Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας...

6
ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις τελικές προτάσεις Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες εκείνες επιρρηματικές προτάσεις που εκφράζουν το τελικό αίτιο, δηλαδή το σκοπό μιας ενέργειας, συνήθως του ρήματος που βρίσκεται στην πρόταση εξάρτησης. Α] ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ : Ρήματα ποικίλης σημασίας και κυρίως από ρήματα που φανερώνουν σκόπιμη ενέργεια (κίνηση, σκοπό, προετοιμασία, προσπάθεια, προτροπή, προσταγή, μέριμνα, σκέψη κ.α.) Β] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ : επειδή είναι προτάσεις επιθυμίας Γ] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ : τους τελικούς συνδέσμους : (= εκεί, όπου, για να) (=πως) (= έτσι) (=πολύ σπάνια) Σημείωση: Η εισαγωγή της τελική πρότασης με το οφείλεται σε εσφαλμένη χρήση του συνδέσμου κατά τους Πτολεμαϊκούς χρόνους. Το σφάλμα αυτό που διαπιστώθηκε κατά τους πρώτους χριστιανι- κούς αιώνες ονομάστηκε αλαβανδιακός σολοικισμός (από την πόλη Αλάβανδα της Μικράς Ασίας). Δ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ : Τις εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας :

Transcript of Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας...

Page 1: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

τελικές προτάσεις

Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες εκείνες επιρρηματικές προτάσεις που εκφράζουν το τελικό αίτιο, δηλαδή το σκοπό μιας ενέργειας, συνήθως του ρήματος που βρίσκεται στην πρόταση εξάρτησης.

𐃢

☞ Α] ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ ΑΠΟ : Ρήματα ποικίλης σημασίας και κυρίως από ρήματα που φανερώνουν σκόπιμη ενέργεια (κίνηση, σκοπό, προετοιμασία, προσπάθεια, προτροπή, προσταγή, μέριμνα, σκέψη κ.α.)

𐃣

☞ Β] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ :

επειδή είναι προτάσεις επιθυμίας

𐃩

☞ Γ] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ :

τους τελικούς συνδέσμους : (= εκεί, όπου, για να)

(=πως) (= έτσι)

(=πολύ σπάνια)

Σημείωση: Η εισαγωγή της τελική πρότασης με το οφείλεται σε εσφαλμένη χρήση του συνδέσμου κατά τους Πτολεμαϊκούς χρόνους. Το σφάλμα αυτό που διαπιστώθηκε κατά τους πρώτους χριστιανι-κούς αιώνες ονομάστηκε αλαβανδιακός σολοικισμός (από την πόλη Αλάβανδα της Μικράς Ασίας).

𐃠

☞ Δ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ : Τις εγκλίσεις των προτάσεων επιθυμίας :

Page 2: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

1

Υποτακτική:

όταν εξαρτώνται από ρήματα αρκτικού χρόνου (και ευκτική ή οριστική αορίστου με σημα-σία ενεστώτα) και εκφράζουν την επιθυμία του υποκειμένου για την επίτευξη κάποιου σκο-

πού. Η υποτακτική αναφέρεται στο μέλλον.

.

(ΞΕΝΟΦΩΝ, Γ’,2,§3) Ο βασιλιάς εκλέγεται όχι μόνο για να φροντίζει καλά τον εαυτό του, αλλά για να ευημερούν

εξαιτίας του και όσοι τον εξέλεξαν.

2

Οριστική μέλλοντα:

ύστερα από αρκτικό χρόνο. Δηλώνει το προσδοκώμενο, αφού αναφέρεται στο μέλλοντα, όπως και η υποτακτική. Συνήθως, η δ/α τελική πρόταση στην περίπτωση αυτή εισάγεται με τους συνδέσμους .

(ΠΛΑΤΩΝ, , 317d) Γιατί λοιπόν, είπα εγώ, δεν καλέσαμε και τον Πρόδικο και τον Ιππία και τους δικούς τους,

για να μας ακούσουν;

3

Οριστική ιστορικού χρόνου:

(κυρίως παρατατικού και αορίστου). Η έγκλιση αυτή χρησιμοποιείται για να εκφράσει σκο-πό απραγματοποίητο. Σ’ αυτή τη περίπτωση, η πρόταση εξάρτησης εκφράζει ευχή ανεκ-πλήρωτη και εισάγεται με τους συνδέσμους και (σπάνια με το ).

(ΔΕΙΝΑΡΧΟΣ, , §10) Έπρεπε να ζουν αυτοί, για να είχαμε απαλλαγεί από αυτόν τον δημαγωγό.

4

Ευκτική:

(πάρα πολύ σπάνια). Χρησιμοποιείται είτε ① όταν έχουμε έλξη από προηγούμενη ευκτική είτε ② όταν δηλώνεται απλή σκέψη ή υποκειμενική γνώμη και αβέβαιη επιθυμία του λέγο-ντος. ①

(ΞΕΝΟΦΩΝ, , Β’, 4,2) Ο βασιλιάς θα κάνει τα πάντα να μας καταστρέψει, για να φοβηθούν και οι άλλοι Έλληνες

να εκστρατεύσουν κατά του μεγάλου βασιλιά.

