ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

1

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣΠΜΣ «Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου»

Εργασία στο μάθημα: ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝΚαθηγητής: κ. ΧΡ. ΚΥΝΗΓΟΣ

Τίτλος εργασίας: Σχεδιασμός σεναρίου για τη διδασκαλία της Αρχαίας Ιστορίας - Α΄ Γυμνασίου - με την αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών

Θέμα εργασίας: Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ: ΑΘΗΝΑ – ΣΠΑΡΤΗ.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ:

Όνομα: AΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

Κατεύθυνση: Ψηφιακές Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση

Αριθμός μητρώου: 211018

Εξάμηνο φοίτησης: Α’

Αθήνα 2011

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………………………………………................................. σελ. 2

2. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ....................................... σελ. 3 - 6 Καινοτομίες ............................................................................................. σελ. 3 Προστιθέμενη αξία ................................................................................. σελ. 4 Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα ..................................................... σελ. 5

3. ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ .............................................................. σελ. 7 - 12 Σε ποιους απευθύνεται ........................................................................... σελ. 7 Χρόνος υλοποίησης ................................................................................. σελ. 7 Χώρος υλοποίησης .................................................................................. σελ. 7 Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών ............................................. σελ. 8 Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία ....................................... σελ. 8 Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης .................................................... σελ. 9 Στόχοι της δραστηριότητας ................................................................. σελ. 11

4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ..................................... σελ. 13 - 22 Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων ............................................. σελ. 13 Τα εργαλεία ........................................................................................... σελ. 20 Οι πηγές ................................................................................................. σελ. 21 Αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης .... σελ. 22

5. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ .......................................... σελ. 23

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................. σελ. 24

7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ............................................................................... σελ. 25 - 32

1. Εισαγωγή

3

Το ψηφιακό σχολείο είναι η σύγχρονη τάση, στην οποία πρέπει να ανταποκριθεί το ελληνικό σχολείο, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Αυτό απαιτεί, όσον αφορά στη σχολική τάξη, την ένταξη της ψηφιακής τεχνολογίας στο μάθημα.

Η τάση αυτή προωθείται γενικότερα από τις σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρήσεις και την επικράτηση των Νέων Τεχνολογιών (Ν.Τ.) που πιέζουν το εκπαιδευτικό σύστημα να αποκτήσει μία νέα διάσταση. Όλα συνηγορούν στο ότι η μαθησιακή δραστηριότητα θα πρέπει να προετοιμάζει το μαθητή – αυριανό πολίτη – για την μετέπειτα ζωή, δίνοντας του την ικανότητα αυτοδιαχείρισης στη μάθηση, την αυτενέργεια, την εμπλοκή σε αυθεντικές καταστάσεις και προβλήματα, την ικανότητα επικοινωνίας και συνεργασίας, τη χρήση πολλαπλών αναπαραστάσεων, τη δημιουργία και τον πειραματισμό.

Τα παραπάνω αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όταν συντάσσονται στο πλαίσιο του σύγχρονου διδακτικού προβλήματος του μαθήματος της Ιστορίας. Στη διδασκαλία του εν λόγω μαθήματος η αποτελεσματικότητα δεν συνδέεται μόνο με τις γνώσεις που θα αναπτύξει ο μαθητής (γνωρίζω τι), αλλά και με τις δεξιότητες που θα αναπτύξει (γνωρίζω πως), οι οποίες θα του επιτρέψουν να προσδιορίσει, να κατανοήσει, να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα ιστορικά γεγονότα.

Οι διδακτικές προσεγγίσεις που υποστηρίζονται από τα εργαλεία Ν.Τ. δίνουν έμφαση στις παραπάνω δεξιότητες, όταν αξιοποιούνται οι δυνατότητες τους όχι ως μαζικά εποπτικά μέσα διδασκαλίας, αλλά ως δυναμικά εργαλεία γνωστικής ανάπτυξης. Έτσι, έχουν αναπτυχθεί δραστηριότητες που συχνά χαρακτηρίζονται με τον όρο «σενάρια», οι οποίες επιχειρούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των υπολογιστικών τεχνολογιών, για να μυηθούν οι μαθητές στα βήματα και τις τεχνικές της ιστορικής έρευνας, όπως στην αναζήτηση αρχειακού υλικού, στην παραγωγή ιστορικού κειμένου, στην επιχείρηση διαλόγου πάνω σε ιστορικά θέματα.

Με τον όρο «σενάριο» αναφερόμαστε σε ένα σύνολο εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων μέσω των οποίων προσεγγίζουμε διδακτικά ένα θέμα, αξιοποιώντας τα εργαλεία των Ν.Τ..

Η εργασία αυτή βασίζεται σε αυτή ακριβώς τη λογική και αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια διαχείρισης των παραπάνω δυνατοτήτων στη διδακτική και μαθησιακή οργάνωση του μαθήματος.

2. Σκεπτικό σεναρίου

4

Καινοτομίες

Το μάθημα της Ιστορίας μπορεί να είναι για τους μαθητές μας αρκετά ανιαρό, αλλά μπορεί να γίνει ακόμα και ελκυστικό. Η απλή αφήγηση γεγονότων και η αξιοποίηση μόνο του σχολικού εγχειριδίου δεν ελκύουν τους μαθητές και δεν ενεργοποιούν τη σκέψη και το ενδιαφέρον τους. Πόσο διαφορετικά θα είναι τα πράγματα, όμως, αν προσπαθήσουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί να εμπλουτίσουμε τη διδασκαλία μας με νέες μεθόδους παρουσίασης και με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της εποχής μας; Στην Κοινωνία της Γνώσης ας πάψει να θεωρείται το σχολικό εγχειρίδιο «ευαγγέλιο» και πολύ περισσότερο ας αγαπήσουμε εμείς οι ίδιοι το αντικείμενό μας κάνοντας το ελκυστικό και ενδιαφέρον και στους άμεσους αποδέκτες, τους μαθητές, δοκιμάζοντας καινούργιους τρόπους για τη δουλειά μας.

