Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας...

10
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις υποθετικές προτάσεις Υποθετικές προτάσεις ονομάζονται εκείνες οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που θέτουν μια προϋπόθεση βάσει της οποίας καθορίζεται αν αληθεύει ή όχι το περιεχόμενο της κύριας πρότασης ή της πρότασης εξάρτησης. Η δευτερεύουσα υποθετική ονομάζεται υπόθεση « », επειδή συνήθως προηγείται), ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται από την υποθετική πρόταση ονομάζεται απόδοση (και « » ή « »). Υπόθεση και απόδοση μαζί αποτελούν τον υποθετικό λόγο. Η υπόθεση προηγείται (συνήθως) της απόδοσης, αν και ορισμένες φορές συμβαίνει το αντίθετο. Η υποθετική πρόταση σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο με την αιτιολογική, επειδή και οι δύο εμπεριέχουν το αίτιο. Η διαφορά έγκειται στο ότι, ενώ οι αιτιολογικές δηλώνουν πραγματικό αίτιο, οι υποθετικές δηλώνουν υποθετικό αίτιο : στις αιτιολογικές προτάσεις δηλαδή, περιγράφεται ως αιτία ένα γεγονός που έχει ήδη γίνει, ενώ στις υποθετικές κάτι που θα μπορούσε να γίνει : η εργασία είναι η προϋπόθεση για κάτι που ακόμη δεν έχει γίνει η εργασία είναι η προϋπόθεση για κάτι που θα γίνει Α] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ : : (ως προτάσεις επιθυμίας) | : πολύ σπάνια (ως προτάσεις κρίσεως) Β] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ : τους υποθετικούς συνδέσμους : Ο βασικός υποθετικός σύνδεσμος είναι ο , ενώ οι υπόλοιποι τρεις ( ) προκύπτουν είτε από κράση είτε από συναίρεση του με το . Οι υποθετικοί σύνδεσμοι συνοδεύονται συχνά από τα παρακάτω μόρια : (= αν τυχόν), (= αν τυχόν δεν, εκτός αν, αν ίσως δεν), (= αν βέβαια, αν τουλάχιστον), (αν πάντως, εν πάση περιπτώσει αν), (= αν καμιά φορά), (= αν ίσως, αν κάπου), (= αν πράγματι τώρα, αν μάλιστα), (αν κατά κάποιο τρόπο), (= διότι αν), (= εκτός αν, παρά μόνο αν). Γ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ : Η εκφορά των υποθετικών λόγων είναι σαφέστατα μια πολύ πιο πολύπλοκη διαδικασία απ’ ότι στις υπόλοιπες δευτερεύουσες προτάσεις, γεγονός που οφείλεται στην ύπαρξη πολλών διαφορετικών περιπτώσεων αλλά και εξαιρέσεων. Εδώ θα παρουσιαστούν οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις υποθετικών λόγων, τα (έξι) κύρια, δηλαδή, είδη του υποθετικού λόγου. Πρέπει να τονίσουμε όμως ότι η κατάταξη των υποθετικών προτάσεων σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.

Transcript of Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας...

Page 1: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

υποθετικές προτάσεις

Υποθετικές προτάσεις ονομάζονται εκείνες οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που θέτουν μια προϋπόθεση βάσει της οποίας καθορίζεται αν αληθεύει ή όχι το περιεχόμενο της κύριας πρότασης ή της πρότασης εξάρτησης. Η δευτερεύουσα υποθετική ονομάζεται υπόθεση (ή « », επειδή συνήθως προηγείται), ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται από την υποθετική πρόταση ονομάζεται απόδοση (και « » ή « »). Υπόθεση και απόδοση μαζί αποτελούν τον υποθετικό λόγο. Η υπόθεση προηγείται (συνήθως) της απόδοσης, αν και ορισμένες φορές συμβαίνει το αντίθετο. Η υποθετική πρόταση σχετίζεται κατά κάποιο τρόπο με την αιτιολογική, επειδή και οι δύο εμπεριέχουν το αίτιο. Η διαφορά έγκειται στο ότι, ενώ οι αιτιολογικές δηλώνουν πραγματικό αίτιο, οι υποθετικές δηλώνουν υποθετικό αίτιο : στις αιτιολογικές προτάσεις δηλαδή, περιγράφεται ως αιτία ένα γεγονός που έχει ήδη γίνει, ενώ στις υποθετικές κάτι που θα μπορούσε να γίνει :

