ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

εναντιωματικές προτάσεις

Εναντιωματικές ονομάζονται οι δευτερεύουσες εκείνες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν ότι το υποκείμενο παραδέχεται (παραχωρητικές) κάτι ή υποχωρεί, ενδίδει (ενδοτικές) ή τέλος ότι αντιτίθεται (εναντιωματικές) προς το περιεχόμενο της κύριας πρότασης από την οποία εξαρτάται. Ανάμεσα λοιπόν στη πρόταση εξάρτησης και στη δευτερεύουσα πρόταση αναπτύσσεται μια σχέση αντίθεσης – εναντίωσης, χωρίς όμως η δευτερεύουσα πρόταση να αναιρεί το περιεχόμενο της πρότασης εξάρτησης. Με λίγα λόγια, ανάμεσα στη δευτερεύουσα πρόταση και τη κύρια ισχύει το περιεχόμενο της δεύτερης.

𐃢

☞ Α] ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΡΝΗΣΗ : (πολύ σπάνια) | (ως προτάσεις επιθυμίας)

𐃣

☞ Β] ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ :

Τα μοριολογικά παραχωρητικά συμπλέγματα που αποτελούνται από έναν υποθετικό σύνδεσμο + τον επιδοτικό σύνδεσμο πριν ή μετά τον υποθετικό σύνδεσμο.

Τους επιδοτικούς συνδέσμους (και πολύ σπάνια τους ) + έναν υποθετικό σύνδεσμο.

Πιο αναλυτικά η συνδεσμολογία των εναντιωματικών - παραχωρητικών προτάσεων έχει ως εξής:

1

: όταν η παραχώρηση ή εναντίωση γίνεται προς κάτι το πραγματικό. Σ’ αυτή τη περίπτωση ο υποθετικός σύνδεσμος προηγείται του επιδοτικού και έχουμε κατά κανόνα εναντιωματικές προτάσεις. Μεταφράζουμε «αν και, μολονότι».

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ) Τα δίκαια όλοι, αν και δεν θέλουν, μέχρι ενός σημείου τουλάχιστον, ντρέπονται να μην τα

κάνουν.

2

: όταν η παραχώρηση ή εναντίωση γίνεται προς κάτι που θεωρείται απίθανο ή μη πραγματικό. Σ’ αυτή τη περίπτωση οι δευτερεύουσες προτάσεις είναι κατά κανόνα παραχωρητικές. Μεταφράζουμε «έστω κι αν, κι αν ακόμη».

(ΞΕΝΟΦΩΝ, Γ’1,4) Αυτός που έμαθε να παίζει κιθάρα, ακόμη κι αν δεν παίζει, είναι κιθαριστής.

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

3

: σ’ αυτή τη περίπτωση η αντίθεση είναι αρνητική, δηλαδή έχουμε εναντίωση προς κάτι το απίθανο ή και αδύνατο.

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, §37) Έχετε αποδείξει ότι, ακόμη κι αν πεθάνει ο Φίλιππος δέκα φορές, καθόλου περισσότερο δεν

θα ενεργοποιηθείτε.

4

: συναντάται πολύ σπάνια και εισάγει εναντιωματική πρόταση.

(ΠΛΑΤΩΝ, , 333c) Εγώ, τουλάχιστον, είπε, θα ντρεπόμουν να το παραδεκτώ, αν και πολλοί απ’ τους ανθρώ-

πους το παραδέχονται.

𐃩

☞ Γ] ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ ΜΕ :

Επειδή οι εναντιωματικές προτάσεις προήλθαν από τις υποθετικές και λόγω της συγγένειας μ’ αυτές, εκφέρονται με τις εγκλίσεις των υποθετικών προτάσεων και δηλώνουν τις ίδιες ακριβώς σχέσεις :

1

Οριστική ενεστώτα

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν το πραγματικό ανεξάρτητα από το χρόνο και την έγκλιση του ρήματος εξάρτησης.

(ΠΛΑΤΩΝ, , 38c) Γιατί θα ισχυριστούν βέβαια ότι είμαι σοφός, αν και δεν είμαι.

2

Οριστική ιστορικού χρόνου

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν το μη πραγματικό και το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται πάντοτε σε ιστορικό χρόνο.

(ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, , §11) Ο Ευθύνους, ακόμη κι αν ποτέ ως τότε δεν είχε διανοηθεί να αδικεί, τότε παρασυρόταν.