Το σενάριο βασίστηκε στην ιδέα της μελέτης της Αρχαίας Ιστορίας, κάτω από ένα πρίσμα διαφορετικό από τα καθιερωμένα. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται να αξιοποιηθούν οι Ν.Τ.: το λογισμικό Αβάκιο και ειδικότερα οι μικρόκοσμοι «Ταξινομούμε» και «Παλέτα», όπως και λογισμικά ευρείας χρήσης: διαδίκτυο, επεξεργαστής κειμένου (Word) και παρουσίασης (PowerPoint), για να «ανακαλύψουν» οι μαθητές πτυχές της ζωής δύο μεγάλων πόλεων της Αρχαίας Ελλάδας, της Αθήνας και της Σπάρτης, συγκριτικά και εξελικτικά, από την Αρχαϊκή έως την Κλασσική Εποχή, πέρα από τις καθορισμένες ενότητες του σχολικού εγχειριδίου και τον προγραμματισμού του Α.Π.

Διαφορετικός θα είναι, επoμένως, ο τρόπος που θα προσεγγιστούν τα θέματα στη δραστηριότητα αυτή. Οι μαθητές θα αφήσουν στην άκρη το σχολικό βιβλίο και θα γίνουν οι ίδιοι συγγραφείς. Για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει να δουλέψουν σε ομάδα και να βρεθούν σε ένα νέο ρόλο, αυτόν του ιστορικού – ερευνητή, να ανατρέξουν σε πηγές έντυπες, αλλά και ηλεκτρονικές, για να αναζητήσουν, να επεξεργαστούν, να αναλύσουν και να συνθέσουν πληροφορίες και εντέλει να τις γνωστοποιήσουν – διδάξουν ο ένας στον άλλον, αξιοποιώντας και πάλι λογισμικά. Εργαλείο στα χέρια τους, λοιπόν, παύει να είναι το σχολικό εγχειρίδιο, μέσα από το οποίο οι μαθητές έχουν απλά να αποστηθίζουν πληροφορίες. Εδώ οι ίδιοι ανακαλύπτουν και δημιουργούν το δικό τους ιστορικό υλικό.

Εντελώς διαφορετικός θα είναι τέλος και ο ρόλος του εκπαιδευτικού, ο οποίος θα ξεφύγει από τη μετωπική σύγκρουση και το ρόλο του αφηγητή – μεταδότη γνώσεων και θα αναλάβει το ρόλο του καθοδηγητή και συνεργάτη των μαθητών, καθώς και του ρυθμιστή των ομάδων.

Προστιθέμενη αξία

5

Από την αξιοποίηση της παραπάνω δραστηριότητας και την επιλεγμένη μέθοδο διδασκαλίας είναι προφανή τα οφέλη που προκύπτουν.

Ειδικότερα, ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές θα διερευνήσουν τη γνώση, αντί να τους δωθεί έτοιμη, συμβάλλει στην πληρέστερη κατανόηση των ιστορικών θεμάτων, αφού τους δίνεται η δυνατότητα να έρθουν σε άμεση επαφή με το μορφωτικό αγαθό, χωρίς την παρεμβολή του εκπαιδευτικού, πράγμα που αφενός διευκολύνει την άμεση μάθηση, αφετέρου προάγει την αυτενέργεια.

Η εμπλοκή των μαθητών σε ομάδες τους μαθαίνει να συνεργάζονται, αναπτύσσουν το συναίσθημα της συνευθύνης και διαμορφώνουν κοινωνική συνείδηση. Δημιουργούνται θετικά συναισθήματα μεταξύ των μελών, ενώ δραστηριοποιούνται ευκολότερα, παίρνουν πρωτοβουλίες και γενικά διακατέχονται από συλλογική φιλοδοξία για την παρουσίαση ανώτερου ποιοτικά έργου. Επιπλέον μέσα από την ομάδα ασκούνται στην πειθαρχία και τη δημοκρατία, μαθαίνουν να επιχειρηματολογούν και να κρίνουν αντικειμενικά απόψεις και θέσεις και να καλλιεργούν τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες τους. Αλλά και η διδακτική αρχή της ατομικότητας και της αυτομόρφωσης εξυπηρετείται, αφού επιτρέπει στους μαθητές – μέλη της ομάδας να εργάζονται σύμφωνα με τις ικανότητες, τις κλισεις και τα ενδιαφέροντά τους.

Η χρήση των νέων τεχνολογιών συμβάλλει, τέλος, σε πολλά από τα παραπάνω, όπως στη διερευνητική δραστηριότητα, αξιοποιώντας τόσο τη γνωστική, όσο και την κοινωνική και συνεργατική πλευρά, την αυτενέργεια του μαθητή, την συγκέντρωση της προσοχής, την αποτελεσματική απόκτηση και εμπέδωση της ύλης, τον συνεχή έλεγχο της μάθησης και της επίδοσης, την ικανοποίηση εσωτερικών κινήτρων μάθησης, την εξατομίκευση της διδασκαλίας. Τέλος βοηθά στην ενδυνάμωση του στοιχείου της διασκέδασης και του ενδιαφέροντος.

Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα

6

Στις μέρες μας η επιστημονική γνώση γύρω απο την διδακτική και μαθησιακή διαδικασία, αλλά και η επικράτηση των νέων τεχνολογιών έχουν οδηγήσει στην αμφισβήτηση του δασκαλοκεντρικού μοντέλου και στην ανάγκη αξιοποίησης ενεργητικών – ερευνητικών μεθόδων προσπέλασης και πρόσληψης της γνώσης.

