo, tener, animus.δ) In, sum, ager, meus, Campania.ε) Belua, incola, noceo, Aethiopia, marina.

Page 57: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

57

26. Ποιο θα είναι το νόημα της πρότασης Poeta ultimis annis vitae suae inGallia se tenebat, αν αντικαταστήσουμε την αντωνυμία «suae» με την αντω-νυμία «eius»; Nα εξηγήσετε τη διαφορά.

27. Ποιο θα είναι το νόημα της πρότασης Regina superba forma sua erat, αναντικαταστήσουμε την αντωνυμία «sua» με την αντωνυμία «eius»; Nα εξη-γήσετε τη διαφορά.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενών1. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούνσε χρόνο παρατατικό). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώςαποδεκτές.α) Septendecim ....................... Sili de ........................ Punico .........................

sunt. (liber, bellum, pulcher)β) Silius in septendecim ................ ............... de .................. Punico secundo

narrat. (liber, suus, bellum)γ) Ultimis annis vitae suae in illis locis ...................... se ..........................

(Campania, teneo)δ) Multi incolae Campaniae ....................... in illis locis ................................

(ager, possideo)ε) Silius .................... ....................... ...................... habebat. (poeta, animus,

tener)στ) Poetae .............................. ............................. studebant. (gloria, Vergilius)ζ) Romani .............................. poetae ................................. (ingenium, foveo)η) Incolae ............................ Silium ............................ et ................................

(honoro, Campania, amo)θ) Silius Italicus, .........................., ............................ ingenium ......................

(poeta, foveo, Vergilius)ι) Maxima ........................... gloria ................................. (sum, Vergilius)

ια) Monumentum eius quod ................................ .................................. pro............................. habebat. (Neapolis, iaceo, templum)

ιβ) Poeta ....................... ......................... .................. (consulto, patria, suus)

Page 58: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

58

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Silius ultimo anno vitae suae in agris suis se tenebat.β) Silius ultimo anno vitae suae in agrum suum se tenebat.γ) Silius ultimis annis vitae suae in agris suis se tenebant.δ) Silius ultimis annis vitae suae in ager suo se tenebat.ε) Silius ultimis annis vitae suae in agro suo se tenebat.

στ) Silius ultimis annis vitae eius in agro eius se tenebat.ζ) Silius ultimis annis vitae suae in agro eius se tenebat.η) Silius ultimis annis vitae suae in agros suos se tenebat.θ) Silius ultimis annis vitae eius in agro eo se tenebat.ι) Silius ultimis annis vitae suae in agros eos se tenebat.

ια) Silius multos annos vitae suae in agro suo se tenebat.9

ιβ) Silius multis annis vitae suae in agro suo se tenebat.

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Silius Italicus poeta tragicus erat.β) Septem libri Sili de bello Punico secundo pulchri erant.γ) Septendecim libri Sili de bello Gallico pulchri sunt.δ) Ultimis annis vitae suae in Graecia Silius se tenebat.ε) In Campania Silius multos agros possidebat.

στ) Silius gloriae Ovidi studebat ingeniumque eius fovebat.ζ) Silius Vergilium ut puer magistrum honorabat.η) Monumentum Vergili Neapoli iacebat.

9 Προκειμένου να απαντήσουν σωστά οι μαθητές στις δύο τελευταίες ασκήσεις να προηγηθείαναφορά στον τρόπο εκφοράς του προσδιορισμού του χρόνου στα Λατινικά. Περί αυτού βλ.Mάθ. V, Παρ. 7 και Μάθ. XXVIII, Παρ. 2. Θεωρήσαμε σκόπιμο να παραθέσουμε τις δύο τελευ-ταίες ασκήσεις, προκειμένου να κατανοήσουν οι μαθητές τη διαφορά ανάμεσα στην αφαιρετικήκαι αιτιατική του χρόνου. H προτελευταία πρόταση είναι συντακτικώς ορθή, ενώ η τελευταίαεσφαλμένη.

Page 59: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

59

θ) Silius Italicus monumentum Ovidi pro templo habebat.ι) Silius Italicus, poeta, animum tenerum habebat.

ια) Magister Sili Horatius erat.ιβ) Silius ultimis annis vitae suae in Campania se tenebat.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H έκφραση «me teneo» σημαίνει:

α) κρατώ.β) παραμένω, μένω μόνιμα.γ) έχω.δ) κατέχω.ε) αποκτώ.

στ) συγκρατώ.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Να σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Silius gloria eorum studebant.β) Silio gloriam eius studebat.γ) Silius gloriae eius studebant.δ) Silius gloria eius studebat.ε) Silius gloriae eorum studebat.

στ) Silius gloriae eis studebat.ζ) Silius gloriam eius studebant.η) Silius gloriam eius studebat.θ) Silius gloria eum studebat.ι) Silius gloriam eorum studebat.

3. Ποια από τις παρακάτω περιόδους ευσταθεί συντακτικώς; Να σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Silius multis annis in Roma se tenebat.β) Silius poeta clari erant.

Page 60: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

60

γ) Ultimos annos vitae suae in Campania se tenebat.δ) Sili Italici septendecim libri de bello Punico pulchri sunt.ε) Multos in illos locos agros possidebat.

στ) Silius animum teneram habebat.ζ) Gloriae Vergili studebant et ingenio eius fovebant.η) Vergilium poetam valde ille honorabant.θ) Monumentum Vergili in Neapoli iacet.ι) Silius monumentum Vergili pro templum habebat.

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα

της αντίστοιχης απάντησης. Περισσεύουν πέντε προτάσεις στη στήλη των α-παντήσεων.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Eratne Silius Italicus poeta epicus

an (= ή) tragicus?α) Agri Sili in Graecia erant.

2) Suntne libri Sili de bello Punicosecundo pulchri?

β) Εpicus.

3) Ubi (= πού) Silius ultimis annisvitae suae se tenebat?

γ) Ultimis annis vitae suae inCampania se tenet.

4) Ubi agri Sili erant? δ) Monumentum Vergili Romae(= στη Ρώμη) iacebat.

5) Ubi monumentum Vergili iacebat? ε) Certe. (= βεβαίως)6) Studebatne Silius gloriae Vergili

an Ovidi?στ) Vergili.

7) Quis de bello Punico secundonarrat?

ζ) Τragicus.

η) Ovidi.θ) Neapoli iacebat.ι) Ιn Campania.ια) Ιn Campania erant.ιβ) Silius.

Page 61: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

61

2. Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δί-δονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες των ο-ποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να προσθέ-σετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίων δεν δίδο-νται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να προσθέσετε.

Α Β1) clarus ωραίος2) pulcher ένδοξος3) liber αγρός4) teneo κρατώ5) ultimus τιμώ6) ager βιβλίο7) possideo κείμαι, βρίσκομαι8) habeo σπουδάζω, επιδιώκω9) studeo περιβάλλω με αγάπη

10) foveo παραμένω11) honoro θαμπώνομαι12) iaceo τελευταίος13) .................................. ..................................14) .................................. ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τρεις όροι τωνοποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) poeta epicus γενική διαιρετική2) pulchri υποκείμενο3) vitae γενική υποκειμενική4) se αντικείμενο του ρ. «honorat»5) gloriae κατηγορηματικός προσδιορισμός

Page 62: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

62

6) magistrum παράθεση7) quod επιθετικός προσδιορισμός8) tenerum αντικείμενο του ρ. «studebat»

κατηγορούμενο γενική κτητική αντικείμενο του ρ. «tenebat»

4. Να γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Υπάρχουν πέντε περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδεται η αντί-στοιχη στα Λατινικά:

Α Β1) Silius in septendecim libris de O Σίλιος σε επτά βιβλία

bello Punico secundo narrat. διηγείται για τον πρώτοKαρχηδονιακό πόλεμο.

2) Libri Sili de bello Mεγάλα αγροκτήματα σ’ εκείναPunico pulchri sunt. τα μέρη της Kαμπανίας είχε

ο ποιητής.3) Romani poetas honorabant O Σίλιος σε δεκαεπτά βιβλία

ingeniumque eorum fovebant. διηγείται για τον δεύτεροKαρχηδονιακό πόλεμο.

4) Magnos in illis locis Campaniae Πολλά αγροκτήματα σ’ εκείναagros poeta possidebat. τα μέρη της Kαμπανίας είχε

ο ποιητής.5) Magistri pueros amant puerique Tα βιβλία του Σιλίου για τον

magistros honorant et fovent. Kαρχηδονιακό πόλεμο είναιόμορφα.

6) Animus poetarum tener est ut Oι δάσκαλοι αγαπούν τα παιδιάpuerorum. και τα παιδιά τιμούν τους

δασκάλους και τους περιβάλ-λουν με αγάπη.

Page 63: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

63

7) Poetae puerique animum Mεγάλα αγροκτήματα σ’ εκείναtenerum habent. τα μέρη της Kαμπανίας είχε

ο ποιητής.8) Monumentum Vergili, quem Tο μνημείο του Bιργιλίου, τον

(= τον οποίο) Silius honorabat οποίο ο Σίλιος τιμούσε και πε-et fovebat, Neapoli iacebat. ριέβαλλε με αγάπη, βρισκόταν

στη Nεάπολη. Oι Pωμαίοι τιμούσαν τουςποιητές και με αγάπη περιέβαλ-λαν το πνεύμα τους.

Oι ποιητές και τα παιδιά έχουνευαίσθητη ψυχή.

H ψυχή των ποιητών είναιευαίσθητη όπως των παιδιών.

Oι Pωμαίοι τιμούν τους ποιητέςκαι τους περιβάλλουν με αγάπη.

H ψυχή των ποιητών είναιτρυφερή όπως του μικρούπαιδιού.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας.

α) Romani Vergilio honorabant ingeniumque eius fovebat. β) Populus (= ο λαός) poetas claros amat et gloriae suae studet. γ) Monumentum Vergili in Neapoli10 iacebat. δ) Silius Vergilium fovebat ut pueri magistros suus. ε) Multos in Campaniam agros Silius possidebant.

στ) Animus puerorum tenera est. ζ) Magistri pueris consultant et animis eorum fovent. η) Pueri claros poetas honorant et gloriae suae student.

10 Βλ. Μάθ. ΧΧVIII, Παρ. 1.

Page 64: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

64

θ) Viri clari a pueris11 gloriae magnorum virum student. ι) Incolae Campaniae industria (= φιλοπονία) inter vos certabant.

ια) Pueri iustitia amant et iniuriam repugnant. ιβ) Silius ingenium Vergili fovebat et monumentum poetae pro templum

habebat.

2. Ο τύπος «annis» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.β) αφαιρετική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.γ) δοτική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού αρσ. γένους.δ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.ε) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου επιθέτου αρσ. γένους.

στ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού αρσ. γένους.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούνσε χρόνο παρατατικό). Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονομάτων και τοπρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις ναείναι νοηματικώς αποδεκτές.α) ....................................... ingenium Vergili valde placebat. (Silius Italicus)β) Poeta ..................... annis vitae suae in ......................... se .........................

(teneo, ultimus, Campania)γ) Incolae Campaniae .................... amabant ingeniumque eius .....................

(foveo, poeta)δ) Multi apri (=αγριογούρουνα) .............................. incolarum illis annis

......................... (ager στον πληθ., noceo)

11 H πρόθεση «a» συντάσσεται με αφαιρετική, όπως εδώ· «a pueris» σημαίνει «από παιδιά». H

λεπτομέρεια να δοθεί στους μαθητές εφόσον κληθούν να απαντήσουν στην άσκηση αυτή.

Page 65: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

65

ε) Disciplina (= παιδεία) ingenium liberat. Itaque (= γι’ αυτό) ............................................... amant et magistros honorant. (liber στον πληθ., puer στονπληθ.)

στ) Pueri .......................... virorum ............................ student ingeniumqueeorum fovent. (gloria, clarus)

ζ) Nonnulli (= μερικοί) pueri ..................... suos delent et ................................non amant. (disciplina, liber)

η) Poeta in illis ........................... Campaniae multos .......................................................... (locus, ager, possideo)

θ) .............................. clari ingenium ............................. et validum habent.(pulcher, vir)

ι) Illi monumentum Vergili, quod Neapoli ..............................., pro templo........................ (habeo, iaceo)

Page 66: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

66

ΜΑΘΗΜΑ VΙ LECTIO SEXTA

ΟΙ ΝΟΜΟΙ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να εντοπίσετε τα θηλυκά τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να γράψε-

τε τη δοτική του ενικού και την γενική του πληθυντικού αριθμού.2. (bonus, -a, -um) interpres, (liber, -a, -um) mens: Nα επιλέξετε το σωστό γέ-

νος του επιθέτου και να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθ-μού το ουσιαστικό μαζί με το επίθετο που το συνοδεύει.

3. viri, ministri, servi: Να κλίνετε τα ουσιαστικά στον ενικό αριθμό. Τι έχετε ναπαρατηρήσετε ως προς τον τρόπο της κλίσης τους;

4. consilium: Nα κλιθεί στον αριθμό που βρίσκεται.5. corpora nostra: Nα κλιθούν μαζί στον αριθμό που βρίσκονται.6. nostra: Nα αναγνωρίσετε γραμματικά τον τύπο και να κλίνετε στο αρσενικό

γένος και στον ενικό αριθμό, του ίδιου προσώπου, την αντίστοιχη αντωνυμίαγια έναν κτήτορα.

7. ea, quam: Nα αναγνωρίσετε γραμματικά τους τύπους και να γράψετε τη γε-νική και αφαιρετική πτώση ενικού και πληθυντικού αριθμού και των τριώνγενών.

8. Να εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να αναγνωρίσετε το είδοςτους.

9. Να εντοπίσετε τα προσηγορικά ονόματα της δεύτερης κλίσης.10. civitas: Ποια άλλα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης (θηλυκά) σχηματίζουν τη

γενική πληθυντικού σε -um και -ium;11. fons: Ποια άλλα μονοσύλλαβα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της τρίτης κλίσης

σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε -ium;12. servant: Να κλίνετε την οριστική του παρατατικού και να γράψετε το απα-

ρέμφατο του ενεστώτα.13. stat: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και να κλίνετε την

οριστική του ενεστώτα.

Page 67: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

67

14. continent: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και να κλίνετετον ενικό αριθμό της οριστικής του ενεστώτα και τον πληθυντικό αριθμό τηςοριστικής του παρατατικού.

15. possumus:α) Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος.β) Ποια είναι τα συνθετικά του μέρη;γ) Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα.

16. Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat.:Να γράψετε την παραπάνω περίοδο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύ-πους στον αντίθετο αριθμό (πλην του «mente»).

17. Να τονιστούν οι παρακάτω λέξεις και να δικαιολογηθεί ο τονισμός τους:libenter, consilium, viri, corpora, ministri, interpretes, iudices.

18. Να χωριστούν σε συλλαβές οι λέξεις της πρότασης: Legum ministri suntmagistratus.

19. Να υπογραμμίσετε τα ουσιαστικά της πρώτης, δεύτερης και τρίτης κλίσης(κύρια και προσηγορικά) στις παρακάτω προτάσεις:α) Μιlitum corpus validum erat.β) Alexander, Philippi filius, multos equites habebat.γ) Nos, pueri et puellae, libertatem multum amamus.δ) Multi milites cum rege sunt.ε) Hannibal, dux Poenorum, milites in Romanorum castra mittit.

στ) Patri, matri, fratri et sorori multi agri sunt.ζ) Civium gladii urbem liberabant.η) Hannibal ante portas.θ) Historia est magistra vitae.ι) Ubi amici ibi divitiae.

20. Να μετατρέψετε τα επίθετα στις παρακάτω φράσεις σε αναφορικές προτά-σεις, ακολουθώντας το παράδειγμα: lex valida = lex, quae valida est.α) incolae barbariβ) corpus validumγ) vita pulchraδ) civitates liberae

Page 68: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

68

21. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων που βρίσκονται σε πτώσηγενική.

22. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμέ-νου.

23. Να βρείτε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετετην επιρρηματική σχέση που εκφράζουν.

24. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε από τις λέξεις του κειμένου:α) αυτές που έχουν σημασιολογική και συγχρόνως ετυμολογική αντιστοιχία

με λέξεις της νέας Ελληνικής.β) αυτές των νέων Ελληνικών που προέρχονται από τη Λατινική μέσω μιας

νεότερης ξένης γλώσσας.25. Να μεταφραστούν στα Λατινικά οι προτάσεις:

α) Οι δικαστές είναι ερμηνευτές των νόμων.β) Το σώμα μας χωρίς πνεύμα και ψυχή δεν μπορεί να υπάρξει.γ) Οι καλοί πολίτες (= cives) υπηρετούν τους νόμους, οι οποίοι στερεώνουντην ελεύθερη πολιτεία.

δ) Όλοι μπορούμε να είμαστε υπηρέτες των νόμων, όπως οι άρχοντες και οιδικαστές.

26. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις παρακάτω προτάσεις (άσκηση για τηνqui - quae - quod).α) Ο άνθρωπος που έρχεται (= venit) είναι ο πατέρας μας.β) Η πολιτεία την οποία βλέπεις, είναι μεγάλη.γ) Το παιδί που έρχεται (= venit) είναι αδελφός της.δ) Ο ποιητής, τον οποίο περιέβαλλες με αγάπη, είναι ένδοξος.ε) Ο γιος, με τον oποίο ταξίδευε ο πατέρας του, κείται αδύναμος πια (= iam)στη γη του Πόντου.

Page 69: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

69

2. Aσκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Άσκηση του τύπου «Σωστό - Λάθος»1. Σημειώστε Χ επιβεβαιώνοντας ή απορρίπτοντας το περιεχόμενο των παρα-

κάτω προτάσεων.Σωστό Λάθος

α) ea ονομαστική ενικούβ) quam δεικτική αντωνυμίαγ) legibus αφαιρετική ενικούδ) sine επίρρημα τροπικόε) ut σύνδεσμος παραβολικός

στ) omnes επίθετο τριτόκλιτο

ΙΙ. Ασκήσεις του τύπου «Σωστό-Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος:

α) in civitate είναι εμπρόθ. προσδ. χρόνου ή τόπου;β) leges είναι υποκ. ή αντικ. στο «servant»;γ) libertatis είναι γενική αντικειμενική ή υποκειμενική;δ) magistratus είναι υποκείμενο ή κατηγορούμενο;ε) omnes είναι επιθετικός ή κατηγορημ. προσδ.;

στ) esse είναι τελικό ή ειδικό απαρέμφατο;

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Fons libertatis lex est.β) Bonae leges civitatem continent. γ) Corpora sine mente stant. δ) Legum interpretes magistratus sunt. ε) Sine legibus liberi esse possumus.

Page 70: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

70

ΙΙΙ. Ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄

περισσεύει.Α Β

1) libenter α) θηλυκό ουσ. τρίτης κλίσης2) enim β) απαρέμφατο ενεστώτα3) legum γ) αιτιολογικός σύνδεσμος4) mens δ) ουσιαστικό της τέταρτης κλίσης5) stat ε) επίρρημα τροπικό6) magistratus στ) κτητική αντωνυμία7) denique ζ) επίθετο δευτερόκλιτο8) esse η) γενική πληθυντικού γ΄ κλίσης9) liberi θ) γ΄ εν. οριστικής ενεστώτα

10) nostra ι) επίθετο τριτόκλιτοια) επίρρημα χρονικό

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην τέταρτη στή-λη παίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.

contine – nt α΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικούpot a re γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.sta ba tis σουπίνοserva era mus απαρέμφατο ενεστώταer tum β΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της δεύτερηςστήλης περισσεύει:

Α Β1) ea α) κατηγορούμενο στο «lex»2) quam β) υποκείμενο του «non stat»3) viri γ) αντικείμενο στο «continent»4) fundamentum δ) επιρρηματικός προσδ. τρόπου5) aequitatis ε) επιθετικός προσδιορισμός6) animus στ) υποκείμενο στο «servant»

Page 71: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

71

7) civitas ζ) γενική υποκειμενική8) ministri η) αντικείμενο στο «possumus»9) sic θ) γενική αντικειμενική

10) esse ι) υποκείμενο στο «posita est»ια) κατηγορούμενο στο «magistatus»

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της λατινικής (στήλη Α΄) με τη σημασία τους (στή-λη Β΄), γράφοντας δίπλα σε κάθε αριθμό της στήλης Α΄ το αντίστοιχογράμμα της στήλης Β΄. Στη Β΄ στήλη περισσεύουν δύο στοιχεία.

Α Β1) sententia α) στέκομαι2) magistratus β) τοποθετώ3) fundamentum γ) υπηρετώ4) interpres δ) τηρώ5) sto ε) δικαστής6) ponο στ) νους7) mens ζ) θεμέλιο8) omnis η) άποψη9) servo θ) αρχές

ι) ερμηνευτήςια) όλος, ο καθένας

5. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.Μια πρόταση στη στήλη των απαντήσεων περισσεύει.

Ερώτηση Απάντηση1) Quid boni viri servant? α) In legibus.2) Quid est fons aequitatis? β) Minime. (= καθόλου, όχι)3) Ubi posita est animus civitatis? γ) Leges servant.4) Num corpus sine mente stat? δ) Si (= αν) legum servi sumus.5) Quando liberi esse possumus? ε) Lex.

στ) Fons aequitatis est.

Page 72: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

72

IV. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Να συμπληρωθούν τα κενά των λέξεων με τις σωστές καταλήξεις:

α) Μagistratus sunt serv..... leg.....β) Nos aequitat..... serva.....γ) Mens iudic..... liber..... est.δ) Bon..... leg..... fons libertat..... sunt.ε) Civitas sine libertat..... non sta.....

στ) Magistrat..... sine sententi..... non sta.....

2. Να γράψετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην γενική πληθυντικού και να ταεντάξετε στον πίνακα που ακολουθεί: viri, fons, animus, consilium,sententia, corpora, civitate, ministri, lege, interpretes.

Α΄ κλίση Β΄ κλίση Γ΄ κλίση

3. continent, possumus: Να συμπληρώσετε στον πίνακα που ακολουθεί το β΄ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο των χρόνων και της έγκλισης που ζητού-νται.

Οριστική ΟριστικήΕνεστώτας Παρατατικός

β΄ ενικόγ΄ πληθυντικό

Page 73: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

73

4. Να συμπληρώσετε τους τύπους της αναφορικής αντωνυμίας «qui»:Ενικός αριθμός Πληθυντ. αριθμός

Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτ. Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτ.Ονομαστ. qui quaeΓενικήΔοτικήΑιτιατ. quam quosΚλητικήΑφαιρετ. quo quibus

5. Nα εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: in, ea, quam,

boni, libenter, servant, lex, enim, aequitatis, et, sine, ut, stat, denique, positaest.Ουσιαστ. Επίθετο Αντωνυμ. Ρήμα Επίρρημα Σύνδεσì. Πρόθεση

6. ea, nostra: Nα συμπληρώσετε στον πίνακα που ακολουθεί την αιτιατικήενικού, τη γενική και αφαιρετική πληθυντικού και των τριών γενών.Ea Αιτιατ. Ενικού Γενική Πληθυντ. Αφαιρετική Πληθ.ΑρσενικόΘηλυκόΟυδέτεροnostra Αιτιατ. Ενικού Γενική Πληθυντ. Αφαιρετική Πληθ.ΑρσενικόΘηλυκόΟυδέτερο

Page 74: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

74

7. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα αντικείμενα του κειμένου.Αντικείμενα Ρήματα

α)β)γ)

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να τοποθετήσετε τις γενικές του κειμένου στον παρακάτω πίνακα ανάλογα

με το είδος τους και να συμπληρώσετε άλλες λειτουργίες της γενικής με πα-ραδείγματα από τα προηγούμενα κείμενα.

Ετερόπτωτος προσδιορισμός

Είδος γενικής Μάθημα VI Παραδείγματααπό προηγούμενα μαθήματα

Γενική αντικ. π.χ. legum π.χ. querelaurum (Μάθημα Ι)Γενική υποκ.Γενική διαιρ.Γενική κτητ.

2. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσειςκαι να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας.α) Aequitas sine leges non stat.β) In civitates iudices liberos esse possunt.γ) Bonis legibus, quibus cives servant,honoramus.δ) Antiqui Graeci libertate et aequitate fovebant.ε) Nos libertatem et aequitatem desideratis.

Page 75: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

75

ΜΑΘΗΜΑ VII LECTIO SEPTIMA

ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα θηλυκού γένους του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ονομάτων του κειμένου που σχηματί-

ζουν μόνο πληθυντικό αριθμό (pluralia tantum).4. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.5. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά θηλυκού γένους του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.6. Tων προσηγορικών ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετι-

κή πτώση να γραφεί η δοτική και η αιτιατική και των δύο αριθμών.7. Nα γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των τριτοκλίτων φωνηεντολήκτων ουσια-

στικών του κειμένου και στους δύο αριθμούς.8. Nα κλιθεί το όνομα «vis» και στους δύο αριθμούς.9. Tων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και

στους δύο αριθμούς.10. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του

άλλου αριθμού και στα τρία γένη.11. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της πρώτης και δεύτερης συζυγίας στο αντίστοι-

χο πρόσωπο του άλλου αριθμού στην έγκλιση που βρίσκονται.12. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας του κειμένου, τα οποία

βρίσκονται σε οριστική ενεστώτα, στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικήςτου παρατατικού.

13. Nα γραφεί το απαρέμφατο ενεστώτα όλων των ρημάτων του κειμένου.14. Nα κλιθεί η οριστική ενεστώτα και παρατατικού του ρήματος «possum».

Page 76: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

76

15. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν οι παρείσακτες λέξεις με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προςτι διαφοροποιούνται από αυτές;α) conlocare, hiemare, remanere, importare, admonere, adventare, advolare,

nuntiare.β) legionibus, hostibus, militibus, collibus, caedibus, auribus, civibus.γ) frumentum, legionum, militum, verbum, hostium, collium, caedium, legum,

civitatum.δ) legio, iubeo, nuntio, admoneo, caveo, debeo, excrucio.ε) iubeo, conloco, remaneo, impero, admoneo, caveo, debeo, soleo.στ) iubes, admones, caves, debes, colles, soles, hostes, habes, vides, foves.ζ) propter, enim, in, ex, de, pro, et.

16. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) καιγίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιόδους εκείνες που αντροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Ille quattuor legionibus in Belgis hiemare imperat.β) Tres legiones in hibernis conlocat.γ) Speculator noster prope esse hostes nuntiat.δ) Vos hostium vim cavere debetis.ε) Caesar legatos conlocare legiones in hibernis multis iubet.

στ) Hostes de colle advolare solent.ζ) Hostis de collibus advolat et caedem perpetrare potest.η) Speculator milites hostis adventare nuntiat.θ) Legatus milites suos cavere hostes admonet.ι) Milites vim hostium cavere debent.

ια) Legiones in Belgis hiemare debebant.ιβ) Caesar tribus legionibus in illis locis remanere imperat.

17. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετε

Page 77: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

77

τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) Ex legionibus quattuor in Nerviis hiemare iubet.β) Legiones in illis locis conlocant.γ) Speculatores nostri eos prope esse nuntiant.δ) Hostem cavere debetis.ε) Legiones in hibernis multis conlocat.

στ) Hostis de collibus advolare solet.ζ) Milites hostes propulsare possunt.η) Speculator hostes adventare nuntiat.θ) Ille milites cavere hostes admonet.ι) Milites hostes cavere debent.

ια) Legiones in illis provinciis remanere debebant.(provincia, -ae = επαρχία)ιβ) Tribus legionibus in Belgis remanere imperat.

18. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην την θίξετε:α) Caesar multos legiones in illa hiberna conlocat.β) Quattuor ex legionis in Nerviis hiemare imperat.γ) Caesar tribus legionibus in Belgis remanere iubet.δ) Caesar legatos frumentum in castra importare imperat.ε) Speculatores hostes prope esse nuntiat.

στ) Speculatores nostri hostes importare frumentum in castris nuntiant.ζ) Milites nostri de collis advolabant et caedem hostium perpetrabant.η) Milites Caesaris vis hostium cavebant.θ) Milites nostri audaciae suae hostes propulsabant.ι) Speculatores hostium nostros milites prope esse nuntiant.

19. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

20. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σεαφαιρετική πτώση.

21. Nα δικαιολογήσετε το πρόσωπο και τον αριθμό των ρημάτων του κειμένου.

Page 78: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

78

22. Nα προσδιορίσετε το είδος των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαιολο-γήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται.

23. Nα εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαι-ολογήσετε την πτώση τους.

24. Σε τι διαφέρουν, ως προς τη σύνταξη, τα συνώνυμα ρήματα «iubeo» και«impero»;

25. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξή τους.26. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-

κτικό τους ρόλο.27. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση με

αντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας). Ποιες από τις λατινικέςλέξεις του κειμένου χρησιμοποιούμε σήμερα στη νέα Ελληνική γλώσσα καιμε ποια σημασία;

28. Nα γίνει συλλαβισμός των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί: Caesarpropter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat.

29. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας: frumenti,inopiam, quattuor, remanere, speculatores, debetis, collibus, perpetrare.

30. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) O Kαίσαρ εγκαθιστά τέσσερις λεγεώνες στη χώρα των Nερβίων και τρειςστη χώρα των Bέλγων.

β) O Kαίσαρ διατάζει τρεις λεγεώνες να παραμείνουν στη χώρα των Nερβίων.γ) Δίνει εντολή στους διοικητές των λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στα χει-μερινά στρατόπεδα.

δ) Συμβουλεύει τους στρατιώτες του να φυλάγονται από τους εχθρούς.ε) Oι στρατιώτες του εχθρού πλησιάζουν· οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι οεχθρός βρίσκεται κοντά.

στ) Oι Pωμαίοι στρατιώτες με την τόλμη τους απωθούν τους εχθρούς.ζ) O Kαίσαρ μ’ αυτά τα λόγια συμβουλεύει τους διοικητές των λεγεώνων: «Oιεχθροί εξορμούν από τους λόφους· οφείλετε να φυλάγεστε από αυτούς.Mπορούν να κατασφάξουν τους στρατιώτες μας.»

Page 79: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

79

31. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση (τα ρήματα, κατά την κρίση σας, να τεθούν σε οριστι-κή ενεστώτα ή παρατατικού).α) Caesar, legio, conloco, hiberna, in.β) impero, in, Caesar, tres, remaneo, legio, Belgae.γ) Caesar, legatus, in, impero, frumentum, castra, importo.δ) hostis, sum, prope.ε) collis, de, advolo, hostis.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε-θούν σε οριστική ενεστώτα). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοη-ματικώς αποδεκτές.α) Caesar quattuor ex ........................ in Nerviis et tres in Belgis ....................

(conloco, legio)β) Quattuor ................... in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis

.......................... iubet. (remaneo, legio)γ) ............................... omnes .................................. in .................................

conlocare iubet. (hiberna, legatus, legio)δ) ............................... frumentum in castra .............................. iubet.

(importo, legatus)ε) Speculatores ............................ .................................. et prope eos esse

nuntiant. (hostis, advento)στ) Caesar ................................ cavere vim ........................................ admonet

et legatos .............................. frumentum in castra iubet. (miles, hostis,importo)

ζ) Speculatores hostes .................... nuntiant; ........... hostium ........................debetis. (vis, advento, caveo)

Page 80: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

80

η) Milites ....................... amabant et ......................... eius studebant. (Caesar,gloria)

θ) Hostes de ........................... advolabant et ................................. provinciaenocebant. (incola, collis)

ι) Hostes in ....................... ................. frumentum importabant. (castra, suus)ια) Caesar cum ............................ ................... fortiter repugnat contra

........................... (suus, hostis, miles στον πληθ.)ιβ) Speculatores frumentum hostes ........................... in ....................... et eos

............................... bellum nuntiant. (castra, paro, importo)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Caesar legatos frumentum in castra importare imperat.β) Caesar legatis frumentum in castra importare imperat.γ) Caesar legati frumentum in castris importare imperat.δ) Caesar legato frumentum in castra importare imperat.ε) Caesar legatum frumentum in castra importare imperat.

στ) Caesar legatum frumentum in castris importare imperat.ζ) Caesar milites vim hostium cavere admonet.η) Caesar milites vim hostis cavere admonet.θ) Caesar militibus vim hostium cavere admonet.ι) Caesar militis vim hostium cavere admonet.

ια) Caesar milites vis hostis cavere admonet.ιβ) Caesar militi vim hostis cavere admonet.

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Quattuor legionibus Caesar in Belgis hiemare imperat.β) Tres legiones Caesar in Nerviis remanere iubet.

Page 81: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

81

γ) Caesar legatis frumentum in castra importare imperat.δ) In hibernis multis Caesar legiones conlocat.ε) Caesar milites cavere hostes admonebat.

στ) Hostes caedem incolarum perpetrare poterant.ζ) Speculatores Caesaris hostes adventare et prope

esse nuntiant.η) Hostes propter frumenti inopiam legiones suas

in hibernis multis conlocabant.θ) Caesar castra hostium oppugnat et dolo expugnat.ι) Caesar milites admonet his verbis: patriam

amare, legatos vestros fovere et fortitercontra hostes repugnare debetis.

ια) Hostes in castra sua frumentum importabant.ιβ) Caesar hostes adventare audiebat.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H έκφραση «caedem perpetro» σημαίνει:

α) διαπράτω έγκλημα.β) κατασφάζω.γ) φυλάγομαι.δ) ορμώ, επιτίθεμαι.ε) πλησιάζω.

στ) λεηλατώ.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Nα σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Caesar legatos frumentum in castra importare imperat.β) Caesar legatos frumentum in castris importare imperat.γ) Caesar legatos frumentum in castra importare imperant.δ) Caesar legatis frumentum in castra importare imperat.ε) Caesar legatis frumentum in castris importare imperat.

Page 82: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

82

στ) Caesar legato frumentum in castris importare imperat.ζ) Caesar legato frumentum in castra importare imperant.η) Caesar legatis frumenta in castris importare imperat.θ) Caesar legatum frumentum in castra importare imperat.ι) Caesar legati frumentum in castra importare imperat.

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Nα σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Quattuor ex legiones in Belgis conlocat.β) Tres legiones in Gallia remanere imperat.γ) Quattuor legionibus in Nerviis hiemare iubet.δ) Legati in castris frumentum importabant.ε) Hostes bellum parabat.

στ) Speculatores hostes prope est nuntiant.ζ) Milites contra hostium repugnare debent.η) Hostes prope nostra castra sunt audio.θ) Legatis his verbis admonebat.ι) Hostes de colle advolare solebant.

IV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα

της αντίστοιχης απάντησης. Πέντε από τις προτάσεις που καταχωρίζονταιστη στήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quid Caesar milites admonet? α) Propter frumenti inopiam.2) Cur Caesar in hibernis multis

hiemare legiones iubet?β) Caesar in multis hibernis

legiones conlocat.3) Quot (= πόσες) ex legionibus

Caesar in Nerviis hiemare iubet?γ) Caesar milites vim hostium

cavere admonet.4) Quot (= πόσες) ex legionibus

Caesar in Belgis remanereimperat?

δ) Speculatores hostes esse propenuntiant.

5) Quid legatos Caesar iubet? ε) Repugnare contra hostes debent.6) Quid speculatores nuntiant? στ) Quattuor.

Page 83: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

83

7) Admonetne Caesar militesrepugnare fortiter contra hostes?

ζ) Vim hostium cavebant.

η) Tribus in Belgis remanereimperat.

θ) Legati frumentum in castraimportabant.

ι) Non.ια) Tres legiones in Belgis

remanebant.ιβ) Frumentum in castra eos

importare. 2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τις σημασίες που δί-

δονται στη Β΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες των ο-ποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να προσθέ-σετε, ενώ στην Α΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίων δεν δίδο-νται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να προσθέσετε:

Α Β1) frumentum σφαγή2) hiberna ξεχειμωνιάζω3) conloco παραμένω4) quattuor προσέχω, φυλάγομαι5) hiemo χειμερινό στρατόπεδο6) iubeo τέσσερα7) impero οφείλω, πρέπει8) remaneo εισάγω9) importo εγκαθιστώ

10) inopia σιτάρι, δημητριακά11) miles έλλειψη12) caedes στρατιώτης13) ....................................... .......................................14) ....................................... .......................................

Page 84: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

84

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν πέντε όροιτων οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη:

Α Β1) frumenti γενική κτητική2) multis υποκείμενο3) hiemare γενική υποκειμενική4) tribus αντικείμενο του ρ. «iubet»5) verbis κατηγορηματικός προσδιορισμός6) caedem αφαιρετική του τρόπου7) eos επιθετικός προσδιορισμός

αντικείμενο του ρ. «imperat» γενική κτητική

αντικείμενο του απαρ. «perpetrare» αφαιρετική του μέσου

γενική αντικειμενική

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν πέντε περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδεται η αντί-στοιχη στα Λατινικά.

Α Β1) Caesar propter frumenti Διατάζει τρεις λεγεώνες να παρα-

inopiam legiones in illis μείνουν στη χώρα των Bέλγων.hibernis conlocat. Tέσσερις από τις λεγεώνες διατάζει

2) Quattuor ex legionibus να ξεχειμωνιάσουν στη χώραin Nerviis remanere iubet. των Nερβίων.

3) Tribus legionibus in Oι εχθροί από τους λόφουςBelgis hiemare imperat. συνηθίζουν να εξορμούν.

4) Milites omnes frumentum O Kαίσαρ λόγω της έλλειψης σίτουin castra importare iubet. εγκαθιστά τις λεγεώνες σε εκείνα

τα χειμερινά στρατόπεδα.5) Hostes prope esse audio. Διατάζει τρεις λεγεώνες να ξεχειμω-

νιάσουν στη χώρα των Bέλγων.

Page 85: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

85

6) Speculatores hostes Tους στρατιώτες διατάζει ναadventare nuntiabant. μεταφέρουν σιτάρι στα στρατόπεδα.

7) Vim hostium cavere Tέσσερις από τις λεγεώνες διατάζει ναdebebatis. παραμείνουν στη χώρα των Nερβίων.

8) Hostes de collibus Oφείλετε να φυλάγεστεadvolare solebant. από την ορμή των εχθρών.

Πληροφορούμαι πως οι εχθροίβρίσκονται κοντά.

Oι εχθροί από τους λόφους συνήθιζαννα εξορμούν.

Oφείλατε να φυλάγεστε απότην ορμή των εχθρών.

Oι ανιχνευτές ανήγγελλαν ότιεχθροί πλησίαζαν.Όλους τους στρατιώτες διατάζει ναμεταφέρουν σιτάρι στο στρατόπεδο.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:

α) Caesar in hiberna multa legiones conlocat.β) Quattuor legiones in Nervios hiemant.γ) Tres legiones in Belgis remanere imperat.δ) Caesar legatos frumentum in castris importare iubent.ε) Milites fortiter contra hostes repugnabat.

στ) Caesar verba sua animum12 militum confirmat.13

ζ) Legati milites frumentum in castra importare imperant.η) Speculatores hostes adventant nuntiant.θ) Hostes de colles advolare solebant.ι) Hostis caedem militum perpetrare poterant.

ια) Milites patrias suas desiderabant et fortuna adversa deplorabant.ιβ) Speculator hostes conlocare militum in proximis14 collis nuntiant.

12 animus, -i = το φρόνημα13 confirmo, 1 = ενισχύω14 proximus = εγγύτατος, πολύ κοντινός, γειτονικός

Page 86: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

86

2. Ο τύπος «verbis» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.β) αφαιρετική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.γ) δοτική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού αρσ. γένους.δ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.ε) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου επιθέτου αρσ. γένους.

στ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού αρσ. γένους.ζ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού ουδ. γένους.Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά να τε-θούν σε οριστική παρατατικού). Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονομά-των και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οιπροτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Caesar legiones propter ....................... inopiam in ..................... et in

......................... conlocat. (Nervii, Belgae, frumentum)β) Legati milites ...................... et animum ................. confirmabant. (admoneo, is)γ) ................................. hostes adventare vident et prope eos ....................

nuntiant. (sum, speculator)δ) Milites inter se .................... insidias .................... cavere. (admoneo, hostis)ε) Incolae nuntiant ....................... terrae suae ........................ (hostis, noceo)

στ) Caesar ..................... admonet ....................... in bello pericula.......................... (miles, audacia, propulso)

ζ) Hostes parabant 15 ................................... de ............................... et caedem.................... perpetrare. (advolo, collis, miles)

η) Milites Caesaris fortiter .............................. pugnant 16 et ......................fugant.17 (gladius,18 hostis)

θ) Illi magnam ................................... incolarum ....................................perpetrare nuntiant. (caedes, hostis)

ι) Milites dolos hostium....................... debebant. Hostes caedem militumperpetrare ................... (caveo, possum)

15 paro + απαρ. = ετοιμάζομαι να (βλ. Μάθ. IX)16 pugno, 1 = πολεμώ, μάχομαι17 fugo, 1 = τρέπω σε φυγή18 gladius, -i = το ξίφος

Page 87: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

87

ΜΑΘΗΜΑ VIII LECTIO OCTAVA

ΟΤΑΝ ΒΓΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΝΗΓΙ, ΠΑΡΕ ΜΑΖΙ ΣΟΥΜΟΛΥΒΙ ΚΑΙ ΧΑΡΤΙ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να εντοπίσετε τα ουδέτερα ουσιαστικά και να γράψετε τη γενική και αιτια-

τική ενικού και πληθυντικού αριθμού.2. Ποια άλλα ουσιαστικά, όπως το cerae, -arum, γνωρίζετε, που έχουν δηλ.