η εργασία είναι η προϋπόθεση για κάτι που ακόμη δεν έχει γίνει η εργασία είναι η προϋπόθεση για κάτι που θα γίνει

𐃢

☞ Α] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ :

: (ως προτάσεις επιθυμίας) | : πολύ σπάνια (ως προτάσεις κρίσεως)

𐃠

☞ Β] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ :

τους υποθετικούς συνδέσμους :

Ο βασικός υποθετικός σύνδεσμος είναι ο , ενώ οι υπόλοιποι τρεις ( ) προκύπτουν είτε από κράση είτε από συναίρεση του με το . Οι υποθετικοί σύνδεσμοι συνοδεύονται συχνά από τα παρακάτω μόρια : (= αν τυχόν), (= αν τυχόν δεν, εκτός αν, αν ίσως δεν), (= αν βέβαια, αν τουλάχιστον), (αν πάντως, εν πάση περιπτώσει αν), (= αν καμιά φορά), (= αν ίσως, αν κάπου), (= αν πράγματι τώρα, αν μάλιστα), (αν κατά κάποιο τρόπο), (= διότι αν), (= εκτός αν, παρά μόνο αν).

𐃩

☞ Γ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ :

Η εκφορά των υποθετικών λόγων είναι σαφέστατα μια πολύ πιο πολύπλοκη διαδικασία απ’ ότι στις υπόλοιπες δευτερεύουσες προτάσεις, γεγονός που οφείλεται στην ύπαρξη πολλών διαφορετικών περιπτώσεων αλλά και εξαιρέσεων. Εδώ θα παρουσιαστούν οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις υποθετικών λόγων, τα (έξι) κύρια, δηλαδή, είδη του υποθετικού λόγου. Πρέπει να τονίσουμε όμως ότι η κατάταξη των υποθετικών προτάσεων σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.

Page 2: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

1ο είδος : το πραγματικό ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΟΡΙΣΤΙΚΗ οποιουδήποτε χρόνου

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ, ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ (με ή χωρίς το ), ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ, ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (προτρεπτική ή απορηματική*), ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ*

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, , § 22) Εάν κάποιος από εσάς θεωρεί τον Φίλιππο φοβερό, έχει τη σκέψη συνετού ανθρώπου.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Δηλώνει αυτό που είναι ή θεωρείται πραγματικό (χωρίς απαραίτητα να είναι). Στην απόδοση αυτού του είδους η μοναδική μορφή οριστικής που δεν μπορεί να τεθεί είναι η

ευχετική οριστική. Από το είδος αυτό αποκλείεται ο συνδυασμός ΥΠΟΘΕΣΗ: + οριστική ιστορικού χρόνου

ΑΠΟΔΟΣΗ : δυνητική οριστική. Όταν έχουμε ΥΠΟΘΕΣΗ: + οριστική μέλλοντα ΑΠΟΔΟΣΗ: οριστική μέλλοντα, τότε ο υποθετικός

λόγος δηλώνει το πραγματικό στο μέλλον, δηλαδή πρόκειται για το πραγματικό με σημασία προσδο-κώμενου.

2ο είδος : το αντίθετο του πραγματικού ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ με ή χωρίς το δυνητικό

* Πρόκειται για δυνητική οριστική, η οποία και δηλώνει κάτι που θα μπορούσε να συμβεί αλλά δεν συνέβη, διότι η υπόθεση δεν εκπληρώθηκε.