Τα παραπάνω συνάδουν ειδικότερα για το μάθημα της Ιστορίας με την αμφισβήτηση του ιστορικού θετικισμού και της διδασκαλίας του μαθήματος με παραδοσιακό τρόπο. Έχει καταδειχτεί άλλωστε και ερευνητικά ότι μπορεί να αναπτυχθεί η ιστορική σκέψη των μαθητών και να κινητοποιηθεί το ενδιαφέρον τους, αν, μεταξύ άλλων, η ομάδα της τάξης λειτουργήσει ως «επιστημονική» κοινότητα διαλόγου που διατυπώνει ιστορικά ερωτήματα και διαμορφώνει ερμηνευτικές υποθέσεις.

Ειδικότερα, για τη διδασκαλία μέρους των θεματικών αξόνων που σκοπεύουμε να μελετήσουμε με το σενάριο αυτό, ένα παραδοσιακό μοντέλο διδασκαλίας θα περιοριζόταν στην συνοπτική παρουσίαση από το διδάσκοντα των πληροφοριών του σχολικού εγχειριδίου, με τη μορφή της διάλεξης (κεφ. Δ΄: Αρχαϊκή Εποχή => ενότητα 3: Η Σπάρτη, ενότητα 4: Αθήνα: Από τη Βασιλεία στην Αριστοκρατία και ενότητα 5: Αθήνα: πορεία προς τη Δημοκρατία, σελ.48-53 και κεφ. Ε΄: Η ηγεμονία της Αθήνας => ενότητα 2: Το δημοκρατικό πολίτευμα σταθεροποιείται – Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα, ενότητα 3: Η λειτουργία του πολιτεύματος. Οι λειτουργίες, ενότητα 4: Η σύγκρουση της κοινωνίας – Η καθημερινή ζωή και ενότητα 5. Η διαδικασία της μόρφωσης – Ο Αθηναίος και η εργασία – Η Αθήνα γιορτάζει, σελ.71-80). Οι μαθητές από τη μεριά τους θα έπρεπε θα αποστηθίσουν μηχανικά τις πληροφορίες που του δίνονται από τον δάσκαλο – αυθεντία και το επίσημο σχολικό εγχειρίδιο χωρίς προσωπική τους εμπλοκή στην όλη διαδικασία.

Σύμφωνα όμως με τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις, η μαθησιακή δραστηριότητα δεν είναι μόνο το να προσλαμβάνεις πληροφορίες, αλλά και να μπορείς να ανταποκριθείς όταν κάποιος σου τις ζητά. Έτσι, η μέθοδος με την οποία προτείνεται να διεξαχθεί το συγκεκριμένο σενάριο, έχει αξιοποιήσει, σε επίπεδο σχεδιασμού εφαρμογών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας για το μάθημα της Ιστορίας, όπου προβλέπεται: α) η ενεργός συμμετοχή των μαθητών στην αναζήτηση της ιστορικής γνώσης, β) η προσπάθεια βαθύτερης κατανόησης και αναζήτησης του νοήματος, γ) η καλλιέργεια ιστορικής φαντασίας και δ) η καλλιέργεια κριτικής σκέψης.

Επιπλέον, όσον αφορά στην αξιοποίηση των Ν.Τ., οι μαθητές καλλιεργούν δεξιότητες που ενισχύουν τη μαθησιακή διαδικασία και που παράλληλα διαφαίνεται ότι είναι χρήσιμες στην Κοινωνία της Πληροφορίας (ή Κοινωνία της Γνώσης), όπως είναι η διερεύνηση, η αναζήτηση, η αμφισβήτηση, η ανακάλυψη, η συνεργασία, η επικοινωνία και η διαπραγμάτευση, μέσω βασικών δραστηριοτήτων, με βάση τις

7

οποίες μπορεί να ενδυναμωθεί η μαθησιακή ικανότητα των μαθητών: 1. γραπτή έκφραση με επεξεργαστές κειμένου, 2. καταχώρηση, ταξινόμηση, οργάνωση, επεξεργασία, ανάλυση, αναζήτηση και έκθεση πληροφοριών, με συστήματα βάσης δεδομένων και 3. επικοινωνία, με υπολογιστικά δίκτυα και τηλεπικοινωνίες.

Στο πλαίσιο αυτό, η χρήση της τεχνολογίας γίνεται για να διευκολύνει και να υποστηρίξει την μετεξέλιξη της εκπαιδευτικής πρακτικής, όπου τόσο ο εκπαιδευτικός, όσο και ο μαθητής αναλαμβάνουν νέους ρόλους που ανταποκρίνονται καλύτερας στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Ειδικότερα, στα παραπάνω διαφαίνονται οι παρακάτω θεωρίες μάθησης: οι απόψεις του ιδρυτή του παιδαγωγικού προγράμματος: “learning by doing”, J. Dewey, σύμφωνα με τον οποίο έχουμε οικειοποίηση της γνώσης μέσω της εμπειρίας και της αναζήτησης προσωπικού νοήματος σ’ αυτήν και κυρίως οι απόψεις του κονστρουκτιβισμού, σύμφωνα με τον οποίο η γνώση του κόσμου οικοδομείται από το άτομο. Αναλυτικότερα, βλέπουμε την άποψη του Piaget (ατομικός κονστρουκτιβισμός) για τη μάθηση («η μάθηση είναι αποτελεσματική όταν ο μαθητής πειραματίζεται κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο»), την επικοινωνιακή και πολιτισμική διάσταση του Vygotsky (κοινωνικός κονστρουκτιβισμός) και τη θεωρία της δραστηριότητας των Vygotsky και Luria, που μιλούν για την αξία της συνεργασίας, τη γλώσσα ως εργαλείο που συμβάλει στη διαμόρφωση της ταυτότητας του ατόμου, μέσα από τη διδακτική προσέγγιση από τη σύνθεση ομαδικής εργασίας και την αλληλοδιδακτική, την ανακαλυπτική μάθηση του Bruner (πολιτισμικός κονστρουκτιβισμός), όπου οι μαθητές ανακαλύπτουν αρχές και αναπτύσσουν δεξιότητες μέσω πειραματισμού και πρακτικές. Την κονστρακτιονιστική θεωρία του Papert, με την αξιοποίηση του μικρόκοσμου, όπου τα παιδιά μαθαίνουν με φυσικό τρόπο, πέρα από την καθιερωμένη εκπαίδευση και την θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας του Gagne, όπου κάθε γνωστική διεργασία συνίσταται από επεξεργασία αναπαραστάσεων και γνώσεων. Τέλος, διάσπαρτες είναι οι απόψεις του Gardner με τη θεωρία των Πολλαπλών Τύπων Νοημοσύνης, όπου για την σε βάθος πρόσληψη της γνώσης χρειάζεται να προσεγγίζεται το γνωστικό αντικείμενο μέσα από πολλαπλές αναπαραστάσεις.