άλλη σημασία στον ενικό και άλλη στον πληθυντικό αριθμό;3. Ποια άλλα ουσιαστικά, ανεξάρτητα από την κλίση, γνωρίζετε τα οποία απα-

ντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό; (pluralia tantum)4. Να δικαιολογήσετε το γένος των ουσιαστικών «solitudo» και «cogitatio».5. Nα εντοπίσετε τα θηλυκά προσηγορικά ονόματα της γ΄ κλίσης και να γράψε-

τε τη γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού αριθμού.6. (magnus, -a, -um) mons, (plenus, -a, -um) cerae: Να επιλέξετε το σωστό γέ-

νος του επιθέτου και να κλίνετε στο πληθυντικό αριθμό το ουσιαστικό μαζίμε το επίθετο που το συνοδεύει.

7. vacuum rete, feroces apri: Να κλίνετε τα ουσιαστικά μαζί με τα επίθετα που τασυνοδεύουν στον αριθμό που δίδονται.

8. Να καταγράψετε τα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης που σχηματίζουν την αφαιρε-τική του ενικού και σε -e και σε -i.

9. Cornelius Tacitus: Να κλίνετε τα ονόματα στον ενικό αριθμό. Τι παρατηρεί-τε ως προς τον τρόπο κλίσης τους;

10. ego, ipse: Να κάνετε λεπτομερειακή γραμματική αναγνώριση των τύπων.11. aliquid: Να αναγνωρίσετε τον τύπο γραμματικώς και να κλίνετε το ουδέτερο

γένος, στον ενικό και πληθυντικό αριθμό, της αντίστοιχης επιθετικής αντω-νυμίας.

12. tu: Να κλίνετε την προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου στον πληθυντικόαριθμό.

Page 88: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

88

13. suo: Να γράψετε την αντωνυμία στα άλλα πρόσωπα στο γένος, στον αριθμόκαι στην πτώση που βρίσκονται.

14. Ego tres apros feroces video.: Nα κλίνετε την πρόταση στον πληθυντικόαριθμό.

15. Να μεταφέρετε τα ρήματα των στίχων 1-5 του κειμένου στον ενεστώτα καιστον παρατατικό στο ίδιο πρόσωπο.

16. tres: Να γράψετε τα αριθμητικά επίθετα του απόλυτου «tres».17. cepi, sedebam, licebit: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων.18. ridebis, interrogabis: Να γράψετε το γ΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο

της οριστικής του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα των ρημάτων.19. errare, videbis: Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα και μέλλοντα.20. sunt: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και να κλίνετε την

οριστική παρατατικού και μέλλοντα. Τι παρατηρείτε; (το θέμα του sum είναιes-, βλ. φαινόμενο του ρωτακισμού).

21. Να εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να αναγνωρίσετε το είδοςτους.

22. Εrat in proximo non venabulum sed stilus et pugillares.: Να γράψετε τηνπαραπάνω περίοδο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον άλλο α-ριθμό (όπου αυτό είναι δυνατόν).

23. Να υπογραμμίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα προσηγορικά ονόματα όλωντων κλίσεων και να γράψετε τη γενική του πληθυντικού αριθμού: α) In silvis animalia videmus. β) Amamus in montibus errare. γ) Nostrum ingenium, nostrum animum et nostram mentem cogitatione

conformamus. δ) Pugillares semper plenos habemus.

24. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις του κειμένου καινα αναγνωρίσετε το είδος τους.

25. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων που βρίσκονται σε πτώσηαιτιατική.

26. Να βρείτε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς του κειμένου και να δηλώσετετην επιρρηματική σχέση που εκφράζουν.

Page 89: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

89

27. Πώς εισάγεται η δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, πώς εκφέρεται καιτι εκφράζει; Να γράψετε ένα αντίστοιχο παράδειγμα εναντιωματικής πρότα-σης από τα αρχαία και ένα από τα νέα ελληνικά. Ποιες ομοιότητες ή διαφο-ρές παρατηρείτε;

28. Cum in venationibus eris...: Να αναγνωρίσετε το είδος του «cum». Να βρείτεκαι τα υπόλοιπα είδη του χρονικού συνδέσμου «cum», όταν συντάσσεται μεοριστική και να τα παρουσιάσετε.

29. Licebit tibi pugillares adportare.: Να κάνετε τη σύνταξη του απροσώπουρήματος και να την αντιπαραβάλετε με την αντίστοιχη των αρχαίων και τωννέων ελληνικών. (πρβ. Ταῦτα οὐ δυνατόν ἐστιν ἀνθρώποις εὑρεῖν - Μουείναι αδύνατο να το κάνω.)

30. Να βρείτε το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου errare. Τι γνωρίζετε γιατο υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στα λατινικά; Ποια η διαφορά απότην αντίστοιχη σύνταξη των αρχαίων ελληνικών;

31. Τι έχετε να παρατηρήσετε ως προς τη σύνταξη του «vibebis»; Πώς συντάσ-σονται τα αισθήσεως σημαντικά ρήματα στα αρχαία ελληνικά;

32. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε από τις λέξεις του κειμένου:α) αυτές που έχουν σημασιολογική και συγχρόνως ετυμολογική αντιστοιχία

με λέξεις της νέας Ελληνικής.β) αυτές των νέων Ελληνικών που προέρχονται από τη Λατινική μέσω μιας

νεότερης ξένης γλώσσας.33. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:

α) Όταν θα πάμε στο κυνήγι, θα φέρουμε εκεί τα δίχτυα και την κυνηγετικήλόγχη.

β) Δεν πρέπει να παραμείνεις στο δάσος· υπάρχουν πολλοί αγριόχοιροι.γ) Αν και είμαστε λίγοι, θα απομακρύνουμε τους εχθρούς.δ) Δεν επιτρέπεται στα παιδιά να περιπλανώνται στους λόφους.ε) Θα γελάσουμε, όταν σε δούμε να κρατάς τα βιβλία στο κυνήγι.

34. Να μεταφράσετε στα νέα Ελληνικά τις προτάσεις: (άσκηση για τα τακτικάαριθμητικά)Annus in duodecim menses dividitur (= διαιρείται), quorum nomina haecsunt: Ianuarius, mensis primus. Februarius, mensis secundus. Martius,

Page 90: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

90

mensis tertius. Aprilis, mensis quartus. Maius, mensis quintus.Iunius, mensissextus. Iulius, mensis septimus. Augustus, mensis octavus. September, mensisnonus. October, mensis decimus. November, mensis undecimus. December,mensis duodecimus.

35. Nα γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις και νασχηματίσετε με αυτά προτάσεις στα λατινικά:epistula..............................................................................................................iubeo..................................................................................................................servus ................................................................................................................pugillares ..........................................................................................................adversarii ..........................................................................................................

36. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται:Gaius Plinius είναι ........................ στο ρήμα.........................tres είναι ....................... προσδιορισμός στο aprosad retia είναι εμπρόθετος προσδ. που δηλώνει

.........................................................................stilus είναι ....................... στο ρήμα..........................etsi retia vacua είναι δευτερ., ....................... πρόταση με ρήμα

το......................................................................magna είναι ........................ προσδιορ. στο.................cum...eris είναι δευτερ. ................ πρόταση που εκφράζει

το................................................................. σεσχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης

adportare είναι ........................ απαρέμφατο που έχει θέση...................... του ρήματος ..............................

Μinervam είναι ............................. του .............................errare είναι ........................ απαρέμφατο που έχει θέση

........................................ του ρήματος.

Page 91: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

91

2. Ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις του τύπου «Σωστό - Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

suo είναι γένους αρσενικού ή ουδετέρου;tres είναι αριθμητικό επίθετο ή επίρρημα;ipse είναι οριστική ή δεικτική αντωνυμία;venabulum είναι γένους αρσενικού ή ουδετέρου;retia είναι ουσιαστικό β΄ ή γ΄ κλίσης;incitamenta είναι γένους θηλυκού ή ουδετέρου;cum είναι πρόθεση ή σύνδεσμος;quoque είναι επίρρημα ή σύνδεσμος;montibus είναι δοτική ή αφαιρετική πληθ.;vale είναι ρήμα ή επίρρημα;

2. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος:suo είναι έμμεσο αντικείμενο ή επιθετικός προσδιορισμός;feroces είναι επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός;plenas είναι επιθετικός προσδιορισμός ή κατηγορούμενο;cogitationis είναι γενική κτητική ή αντικειμενική;cum είναι καθαρά χρονικός ή επαναληπτικός;pugillares είναι υποκείμενο ή αντικείμενο απαρεμφάτου;errare είναι τελικό ή ειδικό απαρέμφατο;

3. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Cornelius Tacitus tres apros cepit.β) In montibus Diana est. γ) Gaius venabulum habebat. δ) Sua retia plena erant.ε) Tacitus in silva errabat.

στ) G. Plinius cum amicis in venationibus erat.

Page 92: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

92

ΙΙ. Ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.Α Β

1) feroces α) ουσιαστικό της γ΄ κλίσης2) cepi β) εναντιωματικός σύνδεσμος3) etsi γ) προστακτική ενεστώτα4) stilus δ) επίθετο της γ΄ κλίσης5) tamen ε) αναφορική αντωνυμία6) vale στ) οριστική παρακειμένου7) aliquid ζ) ουσιαστικό α΄ κλίσης8) ceras η) αντιθετικός σύνδεσμος9) cogitationis θ) ουσιαστικό της β΄ κλίσης

10) adportare ι) αόριστη αντωνυμίαια) απαρέμφατο ενεστώτα

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήληπαίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.Ri ta ba nt α΄ πληθ. πρόσωπο οριστικής μέλλονταinterro bi re β΄ πληθ. πρόσωπο οριστικής παρατατικούsede de tis γ΄ πληθ. πρόσωπο οριστικής ενεστώτα.Eno bu mus απαρέμφατο ενεστώταvide ga nt γ΄ πληθ. οριστικής μέλλοντα

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της δεύτερηςστήλης περισσεύει:

Α Β1) Cornelio Tacito α) υποκείμενο στο «sunt»2) salutem β) δοτική προσωπική3) venabulum γ) εμπρόθετος στάσης σε τόπο4) vacua δ) έμμεσο αντικείμενο5) silvae ε) άμεσο αντικείμενο6) incitamenta στ) υποκείμενο στο «erat»7) cogitationis ζ) γενική υποκειμενική

Page 93: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

93

8) tibi η) γενική αντικειμενική9) Dianam θ) κατηγορούμενο αντικειμένου

10) in montibus ι) κατηγορούμενο υποκειμένουια) υποκείμενο απαρεμφάτου

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄.Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:

Α Β1) cera α) κενός2) enoto β) περιπλανιέμαι3) licet γ) κρατάω σημειώσεις4) ferox δ) συλλαμβάνω5) aliquis ε) σκέπτομαι6) vacuus στ) κερί7) valeo ζ) επιτρέπεται8) capio η) σωτηρία9) salus θ) άγριος

10) erro ι) υγιαίνωια) κάποιος

5. Να συνδέσετε κάθε λέξη της στήλης Α΄ με το αντίθετό της που υπάρχει στηστήλη Β΄.

Α Β1) filius α) libero2) antiquus β) gaudeo3) infirmus γ) minimus4) plenus δ) parcus5) deploro ε) ferox6) primus στ) validus7) maximus ζ) vacuus8) magnificus η) filia9) capio θ) novus

10) tener ι) ultimus

Page 94: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

94

6. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.Ένα στοιχείο της δεξιάς στήλης των απαντήσεων περισσεύει.

Ερώτηση Απάντηση1) Quis epistulam scribit? α) Ad retia.2) Quis ridebit? β) Pugillares.3) Ubi Gaius sedebat? γ) Solitudo et silvae.4) Quid in proximo erat? δ) Dianam.5) Quid vacuum erat? ε) Gaius Plinius.6) Quid cogitationem incitat? στ) Minervam.7) Quid Tacitus in venationibus poterit

adportare?ζ) Cornelius Tacitus.

8) Quem in montibus non videbis? η) Stilus et cerae.θ) Retia.

ΙΙΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. videbis, sunt, licebit, cogitabam: Να τοποθετήσετε τα ρήματα στον παρακά-

τω πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρό-νους της ίδιας φωνής.

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: silvae, incitamentum, apros,pugillares, salutem, venationibus, retiaΑ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΒ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΓ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΠαρατη-ρήσεις

Page 95: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

95

3. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: apros, ipse,ad, proximo, sed, aliquid, -que, cum, tamen, tibi, in, vacua, ceras, tres,stilus, quoque.

Ουσιαστι-κό

Επίθετο Αντωνυ-μία

Αριθμη-τικό

Επίρρημα Πρόθεση Σύνδεσμος

4. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν.

Γεν.ενικού

Αφαιρ.ενικού

Ονομ.πληθ.

Δοτικήπληθ.

Αιτιατικήπληθ.

tibiipsealiquidego

5. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα αντικείμενα του κειμένου.

Αντικείμενα Ρήματα

Page 96: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

96

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις

και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:α) Ennius P. Cornelio Nasica sua salutem.β) Ego ipse tres aprum feroces videt.γ) In retibus sedebant et cogitabant aliquod.δ) Cum in venationibus eramus, licet vobis quoque pugillares adportamus.ε) Videmus amici pugillares se adportare in montes.

στ) Etsi tamen rides, ego habeo plena meis retia.

Page 97: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

97

ΜΑΘΗΜΑ ΙX LECTIO NONA

Η ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗ ΡΩΜΗ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα αρσενικού γένους

του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην α-

ντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους.4. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που ευρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.5. Tων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και

στους δύο αριθμούς.6. Nα κλιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου. Aν κάποιο απαντά δύο φορές,

να κλιθεί μόνο μία φορά.7. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλ-

λου αριθμού και στα τρία γένη.8. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-

λου αριθμού στην έγκλιση και στο χρόνο που βρίσκονται.9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της πρώτης συζυγίας του κειμένου στο πρώτο

και στο δεύτερο πρόσωπο και των δύο αριθμών της οριστικής του μέλλο-ντος.

10. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της τρίτης συζυγίας του κειμένου, τα οποίαβρίσκονται σε οριστική ενεστώτα, στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικήςτου παρατατικού.

11. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της τέταρτης συζυγίας του κειμένου, τα οποίαβρίσκονται σε οριστική ενεστώτα, στο αντίστοιχο πρόσωπο της οριστικήςτου παρατατικού.

12. Nα γραφεί το απαρέμφατο ενεστώτα όλων των ρημάτων του κειμένου.

Page 98: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

98

13. Nα κλιθεί το αριθμητικό «duo» και στα τρία γένη.14. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινό

έχουν οι παρείσακτες λέξεις με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προςτι διαφοροποιούνται από αυτές;α) septimum, regum, imperium, maestum, magnum, clarum, antiquum,

magnificum, possum.β) eius, filius, ipsius, huius, illius, regius.γ) perdit, laedit, aperit, extrahit, adimit, constituit, invenit.δ) perdere, laedere, genere, adimere, constituere, deligere, vulnere.ε) regis, patris, lacrimis, vulneris, consulis, civitatis, imperiis, doloris.

στ) duo, punio, paro, deligo, cultro, modo, perdo, laedo, interficio, adimo.ζ) magno, modo, libro, populo, apro, filio, solitudo, stilo.

15. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) καιγίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιόδους εκείνες που αντροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Filius eam maestam invenit.β) Rex imperium perdit.γ) Filius regis pudicitiam puellarum laedit.δ) Illis femina iniuriam aperit.ε) Ille delictum punit.

στ) Nos delictum punimus.ζ) Vos iniuriam aperitis.η) Ille populum Romanum concitabat.θ) Vos Tarquinio imperium adimitis.ι) Populus Romanus duo consules deligebat.

ια) Uxor delictum punire parabat.ιβ) Brutus ex vulnere cultrum extrahit.

16. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην τη θίξετε.

Page 99: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

99

α) Nos delictum punire paratis.β) Vos eam maestam invenimus.γ) Illis femina cum lacrimas iniuriam aperis.δ) Ille ex vulnero dolore cultrum extrahimus.ε) Brutus Tarquinium imperium adimit.

στ) Populus Romanus duos consules constituis deligere.ζ) Sextus pudicitia Lucretiae laedit.η) Maritus Lucretiae iratus parabant punire filio Tarquini.θ) Sextus pudicitiam uxori Collatini laedis.ι) Illa se ipsam cultri interficit.

17. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) Hic suum regnum19 perdit.β) Tarquinius imperium propter imprudentiam20 fili sui perdit.γ) Ille pudicitiam uxoris eius laedit.δ) Ille delictum punire parat.ε) Pater puellae invenit eam maestam.

στ) Tarquinius septimus atque ultimus regum erat.ζ) Nos iniuriam punire paramus.η) Vos amicis nocetis et amicitiam proditis.21

θ) Hic illi imperium adimit.ι) Illis femina iniuriam aperit.

ια) Tu nobis iniuriam non aperis.ιβ) Tu huic potestatem 22 adimis.

18. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.19. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε

αφαιρετική πτώση.

19 regnum, -i = βασίλειο20 imprudentia, -ae = ανοησία, αφροσύνη21 prodo 3 = προδίδω22 potestas, -atis (θηλ.) = δύναμη, εξουσία, κύρος

Page 100: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

100

20. Nα χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι τύποι που βρίσκονται σε πτώση αιτιατι-κή και να δικαιολογήσετε την πτώση τους.

21. Nα δικαιολογήσετε το πρόσωπο και τον αριθμό των ρημάτων του κειμένου.22. Nα προσδιορίσετε το είδος των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαιολο-

γήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται.23. Nα εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαι-

ολογήσετε την πτώση τους.24. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξή

τους.25. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-

κτικό τους ρόλο.26. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση με

αντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας).27. Nα γίνει συλλαβισμός των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί: Tarquinius

Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperium perdit.28. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεν

της παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας:imperium, pudicitiam, inveniunt, dolore, adimit, deligere.

29. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) O γιος του Tαρκυνίου προσβάλλει την τιμή της γυναίκας του Kολλατίνου.β) O Kολλατίνος οργισμένος ετοιμάζεται να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη.γ) H Λουκρητία σκοτώνεται με μαχαίρι.δ) O σύζυγός της σκεπτόταν να τιμωρήσει την εγκληματική πράξη.ε) O Pωμαϊκός λαός αποφασίζει να εκλέξει δύο υπάτους.

στ) H γυναίκα με δάκρυα αποκαλύπτει την προσβολή.ζ) O πατέρας βρίσκει την κόρη του περίλυπη.

30. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση. Nα τοποθετήσετε τα ρήματα σε οριστική ενεστώτα ήπαρατατικού, κατά την κρίση σας, προσέχοντας, ώστε το νόημα να είναι ι-κανοποιητικό.

Page 101: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

101

α) pater, maestus, ille, invenio.β) femina, aperio, iniuria.γ) paro, punio, delictum, Brutus.δ) maritus, culter, ex, extraho, vulnus.ε) uxor, aperio, maritus, delictum.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενών1. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε-θούν σε οριστική παρατατικού). Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναινοηματικώς αποδεκτές.α) Tarquinius Superbus septimus atque ................... regum ............................

(sum, ultimus)β) Tarquinius propter imprudentiam .................... ......................... imperium

perdit. (suus, filius)γ) Filius ...................... ...................... imperium adimit. (pater, suus)δ) ..................... regum non licet puellarum pudicitiam ...........................

(laedo, filius)ε) Pudicitiam ................................. Collatini Sextus Tarquinius laedit et

propter hanc ......................... pater .................... imperium perdit. (uxor,is, iniuria)

στ) Uxor Collatini maesta ........................... se .......................... interficit.(culter, ipse)

ζ) Brutus ex ...................... magno ....................... cultrum extrahit et..................... exspirat. (Lucretia, dolor, vulnus)

η) Ille ...................... ........................ Sextum Tarquinium, ..............................Tarquini Superbi, .................. septimus atque ultimus regum erat. (punio,paro, filius, qui)

θ) Nos ........................... amicum maestum ................................. sed eum......................... non ............................ (invenio, noster, iuvo, possum)

Page 102: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

102

ι) Populus duos ........................... .............................. constituit. (deligo,consul)

ια) Ego vos esse ......................... ..................... Quid vos ..................................?(maestus, video, excrucio)

ιβ) ....................... et ......................... Lucretia iniuriam aperit. (maritus, pater)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Brutus populum rege imperium adimere admonent.β) Brutus populo rege imperium adimere admonet.γ) Brutus populi admonet regi imperium adimere.δ) Brutus populum admonet rege imperium adimere.ε) Brutus populum admonet regi imperio adimere.

στ) Brutus populum regi imperium adimere admonet.ζ) Brutus populum Tarquinio imperium adimere admonet.η) Brutus regis imperium adimere populum Romanum

admonet.θ) Populus Romanus regi imperium adimere constituit.ι) Populus regibus imperium adimere constituit.

ια) Populus filium Tarquini punire constituit.ιβ) Brutus populum regibus imperium adimere admonet.

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Tarquinius Superbus ultimus regum erat.β) Filius Tarquini Superbi , Sextus, pudicitiam

uxoris Bruti laedit.γ) Sextus Tarquinius pudicitiam uxoris Collatini laedit.δ) Lucretia cultro se ipsam interficit.

Page 103: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

103

ε) Brutus ex corpore Lucretiae magno dolore cultrumextrahit.

στ) Marito, patri et Iunio Bruto Lucretia cum lacrimisiniuriam aperit.

ζ) Populus Romanus tres consules deligere constituit.η) Pater Lucretiae Tarquinium Superbum interficit.θ) Sextus Tarquinius cultro se ipsum interficit.ι) Brutus populum Romanum contra regem concitat.

ια) Brutus filium Tarquini interficit.ιβ) Sextus Tarquinius filius septimi atque ultimi regum erat.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H έκφραση «se ipsam interficit» σημαίνει:

α) φονεύει (υποκ.: αυτή).β) πεθαίνει (υποκ.: αυτός).γ) φονεύει (υποκ.: αυτός).δ) αυτοκτονεί (υποκ.: αυτή).ε) αυτοκτονεί (υποκ.: αυτός).

στ) πεθαίνει (υποκ.: αυτή).Να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς και νοηματικώς;Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Maritum et patri puella iniuriam aperit.β) Marito et patrem puella iniuriam aperit.γ) Marito et patri puellae iniuriis aperit.δ) Marito et patri puella iniurias aperit.ε) Mariti et patris puella iniurias aperit.

στ) Maritum et patrem puella iniurias aperit.ζ) Marito et patri puella iniuriae aperit.η) Mariti atque patri puellae iniurias aperis.θ) Marito et patri puellae iniuriae aperit.ι) Maritum et patrem puellae iniuriae aperiunt.

Page 104: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

104

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις ευσταθεί συντακτικώς; Nα σημειώσετετην ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.α) Populus rege imperium hoc modo adimit.β) Illa cum lacrimis iniurias aperio.γ) Illa se ipsum inteficit.δ) Ex vulneri gladium cum lacrimis extrahit.ε) Ille se ipsa interficit.

στ) Filius eius pudicitiam uxoris regi laedit.ζ) Illis pater respondet pudicitiam suae

puellae filius regis laedere.η) Rex tres apros ferocem interficit.θ) Diana in hos montes errabat.ι) Liber iam populus duos consules deligebat.

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της

αντίστοιχης απάντησης. Πέντε από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quis pudicitiam uxoris Collatini

laedit?α)β)

Mariti, patris et Iuni Bruti.Duo.

2) Quibus Lucretia iniuriam aperit? γ) Marito, patri et Iunio Bruto.3) Gladium an cultrum Brutus ex

vulnere extrahit?δ)ε)

Lucretia.Sextus Tarquinius.

4) Quot (= πόσους;) populusRomanus consules deligit?

στ)ζ)

Iniuria.Cultro.

5) Quis se ipsum interficit? η) Iniuriam.6) Quid marito suo Lucretia aperit? θ) Maritus, pater et Iunius Brutus.7) Qui (= ποιοι) Lucretiam maestam

inveniunt?ι)ια)

Cultrum.Maritus Lucretiam invenitmaestam.

ιβ) Nescio. (= Δεν γνωρίζω.)

Page 105: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

105

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης με τις σημασίες που δί-δονται στη Β΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες των ο-ποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να προσθέ-σετε, ενώ στην Α΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίων δεν δίδο-νται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να προσθέσετε:

Α Β1) septimus ξεσηκώνω2) modus λυπημένος3) imperium η σύζυγος4) perdo προσβάλλω, βλάπτω5) pudicitia χάνω6) uxor βρίσκω7) laedo εκλέγω8) maestus έβδομος9) invenio αποφασίζω

10) aperio βγάζω (τραβώντας)11) extraho «τιμή», αιδημοσύνη12) concito αποκαλύπτω13) ......................... .................................14) ......................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροιτων οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη:

Α Β1) regum γενική αντικειμενική2) modo υποκείμενο3) pudicitiam γενική υποκειμενική4) maestam αντικείμενο του ρ. «parat»5) cultro κατηγορηματικός προσδιορισμός6) punire αφαιρετική του τρόπου

Page 106: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

106

7) duo γενική διαιρετική κατηγορούμενο αντικείμενο του ρ. «laedit» επιθετικός προσδιορισμός αφαιρετική του οργάνου

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν έξι περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδεται η αντί-στοιχη στα Λατινικά:

Α Β1) Ille regnum se perdere respondet O Bρούτος ξεσήκωνε τον λαό

propter fili sui imprudentiam. εναντίον του βασιλιά.2) Brutus populum contra O Pωμαϊκός λαός αποφασίζει να

regem concitat. αφαιρέσει την εξουσία απότον Tαρκύνιο.

3) Populus Romanus imperium Eκείνος απαντά ότι εξαιτίας τηςTarquinio adimere constituit. αφροσύνης του γιου του χάνει

το βασίλειο.4) Filius ultimi regis pudicitiam O Bρούτος ξεσηκώνει τον λαό

uxoris Collatini laedit. εναντίον του βασιλιά.5) Femina regi cum lacrimis Eκείνος απαντά ότι εξαιτίας

iniuriam aperit. της αφροσύνης τoυ έχασετο βασίλειο.

6) Illa cultro se ipsam interficit. O γιος του τελευταίου βασιλιάτην τιμή της συζύγου τουKολλατίνου προσβάλλει.

7) Illi cum populo Romano O Pωμαϊκός λαός αποφασίζει ναdelictum punire parabant. καθαιρέσει τον Tαρκύνιο.

8) Ille cultro se ipsum interficit. H γυναίκα του βασιλιά μεδάκρυα αποκαλύπτει την αδικία.

Eκείνη με μαχαίρι αυτοκτονεί.

Page 107: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

107

O γιος του βασιλιά την τιμήτης γυναίκας του Kολλατίνουπροσβάλλει.

Eκείνος με μαχαίρι αυτοκτονεί. H γυναίκα με δάκρυα αποκα-

λύπτει στον βασιλιά την αδικία. Eκείνοι μαζί με τον Pωμαϊκόλαό ετοιμάζονταν να τιμωρή-σουν την εγκληματική πράξη.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:

α) Rex huic modo imperium perdit.β) Feminae illo cum lacrimis iniuria aperiunt.γ) Maritus et pater Lucretiam maesta inveniunt.δ) Nos delictis punire parabamus.ε) Vos illum imperium adimitis.

στ) Romani duo consules, Brutus et Collatinus, deligere constituunt.ζ) Romani rege imperium adimit.η) Brutus et Collatinus populum Romanum contra regem concitat.θ) Vir gladium ex vulnere puellae extrahit et se ipsam interficit.ι) Iunius Brutus et Tarquinius Collatinus, primi consuli, viri fortes (= γεν-

ναίοι) erant.ια) Romani delicta puniebat.ιβ) Illi populi contra iniuria regum concitabant.

2. Ο τύπος «lacrimis» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.β) αφαιρετική πληθυντικού πρωτοκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.γ) δοτική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού αρσ. γένους.δ) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου ουσιαστικού θηλ. γένους.ε) αφαιρετική πληθυντικού δευτεροκλίτου επιθέτου αρσ. γένους.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

Page 108: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

108

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις να τεθούνσε χρόνο ενεστώτα). Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονομάτων καθώςκαι το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτά-σεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Populus Romanus duo ........................... deligere ...........................

(consul, constituo)β) Collatinus .................. uxorem .............................. ............................ (suus,

maestus, invenio)γ) Brutus ex ............................... gladium ............................ (vulnus, extraho).δ) Milites .................... delictum ........................... punire parabant. (arma,

hostis)ε) Maritus Lucretiae .......................... eum .................................. (culter,

interficio)στ) Filius .................... uxorem Collatini................................ (rex, laedo)ζ) Illa cum lacrimis ......................... suo magno ........................... iniurias

.......................... (pater, dolor, aperio)η) Vos patriam et ............................. ...................................... (libertas, perdo)θ) Milites Romani in .......................... fortiter pugnabant et..........................

propulsabant. (bellum, hostis)ι) Populus Romanus filium regis .......................... et ..........................

imperium adimit. (punio, rex)

Page 109: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

109

ΜΑΘΗΜΑ Χ LECTIO DECIMA

Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να εντοπίσετε τα ουδέτερα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης και να γράψετε τις

πλάγιες πτώσεις στον πληθυντικό αριθμό.2. Να εντοπίσετε τα κύρια ονόματα της α΄ κλίσης και να γράψετε τη γενική,

αιτιατική και κλητική του ενικού αριθμού.3. mores, fine: Nα γράψετε τη γενική του πληθυντικού των λέξεων. Να δικαιο-

λογήσετε τη διαφορετική κατάληξη.4. caelum: Να καταγράψετε ουσιαστικά από τα αρχαία και νέα Ελληνικά τα

οποία είναι ανώμαλα κατά το γένος, όπως το «caelum». (π.χ. αρχ. ελλ. ὁσῖτος, τὰ σῖτα, νέα ελλ. ο πλούτος, τα πλούτη).

5. Lavinium, regnum: Ποια είναι η διαφορά τους ως προς το σχηματισμό τηςγενικής του ενικού;

6. ingens porta, hic annus: Να γράψετε τη δοτική, αιτιατική και αφαιρετικήενικού και πληθυντικού αριθμού.

7. duos filios: Να κλιθούν μαζί στον ίδιο αριθμό.8. duos: Να γράψετε τα αριθμητικά επίθετα και το αριθμητικό επίρρημα του

απόλυτου «duo».9. tu, suo: Να κλίνετε τις αντωνυμίες στον ενικό αριθμό στο α΄ πρόσωπο (στο

ίδιο γένος την κτητική).10. eis, quos: Να κάνετε λεπτομερειακή γραμματική αναγνώριση των τύπων.11. Τu Aeneam ad caelum feres: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό η πρόταση

με το ρήμα στην οριστική του ενεστώτα.12. feres: Ποιες ανωμαλίες παρουσιάζει το ρήμα όσον αφορά τους τύπους που

σχηματίζονται από το θέμα του ενεστώτα fer-. Να βρείτε τα θέματα του α-νώμαλου «φέρω» στα αρχαία ελληνικά. Τι παρατηρείτε;

13. Romulus moenia... sine fine erit.: Να ξαναγράψετε τις προτάσεις μεταφέρο-ντας τα ρήματα στο ίδιο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα.

14. contundet, imponet: Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων.

Page 110: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

110

15. pariet, nutriet: Και τα δύο ρήματα σχηματίζουν την οριστική ενεστώτα σε– io. Κλίνονται και με τον ίδιο τρόπο; Να γράψετε τους αρχικούς χρόνουςτων ρημάτων.

16. muniet, restituet: Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα και μέλλοντα τωνρημάτων στη φωνή που βρίσκονται.

17. Η οριστική του μέλλοντα σε -am ήταν παλιά υποτακτική. Να αποδείξετε τησυγγένεια αυτή από την αντιστοιχία του μέλλοντα του sum (ero < eso, ρωτα-κισμός ) με την υποτακτική του εἰμί (ω<εω<εσω).23

18. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.19. Βellum ingens geret et populos feroces contundet.: Να γράψετε την παραπά-

νω περίοδο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό.20. Να υπογραμμίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα προσηγορικά ονόματα όλων

των κλίσεων και να γράψετε τη γενική του πληθυντικού αριθμού:α) Romulus et Remus urbem in eis locis fundant.β) Inter eos contentio (= διαφωνία) orta est uter (= ποιος από τους δύο)

nomen urbi daret.γ) Romulus, victor, urbem de suo nomine Romam appellat.δ) Ille urbem prius (= πρότερον) legibus quam (= ή) moenibus munit.

21. Οι παρακάτω ρηματικοί τύποι να μεταφερθούν στο β΄ πληθυντικό πρόσωποτης οριστικής του ενεστώτα:geret: ................................................................................................................feres: .................................................................................................................muniet: ..............................................................................................................erit: ...................................................................................................................appellabit: ........................................................................................................restituet: ...........................................................................................................imponet: ............................................................................................................transferet: .........................................................................................................nutriet: ..............................................................................................................pariet: ...............................................................................................................claudet: .............................................................................................................

23 Η άσκηση αυτή απαιτεί ιδιαίτερες ετυμολογικές γνώσεις. Δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα.

Εναπόκειται στην κρίση του διδάσκοντος αν θα τη χρησιμοποιήσει ή όχι.

Page 111: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

111

22. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να εξηγήσετετον τρόπο με τον οποίο εισάγονται και εκφέρονται.

23. Να αναγνωρίσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν οι εμπρόθετοιπροσδιορισμοί.

24. de suo nomine: Να αντικατασταθεί το «suo» με την κατάλληλη πτώση τηςαντωνυμίας is - ea - id. Ποια η διαφορά στη σημασία;

25. post trecentos annos: Τι εκφράζει ο εμπρόθετος; Ποια η διαφορά από τοtrecentis post annis;

26. Να γράψετε τα αντικείμενα των ρημάτων του κειμένου και να ταξινομήσετετα ρήματα σε μονόπτωτα και δίπτωτα. Να συγκρίνετε τη σύνταξή τους μεαυτή των αντίστοιχων ρημάτων στα αρχαία Ελληνικά.

27. Να ξαναγράψετε το κείμενο εξαρτώντας όλα τα ρήματα (πλην του «erit»)από την πρόταση: Jupiter narrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η α-παρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο.

28. Aeneas bellum... Albam Longam muniet.: Να μετατραπούν τα ρήματα σεαπαρέμφατα εξαρτώμενα από το ρήμα «debeo».

29. Να καταγράψετε από τις λέξεις του κειμένου: α) αυτές που έχουν σημασιολογική και συγχρόνως ετυμολογική αντιστοιχία

με λέξεις της νέας Ελληνικής. β) αυτές των νέων ελληνικών που προέρχονται από τη Λατινική μέσω μιας

νεότερης ξένης γλώσσας.30. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:

α) Η σύζυγος του Ταρκυνίου ένα γιο θα γεννήσει, τον οποίον θα ονομάσει Σέξτο.β) Η Αφροδίτη θα αποθεώσει τον Αινεία και τον καταγόμενο απ’ αυτόν Καί-σαρα Αύγουστο.

γ) Ο Δίας αποκαλύπτει στην κόρη του τα σχέδιά του για το γιο της, τον Αινεία.δ) Ο Βιργίλιος διηγείται ότι μια λύκαινα ανέτρεφε τους γιους της Ίλιας, τονΡώμο και τον Ρωμύλο.

ε) Δεν επιτρέπεται στο Ρώμο να ονομάσει τους Ρωμαίους από το όνομά του.στ) Ο Καίσαρ Αύγουστος οφείλει να κλείσει τις πόρτες του Πολέμου και να απο-

καταστήσει τη βασιλεία του Κρόνου.

Page 112: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

112

31. Να μεταφράσετε στα νέα Ελληνικά: Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliamAquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hiomnes lingua, moribus, legibus inter se differunt. (Ιούλιος Καίσαρ, De belloGallico, Ι, 1, διασκευή).

32. Να γράψετε ένα αντίθετο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις και να σχη-ματίσετε με αυτά σύντομες προτάσεις στα λατινικά: ingens, claudo, do.

33. Να μεταφέρετε στα Λατινικά τις παρακάτω φράσεις.α) αποθεώνω: ................................................................................................β) τα τείχη του Άρη: .......................................................................................γ) υποδέχομαι στον ουρανό: ..........................................................................δ) ετοιμάζεται να διεξάγει πόλεμο: ................................................................ε) αποφασίζει να κλείσει τις πόρτες του πολέμου: ..........................................

στ) αυτοκτονούν από ντροπή: 24 .......................................................................34. Να συμπληρωθούν τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική

λειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται:α) feroces είναι ................. προσδ. στο ...............................β) mores είναι .................. στο ..........................................γ) tu είναι .................. στο ..........................................δ) Romulum, Remum είναι ........................ στο ....................................ε) lupa είναι ...................... στο ......................................

στ) Μartia είναι ............ προσδ. στο ....................................ζ) de nomine είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει

............................................................................η) Romanis είναι .................................. από το .....................θ) ab Iulo είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει

......................... από το .......................................ι) Belli είναι ................................ στο ............................

24 pudor, -oris = ντροπή

Page 113: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

113

2. Ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ασκήσεις του τύπου « Σωστό -Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) ιngens είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους;β) eis είναι δοτική ή αφαιρετική πληθυντικού;γ) moenia είναι ουδετέρου ή θηλυκού γένους;δ) feres είναι οριστ. ενεστώτα ή μέλλοντα;ε) post είναι επίρρημα ή πρόθεση;

στ) pariet είναι ρήμα γ΄ ή δ΄ συζυγίας;ζ) Romanis είναι δοτική ή αφαιρετική πληθυντικού;η) ut είναι πρόθεση ή επίρρημα;θ) Martia είναι κύριο όνομα ή επίθετο;ι) trecentos είναι αριθμητικό απόλυτο ή τακτικό;

2. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) in Italia: επρόθ. προσδ. τόπου.β) mores: έμμεσο αντικείμενο.γ) Aeneae: γενική κτητική.δ) post: επιρρηματικός προσδ. χρόνου.ε) filius: επεξήγηση.

στ) ab Iulo: επρόθ. προσδ. της καταγωγής.ζ) Βelli: γενική αντικειμενική.η) Romanis: αφαιρετική του χωρισμού.θ) Αeneam: αντικ. στο ενν. «acceperis».ι) filios: αντικείμ. στο «nutriet».

3. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Rex deorum hominumque providet fatum Aeneae.β) Aeneas in caelo Augustum accipiet. γ) Iulus, ab Aenea ortus, Albam Longam muniet.

Page 114: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

114

δ) Romulo appellare Romanos de suo nomine non licebit.ε) Augustus restituere Saturnium regnum constituet.

στ) Magnum imperium Romanis erit.

ΙΙ. Ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.Α Β

1) portas α) μετοχή2) mores β) αριθμητικό3) moenia γ) αντωνυμία4) caelum δ) ουδέτερο της γ΄ κλίσης5) Saturnium ε) ουδέτερο της β΄ κλίσης6) eis στ) αρσενικό της γ΄ κλίσης7) trecentos ζ) επίθετο της γ΄ κλίσης8) post η) πρόθεση9) appellabit θ) ουσιαστικό της α΄ κλίσης

10) ortus ι) επίθετοια) ρήμα

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήληπαίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.

Ger e ba tis α΄ πληθ. οριστικής ενεστώταimpon i nt β΄ πληθ. οριστικής παρατατικούtansfer e u nt β΄ πληθ. οριστικής ενεστώταnutri b ba mus γ΄ πληθ. οριστικής παρατατικούαppella tis γ΄ πληθ. οριστικής μέλλοντα.

Page 115: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

115

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει:

Α Β1) eis α) αντικείμενο στο «appellabit»2) postea β) αναφορική μετοχή3) filius γ) υποκείμενο4) quos δ) παράθεση5) suo ε) αντικείμενο στο «nutriet»6) imperium στ) επιρρηματικός προσδ. χρόνου7) ortus ζ) αντικείμενο στο «accipies»8) hunc η) επεξήγηση9) in caelo θ) έμμεσο αντικείμενο

10) Romanos ι) επιθετικός προσδιορισμόςια) εμπρόθετος προσδ. τόπου (στάση)

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄.Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:

Α Β1) lupa α) καλώ, ονομάζω2) caelum β) γεννώ3) mores γ) λύκαινα4) ingens δ) επιβάλλω5) appello ε) αποκαθιστώ6) contundo στ) ουρανός7) restituo ζ) ιδρύω8) pario η) πελώριος9) orior θ) ήθη, θεσμοί

10) impono ι) συντρίβωια) ανατέλλω, γίγνομαι

Page 116: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

116

5. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησηςΈνα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει.

Ερώτηση Απάντηση1) Ubi Aeneas bellum geret? α) Romulus.2) Quis Aenean ad caelum feret? β) Caesar Augustus.3) Quis Albam Longam muniet? γ) In Italia.4) Quando lupa Romulum et

Remum nutriet?δ) Saturnium regnum.

5) Quis urbi nomen dabit? ε) Filius Aeneae.6) Quid Augustus restituet? στ) Jupiter.7) Quis bellum componet 25 in

Italia?ζ) Filia Jovis, Venus.

η) Post trecentos annos.

ΙΙΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: condet, feres,muniet, appellabit, erit, restituet.

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

2. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: lupa, hunc,

ingens, trecentos, suo, martia, mores, ortus, duos, postea, post, ab, et, sine.Ουσιασ. Επίθετο Αντ/μία Αριθ/κό Μετοχή Επίρ/μα Πρόθεση Σύνδεσ.

25 Για τη σημασία της έκφρασης «bellum compono» βλ. Μάθ. ΧΙ του σχολικού εγχειριδίου.

