ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

Γ΄ ΓΥΜΝΑΣ ΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΑ) ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ

1. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εξάρτηση από Χρήση ως Εισαγωγή με Παραδείγματα

1. ρήματα λεκτικά, αισθητικά, δοξαστικά, γνωστικά, δεικτικά, ή περιφράσεις με παρόμοια σημασία2.Απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις με σημασία παρόμοια με τα παραπάνω ρήματα3.ουσιαστικά με παρόμοια σημασία4.δεικτικές ή αόριστες αντωνυμίες ουδετέρου γένους

αντικείμενο

υποκείμενο

επεξήγηση

επεξήγηση

ότι, πως, που, να (αν εκφράζει αμφιβολία)

1.α) Νομίζω ότι θα φύγει. β) Πιστεύω να μην έμαθε την αλήθεια.

2.α) Φαίνεται ότι είχα δίκιο. β)Είναι ψέμα πως πήρε το βραβείο.

3. Η φήμη, πως θα έρθει , ήταν ψεύτικη.4.Αυτό μόνο ήξερε, ότι οι γονείς του τον λάτρευαν.

2. ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εξάρτηση από Χρήση ως Εισαγωγή Παραδείγματα

1. ρήματα που σημαίνουν θέλω, εμποδίζω, αναγκάζομαι, μπορώ, αρχίζω ή περιφράσεις με παρόμοια σημασία2. απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις με παρόμοια σημασία3. ουσιαστικά ή αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστες ουδετέρου γένους4.ουσιαστικά ή επίθετα με παρόμοια σημασία5. προθέσεις: δίχως, χωρίς, αντί, από, με (το)

αντικείμενο

υποκείμενο

επεξήγηση

συμπλήρωμα ονόματος

επιρρηματική σχέση

να 1. α) Δεν μπορώ να διαβάσω. β) Έχω την ανάγκη να σε δω.

2. Πρέπει να προσέχεις.

3. Επιθυμούσε πολύ αυτό, να πάρει γρήγορα το πτυχίο του.4. Ο πόθος του ήταν ένας, να ταξιδέψει γρήγορα.5. Διάβασε κάτι αντί να παίζεις.

~ 2 ~

3. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εξάρτηση από Χρήση ως Εισαγωγή Παραδείγματα

1. ρήματα ή περιφράσεις που εκφράζουν φόβο ή ανησυχία2. ονόματα με συγγενική σημασία ή αντωνυμίες δεικτικές ή αόριστες ουδετέρου γένους

αντικείμενο, υποκείμενο

επεξήγηση

μην, να μην, μήπως, μήπως δεν

1. α)Φοβάμαι μήπως σε κοροϊδέψει. β) Με ανησυχεί μήπως δεν γράψει καλά.2. α)Έναν φόβο είχε, μήπως δεν προλάβει. β)Αυτό τον τρόμαζε, μη χάσει στους αγώνες.

4. ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εξάρτηση από Εισαγωγή Χρήση ως Παραδείγματα

1. ρήματα που σημαίνουν ρωτώ, απορώ, θαυμάζω, εξετάζω, αμφιβάλλω, ξέρω, σκέφτομαι, αισθάνομαι κ.ά.2. απρόσωπες εκφράσεις με παρόμοια σημασία (δεν είναι βέβαιο, είναι παράξενο, δεν υπάρχει πληροφορία κ.ά.) 3. ουσιαστικά όπως απορία, αμφιβολία, ερώτηση, σκέψη κ.ά., δεικτικές αντωνυμίες ουδετέρου γένους

α)ολικής άγνοιας:οι απλές με αν, μη, μήπως, μην τυχόν/οι διμελείς αν…ή αν β)μερικής άγνοιας:ερωτηματικές αντωνυμίες, ερωτηματικά επιρρήματα

αντικείμενο

υποκείμενο

επεξήγηση

1. Μας ρώτησε τι θα κάνουμε.

2. Είναι παράξενο πόσο σκληρά εργάζεται.

3. α)Μια απορία είχα, πώς τα κατάφερε. β)Αυτό δεν ξέρω, τι θα κάνω.

5.ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εισαγωγή Χρήση ως Παραδείγματα

αναφορικές αντωνυμίες α)υποκείμενο, β)αντικείμενο,γ)κατηγορούμενο,

δ)ομοιόπτωτος προσδιορισμός,

ε)ετερόπτωτος προσδιορισμός

α) Όποιος θέλει ας έρθει.β) Κάνε ό,τι σου αρέσει.γ) Σήμερα είσαι ό,τι δηλώσεις. δ) Πέταξε τα μήλα που σάπισαν.(τα σάπια)

ε) Να σέβεσαι τη γνώμη όποιου σε προσέχει.

~ 3 ~

Β) ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ1.ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εισαγωγή με Χρήση ως ΠαραδείγματαΓιατί, διότι, επειδή, που, αφού, μια και, μια που, καθώς, για να κ.ά.

Επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

1.Είμαι χαρούμενη που θα έρθει ο θείος (=επειδή)2.Δεν μπορώ να σου αρνηθώ, γιατί το θέλεις τόσο πολύ.

2. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Χρήση ως Παραδείγματα

Να, για να Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού

1.Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο, για να μάθουν γράμματα.2.Έσκυψε το κεφάλι, για να μη φανούν τα δάκρυα.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεν πρέπει να συγχέουμε το βουλητικό να με το τελικό να. Π.χ. 1.Πήγα να (για να) ψωνίσω (τελική πρόταση). 2. Θέλω να φύγω (βουλητική πρόταση). Η βουλητική πρόταση είναι ονοματική (υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση) και εξαρτάται από ρήματα επιθυμίας κ.λ.π., ενώ η τελική είναι επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού.