(ΠΛΑΤΩΝ, « » 516e) Αν ήταν καλοί άνθρωποι, δεν θα πάθαιναν ποτέ αυτά.

*ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ: γνωστή και ως «βουλητική», εκφράζει επιθυμία ή προτροπή. Με-ταφράζεται : ας, να + υποτακτική. Συνοδεύεται από προστακτικές που έχασαν τη ρηματική ιδιότητα και σημασία τους και μετατράπηκαν σε μόρια : = εμπρός, έλα | = εμπρός, = εμπρός

λοιπόν | = εμπρός | = εμπρός, έλα λοιπόν | = εμπρός | = έλα λοιπόν | = ε-

μπρός.

*ΑΠΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ: Εκφράζει απορία ή αμηχανία. Μεταφράζεται με να + υποτακτι-κή. Τη συναντούμε σε ερωτηματικές προτάσεις που εκφέρονται με ρήμα α’ ενικού ή α’ πληθυντικού προσώπου.

*ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ: Ονομάζεται και «καθαρή ευκτική». Εκφράζει ευχή πραγματοποιήσιμη ή κα-τάρα. Συνοδεύεται από τα ευχετικά μόρια = είθε, μακάρι, άμποτε.

Page 3: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Το δυνητικό που βρίσκεται στην απόδοση, παραλείπεται στις παρακάτω περιπτώσεις : Α] Όταν η απόδοση εκφέρεται με απρόσωπο ρήμα ( = ταίριαζε, = χρειαζόταν, = ήταν δυνατό, = έπρεπε κ.τ.ο.) ή απρόσωπη έκφραση ( κ.τ.ο.) που δηλώνει υποχρέωση, δυνατότητα, καταλληλότητα, αρμοδιότητα και συνοδεύεται από απαρέμφατο (απρόσωπη σύνταξη). Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις παίζουν βοηθητικό ρόλο και κατά κάποιο τρόπο έχουν τη θέση δυνητικού . Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται περιπτώσεις υποθετικών λόγων, των οποίων η απόδοση εκφέρεται με ρηματικά επίθετα σε + Οριστική παρατατικού ( ) και γενικότερα με εκφράσεις που δηλώνουν αυτό που πρέπει να γίνει.

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, « » Γ’ 37,5) Αν ήταν γενναίοι άνδρες, έπρεπε αυτοί να φανερώνουν τα δίκαια.

(ΛΥΣΙΑΣ, « », §31) Έπρεπε εσύ, αν ήσουν συνετός, να γίνεις μηνυτής.

(ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ « » 1165b13-14) Αν, όμως, προσφέρει κανείς τη φιλία του σε κάποιον που θεώρησε έντιμο, στη συνέχεια ,

ωστόσο, εκείνος αποδειχτεί πανούργος, πρέπει να εξακολουθήσει να τον αγαπά; Β] Όταν στην απόδοση υπάρχουν ρήματα όπως τα: (πάντα σε ιστορικό χρόνο) και την προσθήκη απαρεμφάτου. Η έννοια των ρημάτων αυτών σχετίζεται με πράξη ή γεγονός που δεν πραγματοποιήθηκε (και η πράξη αυτή δηλώνεται με το απαρέμφατο που εξαρτάται από τα συγκεκριμένα ρήματα).

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, « », Γ’74) Και η πόλη κινδύνευσε να καταστραφεί ολόκληρη, εάν ο άνεμος γινόταν ευνοϊκός με κατεύθυνση προς

αυτήν. Γ] Όταν στην απόδοση τα ρήματα ιστορικού χρόνου συνοδεύονται από τις φράσεις

κ.α. Στις περιπτώσεις αυτές δηλώνεται κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε, αν και ήταν πολύ κοντά στην πραγματοποίησή του.

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, « » Β’ 77) Η φωτιά ήταν μεγάλη και τους Πλαταιείς λίγο έλειψε να τους καταστρέψει.