Page 117: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

117

3. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: fine, annos, regnum, lupa, filius,mores, caelo, portas, nomine:A΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΒ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΓ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΠαρατη-ρήσεις

4. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:ονομαστικήενικού

αιτιατικήενικού

αφαιρετικήενικού

δοτικήπληθ.

αιτιατικήπληθ.

αφαιρετικήπληθ.

eisquos

tuhunc

suo 5. Να συμπληρώσετε τα κενά ακολουθώντας τα παραδείγματα:

cum + pello = compello cum + tundo = contundocum + ago = cogo cum + haereo = cohaereocum + loquor = colloquor cum + rumpo = corrumpoα) cum + traho = .............................................................................................β) cum + eo = ..................................................................................................γ) cum + clamo = .............................................................................................δ) cum + opto = ...............................................................................................ε) cum + capio = ..............................................................................................

στ) cum + loco = ................................................................................................ζ) cum + mitto = ..............................................................................................

η) cum + pono = .................................................................................................θ) cum + primo = ...............................................................................................ι) cum + verto = .................................................................................................ια) cum + teneo = ...............................................................................................ιβ) cum + laudo = ...............................................................................................

Page 118: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

118

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις

και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:α) Venus Aenean ad caelo feret.β) Aeneas populos feroces mores imponet.γ) Romulus Romanos de suo nomen appellabit.δ) Ille bellum ab Lavinium in Alba Longa transferet.ε) Caesarem Augustum post multis annis illa in caelum accipiet.

2. Nα τοποθετήσετε τις αφαιρετικές του κειμένου στους παρακάτω πίνακες α-νάλογα με το είδος τους και να γράψετε παραδείγματα αφαιρετικής από ταπροηγούμενα κείμενα.

ΠρόθεσηΕμπρόθετος που

δηλώνειΠαραδείγματα από

το μάθημα Χ Παραδείγματα από τα προηγούμενα1. ab καταγωγή π.χ. ab Iulo

απομάκρυνση π.χ. ab Lavinio2. cum τρόπο π.χ. cum lacrimis

συνοδεία π.χ. cum sociis3. de αναφορά π.χ. de incolis

από τόπου κίνηση π.χ. de collibusπροέλευση π.χ. de nomine

4. ex διηρημένο όλο π.χ. ex quibusαιτία π.χ. ex annis

5. in στάση σε τόπο π.χ. in terraκατάσταση π.χ. in suppliciisχρόνο π.χ. in bello

6. pro παραβολή, ομοιό-τητα

7. sine εξαίρεση, τρόπος π.χ. sine mente

Επιρρηματικός Προσδιορισμός

Τόπου Χρόνου Μέσου Οργάν. Τρόπου Αιτίας Αναφορ.Neapoli annis verbis cultro audacia forma iustitia

Page 119: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

119

3. Να συμπληρώσετε τα κενά ακολουθώντας τα παραδείγματα και να χρησιμο-ποιήσετε τις σύνθετες λέξεις (β, γ, δ, η, θ, ιβ), που γράψατε, σε ρηματικά ήλεκτικά σύνολα.ad + cedo accedoad + fero afferoad + gradior aggrediorin + ludo illudoin + mitto immittoin + rideo irrideoin + pendo impendoα) ad + cado = ..................................................................................................β) ad + duco= ......................................... π.χ. ..................................................γ) in + pono = ........................................ π.χ. ..................................................δ) in + mortalis = .................................. π.χ. ..................................................ε) in + repo = ...................................................................................................

στ) in + laboro= .................................................................................................ζ) ad + facio = .................................................................................................η) ad + capio = ...................................... π.χ. ..................................................θ) in + porto = ....................................... π.χ. ..................................................ι) in + maturus = ..............................................................................................

ια) in + ruo = ......................................................................................................ιβ) in + lex = ............................................. π.χ. ..................................................

Page 120: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

120

MAΘHMA XI LECTIO UNDECIMA

H PΩMH KAI H KAPXHΔONA

ΠAPAΔEIΓMATA EPΩTHΣEΩN-AΣKHΣEΩN1. Eρωτήσεις-ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Tων κυρίων ονομάτων του κειμένου να γραφεί η ονομαστική, γενική και

αφαιρετική πτώση.2. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην α-

ντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους.4. Nα γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς των τριτοκλίτων

ουσιαστικών που σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού με κατάληξη «-ium».5. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις (εφόσον υπάρχουν) του άλλου αριθμού.6. omnes gentes: Nα κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.7. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του

άλλου αριθμού και στα τρία γένη εφόσον αυτό είναι δυνατόν.8. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-

λου αριθμού στο χρόνο, στην έγκλιση και στη φωνή που βρίσκονται.9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της 1ης συζυγίας του κειμένου στο πρώτο και

στο δεύτερο πρόσωπο και των δύο αριθμών της οριστικής του μέλλοντα ε-νεργητικής φωνής.

10. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της 2ης συζυγίας του κειμένου στο αντίστοιχοπρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα ενερ-γητικής φωνής.

11. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της 4ης συζυγίας του κειμένου στο αντίστοιχοπρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα ενεργητι-κής φωνής.

12. Nα γραφούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου στην ενερ-γητική φωνή.

13. Nα γραφούν ολογράφως οι αριθμοί: VI, XIV, XX.

Page 121: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

121

14. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) expugnavit, superavit, dimicavit, profligavit, delevit, reportavit, comple-

vit, revocavit.β) genti, cladi, duci, vi, agri.γ) annum, elephantum, populum, agrum, pavidum, eum.δ) delere, complere, admonere, placere, seiungere, componere.ε) reportaverunt, audiverunt, superaverunt, expediverunt, dimicaverunt,

expugnaverunt.στ) superatum, expugnatum, auditum, profligatum, revocatum, reportatum,

compositum.ζ) Carthaginiensis, Cannensis, omnis, insidiis.

15. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στο χρόνο και στην έγκλιση πουβρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιό-δους εκείνες που δεν είναι δυνατόν να τροποποιηθούν ή αν τροποποιηθούνδεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Dux Romanorum copias barbarorum profligavit.β) Alpes Italiam ab Gallia seiungunt.γ) Hic viginti annos in Gallia complevit.δ) Milites ex insidiis hostium se expediunt.ε) Hic cum hostibus dimicavit et copias eorum profligavit.

στ) Vos pavidi magnam cladem audivistis.ζ) Frustra cum Carthaginiensibus bellum componere cupivit.η) Illi magnam victoriam reportavere.θ) Hannibal Saguntum vi expugnavit.ι) Nos Hannibalem cum elephantis Alpes transire audimus.

ια) Frustra bellum componere cupivimus.ιβ) Tu copias revocavisti in Africam.

Page 122: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

122

16. Nα μεταφέρετε το ρήμα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρακει-μένου ενεργητικής φωνής, εφόσον αυτό είναι νοηματικώς δυνατόν:α) Ille copias barbarorum superabit.β) Alpes Italiam ab Gallia seiungunt.γ) Milites ex insidiis hostium se expediunt.δ) Hi cum hostibus dimicabant et copias eorum profligabant.ε) Nos hostem cum elephantis montes transire audimus.

στ) Denique Romani victoriam reportabunt.ζ) Tu sex annos in Italia complebis.η) Pavidus dux hostium copias suas revocat.θ) Hannibal dux Carthaginiensium erat.ι) Nos amici sumus.

17. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην την θίξετε:α) Hannibal barbaros gentes bello superavit.β) Populus magnam cladem pavidus audit.γ) Hannibal in Hispania cum multis gentis dimicavit.δ) Magnum mons Galliam ab Italia seiungit.ε) Milites ex insidiis hostium se expedivit.

στ) Frustra ego illum bellum componere cupivi.ζ) Romani copias suos revocant in Italia.η) Duces pavidus caedem audiverunt.θ) Nostri milites cum hostis dimicavere.ι) Nos pavidi audivimus hostes delere agros nostros.

18. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν παρέχουν αποδε-κτό νόημα.α) Montes duos populos seiungunt.β) Cum hoste dimicavit et eum profligavit.γ) Ille omnes gentes superavit.δ) Nos bellum componere non possumus.

Page 123: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

123

ε) Carthaginienses in Africam Hannibalem revocavere.στ) Frustra rex bella componere cupivit.ζ) Magnam cladem pavidi audivimus.η) Ex magno periculo se expediverunt.θ) Ibi quattuordecim annos complevit.ι) Cum gentibus barbaris dimicavistis et victorias reportavistis.

ια) Claros duces superavit et magnas urbes expugnavit.ιβ) Tu populos feroces profligavisti.

19. Nα εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσ-διορισμούς του κειμένου.

20. Nα εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους ετερόπτωτους ονοματικούς προσ-διορισμούς του κειμένου.

21. Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε αφαι-ρετική πτώση.

22. Nα εντοπίσετε τους κλιτούς τύπους που βρίσκονται σε αιτιατική και ναδικαιολογήσετε την πτώση τους.

23. Nα προσδιορίσετε το είδος του απαρεμφάτου του κειμένου και να δικαιολο-γήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκεται. Nα δικαιολογήσετε την πτώση τουυποκειμένου του.

24. Nα δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς των χρονικών προτά-σεων του κειμένου.26

25. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξήτους.

26. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-κτικό τους ρόλο.

27. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση μεαντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας).

28. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά:α) Όταν οι Pωμαίοι πληροφορήθηκαν την καταστροφή, θρήνησαν πολύ γιατην τύχη τους.

26 Ένας από τους επιμέρους διδακτικούς στόχους του Μαθ. ΧΙ είναι η διδασκαλία της έκφρασης

του προτερόχρονου στις χρονικές προτάσεις.

Page 124: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

124

β) Mόλις εκείνος βρέθηκε στη Γαλατία, οι κάτοικοι του ανήγγειλαν την μεγά-λη σφαγή.

γ) Aφού νίκησε στον πόλεμο πολλούς άγριους λαούς, διάβηκε στην Iταλία.δ) Mόλις συμπλήρωσε έξι χρόνια στην Iσπανία, οι Pωμαίοι τον ανακάλεσανστη Pώμη.

ε) Aφού κατέλαβαν με δόλο την πόλη, την κατέστρεψαν.στ) Όταν συμπλήρωσε είκοσι χρόνια ως εξόριστος στη χώρα του Πόντου, οι

Pωμαίοι αποφάσισαν να τον ανακαλέσουν στη Pώμη.ζ) Aφού έδωσε μάχη με τους κατοίκους και κέρδισε τη νίκη, κατέστρεψε τιςπόλεις και τους αγρούς τους.

29. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες απo-δεκτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύποκαι στην κατάλληλη θέση. Tα ρήματα να τεθούν σε οριστική παρακειμένουενεργητικής φωνής. Nα προσέξετε ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό:α) dimico, Romani, apud, Carthaginienses, cum, Cannae.β) compleo, in, ille, annus, Hispania, multus.γ) bellum, gens, ferox, Scipio, supero.δ) vis, urbs, Hannibal, expugno.ε) pavidus, magnus, clades, Xerxes, audio.

30. Nα μελετήσετε τα παρακάτω παραδείγματα και να επισημάνετε τη σημασιο-λογική διαφορά ανάμεσα στην αφαιρετική «bello» και στην εμπρόθετη α-φαιρετική «in bello»:α) In bello pericula audacia propulsabant. (βλ. Mάθ. IV)β) Omnes gentes Hispaniae bello superavit. (βλ. Mάθ. XI)

31. Nα εντοπίσετε τη σημασιολογική διαφορά μεταξύ των δύο περιόδων τηςκάθε ομάδας:Ι. α) Postquam quattuordecim annos in Italia complevit, Carthaginienses

eum in Africam revocaverunt.β) Ubi quattuordecim annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in

Africam revocaverunt.ΙΙ. α) Postquam Alpes transiit, cum Romanis dimicavit.

β) Ubi Alpes transiit, cum Romanis dimicavit.

Page 125: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

125

2. Eρωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουI. Συμπλήρωση κενών1. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε-θούν σε οριστική παρακειμένου. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναινοηματικώς αποδεκτές:α) Hannibal dux Carthaginiensis ................. . Vicesimo sexto anno ...............

suae omnes gentes Hispaniae .................... superavit. (bellum, sum, vita)β) Postquam Carthaginienses Saguntum vi ....................., cum .....................

in ........................ ...................... . (elephas, expugno, Italia, transeo)γ) Milites nostri ex ............................. hostium se ................................

(expedio, insidiae)δ) Milites copias ............................ ................................... et .........................

(profligo, hostis, deleo)ε) Apud Ticinum copiae Carthaginiensium ........................ Romanorum

............................... et magnam victoriam .................................... (copiae,profligo, reporto)

στ) Vos .......................... .............................. cladem ......................................(magnus, pavidus, audio)

ζ) Ubi rex hostium ............................... ............................., pavidus revocavitcopias suas. (audio, clades)

η) Frustra Carthaginienses victoriam .............................. ............................(reporto, cupio)

θ) Scipio copias Carthaginiensium ...................... et victoriam ......................(reporto, supero)

ι) Romulum et Remum lupa ................................. . Romulus de suo nomineRomanos ................................. (appello, nutrio)

ια) Ubi.............................. hostes adventare ................................, cum eis................................. ............................. (audio, paro, Hannibal, dimico)

ιβ) Postquam hostes de collibus ..........................., .......................... militum.............................. (advolo, caedes, perpetro)

Page 126: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

126

2. Nα συμπληρώσετε στις παρακάτω χρονικές προτάσεις τoν χρονικό σύνδεσμο«postquam» ή «ubi» που λείπει:α) ........................... bello superavit omnes gentes Hispaniae, Aples transiit.β) ........................ populus cladem audivit, terror animos omnium occupavit.γ) ........................... speculatores hostes prope esse nuntiaverunt, milites

arma ceperunt.δ) ........................... copias hostium profligavit, urbes eorum delevit.ε) ........................... ex insidiis hostium se expedivit, cum eis dimicavit et eos

profligavit.

II. Eρωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «σωστό-λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Ex insidiis hostium me expedivi.β) Ex insidiis hostis me expedivi.γ) Ex insidiis hostium te expedivisti.δ) Ex insidiis hostis se expedivere. ε) Ex insidiis hostium se expedivit.

στ) Hannibal cum elephantibus Alpes transiit. ζ) Romani illum in Romam revocaverunt. η) Carthaginienses Hannibalem in Africam revocavere.θ) Ibi Hannibal complevi quattuor annos.ι) Vos pavidos audivisti Cannensem cladem.

ια) Hannibal cum omnibus gentibus dimicavit et eos superavit. ιβ) Hannibal Alpes cum elephantis transire paravit.

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Carthaginienses et Romani amici fuere.β) Romani cladem copiarum suarum apud Cannas

pavidi audiverunt.

Page 127: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

127

γ) Alpes Galliam ab Italia seiungunt. δ) Hannibal viginti annos in Italia complevit. ε) Hannibal cum P. Scipione dimicavit et

victoriam reportavit. στ) Fabius Maximus ex insidiis Hannibalis se expedivit. ζ) Hannibal quattuordecim annos natus omnes gentes

Hispaniae bello superavit.η) Apud Zamam Scipio cum Hannibale dimicavit et

victoriam reportavit. θ) Apud Cannas Hannibal copias Romanorum delevit. ι) Hannibal sex et viginti annos natus Saguntum vi

expugnavit. ια) Hannibal Alpes cum elephantis transiit. ιβ) Romani Saguntum vi expugnaverunt.

III. Eρωτήσεις - Aσκήσεις πολλαπλής επιλογής1. H έκφραση «se expedivit» σημαίνει:

α) απελευθερώνω.β) ξεφεύγω. γ) γλυτώνω.δ) απελευθέρωσε. ε) κατέφυγε.

στ) ξέφυγε.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. O τύπος «bello» στην πρώτη περίοδο του κειμένου συντακτικώς είναι:α) αφαιρετική του μέσου. β) αφαιρετική του τρόπου. γ) αφαιρετική του χρόνου. δ) αφαιρετική της ιδιότητας. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 128: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

128

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα

της αντίστοιχης απάντησης. Tέσσερις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Eratne Hannibal dux Carthaginiensis

an Romanus?α) Galliam ab Hispania.

2) Quas terras Alpes seiungunt? β) Cum P. Scipione.3) Quocum Hannibal apud Zamam

dimicavit?γ) Galliam et Italiam.

4) Cuius ex insidiis Hannibal in agroFalerno se expedivit?

δ) Fabii Maximi.

5) Quot annos in Italia Hannibalcomplevit?

ε) Carthaginiensis.

6) Quis apud Cannas copiasRomanorum profligavit?

στ) P. Scipionis.

7) Quorum copias apud CannasCarthaginienses delevere?

ζ) Quattuordecim annos.

8) Erantne Carthaginienses et Romaniamici?

η) Quattuor et viginti annos.

θ) Hannibal.ι) Romanorum.ια) Certe.ιβ) Minime vero.

Page 129: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

129

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες πουδίνονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της α-ντίστοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες τωνοποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να συ-μπληρώσετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των οποίωνδεν δίδονται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει να συ-μπληρώσετε:

Α Β1) pavidus έθνος, λαός2) dimico απελευθερώνω3) supero αγωνίζομαι4) clades συμπληρώνω5) profligo μάταια6) compleo κατατροπώνω7) gens έντρομος8) frustra καταστροφή9) cupio ανακαλώ

10) revoco επιθυμώ11) dux διέρχομαι12) seiungo στρατηγός13) ........................... ..................................14) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοι-χης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίωνδεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) gentes κατηγορηματικός προσδιορισμός2) bello υποκείμενο3) pavidus παράθεση4) Fabii Maximi γενική αντικειμενική

Page 130: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

130

5) Hispaniae αφαιρετική του μέσου6) populus αντικείμενο αφαιρετική του τρόπου

κατηγορούμενο επιρρηματικό γενική υποκειμενική γενική κτητική

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν τέσσερις περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδονται οιαντίστοιχες στα Λατινικά.

Α Β1) Ille septem et viginti annos natus Έντρομοι οι Pωμαίοι πληροφορή-

omnes hostes bello superavit. θηκαν τη μεγάλη καταστροφή.2) Hannibal, filius Hamilcaris, Aπό την ενέδρα των Pωμαίων

clarus dux Carthaginiensis fuit. οι Kαρχηδόνιοι ξέφυγαν.3) Ex insidiis Romanorum Cartha- Eκείνος σε ηλικία είκοσι έξι χρονών

ginienses se expediverunt. όλους τους εχθρούς νίκησε στονπόλεμο.

4) Urbes vi expugnavit et copias O Aννίβας, ο γιος του Aμίλκα,gentium ferocium profligavit. υπήρξε ένδοξος στρατηγός

των Kαρχηδονίων.5) Alpes, quas Hannibal cum ele- Πόλεις κυρίευσε με τη βία, και

phantis transiit, seiungunt στρατιωτικές δυνάμεις άγριωνGalliam ab Italia. εθνών κατατρόπωσε.

6) Romani pavidi magnam caedem Oι Άλπεις, τις οποίες ο Aννίβαςaudiverunt. με ελέφαντες πέρασε, χωρίζουν

τη Γαλατία από την Iταλία.7) Illi cum hostibus ferocibus dimi- Eκείνοι με άγριους εχθρούς

cavere et eos superavere. αγωνίστηκαν και τους νίκησαν.8) Illi cum multis hostibus ferocibus Eκείνοι με πολλούς άγριους εχθρούς

dimicavere et victoriam αγωνίστηκαν και κέρδισαν τη νίκη.reportaverunt. Έντρομοι οι Pωμαίοι πληροφο-

ρήθηκαν τη μεγάλη σφαγή.

Page 131: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

131

O Aννίβας, ο γιος του Aμίλκα, υπήρ-ξε ένδοξος Kαρχηδόνιος στρατηγός.Πόλεις κυρίευσε με πόλεμο, καιστρατιωτικές δυνάμεις άγριωνεθνών συνέτριψε.

Eκείνος σε ηλικία είκοσι επτάετών νίκησε στον πόλεμο όλουςτους εχθρούς.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω περίοδοι ευσταθούν συντακτικώς και να ση-

μειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο. Να δικαιολογήσετε την επιλογήσας στην περίπτωση που θεωρείτε κάτι εσφαλμένο:

Σωστό Λάθοςα) Hannibal bellum cum hostibus componere cupivit.β) Romani pavidi magnam cladem copiarum suorum

audivere.γ) Carthaginienses copias Romanas profligavit et delevit.δ) Romani ducem in Italia revocaverunt.ε) Apud Cannas Carthaginienses cum copiis

Romanis dimicavisti et victoriam reportavisti.στ) Alpes Italiam et Galliam seiungunt.ζ) Carthaginienses pavidus cladem suum apud

Zamam et victoriam Romanorum audivere.η) Ille trecenti annos in Africam complevit.θ) P. Scipio, qui Hannibalem bello superavit,

vir clarus fuit.ι) Romani P. Scipionem appellavere Africanus.

Page 132: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

132

2. H λέξη «elephantis» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού «elephantus».β) αφαιρετική πληθυντικού του ουσιαστικού «elephantus».γ) γενική ενικού του ουσιαστικού «elephas».Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά να τε-θούν σε χρόνο παρακείμενο. Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονομάτωνκαθώς και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Nα προσέξετε ώστε οιπροτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Romani P. Scipionem post ....................... apud Zamam Africanum

....................... (appello, victoria)β) ........................... copiarum Romanorum apud Cannas ......................

............................. (clades, sum, magnus)γ) Romani apud Zamam Carthaginienses ........................... . Victoria

Scipionis .............. ................... (supero, clarus, sum)δ) P. Scipio apud Zamam bello copias Carthaginiensium ........................... et

............ delevit. (profligo, is)ε) Hannibal frustra .................... victoriam ....................; Romani copias

.................... superaverunt. (reporto, cupio, is)στ) Postquam P. Scipio in ............................ transiit, cum ........................ apud

Zamam dimicavit et victoriam ......................... (Africa, reporto, Hannibal)ζ) P. Scipio Carthaginienses superavit et patriam suam ex ...................

.......................... ........................ (libero, periculum, magnus)η) In magno periculo Roma ...................., ubi Hannibal in ...................

.............................. (Italia, sum, transeo).θ) ................... cives Romae cladem Cannensem, qua Hannibal copias

................... delevit, ................... (pavidus, audio, is)ι) ................... cum ................... ................... transiit. (pontus, socius, suus)

Page 133: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

133

ΜΑΘΗΜΑ XII LECTIO DUODECIMA

Ο ΥΠΑΤΟΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣΚΑΙ ΤΟ ΣΚΥΛΑΚΙ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να εντοπίσετε τα πρωτόκλιτα κύρια ονόματα του κειμένου και να γράψετε

την ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού αριθμού. Τι παρατηρείτε;2. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. filiola<filia: Να καταγράψετε τις συνηθέστερες υποκοριστικές καταλήξεις

των ουσιαστικών της Λατινικής και της αρχαίας Ελληνικής. Να δώσετε πα-ραδείγματα.27

4. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ουσιαστικά ουδετέρου γένουςστην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.

5. vesperum: Σύμφωνα με ποια κατηγορία σχηματίζει τις πτώσεις του το ου-σιαστικό;

6. Να γράψετε τα παρεπόμενα28 για καθεμιά από τις αντωνυμίες του κειμένουτων αντωνυμιών του κειμένου.

7. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση τουάλλου αριθμού και στα τρία γένη.

8. Να μεταφερθούν τα ρήματα της πρώτης και δεύτερης συζυγίας του κειμένουστο πρώτο και στο δεύτερο πρόσωπο και των δύο αριθμών της οριστικήςτου ενεστώτα και μέλλοντα.

9. Nα δείξετε τον διαφορετικό σχηματισμό του παρακειμένου των ρημάτων τηςτρίτης συζυγίας: dico, curro, animadverto και peto.29

27 -lus-la-lum, (-ulus, -ula, -ulum, -olus, -ola, -olum, -culus-cula-culum, και σπανιότερα -illus,

-illa, -illum.(Bλ. Α. Τζαρτζάνου, Λατινική γραμματική, § 111, 2, ε). Οι πιο συνηθισμένες υποκο-ριστικές καταλήξεις στα αρχαία ελληνικά είναι: -άριον, -ιον, -ίδιον, -ίς, -ίσκος, -ίσκη, -ύδριον,-ύλλιον (Βλ. Μ. Οικονόμου, Γραμματική της αρχαίας Ελληνικής, § 384).

28 Πτώση, γένος, αριθμός και κλίση λέγονται με μία λέξη παρεπόμενα (ή συνακόλουθα) τωνπτωτικών.

29 Βλ. σχολ. εγχειρίδιο, σ. 99.

Page 134: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

134

10. Persa periit: Nα κλίνετε την πρόταση στον ενικό και πληθυντικό με το ρήμαστην οριστική του ενεστώτα.

11. Omen accipio: Να κλίνετε την πρόταση με το ρήμα στην οριστική του πα-ρακειμένου.

12. rediit: Ποιες ανωμαλίες παρουσιάζει το ρήμα όσον αφορά και τα ρηματικάθέματά του και τους διάφορους τύπους του;30

13. Σε ποιες περιπτώσεις οι ρηματικοί τύποι που σχηματίζονται από το χρονικόθέμα παρακειμένου με χαρακτήρα -v- αποβάλλουν το -v-; Σε ποια πρόσωπατο -v- παθαίνει συγκοπή χωρίς συναίρεση;31

14. inquit: Το ρήμα χρησιμοποιείται μόνο παρενθετικά. Να καταγράψετε τουςτύπους του ρήματος που είναι εύχρηστοι;

15. Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam: Να ξανα-γράψετε τις προτάσεις μεταφέροντας τα ρήματα στο ίδιο πρόσωπο της ορι-στικής του ενεστώτα, του παρατατικού και του μέλλοντα.

16. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.17. Pater filio et filiae osculum dedit: Να γράψετε την παραπάνω περίοδο μετα-

φέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό.32

18. Να υπογραμμίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα προσηγορικά ουσιαστικάόλων των κλίσεων και να γράψετε τη γενική του πληθυντικού αριθμού.α) Studium33 imperii et gloriae saepe impulit34 Romanos ad bellum.β) Cum multis populis Romani bellaverunt.γ) Romani armis Graeciam occupaverunt.δ) Graeci victorem ferocem ingenio et litteris vicerunt35.ε) Exercitationes36 corporis Romani multum amabant.

30 Το ρήμα eo έχει δύο ρηματικά θέματα: e (μπροστά από τα φωνήεντα a, o, u) και i (μπροστά από

σύμφωνο ή i).31 Το -v- αποβάλλεται όταν ύστερα από τη συλλαβή -ve- ή -vi- ακολουθεί στην κατάληξη r- ή s-.

Μετά την αποβολή του -v- τα φωνήεντα που συναντώνται συναιρούνται (εκτός από τα i + e).π.χ. existimasset < existimavisset. Στο α΄ και γ΄ ενικό το -v- παθαίνει συγκοπή χωρίς συναίρεση,π.χ. redii και rediit, perii και periit, petivi (petii) και petivit και petiit κ.τ.λ.

32 Υπενθυμίζουμε τον διαφορετικό σχηματισμό της δοτικής και αφαιρετικής πληθ. του filia, ότανπρόκειται να γίνει διάκριση από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις του αρσενικού δευτερόκλιτουfilius.

33 studium, -i = ο ζήλος34 impello, 3 = ωθώ35 vinco, 3 = νικώ36 exercitatio, - onis (θηλ.) = η άσκηση

Page 135: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

135

19. Να υπογραμμίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα ρήματα της α΄ και γ΄ συζυ-γίας και να τα γράψετε στο ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα καιτου παρακειμένου:α) Optimi37 athletae Graeciae in ludis solemnibus38 certabant.β) Victores lauream39 coronam accipiebant.γ) Illorum ludorum memoria adhuc40 vivit.δ) Romani spectacula41 amabant.ε) Pueri variis42 exercitationibus eorum corpora confirmabant.

στ) Sic fortes milites evadebant.43

20. Οι παρακάτω ρηματικοί τύποι να μεταφερθούν στο β΄ πληθυντικό πρόσωποτης οριστικής του παρατατικού και του παρακειμένου:α) rediit: ............................................................................................................β) est: ................................................................................................................γ) respondit: ......................................................................................................δ) perierat: ........................................................................................................ε) dixit: ..............................................................................................................

στ) praesumpsit: .................................................................................................21. ut domum ad vesperum rediit: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας

πρότασης και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς της44.22. Να αναγνωρίσετε τις ευθείες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου. Να

δηλώσετε αν είναι ολικής ή μερικής αγνοίας.45

23. animadvertit eam esse tristiculam: Τι έχετε να παρατηρήσετε όσον αφοράτην πτώση του υποκειμένου του ειδικού απαρεμφάτου;

37 optimus, -a, - um = ο άριστος 38 ludi solemnes = πανηγυρικοί αγώνες 39 laureus, -a, -um = δάφνινος 40 adhuc = μέχρι τώρα 41 spectaculum, -i = τo θέαμα 42 varius, -a, -um = ποικίλoς 43 evado, -si, -sum, - ere, 3 = αποβαίνω 44 Οι μαθητές, ήδη από το Μάθ. X, γνωρίζουν τις χρονικές προτάσεις που δηλώνουν το «προτερό-

χρονο». «Σύγχρονο» και «υστερόχρονο» θα διδαχτούν αναλυτικότερα στο Μάθ. XXXVIII. 45 Η αναλυτική διδασκαλία των ερωτηματικών προτάσεων δεν εμπεριέχεται στη διδακτέα και

εξεταστέα ύλη της Β΄ Λυκείου. Ζητάμε απλώς αναγνώριση.

Page 136: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

136

24. Mi pater, Persa periit: Να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την απότο ρήμα «illa respondit».

25. Omen accipio: Να ξαναγράψετε την πρόταση εξαρτώντας την από την έκ-φραση: «pater Tertiae dixit». Να προσέξετε τον λατινισμό του ειδικού απα-ρεμφάτου επί ταυτοπροσωπίας.

26. Filiola eius Tertia ad complexum patris cucurrit. Pater filiae osculum deditsed animadvertit eam esse tristiculam. Να ξαναγράψετε τις προτάσεις εξαρ-τώντας τες από το «Cicero narrat» και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η α-παρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο.

27. Να αναγνωρίσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν οι εμπρόθετοιπροσδιορισμοί του κειμένου.

28. ad vesperum, cum Perse: Να ξαναγράψετε τους εμπρόθετους με διαφορετι-κή πρόθεση, να εκφράζεται όμως η ίδια επιρρηματική σχέση.46

29. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων του κειμένου που βρίσκο-νται σε δοτική πτώση και να τον δικαιολογήσετε.

30. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται:α) consuli είναι ............................ στο ............................β) bellum είναι ............................ στο ............................γ) rege είναι ............................ στο ............................δ) gerere είναι ............. απαρ. που λειτουργεί ως ..........

................................. στο ................................ε) domum είναι ............................ προσδιορισμός, που

δηλώνει ......................................................... στ) eius είναι γενική ..................... από το ....................ζ) parvula είναι ............................ στο ............................

λόγω του .......................................η) eam είναι ............... στο .................. λόγω ...............θ) filiae είναι…………..αντικ. στο…………………….

46 Αd vesperum, sub vesperum, circa vesperum (όλες αυτές οι προθέσεις δηλώνουν το «περίπου»,

όταν πρόκειται για χρονική υποδιαίρεση)· οι εμπρόθετοι cum + αφαιρετική, adversus + αιτιατι-κή, contra + αιτιατική εκφράζουν την εχθρική διάθεση.

Page 137: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

137

ι) nomine είναι αφαιρετική της .................... στο .............. ια) mea είναι ....................... προσδ. στο ................... ιβ) multum είναι επιρρηματικός προσδ. του ....................... ιγ) triumphi είναι γενική ...................... από το .................... ιδ) animo είναι αφαιρετική του .............. από το .............. ιε) Cur tristis es? είναι ............................ ερωτηματική πρόταση,

............................ αγνοίας, εισάγεται με ...........

............... και εκφέρεται με ............................,εκφράζει ............................

31. vesperum, dedit, triumphus, patris: Nα δείξετε τη σημασιολογική και ετυμο-λογική αντιστοιχία των λέξεων με τα Ελληνικά.47

32. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις«φουρτούνα», «κούρσα» και «κόμπλεξ»;

33. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:α) Ποιος ήταν ο Αιμίλιος Παύλος;β) Ο Αιμίλιος Παύλος είχε μια κόρη, την Τέρτια, η οποία ήταν τότε πολύ μι-κρούλα.

γ) Η Τέρτια ήταν λίγο θλιμμένη διότι (quod ή quia) το σκυλάκι της είχε πεθά-νει.

δ) Μόλις το άκουσε ο πατέρας της, είπε: «Αυτό, που είπες, είναι οιωνός γιαμένα».

ε) Του έλαχε να προγευτεί την ελπίδα ενός θριάμβου. στ) Εν ονόματι του νόμου.48

ζ) Το όνομα είναι οιωνός.49

34. Να μεταφράσετε στα νέα Ελληνικά:Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M.

Messala et M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniura-tionem nobilitatis fecit et civitati persuasit, ut de finibus suis cum

47 Βλ. υποσ. 5. 48 Ιn nomine legis. 49 Νomen est omen.

Page 138: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

138

omnibus copiis exirent: perfacile esse, cum virtute omnibus praestarent,totius Galliae imperio potiri.50

(C. Iulius Caesar, De bello Gallico, I, 2)Λεξιλόγιο

longe (+ υπερθετικός) = κατά πολύnobilis, -e = ευγενήςdives, -itis = πλούσιοςcupiditas, -atis = επιθυμίαconiuratio, -onis = συνωμοσίαnobilitas, -atis = ευγενής καταγωγήinduco, -xi, -ctum, -ere, 3 = προτρέπωpersuadeo, -si, -sum, -ere, 2 (+ βουλητική πρόταση) = πείθω ναexeo, -ii (ivi) , -itum, -ire = εξέρχομαιperfacilis, -e = πανεύκολοςpraesto, -stiti, -statum (-stitum), -are, 1 = προΐσταμαι, υπερέχωtotus, -a, -um = ολόκληροςpotior, -itus sum, -iri, 4 (αποθετικό) = καταλαμβάνω, κατέχω

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) consuli είναι δοτική ή αφαιρετική ενικού ;β) bellum είναι αρσενικό ή ουδέτερο της β΄ κλίσης;γ) ut είναι πρόθεση ή σύνδεσμος;δ) filiae είναι γενική ή δοτική ενικού;ε) quid είναι ουσιαστική ή επιθετική αντωνυμία;

στ) mea είναι ονομαστική ή κλητική ενικού;ζ) tristis είναι αρσενικού ή θηλυκού γένους;

50 Μετάφραση: Μεταξύ των Ελβετών ο Οργετόριγας υπήρξε κατά πολύ επιφανέστατος και πλουσιό-

τατος. Αυτός, όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Μεσσάλας και ο Μάρκος Πείσων, παρασύρθηκε απότην επιθυμία της αρχής, οργάνωσε συνωμοσία των ευγενών και έπεισε τους πολίτες να βγουν έξωαπό τη χώρα τους με όλες τους τις στρατιωτικές δυνάμεις. Έλεγε πως ήταν πολύ εύκολο, επειδήυπερείχαν από όλους στην ανδρεία, να καταλάβουν την εξουσία ολόκληρης της Γαλατίας.

Page 139: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

139

η) respondit είναι ενεστώτας ή παρακείμενος;θ) eo είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους;ι) animadvertit είναι ενεστώτας ή παρακείμενος;

2. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) consuli: επεξήγηση στο «L. Aemilio Paulo».β) cum Perse: εμπρόθ. προσδ. της συνοδείας.γ) rege: παράθεση στο «Perse».δ) eius: γενική κτητική.ε) filiae: άμεσο αντικ. στο «dedit».

στ) esse: ειδικό απαρ. αντικ. στο «animadvertit».ζ) tristis: υποκ. στο «es».η) quid: αντικείμενο στο «accidit».θ) nomine: αφαιρετική της αναφοράς.ι) ex dicto: εμπρόθ. της αιτίας.

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) L. Aemilius Paulus bellum componit cum Perse.β) Perseus periit.γ) Tertia tristicula est,quia pater suus periit.δ) Filia canem habebat, cui nomen Persa erat.ε) Fortuitum dictum filiae omen fuit.

στ) Pater filiae osculum dedit.

Page 140: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

140

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.Α Β

1) bellum α) ουσ. αρσενικό της β΄ κλίσης2) rege β) ουσ. αρσενικό της δ΄ κλίσης3) vesperum γ) επίθετο της γ΄ κλίσης4) filiola δ) ουσ. θηλυκό της ε΄ κλίσης5) complexum ε) επίθετο της β΄ κλίσης6) tristis στ) ουσ. αρσενικό της γ΄ κλίσης7) omen ζ) ουσ. θηλυκό της α΄ κλίσης8) spem η) ουσ. θηλυκό της β΄ κλίσης9) fortuito θ) ουσ. ουδέτερο της β΄ κλίσης

10) domum ι) ουσ. θηλυκό της δ΄ κλίσης ια) ουσ. ουδέτερο της γ΄ κλίσης

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήληπαίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.Ger b ba nt α΄ πληθ. οριστικής παρατατικούresponde u isti β΄ πληθ. οριστικής μέλλονταrede i mus γ΄ πληθ. οριστικής ενεστώταpraesumps e b tis β΄ ενικό οριστικής παρακειμένουperi ba m α΄ ενικό οριστικής μέλλονταda o β΄ ενικό οριστικής παρατατικού

3. Nα συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει:

Α Β1) gerere α) επιρρ. προσδ. του χρόνου2) parvula β) υποκείμενο του ρήματος «est»3) osculum γ) επιρρ. προσδ. του ποσού4) tum δ) τελικό απαρ. αντικείμενο5) L Aemilio Paulo ε) κατηγορούμενο στο «quae»

Page 141: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

141

6) domum στ) υποκ. απαρεμφ. ετεροπροσωπία7) eam ζ) άμεσο αντικείμενο του «dedit»8) quid η) επιθετικός προσδιορισμός9) eo θ) υποκ. του απροσώπου «obtigit»

10) multum ι) επιρρ. της κίνησης σε τόπο ια) δοτική προσωπική

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄.Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:

Α Β1) praesumo α) αγκαλιά2) pereo β) τρέχω3) omen γ) φιλί4) complexus δ) λέγω5) iterum ε) συμβαίνει6) curro στ) επιστρέφω7) osculum ζ) προγεύομαι8) inquam η) μου λαχαίνει9) obtingit θ) οιωνός

10) redeo ι) για δεύτερη φοράια) πεθαίνω

5. Βάσει του κειμένου να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντί-στοιχης απάντησης. Ένα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quis bellum gerebat cum Perse? α) Persa.2) Quis tristicula est? β) Is consul est.3) Quis periit? γ) Perseus.4) Quid filiae pater dat? δ) «Omen accipio».5) Quid filiae pater dicit? ε) L. Aemilius Paulus.

Page 142: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

142

6) Utrum51 legatus an consulL. Aemilius Paulus erat?

στ) Osculum.

7) Quis erat rex Macedoniae, quocumAemilius Paulus bellum gessit?

ζ) «Persa periit»

η) Tertia.

ΙII. Συμπλήρωση κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: amabat, dedit,respondit, obtigit, cucurrit, rediit.Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: consuli, patris, filiae, catellus,nomine, dicto, animo.

A΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Β΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Γ΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

51 Ποιο από τα δύο;

Page 143: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

143

3. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:ονομαστικήενικού

αιτιατικήενικού

αφαιρετικήενικού

δοτικήπληθ.

αιτιατικήπληθ.

αφαιρετικήπληθ.

quaeeam

quidilla

eoquem

ΙV. Άσκηση κατάταξηςΝα εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: filiola, fortuito,eius, ex, quid, pater, mea, admodum, tristis, ad, sed, sic, cur, es, tum

ουσιαστικό επίθετο αντ/μία επίρρημα πρόθεση σύνδεσμος

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις

και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:α) Ut pater domo redit, invenit Tertiam tristem.

...................................................................................................................β) L. Aemilium Paulum bellum cum Persen regem gerere accidit.

...................................................................................................................γ) Cicero narrat pater ex fortuitum dictum spem praeclarum triumphum

animo praesumere....................................................................................................................

δ) Ubi Tertia patrem respondebat: “Persa periit”, pater eius dixit:«Omen accipio»....................................................................................................................

ε) Ut pater eam esse tristicula animadvertebat, filiam osculum dedit....................................................................................................................

Page 144: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

144

2. Να συμπληρώσετε τα κενά μεταφέροντας τη λέξη που δίνεται μέσα στηνπαρένθεση στον κατάλληλο τύπο και να δικαιολογήσετε την πτώση των ου-σιαστικών και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε.52

Ο θρίαμβος του Αιμίλιου Παύλου στη ΡώμηMilites divitissimi Persei dona in ............................. (navis)posuerunt et Aemilius Paulus cum exercitu in .............................(Italia) transiit. Romae per triduum triumphum egit53. Serviplurimas statuas, arma, ingentemque ........................ .....................(aurum et argentum) copiam ............................. (porto, παρατ.).Graeciae civitates quadringentas (CD)54 coronas aureas propter............................. (libertas) a Romanis datam miserant. Fortis-simae Aemilii ............................. (legio), deinde Perseus rex cum.................................... ...................................... (coniunx et liberi)per forum55 ............................. (eo, παρακ.). Imperator aurum etpecuniam in aerario56 posuit. Aemilius vero neque coronas nequepecuniam ................................ (domus) cepit; itaque pauper ethumilis ................................ (pereo, παρακ.), sed omnes cives eum............................. (amo, παρατ.) et ............................. (laudo, πα-ρατ.).

