KEIMENO 21Οι Γαλάτες με αρχηγό το Βρέννο, αφού κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων στον ποταμό Αλλία, κατέστρεψαν εντελώς τη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος που είχε παραμείνει εξόριστος για πολύ καιρό στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, εκλέχτηκε δικτάτορας αν και βρισκόταν μακριά. Αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες που ήδη αποχωρούσαν και αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε σ’ εκείνο τον τόπο έδωσε το όνομά του στην πολιτεία. Ονομάζεται, δηλαδή, Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από την πράξη του αυτή επέστρεψε στην εξορία, από όπου όμως ξαναγύρισε αφού τον παρακάλεσαν.

ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ Ή ΑΤΕΛΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ

Λέγεται η αφαιρετική απόλυτη, όταν δεν υπάρχει μετοχή. Αποτελείται από δύο λέξεις από τις οποίες η μία που παίζει το ρόλο του υποκειμένου είναι αφαιρετική ονόματος ή αντωνυμίας (προσωπικής ή δεικτικής), ενώ η άλλη που λειτουργεί σαν κατηγορηματικός προσδιορισμός μπορεί να είναι αφαιρετική 1.ουσιαστικού που δηλώνει ηλικία, αξίωμα, ενέργεια2. επιθέτου που δηλώνει μια ιδιαίτερη διάθεση ή κατάσταση.Η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη δηλώνει συνοδεία, χρόνο, τρόπο, αιτία, υπόθεση, παραχώρηση ή εναντίωση.Πχ. Cicerone consule Catilina contra rempublicam coniuravit.Caesare duce Romani Galliam subegeruntCicerone puero hoc accidit.

Τροπή πρότασης σε μετοχική με αφαιρετική απόλυτηΑκολουθούμε την εξής διαδικασία:

1. στη θέση του ρήματος της πρότασης τοποθετούμε τη μετοχή του παθητικού παρακειμένου σε πτώση αφαιρετική και στο γένος και τον αριθμό του αντικειμένου του ρήματος

2. το αντικείμενο του ρήματος γίνεται υποκείμενο της μετοχής και μπαίνει στην ίδια πτώση και τον ίδιο αριθμό με τη μετοχή.

Το ποιητικό αίτιο δε δηλώνεται όταν είναι το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος.

1

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΏΤΑΣ: Β,Γ,Δ ΣΥΖ-ενεστωτικό θέμα +

χαρακτηριστικό φωνήεν α + βασικές καταλήξεις Α ΣΥΖ- ενεστωτικό θέμα (χωρίς α) + χαρακτηριστικό φωνήεν e + βασικές καταλήξεις

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Α, Β, Δ, ΣΥΖ- ενεστωτικό θέμα + πρόσφυμα re + βασικές καταλήξεις

Γ ΣΥΖ: ενεστωτικό θέμα + e + πρόσφυμα re + βασικές καταλήξεις ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: Α,Β,Γ,Δ ΣΥΖ-Μετοχή

Μέλλοντα + sim ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: Α,Β,Γ,Δ ΣΥΖ-θέμα

παρακειμένου + Πρόσφυμα eri + βασικές καταλήξεις ενεργητικής φωνής

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: Α,Β,Γ,Δ ΣΥΖ- θέμα παρακ + πρόσφυμα isse + βασικές καταλήξεις

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ Μέσης Φωνής ΕΝΕΣΤΏΤΑΣ: Β,Γ,Δ ΣΥΖ-ενεστωτικό θέμα +

χαρακτηριστικό φωνήεν α + βασικές καταλήξεις (delear, legar, audiar) Α ΣΥΖ μέσης φωνής- ενεστωτικό θέμα (χωρίς α) + χαρακτηριστικό φωνήεν e + βασικές καταλήξεις μέσης φωνής (amer)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Α, Β, Δ, ΣΥΖ- ενεστωτικό θέμα + πρόσφυμα re + βασικές καταλήξεις καταλήξεις μέσης φωνής (amarer, delerer, audirer)

Γ ΣΥΖ: ενεστωτικό θέμα + e + πρόσφυμα re + βασικές καταλήξεις μέσης φωνής (legerer)

2

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: Α,Β,Γ,Δ ΣΥΖ μετοχή παρακειμένου και sim (amatus-a-um sim)

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: Α,Β,Γ,Δ ΣΥΖ- μετοχή παρακειμένου και essem (amatus essem)

Ασκήσεις στην κλίση των ουσιαστικών

1. Να κλιθεί το ουσιαστικό deus 2. Να κλιθεί το ουσιαστικό equus, rex, civitas,civis, dies3. Να κλιθεί το ουσιαστικό status

3

Η Υποτακτική στις ανεξάρτητες προτάσειςΧρησιμοποιείται :

1. Σε κύριες προτάσεις κρίσης όπου ακριβώς δηλώνει και την υποκειμενικότητα μιας κρίσης. Διακρίνεται:

α) σε δυνητική υποτακτική. Δηλώνει το δυνατό στο παρόν και το μέλλον οπότε τίθεται σε ενεστώτα ή παρακείμενο ή το δυνατό στο παρελθόν οπότε τίθεται σε παρατατικό. Ισοδυναμεί με τη δυνητική ευκτική της αρχαίας ελληνικής. Β)υποτακτική του απραγματοποίητου. Δηλώνει ότι η πραγματοποίηση της σκέψης δεν είναι δυνατή, τίθεται σε παρατατικό για το παρόν και σε υπερσυντέλικο για το παρελθόν. Ισοδυναμεί με τη δυνητική οριστική της αρχαίας ελληνικής.2. Σε κύριες προτάσεις επιθυμίας όπου ακριβώς εκφράζει