3ο είδος : το προσδοκώμενο ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΛΟΥ ή ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΑ (καθαρά προσδοκώμενο)| ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ (κάτι που αναμένεται με μεγάλη βεβαιότητα) | ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ | ΔΥΝΗΤΙΚΗ

ΕΥΚΤΙΚΗ (το προσδοκώμενο θα συμβεί κάτω υπό ορισμένες προϋποθέσεις) | ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ*.

Page 4: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

Συναντούμε δυο περιπτώσεις αυτού του υποθετικού λόγου, ανάλογα με την απόδοσή του: Α] Όταν η απόδοση δηλώνει κάτι συγκεκριμένο και ανεπανάληπτο, τότε εκφέρεται με μέλλοντα ή μελλοντική φράση. Στην περίπτωση αυτή ο υποθετικός λόγος φανερώνει απλώς το προσδοκώμενο.

(ΞΕΝΟΦΩΝ « » Β’2,12) Αν μια φορά απέχουμε για δυο ή τρεις μέρες, δεν θα μπορέσει ο βασιλιάς να μας προλάβει.

Β] Όταν η απόδοση δηλώνει το απεριόριστα επαναλαμβανόμενο σε παρόν – μέλλον, εκφέρεται με ενεστώτα ή ισοδύναμη συντακτική μορφή. Στην περίπτωση αυτή, ο υποθετικός λόγος δηλώνει ότι αυτό που προσδοκάται, επαναλαμβάνεται στο παρόν ή μέλλον.

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, « » § 12) Κάθε λόγος, αν απουσιάζουν τα πράγματα, φαίνεται κάπως μάταιος και άδειος.

4ο είδος : αόριστη επανάληψη σε παρόν – μέλλον ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (ενεστώτα ή αορίστου)

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΚΤΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (συνήθως ΕΝΕΣΤΩΤΑ) | ΓΝΩΜΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ* | ΓΝΩΜΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ | ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ | ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ (ΓΝΩΜΙΚΟΣ ή ΜΕ

ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΝΕΣΤΩΤΑ)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

η υπόθεση στο τέταρτο είδος των υποθετικών λόγων εκφέρεται με: α) υποτακτική του ενεστώτα, όταν η ενέργεια της κύριας πρότασης (δηλ. της απόδοσης) είναι ταυτόχρονη με την ενέργεια της εξαρτημένης πρότασης (δηλ. της υπόθεσης), β) υποτακτική του αορίστου, όταν η ενέργεια της κύριας πρότασης (δηλ. της απόδοσης) προηγείται από την ενέργεια της εξαρτημένης πρότασης (δηλ. της υπόθεσης).

(ΞΕΝΟΦΩΝ, « », Α’, 2,20) Αν συναναστρέφεσαι με κακούς, χάνεις και το μυαλό που έχεις.

(ΞΕΝΟΦΩΝ, « », Α’, 2,62) Όταν αποκαλύπτεται ότι κάποιος κλέβει ή ληστεύει, η τιμωρία είναι θάνατος.

(*) ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ : 1) Δυνητική ευκτική, 2) Απρόσωπο ρήμα + Απαρέμφατο, 3) Ευχετική ευκτική, 4) Υποτακτική (προτρεπτική, βουλητική, αποτρεπτική).

(*) ΓΝΩΜΙΚΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ/ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ/ΑΟΡΙΣΤΟΣ/ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ είναι εκείνος ο χρόνος που χρησιμοποιείται με γενικευμένη ή διαχρονική ιδιότητα ως γνώμη γενικού κύρους σε γνωμικά ή παροιμίες.

π.χ. το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει. (ν.ε.)