3. Πλαίσιο εφαρμογής

8

Σε ποιους απευθύνεται

Το συγκεκριμένο σενάριο απευθύνεται σε μαθητές της Α΄ Γυμνασίου, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να εφαρμοστεί και σε μαθητές της Α΄ Λυκείου, στις αντίστοιχες ενότητες με την ανάλογη εφαργογή των δραστηριοτήτων.

Χρόνος υλοποίησης

Για την υλοποίηση του συγκεκριμένου σεναρίου θα χρειαστούν 8 εβδομάδες (2 μήνες):

ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΕβδομάδα 1η Α΄ στάδιο: Προβληματισμός και Β΄στάδιο: Προγραμματισμός

των διδακτικών δραστηριοτήτων (1 δίωρο)Εβδομάδα 2η Γ΄ στάδιο: Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων – 1ος θεματικός

άξονας (συλλογή, επεξεργασία, σύνθεση)Εβδομάδα 3η Παρουσίαση 1ου θεματικού άξονα (1 τρίωρο)Εβδομάδα 4η 2ος θεματικός άξονας (συλλογή, επεξεργασία, σύνθεση)Εβδομάδα 5η Παρουσίαση του 2ου θεματικού άξονα (1 τρίωρο)Εβδομάδα 6η 3ος θεματικός άξονας (συλλογή, επεξεργασία, σύνθεση)Εβδομάδα 7η Παρουσίαση 3ου θεματικού άξονα (1 τρίωρο)Εβδομάδα 8η Παρουσίαση τελικής ομαδικής εργασίας και Δ΄ στάδιο:

Aξιολόγηση

Χώρος υλοποιήσης

Το μάθημα θα διεξαχθεί, όσον αφορά στα πλαίσια του σχολείου τόσο στην τάξη του τμήματος (Α΄, Β΄ και Δ΄ στάδιο), όσο και στο εργαστήριο πληροφορικής (Γ΄ στάδιο). Είναι απαραίτητο, όμως οι μαθητές να δουλεύουν και εκτός του σχολικού χώρου για το Γ΄ στάδιο, καθώς μπορεί να χρειαστεί να πάνε σε κάποια δημοτική βιβλιοθήκη, να συναντηθούν μεταξύ τους σε κάποιο σπίτι κ.λ.π.

Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών

9

Οι μαθητές γνωστικά έχουν μπει στο κεφάλαιο Δ΄: Αρχαϊκή εποχή του σχολικού βιβλίου και έχουν ολοκληρώσει τις δύο πρώτες ενότητες για την αποκιακή εξάπλωση και τη δημιουργία της πόλης – κράτους και την εξέλιξη του πολιτεύματος. Έτσι, είναι προετοιμασμένοι για την έναρξη ενασχόλησης με τις δύο βασικότερες πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας, την Αθήνα και την Σπάρτη.

Όσον αφορά στη χρήση των τεχνολογικών εργαλείων, οι μαθητές γνωρίζουν από το μάθημα της Πληροφορικής να χειρίζονται τον επεξεργαστή κειμένου (Word), την παρουσίαση (PowerPoint) και το διαδίκτυο. Θα πρέπει να γνωρίζουν επίσης να χειρίζονται το Αβάκιο και συγκεκριμένα το Ταξινομούμε και την Παλέτα.

Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο για την σωστότερη υλοποίηση του σεναρίου να υπάρξει συνεργασία με τον συνάδελφο της Πληροφορικής, για να βοηθήσει τόσο εμάς όσο και τα παιδιά στην γνωστική προετοιμασία (όσον αφορά στη χρήση του Η/Υ), αλλά και στη διεξαγωγή της εργασίας. Επίσης, για να μπορούμε να χρησιμοποιούμε την αίθουσα πληροφορικής και πιθανόν να δανειστούμε τη μία (1) από τις τρεις (3) απαιτούμενες ώρες της παρουσίασης.

Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία

Για την διεξαγωγή του συγκεκριμένου σεναρίου θα χρειαστούν:

ιστορικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες,

Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές με εγκατεστημένα τα λογισμικά: επεξεργαστή κειμένου (Word) , παρουσίασης (PowerPoint), διαδίκτυο (Internet) και τέλος το Αβάκιο για να μπορέσουμε να τρέξουμε και να χειριστούμε τους μικρόκοσμους «Ταξινομούμε» και «Παλέτα».