και την υποκειμενικότητα μιας επιθυμίας (βουλητική υποτακτική). Υπάρχουν τα εξής είδη βουλητικής υποτακτικής:

α) υποτ. Προτρεπτική. Τίθεται συνήθως στο α πληθ. πρόσωπο του ενεστώτα. Β)υποτακτική επιτακτική. Τίθεται συνήθως στο γ πρόσωπο του ενεστώτα ή του παρακειμένου γ) υποτακτική απαγορευτική. Τίθεται συνήθως με το μόριο ne ή με άλλες αρνητικές λέξεις στο β πρόσωπο του παρακειμένου.Δ)υποτακτική παραχωρητική. Τίθεται συνήθως σε ενεστώτα και είναι δυνατό να συνοδεύεται από τους παραχωρητικούς συνδέσμους ut, licet ή το επίρρημα sane. Ε)υποτ. Απορηματική. Χρησιμοποιείται σε ευθείες ερωτήσεις για να δηλωθεί σκέψη ή απορία. Τίθεται στο α πρόσωπο σε ενεστώτα για το παρόν και παρατατικό για το παρελθόν. Στ)ευχετική υποτ. Συνοδεύεται συνήθως από το ευχετικό μόριο utinam και εκφράζει ευχή απραγματοποίητη οπότε τίθεται παρατατικός για το παρόν και υπερσυντέλικος για το παρελθόν ή ευχή πραγματοποιήσιμη οπότε τίθεται ενεστώτας για το παρόν και παρακείμενος για το παρελθόν.

4

ΚΕΙΜΕΝΟ 23ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ήταν άρρωστος ο Καικίνας Παίτος, ο σύζυγος της Αρρίας, άρρωστος ήταν και ο γιος. Το παιδί τους πέθανε. Η Αρρία του έκανε κηδεία με τέτοιο τρόπο ώστε ο σύζυγός της να το αγνοεί. Όχι μόνο αυτό αλλά κάθε φορά που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου της προσποιούνταν ότι ο γιος της ήταν ζωντανός και στο σύζυγο που ρωτούσε πολύ συχνά τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «κοιμήθηκε καλά, έφαγε με όρεξη». Έπειτα όταν τα δάκρυά της που για πολύ καιρό τα συγκρατούσε, υπερίσχυαν και ξέσπαγαν, έβγαινε έξω` τότε παραδινόταν στη θλίψη της και λίγο αργότερα ξαναγύριζε με στεγνά μάτια. Ο Σκριβωνιανός είχε στασιάσει στην Ιλλυρία εναντίον του Κλαύδιου` ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, τον οδηγούσαν σιδηροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει σε πλοίο. Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του. Δεν το κατόρθωσε` νοίκιασε ένα ψαροκάικο και ακολούθησε το πελώριο καράβι.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗ ΣΥΖΥΓΙΑ Δηλώνει επικείμενη ενέργεια, πρόθεση τέλεσης μιας πράξης ή αναπόφευκτη εξέλιξη. Σχηματίζεται από τη μετοχή του μέλλοντα και έναν τύπο του ρήματος sum. Ενεργ. Περιφραστική συζυγία σχηματίζουν όλα τα αποθετικά και μη ρήματα εφόσον διαθέτουν μετοχή μέλλοντα (amaturus sum)* Μερικές φορές τίθεται μόνη της η μετοχή μέλλοντα μετά από παράλειψη του ρήματος.

5

ΚΕΙΜΕΝΟ 24- ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΕΝΟΣ ΨΕΥΤΗ

Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς πήγε στον ποιητή Έννιο και σ’ αυτόν που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα η υπηρέτρια είπε πως δεν ήταν σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε πως το είχε πει αυτό με διαταγή του αφεντικού της και πως εκείνος ήταν μέσα. Μάθε (άκου) τώρα τι έκανε μετά ο Νασικάς. Λίγες μέρες αργότερα, όταν ο Έννιος πήγε στο Νασικά και τον ζητούσε από την πόρτα ο Νασικάς φώναζε πως δεν ήταν στο σπίτι, παρόλο που ήταν στο σπίτι. Τότε, ο Έννιος, αγανακτισμένος που ο Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά, είπε: «Τι λοιπόν;» «Εγώ δε γνωρίζω τη φωνή σου;» Θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; «Είσαι αναιδής άνθρωπος. Εγώ, όταν σε ζητούσα, πίστεψα στην υπηρέτρια σου πως δεν ήσουν στο σπίτι. Εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»

ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ Λέγονται τα ρήματα που απαντάνε μόνο στην παθητική φωνή αλλά έχουν ενεργητική ή ουδέτερη διάθεση. Ονομάζονται έτσι γιατί πιστεύεται πως παλιότερα είχαν ενεργητική φωνή την οποία στη συνέχεια απέθεσαν δηλ. απέβαλαν. Κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ρήματα της παθητικής φωνής αλλά δε διαθέτουν από την παθητική το απαρέμφατο του μέλλοντα.