52 Σωστές απαντήσεις: in navibus, in Italiam, auri et argenti, portabant, propter libertatem, legio-

nes, cum coniuge et liberis, ierunt, domum, periit, amabant, laudabant. 53 Έκανε θρίαμβο τριών ημερών. 54 400. 55 Μέσω της αγοράς. 56 Στο δημόσιο ταμείο.

Page 145: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

145

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΙΙ LECTIO TERTIA DECIMA

ΠΩΣ H ΓNΩΣH NIKHΣE TH ΔEIΣIΔAIMONIA

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα αρσενικού γένους προσηγορικά ονόματα του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα θηλυκού γένους προσηγορικά ονόματα του

κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.4. Nα μεταφέρετε τα προσηγορικά ονόματα της τέταρτης κλίσης του κειμένου

στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.5. Nα κλιθεί και στους δύο αριθμούς το ουσιαστικό «domus».6. Tων προσηγορικών ουσιαστικών του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρε-

τική πτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.7. Tων δευτεροκλίτων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα

τρία γένη και στους δύο αριθμούς.8. Tων τριτοκλίτων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα

τρία γένη και στους δύο αριθμούς.9. Nα κλίνετε και στους δύο αριθμούς τα τριτόκλιτα επίθετα του κειμένου μαζί

με τα ουσιαστικά τα οποία προσδιορίζουν.10. Nα κλιθούν τα κύρια ονόματα του κειμένου. Aν κάποιο απαντά δύο φορές,

να κλιθεί μόνο μία φορά.11. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του

άλλου αριθμού και στα τρία γένη.12. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της 1ης συζυγίας του κειμένου στο πρώτο και

στο δεύτερο πρόσωπο και των δύο αριθμών της οριστικής του μέλλοντα καιτου παρακειμένου.

13. Nα μεταφερθούν τα ρήματα της 3ης συζυγίας του κειμένου, στο αντίστοιχοπρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα και παρατατικού.

Page 146: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

146

14. Nα αντικατασταθούν τα ρήματα του κειμένου στους χρόνους που έχετεδιδαχθεί.

15. Nα γραφούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου.16. Nα κλιθεί η οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου όλων των ρημάτων

του κειμένου.17. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινό

έχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) nocte, milite, arte, imperatore, rege, terrore.β) liberales, alacres, legiones, illustres.γ) regibus, militibus, exercitibus, motibus, statibus, metibus.δ) legatus, metus, exercitus, animus, status, motus, aditus.ε) defecerat, invaserat, amiserat, disputaverat, fuerat, miserat.

18. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στο χρόνο και στην έγκλιση πουβρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιό-δους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Hic bellum adversus Persen regem gerebat.β) Ille legatus Luci Aemili Pauli erat.γ) Serena nocte subito luna defecerat.δ) Ille metum exercitus Romani vicerat.ε) Imperator adversarios vincere potuit.

στ) Rex bellum adversus hostes gessit.ζ) Illa terrorem suum vincere potuerat.η) Exercitus fiduciam amiserat.θ) Legatus de caeli ratione disputavit.ι) Dux exercitum alacrem in pugnam misit.

ια) Tu fiduciam amisisti.ιβ) Nos legati in bello adversus Persen regem fueramus.

19. Nα ξαναγράψετε τα παραδείγματα, αφού μεταφέρετε τα ρήματα στην ορι-στική του ενεργητικού υπερσυντελίκου:

Page 147: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

147

α) Hi bellum adversus hostes gerebant.β) Ille legatus Luci Aemili Pauli erat.γ) Ille metum exercitus Romani vicit.δ) Ego metum vincere possum.ε) Vos pavidi cladem audivistis.στ) Imperator speculatores mittit.ζ) Legatus de caeli ratione disputavit.η) Terror ob repentinum monstrum animos militum invasit.θ) Tu fiduciam amisisti.ι) Nos legati in bello adversus Persen regem fuimus.

20. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές (να μην αντικαταστή-σετε λέξεις με άλλες λέξεις). Aν κάποια πρόταση είναι αποδεκτή, να μην τηνθίξετε:α) Gallus liberalibus artis aditum ad illustrem illam victoriam dederat.β) Dux milites alacris in pugna misit.γ) Ille bellum adversus Persen rege gesserat.δ) Serena nocte subito luna defecit.ε) Terror militibus ob repentinum monstrum occupaverat.

στ) Legatus de stellarum motu disputavit.ζ) Romani bella adversus populos feroces gesserat.η) Illa Pauliana victoria illusrte fuit.θ) Ubi milites repentinum monsrum viderunt, terror animos eorum invasit.ι) Exercitus Romanus alacris adversus hostes dimicaverat et eos vicerat.

21. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν παρέχουν αποδε-κτό νόημα.α) Ille de motibus stellarum disputavit.β) Milites alacres dimicaverant.γ) Hic de statu lunae disputavit.δ) Dux adversarium vincere potuit.

Page 148: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

148

ε) Hic bellum adversus reges gesserat. στ) Liberales artes Galli milites alacres in pugnam misere.ζ) Repentinum monstrum exercitum vincere potuit.η) Magistratus ministri legum sunt.θ) Speculator exercitus hostium adventare viderat.ι) Legionibus remanere in his locis imperaveramus.

22. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

23. Nα χαρακτηρισθούν οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

24. Nα αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε γενικήπτώση.

25. Nα χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι τύποι που βρίσκονται σε πτώση αιτιατι-κή και να δικαιολογήσετε την πτώση τους.

26. Nα προσδιορίσετε το είδος του μοναδικού απαρεμφάτου του κειμένου καινα δικαιολογήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκεται. Nα εντοπίσετε τo υπο-κείμενό τoυ και να δικαιολογήσετε την πτώση του.

27. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξήτους.

28. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-κτικό τους ρόλο.

29. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση μεαντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας).

30. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) O ύπαρχος του Aιμιλίου Παύλου μίλησε για τις κινήσεις των άστρων καιτης σελήνης.

β) O Σουλπίκιος Γάλλος διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα.γ) O αυτοκράτορας διεξήγαγε πόλεμο εναντίον αγρίων λαών και τους νίκησε.δ) Eπειδή οι στρατιώτες των εχθρών έχασαν την αυτοπεποίθησή τους, ο στρα-τός μας τους νίκησε.

ε) Eξαιτίας του φόβου, που κατέλαβε τις ψυχές των στρατιωτών, οι εχθροίκέρδισαν τη νίκη.

Page 149: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

149

31. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση. Tα ρήματα να τεθούν σε οριστική υπερσυντελίκου.Nα προσέξετε ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό:α) stella, legatus, de, disputo, motus.β) illustris, reporto, ille, victoria.γ) in, alacer, exercitus, mitto, pugna.δ) exercitus, fiducia, amitto, hostis.ε) adversus, exercitus, gero, noster, hostis, bellum.

32. Ποιοι είναι οι τρεις τύποι του ουσιαστικού «domus» που χρησιμοποιούνταιεπιρρηματικά και τι δηλώνει ο καθένας;

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενώνNα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κα-τάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σεοριστική υπερσυντελίκου. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματι-κώς αποδεκτές:

α) Imperator ................... ................... ................... sui in Belgis remanere................... (impero, tres, exercitus, legio)

β) Dux ................... ................... in Nerviis hiemare ................... (duo, iubeo,legio)

γ) Terror ................... militum ................... et fiduciam suam ...................(invado, amitto, animus)

δ) Exercitus Romanus bellum adversus gentes ................... ................... et................... profligaverat et ................... (ferox, is, gero, deleo)

ε) Sulpicius Gallus de stellarum lunaeque ................... disputavit et terror abanimis ................... defecit. (motus, miles)

στ) Quia exercitus ................... fiduciam ..................., exercitus Romanus................... ................... (adversarius, amitto, is, vinco)

Page 150: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

150

ζ) Ob ..................., qui ................... hostium invaserat, nostri milites................... ................... (terror, is, exercitus, vinco)

η) Alacrem exercitum ................... imperator misit in ................... et copiasadversariorum .................... (suus, pugna, profligo)

θ) ................... fiduciam amisimus, ubi sol57 defecit. Ob ................... terrornos ................... (monstrum, ego, occupo)

ι) Propter ................... lunae terror occupavit ..................., sed Gallus demonstro disputavit eoque ................... milites ................... in ...................misit. (modus, defectio58, exercitus, proelium59, alacer)

ια) Subito luna ................... et nos ob ................... monstrum fiduciam................... (deficio, amitto, is)

ιβ) Vos adversarios ..................., quia Gallus de repentino monsrto................... (disputo, vinco)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή ε-

σφαλμένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Terror militibus ob repentinum monstrum invaserat.β) Subito luna defecit et milites ob repentinum

monstrum terror occupavit.γ) Quia terror exercitum hostium invaserat, nostri eos

profligaverant.δ) Adversarii terrore, qui animos militum invaserat,

copias nostras vicerant.ε) Propter disputationem Galli de motibus stellarum

milites alacres cum hostibus dimicavere. στ) Dux ob frumenti inopia copias in hibernis multis

conlocaverat.

57 sol, -is (αρσ.) = ο ήλιος 58 defectio, -onis (θηλ.) = η έκλειψη 59 proelium, -i = η μάχη

Page 151: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

151

ζ) Hostes propter frumenti inopiam suas copiasrevocaverant.

η) Propter cladi milites lacrimas tenere non potuere.θ) Femina dolore se ipsum interfecit.ι) Milites disputatione Galli de motu stellarum

alacrem cum hostibus dimicaverunt.

2. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Lucius Aemilius Paulus bellum gessit adversus Persen.β) Quia sol defecerat, terror animos militum invaserat.γ) Metus propter defectionem lunae exercitum

Aemili Pauli invaserat.δ) Sulpicius Gallus metum exercitus Romani vincere potuit.ε) Ubi Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum

lunaeque statu ac motibus disputavit, milites fiduciamrecuperaverunt60.

στ) Sulpicius Gallus de motibus terrae disputavit.ζ) Gallus animum61 exercitus, qui fiduciam

amiserat, confirmavit62.η) Disputationes Galli metum exercitus vincere non

potuerant.θ) Terror animum Galli, legati Luci Aemili Pauli,

invaserat et fiduciam amiserat.ι) Liberales artes Persae aditum ad illustrem victoriam

dederunt.

60 recupero, 1 = ανακτώ 61 animus, -i = το φρόνημα 62 confirmo, 1 = ενισχύω

Page 152: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

152

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. O τύπος «exercitus» στην τελευταία περίοδο του κειμένου είναι:

α) ονομαστική ενικού. β) γενική ενικού. γ) κλητική ενικού. δ) ονομαστική πληθυντικού. ε) αιτιατική πληθυντικού. στ) κλητική πληθυντικού. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. H αφαιρετική «modo» του κειμένου δηλώνει:α) το μέσο. β) τον τρόπο. γ) την αιτία. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθή;α) Illustres illae victoriae nostri exercitus aditum

dedit ad recuperationem63 urbis.β) Illustris illa victoria nostri exercitus aditum

dederant ad recuperatione urbis.γ) Illustris illa victoria nostri exercitus aditum

dedit ad recuperationis urbis.δ) Illustres illae victoriae nostri exercitus aditus

dederat ad recuperationem urbis.ε) Illustris ille victoria nostri exercitus aditum

dedit ad recuperationes urbi. στ) Illustris illa victoria nostri exercitus aditum

dedit ad recuperationem urbis.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

63 recuperatio, -onis (θηλ.) = επανάκτηση

Page 153: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

153

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα

της αντίστοιχης απάντησης. Tέσσερις από τις προτάσεις που καταχωρίζονταιστη στήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quis Aemili Pauli in bello adversus

Persen legatus erat?α) Quia luna defecerat.

2) Adversus quem Aemilius Paulusbellum gerebat?

β) Adversus Hannibalem.

3) Cur terror animos militum invaseratet fiduciam ei amiserant?

γ) De caeli ratione, de stellarumlunaeque statu ac motibusdisputavit.

4) Quo modo Gallus vicerat metumexercitus Romani?

δ) Luna.

5) Utrum (= πότερον) luna defecerat an(= ή) sol?

ε) Minime.

6) Potuitne Gallus milites alacres inpugna mittere an non?

στ) Sol.

7) Fueratne Gallus legatus in belloadversus Persen an imperator?

ζ) Certe.

η) Quia cladem audiverant.θ) Adversus Persen.ι) Sulpicius Gallus.ια) Legatus.

Page 154: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

154

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δί-νονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τρεις σημασίες τωνοποίων δεν δίδονται οι αντίστοιχες λατινικές λέξεις, τις οποίες θα πρέπει νασυμπληρώσετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν τρεις λατινικές λέξεις των ο-ποίων δεν δίδονται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει νασυμπληρώσετε:

Α Β1) invado εμπιστοσύνη2) subito ξάστερος, καθαρός3) serenus αντίπαλος4) deficio πραγματεύομαι5) amitto στέλλω6) disputo νικώ7) alacer λαμπρός, ένδοξος8) aditus αιφνιδίως9) illustris φόβος

10) metus ύπαρχος11) vinco χάνομαι, παθαίνω έκλειψη12) adversarius είσοδος13) ........................... ..................................14) ........................... ..................................15) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοι-χης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τρεις όροι των οποίων δενδίδονται οι αντίστοιχες λέξεις.

Α Β1) legatus γενική αντικειμενική2) modo υποκείμενο3) regem γενική υποκειμενική

Page 155: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

155

4) stellarum αντικείμενο5) liberales κατηγορηματικός προσδιορισμός6) luna αφαιρετική του τρόπου7) vincere παράθεση

κατηγορούμενο επιθετικός προσδιορισμός αφαιρετική του μέσου

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν δύο περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδονται οι αντί-στοιχες στα Λατινικά.

Α Β1) Disputatio Sulpicii Galli de caeli Xάσαμε το ηθικό μας, όταν

ratione metum exercitus vicit. ακούσαμε για τη συντριβήτου στρατού μας.

2) Fiduciam amisimus, ubi de clade O στρατός πρόθυμος διάβηκεnostri exercitus audivimus. στη Γαλατία, έδωσε μάχη με

τους εχθρούς και κέρδισετη νίκη.

3) Exercitus alacer transierat in H πραγμάτευση του ΣουλπικίουGalliam, cum hostibus dimicaverat Γάλλου για τη φύση τουet victoriam reportaverat. ουρανού νίκησε το φόβο

του στρατού.4) In bello quod Aemilius Paulus O Γάλλος για φοβερό εκείνο

adversus Persen regem gessit, θέαμα μίλησε και εμψύχωσεexercitus Romanus adversarios vicit. τους στρατιώτες.

5) Gallus de illo repentino monstro Στον πόλεμο τον οποίο διεξή-disputavit et fiduciam militum γαγε ο Aιμίλιος Παύλος ενα-restituere potuit. ντίον του βασιλιά Περσέα,

ο Pωμαϊκός στρατός νίκησετους αντιπάλους.

Page 156: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

156

O Γάλλος για το ξαφνικό εκείνοφοβερό θέαμα πραγματεύθηκεκαι την αυτοπεποίθηση τωνστρατιωτών μπόρεσε νααποκαταστήσει.

H πραγμάτευση του ΣουλπικίουΓάλλου για τη φύση των αστέ-ρων και της σελήνης νίκησε τοφόβο του στρατού.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε την

επιλογή σας στην περίπτωση που θεωρείτε κάτι εσφαλμένο:Σωστό Λάθος

α) Ille bellum cum Perse regi gessit.β) Ille delictum punire paravit.γ) Gallus milites alacres in pugna misit.δ) Disputatio Galli victoriam exercitum Romanum dederat.ε) Nos ob repentimo monstro fiduciam amiseramus.

στ) Vos copias adversariorum vincere potuisti.ζ) Gallus aditum ad illustrem victoriam dedit.η) Milites nostri adversarios propulsaverat et vicerant.θ) Imperator cum gentibus ferocibus bellum gessit et

eos vicit.ι) Exercitus Romanus alacris in illam pugnam dimicaverat.

Page 157: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

157

2. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά των νατεθούν σε χρόνο υπερσυντέλικο. Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονο-μάτων καθώς και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Nα προσέξετεώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Imperator suos milites .................... esse ob repentinum monstrum

.................... (animadverto, pavidus)β) Imperator .................... erat, quia exercitum suum ....................

.................... videbat. (sum, pavidus, tristis)γ) Consuli bellum .................... cum Perse .................... obtigit. (gero, rex)δ) Ut luna defecit, exercitus, .................... terror ob .................... invasit,

fiduciam amisit. (qui, monstrum)ε) Ubi sol defecit, terror ......................... ............................. invasit, quia

monstrum ............................... funestum64 ............................. putaverunt.65

(animus, homo [στον πληθ.], omen, sum). στ) Milites pavidi ad Sulpicium Gallum ................... et de repentino monstro

eum ................... (interrogo, curro)ζ) Disputatio Galli de caeli ................... terrorem ................... ...................

(vinco, exercitus, ratio)η) Exercitus Romanus Alpes ..................., hostes ................... et victoriam

................... (propulso, reporto, transeo)θ) Vos ................... in ................... bello ................... et adversarios

................... ................... (pugno, ille, alacer, vinco)ι) Nos de illo monstro .................. et fiduciam virorum exercitus ..................

restituere ................... (disputo, noster, possum)

64 funestus, -a, -um = (επί οιωνών) κακός, απαίσιος 65 puto, 1 = νομίζω, θεωρώ

Page 158: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

158

ΜΑΘΗΜΑ XIV LECTIO QUARTA DECIMA

ΕΝΑ ΦΟΒΕΡΟ ΟΝΕΙΡΟ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ -ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις-ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να μεταφέρετε τα προσηγορικά ονόματα της γ΄ κλίσης στην αντίστοιχη

πτώση του άλλου αριθμού.2. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της ε΄ κλίσης και να γράψετε τις πλάγιες πτώ-

σεις στον ενικό αριθμό.3. Ποια ουσιαστικά της ε΄ κλίσης σχηματίζουν πλήρη πληθυντικό αριθμό; Να

γράψετε τις πλάγιες πτώσεις τους στον πληθυντικό αριθμό.4. Ποια ουσιαστικά της ε΄ κλίσης συναντώνται και σε άλλες κλίσεις;5. Να κλίνετε στον ενικό αριθμό: res publica, ingens spes, fortis acies, και

στον πληθυντικό: multi dies και paucae res.6. Ποια άλλα ουσιαστικά γνωρίζετε τα οποία στον πληθυντικό αλλάζουν ση-

μασία, όπως το «supplicium»;7. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά από τις αντωνυμίες του κειμένου.8. Ποια η σημασιολογική διαφορά ανάμεσα στις οριστικές αντωνυμίες «idem»

και «ipse»;9. Να κλίνετε την αόριστη ουσιαστική αντωνυμία «nemo». Ποια η σημασιολο-

γική διαφορά της από την «nullus»;10. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του

άλλου αριθμού και στα τρία γένη (εκτός από τη «se» και «nemo»).11. Nα κλίνετε στον πληθυντικό αριθμό: idem vir, eadem femina, idem genus.12. Nα κλίνετε στον ενικό αριθμό: rex ipse, res ipsa, id ipsum.13. Στο παρακάτω ανέκδοτο να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να τις μετα-

φέρετε στον αντίθετο αριθμό, αλλά στο ίδιο γένος (ή πρόσωπο) και πτώση. Unus dominus pigrum66 servum suum verberabat et hic exclamavit: «Cur meverberas? Ego nihil egi!». Tum ille: «Propter id ipsum, inquit, te verberoquia nihil egisti».

66 piger, -gra -grum = ο νωθρός, ο τεμπέλης, verbero, -avi, -atum, -are = μαστιγώνω, ago, egi,

actum, agere = κάνω, cur = γιατί, quia = διότι

Page 159: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

159

14. Να καταγράψετε τα 15 ρήματα της γ΄ συζυγίας (από τα οποία τρία είναιαποθετικά) που λήγουν σε -io. Σε ποιες περιπτώσεις αποβάλλουν το χαρα-κτήρα -i του ενεστωτικού θέματός τους;67

15. Να αναλύσετε τα παρακάτω σύνθετα ρήματα στα συνθετικά τους μέρη:adficio, aspicio, concipio, concutio, confugio. Τι έχετε να παρατηρήσετεσχετικά με τις φωνητικές αλλοιώσεις των προθέσεων, ως πρώτου συνθετι-κού, και του ριζικού φωνήεντος του ρήματος;68

16. Να μεταφέρετε τα ρήματα της α΄ συζυγίας του κειμένου στο β΄ ενικό καιπληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα και του συντελεσμένουμέλλοντα.

17. Να μεταφέρετε τα ρήματα της κατηγορίας του «capio» του κειμένου στοαντίστοιχο πρόσωπο του παρατατικού και του υπερσυντέλικου.

18. Respondit ille se esse Orcum: Να κλίνετε την πρόταση στον ενικό αριθμό.19. Illi neminem viderant: Να κλίνετε την πρόταση στον πληθυντικό αριθμό.20. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω περιόδους, αφού μεταφέρετε όλους τους

κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό. Οι νέες περίοδοι να είναι νοηματικάαποδεκτές : α) Ille servos inclamavit et de homine eos interrogavit. β) Existimavit ad se venire hominem,similem effigiei mortui.γ) Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit.

21. Cassius se somno dedit eandemque speciem somniavit: Να ξαναγράψετε τηνπερίοδο με τα ρήματα στα υπόλοιπα πρόσωπα της οριστικής του ενεστώτακαι με τις απαραίτητες μετατροπές, ώστε η νέα περίοδος να είναι νοηματικάαποδεκτή.

22. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.23. Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο α΄ πληθυντικό πρό-

σωπο της οριστικής του μέλλοντα: α) fuerat: .......................................................................................................... β) dederat: ....................................................................................................... γ) confugit: .......................................................................................................

67 Βλ. Α. Τζαρτζάνου, Λατινική γραμματική, § 84. 68 Βλ. σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 89, 113 και 151.

Page 160: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

160

δ) aspexit: ........................................................................................................ ε) respondit: .....................................................................................................

στ) viderant: .......................................................................................................24. Να γράψετε το α΄ ενικό πρόσωπο του υπερσυντέλικου και το γ΄ πληθυντικό

πρόσωπο του συντελεσμένου μέλλοντα: α) fuerat: ........................................................................................................ β) existimavit: ................................................................................................ γ) apparuit: .................................................................................................... δ) aspexit: ...................................................................................................... ε) respondit: ...................................................................................................

στ) concussit: ................................................................................................... ζ) viderant: ..................................................................................................... η) adfecit: .......................................................................................................

25. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Τι κοινόέχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) condidit, concepit, inclamavit, respondit, interficit, adfecit.β) confugerat, dederat, existimaverat, poteram, cupiverat, viderant.γ) somniavero, interrogavero, aspexero, supero, cupivero, dedero.δ) perdidistis,vidistis, aspexistis, confugitis, dedistis, concepistis.

26. Να εντοπίσετε τους ρηματικούς τύπους του ενεστώτα και του παρακειμένουκαι να σχηματίσετε δύο ομάδες, αποτελούμενες από τους τύπους του ίδιουρήματος: vides, datis, venis, cupivimus existimamus, apparet, adfecistis,concusserunt, audivisti, audis, cupimus, respondent, vidisti, dedistis,concutiunt, responderunt, venisti, existimavimus, apparuit, adficitis

27. Να εντοπίσετε τις πλάγιες πτώσεις στο κείμενο, που δηλώνουν ιδιότητα. Σεποια πτώση των αρχαίων Ελληνικών αντιστοιχούν; Τι δηλώνει η γενική καιτι η αφαιρετική της ιδιότητας;

28. Πότε χρησιμοποιούμε τον αντίστροφο «cum»; Γιατί ονομάζεται έτσι; Ποιεςενδείξεις υπάρχουν, όταν έχουμε αντίστροφο «cum»;

29. Μέχρι τώρα, ποια είδη του συνδέσμου «cum» έχετε συναντήσει; Να γράψε-τε παραδείγματα και από τα προηγούμενα μαθήματα.

Page 161: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

161

30. Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων του κειμένου.31. Quem simul aspexit: Τι είδους πρόταση είναι, πώς εισάγεται και τι δηλώνει;

Ποιοι άλλοι σύνδεσμοι εισάγουν όμοιες προτάσεις;32. Ibi vix... cum repente apparuit...: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύου-

σας πρότασης. Να προσδιορίσετε το είδος του «cum» και να δηλώσετε τιεκφράζει η πρόταση σε σχέση με την κύρια;

33. Respondit ille se esse Orcum: Τι έχετε να παρατηρήσετε για το υποκείμενοτου ειδικού απαρεμφάτου στα λατινικά;

34. Post bellum Actiacum, paucis post diebus: Ποια είναι η διαφορά στη χρήσητου «post», συντακτική και σημασιολογική;69

35. Να εντοπίσετε τα δίπτωτα ρήματα του κειμένου.36. Athenas: Τι δηλώνει η αιτιατική; Μπορεί να αντικατασταθεί με τον εμπρό-

θετο προσδιορισμό «ad Athenas» και γιατί;37. Ad se: Τι εκφράζει ο εμπρόθετος προσδιορισμός; Μπορεί να αντικατασταθεί

με τον εμπρόθετο προσδιορισμό «ad eum» και γιατί;38. Nomen eius: Να αντικαταστήσετε το «eius» με τον κατάλληλο τύπο της

αντωνυμίας «suus». Ποια η διαφορά στη σημασία;39. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις απρόθετες γενικές και αφαιρετικές του

κειμένου.40. Να καταγράψετε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς.41. Respondit ille se esse Orcum: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.70

42. Να αναγνωρίσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν οι εμπρόθετοιπροσδιορισμοί του κειμένου.

43. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται: α) Cassius Parmensis είναι ……………… στο ρήμα ………… . β) somno είναι ……………. αντικ. στο ρήμα ………..... . γ) species είναι ……………. στο ρήμα ……………… .

69 post bellum: η πρόθεση «post» συντάσσεται με αιτιατική και δηλώνει εμπρόθετο του χρόνου

(= μετά τον πόλεμο), ενώ το χρονικό επίρρημα «post» συνοδεύεται από αφαιρετική του μέτρουή της διαφοράς (diebus) και επιθετικό προσδιορισμό (paucis) και μεταφράζεται «λίγες μέρεςαργότερα».

70 Οι μαθητές θα διδαχθούν αναλυτικά τον πλάγιο λόγο στη Γ΄ Λυκείου. Μπορούν όμως να εξοι-κειώνονται με κάποιες απλές μορφές του από τη Β΄ τάξη. Η άσκηση είναι προαιρετική.

Page 162: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

162

δ) facie είναι αφαιρετική της ………….. στο ……… . ε) audire είναι …..……….. απαρ. ……...…… στο ρήμα

....…....………....………....………....……… . στ) de homine είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει ………… .

ζ) diebus είναι αφαιρετική …..……… από το ………… . η) ipsa είναι ………….. προσδ. στο ………………… . θ) supplicio είναι αφαιρετική …………. από το ………… . ι) capitis είναι γενική …………… από το ……………. .

ια) in exercitu είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει …..……… . ιβ) Athenas είναι αιτιατική που δηλώνει ………....... . Διότι

……...……………………………………… .44. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις: «Α-

θήνα», «φάτσα», «ύπνος», «Δίας»71;45. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:

α) Ο Κάσσιος ονειρεύτηκε ένα φρικτό όνειρο, μία μορφή ίδια με είδωλο νεκρού.β) Ο άνθρωπος με το βρώμικο πρόσωπο και την πελώρια σωματική διάπλασηείπε ότι ήταν ο Πλούτωνας.

γ) Ο Κάσσιος φοβήθηκε και φώναξε τους υπηρέτες.δ) Εκείνοι δεν είχαν δει κανένα.ε) Πριν καλά καλά ο Κάσσιος παραδοθεί στον ύπνο, ξαφνικά του παρουσιά-στηκε η ίδια μορφή.

στ) Λίγες μέρες αργότερα η ίδια η πραγματικότητα επιβεβαίωσε ότι το όνειροήταν οιωνός.

ζ) Ο Οκταβιανός κατεδίκασε τον Κάσσιο σε θάνατο.46. Να μεταφράσετε στα Ελληνικά τις παρακάτω προτάσεις:

α) Duobus annis post mortem Caesaris tres viri Brutum ad Philippos,oppidum72 Macedoniae, superaverunt.

β) Illi tres viri post eam victoriam imperium tenebant.γ) Mox73 autem M. Antonius et C. Octavianus inter se contendere74 coeperunt75.

71 Βλ. σ. 22, υποσ. 5. 72 oppidum, -i = η πόλη 73 mox = μετά από λίγο 74 contendo, -tendi, -tentum, -ere, 3 = φιλονικώ

Page 163: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

163

δ) M. Antonius se cum Cleopatra coniunxit76, sed proelio navali77 ad ActiumOctavianus socium pristinum78 et reginam superavit.

ε) Tredecim annos Romani in hoc bello pugnaverant. στ) Deinde imperium totum79 in potastate80 unius viri erat.ζ) Senatus81 postea Octaviano nomen Augustus dedit.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) bellum είναι ονομαστική ή αιτιατική ενικού;β) animum είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους;γ) apparuit είναι ρήμα β΄ ή δ΄ συζυγίας;δ) se είναι οριστική ή προσωπική αντωνυμία;ε) concussit είναι ρήμα γ΄ ή δ΄ συζυγίας;

στ) iterum είναι επίρρημα ή αντωνυμία ;ζ) res είναι ενικός ή πληθυντικός αριθμός;η) eandem είναι δεικτική ή οριστική αντωνυμία;θ) neminem είναι ουδέτερο γ΄ κλίσης ή αόριστη αντωνυμία;ι) vix είναι επίρρημα χρονικό ή τοπικό;

2. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) ei: άμεσο αντικείμενο στο «apparuit».β) hominem: είναι υποκείμενο στο απαρ. «venire». γ) facie: είναι αφαιρετική της ιδιότητας.δ) audire: είναι ειδικό απαρ. αντικ. στο «cupivit».

75 coepi, -isse = αρχίζω 76 coniungo, -iunxi, -iunctum, -ere, 3 = παντρεύομαι 77 navalis, -e = ναυτικός 78 pristinus, -a, -um = πρότερος, προηγούμενος 79 totus, -a, -um = όλος 80 potestas, -atis = δύναμη, εξουσία 81 senatus, -us = η σύγκλητος

Page 164: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

164

ε) similem:είναι επιθετικός προσδ. στο «hominem».στ) Quem simul aspexit: είναι δευτ. αναφορική πρότ. ζ) Orcum: είναι κατηγορούμενο στο «ille». η) somnii: είναι γενική υποκειμενική από το «fidem».θ) supplicio: είναι αφαιρετική της ιδιότητας. ι) capitis: είναι γενική της ποινής.

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Cassius Romanos superavit et in Graeciam venit.β) Cassius Orcum somniavit. γ) Cassius cultrum extraxit et hominem interfecit. δ) Cassius iterum se somno dedit sine ullo82 timore.ε) Cassius de nomine eius hominem squalidum interrogavit.

στ) Servi eundem hominem viderant et timor e somnoeos excitavit.

ζ) Post paucos dies M. Antonius supplicio capitisCassium adfecit.

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.Α Β

1) animum α) παρακείμενος οριστικής2) ibi β) ουδέτερο της β΄ κλίσης3) dederat γ) επίρρημα χρονικό4) cupivit δ) ουδέτερο γ΄ κλίσης5) repente ε) επίρρημα τροπικό6) species στ) αρσενικό της β΄ κλίσης7) vix ζ) υπερσυντέλικος οριστικής

82 ullus, -a, -um (αντων. επίθ.) = κανείς

Page 165: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

165

8) capitis η) επίθετο γ΄ κλίσης9) similem θ) επίθετο β΄ κλίσης

10) paucis ι) ουσιαστικό της ε΄ κλίσης ια) επίρρημα τοπικό

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήληπαίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.

exita b s γ΄ πληθ. οριστικής υπερσυντέλικουapparu e nt α΄ πληθ. οριστικής συντελεσμένου μέλλονταvide v i t β΄ πληθ. οριστικής μέλλονταconcuti v era istis β΄ ενικό οριστικής μέλλονταadfici eri tis γ΄ ενικό οριστικής παρατατικούsomnia e ba mus β΄ πληθ. οριστικής παρακειμένου

3. Nα συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει:

Α Β1) Αctiacum α) ειδικό απαρ. αντικείμενο2) Athenas β) έμμεσο αντικείμενο3) species γ) γενική της ποινής4) esse δ) γενική κτητική5) eos ε) δοτική αντικειμενική6) somno στ) αιτιατική που δείχνει κίνηση7) M. Antonii ζ) γενική της ιδιότητας8) somnii η) υποκείμενο9) effigiei θ) επιθετικός προσδιορισμός

10) capitis ι) αντικείμενο ια) γενική υποκειμενική

Page 166: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

166

4. Nα συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της Β΄ στήληςπερισσεύει:

Α Β1) existimo α) συλλαμβάνω2) excutio β) κοιτάζω3) confirmo γ) σηκώνω4) adficio δ) νομίζω5) concipio ε) επιβεβαιώνω6) appareo στ) ονειρεύομαι7) aspicio ζ) φωνάζω8) somnio η) καταδικάζω σε θάνατο9) excito θ) εμφανίζομαι

10) inclamo ι) συνταράσσω ια) περιβάλλω

5. Βάσει του κειμένου να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντί-στοιχης απάντησης. Ένα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Ubi Cassius confugit? α) Speciem horrendam.2) Cur Cassius venit in Graeciam? β) Se esse Orcum.3) Quid is somniavit? γ) Certe.4) Quid ille homo Cassio respondit? δ) Cassius Parmensis.5) Nonne terror Cassium concussit? ε) Bis.6) Quos Cassius inclamavit? στ) Periit.7) Quis e somno se excitavit? ζ) Athenas.8) Quem Cassi servi viderant? η) Servos suos.9) Species ei apparuit semel an bis?83 θ) Quia in exercitu M. Antoni erat.

10) Quid Cassio accidit? ι) Nullum hominem.ια) «Ego Orcus sum.»

83 semel = μία φορά, bis = δύο φορές

Page 167: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

167

ΙII. Συμπλήρωση κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: fuerat, dederat,apparuit, aspexit, adfecit.Ενεστώτας

Παρατατικός

Μέλλοντας

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

Συντελ. Μέλ.

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα και να συμπληρώ-σετε τον αντίστοιχο τύπο του αντίθετου αριθμού: servos, timorem, somnii,nomen, species, capitis, diebus, effigiei, supplicio.

B΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Γ΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Ε΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

3. Nα συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:Ονομ. ενι-

κούΔοτικήενικού

Αιτιατικήενικού

Γενικήπληθ.

Αιτιατ.πληθ.

Αφαιρετ.πληθ.

quiei

sequem

illeeandemneminem

Page 168: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

168

4. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίνονται μέσαστις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο.α) In ………… adversis amicos ………… (res, adiuvo84 γ΄ πληθ. παρακ).β) Ιn victoria ………… ………… (spes, habeo β΄ πληθ. παρατ.).γ) Romani Catonem ………… , quia in …..............…..... ……............. bon„

………… (amo παρατ., omnis res, fides) semper agebat.δ) In ………… sub M. Antonio85 ………… (bellum, pugno γ΄ εν. υπερσ.).ε) Species ………… in somno ………… ………… (horrendus, rex,

appareo γ΄ πληθ. παρακ.). στ) Vix speciem ………… , cum repente timorem ille ………… (video,

concipio).ζ) Cassius in ………… ………… cupiebat (Graecia, confugio).η) Octavianus Cassium ………… et ………… capitis eum …………

(capio μέλλ., supplicium, adficio μέλλ.).θ) Post …………. C. Caesaris, multi ………… ………… liberos putabant.

(mors, sum).ι) Valerius Maximus narrat ………… ………… ………… (Cassius

Parmensis, Athenae, confugio).

5. Να συμπληρωθούν τα κενά με τις αντωνυμίες «idem», «ipse» ή «is» στοσωστό τύπο:86

α) Aeneas ………… mores imposuit.β) ………… nomen est Cassius.γ) Reges ………… in pugna dimicabant.δ) ………… (γενική πληθ.) corpus validum est.ε) ………… (γενική ενικ.) consilium audimus.

στ) Gallorum mores non ………… erant ac (όπως) Romanorum.ζ) Femina se …………. comparabat cum Nymphis.

84 adiuvo, 1 = βοηθώ 85 Υπό τις διαταγές του Μ. Αντωνίου. 86 ipse, ei, ipsi, eorum, eius, iidem, ipsam

Page 169: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

169

ΙV. Άσκηση κατάταξηςΝα εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: in, se,ingentis, ad, illi, ex, res, de, paucis, nam, eos, fidem, cum, simul, eius,diebus, et, ibi, similem, vix, repente, tum, sollicitum, capitis.

ουσιαστικό επίθετο αντ/μία επίρρημα πρόθεση σύνδεσμος

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να εντοπίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς του κειμένου και να

τους εντάξετε στον παρακάτω πίνακα, όπως στο παράδειγμα. Να δείξετε μεένα παράδειγμα πώς εκφέρεται ο αντίστοιχος ετερόπτωτος στα αρχαία Ελ-ληνικά.

Πτώση και είδος Προσδιορίζειτο όνομα

Αντιστοιχία μετα αρχαία Ελληνικά

effigiei δοτική αντικει-μενική

similem οἱ πονηροὶ ἀλλήλοιςὅμοιοι

Page 170: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

170

2. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσειςκαι να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας: 87

α) Postquam Octavianus exercitum M. Antonium bellum superabat, Cassiusin Athenas confugit.

β) Cassius vix se somno dabat, cum repente homo,similem effigiei mortuo eiapparuit.

γ) Quaedam species, faciei horrendae venit. Quam simul videmus, timorconcepimus.

δ) Cassius somniare regem mortuos putavit.ε) Ubi Cassius animo somno dat, iterum eundem effigiem somniavit.

στ) Postquam servos inclamabat ,eos de speciem interrogavit.ζ) Servi Cassium faciei tristis viderunt et eum interrogaverunt: «Quid

accidit, domino?».η) Servi ipsos neminem viderunt et Cassius eos respondit omen accipere.θ) Octavianus omnes milites se capere cupivit, qui apud exercitus M.

Antoniio erant.ι) Paucis post dies Octavianus eum supplicium capite adfecit.

87 α) Postquam Octavianus exercitum M. Antonii bello superavit, Cassius Athenas confugit.

β) Cassius vix se somno dederat, cum repente homo, similis effigiei mortui, ei apparuit.γ) Quaedam species, facie horrenda, venit. Quam simul vidimus, timorem concepimus.δ) Cassius regem mortuorum se somniare putavit.ε) Ubi Cassius animum somno dedit, iterum eandem effigiem somniavit.

στ) Postquam servos inclamavit, eos de specie interrogavit.ζ) Servi Cassium facie tristi viderunt et eum interrogaverunt: «Quid accidit, domine?»η) Servi ipsi neminem viderant et Cassius eis se omen accipere respondit.θ) Octavianus omnes milites capere cupivit, qui apud exercitum M. Antoni erant.ι) Paucis post diedus Octavianus eum supplicio capitis adfecit.

Page 171: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

171

ΜΑΘΗΜΑ XV LECTIO QUINTA DECIMA

TA HΘH TΩN ΓEPMANΩN

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους.2. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην α-

ντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού (όπου αυτό είναι δυνατόν) και να δη-λώσετε το γένος τους.

3. Nα κλιθούν και στους δύο αριθμούς τα ουσιαστικά τέταρτης και πέμπτηςκλίσης του κειμένου και να δηλωθεί το γένος τους. Aν κάποιο απαντά δύοφορές, εξυπακούεται ότι πρέπει να κλιθεί μία φορά.

4. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετικήπτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών εφόσον αυτό εί-ναι δυνατόν.

5. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αιτιατικήπτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών.

6. Tων επιθέτων του κειμένου να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη καιστους δύο αριθμούς.

7. rei militaris, equestribus proeliis: Nα κλιθούν τα ουσιαστικά μαζί με τα επί-θετα που τα συνοδεύουν στον αριθμό που δίνονται.

8. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση τουάλλου αριθμού. Nα δηλώσετε το είδος κάθε αντωνυμίας.

9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού στην έγκλιση και στο χρόνο που βρίσκονται.

10. Nα γίνει χρονική αντικατάσταση των ενεργητικών ρημάτων του κειμένου.11. Nα κλιθούν τα αποθετικά ρήματα του κειμένου στην έγκλιση και στον χρό-

νο που βρίσκονται.12. Tων ρημάτων του κειμένου να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι και στις δύο φω-

νές, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

Page 172: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

172

13. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) lavantur, arbitrantur, nutriuntur, effeminantur, proeliantur, habentur.β) pellibus, pedibus, mercatoribus, hominibus.γ) omnis, turpis, militaris, carnis, lactis.δ) bellum, pellium, vinum, studium, proelium, fluminum.ε) arbitrari, importari, proeliari, creari, militari.

14. Nα μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:α) Poetam curae et miseriae excruciant.β) Graeci Troiam oppugnant et dolo expugnant.γ) Venti Aenean in Africam portant.δ) Regina Aenean amat et Aeneas reginam.ε) Belua incolis nocet.

στ) Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat.ζ) Sextus pudicitiam Lucretiae laedit.η) Illis femina iniuriam aperit.θ) Carthaginienses Hannibalem in Africam revocant.ι) Mater liberos nutrit.