Page 5: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

5ο είδος : απλή σκέψη του λέγοντος ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΕΥΚΤΙΚΗ

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ (η πιο συνηθισμένη περίπτωση: δηλώνεται η απλή δυνατότητα)| ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΚΤΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (όταν η βέβαιη γνώμη της απόδοσης αντιτίθεται στην αμφίβολη

υπόθεση) | ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΧΩΡΙΣ ΤΟ (δηλώνεται το ενδεχόμενο) | ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ (δηλώνεται το ενδεχόμενο ως απλή ευχή)| ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ (το αποτέλεσμα δηλώνεται ως μη

πραγματικό ή αμφίβολο | ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

(ΛΥΣΙΑΣ « » §31) Θα ήταν θλιβερό, αν εσείς δεν αποδοκιμάσετε αυτόν, που, ενώ ήταν ένας μόνο, περιφρόνησε πλήρως

ολόκληρο το σώμα των πολιτών.

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ « » Α’ §121.4) Αν πάλι αντέξουν, θα ασκηθούμε και εμείς περισσότερο χρόνο στις θαλάσσιες πολεμικές επιχειρήσεις.

(ΞΕΝΟΦΩΝ, « » Δ’ 1,21) Αλλά αν όμως κάποιος εκούσια ακολουθούσε, εγώ τουλάχιστον χάρη θα σου χρωστούσα.

6ο είδος : αόριστη επανάληψη στο παρελθόν ΥΠΟΘΕΣΗ : + ΕΥΚΤΙΚΗ

ΑΠΟΔΟΣΗ : ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (συνήθως παρατατικού ή αορίστου χωρίς το | σπανιότατα με ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟ )

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ «Ἱστοριῶν» Ζ’79.5) Κάθε φορά που οι Αθηναίοι επιχειρούσαν να επιτεθούν, οι Συρακούσιοι υποχωρούσαν, στην περίπτωση,

όμως, που εκείνοι ξεκινούσαν να φύγουν, έπεφταν επάνω τους.

.

(ΞΕΝΟΦΩΝ « » Β’.3.11) Αν του φαινόταν ότι κάποιος από αυτούς στους οποίους είχε ανατεθεί τούτο το έργο έκανε ανοησίες,

αφού διάλεγε τον κατάλληλο, τον χτυπούσε.

𐃥

☞ Δ] ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ :

Απλός λέγεται ο υποθετικός λόγος που έχει μια υπόθεση και μια απόδοση. Σύνθετος λέγεται ο υποθετικός λόγος που έχει παραπάνω από μια υπόθεση ή απόδοση.

Page 6: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

Ελλιπής ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου λείπει το ρήμα της υπόθεσης ή της απόδοσης ή ολόκληρη η υπόθεση ή ολόκληρη η απόδοση:

|| (ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ « » §20 ) = Απομένει, νομίζω, όλοι να πληρώσουμε εισφορά, μεγάλη, αν απαιτούνται πολλά χρήματα, μικρή, αν (απαιτού-νται) λίγα.

Λανθάνων λέγεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η υπόθεση λανθάνει (=υποκρύπτεται) συνήθως σε μια αναφορικό – υποθετική ή χρονικο – υποθετική πρόταση ή μετοχή, σε διάφορους εμπρόθετους προσδιορισμούς ή ακόμη και σε ετερόπτωτους προσδιορισμούς. 1. ΜΕΤΟΧΗ:

|| (ΞΕΝΟΦΩΝ « » Α’4.14) = Γιατί ούτε αν είχε σώμα βοδιού και νου ανθρώπου θα μπορούσε ο άνθρωπος να κάνει όσα ήθελε.

2. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ: || (ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ « » §1 ) = Γιατί, ό-

ταν κάτι θεωρηθεί σωστό και ψηφιστεί, (ακόμα και) τότε απέχει τόσο από την εκτέλεση, όσο και πριν αποφασιστεί.

3. ΕΜΠΡΟΘΕΤΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ: || (ΠΛΑΤΩΝ

« » 99a) = Χωρίς [αν δεν είχα] αυτά, δηλαδή τα οστά, τα νεύρα και όσα άλλα έχω, δεν θα μπορούσα να κάνω αυτά που θέλω.