Έχουν όμως από την ενεργητική φωνή:1. σουπίνο2. μτχ. μέλλοντα(θέμα σουπίνου + urus-a-um)3. υποτακτική μέλλοντα4. απαρέμφατο μέλλοντα (μτχ. μέλλοντα σε αιτιατική +

esse)5. γερούνδιο6. μτχ. ενεστώτα

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ: 1.απαρέμφατο 2.μετοχή 3.γερουνδιακό 4.γερούνδιο 5.σουπίνο

6

ΚΕΙΜΕΝΟ 25Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα και δείχνοντάς το στους Συγκλητικούς είπε: «Σας ρωτώ, πότε νομίζετε πως κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο». Όταν όλοι απάντησαν πως ήταν φρέσκο, αυτός συνέχισε: «Κι όμως μάθετε πως κόπηκε στην Καρχηδόνα πριν τρεις μέρες. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό! Φυλαχτείτε, λοιπόν, από τον κίνδυνο, προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση που είναι υπερβολική σε σας. Μην πιστέψετε πως θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα. Θυμηθείτε πως η πατρίδα βρέθηκε κάποτε σε έσχατο κίνδυνο». Και αμέσως άρχισε ο τρίτος καρχηδονιακός πόλεμος στη διάρκεια του οποίου καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ- Ενεργητική φωνή

o Ενεστώτας : α,β,γ,δ συζυγία→β’ ενικό ίδιο με το ενεστωτικό θέμα

o Β’ πληθ. Ενεστωτικό θέμα + κατάληξη te*dico, duco, facio, fero→ β’ενικό χωρίς e→ dic, duc, fac, fer. Όμοια και τα σύνθετα αυτών εκτός από του facio που σχηματίζουν την προστακτική με κατάληξη e

o Μέλλοντας :o α,β,γ,δ συζυγία→ β’ενικό & γ’ ενικό-

ενεστωτικό θέμα + too B’ πληθ.-ενεστωτικό θέμα + toteo Γ’ πληθ.- ενεστωτικό θέμα + nto

Παθητική φωνήo Ενεστώτας α, β, γ, δ συζ. → β’ ενικό όμοιο με το

απαρέμφατο ενεργητικής φωνής o Β’ πληθ. Ίδιο με το β’ πληθ. Οριστικής παθητικής φωνής.o Μέλλοντας α, β, γ, δ συζ → β& γ ενικό ενεστωτικό θέμα +

toro Γ’ πληθ. Ενεστωτικό θέμα + ntor

7

ΚΕΙΜΕΝΟ 27Το πνεύμα ωριμάζει όπως οι καρποί

Όταν ο Άκκιος είχε πάει από τη Ρώμη στον Τάραντα όπου είχε αποσυρθεί ο Πακούβιος σε μεγάλη πια ηλικία, κατέλυσε (φιλοξενήθηκε) σ’ αυτόν. Ο Άκκιος που ήταν πολύ μικρότερος του στην ηλικία, του διάβασε μετά από επιθυμία του την τραγωδία του που ονομάζεται «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος είπε πως ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλόπρεπα τα όσα είχε γράψει αλλά του φαινόταν κάπως τραχιά και στυφά. «Έτσι είναι» απάντησε ο Άκκιος «όπως τα λες». Και ούτε βέβαια μετανιώνω γι’ αυτό. Γιατί ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα αυτά που στη συνέχεια θα γράψω. Γιατί ό,τι συμβαίνει με τους καρπούς λένε πως το ίδιο συμβαίνει και με το πνεύμα. Αυτοί που γεννιούνται σκληροί και πικροί, αργότερα γίνονται γινωμένοι και γλυκείς. Όσοι όμως βγαίνουν από την αρχή μαραμένοι και μαλακοί, αργότερα δεν ωριμάζουν αλλά σαπίζουν.

Τα ψυχικού πάθους απρόσωπα ρήματα όπως το paenitet, συντάσσονται με μια αιτιατική προσώπου που δηλώνει ακριβώς το πρόσωπο που δοκιμάζει το συναίσθημα και μια γενική πράγματος που δηλώνει το αίτιο που προκαλεί το συναίσθημα (γενική της αιτίας)Στη θέση της γενικής της αιτίας είναι δυνατό να έχουμε ειδικό απαρέμφατο ή ουσιαστική αιτιολογική πρότασηΌταν όμως αυτό που προκαλεί το συναίσθημα δηλώνεται με ένα ουδέτερο αντωνυμίας τότε αυτό τίθεται σε ονομαστική σαν υποκείμενο του ρήματος που σ’αυτή βέβαια την περίπτωση λαμβάνεται σαν προσωπικό

8

Κείμενο 28Στα ίχνη ενός δραπέτη δούλου Ο δούλος του Αισώπου μας, ο Λίκινος, που σου είναι γνωστός, δραπέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα. Αυτός έμεινε σαν ελεύθερος στην Αθήνα λίγους μήνες κοντά στον Πάτρωνα τον Επικούρειο και από εκεί πήγε στην Ασία. Αργότερα κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις μόλις έμαθε από γράμμα του Αισώπου πως ήταν δραπέτης, τον έπιασε και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο. Αναζήτησε τα ίχνη του, σε παρακαλώ, και με την πιο μεγάλη φροντίδα είτε στείλτον στη Ρώμη είτε φέρτον μαζί σου γυρίζοντας από την Έφεσο. Μη σε απασχολήσει πόσο κοστίζει ο άνθρωπος. Γιατί έχει μικρή αξία όποιος είναι τέτοιος μασκαράς. Όμως ο Αίσωπος οργίστηκε τόσο πολύ για την ελεεινή πράξη και το θράσος του δούλου, που τίποτε δε θα μπορούσε να του είναι πιο ευχάριστο από την επανάκτηση του δραπέτη.