15. Nα αντικατασταθεί το ενεργητικό από το αντίστοιχο παθητικό απαρέμφατοκαι να γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις:α) Ille servos puellam ad scopulum adligare iubet.β) Imperator milites vinum in castra importare vetabat.γ) Ille legatos legiones in his hibernis conlocare non sivit.δ) Ego neminem silvas delere patior.ε) Rex exemplo suo cives servare leges cogebat.

16. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στο χρόνο και στην έγκλιση πουβρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιό-δους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Populus illius terrae venationi studet.

Page 173: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

173

β) Omnis vita eorum in studiis rei militaris consistebat.γ) Hi frumento, lacte et caseo nutriuntur.δ) Lupa pueros lacte nutrivit.ε) Ego carne solum non nutrior.

στ) Illi in fluminibus lavantur.ζ) Tu in mari et in fluminibus lavaris.η) Magistratus creantur cum vitae necisque potestate.θ) Milites fortiter proeliantur.ι) Vir ille magnus habetur.

ια) Vos pro hostibus habemus. ιβ) Vino, ut illi arbitrantur, homines remollescunt atque effeminantur.

17. Nα ξαναγράψετε τα παραδείγματα, αφού αντικαταστήσετε τα ρήματα στουςγνωστούς σας χρόνους:α) Illi magistratus cum magna potestate creant.β) Vos fructibus solum vos nutrivistis.γ) Nos pro hostibus habent.δ) Civitas bellum gerebat.ε) Vita in venationibus consistit.

18. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετους τύπους εκείνους, που αν μετασχηματισθούν, προκύπτουν προτάσειςνοηματικώς εσφαλμένες.α) Hostes pedibus proeliantur.β) Civitas in magno periculo fuit.γ) Illi in fluminibus lavantur et locis frigidissimis pelles solum habent.δ) Hi, quorum vita in studiis rei militaris consistit, audacia proeliantur.ε) Haec res turpis et iners ab his habetur.

στ) Vos hostes a nobis habemini.ζ) Bellum geritur et terror omnes occupavit.η) Incolae eius terrae agriculturae studebant.θ) Illi hac re viros remolescere arbitrantur.ι) Homo, ut Germani arbitrantur, vino effeminatur.

Page 174: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

174

19. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην την θίξετε:α) Vita incolarum illae terrae in agricultura et in venatione consistebant.β) Germani in locos frigidos solum pelles habebant.γ) Germani homines ingentis magnitudinis existimantur.δ) Germani in locis frigidissimis se tenent et in flumina lavamur.ε) Germani venationis et studiis rei militaris amabant.

στ) Mercatores vinum in terra Germanorum non importamini.ζ) Germani vino homines remollescere arbitratur.η) Illi a mercatoribus vinum ad se importare non sinebant.θ) Illi mercatores vinum ad se importare non sinebant.ι) Vos frumenti et fructibus nutrimini.

20. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

21. Nα χαρακτηρισθούν οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

22. Nα αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε αφαι-ρετική πτώση.

23. Nα χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι τύποι που βρίσκονται σε πτώση αιτια-τική και να δικαιολογηθεί η πτώση τους.

24. Nα προσδιορίσετε το είδος του απαρεμφάτου του κειμένου και να δικαιο-λογήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκεται.

25. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξήτους.

26. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-κτικό τους ρόλο.

27. Nα εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να προσδιορί-σετε το είδος τους.

28. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση μεαντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας).

Page 175: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

175

29. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) Oι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και με το κυνήγι.β) Oι Γερμανοί πιστεύουν ότι με το κρασί οι άντρες γίνονται μαλθακοί καιεκθηλύνονται.

γ) Oι Γερμανοί αγαπούν τις ιππομαχίες, αλλά συχνά μάχονται πεζοί.δ) Όταν βλέπουν τον κίνδυνο να πλησιάζει, δεν καταλαμβάνονται από φόβο.ε) Oι Γερμανοί, επειδή τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας, δεν ασχολούνται μετη γεωργία.

30. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες απο-δεκτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύποκαι στην κατάλληλη θέση. Tα ρήματα να τεθούν σε οριστική παθητικού ε-νεστώτα. Nα προσέξετε ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό:α) magistratus, a, creo, populus.β) nutrio, puer, lac.γ) vinum, homo, effemino.δ) is, habeo, res, turpis, iners, et.ε) puella, in, flumen, lavo.

31. Mε ποια πρόταση ισοδυναμεί ο επιρρηματικός προσδιορισμός «locisfrigidissimis»;88

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενώνNα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κα-τάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν,κατά την κρίση σας, σε οριστική ενεργητικού ή παθητικού ενεστώτα. Nα προ-σέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές:

α) Terror ................ militum ..............., quia ei adversarios homines................ magnitudinis esse ................ (animus, arbitror, invado, ingens)

β) Germani in ................... se lavabant et locis frigidis solum ...................................... habebant. (flumen, pellis, animal)

88 Βλ. Μ. Πασχάλης - Γ. Σαββαντίδης, Λατινικά Λυκείου. Το βιβλίο του καθηγητή, σ. 48.

Page 176: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

176

γ) Antiqui Germani ................... ................... amabant, sed saepe ex equisdesiliebant et pedibus cum ................... dimicabant. (equester, proelium,adversarius)

δ) Cum milites adversarios ........................ videbant, .............................. nonconcipiebant, sed fortiter ................... propulsabant (timor, is, advento)

ε) Vos ................... non ..................., quia lacte, caseo et carne ...................(agricultura, nutrio, studeo)

στ) Germani venationibus et ................... .......................... studebant. Omnisvita ................... in eis studiis consistebat. (res, militaris, is)

ζ) Nos equestribus proeliis saepe ex equis ................... et pedibus................... (proelior, desilio)

η) Nos ................................. ephippiorum rem turpem et ........................ esse................... (arbitror, iners, usus)

θ) Cum homines horrendas species ............... e somno ............. (excito,somnio)

ι) Magistratus cum vitae necisque potestate a ................... ..................., cumcivitas in magno periculo ................... (populus, creo, sum)

ια) ................... a ................... pericula ................... (audacia, propulso, civis) ιβ) Cum sol ..................., homines ob repentinum monstrum terrore

................... (deficio, occupo)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή ε-

σφαλμένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Omnis vita incolarum illius terrae in res militarisconsistit.

β) Incolae illius terrae venatione et agricultura student.γ) Incolae illius terrae venationi student et carnibus

nutriuntur.δ) Incolae illius terrae venationi et agriculturae student.ε) Cum homines bellum gerunt, omnis vita eorum

misera est.

Page 177: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

177

στ) Nemo in liberam civitatem potestatem vitae necisquehabet.

ζ) Rex equestribus proeliis ex suo equo fortiter proeliatur.η) In bello Germani magistratus cum vitae necisque

potestate creabant.θ) Quia illi bellum saepe gerunt, non agriculturae

studere possunt.ι) Incolae illius terrae venationibus et agriculturae student.

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Germani in mari lavantur.β) Germanorum vita omnis in agricultura consistit.γ) Germani non student venationi.δ) Germani usum ephippiorum rem turpem arbitrantur.ε) Germani locis frigidissimis pelles solum habent.

στ) Germani mercatores ad se vinum importare non sinunt.ζ) Germani vino homines remollescere atque effeminari

arbitrantur.η) Germani in fluminibus lavari amant.θ) Magistratus Germanorum potestatem vitae necisque

habent, cum civitas bellum gerit.ι) Germani homines ingentis magnitudinis erant.

ια) Germani pedibus non proeliantur. ιβ) Germani frumento et fructibus nutriuntur.

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. Tο «arbitrari» σημαίνει ό,τι και το:

α) existimare.β) existimari.γ) haberi.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 178: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

178

2. O τύπος «lavantur» του κειμένου είναι ρήμα διαθέσεως:α) ενεργητικής. β) μέσης. γ) παθητικής. δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα

της αντίστοιχης απάντησης. Δύο από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις, ενώμία ερώτηση δεν αντιστοιχεί σε απάντηση.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Cur Germani agriculturae non

student?α) Quia viros vino remollescere

atque effeminari existimabant.2) Quando Germani magistratus cum

vitae necisque potestate creabant?β) In venationibus atque in studiis

rei militaris.3) Cur antiqui Germani mercatores

vinum ad se importare non sinebant?γ) Cum civitas bellum gerit.

4) In quibus rebus Germanorum vitaconsistit?

δ) In fluminibus.

5) Ubi Germani lavantur? ε) Quia, ut arbitrantur, mercatotesimportant mores, quibusremollescunt homines atqueeffeminantur.

6) Habentne usum ephippiorum remturpem Germani an Romani?

στ) Cum civitas bellum gerebat.

ζ) Quia omnis vita eorum invenationibus atque in studiis reimilitaris consistit.

Page 179: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

179

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες που δί-νονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντί-στοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχει μία σημασία της οποίαςδεν δίδεται η αντίστοιχη λατινική λέξη, την οποία θα πρέπει να συμπληρώ-σετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχει μία λατινική λέξη της οποίας δεν δίδεται ηαντίστοιχη σημασία, την οποία επίσης θα πρέπει να συμπληρώσετε:

Α Β1) agricultura παγωμένος2) caseus εκθηλύνω3) frigidus ποτάμι4) desilio νομίζω5) arbitror έμπορος6) sino επιτρέπω7) remollesco τυρί8) flumen γεωργία9) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοι-χης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίωνδεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) re γενική αντικειμενική2) locis υποκείμενο3) homines γενική υποκειμενική4) carne αντικείμενο5) turpis αφαιρετική του τόπου6) agriculturae αφαιρετική του τρόπου7) ephippiorum γενική διαιρετική

κατηγορούμενο αφαιρετική της αιτίας επιθετικός προσδιορισμός αφαιρετική του μέσου

Page 180: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

180

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν τέσσερις περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδονται οιαντίστοιχες στα Λατινικά.

Α Β1) Incolarum vita omnis in venationibus Oι Γερμανοί στις ιππομαχίες δεν

atque in agricultura consistit. πολεμούν μόνο από τα άλογααλλά και πεζοί.

2) Gentes feroces huius terrae non O άνθρωπος δεν τρέφεται μόνοagriculrurae sed venationibus με κρέας, αλλά και με γάλα,student. τυρί, καρπούς, δημητριακά και

λοιπά.3) Homo carne solum non nutritur, Tα άγρια έθνη αυτής της χώρας

sed etiam lacte, caseo, fructibus, δεν ασχολούνται με τη γεωργίαfrumento et ceteris. αλλά με το κυνήγι.

4) Germani equestribus proeliis non Όλη η ζωή των κατοίκων περιο-solum ex equis sed etiam pedibus ρίζεται στο κυνήγι και στηproeliantur. γεωργία.

5) Cum civitas horum bellum gerit, Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο,magistratus cum magna potestate εκλέγουν άρχοντες με εξουσίαcreantur. ζωής και θανάτου.

H ζωή όλων των κατοίκωνπεριορίζεται στο κυνήγι καιστη γεωργία.

Όταν η χώρα τους κάνει πόλεμο,εκλέγουν άρχοντες με απεριό-ριστη εξουσία.

O άνθρωπος δεν τρέφεται μόνομε κρέας, αλλά και με γάλα,καρπούς, δημητριακά και λοιπά.

Tα άγρια έθνη αυτής της χώραςδεν ασχολούνται μόνο με τηγεωργία, αλλά και με το κυνήγι.

Page 181: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

181

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. To «cum» στην πρόταση «Cum civitas bellum gerit» είναι:

α) πρόθεση.β) χρονικός σύνδεσμος που δηλώνει αιφνίδιο γεγονός (cum inversum).γ) χρονικός σύνδεσμος που δηλώνει επανάληψη.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

2. H λέξη «equestribus» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού θηλυκού γένους.β) αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους.γ) δοτική πληθυντικού ουδετέρου γένους.δ) αφαιρετική πληθυντικού ουδετέρου γένους.ε) αφαιρετική πληθυντικού αρσενικού γένους.

στ) αφαιρετική πληθυντικού θηλυκού γένους. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

3. O τύπος «proeliantur» του κειμένου είναι ρήμα διαθέσεως:α) ενεργητικής. β) μέσης. γ) παθητικής. δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

4. Tο ρήμα «remollescο» είναι ρήμα διαθέσεως:α) ενεργητικής. β) μέσης. γ) παθητικής. δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

Page 182: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

182

5. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε-θούν σε οριστική παθητικού ενεστώτα. Nα δικαιολογήσετε την πτώση τωνονομάτων καθώς και το πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Nα προσέξε-τε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) In ..................... pericula audacia (αφαιρ.) ................................. (bellum,

propulso)β) Hic ab illo .................................... ut magister a ........................ (honoro,

puer)γ) Civitas ......................... .................................. (contineo, lex)δ) Leges a bonis ..................... libenter ................................. (vir, servo)ε) Iniuria ab illis .............................., populus ................................ et

............................... imperium adimit. (concito, rex, aperio) στ) Omnes gentes feroces ab ............................... bello ................................

(imperator, supero)ζ) Nos a ................................ in patriam .................................... (revoco,

magistratus)η) Vos e somno ........................... ............................... (pavidus, excito)θ) Ille equestribus proeliis fortiter ................................. (proelior)ι) Nos viros vino ............................... atque ................................... non

............................ (arbitror, remolesco, effemino)

Page 183: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

183

ΜΑΘΗΜΑ XVΙ LECTIO SEXTA DECIMA

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜAΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑΣΤΗ ΓΑΛΑΤΙΑ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να μεταφέρετε τα προσηγορικά ουσιαστικά της α΄, δ΄ και ε΄ κλίσης στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό

(pluralia tantum) της β ΄και γ΄ κλίσης και να γράψετε την ονομαστική και α-φαιρετική πληθυντικού.

3. Ποια ουσιαστικά της γ΄ κλίσης σχηματίζουν γενική πληθυντικού «-um» και«-ium», όπως το «civitas»;

4. Ποια η διαφορά στον τρόπο της κλίσης των «hostis» και «dux»; Πώς δικαιο-λογείται;

5. Αφού συνδυάσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα «magnus», «posterus», με ένατριτόκλιτο ουσιαστικό του κειμένου, που τους ταιριάζει, να τα κλίνετε μαζίστον ενικό αριθμό.

6. Να κλίνετε τον ενικό αριθμό των ουσιαστικών «res», «vir», «aetas», «labor»(= πόνος), «via», «signum» μαζί με το επίθετο «militaris».

7. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά αντωνυμία του κειμένου.8. Ποια η σημασιολογική διαφορά μεταξύ των αντωνυμιών «is» και «ipse»;9. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλ-

λου αριθμού και στα τρία γένη.10. Των ρημάτων «capio», «cerno» και «occido» να γράψετε τους αρχικούς

χρόνους στην παθητική φωνή.11. Να γράψετε τις καταλήξεις του απαρεμφάτου του παθητικού ενεστώτα και

στις τέσσερις συζυγίες.12. Ποιο ρήμα χρησιμοποιείται ως παθητικό του ρήματος «facio»; Να γράψετε

τους αρχικούς του χρόνους και να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα καιμέλλοντα. Σύμφωνα με ποια συζυγία κλίνεται;

Page 184: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

184

13. Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους του ρήματος «refero» στην ενεργητική καιπαθητική φωνή. Να καταγράψετε τις περιπτώσεις κατά τις οποίες συγκόπτο-νται τα συνδετικά φωνήεντα «i» και «e» από το θέμα του ενεστώτα «fer-».

14. Nα μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο α΄ πληθυντικό πρό-σωπο της οριστικής του μέλλοντα, στη φωνή που δίδονται: α) miserunt: ..................................................................................................... β) appropinquaverunt: ..................................................................................... γ) consedit: ....................................................................................................... δ) occiditur: ...................................................................................................... ε) referuntur: ....................................................................................................

στ) mittuntur: ...................................................................................................... ζ) fit: .................................................................................................................

15. Σε ποιο τύπο της ενεργητικής φωνής αντιστοιχούν οι παρακάτω τύποι τηςπαθητικής; α) capiebantur: ................................................................................................. β) cernimini: ..................................................................................................... γ) referris: ........................................................................................................ δ) occidentur: ................................................................................................... ε) deduntur: ......................................................................................................

στ) proici: ...........................................................................................................16. Να αναλύσετε τα παρακάτω σύνθετα ρήματα στα συνθετικά τους μέρη (πρό-

θεση και ρήμα αρχικό): 89

α) appropinquo: ...............................................................................................β) comprehendo: .............................................................................................γ) dedo: .............................................................................................................δ) consido: ........................................................................................................ε) occido: ..........................................................................................................

στ) interficio: ......................................................................................................ζ) occurro: ........................................................................................................η) produco: .......................................................................................................

Page 185: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

185

θ) proicio: .........................................................................................................ι) trado: ............................................................................................................

ια) refero: ............................................................................................................17. Να μεταφέρετε τα ρήματα της κατηγορίας του «capio» στο γ΄ πληθυντικό

πρόσωπο της οριστικής όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής.18. Tι γνωρίζετε για τον τρόπο κλίσης του ρήματος «do», απλού και σύνθετου

(με μονοσύλλαβη πρόθεση);19. Να κλίνετε τις προτάσεις στον ενικό αριθμό, αφού κάνετε τις απαραίτητες

αλλαγές στα πρόσωπα:α) Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur.β) Ipse pro castris consedit.

20. Να κλίνετε τις παρακάτω προτάσεις στον πληθυντικό αριθμό. Να προσέξετεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικά αποδεκτές:α) Illa ad Caesarem referuntur.β) Eo illi arma proiciuntur.

21. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε όλους τουςκλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό. Οι νέες προτάσεις να είναι νοηματικάαποδεκτές:α) Pila in hostes miserunt.β) Milites gladiis rem gerunt.γ) His equites occurrunt.δ) Illo die legati mittuntur.

22. Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Στη θέση του ποιητι-κού αιτίου να εννοήσετε το a Romanis ή το ab hostibus, με βάση το νόηματου κειμένου:α) Fit magna caedes.β) Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur.γ) Signa militaria ad Caesarem referuntur.δ) Magnus numerus hostium capitur atque interficitur.ε) Arma proiciuntur.

στ) Ceasar iubet principes produci.

89 Ad + propinquo, cum + prehendo, de + do, cum + sido, ob + caedo, inter + facio, ob + curro,pro + duco, pro + iacio, trans + do, re (red = προθετικό μόριο) + fero. Οι φωνητικές αλλοιώσειςτων προθέσεων στη σύνθεση είναι ένας από τους επιμέρους διδακτικούς στόχους του Μαθ. X.

Page 186: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

186

23. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και να δηλώσετε τοποιητικό αίτιο:α) Homines deos colunt.90

β) Omnes pacem optant.91

γ) Disputatio consulis metum equitatus vincet.δ) Magnus numerus hostium Romanos premit.ε) Imperator exercitum alacrem in pugnam mittebat.

στ) Dux omnes gentes bello superat.ζ) Incolae magnam caedem pavidi audient.η) Romani domum principes revocabant.θ) Caesar cohortes in Galliam transferebat.ι) Pater filiae osculum dat.

24. Caesar iubet arma tradi: Με ποιο άλλο τρόπο μπορεί να αποδοθεί η πρότα-ση;

25. Να αντικαταστήσετε το ενεργητικό απαρέμφατο με παθητικό και να κάνετετις απαραίτητες αλλαγές: 92

α) Hostes Romanos in castra importare frumentum non sinunt.β) Romani Gallos transferre copias vetunt.γ) Dux hostium Romanos arma proicere iubet.δ) Romani barbaros referre ad se LXXIII signa militaria cogunt.ε) Barbari Romanos sibi mores imponere non patiuntur.

στ) Galli suos principes legatos mittere prohibent.26. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.27. Postquam pila in hostes miserunt: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύ-

ουσας και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς.28. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς του

κειμένου.

90 colo, 3 = λατρεύω 91 opto, 1 = εύχομαι 92 sino, 3 = επιτρέπω, prohibeo, 2 = εμποδίζω, patior, 3 = ανέχομαι, cogo, 3 = εξαναγκάζω, veto, 1

= απαγορεύω. Με τα ρήματα αυτά είναι δυνατές δύο συντάξεις: α) με ενεργητικό απαρέμφατο(οπότε δηλώνεται και το υποκείμενο σε αιτιατική) β) με παθητικό απαρέμφατο, όταν δε θέ-λουμε να δηλώσουμε το υποκείμενο. Η χρήση αυτή συνηθίζεται σε στρατιωτικές διαταγές, απα-γορεύσεις κ.λπ. (που γνωρίζουμε ότι απευθύνονται σε στρατιώτες).

Page 187: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

187

29. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς τουκειμένου.

30. Πώς εκφέρεται το ποιητικό αίτιο στα Λατινικά και πώς στα αρχαία Ελληνικά;93

31. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις απρόθετες αφαιρετικές του κειμένου.32. Να αναγνωρίσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν οι εμπρόθετοι

προσδιορισμοί του κειμένου.33. Να συμπληρώσετε τα κενά , ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική

λειτουργία των λέξεων που δίδονται:α) pila είναι ........................... στο ρήμα .................................β) gladiis είναι αφαιρετική του ................... στο .........................γ) equitatus είναι ........................... στο ..........................................δ) eis είναι ........................... στο ..........................................ε) princeps είναι ........................... στο ..........................................

στ) Arvernorum είναι γενική ........................... από το ..........................ζ) vivus είναι .................... ..................... στο ...........................η) hostium είναι γενική ........................... από το ..........................θ) die είναι αφαιρετική που δηλώνει .....................................ι) tradi είναι ........................... απαρ., ως .................................

στο ρήμα ......................................................................34. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν σημασιολογική και ετυμολογική συγγέ-

νεια οι λέξεις: «κρίνω», «φεύγω», «φέρω», «δίδωμι». 94

35. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις τηςν.ε.: «γλαδιόλα», «πρίγκιπας», «σινιάλο», «νούμερο», «άρματα».95

93 Στα Λατινικά το ποιητικό αίτιο εκφέρεται εμπρόθετα (ab, a + αφαιρετική), προκειμένου για έμ-

ψυχα ή με απλή αφαιρετική προκειμένου για άψυχα. Στα Ελληνικά εκφέρεται συνήθως εμπρό-θετα, (υπό + γεν., από, εκ παρά, πρός + γεν.) αλλά και με δοτική προσωπική του ενεργούντοςπροσώπου ή του ποιητικού αιτίου με τα ρηματικά επίθετα σε -τός και -τέος ή με τους συντελι-κούς χρόνους των ρημάτων. Και στα Λατινικά υπάρχει αντίστοιχη δοτική κοντά σε γερουνδιακά(αντίστοιχα των σε -τος, -τέος ρηματικών επιθέτων της ελληνικής). Μάθ. XXXIII.

94 cerno, fugio, fero, do. Βλ. και υποσ. 5. 95 Gladius, princeps, signum, numerus, arma.

Page 188: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

188

36. Να γράψετε συνώνυμα, ένα για κάθε λέξη, των «bellum gero», «repente»,«hostes», «dux», «comprehendor», «interficior», «iubeo», «dedo».96

38. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις:α) Οι Ρωμαίοι ρίχνουν τα ακόντια στους εχθρούς και οι εχθροί τρέπονται σεφυγή.

β) Ο ρωμαϊκός στρατός επιτίθεται εναντίον των Γαλατών.γ) Γίνεται μεγάλη σφαγή και οι ηγεμόνες των εχθρών συλλαμβάνονται ζωντανοί.δ) Οι αρχηγοί παραδίδονται στον Καίσαρα και οι στρατιώτες καταφεύγουν στιςχώρες τους.

ε) Οι Γαλάτες παραδίνουν τα όπλα και οδηγούν τους αρχηγούς τους μπροστάστον Καίσαρα.

στ) Ο Βερκιγγετόριγας, άνδρας μεγάλης ανδρείας, του οποίου ο πατέρας εξουσί-αζε όλη τη Γαλατία, παραδίδεται και καταθέτει τα όπλα.

39. Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο: 97

Η παράδοση του Βερκιγγετόριγα

Postero die Vercingetorix concilio convocato id bellum suscepisse senon suarum necessitatum, sed communis libertatis causa demonstrat, etquoniam sit Fortunae cedendum, ad utramque rem se illis offerre, seumorte sua Romanis satisfacere seu vivum tradere velint. Mittuntur de hisrebus ad Caesarem legati. Iubet arma tradi, principes produci. Ipse inmunitione pro castris consedit; eo duces producuntur. Vercingetorixdeditur, arma proiciuntur.

C. Iulius Caesar, De bello Gallico, VII, 89.

96 pugno/proelior/rem gero, subito, adversarii, imperator, capior, occidor, impero, trado. 97 Μετάφραση: Την επόμενη ημέρα ο Βερκιγγετόριγας συγκάλεσε συνέλευση και δηλώνει ότι δεν

ανέλαβε αυτόν τον πόλεμο χάρη των δικών του αναγκών, αλλά για την κοινή ελευθερία, και επειδήπρέπει να υποκύπτει στην κοινή τύχη, προσφέρει τον εαυτό του σ’ εκείνους και για τα δύο, είτε θέ-λουν με το θάνατό του να εξιλεώσουν τους Ρωμαίους είτε να τον παραδώσουν ζωντανό. Γι’ αυτάτα πράγματα στέλνονται πρέσβεις προς τον Καίσαρα. Εκείνος διατάζει να παραδοθούν τα όπλα, ναοδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί. Ο ίδιος πήρε θέση πάνω στο πρόχωμα, μπροστά στο στρατό-πεδο, οι αρχηγοί οδηγούνται σ’ αυτό το σημείο. Ο Βερκιγγετόριγας παραδίδεται, τα όπλα κατατί-θενται.

Page 189: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

189

Λεξιλόγιο

concilium, -ii συναγωγή, συνέδριοconvoco, 1 συγκαλώsuscipio, 3 αναλαμβάνωdemonstro, 1 δηλώνωquoniam επειδή (αιτ. σύνδ.)cedo, 3 + δοτ. παραχωρώcedendum sit πρέπει να υποκύπτει (γερουνδιακό, παθ. περιφρ. συζυ-

γία)seu…seu είτε, είτεsatisfacio + δοτ. ικανοποιώmunitio, -onis οχύρωση, πρόχωμα

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) nostri είναι προσωπική ή κτητική αντωνυμία;β) pila είναι ουσιαστικό α΄ ή β΄ κλίσης;γ) gladiis είναι αρσενικό ή ουδέτερο β΄ κλίσης;δ) equitatus είναι αρσενικό β΄ ή δ΄ κλίσης;ε) fugiunt είναι ρήμα γ΄ ή δ΄ συζυγίας;

στ) ipse είναι οριστική ή δεικτική αντωνυμία;ζ) eo είναι οριστική αντων. ή επίρρημα τοπικό;η) caedes είναι ισοσύλλαβο ή περιττοσύλλαβο ουσιασ;θ) signa είναι θηλυκού ή ουδετέρου γένους;ι) militaria είναι δικατάληκτο ή τρικατάληκτο επίθετο;

Page 190: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

190

2. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) gladiis: είναι αφαιρετική του οργάνου.β) cohortes: είναι αντικείμ. στο «appropinquant».γ) hostes: είναι υποκείμενο στο «fugiunt».δ) eis: είναι έμμεσo αντικ. στο «occurrunt».ε) dux: είναι επεξήγηση στο «Sedulius».

στ) Lemovicum: είναι γενική κτητική στο «princeps».ζ) in fuga: είναι εμπρόθετος που δηλώνει χρόνο.η) hostium: είναι γενική διαιρετική από το «magnus».θ) produci: είναι τελικό απαρ. αντικ. στο «iubet».ι) arma: είναι αντικείμενο στο «proiciuntur».

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Romani cum Gallis dimicant.β) Milites pilis et gladiis rem gerunt.γ) Sedulius, dux Arvernorum, interficitur.δ) Signa militaria ad Romanos traduntur.ε) Pauci ex tanto numero vivi in civitates discesserunt.

στ) Vercingetorix ipse pro castris consedit.

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει.Α Β

1) castris α) προσωπική αντωνυμία2) postero β) ουσιαστικό ε΄ κλίσης3) fuga γ) αριθμητικό απόλυτο4) equites δ) ουσιαστικό της δ΄ κλίσης

Page 191: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

191

5) rem ε) επίθετο τριτόκλιτο6) eis στ) κτητική αντωνυμία7) septuaginta ζ) ουσιαστικό α΄ κλίσης8) militaria η) ουσιαστικό της β΄ κλίσης9) equitatus θ) ουσιαστικό γ΄ κλίσης

10) nostri ι) οριστική αντωνυμία ια) επίθετο δευτερόκλιτο

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήλη

παίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.interfic i mur β΄ ενικό οριστικής παθητικού ενεστώταtrad u a tur β΄ πληθ. οριστικής παθητικού μέλλονταproic mini α΄ πληθ. οριστικής παθητικού μέλλονταrefer e ntur γ΄ ενικό οριστικής παθητικού ενεστώταoccid a ris γ΄ πληθ. οριστικής παθητικού ενεστώταproduc e r α΄ ενικό οριστικής παθητικού μέλλοντα

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄περισσεύει:

Α Β1) nostri α) εμπρόθ. του τόπου2) pila β) παράθεση3) in hostes γ) γενική αντικειμενική4) post tergum δ) αφαιρετική του χρόνου5) magna ε) γενική διαιρετική6) princeps στ) υποκείμενο του gerunt7) vivus ζ) κατηγορηματικός προσδ.8) Arvernorum η) εμπρόθ. της εχθρικής κατεύθυνσης9) hostium θ) επιρρηματικό κατηγορούμενο

10) die ι) επιθετικός προσδιορισμός ια) αντικείμενο στο miserunt

Page 192: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

192

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β.Τέσσερα στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν:

Α Β1) rem gero α) νώτα2) discedo β) σκοτώνω3) refero γ) καταθέτω4) post tergum δ) οδηγώ5) fio ε) καταφεύγω6) terga verto στ) αποχωρώ7) occidor ζ) στα νώτα8) produco η) σκοτώνομαι9) proicio θ) παραδίδω

10) fugio ι) οδηγώ μπροστά ια) μάχομαι ιβ) φεύγω ιγ) γίνομαι ιδ) στρέφω τα νώτα

5. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τα συνώνυμά τους στη στήλη Β΄.Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:

Α Β1) rem gero α) refero2) repente β) occido3) dedor γ) imperator4) iubeo δ) capior5) trado ε) cernor6) interficio στ) proelior7) hostes ζ) impero8) dux η) adversarii9) occidor θ) trador

10) comprehendor ι) subito ια) interficior

Page 193: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

193

6. Βάσει του κειμένου να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντί-στοιχης απάντησης. Ένα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει:

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quid milites Romani contra hostes

miserunt?α) Ad Caesarem.

2) Quis hostibus occurrit? β) Ei aut occiduntur aut vivi infuga capiuntur.

3) Quid accidit ducibus hostium? γ) Ei comprehenduntur etocciduntur.

4) Ad quem signa militaria referuntur? δ) Pauci.5) Quid hostibus accidit? ε) Eis imperat arma et duces ad se

tradere.6) Quanti vivi discedebant? στ) Eo, ubi Caesar consedit.7) Quid Caesar legatos facere iubet? ζ) Pila.8) Quo 98 duces producuntur? η) Equitatus.

θ) Legatos miserunt.

ΙΙΙ. Συμπλήρωση κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: gerunt,appropinquaverunt, cernitur, proiciuntur, referuntur:ΕνεστώταςΠαρατατικόςΜέλλονταςΠαρακείμενοςΥπερσυντέλι-κοςΣυντελ. Μέλ.

98 Quo? (επίρρ. τοπικό) = σε ποιο μέρος;

Page 194: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

194

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό (όπου είναι δυνατόν): pila, gladiis,equites, caedes, rem, castris, die, cohortes, hostium, arma

B΄κλίση Αντίθετοςαριθμός

Γ΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Ε΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

3. Nα συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:Ονομ. ενι-

κούδοτικήεν.

αιτιατικήεν.

ονομ. πληθ. δοτικήπληθ.

αφαιρετ.πληθ.

ipseeis

nostri

4. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

magnamilitaria

posteroreliqui

5. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσαστις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο.α) Civitas non ......................, sed civium virtute ........................ (moenia,

servor ενεστ.)β) Troianum bellum ........................... poeta .......................... (Homerus,

narror ενεστ.)γ) Saguntum .......................... ......................... (Hannibal, oppugnor παρατ.)

Page 195: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

195

δ) Haec res .......................... a speculatoribus .......................... (Caesar,nuntior μέλ.)

ε) Ut Romae consules, sic Carthagine bini99 reges α ................................................................. (populus, creor παρατ.)

στ) Galba duas cohortes in Nantuatibus .......................... iubet. (conloco)ζ) Caesar ....................... ........................ in ....................... hiemare iubet.

(reliquus, cohors, castra)η) Urbs Roma ....................... validis .......................... (moenia, munior μέλ.)θ) Pueri et feminae bello ........................ quia urbes et agri ..........................

(concutior ενεστ., deleor ενεστ.)ι) Post multa .......................... hostes .......................... et ..........................

(proelium, vincor μελ., fugor μέλ.) ια) Finis ........................... ....................... ....................... (bellum, omnes,

expector, παρατ.) ιβ) Fluminum .......................... agri ......................... (aqua, occupor, μέλ.)

IV. Aσκήσεις κατάταξης1. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί:

eis, ac, fuga, in, et, terga, ad, pro, eo, post ,rem, militaria, atque, nostri.ουσιαστικό επίθετο αντ/μία επίρρημα πρόθεση σύνδεσμος

2. Να εντάξετε τα παρακάτω αριθμητικά στον πίνακα που ακολουθεί: 100

quater, quatrus, quadruplex, quattuor, quaterni, quadrulus.septuagies, septuagesimus, septuaginta, septuageni.

Απόλυτα Τακτικά Διανεμητικά Πολλαπλ. Αναλογικά Επιρρήματα

99 bini = ανά δύο

100 Οι ασκήσεις, οι σχετικές με τα αριθμητικά, εκπονούνται με βάση τις Παρατηρήσεις που υπάρχουν στοΒιβλίο του Καθηγητή. Δεν τις θεωρούμε υποχρεωτικές, τουλάχιστον για τη Β ́Λυκείου.

Page 196: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

196

3. Να κατατάξετε τα παρακάτω συσχετικά αντωνυμικά επιρρήματα στον πίνα-κα που ακολουθεί:101 eo, quo?, huc, quo, aliquo, istuc, illuc.

Ερωτηματικά Δεικτικά Αναφορικά Αόριστα

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να σημειώσετε Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι, αν νομίζετε ότι υπάρχει ποιη-

τικό αίτιο στην πρόταση ή όχι. Να χαρακτηρίσετε τους υπόλοιπους προσδιο-ρισμούς.102

Ναι Όχια) Iulus regnum ab Lavinio trastulit.β) Alba Longa ab Iulo munietur.γ) C. Plinius ab Cornelio interrogatur.δ) Ab urbe divitias transferet.ε) Equites a tergo occurrunt.

στ) A pueris in Graecia nos tenemus.ζ) Cassiope a metu liberatur.η) Insidiae Graecorum ab Aenea reginae narrantur.θ) Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belli portas claudet.

2. Να μετατρέψετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα ενε-στώτα εξαρτώμενα από το Caesar narrat και να δικαιολογήσετε τις αλλαγέςπου απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη.α) Fit magna caedes.β) Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur.γ) Dux Arvernorum vivus in fuga comprehenditur.

101 Βλ. Μ. Πασχάλης - Γ. Σαββαντίδης, Λατινικά Λυκείου. Το βιβλίο του καθηγητή, σ. 50. 102 Ναι (β, γ, η), τα υπόλοιπα: α) και δ) = εμπρόθ. της απομάκρυνσης, ε) εμπρόθ. τόπου (= εκ των

όπισθεν), στ) εμπρόθ. της χρονικής αφετηρίας (= από παιδιά), ζ) εμπρόθ. της απαλλαγής,θ) εμπρόθ. της καταγωγής.

Page 197: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

197

δ) Signa militaria ad Caesarem referuntur.ε) Magnus numerus hostium capitur atque interficitur.στ) Reliqui ex fuga in civitates discedunt.ζ) Postero die ad Caesarem legati mittuntur.η) Ceasar iubet arma tradi ac principes produci.θ) Eo duces producuntur.ι) Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.

3. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσειςκαι να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:α) Simul nostri pila in hostibus mittunt, gladia proeliantur.β) Hostes equitatum viderunt et terror concutiuntur.γ) Galli in civitatibus confugiunt.δ) Duces hostibus aut vivos in fugam capiuntur aut occiduntur.ε) Caesar ad eum signa militaria tradere iubet.στ) Vercingetorix se dedi debet.ζ) Caesar Gallos arma tradi iubet.

Page 198: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

198

ΜΑΘΗΜΑ XVIΙ LECTIO SEPTIMA DECIMA

ΦOBOΣ MΠPOΣTA ΣTO AΓNΩΣTO

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Nα μεταφέρετε τα πρωτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.2. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού, εφόσον αυτό είναι δυνατόν.3. Nα δηλώσετε το γένος των τριτοκλίτων προσηγορικών ονομάτων του κειμέ-

νου και να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στον αριθμό που βρίσκονται.4. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφεί η γενική και η δοτική πτώση του αριθμού στον οποίο βρί-σκονται.

5. Tων επιθέτων του κειμένου (όχι των αντωνυμικών) να γραφεί η ίδια πτώσηκαι στα τρία γένη και στους δύο αριθμούς.

6. ingenti magnitudine, incredibili virtute, commune periculum: Nα κλιθούν ταουσιαστικά μαζί με τα επίθετα που τα συνοδεύουν στον αριθμό που δίδονται.

7. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου (όχι τα αντωνυμικά επίθετα)στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

8. Nα γραφούν οι αρχικοί χρόνοι των ρημάτων του κειμένου και στις δύο φω-νές εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού στην έγκλιση και στο χρόνο που βρίσκονται.

10. Tα ρήματα της 1ης συζυγίας του κειμένου, που βρίσκονται στην παθητικήφωνή, να μεταφερθούν στο δεύτερο και τρίτο ενικό πρόσωπο του ενεστώτα,παρατατικού και μέλλοντα της ίδιας φωνής.

11. Tων ρημάτων της 2ης και 3ης συζυγίας του κειμένου, να κλιθεί η οριστικήενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα στη φωνή που βρίσκονται.

12. Nα μεταφερθούν τα αποθετικά ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσω-πο της οριστικής του μέλλοντα.

Page 199: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

199

13. Nα σχηματίσετε την παθητική μετοχή των ρημάτων του κειμένου.14. Nα κλιθούν τα αντωνυμικά επίθετα του κειμένου και στα τρία γένη.15. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινό

έχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) miserabantur, obsignabantur, habebantur, perturbabantur.β) praedicabant, remanebant, occupabant, cupiebant, obsignabant, pertur-

babant.γ) periculum, testamentum, vultum, fatum.δ) virtute, timore, pudore, magnitudine, voce.ε) ingenti, adducti, incredibili, communi, abdidi, militari.

16. Nα μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:α) Lupa liberos nutriebat.β) Milites testamenta obsignabant.γ) Venti Aenean in Africam portabant.δ) Regina Aenean amabat et Aeneas reginam.ε) Belua incolis nocebat.

στ) Poetam curae et miseriae excruciabant.ζ) Horum voces milites perturbabant.η) Puella catellum multum amabat.θ) Romani pericula audacia propulsabant.ι) Silius ingenium Vergili fovebat.

ια) Silius Vergilium ut puer magistrum honorabat. ιβ) Nostri pila in hostes mittebant.

17. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στο χρόνο και στην έγκλιση πουβρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιό-δους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Hi abditi in tabernaculis suum fatum querebantur.β) Illi cum familiaribus suis commune periculum miserabantur.γ) Paulatim ii, qui rei militaris periti habebantur, perturbabantur.

Page 200: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

200

δ) Horum vocibus legiones paulatim timore occupabantur.ε) Hi lacrimas tenere non poterant.

στ) Illae in tabernaculis se abdunt.ζ) Hostes, qui capiebantur, interficiebantur.η) Nos fortunam adversam miserabamur.θ) Vos pudore adducti commune periculum non miserabamini.ι) Vergilius a Romanis honorabatur.

ια) Magistratus cum magna potestate ab illis gentibus creabantur. ιβ) Tu carne solum nutriebaris.

18. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετους τύπους εκείνους, που αν μετασχηματισθούν, προκύπτουν προτάσειςνοηματικώς εσφαλμένες.α) Hi vultum fingere non poterant.β) Tu lacrimas tenere non poteras.γ) Abdidi in tebernaculis fortunam suam querebantur.δ) Alius alia de causa discedere cupiebat.ε) Hi illos incredibili vitrute esse praedicabant.

στ) Alius discedebat, alius pudore adductus remanebat.ζ) Hic periculum miserabatur.η) Illa in flumine lavabatur.θ) Ille pedibus proeliabatur.ι) Propter periculum omnes perturbabantur.

ια) Tu illos incredibili virtute esse arbitrabaris. ιβ) Dux capitur et interficitur.

19. Nα σημειώσετε δίπλα στους παρακάτω ρηματικούς τύπους του κειμένου τηνοικεία φωνή και διάθεση:α) occupavit: ....................................................................................................β) adducti: .......................................................................................................γ) abdidi: .........................................................................................................δ) querebantur: ................................................................................................ε) miserabantur: ..............................................................................................

Page 201: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

201

στ) habebantur: .................................................................................................ζ) perturbabantur: ...........................................................................................

20. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην την θίξετε:α) Miles timorem ex vocibus mercatorum conceperunt.β) Terrorem animos militum invasit ex vocibus Gallorum.γ) Ut milites voces mercatorum audivere, timorem eos occupavit.δ) Cum illi Germanos aspiciebant, timorem concipiebant.ε) Cum timor homines occupat, ei perturbantur.

στ) Incredibilis terror animos incolarum propter mercatorum vocibusinvaserat.

ζ) Terror, qui hostes occupavit, nos victoriam dederat.η) Terrore adductus in Aegypto confugit.θ) Timore adducti in Athenas confugiunt.ι) Propter terror, qui adversarios occupavit, noster exercitus vici.

21. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμέ-νου.

22. Nα χαρακτηρισθούν οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.23. Nα αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε αφαι-

ρετική πτώση.24. Nα χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι τύποι που βρίσκονται σε πτώση αιτιατι-

κή και να δικαιολογήσετε την πτώση τους.25. Nα προσδιορίσετε το είδος των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαιολο-

γήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται.26. Nα εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαι-

ολογήσετε την πτώση τους.27. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξή τους.28. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-

κτικό τους ρόλο.29. Nα εντοπίσετε τις λέξεις του κειμένου που έχουν ετυμολογική σχέση με

αντίστοιχες λέξεις της Ελληνικής (αρχαίας και νέας).

Page 202: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

202

30. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) Oι Γαλάτες και οι έμποροι διακήρυσσαν ότι οι Γερμανοί ήταν άνδρες με α-πίστευτη ανδρεία.

β) Άνδρες και γυναίκες ταραγμένοι από το φόβο δεν μπορούσαν να συγκρατή-σουν τα δάκρυα.

γ) Πολλοί στρατιώτες ταραγμένοι από το φόβο ήθελαν να φύγουν, ενώ μερι-κοί από ντροπή παρέμεναν.

δ) Aπό τις διαδόσεις των εμπόρων φόβος κατέλαβε τις ψυχές των στρατιω-τών.

ε) Oι στρατιώτες παρέμεναν μέσα στις σκηνές τους μαζί με τους φίλους τουςκαι θρηνούσαν για τον κοινό κίνδυνο.

31. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση. Tα ρήματα να τεθούν σε οριστική παθητικού παρατα-τικού. Nα προσέξετε ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό:α) ex, mercator, vox, perturbo, miles.β) habeo, hic, res militaris, peritus.γ) terror, tu, perturbo.δ) arma, Caesar, ad, refero.ε) ad, legatus, Caesar, mitto.

στ) caro, Germani, lac, nutrio, caseus, et.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενώνNα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στον κα-τάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τεθούν σεοριστική παρατατικού παθητικής φωνής. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις ναείναι νοηματικώς αποδεκτές:

α) ........................... ................................ multi milites discedere cupiebant.(occupo παθ. μτχ., timor)

β) Milites nonnulli ............................. ............................. timorem abdebant.(pudor, adduco παθ. μτχ.)

Page 203: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

203

γ) Nonulli Germanos ................................... magnitudine corporum essepraedicabant; ex his vocibus milites ..................................... concepere.(incredibilis, timor)

δ) Totis castris testamenta a militibus ................................., quia suum.................. prope esse ................................ (obsigno, arbitror, finis)

ε) Milites ............................ exvocibus mercatorum, qui .................... gentemesse incredibili virtute praedicabant, ............................... cupiebant.(perturbo παθ. μτχ., fugio, hic)

στ) Nos fatum ....................... ............................., quia periculum prope esse...................... (miseror, communis, video)

ζ) Milites nostri ....................... permoti inclamabant. (laetitia)η) ........................ incolarum exercitus hostium ................................ (clamor,

perturbo)θ) Hostes, qui periti ......................... militaris ........................., ......................

permoti in montibus se abdebant. (habeo, res, terror)ι) .................... exercitus ob repentinum monstrum paulatim ..........................

(totus, perturbo)ια) Vinum a ....................... ad Germanos non .........................., quia Germani

vino homines remollescere atque effeminari ...........................................(importo, mercator, arbitror)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:Σωστό Λάθος

α) Nonnulli timore occupantur, cum luna deficit.β) Nonnulli timorem concipiunt, cum luna defecit.γ) Nonnullos timor invasit, cum luna deficit.δ) Nonnullos hostes timorem adductos terga vertere

et fugere vidimus.ε) Nonnulli discedere cupiebat, sed pudore adducti

remanebant.

Page 204: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

204

στ) Nonnuli perturbabantur, sed vultus fingebantet lacrimas tenebant.

ζ) Nonnulos milites timore adductos queri fatumsuum vidimus.

η) Nonnulli misericordia permoti hostes vulneratoscurabant.

θ) Nonullis corpus infirmum ex annis sed ingeniumpropter sapientiam validum est.

ι) Nonnulli ira incensis se tenere non possunt.

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Milites Germanos ingenti magnitudine corporum

et incredibili virtute esse praedicabant.β) Milites discedere cupiebant.γ) Ei qui rei militaris periti non erant, perturbabantur.δ) Omnes milites pudore adducti remanebant.ε) Omnes vultum fingebant et lacrimas tenebant.

στ) Milites perturbati in tabernaculis se abdebant et fatumsuum querebantur.

ζ) Abdidi in tabernaculis cum familiaribus suis communepericulum miserabantur.

η) Solum ei qui rei militaris periti habebantur, nonperturbabantur.

θ) Alius de alia causa discedebat et nemo remansit. ι) Milites commune periculum miserati discedere

cupiebant.

Page 205: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

205

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. O τύπος «miserabantur» του κειμένου είναι ρήμα διαθέσεως:

α) ενεργητικής. β) μέσης.γ) παθητικής. δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. O τύπος «totis» του κειμένου είναι:α) αφαιρετική πληθυντικού αρσ. γένους.β) δοτική πληθυντικού αρσ. γένους. γ) δοτική πληθυντικού θηλ. γένους. δ) αφαιρετική πληθυντικού θηλ. γένους. ε) αφαιρετική πληθυντικού ουδ. γένους.

στ) δοτική πληθυντικού ουδ. γένους. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

3. O τύπος «ingenti» του κειμένου συντακτικώς είναι:α) αφαιρετική κατηγορηματική της ιδιότητας.β) αφαιρετική της αιτίας.γ) αφαιρετική του μέσου.δ) αφαιρετική του τρόπου.ε) επιθετικός προσδιορισμός. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 206: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

206

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της

αντίστοιχης απάντησης. Tρεις από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Cur magnus timor exercitum

occupavit?α) Quia Germani ingenti

magnitudine corporum etincredibili virtute erant.

2) Cur totis castris testamentaobsignabantur?

β) Quia Galli ac mercatoresGermanos ingenti magnitudinecorporum et incredibili virtuteesse praedicabant.

3) Quid Galli et mercatorespraedicabant?

γ) Quia milites timorem concepereet finem suum prope essearbitrabantur.

4) Cur nonnulli remanebant? δ) Germanos ingenti magnitudinecorporum et incredibili virtuteesse.

5) Poterantne milites lacrimas tenere? ε) Pudore adducti remanebant.6) Quibuscum milites commune

periculum miserabantur?στ) Dolore permoti vultum fingere

poterant.7) Qui Germanos ingenti magnitudine

corporum et incredibili virtute essepraedicabant?

ζ) Minime vero. (= καθόλου)

η) Cum familiaribus suis.θ) Galli et mercatores.ι) Germani.

Page 207: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

207

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες πουδίνονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της α-ντίστοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες τωνοποίων δεν δίδονται οι αντίστοιχες λατινικές λέξεις, τις οποίες θα πρέπει νασυμπληρώσετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των ο-ποίων δεν δίδονται οι αντίστοιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει νασυμπληρώσετε:

Α Β1) occupo επιθυμώ2) praedico καταλαμβάνω3) adduco πλάθω4) fingo μπορώ5) abdo παραπονιέμαι6) queror οικτείρω, κλαίω7) miseror υπογράφω και σφραγίζω8) obsigno ταράζω9) petrurbo παραμένω

10) possum κρύβω11) ........................... ..................................12) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοι-χης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροι των οποίωνδεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) Gallorum γενική αντικειμενική2) magnitudine υποκείμενο3) incredibili γενική υποκειμενική4) pudore αντικείμενο5) esse αφαιρετική της αιτίας6) timor αφαιρετική του τρόπου7) periti γενική διαιρετική

Page 208: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

208

κατηγορούμενο παράθεση επιθετικός προσδιορισμός αφαιρετική κατηγορηματικήτης ιδιότητας

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν δύο περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδονται οι αντί-στοιχες στα Λατινικά.

Α Β1) Hi abdidi in tabernaculis fatum Οι έμποροι και οι Γαλάτες νόμι-

suum querebantur et lacrimas ζαν πως οι Γερμανοί ήταν άν-tenere non poterant. θρωποι με πελώριο ανάστημα.

2) Timore milites perturbabantur et Aυτοί κρυμμένοι στις σκηνέςdiscedere cupiebant. τους θρηνολογούσαν για τον

κοινό κίνδυνο και δεν μπορού-σαν να συγκρατήσουν τα δάκρυα

3) Alii discedere cupiebant, alii Oι στρατιώτες εξαιτίας του με-pudore adducti remanebant. γάλου κινδύνου παραπονιό-

ντουσαν για τη μοίρα τους.4) Milites propter magnum periculum Άλλοι επιθυμούσαν να φύγουν,

fatum suum querebantur. άλλοι έμεναν σπρωγμένοι απόντροπή.

5) Milites nostri neque vultum fingere Oι στρατιώτες από το φόβο τα-neque lacrimas tenere poterant. ράζονταν και επιθυμούσαν να

φύγουν.6) Mercatores et Galli Germanos Άλλοι επιθυμούσαν να φύγουν,

ingenti magnitudine corporum esse μερικοί όμως έμεναν σπρωγμέ-praedicabant. νοι από ντροπή.

7) Mercatores et Galli Germanos Aυτοί κρυμμένοι στις σκηνέςhomines ingentis magnitudinis esse παραπονιόντουσαν για τη μοίραarbitrabantur. τους και δεν μπορούσαν να

συγκρατήσουν τα δάκρυα.

Page 209: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

209

Oι στρατιώτες μας ούτε να προ-σποιηθούν μπορούσαν ούτε νακρατήσουν τα δάκρυα.

Oι έμποροι και οι Γαλάτες δια-λαλούσαν ότι οι Γερμανοί είχανφοβερή σωματική διάπλαση.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε την

επιλογή σας στην περίπτωση που θεωρείτε κάτι εσφαλμένο:Σωστό Λάθος

α) Cum in magno periculo homines sunt,perturbantur et fatum suum querebantur.

β) Abdidi in tabernaculis fatum suum querebantur.γ) Hic peritus rei militari habebatur.δ) Ille Germani incredibili virtute esse arbitrabatur.ε) Hic pudore adductus remanebat.

στ) Milites commune periculum miserabantur.ζ) Illi in tabernaculis fatum suum querebantur.

2. O τύπος «suis» του κειμένου είναι:α) δοτική πληθυντικού αρσ. γένους. β) αφαιρετική πληθυντικού αρσ. γένους. γ) δοτική πληθυντικού θηλ. γένους. δ) αφαιρετική πληθυντικού θηλ. γένους. ε) αφαιρετική πληθυντικού ουδ. γένους.

στ) δοτική πληθυντικού ουδ. γένους. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

Page 210: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

210

3. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά να τε-θούν σε οριστική παρατατικού παθητικής φωνής. Nα δικαιολογήσετε τηνπτώση ή το πρόσωπο των κλιτών τύπων που επιλέξατε. Nα προσέξετε ώστεοι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Multi milites, qui ............................. ........................... remanebant, neque

................... fingebant neque lacrimas tenebant. (pudor, vultus, adducoπαθ. μτχ.)

β) Totis castris testamenta ............................... videbas, quia omnes propeesse ......................... ............................. vitae suae..............................(obsignor απαρ., arbitror, ultimus, dies)

γ) Omnes praeter103 ............. qui rei militaris periti ...........................,............................ (perturbo, habeo, is)

δ) Milites propter periculum .............................. fatum suum .........................(perturbo παθ. μτχ., queror)

ε) Exercitus hostium ............................ .............................. terga vertit etfugit. (terror, perturbo παθ. μτχ.)

στ) Nonnulli, ............................... cupiebant, sed pudore ...............................remanebant. (adduco παθ. μτχ. discedo)

ζ) Vos, qui rei militaris periti .............................., non .................................(habeo, perturbo)

η) Nos hostes incredibili virtute esse ............................. et periculum........................... discedere cupiebamus. (arbitror, miseror παθ. μτχ.)

θ) Puella fatum suum timore .................................... ................................(queror, adduco παθ. μτχ.)

ι) ....................................... ............................................. lacrimas tenere nonpoteratis. (misericordia, permoveo παθ. μτχ.)

103 praeter (προθ. + αιτιατ.) = εκτός

Page 211: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

211

ΜΑΘΗΜΑ XVIII LECTIO DUODEVICESIMA

Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ-ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις-ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να μεταφέρετε τα θηλυκά ουσιαστικά της α΄ κλίσης στην αντίστοιχη πτώση

του άλλου αριθμού.2. Να γράψετε τη γενική και δοτική πτώση ενικού και πληθυντικού αριθμού

των αρσενικών προσηγορικών ουσιαστικών της γ΄ κλίσης.3. infestus locus, proximus mugitus: Να κλιθούν τα ουσιαστικά μαζί με τα επί-

θετα που τα συνοδεύουν, στον πληθυντικό αριθμό.4. Να γράψετε την αιτιατική, κλητική και αφαιρετική του ενικού όλων των κύ-

ριων ονομάτων του κειμένου.5. Να κλίνετε το ελλειπτικό ουσιαστικό «vis» σε ενικό και πληθυντικό αριθμό.6. Ποια ουσιαστικά του κειμένου έχουν αιτιατική ενικού σε «-im» και αφαιρε-

τική σε «-i»;7. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά αντωνυμία του κειμένου.8. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην ίδια πτώση του άλλου α-

ριθμού, αλλά και στα τρία γένη.9. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε την αόριστη αντωνυμία «quidam»,

είτε ως ουσιαστική είτε ως επιθετική;10. quidam pastor, quaedam urbs, quoddam vestigium: Να κλιθούν τα ουσιαστι-

κά μαζί με τις αντωνυμίες που τα συνοδεύουν, και στους δύο αριθμούς.11. Να εντοπίσετε στο κείμενο τα ρήματα της κατηγορίας του «capio», να γρά-

ψετε τους αρχικούς τους χρόνους και το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής τουενεστώτα και μέλλοντα στην ενεργητική και παθητική φωνή.

12. Σε ποια κατηγορία ρημάτων ανήκει το «conor»; Ποιους τύπους έχουν δια-σώσει αυτά τα ρήματα από την ενεργητική φωνή;

13. Να γράψετε τα απαρέφατα του ενεστώτα και παρακειμένου της ενεργητικήςφωνής των ρημάτων «excito», «amoveo», «adduco», «pergo» και «sentio».

Page 212: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

212

14. Να γράψετε τη μετοχή (και στα τρια γένη) του παθητικού παρακειμένου τωνρημάτων «conor», «video», «condo», «fero», «verto» και «audio». Ποια ησημασία της;

15. Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο β΄ πληθυντικό πρό-σωπο της οριστικής του μέλλοντα, στη φωνή που δίδονται: α) dicitur: ......................................................................................................... β) aspexit: ......................................................................................................... γ) condidit: ....................................................................................................... δ) sensit: ........................................................................................................... ε) fertur: ...........................................................................................................

στ) pergit: ........................................................................................................... ζ) traxit: ............................................................................................................ η) interficitur: ...................................................................................................

16. coepit: Να κλίνετε την οριστική των συντελικών χρόνων του ρήματος. Ποιαείναι η σημασία τους; Ποιο ρήμα αναπληρώνει τους χρόνους του «coepi»που λείπουν; 104

17. Να αναλύσετε τα παρακάτω σύνθετα ρήματα στα συνθετικά τους μέρη. 105

α) amoveo: ........................................................................................................ β) prohibeo: ...................................................................................................... γ) adduco: ......................................................................................................... δ) aspicio: ......................................................................................................... ε) averto: ..........................................................................................................

στ) condo: ........................................................................................................... ζ) confundo: ...................................................................................................... η) interficio: .....................................................................................................

104 Ο παρακείμενος έχει σημασία ενεστώτα, ο υπερσυντέλικος παρατατικού και ο τετελεσμένος

μέλλοντας έχει σημασία μέλλοντα. Οι χρόνοι του «coepi» που λείπουν αναπληρώνονται απότους αντίστοιχους χρόνους του ρ. incipio (= αρχίζω), -cepi, -ceptum, -ere. Βλ. Α. Τζαρτζάνου,Λατινική γραμματική, § 98.

105 A + moveo, pro + habeo, ad + duco, a (ad) + specio, a (ab) + verto, cum + do, cum + fundo,inter + facio. Οι φωνητικές αλλοιώσεις των προθέσεων στη σύνθεση είναι ένας από τους επιμέ-ρους διδακτικούς στόχους του Μαθήματος Χ.

Page 213: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

213

18. Να κλίνετε τις προτάσεις στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό, αφούκάνετε τις απαραίτητες αλλαγές στα πρόσωπα:α) Ille boves aspexit et partem abesse sensit.β) Hic ad proximam speluncam pergit.γ) Hic vestigia vidit et gregem amovere coepit.δ) Ille clava interficitur.

19. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε όλους τουςκλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό. Να μη θίξετε τους τύπους εκείνουςπου αν μετασχηματιστούν, προκύπτουν προτάσεις νοηματικώς εσφαλμένες:α) Prope fluvium is boves refecisse fertur et ipse de via fessus ibi dormivisse.β) Pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxit aversos.γ) Ille, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit.δ) Is boum vestigia foras versa vidit et confusus gregem ex loco infesto amo-

vere coepit.ε) Pastor, vi prohibere eum conatus, eius clava interficitur.

20. Σε ποια πτώση βρίσκεται το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου, επί ταυ-τοπροσωπίας, όταν εξαρτάται από λεκτικά και δοξαστικά ρήματα α) ενεργη-τικής φωνής και β) παθητικής φωνής; Να γράψετε ένα παράδειγμα για κάθεπερίπτωση.

21. Να αλλάξει η σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε απαρεμφατική με εξάρ-τηση από τα παθητικά ρήματα, που δίδονται στην παρένθεση.α) Cacus vi Herculem prohibuit. (dicor)β) Multos Hercules clava interfecit. (feror)γ) Terror Cassium e somno excitavit. (dicor)δ) Incolae mugitum boum audiverunt et ad proximam speluncam

perrexerunt. (feror)ε) Speculatores hostes aspexerunt et confusi se amovere coeperunt. (nuntior)

στ) Milites apud flumen refecerunt et dormiverunt. (feror)ζ) Romani Germanos, homines ingentis magnitudinis corporum, ad se venire

viderunt. (nuntior)22. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και την πτώση που τις συνοδεύει.

Page 214: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

214

23. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις του κειμένου και ναδικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους.

24. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.α) Ibi postea Romulus urbem Romam condit.β) Cacus pastor boves quosdam in speluncam caudis trahit aversos.γ) Hercules gregem aspicit.δ) Hercules boum vestigia foras versa videt.ε) Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit (ενεστ.).

25. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφαταεξαρτώμενα από τη φράση «Titus Livius narrat»106 και να γίνουν οι αλλαγέςπου απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο.α) Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis

traxit aversos.β) Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abesse sensit.γ) Hercules perrexit ad proximam speluncam.δ) Hercules boum vestigia foras versa vidit et, confusus, gregem ex loco

infesto amovere coepit.ε) Bovum mugitus ex spelunca auditus Herculem convertit.

στ) Tum Cacus, vi prohibere eum conatus, Herculis clava interficitur.26. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις γενικές του κειμένου.27. Να αναγνωρίσετε την επιρρηματική σχέση που εκφράζουν οι εμπρόθετοι

προσδιορισμοί του κειμένου.28. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς του

κειμένου.29. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική

λειτουργία των λέξεων ή προτάσεων που δίνονται.α) adduxisse είναι ………… απαρ., ως ………………. του ρήματος

…………………………… β) Geryonis είναι γενική ………….. στο…………………γ) eum είναι ………………. προσδιορισμός στο ………

106 Πηγή του κειμένου είναι ο Τίτος Λίβιος, 1, 7, 4-8.

Page 215: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

215

δ) ubi postea Romulus urbemRomam condidit είναι δευτερεύουσα ……….……….………. πρόταση

προσδιοριστική στο …………………………………ε) ipse είναι ……………. προσδ. στο ………………

στ) viribus είναι αφαιρετική ……………… από το………….ζ) abesse είναι ………… απαρ.,ως …………… του ρήμ. ………η) ex loco είναι εμπρόθ. προσδ. που δείχνει …………………θ) versa είναι …………….. μετοχή, εξαρτώμενη από το ……

και με υποκείμενο το ……………ι) mugitus είναι……………… στο ……………………

ια) clava είναι αφαιρετική ……………. από το …………..ιβ) prohibere είναι……………. απαρ., ως……………..στο ρήμα

………… και με υποκ. το …………….30. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι λέξεις: 107

«βόδι», «ουρμπανισμός», «πάστορας», «πάρτι», «μουγκρητό», «τρακτέρ»,«μοτέρ», «θύρα».

31. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις: 108

α) Ο Ηρακλής οδήγησε τα βόδια στο σημείο όπου αργότερα ο Ρωμύλος έχτισετη Ρώμη.

β) Μόλις ο Ηρακλής αποκαμωμένος παραδόθηκε στον ύπνο, ο Κάκος, ο βο-σκός, έσυρε από την ουρά σε μια σπηλιά μερικά βόδια.

γ) Μόλις ο Ηρακλής κατάλαβε ότι του έλειπε ένα μέρος από το κοπάδι, κατευ-θύνθηκε σε κάποια σπηλιά.

107 βόδι < λατ. bos-bovis, ουρμπανισμός = η αστυφιλία, η πολεοδομία (μεταφορά στα ελληνικά

ξένου τύπου, πρβ. αγγλ. urbanism < λατιν. urbs), πάστορας = προτεστάντης ιερέας < λατ.pastor, πάρτι < αγγλ. party, αρχική σημασία, “κόμμα, σύνολο ανθρώπων με κοινή άποψη καιδράση” < λατ. pars -tis < partio, μουγκρητό < ηχομιμητική λέξη, όπως το λατ. mugitus, τρα-κτέρ < γαλλικά tracteur < λατ. traho, μοτέρ < γαλλικά moteur < λατ. moveo, θύρα < λατ. foris,γαλλικά dehors < de-foris. Βλ. και υποσ. 5.

108 α) Hercules boves in eum locum adduxit, ubi postea Romulus Romam condidit. β) Ubi Hercules,fessus, se somno dedit, Cacus pastor quosdam boves in speluncam caudis traxit. γ) Ubi Herculespartem gregis abesse sensit, perrexit ad quandam speluncam. δ) Hercules boum vestigia forasversa vidit, quia Cacus boves aversos traxerat. ε) Vix Hercules proximae speluncae appropin-quaverat, cum repente boum mugitum audivit. στ) Cacus vi prohibere Herculem temptavisse di-citur. ζ) Hercules pastorem clava interfecisse fertur.

Page 216: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

216

δ) Ο Ηρακλής είδε ότι οι πατημασιές των βοδιών ήταν στραμμένες προς τα έ-ξω, γιατί ο Κάκος είχε σύρει τα βόδια στραμμένα ανάποδα.

ε) Πριν καλά καλά ο Ηρακλής πλησιάσει την σπηλιά που ήταν πολύ κοντάτου, άκουσε ξαφνικά το μουγκρητό των βοδιών.

στ) Λέγεται πως ο Κάκος προσπάθησε να εμποδίσει τον Ηρακλή με τη βία.ζ) Υπάρχει η παράδοση ότι ο΄Ηρακλής σκότωσε το βοσκό με το ρόπαλό του.

32. Να μεταφράσετε στα Ελληνικά τις παρακάτω προτάσεις:α) Vix unum diem Hercules erat natus, cum repente Iuno109 saevissimos110

serpentes 111 in cubiculum112 misit.β) Ibi Hercules infans 113 et eius frater Iphicles 114 dormiebant.γ) Ancilla,115 Iunonis iussu116, in magno clipeo117, humi118 posito, eos

collocaverat.δ) Prorepunt119 serpentes ad clipeum et super infantes horrenda emittunt

sibila.120

ε) Statim pueri e somno excitantur. στ) Iphicles trepidus suo vagitu121 cubiculum implet.122

ζ) Sed Hercules ab immensis serpentibus non terretur.η) Hercules parvis suis manibus123eos fortiter comprehendit et illa monstra

suffocat.124

109 Ιuno, -onis = Ήρα 110 saevus, -a, -um = ωμός, άγριος (εδώ στον υπερθετικό βαθμό) 111 serpens, -ntis = φίδι 112 cubiculum, -i = η κρεβατοκάμαρα 113 infans, -antis = το νήπιο 114 Ιphicles, -ae = Ιφικλής 115 ancilla, -ae = η υπηρέτρια 116 iussu (στερεότυπη αφαιρ. της αιτίας + γενική υποκ.) = κατά διαταγή 117 clipeus, -i = ασπίδα 118 humi = καταγής, κατάχαμα (επίρρ.) 119 prorepo, -repsi, -reptum, -ere, 3 = έρπω, σέρνομαι 120 sibila, -orum = σφυρίγματα 121 vagitus, -us = το κλαψούρισμα 122 impleo, -evi, -etum, -ere, 2 = γεμίζω 123 manus, -us (θηλ.) = το χέρι 124 suffoco, 1 = πνίγω

Page 217: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

217

2. Ερωτήσεις-ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουI. Άσκηση του τύπου «Σωστό-Λάθος» (με διάζευξη)1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) fluvium είναι αρσενικού ή ουδετέρου γένους;β) proximam είναι επίθετο θετικού ή υπερθετικού βαθμού;γ) viribus είναι ουσιασ. αρσενικού ή θηλυκού γένους;δ) vestigia είναι θηλυκό α΄ ή ουδέτερο β΄ κλίσης;ε) quosdam είναι αόριστη επιθετική ή ουσιαστική αντωνυμία;

στ) gregem είναι αρσενικού ή θηλυκού γένους;ζ) mugitus είναι ουσιαστικό β΄ ή δ΄ κλίσης;η) ipse είναι οριστική ή δεικτική αντωνυμία;θ) aspexit είναι ρήμα γ΄ ή δ΄ συζυγίας;ι) versa είναι μετοχή ή επίθετο;

2. Να βάλετε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι, αν νομίζετε ότι το περιεχόμε-νο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) Geryonis είναι γενική κτητική στο «boves».β) adduxisse είναι ειδικό απαρ. υποκ. στο «dicitur».γ) fluvium είναι επεξήγηση στο «Tiberim».δ) fessus είναι αιτιολ. μετχ. με υποκ. «Hercules».ε) viribus είναι δοτική του μέσου από το «fretus».

στ) caudis είναι αφαιρ. του οργάνου στο «traxit».ζ) excitatus είναι χρον. μετχ. συνημμένη στο υποκ.η) partem είναι υποκ. στο «abesse» (ετεροπροσ.)θ) ad speluncam είναι εμπρόθ. προσδ. της κατεύθυνσης.ι) gregem είναι υποκείμενο στο «amovere».

Page 218: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

218

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Prope Tiberim Hercules boves Geryonis adduxit.β) Hercules Romam condidit.γ) Prope fluvium Hercules boves refecit.δ) In spelunca Cacus fessus dormiebat.ε) Vestigia boum foras versa erant.

στ) Cacus omnes boves ex spelunca traxit.ζ) Hercules non sensit boves abesse.η) Cacus clava Herculem prohibuit.θ) Pastor, homo magnae fortitudinis erat.ι) Hercules terrore adductus reliquos boves amovit.

II. Ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

΄Ενα στοιχείο της στήλης Β΄περισσεύει. Α Β

1) prohibere α) απαρέμφατο παρακειμένου γ΄ συζ.2) conatus β) επίρρημα τοπικό.3) adduxisse γ) ετερογενές ουσιασ. της β΄ κλίσης.4) fertur δ) ουσιαστικό της β΄ κλίσης.5) ibi ε) μετοχή παρακειμ., α΄ συζ.6) ubi στ) ανώμαλο ουσιαστικό της γ΄ κλίσης.7) loco ζ) χρονικός σύνδεσμος.8) viribus η) ουσιαστικό της δ΄ κλίσης.9) boves θ) απαρέμφατο ενεστώτα, β΄ συζ.

10) mugitus ι) ελλειπτικό ουσιασ. της γ΄ κλίσης.ια) οριστική παθητ. ενεστώτα, γ΄συζ.

Page 219: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

219

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήληπαίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.

cona e eri ntur β΄ ενικό οριστικής μέλλοντα.perrex e mini απαρέμφατο παρακειμένου.refici b mus γ΄ πληθυντικό οριστικής παθητικού μέλλοντα.fer e ris (re) β΄ πληθυντικό οριστικής παθητικού παρατ.sens ba t α΄ πληθυντικό οριστικής ενεργ. υπερσυντ.prohibu era isse γ΄ ενικό οριστικής ενεργ. συντελ. μέλλοντα.

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. ΄Ενα στοιχείο της στήλης Β΄περισσεύει:

Α Β1) in locum α) εμπρόθ. προσδ. του τόπου2) ex Hispania β) κατηγορηματική μετοχή3) prope Tiberim γ) επιθετική μετοχή4) de via δ) επιρρηματικό κατηγορ. του τρόπου5) versa ε) εμπρόθ. προσδ. της κίνησης σε τόπο6) bovum στ) εμπρόθ. προσδ. της αιτίας7) auditus ζ) αιτιολογική μετοχή8) excitatus η) εμπρόθ. προσδ. της από τόπου κίνησης9) fretus θ) γενική υποκειμενική

10) fessus ι) χρονική μετοχή ια) γενική κτητική

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄.Τρία στοιχεία της στήλης Β΄ περισσεύουν:

Α Β1) adduco α) κουρασμένος2) reficio β) απουσιάζω3) fertur γ) καταλαβαίνω4) fessus δ) γυρίζω (κάποιον) προς τα πίσω5) fretus ε) συγχέω

Page 220: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

220

6) sentio στ) προσπαθώ7) absum ζ) οδηγώ (κάπου)8) pergo η) απομακρύνω9) confundo θ) στραμμένος

10) converto ι) λέγεται ια) ξεκουράζω ιβ) αυτός που έχει εμπιστοσύνη ιγ) κατευθύνομαι προς

5. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.΄Ενα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει:

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Unde125 Hercules boves adduxit? α) Dormivit.2) Quis Romam condidit? β) In speluncam.3) Ubi Hercules boves refecit? γ) Sensit.4) Quid Hercules fecit? δ) Ex spelunca.5) Cur Hercules dormivit? ε) Cacus fretus viribus erat.6) Ubi Cacus boves traxit? στ) Quia boum vestigia versa vidit.7) Utrum126 Hercules partem ζ) Boum mugitum.

abesse sensit an non? η) Prope Tiberim.8) Cur Hercules confusus erat? θ) Quia eum vi prohibere temptavit.127

9) Unde Hercules gregem amovit? ι) Ex Hispania. 10) Quid Hercules audivit? ια) Quia fessus erat. 11) Cur Hercules Cacum interfecit? ιβ) Romulus.

125 unde? = από πού;126 utrum… an ? = πότερον… ή... ;127 tempto, 1 = προσπαθώ, επιχειρώ

Page 221: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

221

ΙΙΙ. Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: traxit, sensit,pergit, vidit, coepit.Ενεστώτας

Παρατατικός

Μέλλοντας

Παρακείμ.

Υπερσυντ.

Συντελ. μέλ.

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: locum, boum, clava, vestigia,partem, somno, urbem, fluvium, via, speluncam, vi, caudis.Α΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΒ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμόςΓ΄ κλίση Αντίθετος

αριθμός

3. Nα συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:Ονομ. ενι-

κούδοτικήενικού

αιτιατικήενικού

ονομ.πληθ.

δοτικήπληθ.

αιτιατι-κήπληθ.

ipseeum

quosdam

Page 222: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

222

4. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις παρακάτω αντωνυμίες αυτήπου ταιριάζει, αφού τη μεταφέρετε στο σωστό τύπο:128 quis, quidam (επιθε-τική), nemo, nihil, nullus.α) .......................... meum catellum vidit?β) Servus .......................... domum venit.γ) .......................... est melius (= καλύτερο) pace (= από την ειρήνη).δ) .......................... hoc dicere debes.ε) Ei .......................... est amicus.

στ) .......................... studet.

5. Να βρείτε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του κειμένου και να τουςτοποθετήσετε στον παρακάτω πίνακα, όπως στα παραδείγματα:

Δηλώνει Εκφέρεται με Προσδιορίζειτη λέξη

in locum κίνηση σε τόπο πρόθεση(in + αιτιατ.)

adduxisse

fessus αιτία μετοχή dormivissetum χρόνο επίρρημα traxitubi…aspexitsensit

χρόνο δευτερεύουσαχρονική πρόταση

pergit

128 Quis, quidam, nihil, nemini, nullus, nulli rei.

Page 223: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

223

6. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις,αφού τις μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο.α) Hercules Cacum interfecisse .......................... (existimor)β) Cacus a .......................... occiditur. (Hercules)γ) Hercules boum mugitum ex spelunca .......................... audivit. (quidam)δ) Pastores ....................... freti ................ ................. boves caudis traxerunt.

(quidam, sua, vis)ε) Evander magnificam aram129 Herculis condidisse ........................ (dicor)

στ) Postquam Hercules boum vestigia foras versa .........................., adproximam speluncam perrexit. (video)

ζ) Germani ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute fuisse.......................... (dicor)

η) Milites testamenta obsignavisse .......................... (feror)θ) Milites rei militaris periti timuisse .......................... (nuntior)ι) Caesar testamenta .......................... vetat. (obsigno)

IV. Άσκηση κατάταξης1. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: locum,

infesto, eum, tum, in,clava, sed, fluvium, proximam, quosdam, e, ubi, et.ουσιαστικό επίθετο αντ/μία επίρρημα πρόθεση σύνδεσμος

129 ara, -ae = βωμός

Page 224: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

224

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να δι-

καιολογήσετε τις διορθώσεις σας: 130

α) Hercules boves Geryonis prope fluminis refecit......................................................................................................................

β) Postquam boves reficiebat, ipse fessus se somnum dedit......................................................................................................................

γ) Pastor animalia quidam caudis traxit et in spelunca proximam ea abdidit......................................................................................................................

δ) Ubi Hercules e somno se excitat, partem abesse sensit......................................................................................................................

ε) Hercules confusus gregem amovisse coepit......................................................................................................................

στ) Hercules vix boves amovere coepit, cum repente boum mugitum audit......................................................................................................................

ζ) Hercules boves traxisse non prohibuit......................................................................................................................

η) Hercules a mugitu boum convertitur......................................................................................................................

θ) Cacus Herculem se prohibuisse fertur......................................................................................................................

ι) Hercules, fretus vi suis, Cacum interfecit......................................................................................................................

130 α) flumen β) refecit … somno γ) quaedam … proxima δ) excitavit (προτερόχρονο) ε) amovere

(τελικό, σε ενεστώτα) στ) coeperat ... audivit (αντίστροφος cum) ζ) trahi (διπλή η σύνταξη τουprohibeo, όπως του iubeo) η) mugitu (άψυχο) θ) χωρίς το se ι) viribus suis.

Page 225: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

225

ΜΑΘΗΜΑ ΧΙΧ LECTIO UNDEVICESIMA

H ΣYNΩMOΣIA TOY KATIΛINA

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Tων κυρίων ονομάτων του κειμένου να γραφεί η ονομαστική, γενική και

αφαιρετική πτώση.2. Nα μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Nα μεταφέρετε τα τριτόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου στην α-

ντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και να δηλώσετε το γένος τους.4. Nα γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς των τριτοκλίτων

ουσιαστικών που σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού με κατάληξη «-ium».5. Tων προσηγορικών ονομάτων του κειμένου που βρίσκονται σε αφαιρετική

πτώση να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις (εφόσον υπάρχουν) του άλλου αριθ-μού.

6. nobilissimi generis: Nα κλιθούν μαζί και στους δύο αριθμούς.7. Nα μεταφέρετε τα επίθετα του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου

αριθμού και στα τρία γένη του θετικού και του υπερθετικού βαθμού (εκτόςαπό το επίθετο «multus»).

8. Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες και τα αντωνυμικά επίθετα του κειμένου στηναντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

9. Nα μεταφερθούν τα ρήματα του κειμένου στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού στο χρόνο, στην έγκλιση και στη φωνή που βρίσκονται.

10. Tων ρημάτων της 1ης συζυγίας του κειμένου να γραφεί το 2ο πληθ. πρόσω-πο της οριστικής όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκονται.

11. Nα αντικατασταθούν χρονικώς τα ρήματα της 3ης συζυγίας του κειμένου.12. Nα γραφούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου και στις δύο

φωνές (εφόσον υπάρχουν).

Page 226: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

226

13. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προς τι διαφοροποιούνταιαπό αυτές;α) consulibus, generibus, exercitibus, militibus, urbibus.β) generis, carceris, viris, urbis, consulis.γ) nobilissimi, pravissimi, cruentissimi, clarissimi.δ) expulsus, interfectus, victus, vulneratus.

14. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στο χρόνο και στην έγκλιση πουβρίσκονται) και γίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστεοι νέες προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές. Nα μη θίξετε τις περιό-δους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Ille a Cicerone ex urbe expulsus est.β) Vos ab illo ex urbe expulsi estis.γ) Socii illius deprehensi erunt.δ) Feminae quaedam ab hostibus deprehensae sunt.ε) Ille in carcere strangulatus erat.

στ) Catilina cum exercitu suo proelio victus est.ζ) Vos proelio victi eritis.η) Clari quidam sed improbi viri illum consecuti erant.θ) Omnes gentes Hispaniae ab Hannibale bello victae erant.ι) Multi milites in eadem cruentissima pugna occisi erant.

ια) Ipse vulneratus deprehensus est. ιβ) Nobilissimi viri ex urbe expulsi erant.

15. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετετις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν παρέχουν αποδε-κτό νόημα.α) Improbi viri hos consecuti erant.β) Ab altero consule ille proelio victus interfectus est.γ) Haec gens proelio victa erit.δ) Ille in hac cruentissima pugna occisus est.

Page 227: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

227

ε) Illi in carcere strangulati erant. στ) Nos ex urbe expulsi sumus.ζ) Milites fortiter proeliati vulnerati erant.η) Nos etiam in hoc cruentissimo bello proeliati sumus.θ) Hi, qui eum consecuti erant, clari sed improbi viri erant.ι) Illae ab hostibus interfectae erant.

16. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Aν κάποια πρότασηείναι αποδεκτή, να μην την θίξετε:α) Catilina nobilissimi generi vir sed ingeni pravissimi erat.β) Lucius Sergius Catilina contra rem publicam coniuraverat.γ) Ei, qui Catilina consecuti sunt, clari quaedam viri sed improbi erant.δ) Eutropius Catilinam a Cicerone ex urbi expulsus esse tradit.ε) Omnes gentes Hispaniae a Hannibale victi sunt.

στ) Illi a consule proelio victus interfecti sunt.ζ) Socii eius deprehensi in carcere producti sunt.η) Exercitus Catilinae ab Antonio altero consulum victus est.θ) Multi milites in cruentissima pugna occisos est.ι) Urbs a hostibus occupatum est.

17. Nα μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική:α) Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est.β) Ab Antonio, altero consule, Catilina ipse cum exercitu suo proelio victus

est.γ) Multae gentes ab illo superatae erant.δ) Magnus numerus hostium a militibus nostris captus est.ε) Ille a Hercule interfectus est.

18. Nα μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:α) Romulus moenia Martia condidit Romanosque de suo nomine appellavit.β) Iulus regnum ab Lavinio transtulit et Albam Longam munivit.γ) Ilia duos filios, Romulum et Remum, peperit, quos lupa nutrivit.δ) Hunc tu in caelo accepisti.ε) Caesar Augustus Belli portas clausit et Saturnium regnum restituet.

Page 228: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

228

19. Nα χαρακτηρισθούν οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.20. Nα χαρακτηρισθούν οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί του κειμένου.21. Nα αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε αφαι-

ρετική πτώση.22. Nα δικαιολογήσετε τον συντακτικό ρόλο των τύπων που βρίσκονται σε

γενική πτώση.23. Nα χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι τύποι που βρίσκονται σε πτώση αιτιατι-

κή και να διακαιολογήσετε την πτώση τους.24. Nα προσδιορίσετε το είδος των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαιολο-

γήσετε τον χρόνο στον οποίο βρίσκονται.25. Nα εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων του κειμένου και να δικαι-

ολογήσετε την πτώση τους.26. Nα εξαρτήσετε ολόκληρο το κείμενο πλην της τελευταίας περιόδου από τη

φράση «Eutropius tradit...» και να επιφέρετε τις απαραίτητες τροποποιήσεις.27. Nα εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να προσέξετε τη σύνταξή τους.28. Nα εντοπίσετε τους συνδέσμους του κειμένου και να εξηγήσετε τον συντα-

κτικό τους ρόλο.29. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:

α) O Eυτρόπιος αναφέρει ότι ο Kικέρων έδιωξε τον Kατιλίνα από την πόλη.β) Πολλοί Pωμαίοι στρατιώτες σκοτώθηκαν σ’ εκείνη την τόσο φονική μάχηκαι πολλοί τραυματίσθηκαν βαριά.