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ Ή ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Χρήση ως Παραδείγματα

Ώστε , που, ώστε να, που να, για να κ.λ.π. (μερικές φορές προηγούνται λέξεις με ποιοτική ή ποσοτική σημασία: τέτοιος, τόσος, τόσο κ.ά.

Επιρρηματικός προσδιορισμός που εκφράζει αποτέλεσμα

1.Μας μιλούσε τόσο σιγά, ώστε δεν ακουγόταν καθόλου.2.Κανείς δεν είναι τόσο μεγάλος, για να τα βάλει με το Θεό (ώστε να)

Σημείωση: 1. Ο σύνδεσμος ώστε στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγει κύρια πρόταση. Π.χ. Δεν το πιστεύω. Ώστε λέει τέτοια πράγματα για μένα;2.Οι προτάσεις που εισάγονται με το για να μπορεί να είναι:α) αιτιολογικές: Για να μη διαβάζεις, έμεινες μετεξεταστέος.β) τελικές: Φώναζε, για να επιβάλλει τη γνώμη του.γ) συμπερασματικές: Ο Γιώργος δεν είναι τόσο καλός, για να γίνει προϊστάμενος.

4. ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Παραδείγματα

Αν, εάν, σαν, άμα 1. Εάν έρθεις νωρίς, θα προλάβουμε.2.Άμα βιάζεσαι, σκοντάφτεις.

Σημείωση: 1.Υποθετικές λέγονται οι προτάσεις που φανερώνουν τον όρο (προϋπόθεση) που πρέπει να ισχύει για να συμβαίνει αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση.2.Η υποθετική πρόταση λέγεται υπόθεση, ενώ η πρόταση που προσδιορίζει λέγεται απόδοση. Υπόθεση και απόδοση σχηματίζουν τον υποθετικό λόγο.3.Δύο ή περισσότερες υποθέσεις σε έναν υποθετικό λόγο εισάγονται με διαχωριστικούς συνδέσμους χωρίς υποθετικό σύνδεσμο ή με το «και» και υποθετικό σύνδεσμο. Π.χ. Είτε φύγεις είτε μείνεις, το ίδιο μου κάνει. Κι αν το κάνεις κι αν δεν το κάνεις, θα σε κακολογήσουν.4.Κάποιες φορές μπορεί να λείπει η υπόθεση ή η απόδοση. Π.χ. Θα σου τηλεφωνήσω. Αλλιώς επικοινώνησε εσύ μαζί μου. (εννοείται: αν δε σου τηλεφωνήσω)5.Αντί για υπόθεση μπορεί να υπάρχει ευθεία ερώτηση. Π.χ. Έχεις υγεία; Είσαι πλούσιος.6.Πολλοί υποθετικοί λόγοι δηλώνουν: παρομοίωση, ισχυρή αντίθεση, αίτιο ή αποτέλεσμα, ανάπτυξη ενός αόριστου νοήματος μιας αντωνυμίας, απειλή.7. Ο σύνδεσμος αν μπορεί να εκφράζει ευχή ή να εισάγει πλάγια ερώτηση. Π.χ. Αν μου το έλεγες νωρίτερα… (μακάρι). Με ρώτησε αν έδωσα το δέμα στο ταχυδρομείο.

~ 4 ~

5. ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Χρήση ως Παραδείγματα

Εναντιωματικές: αν και, εάν και, ενώ, μολονότι, μόλο που, και που, κι ας Παραχωρητικές: και αν, και να , που να, ας … και

1.Εναντιωματικές:Επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει εναντίωση ισχυρή προς αυτό που φανερώνει η πρόταση που προσδιορίζεται και το θεωρούμε πραγματικό2.Παραχωρητικές: Η εναντίωση γίνεται προς αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται, το οποίο δεν το θεωρούμε πραγματικό αλλά ενδεχόμενο ή αδύνατο.

1.Αν και είχε παιδιά, έμεινε μόνος στο τέλος.2.Και να μη μου το έλεγες, εγώ θα περνούσα.

6. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Χρήση ως Παραδείγματα

Όταν, σαν ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, πριν να, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, άμα, όσο, όσο που να, έως ότου να, κάθε που κ.ά.

Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου που δηλώνει το σύγχρονο, το προτερόχρονο ή το υστερόχρονο

1.Παρακολουθούσε τηλεόραση καθώς έτρωγε (συμβαίνουν και τα δύο συγχρόνως)2.Ήρθα σαν έμαθα ότι αρρώστησες (πρώτα έμαθα ότι αρρώστησες και ύστερα ήρθα).3. Πριν να φύγει, συμφιλιώθηκε (πρώτα συμφιλιώθηκε και ύστερα έφυγε)

7. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΕισαγωγή με Χρήση ως Παραδείγματα

Αναφορικά επιρρήματα επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, συμφωνία, εναντίωση ή παραχώρηση, παρομοίωση, αιτία, σκοπό, αποτέλεσμα, προϋπόθεση.

1.Πήγαινε όπου θέλεις.2.Να έρθεις ό,τι ώρα θέλεις.3.Πλήρωσέ με όπως θέλεις.4.Πιες όσο θέλεις.5.Θα δεχτώ μόνο όπως σου είπα.6.Δε θα σου κάνω το χατίρι, όσο κι αν με παρακαλάς.7.Πήγε όπως το σκυλί στ’ αμπέλι.8.Μισεί τον εαυτό του που (επειδή) κατάντησε έτσι.9.Χρειάζομαι κάποιον που να (για να) μου μεταφράσει το κείμενο.10.Δεν είναι τέτοιος άνθρωπος που να (ώστε να) συνεννοηθείς μαζί του.11.Όποιος πεινάει, ας έρθει στο τραπέζι. (αν κάποιος…)

~ 5 ~