Plato(Platon) Platonis Platoni Platona(Platonem) Plato(Platon) Platone

9

Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ ,Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΟ ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ ,Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙΚΟΡΑΚΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ 29ΚΕΙΜΕΝΟ 29

Όταν ο Οκταβιανός επέστρεφε στη Ρώμη μετά τη νίκη στο Άκτιο, τον προϋπάντησε κάποιος άνθρωπος που κρατούσε ένα κοράκι. Του είχε διδάξει να λέει τα εξής: «χαίρε Καίσαρα, νικητή και στρατηγέ». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι. Το αγόρασε, λοιπόν, για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να διδάξει τον ίδιο χαιρετισμό σε ένα κοράκι. Για πολύ καιρό μάταια κοπίαζε. Κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε ο παπουτσής συνήθιζε να λέει: «Πάει χαμένο το λάδι και ο κόπος μου (Κρίμα τον κόπο μου)». Κάποτε επιτέλους το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό και ο παπουτσής επιθυμώντας χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Όταν ο Καίσαρας άκουσε το χαιρετισμό, είπε: «Στο σπίτι ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε ήρθαν στο νου του κορακιού τα λόγια του αφεντικού του: «Πάει χαμένο το λάδι και ο κόπος μου». Ακούγοντας τα λόγια αυτά ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί τόσο όσο δεν είχε αγοράσει τίποτε μέχρι τώρα.

Η έκφραση venit in mentem συντάσσεται με μια γενική που δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα που έρχεται στο νου κάποιου (απρόσωπη σύνταξη).

Όταν όμως αυτό που έρχεται στο νου κάποιου δηλώνεται με ένα ουδέτερο αντωνυμίας ή επιθέτου ή με τα ουσιαστικά res, genus, ratio τότε αυτό τίθεται σε ονομαστική σαν υποκείμενο του ρήματος που στη συγκεκριμένη βέβαια περίπτωση λαμβάνεται σαν προσωπικό.

10

Ο Λικίνιος Μουρήνας και τα ήθη της ΑνατολήςΚείμενο 30 Αυτός όμως, κύριοι δικαστές, και βρέθηκε στην Ασία και έναν πολύ γενναίο άνδρα, τον πατέρα του βοήθησε πολύ στους κινδύνους, τον παρηγόρησε στις ταλαιπωρίες και τον συγχάρηκε στη νίκη. Κι αν η Ασία κρύβει κάποια υποψία τρυφής οφείλουμε να επαινέσουμε τον Μουρήνα, γιατί είδε την Ασία, αλλά έζησε στην Ασία με εγκράτεια. Για το λόγο αυτό οι κατήγοροι δεν χρησιμοποίησαν για μομφή εναντίον του Μουρήνα το όνομα «Ασία», από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένειά του, υστεροφημία για τη γενιά του, τιμή και δόξα για το όνομά του, αλλά τον κατηγόρησαν για κάποια ατιμία και ντροπή που ή φορτώθηκε στην Ασία ή έφερε μαζί του από την Ασία. Το ότι όμως υπηρέτησε με πάρα πολύ μεγάλη προθυμία κάτω από τις διαταγές του πατέρα του υπήρξε δείγμα του σεβασμού του. Το ότι το τέλος της θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα του, υπήρξε δείγμα καλής τύχης.

Δοτική κατηγορηματική του σκοπού Μετά από τα ρήματα sum, habeo, duco, mitto, relinquo, venio, verto, do, addo,

11

accipio, suscipio ακολουθεί μια δοτική, συνήθως αφηρημένου ουσιαστικού, πάντοτε ενικού αριθμού που βρίσκεται σε θέση κατηγορουμένου και δηλώνει σκοπό.Συνήθως μ’ αυτή τη δοτική έχουμε μια δοτική προσωπική που ανάλογα χαρακτηρίζεται χαριστική ή αντιχαριστική ή ηθική ή έχει θέση έμμεσου αντικειμένου όταν το ρήμα είναι δίπτωτο.

Η Γενναιότητα δε βγαίνει πάντα σε καλόΚείμενο 31

Στη διάρκεια του Λατινικού πολέμου, ο ύπατος Τίτος Μάνλιος που καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Όταν κάποτε αυτός έφευγε από το στρατόπεδο, διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη(να μην εμπλακεί κανείς σε μάχη). Λίγο αργότερα όμως ο γιος του πέρασε έφιππος από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός των εχθρών τον προκάλεσε σε μάχη μ’ αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση της μονομαχίας μας, πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνάει το Ρωμαίο σε ανδρεία». Τότε ο νεαρός, έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος από την επιθυμία να πολεμήσει παρά τη διαταγή του υπάτου

12

όρμησε στον αγώνα. Όντας δυνατότερος από τον εχθρό τον διαπέρασε με το δόρυ του και τον γύμνωσε από τα όπλα(του πήρε τα όπλα). Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή. Όταν όμως ο ύπατος ξαναγύρισε στο στρατόπεδο τιμώρησε με θάνατο το νεαρό που χάρις σ’αυτόν οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή.

Γερούνδιο1. Η γενική του γερουνδίου συμπληρώνει την έννοια ουσιαστικών και επιθέτων που συντάσσονται με γενική και τίθεται α. σαν γενική επεξηγηματική ή αντικειμενική β. με τις καταχρηστικές προθέσεις gratia, causa και δηλώνει σκοπό2. Η δοτική του γερουνδίου τίθεται α. με επίθετα που δηλώνουν καταλληλότητα, δυνατότητα και δηλώνει σκοπό ή αναφορά β. με ρήματα που δηλώνουν σκόπιμη ενέργεια ή

13

έχουν τη σημασία του εκλέγω, ψηφίζω, διορίζω και δηλώνει σκοπό γ. με το ρήμα sum στη σημασία του είμαι ικανός να... και δηλώνει σκοπό δ. με τις φράσεις operam do, tempus do και δηλώνει σκοπό ε. με ουσιαστικά που δηλώνουν αξίωμα ή αρχές και δηλώνει σκοπό3. Η αιτιατική γερουνδίου τίθεται πάντοτε εμπρόθετη και δηλώνει σκοπό, προορισμό, αναφορά4. Η αφαιρετική γερουνδίου τίθεται α. απρόθετη και δηλώνει μέσο, όργανο ή τρόπο β. εμπρόθετη και δηλώνει διάφορες επιρρηματικές σχέσεις π.χ. προέλευση, εντοπισμό, απομάκρυνση, αναφορά, χρόνο