Προβολέας

Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης

10

Υποθέτωντας ότι η τάξη μας αποτελείται από 24 μαθητές η κατανομή έχει ως εξής:

Oμάδα A (12 μαθητές): Αθήνα Ομάδα Β (12 μαθητές): Σπάρτη

1ος θεματικός άξονας

3 μαθητές: συγκρότηση της πόλης - κράτους

3 μαθητές: πολιτική οργάνωση μέχρι περσικούς πολέμους

3 μαθητές: πολιτική οργάνωση μετά τους περσικούς πολέμους

3 μαθητές: κοινωνική οργάνωση

4 μαθητές: συγκρότηση του κράτους και επέκτασή του

4 μαθητές: πολιτική οργάνωση 4 μαθητές: κοινωνική οργάνωση

Ανασύσταση στα πλαίσια της κάθε ομάδας

2ος θεματικός άξονας

Η καθημερινή ζωή:

3 μαθητές: ρόλος και κοινωνική θέση άντρα

3 μαθητές: ρόλος και κοινωνική θέση γυναίκας

3 μαθητές: παιδί και εκπαίδευση 3 μαθητές: η ζωή του δούλου

Η καθημερινή ζωή: 3 μαθητές: ρόλος και κοινωνική

θέση άντρα 3 μαθητές: ρόλος και κοινωνική

θέση γυναίκας 3 μαθητές: παιδί και εκπαίδευση 3 μαθητές: η ζωή του δούλου

Ανασύσταση στα πλαίσια της κάθε ομάδας

3ος θεματικός άξονας

6 μαθητές: θρησκεία – γιορτές 6 μαθητές: συμπόσιο –

ψυχαγωγία

6 μαθητές: θρησκεία – γιορτές 6 μαθητές: συμπόσιο –

ψυχαγωγία

Ανασύσταση για την σύνθεση της ομαδικής εργασίας

4η συνάντηση 1 μαθητής αναλαμβάνει να γράψει στον Η/Υ 1 από τις 10 υποενότητες, 2 μαθητές σύνθεση - επεξεργασία τους

1 μαθητής αναλαμβάνει να γράψει στον Η/Υ 1 από τις 9 υποενότητες, 3 μαθητές σύνθεση - επεξεργασία τους

Σημειώσεις:

11

Στον 1ο θεματικό άξονα βλέπουμε ότι η σύσταση των ομάδων Α και Β είναι διαφορετική. Αυτό προτείνεται γιατί το πολίτευμα της Αθήνας παρουσιάζει πολλές αλλαγές από την Αρχαϊκή έως την Κλασσική Εποχή σε αντίθεση με την Σπάρτης που είναι πιο στατικό.

Στο τέλος κάθε θεματικού άξονα τα μέλη των υποομάδων θα πρέπει να συνενώνονται για να είναι όλοι ενήμεροι και προετοιμασμένοι για τη συζήτηση που θα ακολουθεί.

Η ανασύσταση των ομάδων, μετά από κάθε θεματικό άξονα, βοηθά στην αλλαγή της δυναμικής της και επιπλέον δίνει την ευκαιρία στους μαθητές για ανάληψη νέων ρόλων και για συνεργασία με άλλα άτομα.

Σε κάθε επίπεδο θα μπορούσαν να υπάρχουν οι εξής ρόλοι σε κάθε υποομάδα: 1. συντονιστής (διευθύνει τη συζήτηση και ανακεφαλαιώνει τα συμπεράσματα), 2. φροντιστής (εξηγεί και βοηθά τους πιο αδύναμους), 3. γραμματέας - αναγνώστης (διαβάζει κείμενα ασκήσεων / οδηγιών και γράφει την κοινή εργασία), 4. εμψυχωτής (επαινεί την προσπάθεια, τις ιδέες και την οποιαδήποτε θετική συμβολή στο κοινό έργο της ομάδας), 5. υπεύθυνος εργασίας (διανέμει το υλικό, ελέγχει αν όλοι κατανόησαν τι πρέπει να κάνουν και αν έχουν αρχίσει το έργο τους, υπενθυμίζει τα βήματα που πρέπει να κάνουν και αν έχουν αρχίσει το έργο τους, υπενθυμίζει τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ολοκλήρωση της εργασίας), 6. παρατηρητής (καταγράφει το είδος και τη συχνότητα συμμετοχής του κάθε μέλους, ώστε στο τέλος της εργασίας να είναι δυνατή η αξιολόγηση της λειτουργικότητας της ομάδας) και τέλος 7. χειριστής υπολογιστή (καταχωρεί τα στοιχεία της ομάδας).

Ο εκπαιδευτικός θα συγκεράνει δύο ρόλους σε έναν ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων σε κάθε ομάδα. Κατά την ανάθεση των ρόλων, είναι αναγκαίο να λαμβάνει υπόψη του τις δυνατότητες, τα χαρακτηριστικά και τα ενδιαφέροντα του κάθε μέλους. Για παράδειγμα μπορεί να αναθέσει τον ρόλο του εμψυχωτή σε ενθουσιώδεις μαθητές αλλά και τον ρόλο του παρατηρητή σε παρορμητικούς που τείνουν να μονοπωλούν τη συζήτηση.

Στόχοι της δραστηριότητας

12

Βασικός στόχος είναι η ανακάλυψη, διαχείριση και πρόσληψη της ιστορικής γνώσης από τους μαθητές, ώστε να γνωρίσουν βασικές πτυχές της ζωής των δύο μεγάλων πόλεων, της Αθήνας και της Σπάρτης στην Αρχαία Ελλάδα. Ειδικότερα:

1. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο

- Να γνωρίζουν οι μαθητές στοιχεία από τη ζωή (πολιτικές και κοινωνικές τάξεις, οικογένεια, θρησκεία – γιορτές, συμπόσιο – ψυχαγωγία) δύο σημαντικών πόλεων της Αρχαίας Ελλάδας: Αθήνας – Σπάρτης.

- Να διακρίνουν τις διαφορές ανάμεσα στη απαρτιατική και αθηναϊκή κοινωνία.

- Να γνωρίσουν τους βασικούς πρωταγωνιστές και τη συμβολή τους στην εξέλιξη της ιστορίας.