Εξαρτημένος ή πλάγιος, ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η απόδοση μπορεί να είναι: α) δευτερεύουσα πρόταση, β) απαρέμφατο, γ) μετοχή. Στη περίπτωση του εξαρτημένου υποθετικού λόγου πρέπει να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Σ’ αυτή τη περίπτωση έχουμε τις παρακάτω πιθανότητες: 1. Εξάρτηση από αρκτικό χρόνο : όταν ένας πλάγιος υποθετικός λόγος εξαρτηθεί από αρκτικό

χρόνο, τότε η υπόθεσή του παραμένει αμετάβλητη στην έγκλιση και το χρόνο αλλά μεταβάλλει το πρόσωπό του.

2. Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο : σ’ αυτή τη περίπτωση η υπόθεση εκφέρεται με + ευκτική. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να μετατρέψουμε σε ευθύ λόγο και την υπόθεση και την απόδοση ξεκινώντας πάντοτε από την απόδοση.

||

(ΞΕΝΟΦΩΝ « » ΣΤ’6.25) = Μόλις άκουσε αυτά ο Κλέανδρος, είπε ότι δεν επαινούσε τον Δέξιππο, αν είχε ενεργήσει κατ' αυτόν τον τρόπο [εδώ, μάλιστα, η οριστική της υπόθεσης και της απόδοσης λόγω της εξάρτησης από ιστορικό χρόνο μετατράπηκαν σε ευκτική του πλαγίου λόγου.]

Στην πλειονότητα των εξαρτημένων υποθετικών λόγων η απόδοση είναι ειδικό απαρέμφατο ή ειδική πρόταση.

Όταν ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος έχει απόδοση ειδικό απαρέμφατο ή ειδική πρόταση, τότε η απόδοση στην ευθεία της μορφή θα βρίσκεται πάντοτε σε οριστική έγκλιση.

Όταν ένας εξαρτημένος λόγος εκφέρεται στην υπόθεση με + ευκτική και έχει απόδοση δυνητικό απαρέμφατο, στην ευθεία του μορφή, ανήκει πάντοτε στο είδος του υποθετικού λόγου που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος.

Πολύ σπάνια οι υποθετικές προτάσεις μπορούν να έχουν λειτουργία ονοματικής πρότασης, δηλ. να χρησιμεύουν ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση ή β’ όρος σύγκρισης.

Ο σύνδεσμος , έχει τριπλή λειτουργία στον αρχαίο ελληνικό λόγο: 1. Υποθετικός όταν βλέπουμε την ύπαρξη υπόθεσης. 2. Αιτιολογικός όταν η πρόταση που εισάγει εξαρτάται από ρήματα ψυχικού πάθους. 3. Πλάγιος ερωτηματικός όταν η πρόταση που εισάγει, εξαρτάται από ρήματα ερώτησης,

γνώσης, απορίας ή σκέψης.

𐃪

Page 7: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

☞ Ε] ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ :

Page 8: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

Page 9: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

Page 10: Υποθετικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | υποθετικές προτάσεις

Βασική Βιβλιογραφία Ασωνίτης Ν. – Αναγνωστόπουλος Β., Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εκδόσεις Αναστασάκη , Αθήνα 2000 | Γεωργόπουλος Γ., Αρχαία Ελληνική Σύνταξη, εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 1998 | Γιαγκόπουλος Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Γρηγορόπουλος Δ., Η σύνταξη του αρχαίου ελληνικού λόγου, εκδόσεις Έννοια, Αθήνα 2004 | Δελής Τ., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997 | Λεμπέσης Χ. – Καργάκος Σ., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1997 | Liddel H.G. – Scott R. , Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμοι Ι – V, εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2001 | Μπίλλα Π., Μαθήματα σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2000 | Μυτιληναίος Ο., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000 | Παπανικολάου Γ. Ν., Λεξικόν των ρημάτων της αττικής πεζογραφίας, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1994 | Πασχαλίδης Δ., Ασκήσεις Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Σαμανλής Θ. – Μπιτσιάνης Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 1997 | http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/composition/page_079.html

© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc. [email protected]