ΓερουνδιακόΓερουνδιακό + sum= παθητική περιφραστική συζυγίαΑ. προσωπική σύνταξη: ονομαστική γερουνδιακού ως κατηγορούμενο + ρήμα sum + υποκείμενο + δοτική ποιητικού αιτίουLiberanda est patria nobisB. απρόσωπη σύνταξη + ρήμα sum γ’ ενικό πρόσωπο + συμπλήρωμα (αντικείμενο) + δοτική ποιητικού αιτίου1. αμετάβατο ρήμα: Eundum est vobis2. Μεταβατικό ρήμα: Subveniendum est patriae tibi

14

ΚΕΙΜΕΝΟ 32ΕΝΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη είναι η αρχαιότητα από πρότυπα υποδειγματικής συμπεριφοράς ` όλα αυτά θα βρίσκονταν στο σκοτάδι, αν

δεν τα συνόδευε το φως των γραμμάτων. Πόσο πολλές εικόνες γενναιότατων ανδρών μας άφησαν κληρονομιά και οι Έλληνες και οι Λατίνοι συγγραφείς, όχι μόνο για να τις ατενίζουμε αλλά και για να τις μιμούμαστε. Αυτές εγώ πάντοτε έβαζα μπροστά μου ως πρότυπα στην επιθυμία μου να κυβερνήσω και να διαχειριστώ σωστά την πολιτεία. Διέπλαθα την ψυχή και το νου μου με το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους έξοχους άνδρες`γιατί έτσι μπόρεσα να ριχτώ για τη σωτηρία σας σε τόσο πολλούς και τόσο μεγάλους αγώνες, με το να επιδιώκω δηλαδή μόνο τον έπαινο και την τιμή και με το να θεωρώ ότι έχουν μικρή αξία όλα τα βάσανα του σώματος και όλοι οι κίνδυνοι του θανάτου (οι θανάσιμοι κίνδυνοι).

15

Να προσεχθεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου καθώς και η συντακτική αναγνώριση των γερουνδίων.

ΚΕΙΜΕΝΟ 34Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

Ενώ ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, τυχαία ήρθαν σ΄αυτόν πολύ αρχηγοί ληστών για να τον χαιρετήσουν

επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας επειδή νόμισε πως είχαν έρθει για να συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από δούλους του σπιτιού. Μόλις το πρόσεξαν αυτό οι ληστές, αφού άφησαν κάτω τα όπλα, πλησίασαν την πόρτα και με δυνατή φωνή ανήγγειλαν στο Σκιπίωνα-να το ακούς και να μην το πιστεύεις –πως είχαν έρθει για να θαυμάσουν την παλικαριά του. Όταν οι δούλοι μετέφεραν τα λόγια αυτά στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν τις πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες

16

της πόρτας σαν ιερό ναό και φίλησαν με πάθος το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού άφησαν μπροστά στην είσοδο δώρα που οι άνθρωποι συνηθίζουν να προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, ξαναγύρισαν στον τόπο τους (στα λημέρια τους).

Ο σκοπός στα λατινικά με ρήματα που δηλώνουν κίνηση, μπορεί να εκφραστεί με διαφορετικούς τρόπους: με σουπίνο σε αιτιατική----με εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου----με γενική γερουνδίου με την causa(gratia)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισάγονται με τους αιτιολογικούς συνδέσμους quod, quia, quando, quandoquidem, quoniam και εκφέρονται: 1. με οριστική όταν εκφράζουν αντικειμενική αιτιολογία

2. με υποτακτική: α. Σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων όταν δηλώνουν υποκειμενική αιτιολογία και όταν βρίσκονται στον πλάγιο λόγο.

17

Εισάγονται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum και εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων όταν η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας. Με τους αιτιολογικούς συνδέσμους non quo, non quia, non quod, non quin και εκφέρονται με υποτακτική σύμφωνα με τους κανόνες ακολουθίας των χρόνων όταν η αιτιολογία απορρίπτεται σαν αβάσιμηΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ακολουθούν μετά από ρήματα και εκφράσεις ψυχικού πάθους και δηλώνουν ακριβώς την αιτία του ψυχικού πάθους Τίθενται: 1. σαν αντικείμενο ρημάτων ψυχικού πάθους 2. σαν υποκείμενο απροσώπων ρημάτων και απροσώπων εκφράσεων ψυχικού πάθους 3. σαν επεξήγηση όρου που συνάπτεται άμεσα ή έμμεσα με το ρήμα και περιέχει ένα γενικό περιεχόμενοΕισάγονται συνήθως με τους αιτιολογικούς συνδέσμους quod, quia και σπανιότερα με τον cumΕκφέρονται: 1. με οριστική όταν εκφράζουν αντικειμενική αιτιολογία 2. με υποτακτική σύμφωνα με τους

18

κανόνες της ακολουθίας των χρόνων όταν βρίσκονται στον πλάγιο λόγο. Σ’ αυτή την περίπτωση δηλώνουν υποκειμενική αιτιολογία

Κείμενο 36Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής, για να μπορεί να περιφρονεί ευκολότερα τα πλούτη. Κάποια μέρα ήρθαν σ΄αυτόν απεσταλμένοι των Σαμνιτών. Εκείνος παρουσιάστηκε μπροστά τους καθισμένος πάνω σε ένα σκαμνί δίπλα στη φωτιά και τρώγοντας από ένα ξύλινο πιάτο. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Όταν δηλαδή του πρόσφεραν πολύ χρυσάφι σταλμένο από το δημόσιο ταμείο για να το κάνει ό,τι θέλει, μαλάκωσε το αυστηρό πρόσωπό του χαμογελώντας και αμέσως είπε: «Μέλη της περιττής, για να μην πω, ανόητης πρεσβείας να πείτε στους Σαμνίτες πως ο Μάνιος Κούριος προτιμάει να εξουσιάζει πλούσιους παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος` και θυμηθείτε ότι εμένα ούτε στη μάχη μπορούν να με νικήσουν ούτε με χρήματα να με διαφθείρουν.