3

Υποτακτική

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν το προσδοκώμενο αν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε μελλοντι-

κό χρόνο ή προστακτική.

(ΠΛΑΤΩΝ, , 30e) Και μη κάνετε, άνδρες, θόρυβο για μένα, ακόμη κι αν φανώ ότι κομπάζω.

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

4

Υποτακτική

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν την αόριστη επανάληψη σε παρόν ή μέλλον, αν το ρήμα εξάρτη-

σης βρίσκεται σε οριστική ενεστώτα ή γνωμικό αόριστο ή παρακείμενο με σημασία ενεστώ-τα ή μέλλοντα διαρκείας.

(ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ, , 165) Γελά ο ανόητος, ακόμη κι αν δεν είναι κάτι αστείο.

5

Ευκτική

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν την απλή σκέψη του λέγοντος αν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε δυνητική ευκτική ή αρκτικό χρόνο οριστικής.

(ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, , §17) Να ξέρεις καλά ότι, απ’ αυτά τα αποκτήματα, τα οποία τώρα ανέφερα διεξοδικά.

6

Ευκτική

εκφέρονται οι σύνδεσμοι . Δηλώνουν την (αόριστη) επανάληψη στο πα-ρελθόν αν το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε οριστική ιστορικού χρόνου με ή χωρίς το .

Ο Κριτόβουλος, ακόμη κι αν έβλεπε ότι κάποιος ήταν εχθρός, τον ευεργετούσε.

𐃠

☞ Δ] ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

Στην παραχωρητική πρόταση εκφράζεται άρνηση, όταν εκφράζεται άρνηση και στη πρόταση εξάρτησης. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται πλεονασμός και κατά τη μετάφραση παραλείπουμε την άρνηση της παραχωρητικής πρότασης.

Υπάρχουν σχετικά όχι πολύ σπάνιες περιπτώσεις κατά τις οποίες ο επιδοτικός σύνδεσμος χρησιμοποιείται με σημασία μεταβατική, συμπλεκτική ή προσθετική, ενώ ο υποθετικός σύνδεσμος εισάγει δευτερεύουσα υποθετική πρόταση. Τη περίπτωση αυτή είναι εύκολο να την διακρίνουμε από τα συμφραζόμενα και την ύπαρξη απόδοσης στη περίοδο που εξετάζουμε.

(ΞΕΝΟΦΩΝ, , Γ’3, 1,36) Όλοι αυτοί οι στρατιώτες σε σας προσβλέπουν και, αν σας βλέπουν να έχετε χάσει το ηθικό σας,

όλοι θα λιποψυχήσουν.

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

Επειδή η σχέση κύριας πρότασης και εναντιωματικής είναι, όπως είδαμε, αντιθετική, τότε παρατηρείται στη πρόταση εξάρτησης η ύπαρξη των αντιθετικών συνδέσμων .

(ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, , §11) Ακόμη κι αν ο λόγος μοιάζει με μύθο, όμως αρμόζει και τώρα να λεχθεί.

Οι εναντιωματικές προτάσεις ισοδυναμούν με εναντιωματικές μετοχές και μπορούν να αντικαταστα-θούν από αυτές.

𐃫

☞ Ε] ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ | εναντιωματικές προτάσεις

Βασική Βιβλιογραφία Ασωνίτης Ν. – Αναγνωστόπουλος Β., Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, εκδόσεις Αναστασάκη, Αθήνα 2000 | Γεωργόπουλος Γ., Αρχαία Ελληνική Σύνταξη, εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα 1998 | Γιαγκόπουλος Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Γρηγορόπουλος Δ., Η σύνταξη του αρχαίου ελληνικού λόγου, εκδόσεις Έννοια, Αθήνα 2004 | Δελής Τ., Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997 | Λεμπέσης Χ. – Καργάκος Σ., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1997 | Liddel H.G. – Scott R., Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, τόμοι Ι – V, εκδόσεις Ι. Σιδέρη, Αθήνα 2001 | Μπίλλα Π., Μαθήματα σύνταξης της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2000 | Μυτιληναίος Ο., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000 | Παπανικολάου Γ. Ν., Λεξικόν των ρημάτων της αττικής πεζογραφίας, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 1994 | Πασχαλίδης Δ., Ασκήσεις Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998 | Πελέκης Μ., Λεξικό Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 1999 | Σαμανλής Θ. – Μπιτσιάνης Α., Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 1997

© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc. thanosstavropoulos@yahoo.gr