γ) O Σαλλούστιος αναφέρει ότι οι σύντροφοι του Kατιλίνα οδηγήθηκαν στηφυλακή και στραγγαλίστηκαν.

δ) Λένε πως άνδρες από πολύ αριστοκρατική γενιά, αλλά με διεστραμμένο χα-ρακτήρα συνωμότησαν εναντίον του κράτους.

ε) O Eυτρόπιος αναφέρει ότι ο Kατιλίνας νικήθηκε από τον Aντώνιο, τον άλ-λο ύπατο, και σκοτώθηκε.

30. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδε-κτές προτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο καιστην κατάλληλη θέση. Tα ρήματα να τεθούν σε οριστική παθητικού υπερσυ-ντελίκου. Nα προσέξετε ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό:α) Catilina, et, proelium, vinco, interficio.

Page 229: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

229

β) multus, in, miles, pugna, occido.γ) urbs, ab, occupo, hostis.δ) omnis, gens, ab, Hispania, Hannibal, supero.ε) puella, culter, interficio.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουΙ. Συμπλήρωση κενών

Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά, να τε-θούν, κατά την κρίση σας, σε οριστική ενεργητικού ή παθητικού παρακειμέ-νου, ενώ τα επίθετα σε υπερθετικό βαθμό. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές:α) Tarquinio Superbo .........................., populus .......................................,

quia filius eius pudicitiam uxoris Collatini ............................. (rex, laedo,concito)

β) Hannibale ..................., Carthaginienses omnes gentes Hispaniae bello......................... et Saguntum vi ............................. (dux, expugno, supero)

γ) L. Aemilio Paulo ............................................, Perses, rex Macedoniae, ab........................................... Romano ................................... (consul, vinco,exercitus)

δ) Illi, qui contra rem publicam ............................................., a Cicerone,.............................., ex urbe ................................ (consul, expello, coniuro)

ε) Servius tradit .............................. Brenno ......................... apud Alliamflumen legiones Romanorum ................................ (deleo, Galli, dux)

στ) Catilinam, ....................... nobilissimi generis sed ingenii pravissimi, viriquidam ........................ ................................... (vir, improbus, consequor)

ζ) ..................................... et .................................... poetae ornamenta131

................................... sunt. (nobilis, clarus, civitas)

131 ornamentum, -i = κόσμημα, στολίδι

Page 230: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

230

η) Magna caedes in hac ..................................... pugna..................................; multi milites ....................................... multi autem...................................... (fio, occido, cruentus, vulnero)

θ) Ex vocibus mercatorum ....................... et Gallorum, qui Germanos.................................. magnitudine corporum esse praedicabant, militesnostri ...................................... (quidam, ingens, perturbo)

ι) Ephippiorum usus apud antiquos Germanos res .....................................habebatur. (turpis)

ΙΙ. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-

μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο τετράγωνο:Σωστό Λάθος

α) Ille tradit viros quosdam claros sed improbos contrarem publicam coniuravisse.

β) Illi tradunt virum quendam clarum sed improbum contrarem publicam coniuravisse.

γ) Ille nuntiavit legiones nostras in cruentissima pugnafortiter proeliatae sunt et ex urbe hostem expulerunt.

δ) Uxor ducis hostium, quae virum suum consecuta erat,in eadem pugnam a militibus quibusdam nostrisdeprehensa erat.

ε) Alii in pugna illum interfectum esse dicebant,alii post pugnam deprehensum et strangulatum esse.

στ) Multi gentes ab illo superati et multae urbes viexpugnatae sunt.

ζ) Catilinam, virum ingenii pravissimi, viri improbiconsecuti sunt et contra rem publicam coniuravit.

η) Gaius Sallustius tradit magnum numerum militumRomanorum in eandem cruentissima pugnaoccisum esse.

Page 231: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

231

θ) Dicitur magnus numerus militum in hac pugna occisuset vulneratus erat.

ι) Copiae Catilinae ab Antonio proelio victae sunt etCatilina ipse interfectus est.

2. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Catilina propter iustitiam suam a civibus suis

honoratus est. β) Cicero a Catilina ex urbe expulsus erat.γ) Antonius, alter consul, proelio exercitum

Catilinae vicit.δ) Catilina nobilissimi generis vir sed ingenii

pravissimi erat. ε) Marco Tullio Cicerone et Gaio Antonio consulibus,

Catilina cum viris improbis, qui eum consecutierant, contra rem publicam coniuravere.

στ) Catilina, proelio victus, interfectus est.ζ) Catilina deprehensus est et in carcere strangulatus est.η) Multi milites Romani in pugna contra Catilinam

occisi sunt et multi graviter vulnerati sunt. θ) Socii Catilinae clari quidam sed improbi viri erant. ι) Exercitus Catilinae fortiter proeliatus vincere

adversarios potuit.

Page 232: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

232

ΙΙΙ. Ερωτήσεις - Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής1. O τύπος «consecuti erant» του κειμένου είναι ρήμα διαθέσεως:

α) ενεργητικής. β) μέσης. γ) παθητικής δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

2. O τύπος «generis» του κειμένου είναι:α) αφαιρετική. β) δοτική. γ) ονομαστική.δ) κλητική.ε) ............................ (σημειώστε κάτι άλλο αν δεν συμφωνείτε με τα προη-

γούμενα)Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

3. O τύπος «proelio» του κειμένου συντακτικώς είναι:α) αφαιρετική της ιδιότηταςβ) αφαιρετική του χρόνουγ) αφαιρετική του μέσουδ) αφαιρετική της αιτίαςε) .......................................... (σημειώστε κάτι άλλο αν δεν συμφωνείτε με τα

προηγούμενα)Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Page 233: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

233

ΙV. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Nα γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.

Nα απαντήσετε στηριζόμενοι στο κείμενο. Tέσσερις από τις προτάσεις πουκαταχωρίζονται στη στήλη των απαντήσεων δεν απαντούν σε αντίστοιχες ε-ρωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quis, Marco Tullio Cicerone et Gaio

Antonio consulibus, contra rempublicam coniuravit ?

α) Nobilissimi generis sed ingeniipravissimi vir.

2) Qui Catilinam consecuti erant? β) Clari sed improbi erant.3) A quo Catilina ex urbe expulsus erat? γ) Deprehensus est et in carcere

strangulatus est.4) Quem finem socii Catilinae

habebant?δ) Proelio victus interfectus est.

5) Quem finem Catilina ipse habebat? ε) Nobilissimi generis sed ingeniipravissimi viri erant.

6) Qualis (= τι λογής) Catilina erat? στ) Deprehensi sunt et in carcerestrangulati sunt.

ζ) Marcus Tullius Cicero.η) Clari quidam sed improbi viri.θ) A Marco Tullio Cicerone.ι) Lucius Sergius Catilina.

Page 234: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

234

2. Nα αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης με τις σημασίες πουδίνονται στη B΄ στήλη αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της α-ντίστοιχης λέξης της A΄ στήλης. Στη B΄ στήλη υπάρχουν δύο σημασίες τωνοποίων δεν δίδονται οι αντίστοιχες λατινικές λέξεις, τις οποίες θα πρέπει νασυμπληρώσετε, ενώ στην A΄ στήλη υπάρχουν δύο λατινικές λέξεις των ο-ποίων δεν δίδονται οι αντίστoιχες σημασίες, τις οποίες επίσης θα πρέπει νασυμπληρώσετε:

Α Β1) coniuro τραυματίζω2) consequor παραδίδω, αναφέρω3) expello γένος, καταγωγή4) deprehendo σκοτώνω5) occido διώχνω6) vinco συνωμοτώ7) carcer ακολουθώ8) trado συλλαμβάνω9) nobilis αχρείος

10) improbus ευγενής11) ........................... ..................................12) ........................... ..................................

3. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της A΄ στήλης μετους όρους της B΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοι-χης λέξης της A΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τρεις όροι των οποίων δενδίδεται η αντίστοιχη λέξη.

Α Β1) consulibus γενική αντικειμενική2) generis υποκείμενο3) vir γενική κτητική4) pravissimi αντικείμενο5) eum κατηγορηματικός προσδιορισμός6) eius αφαιρετική του χρόνου

Page 235: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

235

7) milites γενική της ιδιότητας κατηγορούμενο παράθεση επιθετικός προσδιορισμός

4. Nα γράψετε μέσα στο πλαίσιο τον αριθμό της αντίστοιχης λατινικής περιό-δου. Yπάρχουν δύο περίοδοι στα Ελληνικά των οποίων δεν δίδονται οι αντί-στοιχες στα Λατινικά.

Α Β1) Gaius Antonius, alter consulum, Aπό τον Γάϊο Aντώνιο, τον άλλο

Catilinam ipsum cum exercitu suo ύπατο ο ίδιος ο Kατιλίνας με τοproelio vicit. στρατό του νικήθηκε στη μάχη.

2) Exercitus Catilinae ab exercitu O στρατός του Kατιλίνα νικήθη-Antoni proelio victus est. κε στη μάχη από το στρατό του

Aντωνίου.3) Cicero Catilinam ex urbe expulit, Ο Κικέρων απομάκρυνε τον Κα-

et Antonius, alter consul, exercitum τιλίνα από την πόλη και ο Αντώ-eius proelio vicit. νιος νίκησε τον στρατό του Κα-

τιλίνα.4) Eutropius tradit Catilinam virum Πολλοί στρατιώτες σκοτώθηκαν,

nobilissimi generis sed ingenii πολλοί εξάλλου τραυματίσθηκαν.pravissimi fuisse. Ο Ευτρόπιος αναφέρει πως ο Κα-

5) Catilina a Cicerone ex urbe τιλίνας υπήρξε άνδρας από πολύexpulsus est, quia contra αριστοκρατική γενιά, αλλά με χα-patriam coniuravit. ρακτήρα πολύ διεστραμμένο.

6) Exercitus Catilinae victus est et Ο Κικέρων έδιωξε τον Κατιλίναipse Catilina deprehensus από την πόλη και ο Αντώνιος, οinterfectus est. άλλος ύπατος, νίκησε τον στρατό

του στη μάχη.7) Multi milites occisi sunt, multi Ο Κικέρων έδιωξε τον Κατιλίνα

autem vulnerati sunt. από την πόλη, επειδή συνωμότη-σε εναντίον της πατρίδας.

Page 236: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

236

Ο στρατός του Κατιλίνα νικήθη-κε και ο ίδιος ο Κατιλίνας πιά-στηκε και θανατώθηκε.Ο Γάϊος Αντώνιος, ο άλλος απότους υπάτους, τον ίδιο τον Κατι-λίνα με το στρατό του νίκησε στημάχη.

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε την

επιλογή σας στην περίπτωση που θεωρείτε κάτι εσφαλμένο:Σωστό Λάθος

α) Antonius, alter consul, exercitum Catilinaeproelio vicit.

β) Exercitus Catilinae ab exercitu Antoni, alteroconsule, victus est.

γ) Catilina, quia contra rem publicam coniuraverat,a Cicero ex urbi expulsus erat.

δ) Improbi quidam viri Catilinam consecuti sunt.ε) Pugna cruentissima multi milites Romani occisi erant.

στ) Ab improbis quibusdam viris Catilina consecutus est.ζ) Sallustius tradit Catilina a Cicerone ex urbe expulsus est.

2. H λέξη «viri» του κειμένου είναι:α) γενική ενικού. β) ονομαστική πληθυντικού.γ) κλητική πληθυντικού.δ) δοτική ενικού.ε) .......................................... (σημειώστε κάτι άλλο αν δεν συμφωνείτε με

κάποια από τις προηγούμενες επιλογές)Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

Page 237: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

237

3. O τύπος «occisos esse» του κειμένου είναι διαθέσεως:α) ενεργητικής. β) μέσης. γ) παθητικής. δ) ουδέτερης.Nα σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο και να δικαιολογήσετε τηνεπιλογή σας.

4. Nα συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσαστις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο. Tα ρήματα που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις νατεθούν σε οριστική παθητικού παρακειμένου και τα επίθετα σε βαθμό υπερ-θετικό. Nα δικαιολογήσετε την πτώση ή το πρόσωπο των κλιτών τύπων πουεπιλέξατε. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Catilina ex urbe ............................................ et socii eius, clari

.......................... sed improbi viri, ........................................ (quidam,deprehendo, expello)

β) Illi, qui contra rem publicam coniuraverunt, .............................................et in carcere ............................................. (deprehendo, strangulo)

γ) Catilinae socii, viri ingenii ....................................., ..................................,quia ................... ....................... nocere ........................................ (pravus,punio, res, publica, conor)

δ) Catilina cum ..................................... ................................. viris, qui eum................................, contra rem publicam coniuravit; sed a Cicerone exurbe .................................. et proelio ab Antonio victus ..............................(improbus, quidam, consequor, interficio, expello παθ. μτχ.)

ε) Cicero coniurationem132 Catilinae et sociorum eius aperuit; ita ei............................ ...................... nocere .............................. (res publica,prohibeo)

στ) Ubi Cicero coniurationem Catilinae, viri ................................., aperuit,Catilina ex urbe fugere ..................................... (improbus, cogo133)

132 coniuratio, -onis (θηλ.) = συνωμοσία

Page 238: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

238

ζ) Ille ................................. ..................................... et e somno ......................(terror, concutio, excito)

η) Socii Catilinae a consule ...................................... capitis ...........................(adficio, supplicium)

θ) Paucis post .......................... hoc dictum ................................. (confirmo,dies)

ι) Servi de homine ab illo ................................; a servis nemo .......................(video, interrogo)

133 cogo, coegi, coactum, cogere, 3 = εξαναγκάζω

Page 239: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

239

ΜΑΘΗΜΑ XX LECTIO VICESIMA

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΥΡΤΙΝΕΣ΄Η ΠΩΣ Ο ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΕΓΙΝΕ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ - ΑΣΚΗΣΕΩΝ1. Ερωτήσεις - ασκήσεις ανοικτού τύπου1. Να μεταφέρετε τα αρσενικά ουσιαστικά της γ΄ κλίσης στην αντίστοιχη πτώ-

ση του άλλου αριθμού.2. Να γράψετε τη γενική και αφαιρετική πληθυντικού των θηλυκών της

γ΄ κλίσης.3. Να κλίνετε στον ενικό αριθμό τα ουσιαστικά μαζί με τα επίθετα που τα συ-

νοδεύουν: mirabilis casus, posterus dies.4. Να κλίνετε στον πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά μαζί με τις αντωνυμίες

που τα συνοδεύουν: hic annus, illud nomen.5. Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουδέτερων προσηγορι-

κών ονομάτων της β΄ κλίσης.6. Να γράψετε την δοτική και αιτιατική ενικού των πρωτόκλιτων ουσιαστικών

του κειμένου (κύριων και προσηγορικών).7. Να γράψετε τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων «mirabilis», «tristis» και

«trepidus» στα τρία γένη στην ονομαστική του πληθυντικού αριθμού.8. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμιά αντωνυμία του κειμένου.9. Να μεταφέρετε τις επιθετικές αντωνυμίες του κειμένου στην ίδια πτώση του

άλλου αριθμού και στα τρία γένη.10. Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων που είναι αποθετικά.

Ποιους τύπους διατηρούν τα αποθετικά ρήματα από την ενεργητική φωνή;11. Να γράψετε τους αρχικούς χρόνους των ρημάτων της κατηγορίας του «capio».12. Πώς σχηματίζονται οι τύποι που προέρχονται από το θέμα του ενεστώτα του

ρήματος «defero»; Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα της παθητικήςφωνής.

13. Να σχηματίσετε τα απαρέμφατα της ενεργητικής φωνής των ρημάτων:saluto, exterreo, adduco.

Page 240: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

240

14. Να σχηματίσετε τις μετοχές της ενεργητικής και παθητικής φωνής των ρη-μάτων «prorepo», «capio», «exclaudo». Τι είδους πράξη εκφράζει καθε-μιά;134

15. Να τεθεί στην ενεργητική περιφραστική συζυγία (όλων των χρόνων) η πρό-ταση: miles pedes animadvertit.

16. Να κλίνετε τις προτάσεις στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό, αφούκάνετε τις απαραίτητες αλλαγές στα πρόσωπα:α) Ille imperium cepit.β) Exclusus ab insidiatoribus recesserat in diaetam.γ) Inter vela praetenta foribus se abdidit.δ) Eum latentem adgnovit.ε) Hic imperator factus est.

17. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις, αφού μεταφέρετε όλους τουςκλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό (όπου αυτό είναι δυνατόν). Οι νέεςπροτάσεις να είναι νοηματικώς αποδεκτές:α) Ab his in castra delatus est tristis et trepidus.β) Hinc ad commilitones suos eum adduxit.γ) Discurrens miles pedes eius animadvertit.δ) Exclusus ab insidiatoribus recesserat in diaetam.

18. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφαταα) του ενεστώτα και β) του παρακειμένου εξαρτώμενα από την έκφραση«Suetonius tradit».135 Να κάνετε τις αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατικήσύνταξη με ειδικό απαρέμφατο:α) Claudius quinquagessimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu.β) Paulo post rumore caedis Claudius exterritus prorepsit ad solarium

proximum et inter vela praetenta se abdidit.γ) Discurrens miles pedes eius animadvertit.δ) Miles eum latentem adgnovit.ε) Miles hinc ad commilitones suos eum adduxit.

134 H μετοχή ενεστώτα εκφράζει πράξη σύγχρονη με αυτή του ρήματος, η μετοχή του μέλλοντα

πράξη υστερόχρονη και η μετοχή του παρακειμένου πράξη προτερόχρονη.

Page 241: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

241

στ) Claudius ab his in castra delatus est tristis et trepidus.19. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφατα

εξαρτώμενα από το ρήμα που δίδεται στην παρένθεση.α) Claudius quinquagessimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu. (dicor)β) Discurrens miles pedes eius animadvertit. (feror)γ) Miles hinc ad commilitones suos eum adduxit. (dicor)

20. Να μετατραπούν τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων σε απαρέμφαταεξαρτώμενα από το ρήμα «debeo».α) Claudius quinquagessimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu.β) Exclusus ab insidiatoribus Caligulae recesserat in diaetam.γ) Paulo post rumore caedis Claudius exterritus prorepsit ad solarium

proximum et inter vela praetenta se abdidit.δ) Discurrens miles pedes eius animadvertit.

21. Να μετατρέψετε τη σύνταξη από ενεργητική σε παθητική.α) Claudius quinquagessimo anno aetatis suae imperium cepit mirabili

quodam casu.β) Discurrens miles pedes eius animadvertit.γ) Imperatorem eum salutavit.δ) Hinc ad commilitones suos eum adduxit.

22. Να μετατρέψετε τη σύνταξη από παθητική σε ενεργητική.α) Claudius ab insidiatoribus Caligulae exclusus est.β) Claudius rumore caedis exterritus est.γ) Claudius ab his in castra delatus est tristis et trepidus.δ) Postero die Claudius imperator factus est.

23. Rumore: Να δικαιολογήσετε την πτώση.136

24. Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών του κειμένου και να δηλώσετε τηνπράξη που δηλώνουν σε σχέση με το ρήμα της πρότασης.

135 Πηγή του κειμένου είναι ο Σουητώνιος, Claudius, 10 (διασκευή).136 Το «rumore» μπορεί να είναι εξίσου είτε αφαιρετική του ποιητικού αιτίου (άψυχο) είτε αφαιρε-

τική του εσωτερικού αιτίου, λόγω του «exterritus».

Page 242: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

242

25. Cui nomen est Hermaeum: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσαςπρότασης.

26. Dum obvia turba quasi moriturum eum miseratur: Να αναγνωρίσετε το είδοςτης δευτερεύουσας.137

27. Να εντοπίσετε τις προθέσεις του κειμένου και να δικαιολογήσετε την πτώσηπου τις συνοδεύει.

28. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις απρόθετες αφαιρετικές του κειμένου.29. Να δικαιολογήσετε στις παρακάτω προτάσεις τη χρήση της κτητικής αντω-

νυμίας «suus»:α) Claudius quinquagesimo anno aetatis suae imperium cepit.β) Hinc ad commilitones suos eum adduxit.

30. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων που δίνονται.α) Claudius είναι .................... στο ρήμα .................... .β) anno είναι αφαιρετική που δηλώνει ....................

από το .................... .γ) quodam είναι .................... προσδιορ. στο .................... .δ) Caligulae είναι γενική .................... από το .................... .ε) cui είναι δοτική ................... από το .................... .

στ) paulo είναι αφαιρετική .................. από το ................. .ζ) se είναι .................... στο ρήμα .................... .η) discurrens είναι .................... μετχ. συνημμένη στο υποκ.

.................... και δηλώνει το .................... .θ) imperatorem είναι .................... στο ................... λόγω του

.................... .ι) tristis είναι .................... στο .................... .

31. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτωλέξεις της ν.ε.:138

137 Oι δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις που δηλώνουν το σύγχρονο είναι στην ύλη της

Γ΄ Λυκείου. Όμως καλό είναι να γίνει αναφορά σ’ αυτόν μόνο τον «dum» ο οποίος εκφράζειμια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη, για να καταλά-βουν και οι μαθητές πώς βρέθηκε η οριστική του ενεστώτα (miseratur) σε αφήγηση γεγονό-των του παρελθόντος.

Page 243: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

243

α) κάζο (= το αναπάντεχο περιστατικό που προκαλεί αναστάτωση ή στενο-χώρια)

β) δίαιτα = (ν. ε.: τρόπος διατροφής τον οποίον ακολουθεί κανείς, αρχ. ελλ.:η κατοικία, το οίκημα, το δωμάτιο)

γ) φέρωδ) βέλο (= το πέπλο της νύφης, το λεπτό δικτυωτό ύφασμα που καλύπτει τα

γυναικεία καπέλα).ε) θύρα

στ) λάθος<λανθάνωζ) τένταη) τύρβη (= θόρυβος, ταραχή)

32. Να βρείτε λέξεις στα Λατινικά που έχουν ετυμολογική συγγένεια με τιςπαρακάτω λέξεις:139 exterreo, insidiator, commilito, obvia, moriturus, turba.

33. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις: 140

α) Ο Κλαύδιος σε ηλικία πενήντα ετών πήρε την εξουσία.β) Οι δολοφόνοι του Καλιγούλα είχαν διώξει τον Κλαύδιο και αυτός από-σύρθηκε σε κάποια θερινή κατοικία.

γ) Η είδηση της σφαγής τον είχε τρομοκρατήσει και γι’ αυτό το λόγο κρύφτη-κε.

δ) Οι κουρτίνες που κρέμονταν στην πόρτα δεν έκρυβαν τα πόδια του.ε) Κάποιος στρατιώτης τον αναγνώρισε που κρυβόταν και τον τράβηξε έξω.

στ) Οι συστρατιώτες τον οδήγησαν περίλυπο και περιδεή στο στρατόπεδο.ζ) Το πλήθος λυπόταν τον Κλαύδιο, γιατί νόμιζε ότι αυτός επρόκειτο να πεθά-νει.

138 Βλ. υποσ. 5. 139 terror -oris (Μάθ. XIV), insidiae -arum (Μάθ. XI), miles -itis (Μάθ. VII), militaris -e (Μάθ.

XVII), via (Μάθ. XVIII), mortuus -i (Μάθ. XIV), turbo, 1 (Μάθ. I). 140 α) Claudius, L annos natus, imperium cepit. β) Insidiatores Caligulae Claudium excluserant et

(is) ad diaetam quandam prorepsit. γ) Rumor caedis eum exterruerat et ob eam rem se abdidit.δ) Vela praetenta foribus pedes eius non abdidebant. ε) Miles quidam eum latentem adgnovit eteum extraxit. στ) Commilitones eum tristem et trepidum in castra adduxerunt. ζ) TurbaClaudium miserabatur, quia existimabat eum moriturum esse.

Page 244: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

244

34. Να μεταφράσετε στα Ελληνικά τις παρακάτω προτάσεις: 141

α) Turba in viis mirabatur142 quod putabat eum iniuria supplicium passurumesse143.

β) Eodem tempore, consules et senatus Capitolium occupaverunt etstatuerant144 libertatem esse tuendam.145

γ) In castra acceptus, Claudius ibi noctem egit146, nec invidiam147 vereri148

desinebat.149

δ) Cum autem in foro150 dicerent tribuni plebis151 sententiam eius esseaudiendam152, per legatos respondit se captivum153 vi teneri.

ε) At populo unum dominum poscente154, passus est milites iurare155 innomen suum eosque pecunia156 donavit157, id quod nullus princeps anteeum fecerat.

2. Ερωτήσεις - ασκήσεις κλειστού (αντικειμενικού) τύπουI. Ερωτήσεις - ασκήσεις της μορφής «Σωστό - Λάθος»1. Στις παρακάτω προτάσεις να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει λάθος.

α) suae είναι κτητική αντων. για έναν ή για πολλούςκτήτορες;

β) casu είναι ουσιασ. της β΄ ή της δ΄ κλίσης;γ) cui είναι θηλυκού ή ουδετέρου γένους;

141 Πηγή του κειμένου ο Σουητώνιος. 142 miror, αποθ. 1, = θαυμάζω 143 patior, αποθ. 3, = πάσχω, ανέχομαι 144 statuo, 3 (+ απαρ.) = αποφασίζω 145 tueor, αποθ. 2, = τηρώ, διαφυλάσσω, προστατεύω (tuendus, -a, -um, γερουνδιακό) 146 ago, 3, (noctem) = περνώ τη νύκτα 147 invidia, -ae = φθόνος 148 vereor, αποθ. 2, = φοβάμαι 149 desino, 3 = παύω 150 forum, -i = αγορά 151 tribunus plebis = δήμαρχος 152 audiendus, -a, -um (γερουνδιακό) = αυτός που πρέπει να ακουστεί 153 captivus, -a, -um = αιχμάλωτος 154 posco, 3 = ζητώ, ερωτώ 155 iuro, 1 = ορκίζομαι 156 pecunia, -ae = χρήματα 157 dono, 1 = δωρίζω

Page 245: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

245

δ) post είναι πρόθεση ή επίρρημα;ε) foribus είναι αρσενικού ή θηλυκού γένους;

στ) latentem είναι μετοχή ή επίθετο της γ΄ κλίσης;ζ) hinc είναι επίρρημα ή αντωνυμία;η) dum είναι επίρρημα ή σύνδεσμος;θ) quasi είναι σύνδεσμος ή επίρρημα παραβολικό;ι) moriturum είναι μετοχή μέλλοντα ή παρακειμένου;

2. Να σημειώσετε την ένδειξη X στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο:

Σωστό Λάθοςα) casu: αφαιρετική του ποιητικού αιτίου.β) Caligulae: γενική αντικειμενική στο «insidiatoribus».γ) nomen: κατηγορύμενο στο «Hermaeum».δ) exterritus: αιτιολογική μτχ. με υποκ. «Claudius».ε) foribus: αντικείμενο στο «abdidit».

στ) imperatorem: κατηγορούμενο στο «eum».ζ) ab his: εμπρόθ. προσδ. της αιτίας.η) trepidus: κατηγορούμενο στο «Claudius».θ) moriturum: κατηγορηματική μτχ. με υποκ. «eum».ι) imperator: επιρρημ. κατηγορ. στο «Claudius».

3. Να εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις ανταποκρίνονται στο νόημα τουκειμένου και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο:

Σωστό Λάθοςα) Insidiatores Caligulae Claudium excluserunt.β) Claudius imperatorem Caligulam interfecit.γ) Claudio diaeta erat.δ) Claudius trepidus inter vela se abdidit.ε) Vela praetenta pedes eius abdebant.

στ) Miles Claudium, terrore concussum, invenit.ζ) Claudius extractus imperator salutatus est.

Page 246: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

246

η) Claudius se moriturum esse existimabat.θ) Obvia turba Claudium imperatorem salutavit.ι) Postero die milites Claudium interfecerunt.

II. Ερωτήσεις - ασκήσεις σύζευξης1. Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α΄ με τα γράμματα της στήλης Β΄.

Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:Α Β

1) vela α) ενεστώτας της α΄ συζ.(αποθετικό)2) tristis β) αρσενικό ουσιασ. της α΄ κλίσης3) pedes γ) μετοχή παθητικού παρακειμένου4) miseratur δ) μετοχή ενεργ. ενεστώτα5) nomen ε) αρσενικό ουσιασ. της γ΄ κλίσης6) Caligulae στ) ουδέτερο ουσιασ. της γ΄ κλίσης7) trepidus ζ) ουδέτερο ουσιασ. της β΄ κλίσης8) delatus est η) θηλυκό ουσιασ. της α΄ κλίσης9) praetenta θ) επίθετο της β΄ κλίσης

10) latentem ι) παθητικός παρακείμενος (οριστική) ια) επίθετο της γ΄ κλίσης

2. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται στην πέμπτη στήλη

παίρνοντας τα διάφορα μέρη από τις προηγούμενες.mor i s ntur β΄ ενικό οριστικής ενεστώταmor i e sunt γ΄ πληθ. οριστικής ενεστώταmor u e ntur β΄ ενικό οριστικής μέλλονταmor e ris (re) γ΄ πληθ. οριστικής μέλλονταmortu i u eram γ΄ πληθ. οριστικής παρακειμένουmortu i ris (re) α΄ ενικό οριστικής υπερσυντέλικου

Page 247: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

247

3. Να συνδέσετε τους αριθμούς με τα γράμματα. Ένα στοιχείο της στήλης Β΄περισσεύει:

Α Β1) anno α) αιτιολογική μετοχή2) ad solarium β) επιρρηματικός προσδ. της απομάκρυνσης3) exterritus γ) χρονική μετοχή4) tristis δ) ποιητικό αίτιο5) exclusus ε) επιθετική μετοχή6) latentem στ) αφαιρετική του χρόνου7) hinc ζ) κατηγορούμενο8) ab his η) επιρρηματικό κατηγορούμενο9) imperatorem θ) εμπρόθ. προσδ. της από τόπου κίνησης

10) praetenta ι) κατηγορηματική μετοχή ια) εμπρόθ. της κίνησης σε τόπο

4. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β.Τρία στοιχεία της στήλης Α΄ περισσεύουν:

Α Β1) aetas α) ο συστρατιώτης2) turba β) απροσδόκητο γεγονός3) mirabilis γ) ο συνωμότης4) commilito δ) παράδοξος5) casus ε) η φήμη6) fores στ) το πλήθος7) insidiator ζ) η κουρτίνα8) velum η) περιδεής9) rumor θ) ο στρατιώτης

10) solarium ι) η ηλικία ια) η πόρτα ιβ) η θερινή κατοικία ιγ) το λιακωτό

Page 248: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

248

5. Να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της αντίστοιχης απάντησης.Ένα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει:

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quando Claudius imperium cepit? α) Quia exterritus erat.2) Ubi Claudius recesserat? β) Inter vela praetenta.3) Cur Claudius in solarium prorepsit? γ) Miles quidam.4) Ubi Claudius se abdidit? δ) Claudium.5) Quis Claudium adgnovit? ε) A commilitonibus.6) Quid miles vidit? στ) Quinquagesimo anno aetatis

suae.7) Quem miles imperatorem salutavit? ζ) Quia eum moriturum esse

existimabat.8) Ubi Claudius delatus est? η) Pedes eius.9) A quibus Claudius delatus est? θ) Ad commilitones.

10) Cur obvia turba eum miseratur? ι) In castra.ια) In diaetam.

III. Συμπλήρωση κενών1. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε

τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: cepit, recesse-rat, prorepsit, miseratur, factus est.ΕνεστώταςΠαρατατικόςΜέλλονταςΠαρακείμενοςΥπερσυντέλ.Συντελ. Μέλ.

Page 249: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

249

2. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον πίνακα που ακολουθεί καινα τα μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό: anno, aetatis, imperium, casu,insidiatoribus, rumore, caedis, solarium, vela, pedes.

B΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Γ΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

Δ΄ κλίση Αντίθετοςαριθμός

3. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:Ονομ. ενι-

κούδοτικήενικού

αιτιατικήενικού

αφαιρετ.ενικού

δοτικήπληθ.

αιτιατικ.πληθ

cuiseeum

quodamsuos

4. Να βρείτε τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του κειμένου και να τουςτοποθετήσετε στον παρακάτω πίνακα, όπως στα παραδείγματα:

Δηλώνει Εκφέρεται με Προσδιορίζειτη λέξη

anno χρόνο απρόθ. αφαιρετική cepitexclusus χρόνο μετοχή recesseratdum ... miseratur χρόνο δευτ. χρονική πρόταση delatus estpost χρόνο επίρρημα prorepsit

Page 250: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

250

5. Να βρείτε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς του κειμένου και να συμπλη-ρώσετε τον παρακάτω πίνακα, όπως στο παράδειγμα:

Πτώση και είδος Προσδιορίζει το όνομαaetatis γενική διαιρετική anno

6. Να βρείτε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς και να συμπληρώσετε τονπαρακάτω πίνακα, όπως στο παράδειγμα:

Παράθεση Επεξήγηση Επιθ.Προσδιορ.

Κατηγορ.Προσδιορ.

Προσδιορίζειτο όνομα

suae + aetatis

7. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που δίδονται μέσα στις παρενθέσεις,αφού τις μεταφέρετε στον κατάλληλο τύπο.α) Postquam Claudius ........................... ab insidiatoribus Caligulae,ad

solarium proximum prorepsit. (excludor)β) Claudius ........................... adductus inter vela se abdidit. (terror)γ) Dum miles..........................., Claudium vidit. (discurro)δ) Miles Claudium in ........................... adduxit. (castra)ε) Commilitones Claudium........................... salutaverunt. (imperator)

στ) Obvia turba Claudium miserabatur, quia eum ........................ existimabat.(morior)

IV. Άσκηση κατάταξης1. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: proximum,

quodam, turba, ab, et, hinc, casu, se, ad, cui, post, die, inter, dum, quasi.ουσιαστικό επίθετο αντ/μία επίρρημα πρόθεση σύνδεσμος

Page 251: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

251

3. Συνδυασμός ασκήσεων ανοικτού και κλειστού τύπου1. Να διορθώσετε τα γραμματικά και συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις πα-

ρακάτω προτάσεις και να δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:158

α) Imperium Claudio mirabili quodam casu captum est.................................................................................................................

β) Claudius grandis (= μεγάλος) iam aetatis, imperator factus est.................................................................................................................

γ) Postquam Caligula interficitur, Claudius in diaetam recesserat.................................................................................................................

δ) Simul Claudius caedem audiebat, timor concepit et inter vela eumabdidit.................................................................................................................

ε) Milites in castra detulisse Claudium nuntiatur.................................................................................................................

στ) Miles Claudium imperatorem se salutavisse feruntur.................................................................................................................

158 α) a Claudio (ποιητικό αίτιο), β) Grandi iam aetate (αφαιρετική της ιδιότητας), γ) interfectus est

(προτερόχρονο), δ) Simul... audivit (προτερόχρονο), timorem (αντικείμενο), se abdidit (αυτοπά-θεια), ε) nuntiantur (υποκείμενο milites), στ) το se διαγράφεται (λόγω της σύνταξης του παθητι-κού λεκτικού ρήματος), fertur (υποκείμενο miles).

Page 252: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

252

Page 253: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

253

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

1. Κριτήριο γραπτής ολιγόλεπτης δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ...................................(αριθμητικώς)

.....................................(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑ VΑ. Κείμενο

Silius Italicus, poeta epicus, vir clarus erat. Septendecim libri eius de belloPunico secundo pulchri sunt. Ultimis annis vitae suae in Campania setenebat. Multos in illis locis agros possidebat. Silius animum tenerumhabebat. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. Eum ut puermagistrum honorabat. Monumentum eius, quod Neapoli iacebat, pro templohabebat.

Β. Παρατηρήσεις1. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα της

αντίστοιχης απάντησης. Πέντε από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Eratne Silius Italicus poeta epicus

an (= ή) tragicus?α) Agri Sili in Graecia erant.

2) Suntne libri Sili de bello Punicosecundo pulchri?

β) Εpicus.

3) Ubi (= πού) Silius ultimis annisvitae suae se tenebat?

γ) Ultimis annis vitae suae inCampania se tenet.

4) Ubi agri Sili erant? δ) Monumentum Vergili Romaeiacebat.

5) Ubi monumentum Vergili iacebat? ε) Certe. (= βεβαίως)

Page 254: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

254

6) Studebatne Silius gloriae Vergilian Ovidi?

στ) Vergili.

ζ) Τragicus.η) Ovidi.θ) Neapoli iacebat.ι) Ιn Campania.ια) Ιn Campania erant.

Mονάδες 3 (6 x 0,5)

2. Να κλίνετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου στον αριθμό και στο γένος πουβρίσκονται. ingenium, vir, clarus, illis, locis

ΟνομαστικήΓενικήΔοτικήΑιτιατικήΚλητικήΑφαιρετική

Μονάδες 3 (30 λέξεις x 0,1)

3. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλλουαριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μη θίξετε τιςπροτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουν αποδεκτόνόημα.α) Eum ut puer magistrum honorabat.β) Illi agros in eis locis possidebant.γ) Poetas honorabat et eos fovebat.δ) Pueri magistrum amant et honorant.ε) Animus pueri tener est.

στ) Eorum libri de bellis pulchri erant.ζ) Septendecim libri eius pulchri sunt.η) Multi poetae Vergili ingenium fovebant.θ) Monumentum eius pro templo habebat.ι) Ultimis annis in illis locis se tenebant.

Mονάδες 5 (10 x 0,5)

Page 255: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

255

4. Nα γίνει συλλαβισμός των λέξεων της πρότασης που ακολουθεί:Septendecim libri eius de bello Punico secundo pulchri sunt.

Mονάδες 2

5. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας.α) Italicus: ........................................................................................................β) septendecim: ................................................................................................γ) secundo: .......................................................................................................δ) possidebat: ...................................................................................................ε) Vergili: .........................................................................................................

στ) ingeniumque: ................................................................................................ζ) fovebat: .........................................................................................................η) magistrum: ...................................................................................................θ) honorabat: ....................................................................................................ι) Neapoli: ........................................................................................................

Mονάδες 2 (10 λέξεις x 0,2)

6. Nα επιφέρετε τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε οι προτάσεις που ακολου-θούν να είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές:α) Silius in septendecim libros de bello Punico secundo narrabat.β) Vergilium fovebat et monumentum suum, quod Neapoli iacebant, pro

templum habebat.γ) Animus Sili tenera erat.δ) Silius ingenium validam habebat.ε) Vergili gloria studebat et poetas honorabat.

στ) Clari poetae magister populi sunt. (populus, -i = λαός)ζ) Gloria Vergili magna apud antiquis Romanis erat.

Mονάδες 5 (10 λέξεις x 0,5)

Page 256: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

256

2. Κριτήριο γραπτής δοκιμασίας επί των ενοτήτων I-VΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ...................................(αριθμητικώς)

.....................................(ολογράφως)

Παρατηρήσεις1. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά να τε-θούν σε ενεστώτα. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώς α-ποδεκτές.α) Poeta contra ..................... repugnat et adversam fortunam .......................

(deploro, iniuria)β) Ovidius de ................... in ...................... ...................... (scriptito, epistula,

terra)γ) Ovidius .......................... plenas ................................. scriptitat. (epistula,

querela)δ) ........................... et ....................... poetam excruciant. (cura, miseria)ε) Ovidius poeta in .................. ............................. exulat. (terra, gelidus)

στ) Incolae de ...................... gelida ......................... (narro, terra)ζ) Musae amicae ....................... sunt. (poeta)η) Epistulas plenas ................................. ......................... scriptitat. (querela,

Roma)θ) Nos fortunam adversam .................................... et iniuriae .......................

(repugno, deploro)ι) Vos ................................. contra iniuriam ............................... (epistula,

repugno)Mονάδες 5 (20 λέξεις x 0,25)

Page 257: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

257

2. Nα θέσετε το σημείο της μακρότητας ή της βραχύτητας πάνω από το φωνήεντης παραλήγουσας των παρακάτω λέξεων και το τονικό σημείο της οξείαςστην συλλαβή που τονίζεται. Nα δικαιολογήσετε την απάντησή σας:α) oppugnant ....................................................................................................β) navigat .........................................................................................................γ) patriam .........................................................................................................δ) insidias .........................................................................................................ε) renarrat ........................................................................................................

Mονάδα 1 (5 λέξεις x 0,1)

3. Nα μεταφρασθούν στα Λατινικά οι προτάσεις:α) Oι Έλληνες με δόλο κυριεύουν την Tροία.β) O Aίνείας πλέει προς την Iταλία με τους συντρόφους του.γ) Στην Aφρική η Διδώ θεμελίωνε τη νέα πατρίδα της.δ) H βασίλισσα αγαπούσε τον Aινεία.ε) Oι άνεμοι ανατάραζαν το πέλαγος.

στ) O Aινείας διηγούνταν στην βασίλισσα τα τεχνάσματα των Eλλήνων...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 3 (6 x 0,5)

4. Mε τις ομάδες λέξεων που σας δίνονται να κατασκευάσετε ισάριθμες αποδεκτέςπροτάσεις, αφού τοποθετήσετε την κάθε λέξη στον κατάλληλο τύπο:α) Aethiopia, ad, Neptunus, ora, urgeo, belua.β) Perseus, denique, navigo, Aethiopia, in.γ) Belua, hasta, Perseus, deleo.δ) Hostia, Neptunus, placeo, regius.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 2 (4 x 0,5)

Page 258: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

258

5. Nα διορθώσετε τα συντακτικά λάθη και να δικαιολογήσετε τις διορθώσειςσας: α) Romani Vergilio honorabant ingeniumque eius fovebat. β) Populus (=ο λαός) poetas claros amat et gloriae suae studet. γ) Monumentum Vergili in Neapoli 159 iacebat. δ) Silius fovebat Vergilium ut pueri magistros suus. ε) Multos in Campaniam agros Silius possidebant.