19

Παρατήρηση στην εκφορά των τελικών προτάσεων Εκφέρονται πάντοτε με υποτακτική στα πλαίσια της υποκειμενικότητας του σκοπού. Επειδή όμως είναι αυτονόητο ότι οι τελικές προτάσεις δηλώνουν πάντοτε το υστερόχρονο, γι΄αυτό για τη δικαιολόγηση του χρόνου της υποτακτικής παίρνουμε υπόψη μας μόνο το χρόνο του ρήματος στην πρόταση εξάρτησης, χωρίς να γίνεται λόγος για το παρόν ή το παρελθόν. Κατά κανόνα οι τελικές προτάσεις εκφέρονται 1. με υποτακτική ενεστώτα όταν ο χρόνος του ρήματος στην πρόταση εξάρτησης είναι αρκτικός 2. με υποτακτική παρατατικού όταν ο χρόνος του ρήματος στην πρόταση εξάρτησης είναι ιστορικός.

Κείμενο 37

Σε τέτοιο σημείο έχουν φτάσει τα πράγματα, ώστε αν δε βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό, δε θα μπορέσουμε να σωθούμε. Εγώ, βέβαια, μόλις ήρθα στην πόλη, δε σταμάτησα να σκέφτομαι, να λέω και να κάνω όσα συντελούσαν

20

στην ομόνοια. Όμως, τόση μεγάλη μανία τους είχε πιάσει όλους, ώστε να θέλουν τον πόλεμο, παρόλο που εγώ φώναζα πως δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφυλίους πολέμους, αλλά τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη. Αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αιχμάλωτους, ώστε ακόμη κι αν δεν είναι από τη φύση τους τέτοιοι να αναγκάζονται να γίνονται. Πράγματι, τα αποτελέσματα των εμφυλίων πολέμων είναι πάντοτε τέτοια, ώστε όχι μόνο να γίνονται αυτά που θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη ώστε ο νικητής να κάνει το χατίρι εκείνων με τη βοήθεια των οποίων κερδήθηκε η νίκη.

21

ΚΕΙΜΕΝΟ 38 Ενώ η Καικιλία, η γυναίκα του Μέτελλου επεδίωκε σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα έθιμα την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδερφής της, δημιούργησε η ίδια οιωνό. Μια νύχτα δηλαδή, καθόταν σε ένα ιερό με την κόρη της αδερφής της και περίμενε μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που να αποκρινόταν στο σκοπό της. Κάποτε πια η κοπέλα κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: ευχαρίστως σου παραχωρώ τη θέση μου. Λίγο αργότερα τα ίδια τα πράγματα επαλήθευσαν τα λόγια αυτά. Πέθανε δηλαδή η Καικιλία που ο Μέτελλος, όσο ζούσε, την αγάπησε πολύ. Έπειτα αυτός παντρεύτηκε την κοπέλα. ΚΕΙΜΕΝΟ 40 Ο Σύλλας αφού κατέλαβε τη Ρώμη είχε συγκαλέσει ένοπλος τη Σύγκλητο για να κηρύξει όσο πιο γρήγορα γινόταν τον Γάιο Μάριο εχθρό του κράτους. Κανένας δεν τολμούσε να πάει αντίθετα στη θέλησή του. Μόνον ο Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη γι’ αυτό, αρνήθηκε να ψηφίσει. Και επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά,αυτός είπε στο Σύλλα: «ακόμα κι αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία έχεις περικυκλώσει

22

το βουλευτήριο, ακόμα κι αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ δε θα θεωρήσω το Μάριο εχθρό του κράτους. Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα, εντούτοις πάντοτε θα θυμάμαι πως ο Μάριος έσωσε τη Ρώμη και την Ιταλία».

Κείμενο 41

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος που έζησαν στα πολύ παλιά χρόνια, και οι Οράτιοι πολύ παλιότεροι τους, συνομιλούσαν με τους συγχρόνους τους καθαρά και με διαύγεια. Δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών ή των Πελασγών που λένε ότι κατοίκησαν πρώτοι στην Ιταλία, αλλά τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ όμως, χρησιμοποιείς μια γλώσσα που είναι ξεπερασμένη πια εδώ και πολλά χρόνια, σα να μιλούσες τώρα με τη μάνα του Ευάνδρου, γιατί δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Γιατί δε σωπαίνεις, ανόητε άνθρωπε, για να πετύχεις αυτό που θες; Λες όμως πως σου αρέσουν τα παλιά τα χρόνια, γιατί είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι, λοιπόν, να ζεις όπως οι παλιοί, αλλά έτσι να μιλάς όπως οι άνθρωποι της εποχής

23

μας` και να’ χεις πάντα στη μνήμη σου και στην καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας: ¨σαν το σκόπελο, έτσι να αποφεύγεις τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη¨.

Proinde quasi…loquaris: Δευτ. παραβολική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με το σύνδεσμο proinde quasi και εκφέρεται με υποτακτική επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση` ειδικότερα με υποτακτική ενεστώτα γιατί δηλώνει το σύγχρονο και ο χρόνος του ρήματος στην πρόταση εξάρτησης είναι αρκτικός.