- Να αντιληφθούν την ιστορική εξέλιξη της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης της κάθε πόλης.[Ανταποκρίνεται σε έναν από τους ειδικούς σκοπούς της διδασκαλίας της Ιστορίας στο Γυμνάσιο που είναι: «Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι ο κόσμος στον οποίο ζουν είναι αποτέλεσμα μιας εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα τους ανθρώπους»].

- Να εξοικειωθούν με βασικούς όρους (ορολογία) της ιστορίας.[Ανταποκρίνεται στον ειδικό σκοπό: «Να οικειώνονται οι μαθητές βαθμιαία με το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής επιστήμης»].

- Να εκτιμήσουν τη σημασία των όσων γνώρισαν για την εξέλιξη του κόσμου, όπως του δημοκρατικού πολιτεύματος για την αρχαία Ελλάδα και τον σύγχρονο κόσμο. [Ανταποκρίνεται στον ειδικό σκοπό: «Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος να κατανοήσουν το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματα του και να προγραμματίσουν υπεύθυνα το μέλλον τους»].

Γενικότερα, ως προς τη στάση τους απέναντι στην Ιστορία επιδιώκεται:

- Να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον τους για την Ιστορία.- Να γνωρίσουν πτυχές της μεθοδολογίας της ιστορικής έρευνας.- Να κατανοήσουν τη σχέση της ιστορικής συνέχειας και να συνειδητοποιήσουν τη

σχέση παρελθόντος – παρόντος. Έτσι, θα αποκτήσουν ιστορική συνείδηση και και θα γίνουν ικανοί όχι μονο να ερμηνεύουν γεγονότα του παρελθόντος αλλά κυρίως να τα αξιοποιούν για την κατανόηση του παρόντος και το σχεδιασμό του μέλλοντος.

2. Ως προς τη χρήση των Νέων Τεχνολογιών

13

- Να μπορούν οι μαθητές να αξιοποιoύν τις Νέες Τεχνολογίες και να τις ενσωματώσουν στο μάθημα της Ιστορίας και γενικότερα στη μαθησιακή διαδικασία.

- Να καταστούν ικανοί να χρησιμοποιούν με ευχέρεια λογισμικά, να καταχωρούν, να ταξινομούν να οργανώνουν, να επεξεργάζονται, να αναλύουν, να αναζητούν και να εκθέτουν το πληροφοριακό υλικό.

3. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασία

- Να ενισχυθεί η προσωπική και ενεργητική εμπλοκή του κάθε μαθητή στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία.

- Να αναπτύξουν οι μαθητές ικανότητες διερεύνησης, ταξινόμησης, έκθεσης και κριτικής αξιοποίησης των πηγών (τόσο μέσα από την διαδικασία επιλογής όσο και μέσα από την οργάνωση και δημιουργική αξιοποίησή τους).

- Να εξοικειωθούν με τις δραστηριότητες χάραξης ενός σχεδίου έρευνας και σωστού προγραμματισμού για την υλοποίηση του.

- Να αναπτύξουν οι μαθητές τεχνικές επικοινωνίας μέσα απο τη συνεργασία με τους συμμαθητές και τον εκπαιδευτικό.

- Να βελτιώσουν την παραγωγή γραπτού λόγου με τη σύνθεση γραπτών κειμένων προκειμένου να παρουσιάσουν τα στοιχεία τους.

- Να ασκηθούν στην παραγωγή προφορικού λόγου από την παρουσίαση των εργασιών τους.

- Να μπορούν να αξιολογούν και να κυρίως να αυτοαξιολογούνται ώστε να διορθώνονται.

- Να εξαλειφθούν διδακτικά και μαθησιακά προβλήματα που προκύπτουν στην διδασκαλία του μαθήματος, όπως η μετωπική διδασκαλία και η στοχοθεσία με βάση το Α.Π.

- Να καταστούν οι μαθητές ικανοί να κατανοούν τις γνώσεις ουσιαστικά και να μην παραμένουν στο επίπεδο της απλής συσσώρευσης τους.

4. Ανάλυση της δραστηριότητας

14

Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι αυτή του σχεδίου δράσης (project). Πρόκειται για έναν τρόπο ομαδικής διδασκάλιας στην οποία συμμετέχουν ισότιμα δάσκαλος και μαθητές. Ο ρόλος του δασκάλου δεν είναι ο κεντρικός, αλλά καθοδηγητικός – συμβουλευτικός, με παρεμβάσεις που γίνονται μόνον όταν το απαιτούν οι μαθητές. Το κέντρο βάρους στον τρόπο αυτό μετατίθεται από το δάσκαλο στους μαθητές, από την ατομική στην συλλογική μορφή εργασίας. Είναι μια ανοικτή διαδικασία μάθησης που τα όρια της και οι διαδικασίες της δεν είναι αυστηρά καθορισμένα.

Σε μια γενική θεώρηση της μεθόδου project μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα (4) βασικά στάδια: α. Προβληματισμός, β. Προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων, γ. Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, δ. Αξιολόγηση. Το καθένα από τα στάδια αυτά, όπως θα φανεί παρακάτω, μπορεί να αναλυθεί σε μια σειρά από από επιμέρους φάσεις.

Παρουσίαση σταδίων και φάσεων εφαρμογής:

Α) Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων:

Α΄ στάδιο: Προβληματισμός

Το στάδιο αυτό περιλαμβάνει α) την επιλογή, β) την ευαισθητοποίηση και γ) την διερεύνηση του θέματος. Στοχεύει στη δημιουργία ενός κλίματος προβληματισμού και αναζήτησης, που θα οδηγήσει ομαλά στην ερευνητική διαδικασία.