② (ΞΕΝΟΦΩΝ, , Β’,4,4)

Ίσως λοιπόν ή κάπου σκάβει τάφρο ή υψώνει τείχος, για να είναι αδιάβατος ο δρόμος.

Page 3: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

5

Ευκτική πλαγίου λόγου:

όταν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο ①. Υπάρχει όμως η πιθανότητα το ρήμα εξάρτησης να βρίσκεται σε ιστορικό, αλλά να μην έχουμε ευκτική του πλαγίου λόγου αλλά υποτακτική ή οριστική μέλλοντα ②. Αυτό γίνεται, όταν επιθυμούμε να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο σκοπό, αφού υπάρχει ο κίνδυνος να αποδυναμωθεί ο σκοπός από την αοριστία του πλάγιου λόγου.

① (ΠΛΑΤΩΝ, , 22b)

Τους ρωτούσα τι ήθελαν να πουν, για να μαθαίνω ταυτόχρονα και εγώ κάτι από αυτούς.

② (ΛΥΣΙΑΣ, , §4)

Ούτε για τα χρήματα τα έκανα αυτά, για να γίνω πλούσιος από φτωχός.

6

Δυνητική οριστική:

(πολύ σπάνια), όταν δηλώνεται σκοπός που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί υπό προϋπο-θέσεις, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε.

(ΛΥΣΙΑΣ, , § 21)

Θα ήθελα και ο Σίμωνας να έχει την ίδια γνώμη μ’ εμένα, για να καταλαβαίνατε εύκολα τ’ αληθινά και τα δίκαια, αφού μας ακούγατε και τους δυο.

7

Δυνητική ευκτική:

Δυνητική ευκτική (πολύ σπάνια), όταν δηλώνεται ότι η επίτευξη ενός σκοπού είναι δυνατή στο παρόν – μέλλον υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Σ’ αυτή τη περίπτωση η δυνητική ευκτική λειτουργεί ως απόδοση μιας υπόθεσης που είτε υπάρχει είτε εννοείται.

(ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, , Ζ’ §65) Κάλυψαν τις πλώρες με δέρματα, για να μπορεί να γλιστρά η αρπάγη και να μην μπορεί να

γαντζωθεί, όταν θα ριχνόταν.

𐃫

Page 4: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

☞ Ε] ΧΡΗΣΙΜΕΥΟΥΝ ΩΣ :

1

Επεξήγηση:

σε λεκτικά σύνολα και κυρίως σε εμπρόθετους προσδιορισμούς.

(ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, , Α’ 427) Όλοι έτρεχαν για το θέαμα, για να δουν δηλαδή, την κόρη σου.

2

Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού:

Σ’ αυτή τη περίπτωση οι τελικές προτάσεις προσδιορίζουν ρηματικά σύνολα που φανερώ-

νουν ενέργεια ή κίνηση.

(ΞΕΝΟΦΩΝ, , Στ’ 6, 28) Και επίτηδες δεν σε ξυπνούσα, για να περνάς όσο γίνεται πιο ευχάριστα.

𐃟

☞ ΣΤ] ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ :

Όταν μια τελική πρόταση εισάγεται με οριστική μέλλοντα, τότε εισάγεται με τον σύνδεσμο . Πολλές φορές μια τελική πρόταση συνοδεύεται από το αοριστολογικό . Σ’ αυτήν την περίπτωση

εκφράζεται σκοπός υπό προϋπόθεση και η πρόταση εισάγεται με τους συνδέσμους ή (ποτέ με τον σύνδεσμο ). Μεταφράζεται : «κατά το δυνατόν, αν είναι δυνατόν, ενδεχομένως, ίσως».

Προσοχή ! Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο σύνδεσμος (= για να) χρησιμοποιείται με την αρχική του επιρρηματική σημασία (= εκεί όπου). Εδώ δηλαδή, ο χρησιμοποιείται ως ανα-φορικό τοπικό επίρρημα και εισάγεται, όχι τελική πρόταση, αλλά αναφορική υποθετική.

𐃹

☞ Ζ] ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

Page 5: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

Page 6: Τελικές προτάσεις: Θεωρία Συντακτικού Αρχαίας Ελληνικής

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | τελικές προτάσεις

Αθηναίος πελταστής, 5ος

αι. π.Χ.

Βασική Βιβλιογραφία Ασωνίτης Ν. – Αναγνωστόπουλος Β., Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εκδόσεις Αναστασάκη, Αθήνα 2000 | Γεωργόπουλος Γ., Αρχαία Ελληνική Σύνταξη, εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 1998 | Γιαγκόπουλος Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Γρηγορόπουλος Δ., Η σύνταξη του αρχαίου ελληνικού λόγου, εκδόσεις Έννοια, Αθήνα 2004 | Δελής Τ., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997 | Λεμπέσης Χ. – Καργάκος Σ., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1997 | Liddel H.G. – Scott R., Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμοι Ι – V, εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2001 | Μπίλλα Π., Μαθήματα σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2000 | Μυτιληναίος Ο., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000 | Παπανικολάου Γ. Ν., Λεξικόν των ρημάτων της αττικής πεζογραφίας, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1994 | Πασχαλίδης Δ., Ασκήσεις Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Πελέκης Μ., Λεξικό Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 1999 | Σαμανλής Θ. – Μπιτσιάνης Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 1997

© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.

[email protected]