στ) Animus puerorum tenera est. ζ) Magistri consultant pueris et animis eorum fovent. η) Pueri claros poetas honorant et gloriam eorum student. θ) Viri clari a pueris 160 gloriae magnorum virum student. ι) Incolae Campaniae industria (= φιλοπονία) inter vos certabant.

ια) Pueri iustitia amant et iniuriam repugnant. ιβ) Silius ingenium Vergili fovebat et monumentum poetae pro templum

habebat.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 6 (12 x 0,5)

159 Βλ. Μάθ. ΧΧVIII, Παρ. 1.160 Βλ. σ. 64, υποσ. 11.

Page 259: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

259

6. Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω περιόδων:α) Vos magnifici estis.β) In bello periculum propulsabat.γ) Regina magnifica erat et tenerum amimum habebat.δ) Pueri amicis suis consultabant.ε) In maximo periculo eratis et amici vestri vos iuvabant.

στ) Eum ut puer magistrum honorabat...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 3 (6 x 0,5)

Page 260: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

260

3. Κριτήριο γραπτής ολιγόλεπτης δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ....................................(αριθμητικώς)

.....................................(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑ VIIIΑ. Κείμενο

Gaius Plinius Cornelio Tacito suo salutem. Ridebis. Ego tres apros ferocescepi. «Ipse?» interrogabis. Ipse. Ad retia sedebam; erat in proximo nonvenabulum sed stilus et pugillares; cogitabam aliquid enotabamque; etsiretia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et solitudo sunt magnaincitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris, licebit tibi quoquepugillares adportare: videbis non Dianam in montibus sed Minervam errare.Vale!

Β. Παρατηρήσεις1. apros feroces, retia vacua: Να γραφούν η γενική, αιτιατική και αφαιρετική

πτώση του πληθυντικού αριθμού.Γενική Αιτιατική Αφαιρετική

Μονάδες 3 (12 λέξεις x 0,25)

Page 261: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

261

2. aliquid, ipse: Να κλιθεί το ουδέτερο γένος και στους δύο αριθμούς.Ενικός Πληθυντικός Ενικός Πληθυντικός

Μονάδες 4 (20 λέξεις x 0,2)

3. suo, tibi: Nα αναγνωριστούν γραμματικά οι τύποι:............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 2

4. sedebam, errare: Να γραφεί το τρίτο πρόσωπο ενικού και πληθυντικού α-ριθμού στην οριστική του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα.

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλονταςγ΄ εν.γ΄ πληθ.γ΄ εν.γ΄ πληθ.

Μονάδες 3 (12 λέξεις x 0,25)

5. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται:α) stilus είναι .................... στο ρήμα ...............................β) aliquid είναι .................... στο ρήμα ...............................γ) etsi retia vacua είναι δευτερ. ............................. πρότασηδ) adportare είναι .................... απαρέμ. που έχει θέση

............................. του ρήματος .........................ε) Μinervam είναι ............................. του ...............................

Μονάδες 5 (10 λέξεις x 0,5)

Page 262: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

262

6. Να μεταφράσετε το απόσπασμα:Εtsi retia vacua, plenas tamen ceras habebam. Silvae et solitudo sunt magnaincitamenta cogitationis. Cum in venationibus eris, licebit tibi quoquepugillares adportare.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Μονάδες 3

Page 263: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

263

4. Κριτήριο γραπτής ωριαίας δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ....................................(αριθμητικώς)

................................. (ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑ ΙΧΑ. Κείμενο

Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, hoc modo imperiumperdit. Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucretiae uxoris Collatini,laedit. Maritus et pater et Iunius Brutus eam maestam inveniunt. Illis feminacum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit. Brutus ex vulneredolore magno cultrum extrahit et delictum punire parat. Populum concitat etTarquinio imperium adimit. Liber iam populus Romanus duo consules,Iunium Brutum et Tarquinium Collatinum, deligere constituit.

B. Παρατηρήσεις1. Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίδονται μέσα στις

παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο (τα ρήματα που δίδονται στις παρενθέσεις να τεθούν σεχρόνο ενεστώτα). Nα δικαιολογήσετε την πτώση των ονομάτων καθώς καιτο πρόσωπο των ρημάτων που επιλέξατε. Να προσέξετε ώστε οι προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Milites .................... delictum ........................... punire parabant. (arma,

hostis)β) Maritus Lucretiae .......................... eum .................................. (culter,

interficio)γ) Vos patriam et ............................. ...................................... (libertas, perdo)δ) Milites Romani in .......................... fortiter pugnabant et..........................

propulsabant. (bellum, hostis)

Page 264: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

264

ε) Populus Romanus filium regis .......................... et ..........................imperium adimit. (punio, rex)

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................Mονάδες 5 (5 x 1)

2. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε τις παρείσακτες. Tι κοινόέχουν οι παρείσακτες λέξεις με τις υπόλοιπες λέξεις της ομάδας και ως προςτι διαφοροποιούνται από αυτές;α) septimum, regum, imperium, maestum, magnum, clarum, antiquum,

magnificum, possum.β) eius, filius, ipsius, huius, illius, regius.γ) perdit, laedit, aperit, extrahit, adimit, constituit, invenit.δ) perdere, laedere, genere, adimere, constituere, deligere, vulnere........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 2 (4 x 0,5)

3. Nα ξαναγραφούν οι παρακάτω περίοδοι, αφού μεταφερθούν τα ρήματα στοαντίστοιχο πρόσωπο του άλλου αριθμού (στην έγκλιση που βρίσκονται) καιγίνουν, όπου χρειάζεται, οι αναγκαίες τροποποιήσεις ώστε οι νέες προτάσειςνα είναι συντακτικώς και νοηματικώς αποδεκτές. Nα μην θίξετε τις περιό-δους εκείνες που αν τροποποιηθούν δεν παρέχουν αποδεκτό νόημα:α) Filius eam maestam invenit.β) Rex imperium perdit.

Page 265: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

265

γ) Filius regis pudicitiam puellarum laedit.δ) Femina illis iniuriam aperit.ε) Ille delictum punit.

στ) Nos delictum punimus.ζ) Vos iniuriam aperitis.η) Ille populum Romanum concitabat.θ) Vos Tarquinio imperium adimitis.ι) Populus Romanus duo consules deligebat.

Mονάδες 5 (10 x 0,5)

4. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα τηςαντίστοιχης απάντησης. Πέντε από τις προτάσεις που καταχωρίζονται στηστήλη των απαντήσεων δεν ανταποκρίνονται σε αντίστοιχες ερωτήσεις.

Ερωτήσεις Απαντήσεις1) Quis pudicitiam uxoris Collatini

laedit?α) Maritis, patris et Iuni Bruti.

2) Quibus Lucretia iniuriam aperit? β) Duo.3) Gladium an cultrum Brutus ex

vulnere extrahit?γ) Marito, patri et Iunio Bruto.

4) Quot (= πόσους;) populusRomanus consules deligit?

δ) Lucretia.

5) Quid marito suo Lucretia aperit? ε) Sextus Tarquinius.6) Qui (= ποιοι) Lucretiam maestam

inveniunt?στ) Iniuria.

ζ) Cultro.η) Iniuriam.θ) Maritus, pater et Iunius Brutus.ι) Cultrum.

ια) Maritus Lucretiam invenitmaestam.

Mονάδες 3 (6 x 0,5)

Page 266: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

266

5. Nα μεταφράσετε τις δύο τελευταίες περιόδους του κειμένου..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mονάδες 2

6. Bάσει του κειμένου να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Α΄ στήλης μετους συντακτικούς όρους της Β΄ αναγράφοντας μέσα στο πλαίσιο τον αριθμότης αντίστοιχης λέξης της Α΄ στήλης. Στη Β΄ στήλη υπάρχουν τέσσερις όροιτων οποίων δεν δίδεται η αντίστοιχη λέξη:

Α Β1) regum γενική αντικειμενική2) modo υποκείμενο3) pudicitiam γενική υποκειμενική4) maestam αντικείμενο του ρ. «parat»5) cultro κατηγορηματικός προσδιορισμός6) punire αφαιρετική του τρόπου

γενική διαιρετική κατηγορούμενο αντικείμενο του ρ. «laedit» αφαιρετική του οργάνου

Mονάδες 3 (6 λέξεις x 0,5)

Page 267: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

267

5. Κριτήριο γραπτής ωριαίας δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ....................................(αριθμητικώς)

................................. (ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑ ΧΑ. Κείμενο

Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eisimponet et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus, Aeneaefilius, regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet. Post trecentosannos Ilia duos filios, Romulum et Remum, pariet, quos lupa nutriet.Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit.Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belliportas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, in caeloaccipies.

Β. Παρατηρήσεις1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα:

Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit.Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus, Belliportas claudet et Saturnium regnum restituet:.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Μονάδες 3

Page 268: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

268

2. Στηριζόμενοι στο κείμενο να γράψετε δίπλα σε κάθε ερώτηση το γράμμα τηςαντίστοιχης απάντησης Ένα στοιχείο της στήλης των απαντήσεων περισσεύει.

Ερώτηση Απάντηση1) Ubi Aeneas bellum geret? α) Romulus.2) Quis Aenean ad caelum feret? β) Caesar Augustus.3) Quis Albam Longam muniet? γ) In Italia.4) Quis urbi nomen dabit? δ) Filius Aeneae.5) Quis bellum componet in

Italia?ε) Jupiter.

στ) Filia Jovis, Venus.Μονάδες 2 (5 λέξεις x 0,4)

3. Populos feroces contundet, mores eis imponet et moenia condet: Να μετα-φέρετε τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό (όπου είναι δυνατόν).

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................Μονάδες 2 (8 λέξεις x 0,25)

4. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετετον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: condet, feres,muniet, appellabit, erit.

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

Μονάδες 3 (15 λέξεις x 0,2)

Page 269: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

269

5. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:ονομαστικήενικού

αιτιατικήενικού

αφαιρετικήενικού

δοτική πλη-θυντικού

αιτιατικήπληθυντικού

eisquos

tuhunc

suo

Μονάδες 3 (15 λέξεις x 0,2)

6. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να εξηγήσετετον τρόπο που εισάγονται και εκφέρονται.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................Μονάδες 2

7. Aeneas bellum ingens geret in Italia. Populos feroces contundet, mores eisimponet et moenia condet. Tu Aeneam ad caelum feres. Postea Iulus,Aeneae filius, regnum ab Lavinio transferet et Albam Longam muniet.Να ξαναγράψετε τις προτάσεις εξαρτώντας όλα τα ρήματα από το: Jupiternarrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη μεειδικό απαρέμφατο.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................Μονάδες 3 (10 x 0,3)

Page 270: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

270

8. Να συμπληρωθούν τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων ή των προτάσεων που δίνονται:α) feroces είναι ................. προσδ. στο ...............................β) mores είναι .................. στο ..........................................γ) tu είναι .................. στο ..........................................δ) Romulum, Remum είναι ........................ στο ....................................ε) lupa είναι ...................... στο ......................................

στ) Μartia είναι ............ προσδ. στο ....................................ζ) de nomine είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει

............................................................................η) Romanis είναι .................................. από το .....................θ) ab Iulo είναι εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει

......................... από το .......................................ι) Belli είναι ................................ στο ............................

Μονάδες 2 (20 λέξεις x 0,1)

Page 271: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

271

6. Κριτήριο γραπτής δοκιμασίας επί των ενοτήτων VI-XΣτοιχεία μαθητή

Ονοματεπώνυμο: ...................................................................................................Τάξη: ...................Τμήμα: .................Σχολ. Έτος: ..............................................Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:.....................................................Βαθμός: ....................................(αριθμητικώς)

................................. (ολογράφως)

A. ΚείμενοLegum ministri sunt magistratus, legum interpretes iudices, legum deniqueomnes servi sumus.Milites his verbis admonet: «Hostes adventare audio; speculatores nostrieos prope esse nuntiant».Cum in venationibus eris, licebit tibi quoque pugillares adportare: Videbisnon Dianam in montibus sed Minervam errare.Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit. Brutusex vulnere dolore magno cultrum extrahit et delictum punire parat.Populos feroces contundet, mores eis imponet et moenia condet. Tu Aeneamad caelum feres.

B. Παρατηρήσεις1. Να γράψετε την ονομαστική του ενικού και τις πλάγιες πτώσεις του αριθμού

στον οποίο δίνονται οι παρακάτω λέξεις (εάν λείπει κάποια πτώση να θέσετεπαύλα): iudices, verbis, omnes, iniuriam, cultro, moenia, caelum.

Ονομαστικήενικού

Γενική Δοτική Αιτιατική Αφαιρετική

Μονάδες 3,5 (35 λέξεις x 0,1)

Page 272: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

272

2. Να γράψετε την ονομαστική και γενική ενικού καθώς και τη γενική και α-φαιρετική του πληθυντικού αριθμού των παρακάτω λέξεων στο ίδιο γένοςκαι στο πρόσωπο που βρίσκονται: his, eos, tibi, illis, se, ipsam.Ονομαστική

ενικούΓενικήενικού

Γενικήπληθυντικού

Αφαιρετικήπληθυντικού

Μονάδες 3 (24 λέξεις x 0,125)

3. feres, punire, nuntiant, condet: Να γράψετε το β΄ πληθυντικό πρόσωπο τηςοριστικής ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα.

Eνεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

Μονάδες 3 (12 λέξεις χ 0,25)

4. Nα συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας, από τις λέξεις που δίδονται μέσαστις παρενθέσεις, τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο. Να προσέξετε ώστε οι προτάσεις να είναι νοηματικώςαποδεκτές.α) Caesar quattuor ex ........................... in Nerviis et tres in Belgis conlocat.

(legio)β) Quattuor ..................... in Nerviis hiemare imperat et tres in Belgis

.......................... iubet. (remaneo, legio)

Page 273: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

273

γ) ............................... omnes .................................. in .................................conlocare iubet. (hiberna, legatus, legio)

δ) ............................... frumentum in castra .............................. iubet.(importo, legatus)

ε) ..................... regum non licet puellarum pudicitiam ...........................(laedo, filius)

στ) Ille .................................. parat Sextum Tarquinium, ..................................Tarquini Superbi, ............................ septimus atque ultimus regum erat.(punio, filius, qui)

ζ) Collatinus uxorem ................................ ................................ invenit. (suus,maestus)

Μονάδες 3 (15 λέξεις x 0,2)

5. Να συμπληρωθούν τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτικήλειτουργία των λέξεων που δίνονται.α) Interpretes είναι .......................... στο ..................................β) verbis είναι ........................... στο .................................γ) esse είναι ............... απαρέμ. .......... στο ....................δ) hostes είναι ........................... στο .................................ε) illis είναι ........................... στο ................................

στ) ipsam είναι ........................... προσδ. στο .....................ζ) eis είναι ........................... στο .................................η) dolore είναι ........................... στο .................................

Μονάδες 2 (8 λέξεις x 0,25)

6. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο αντίστοιχο πλαίσιο, αν νομίζετε ότι τοπεριεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο. Να αιτιολογήσετεόλες τις επιλογές σας.

Σωστό Λάθοςα) adportare: τελικό απαρ. υποκ. στο ρήμα «licebit».β) in montibus: εμπρόθ. προσδ. που δηλώνει κίνηση σε τόπο.γ) servi: υποκ. στο ρήμα «sumus».

Page 274: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

274

δ) nostri: γενική κτητική στο «speculatores».ε) se: αντικείμενο στο ρήμα «interficit»........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Μονάδα 1 (5 λέξεις x 0,2)

7. α) Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit: Ναξαναγράψετε τις προτάσεις εξαρτώντας όλα τα ρήματα από το: Eutropiusnarrat... και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη μεειδικό απαρέμφατο.β) Tu Aeneam ad caelum feres: Να μετατρέψετε το ρήμα σε απαρέμφατο ε-ξαρτώμενο από το ρήμα debeo.

Μονάδες 1,5 (6 λέξεις x 0,25)

8. Να συνδέσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις ετυμολογικά συγγενείς λέξειςτης στήλης Β΄. Δύο λέξεις της στήλης Β΄ περισσεύουν. 161

Α Β1) ποινή α) verbis2) είμαι β) videris3) ιδέα γ) feres4) οὖς (= αφτί) δ) lacrimas5) ρήμα ε) punire6) επτά στ) errare7) ουλή ζ) vulnere8) φέρνω η) sumus

θ) septemι) audio

Moνάδα 1 (8 λέξεις x 0,125)

161 Εάν ο διδάσκων κρίνει ότι η άσκηση δεν ανταποκρίνεται στο επίπεδο των μαθητών του, μπορεί,

κατά την κρίση του, να την αντικαταστήσει με άλλη. Οι απαντήσεις της άσκησης βρίσκονταιστις ετυμολογικές παρατηρήσεις του σχολικού εγχειριδίου.

Page 275: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

275

9. Να μεταφράσετε στα νέα Ελληνικά τις περιόδους:α) Hostes adventare audio;speculatores nostri eos prope esse nuntiant.β) Cum in venationibus eris, licebit tibi quoque pugillares adportare.γ) Tu Aeneam ad caelum feres.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Μονάδες 2 (20 λέξεις x 0,1)

Page 276: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

276

7. Κριτήριο γραπτής ωριαίας δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητήΟνοματεπώνυμο:…………………………………………………………………Τάξη:………………Τμήμα:……………………Σχολ. ΄Ετος:……………Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:………………………………………………………………………Βαθμός:……………………………………(αριθμητικώς) ………………………………..…..(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ XII και XIV

Α. Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο:α) L. Aemilio Paulo consuli iterum bellum cum Perse rege gerere obtigit.Ut

domum ad vesperum rediit, filiola eius Tertia, quae tum erat admodumparvula, ad complexum patris cucurrit. Pater filiae osculum dedit sedanimadvertit eam esse tristiculam.“Quid est” inquit “mea Tertia? Cur tristises? Quid tibi accidit?”

β) Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M.Antonii fuerat,Athenas confugit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repenteapparuit ei species horrenda. Existimavit ad se venire hominem ingentismagnitudunis et facie squalida, similem effigiei mortui. Quem simul aspexitCassius, timorem concepit.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Μονάδες 10

Page 277: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

277

Β. Παρατηρήσεις

1. α) Να συνδέσετε τους αριθμούς της στήλης Α με τα γράμματα της στήλης Β.Ένα στοιχείο της στήλης Β΄ περισσεύει:

Α Β1. quid α) αναφορική αντωνυμία2. mea β) οριστική αντωνυμία3. tibi γ) κτητική αντωνυμία β΄ προσώπου4.eius δ) ερωτηματική αντωνυμία5. quem ε) προσωπική αντωνυμία β΄ προσώπου

στ) κτητική αντωνυμία α΄ προσώπουΜονάδες 1,25

β) Να συμπληρώσετε τις πτώσεις του αριθμού στον οποίο δίνονται οι παρακά-τω λέξεις:

Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική Αφαιρετικήconsulifiliae

animumexercitufacie

Μονάδες 1,25

2. α) Να γράψετε τις παρακάτω φράσεις μεταφέροντας όλους τους τύπους τωνκλιτών λέξεων στον αντίθετο αριθμό:– Filiola eius erat admondum parvula.– Pater filiae osculum dedit sed animadvertit eam esse tristiculam.– Cur tristis es?– Repente apparuit ei species horrenda, similem effigiei mortui.

Mονάδες 1,25

Page 278: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

278

β) Να συμπληρώσετε τον πίνακα:ΕνεστώταςΠαρατατικόςΜέλλονταςΠαρακείμενος existimavit apparuitΥπερσυντέλικος fuerat dederatΣυντελεσμένοςΜέλλοντας

Mονάδες 1,25

3. α) Να συμπληρωθούν τα κενά ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτι-κή λειτουργία των λέξεων που δίνονται:

• L. Aemilio Paulo είναι ………… ………… από το …………• bellum είναι ………… στο …………• eius είναι γενική ………… από το …………• tristis είναι ………… στο …………• Actiacum είναι ………… προσδιορισμός στο ……… .

Μονάδες 1,25β) Να βάλετε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι, αν νομίζετε ότι το περιε-

χόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λαθεμένο. Να αιτιολογήσετε τις ε-πιλογές σας στις προτάσεις 2 και 5.

Σωστό Λάθος1) consuli: είναι παράθεση στο «L. Aemilio Paulo».2) filiae: είναι άμεσο αντικ. στο «dedit».3) Athenas: είναι απρόθετη αιτιατ. που δηλώνει

την σε τόπο κίνηση.4) ei: είναι αντικ. στο «apparuit».5) facie: είναι αφαιρετική της ιδιότητας.

Moνάδες 1,25

4. Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεωνπου υπάρχουν στο δεύτερο απόσπασμα. Να δικαιολογήσετε τη χρήση τουσυνδέσμου με τον οποίο εισάγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις στη συγκε-κριμένη περίπτωση.

Moνάδες 2,5

Page 279: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

279

8. Κριτήριο γραπτής ωριαίας δοκιμασίαςΣτοιχεία μαθητήΟνοματεπώνυμο:…………………………………………………………………Τάξη:………………Τμήμα:……………………Σχολ. ΄Ετος:……………Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:………………………………………………………………………Βαθμός:……………………………………(αριθμητικώς) ………………………………..…..(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑ XVΙΙΠAPATHPHΣEIΣ1. Να μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο του άλ-

λου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Να μη θίξετετους τύπους εκείνους, που αν μετασχηματισθούν, προκύπτουν προτάσειςνοηματικώς εσφαλμένες.α) Hi vultum fingere non poterant.β) Tu lacrimas tenere non poteras.γ) Abdidi in tebernaculis suam fortunam querebantur.δ) Alius alia de causa discedere cupiebat.ε) Hi illos incredibili vitrute esse praedicabant.

στ) Alius discedebat, alius pudore adductus remanebat.ζ) Hic periculum miserabatur.η) Propter periculum omnes perturbabantur.

Mονάδες 4

2. Να συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσα στιςπαρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετε στονκατάλληλο τύπο. Τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά να τε-θούν σε οριστική παρατατικού παθ. φωνής. Να προσέξετε ώστε οι προτάσειςνα είναι νοηματικώς αποδεκτές.α) Totis castris testamenta ............................... videbas, quia omnes .............

......................................... vitae suae prope esse ...................................(obsignor απαρ., arbitror, ultimus, dies)

Page 280: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

280

β) Vos, qui rei militaris periti ................................., .....................................(habeo, perturbo)

γ) Nos hostes incredibili virtute esse ..................................... et periculum........................................ discedere cupiebamus (arbitror, miseror παθ.μτχ.)

δ) Puella timore ................................. fatum suum .......................................(queror, adduco παθ. μτχ.)

ε) Milites ........................................... ex vocibus mercatorum, qui ....................................... gentem esse incredibili virtute praedicabant, ........................................... cupiebant (perturbo παθ. μτχ., fugio, hic)

στ) Nos fatum ......................... ................................ , quia periculum propeesse ................................... (miseror, communis, video)

ζ) Hostes, qui periti ................... militaris ........................., ...........................permoti in ................................. se abdebant. (habeo, res, mons, terror)

Μονάδες 4

3. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή εσφαλ-μένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.

Σωστό Λάθοςα) Nonnulli timorem concipiunt, cum luna defecit.β) Nonnullos timor invasit, cum luna deficit.γ) Nonnulli discedere cupiebat, sed pudore adducti

remanebant.δ) Nonnulli perturbabantur, sed vultus fingebant

et lacrimas tenebant.ε) Nonnulos milites queri fatum suum vidimus.

Mονάδες 44. Να μεταφράσετε τις παρακάτω περιόδους:

α) Hi abdidi in tabernaculis suum fatum querebantur et lacrimas tenere nonpoterant.

β) Timore milites perturbabantur et discedere cupiebant.γ) Alli discedere cupiebant, alli pudore adducti remanebant.

Page 281: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

281

δ) Milites propter magnum periculum suum fatum querebantur.ε) Milites nostri neque vultum fingere neque lacrimas tenere poterant.

στ) Mercatores et Galli Germanos ingenti magnitudine corporum essepraedicabant.

ζ) Mercatores et Galli Germanos homines ingentis magnitudinis essearbitrabantur.

η) Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii, qui rei militaris peritihabebantur, perturbabantur.

Mονάδες 8

Page 282: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

282

9. Κριτήριο γραπτής δίωρης δοκιμασίας

Στοιχεία μαθητήΟνοματεπώνυμο:…………………………………………………………………Τάξη:………………Τμήμα:……………………Σχολ. ΄Ετος:……………Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:………………………………………………………………………Βαθμός:……………………………………(αριθμητικώς) ………………………………..…..(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ I-Χ

A. KEIMENO

α) Caesar propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Exquibus quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgisremanere. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. Milites hisverbis admonet: «Hostes adventare audio; speculatores nostri eos propeesse nuntiant. Vim hostium cavere debetis; hostes enim de collibus advolaresolent et caedem militum perpetrare possunt.»

β) Post trecentos annos Ilia duos filios Romulum et Remum, pariet, quos lupanutriet. Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomineappellabit. Romanis imperium sine fine erit. Caesar Augustus, ab Iulo ortus,Belli portas claudet et Saturnium regnum restituet. Hunc tu, ut Aeneam, incaelo accipies.[Nα γράψετε στο τετράδιό σας τη Mετάφραση των κειμένων (α) και (β)].

Mονάδες 50

Page 283: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

283

B. Παρατηρήσεις1. α) Nα μεταφέρετε τα θηλυκά τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου (α) στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού. (Nα γράψετε την απάντηση στοτετράδιό σας.)

Mονάδες 3

β) Nα συμπληρώσετε τα κενά με τα ρήματα που δίδονται εντός των παρεν-θέσεων, αφού τα μεταφέρετε στο κατάλληλο πρόσωπο του ενεργητικούμέλλοντα. Έπειτα να μετασχηματίσετε τις προτάσεις ώστε η ενέργεια τουρήματος να αναφέρεται στο παρόν.i) Illa filium dei ........................... (nutrio)ii) Illi legiones in Belgis remanere .................... (iubeo)iii) Hostes caedem militum ........................ (perpetro)iv) Nos Saturnium regnum ........................ (restituo)v) Legiones propter frumenti inopiam in hibernis .................. (remaneo)

(Στο τετράδιό σας να γράψετε τον αριθμό της άσκησης και δίπλα τις λέξειςτις οποίες κατά τη γνώμη σας πρέπει να συμπληρώσετε.)

Mονάδες 5

γ) Nα συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσαστις παρενθέσεις τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο. Tα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενάνα τεθούν σε χρόνο Παρατατικό. Nα προσέξετε ώστε οι προτάσεις να εί-ναι νοηματικώς αποδεκτές.i) Caesar (1) ......................... in (2) .................. remanere imperat. (miles

πληθ., collis ενικ.)ii) Incolae (3) ....................... de collibus (4) ........................ nuntiant.

(hostis, advolo)iii) Speculatores (5) .......................... (6) ........................ et prope eas (7)

........................ nuntiant. (legio, sum, advento)iv) Vim hostium milites (8) .......................... debebant. Hostes caedem

militum perpetrare (9) .......................... (caveo, possum)(Στην άσκηση τα κενά είναι αριθμημένα. Στο τετράδιό σας να γράψετε τοναριθμό του κενού και δίπλα τις λέξεις τις οποίες κατά τη γνώμη σας πρέπεινα συμπληρώσετε.)

Mονάδες 4,5

Page 284: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

284

2. α) Nα μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση ή στο αντίστοιχο πρόσωπο τουάλλου αριθμού τους κλιτούς τύπους των παρακάτω προτάσεων. Nα μηθίξετε τις προτάσεις εκείνες οι οποίες, αν μετασχηματισθούν, δεν δίδουναποδεκτό νόημα.i) Legionem conlocamus in illo loco.ii) Speculator mihi eum prope esse nuntiat.iii) Vim hostium cavere debetis.iv) Caesar legiones in hibernis multis conlocat.v) Hostes de collibus advolare solebant.vi) Hunc tu accipies.vii) Ille regnum restituet.viii) Illa filios pariet quos lupa nutriet.ix) Rex illum in caelo accipiet.

(Nα γράψετε στο τετράδιο τις προτάσεις με τη νέα μορφή που θα πάρουν ύ-στερα από τις τροποποιήσεις που θα επιφέρετε.)

Mονάδες 4,5

β) Nα μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου (β) στην αντίστοιχη πτώσητου άλλου αριθμού στο γένος που βρίσκονται. (Nα γράψετε την απάντη-σή σας στο τετράδιο)

Mονάδες 4

γ) his verbis: Nα κλιθούν μαζί στις πλάγιες πτώσεις του οικείου αριθμού.(Nα γράψετε την απάντησή σας στο τετράδιο)

Mονάδες 4

3. α) Nα γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς που υπάρχουν μπροστά απότα στοιχεία της Α΄ στήλης (τον ένα κάτω από τον άλλο) και δίπλα απότον καθένα σημειώστε το γράμμα που υπάρχει μπροστά από το στοιχείοτης Β΄ στήλης, το οποίο αντιστοιχεί σε κάθε στοιχείο της πρώτης. Έναστοιχείο της Β΄ στήλης περισσεύει.

Α Β1) in caelo α) υποκείμενο2) frumenti β) εμπρ. προσδ. του αναγκαστικού αιτίου3) prope γ) επιρρ. προσδ. του τόπου4) de collibus δ) εμπρ. προσδ. της κίνησης σε τόπο5) in castra ε) γενική κτητική

Page 285: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

285

6) Ilia στ) εμπρ. προσδ. του τόπου (της στάσης)7) propter inopiam ζ) γενική υποκειμενική8) ex quibus η) εμπρ. προσδ. του διηρημένου όλου9) duos θ) εμπρ. προσδ. της κίνησης από τόπο

10) Belli ι) γενική αντικειμενική ια) επιθετικός προσδιορισμός

Μονάδες 6,25β) Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω προτάσεις είναι συντακτικώς ορθές ή ε-

σφαλμένες και να σημειώσετε την ένδειξη X στο οικείο πλαίσιο.Σωστό Λάθος

1) Magnum imperium Romanis erat.2) Quattuor ex legionis in Belgis hiemare iubet.3) Romulus Romam de suo nomine appellat.4) Caesar Augustus portas, Belli claudere debet.5) Caesar legatos frumentum in castra importare imperat.6) Post multis annis Romulus moenia Martia condet.7) Caesar multas legiones in illa loca conlocat.8) Caesar milites vim hostium cavere admonet.9) Speculator hostes esse prope nuntiant.

10) Caesar legatum frumentum in castra importare iubet.(Nα γράψετε στο τετράδιο τον αριθμό της άσκησης και δίπλα την ένδειξη Σαν θεωρείτε ότι πρέπει να επιλέξετε «Σωστό» ή την ένδειξη Λ αν θεωρείτεότι πρέπει να επιλέξετε «Λάθος».)

Mονάδες 6,25

4. α) Nα χαρακτηρίσετε συντακτικώς τους τύπους του κειμένου (β) που βρί-σκονται σε πτώση αιτιατική (εμπρόθετους και απρόθετους).

Mονάδες 6β) Romulus moenia Martia condet Romanosque de suo nomine appellabit.

Θα διατηρηθεί το νόημα της περιόδου ή θα αλλοιωθεί, αν αντικαταστή-σουμε την αντωνυμία «suo» με την αντωνυμία «eius»; Nα δικαιολογή-σετε την απάντησή σας. (Nα γράψετε την απάντηση στο τετράδιό σας.)

Mονάδες 2,5γ) Nα εντοπίσετε το υποκείμενο των απαρεμφάτων του (α) κειμένου.

(Nα γράψετε την απάντηση στο τετράδιό σας.) Mονάδες 4

Page 286: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

286

10. Κριτήριο γραπτής δίωρης δοκιμασίας

Στοιχεία μαθητήΟνοματεπώνυμο:…………………………………………………………………Τάξη:………………Τμήμα:……………………Σχολ. ΄Ετος:……………Εξεταζόμενο μάθημα: ΛατινικάΗμερομηνία:………………………………………………………………………Βαθμός:……………………………………(αριθμητικώς) ………………………………..…..(ολογράφως)

ΜΑΘΗΜΑΤΑ XI-XΧ

Α. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παρακάτω κείμενο:

α) “Quid est” inquit “mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit?”. “Mipater” respondit illa “Persa periit”.Perierat enim catellus eo nomine, quempuella multum amabat.

β) Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit. Illi neminemviderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniavit.Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit. Nam Octavianussupplicio capitis eum adfecit.

γ) Tum Cacus pastor, fretus viribus, boves quosdam in speluncam caudis traxitaversos. Ubi Hercules, e somno excitatus, gregem aspexit et partem abessesensit, pergit ad proximam speluncam; sed postquam boum vestigia forasversa vidit,confusus gregem ex loco infesto amovere coepit.

Μονάδες 50

Page 287: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

287

Β. Παρατηρήσεις1. α) Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς που υπάρχουν μπροστά από

τα στοιχεία της στήλης Α΄ (τον ένα κάτω από τον άλλο) και δίπλα απότον καθένα να σημειώσετε το γράμμα που υπάρχει μπροστά από το στοι-χείο της στήλης Β, το οποίο αντιστοιχεί σε κάθε στοιχείο της πρώτης.΄Ένα στοιχείο της στήλης Β περισσεύει:

Α Β1. quid α) αναφορική αντωνυμία2. mea β) δεικτική αντωνυμία3. tibi γ) κτητική αντωνυμία β΄ προσώπου4. illa δ) προσωπική αντων. γ΄ προσώπου5. ipsa ε) ερωτηματική αντωνυμία6. quem στ) προσωπική αντωνυμία β΄ προσώπου7. se ζ) κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου

η) οριστική αντωνυμίαΜονάδες 1,75 (7 λέξεις x 0,25)

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς των κενών που υπάρχουνστον παρακάτω πίνακα και να σημειώσετε δίπλα από κάθε κενό την α-ντωνυμία την οποία θα γράφατε στο κενό.Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο1 2 quideos 3 45 ipsa 67 eandem 8quosdam 9 10

Moνάδες 4,5 (10 λέξεις x 0,45)

γ) Να γράψετε στο τετράδιό σας τη γενική, δοτική, αιτιατική, κλητική καιαφαιρετική πτώση των παρακάτω ουσιαστικών, στον αριθμό στον οποίοδίνονται λέξεις: nomine, speciem, boves, speluncam, vestigia.

Μονάδες 6,25 (25 λέξεις x 0,25)

Page 288: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

288

2. α) Να γράψετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις μεταφέροντας ό-λους τους τύπους των κλιτών λέξεων στον αντίθετο αριθμό:• Perierat catellus, quem puella multum amabat.• Ille de homine eos interrogavit.• Pastor boves traxit

Mονάδες 4,5 (12 λέξεις x 0,375)

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αντίστοιχο τύπο στους υπόλοιπους χρό-νους της ίδιας φωνής των ρημάτων: inclamavit, respondit, adfecit.

Mονάδες 4,5 (15 λέξεις x 0,3)

γ) Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας από τις παρακάτω προτάσεις μόνο ταρήματα στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής του ενεστώτα:• Perierat catellus ,quem puella multum amabat.• Illi neminem viderant.• Cassius servos de homine interrogavit.• Pastor boves quosdam traxit.• Hercules gregem aspexit et partem abesse sensit.

Μονάδες 3,5 (7 λέξεις x 0,5)

3. α) Να χαρακτηρίσετε στο τετράδιό σας τη συντακτική λειτουργία των λέξε-ων που δίνονται (το συντακτικό τους ρόλο και τη λέξη που προσδιορί-ζουν): tibi, catellus, nomine, caudis, boum.

Μονάδες 6,5 (10 λέξεις x 0,65)

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς των παρακάτω προτάσεων(τον ένα κάτω από τον άλλο) και δίπλα το γράμμα Σ ή Λ, αν νομίζετε ότιτο περιεχόμενο των προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο. Να αιτιολο-γήσετε όλες τις επιλογές σας.

Σωστό Λάθος1) tristis :είναι κατηγορούμενο στο «tu».2) somno: είναι άμεσο αντικείμενο στο «dedit».3) abesse: είναι τελικό απαρ. ως αντικ. στο «sensit».

Page 289: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

289

4) partem: είναι υποκείμενο στο «abesse».5) pastor: είναι επεξήγηση στο «Cacus».6) versa: είναι επιθετική μετοχή, με υποκ. το «vestigia».

Moνάδες 6 (6 λέξεις x 1)

4. α) Να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων που υπάρχουνστο τρίτο απόσπασμα. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των συνδέσμων μετους οποίους εισάγονται στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Moνάδες 6,5

β) Να ξαναγράψετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω προτάσεις εξαρτώνταςόλα τα ρήματα από το ρήμα που σας δίνεται κάθε φορά στην παρένθε-ση.(Να προσέξετε να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύ-νταξη).• Cassius eandem speciem somniavit (dicor).• Octavianus supplicio capitis eum adfecit (Valerius Maximus narrat)• Cacus pastor boves in speluncam traxit. (feror)

Μονάδες 6 (3 προτάσεις x 2)

Page 290: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

290

Page 291: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

291

BIBΛIOΓPAΦIA

Στη Bιβλιογραφία που ακολουθεί καταχωρίζονται βασικά έργα σχετικά με τη λατινικήγλώσσα και γραμματεία, χρήσιμα για τον διδάσκοντα. Aρκετές φορές χρειάσθηκε, κατά τηνεκπόνηση των ασκήσεων, να αναζητήσουμε πληροφορίες στα περισσότερα από αυτά.

ALBRECHT, M. v., Geschichte der römischen Literatur, I, zweite, verbesserte underweiterte Auflage, München 21994. [Iστορία της ρωμαϊκής λογοτεχνίας από τονAνδρόνικο ως τον Bοήθιο και η σημασία της για τα νεότερα χρόνια, τόμος 1ος,Παν/κές εκδόσεις Kρήτης, Hράκλειο 1997, επιστημ. επιμέλεια ελλην. έκδοσης: Δ. Z.Nικήτας].

BIELER, L., Geschichte der römischen Literatur, I-II, Berlin 21965. [Iστορία τηςρωμαϊκής λογοτεχνίας, Aθήνα 1965, ελλην. μετάφρ. A. Σκιαδάς].

ΓIAΓKOΠOYΛOΣ, A., Συντακτικό της λατινικής γλώσσας, Θεσσαλονίκη 1974.ERNOUT, A., - MEILLET, A., Dictionnaire etymologique de la langue latine, Paris

51967.ERNOUT, A., - THOMAS, F., Syntaxe latin, Paris 31964.GILDERSLEEVE, B. L., - LODGE, G., Latin Grammar, rev. ed. 1895, reprinted in

1997 by Bristol Classical Press.GLARE, P. G. W., Oxford Latin Dictionary, Oxford 1982.GRIMAL, P., Dictionnaire de la mythologie grecque et romaine, Paris. [Λεξικό της

ελληνικής και ρωμαϊκής λογοτεχνίας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991,επιμέλεια ελλην. έκδοσης: B. Άτσαλος].

KAKPIΔHΣ, Θ. A., Γραμματική της λατινικής γλώσσης, Bιβλιοπωλείον της Eστίας I. Δ.Kολλάρου, Aθήνα.

KAKPIΔHΣ, I. Θ., Tο μεταφραστικό πρόβλημα, Aθήνα 41966.KENNEY, E. CLAUSEN, W., The Cambridge History of Classical Literature, II: Latin

Literature, Cambridge 1982. [Ιστορία της λατινικής λογοτεχνίας, Δ. N. Παπαδήμας,Aθήνα 1998, ελλην. μετάφρ. Θ. Πίκουλα και Α. Σιδέρη-Τόλια.]

KOYMANOYΔHΣ, Σ., Λεξικόν λατινοελληνικόν, εκδ. Γρηγόρη, ανατύπ., Aθήνα 1972.KROH, P., Lexicon der antiken Autoren, Stuttgart 1972. [Λεξικό αρχαίων συγγραφέων

Ελλήνων και Λατίνων, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1996, Mετάφραση -Eπιμέλεια: Δ. Λυπουρλής - Λ. Tρομάρας].

ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γ., Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας,Αθήνα 1998.

Page 292: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

292

PISANI, V., Storia della lingua latina (vol. I), Grammatica latina storica ecomparativa (vol. II), Torino 1962.

ΡΑΜΜΟΣ, Χ. Α., Ασκήσεις λατινικών για το Λύκειο, Σαββάλας, Αθήνα 1997.ROSE, H. J., A Handbook of Latin Literature. From the earliest times to the death of Sn.

Augustine, London 1967. [Iστορία της λατινικής λογοτεχνίας, τόμοι 2, MIET, Aθήνα21980, ελλην. μετάφρ. K. X. Γρολλίου].

SAUSY, L., Grammaire latine complète, Paris, 81995.ΣKAΣΣHΣ, E. A., Iστορική γραμματική της λατινικής γλώσσης μετά διαγράμματος της

ιστορίας των λατινικών γραμματικών ερευνών, τόμοι 2, Eν Aθήναις 1969/ 1972-75.TΣAKAΛΩTOΣ, E., Eλληνολατινικόν λεξικόν, Δημητράκος, Aθήνα 1934.WOODCOCK, E. C., A New Latin Syntax, London 31962.

Page 293: Λατινικά, ερωτήσεις ΚΕΕ, ενότητες 1 - 20

293