ΚΕΊΜΕΝΟ 42ΚΕΊΜΕΝΟ 42

Υπάρχουν μερικοί σ’ αυτή την τάξη (τη σύγκλητο) που είτε δε βλέπουν αυτά που μας απειλούν, είτε κάνουν

24

πως δε βλέπουν αυτά που βλέπουν. Αυτοί εξέθρεψαν τις ελπίδες του Κατιλίνα με τις επιεικείς αποφάσεις τους και ενίσχυσαν τη συνομωσία που γεννιόταν με το να μην πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας κάτω από την επιρροή αυτών πολλοί, όχι μόνο φαύλοι αλλά και άπειροι, αν τον είχαν τιμωρήσει θα έλεγαν πως αυτό έγινε σκληρά και τυρρανικά. Τώρα καταλαβαίνω πως, αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο όπου κατευθύνεται, κανείς δε θα είναι τόσο ανόητος που να μη βλέπει ότι έγινε συνομωσία, κανείς τόσο φαύλος που να μην το ομολογεί.

Προσοχή στις αναφορικές συμπερασματικές προτάσεις του κειμένου.Να προσεχθούν οι 2 υποθετικοί λόγοι του κειμένου

25

Κείμενο 43 Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου; Σε τέτοιο σημείο με κατάντησε η μακρόχρονη ζωή και τα δυστυχισμένα γηρατειά ώστε να σε δω πρώτα εξόριστο και έπειτα εχθρό; Πώς μπόρεσες να ερημώσεις αυτή τη χώρα που σε γέννησε και σε ανάθρεψε; Δε σου πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες τα σύνορα της πατρίδας σου; Παρόλο που είχες φτάσει με εχθρική και απειλητική διάθεση γιατί όταν είδες τη Ρώμη δεν πέρασε αυτή η ιδέα από το μυαλό σου; Μέσα σε κείνα τα τείχη βρίσκονται το σπίτι μου και οι θεοί μου, η μάνα, η γυναίκα και τα παιδιά μου; Αν, λοιπόν, εγώ δε σε είχα γεννήσει η Ρώμη δε θα πολιορκούνταν` αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δεν μπορώ να πάθω και ούτε θα είμαι τόσο πολύ δυστυχισμένη για πολύ καιρό ακόμη. Αντίθετα, όμως αν συνεχίσεις τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη σκλαβιά.

Να προσεχθούν οι 3 υποθετικοί λόγοι του κειμένου καθώς και η παραχωρητική πρόταση που υπάρχει

26

Να προσεχθούν οι ευθείες ερωτήσεις του κειμένου

ΚΕΙΜΕΝΟ 44ΚΕΙΜΕΝΟ 44

Αυτή είναι η ζωή των τυράννων στην οποία δεν μπορεί να υπάρξει καμιά εμπιστοσύνη, καμιά αγάπη, καμιά πίστη σε σταθερή φιλία. Οι τύραννοι πάντοτε υποπτεύονται και ανησυχούν για όλα. Δεν έχει θέση η φιλία γι’ αυτούς. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά όποιον φοβάται ή αυτόν που νομίζει πως τον φοβάται. Στους τυράννους δείχνουν, εντούτοις, (οι γύρω τους) υποκριτικό σεβασμό, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα. Αν, όμως, τυχαία όπως συμβαίνει τις πιο πολλές φορές πέσουν (χάσουν την αρχή), τότε γίνεται αντιληπτό πόσο υπήρξαν στερημένοι από φίλους (πόσο τους έλειπαν οι φίλοι). Αυτό είναι που λένε πως είπε ο Ταρκύνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα ποιους είχα πιστούς φίλους και ποιους ψεύτικους, όταν πια δεν μπορούσα να ανταποδώσω τη χάρη ούτε στον ένα ούτε στον άλλο».

Προσοχή στις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις του κειμένου

27

Ο υποθετικός λόγος δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν –μέλλον-υπόθεση ανοικτήAmicitiae: δοτική του σκοπού

ΚΕΙΜΕΝΟ 45ΚΕΙΜΕΝΟ 45

Ο Καίσαρας πληροφορείται από τους αιχμαλώτους τι συμβαίνει στο στρατόπεδο του Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται τα πράγματα. Τότε πείθει κάποιον από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει ένα γράμμα στον Κικέρωνα. Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν τα σχέδια μας από τους εχθρούς αν αρπάξουν το γράμμα. Για το λόγο αυτό στέλνει επιστολή γραμμένη στα ελληνικά. Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει, να δέσει το γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο. Στο γράμμα γράφει πως αυτός θα έρθει γρήγορα με τις λεγεώνες του. Ο Γαλάτης επειδή φοβήθηκε τον κίνδυνο αποφάσισε να ρίξει το ακόντιο. Αυτό συμπτωματικά καρφώθηκε σε ένα πύργο και τρεις μέρες αργότερα το είδε κάποιος στρατιώτης και το μετέφερε στον Κικέρωνα. Εκείνος διάβασε όλο το γράμμα και προέτρεψε τους στρατιώτες να ελπίζουν στη σωτηρία τους.

ΚΕΙΜΕΝΟ 47ΚΕΙΜΕΝΟ 47

Η Ιουλία, η κόρη του Αύγουστου είχε αρχίσει να έχει (να εμφανίζει) πρόωρα άσπρες τρίχες που συνήθιζε να τις βγάζει κρυφά. Όταν το πληροφορήθηκε ο Αύγουστος θέλησε να αποθαρρύνει την κόρη του από το να κάνει αυτό. Μ’ αυτό το σχέδιο εμφανίστηκε κάποτε απροσδόκητα και έπιασε τις κομμώτριες επ’ αυτοφώρω.