α) Αναλυτικότερα, για το σενάριο αυτό το αρχικό ερέθισμα, που θα μπορούσε να ξεκινήσει την όλη διαδικασία – επιλογή, είναι η ολοκλήρωση της ενότητας 2 του κεφαλαίου Δ΄ της Αρχαϊκής εποχής, η δημιουργίας της πόλης – κράτους. Με την ευκαιρία αυτή οι μαθητές ρωτώνται για τις Αρχαίες πόλεις που γνωρίζουν, αν ξέρουν ποιες ήταν οι σημαντικότερες, τι γνωρίζουν γι’ αυτές, που θα προτιμούσαν να ζουν ως άντρες, γυναίκες, παιδιά και γιατί κ.λ.π. Έτσι ξεκινά ένας διάλογος στην τάξη και ένα ενδιαφέρον, ώστε να παρακινηθούν οι μαθητές να ξεκινήσουν μια εργασία για να βρουν στοιχεία σχετικά με την ζωή στις δύο μεγάλες πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας, στην Αθήνα και στη Σπάρτη.

Ο εκπαιδευτικός στη φάση αυτή προκαλεί ερεθίσματα και συμμετέχει ισότιμα στην ανταλλαγή απόψεων.

15

β) Αφού επιλεγεί το θέμα, ο εκπαιδευτικός φροντίζει για την ευρύτερη ευαισθητοποίηση των μαθητών πάνω στο θέμα αυτό. Εδώ μπορεί να χρησιμοποιήσει για παράδειγμα έντυπο υλικό (άρθρα, φυλλάδια, βιβλία, εικόνες κ.α. που αφορούν τη ζωή σε Αθήνα και Σπάρτη). Στοχεύει πάλι μέσα από τον ουσιαστικό διάλογο στη δημιουργία ερωτημάτων και ενδιαφέροντος σε όλα τα μέλη της ομάδας. Όσο καλύτερη είναι η ευαισθητοποίηση τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι η έρευνα που θα ακολουθήσει.

γ) Η διερεύνηση του θέματος θα μπορούσε να γίνει με πολλούς τρόπους. Προτείνετε η μέθοδος του καταιγισμού ιδεών. Εδώ όλα τα μέλη της ομάδας εκφράζουν ελεύθερα οποιαδήποτε λέξη, φράση ή θεματική ενότητα τους έρχεται στο μυαλό σχετικά με το επιλεγμένο θέμα. Γράφονται όλες οι απόψεις στον πίνακα, χωρίς κανένα σχολιασμό ή αξιολόγηση. Αφού τελειώσει η διαδικασία αυτή, γίνεται κατηγοριοποίηση – ταξινόμηση των ιδεών και ακολουθεί συζήτηση για κάθε κατηγορία. Στη συζήτητη αυτή, οι μαθητές εκφράζουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, αποφασίζουν ποιες από τις κατηγορίες τους ενδιαφέρουν περισσότερο και αποφασίζουν τι πως θα ήθελαν να τις ερευνήσουν. Ενδεικτικές κατηγορίες θα μπορούσαν να είναι: πολίτευμα, οικογένεια, εκπαίδευση, στρατός, θρησκεία – γιορτές, εργασία – επάγγελμα, ψυχαγωγία, συμπόσιο, συσσίτια, παιχνίδια, αγώνες κ.λ.π.

Β΄ στάδιο : Προγραμματισμός των διδακτικών δραστηριοτήτων

Αφού έχει γίνει η επιλογή του θέματος από κοινού («Η ζωή στην Αρχαία Αθήνα και Σπάρτη»), η ομάδα εργασίας προχωρά με τον προγραμματισμό των διδακτικών δραστηριοτήτων. Στο στάδιο αυτό αποφασίζεται 1. με τι ακριβώς θα ασχοληθούν τα μέλη της ομάδας, 2. ποια μεθοδολογία θα χρησιμοποιήσουν, 3. τι δραστηριότητες θα υλοποιηθούν κ.λ.π.

Ειδικότερα:

1. Ως προς το τι θα κάνει κάθε ομάδα : Όπως έχει προαναφερθεί και όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα δραστηριοτήτων, οι δύο ομάδες εργασίας (Αθήνα – Σπάρτη) θα αναλάβουν η καθεμία να φέρουν εις πέρας τους εξής θεματικούς άξονες: α. Η συγκρότηση των κρατών, κοινωνική και πολιτική οργάνωση, β. Η ζωή στην πόλη - κράτος. Ο ρόλος και η κοινωνική θέση της γυναίκας, του άνδρα, του παιδιού, του δούλου. Εδώ θα γίνουν αναφορές στην εκπαίδευση και στα επαγγέλματα. γ. Θρησκεία – γιορτές. Συμπόσιο - Ψυχαγωγία. Στην ενότητα της ψυχαγωγίας θα αναφερθούν σε παιχνίδια, αγώνες κ.λ.π.

Τα θέματα εδώ είναι περιορισμένα λόγω της ηλικίας των παιδιών και του χρόνου που δίνεται για τη διεκπεραίωση τους.

16

2. Ως προς τη μέθοδο με την οποία θα δουλέψουν τα παιδιά : με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού, τα παιδιά θα αφήσουν στην άκρη το σχολικό βιβλίο και θα πρέπει να γίνουν οι ίδιοι οι συγγραφείς του θέματος που συμφωνήθηκε. Για να το επιτύχουν αυτό θα πρέπει να δουλέψουν ως ιστορικοί – ερευνητές και να ανατρέξουν για τη συλλογή υλικού (κείμενα, πηγές, εικόνες) σε ιστορικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες που θα βρουν στη βιβλιοθήκη (του σχολείου, του δήμου, στην προσωπική τους ή και σε υλικό που θα τους δώσει ο εκπαιδευτικός), καθώς και στο διαδίκτυο (σε δικτυακούς τόπους που τους έχουν προταθεί ή και σε άλλους της επιλογής τους που θα πρέπει να χειριστούν με προσοχή για τον έλεγχο της εγκυρότητας και αξιοπιστίας τους με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού).