28

Παρόλο που ανακάλυψε άσπρες τρίχες πάνω στα φορέματα τους, εντούτοις ο Αύγουστος προσποιήθηκε πως δεν τις είδε και με άλλες κουβέντες παρέτεινε το χρόνο, ώσπου έφερε τη συζήτηση στην ηλικία. Τότε ρώτησε τη θυγατέρα του, αν ύστερα από μερικά χρόνια προτιμούσε να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή. Όταν εκείνη απάντησε: «εγώ προτιμώ να είμαι ασπρομάλλα» ο πατέρας πρόβαλε σ’ αυτή το ψεύτικο επιχείρημα: «Δεν αμφιβάλλω πως δε θέλεις να μείνεις φαλακρή. Γιατί, λοιπόν, δε φοβάσαι μήπως αυτές σε κάνουν φαλακρή;»

Κείμενο 49

Όταν η Πορκία, η γυναίκα του Βρούτου, έμαθε το σχέδιο του άντρα της για τη δολοφονία του Καίσαρα, ζήτησε ένα μαχαιράκι μανικιουρίστα δήθεν για να κόψει τα νύχια της και αυτοτραυματίστηκε μ’αυτό καθώς της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα ο Βρούτος που οι γυναίκες τον έφεραν στην κρεβατοκάμαρα με τα ξεφωνητά τους, ήρθε για να την τιμωρήσει γιατί τάχα έκλεψε την τέχνη του κουρέα. Η Πορκία είπε σ’ αυτόν κρυφά: «Δεν είναι αυτό μια ασυλλόγιστη πράξη μου, αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις ένα τέτοιο σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα σκοτωνόμουν με το ξίφος αν το σχέδιο σου δεν πήγαινε κατ’ ευχήν (δεν είχε αίσια έκβαση)».

Να προσεχθεί στο μάθημα αυτό ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος

29

που δηλώνει υπόθεση ανοιχτή στο μέλλον.Να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη γερουνδιακή έλξη που ουσιαστικά είναι τροπή της ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο) σε παθητική (γερουνδιακό).

Κείμενο 48Κάποιος Λουσιτανός είχε δώσει για δώρο στο Σερτώριο ένα πολύ όμορφο (εξαιρετικής ομορφιάς) άσπρο ελάφι. Ο Σερτώριος τούς έπεισε όλους πως το ελάφι, καθοδηγημένο από την έμπνευση της Άρτεμης, συζητούσε μαζί του και του υπέδειχνε τι ήταν χρήσιμο να κάνει. Αν

κάτι που έπρεπε να διατάξει στους στρατιώτες τού φαινόταν κάπως σκληρό, διακήρυσσε πως τον είχε συμβουλεύσει το ελάφι. Αυτό το ελάφι κάποια μέρα έφυγε και πίστεψαν πως είχε πεθάνει. Όταν κάποιος ανήγγειλε στο Σερτώριο πως το ελάφι βρέθηκε, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει. Ακόμη του έδωσε οδηγίες να το αφήσει ξαφνικά ελεύθερο την επόμενη μέρα, στο μέρος όπου αυτός θα ήταν με τους φίλους τους. Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος, αφού δέχτηκε τους φίλους του στην κρεβατοκάμαρά του, τους είπε πως είχε δει στον ύπνο του ότι το ελάφι που είχε χαθεί, ξαναγύρισε κοντά του. Όταν το ελάφι αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο και όρμησε στην κρεβατοκάμαρα του Σερτώριου, δημιουργήθηκε μεγάλος θαυμασμός (προκάλεσε μεγάλη κατάπληξη).

Factu: αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει αναφορά

30

Οι τρεις αναφορικές προτάσεις του κειμένου εκφέρονται με υποτακτική επειδή βρίσκονται στον πλάγιο λόγο.

Emissa: χρονική μτχ, δηλώνει το προτερόχρονο

Orior-ortus sum-oriri-4. Ο ενεστώτας της οριστικής και προστακτικής κλίνεται κατά τη γ συζ όπως τα 15. Ο παρατατικός της υποτακτικής κλίνεται και κατά τη γ και κατά τη δ συζυγία.(orerer-orirer)/μτχ μέλλοντα oriturus/

καλή επιτυχία!

Κείμενο 46

Οι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ο κόσμος κυβερνιέται από τη

βούληση των θεών. Νομίζουν πως αυτός είναι κάτι σαν

κοινή πόλη και πολιτεία ανθρώπων και θεών και πως ο

καθένας ξεχωριστά από εμάς είναι μέρος αυτού του

κόσμου. Αυτό συνεπάγεται την υποχρέωσή μας από τη

φύση να βάζουμε το γενικό καλό πάνω από το ατομικό.

Γιατί όπως οι νόμοι βάζουν τη γενική ευημερία πάνω από

την ατομική, έτσι ο καλός και σωστός πολίτης που

υπακούει στους νόμους φροντίζει περισσότερο για την

ευημερία του συνόλου παρά για την ευημερία ενός

οποιουδήποτε ατόμου ή τη δική του. Και δεν πρέπει να

επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας από

τον προδότη του κοινού συμφέροντος ή όποιος λιποτακτεί

από τη γενική ευημερία για χάρη της ατομικής του

31

ωφέλειας και ευημερίας. Εξαιτίας αυτού συμβαίνει να

είναι αξιέπαινος αυτός που σκοτώνεται για χάρη της

κοινής ωφέλειας, γιατί αρμόζει να μας είναι πιο αγαπητή

η πατρίδα από ο ίδιος μας ο εαυτός.

32