3. Ως προς τις δραστηριότητες που πρέπει να υλοποιηθούν κ.λ.π. : αφού συλλέξουν οι ομάδες τα στοιχεία που θεωρούν απαραίτητα για κάθε θεματικό άξονα, θα πρέπει να ετοιμάσουν την παρουσίαση τους με την αξιοποίηση των λογισμικών που έχουν προαναφερθεί (Word, PowerPoint, μικρόκοσμοι). Στόχος είναι με την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων να προκύψει ένα εγχειρίδιο με συγραφείς τους ίδιους, που θα μπορέσουν να διανείμουν στους μαθητές του σχολείου, τους γονείς, τους καθηγητές και αλλού.

Ο προγραμματισμός των δραστηριοτήτων θα πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο αναλυτικός για να διεξαχθεί ευκολότερα και ταχύτερα η έρευνα στη συνέχεια.

Όπως και στο προηγούμενο στάδιο, έτσι και σ’ αυτό ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός. Αυτός θα βρει, ενδεχομένως κάτι σχετικό με το θέμα που θα βοηθήσει, θα παραπέμψει σε συγκεκριμένη βιβλιογραφία, δικτυακούς τόπους κ.λ.π., θα συμπαρασταθεί όπου χρειάζεται.

Ένας ενδεικτικός προγραμματισμός θα μπορούσε να έχει την παρακάτω μορφή:

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Σύνολο μαθητών: 24

1ος θεματικός άξονας- 1η

συνάντηση

2ος θεματικός άξονας - 2η συνάντηση

3ος θεματικός άξονας - 3η

συνάντηση

4η συνάντηση

17

Ομάδα εργασίας Α:

Αθήνα

(12 μαθητές)

Η συγκρότηση του κράτους – πολιτική και κοινωνική

οργάνωση (από την Αρχαϊκή έως

την Κλασσική Εποχή)

Η καθημερινή ζωή: Ο ρόλος και η

κοινωνική θέση του άντρα - της

γυναίκας - του παιδιού – του

δούλου

Θρησκεία – Γιορτές

Συμπόσιο - Ψυχαγωγία

Ομάδα εργασίας Β:

Σπάρτη

(12 μαθητές)

>> >> >>

Ομάδα Α και ομάδα Β

Συζήτηση – αντιπαράθεση*,

παρουσίαση εργασιών τους

στο μικρόκοσμο, παιχνίδι με αξιοποίηση

μικρόκοσμου

*αναγωγή στο σήμερα π.χ. αξία δημοκρατίας για τον μετέπειτα κόσμο

Συζήτηση – αντιπαράθεση

μεταξύ αθηναίας – σπαρτιάτισσας

γυναίκας, αθηναίου – σπαρτιάτη άνδρα,

αθηναίου – σπαρτιάτη παιδιού (αγόρι – κορίτσι)*

*αναγωγή στο σήμερα π.χ. με

εκπαίδευση των δύο φύλων

Συζήτηση – αντιπαράθεση*,

παρουσίαση υλικού σε

μικρόκοσμο, παιχνίδι με αξιοποίηση

μικρόκοσμου

*αναγωγή στο σήμερα με αναφορά π.χ. σε σύγχρονους τρόπους διασκέδασης

Από κοινού αξιολόγηση της

διαδικασίας

Γ΄ στάδιο : Διεξαγωγή των δραστηριοτήτων

Στο στάδιο αυτό η ομάδα εργασίας υλοποιεί τις προγραμματισμένες από το προηγούμενο στάδιο δραστηριότητες. Καταρχάς, γίνεται η συλλογή των πληροφοριών (οπως παρουσιάστηκε παραπάνω).

Οι μαθητές δουλεύουν στη φάση αυτή σε ομάδες, ανάλογα με το πως έχει προγραμματιστεί. Ο εκπαιδευτικός είναι κοντά τους για να λύσει τυχόν απορίες, να ενθαρρύνει, να βοηθήσει να ξεπεραστούν προβλήματα που θα οδηγούσαν σε χάσιμο του ενδιαφέροντος και απογοήτευση.

Η φάση αυτή εκτός του ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική για την όλη εξέλιξη της δραστηριότητας, είναι και αυτή που απαιτεί τον περισσότερο χρόνο. Είναι χρήσιμο στη διάρκεια της να γίνονται, όποτε θεωρείται απαραίτητο, διαλείμματα ενημέρωσης

18

και ανατροφοδότησης, όπου τα μέλη της ομάδας εργασίας διακόπτουν τις δραστηριότητές τους και συγκεντρώνονται όλα μαζί με σκοπό να αλληλοενημερωθούν για την εξέλιξη της έρευνας και να ανταλλάξουν γνώμες για τις επόμενες δραστηριότητες. Στα διαλείμματα αυτά παρουσιάζονται γραπτά ή προφορικά τα στοιχεία που συνέλεξαν μέχρι εκείνη τη στιγμή, ακούν τις παρατηρήσεις και τα σχόλια των υπολοίπων και αποφασίζουν για τη συνέχεια της έρευνας στον τομέα που ανέλαβαν. Συζητούνται ακόμα η καλή ή μη συνεργασία ανάμεσα στα μέλη των ομάδων, εξομαλύνονται προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, συζητιούνται πιθανές αλλαγές στη σύνθεση των ομάδων. Ένας από τους σκοπούς είναι οι μαθητές να μάθουν να συνεργάζονται, να επικοινωνούν, να δουλεύουν ομαδικά. Για το λόγο αυτό δεν παραμερίζει τα προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, θεωρώντας τα απλώς ως παράγοντα που ενοχλεί τη διεξαγωγή της έρευνας αλλά αντιθέτως τα φέρνει στην επιφάνεια, τα επεξεργάζεται και προσπαθεί να τα εξουδετερώσει.

Βεβαίως τα μέλη των ομάδων θα πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή επαφή και έτσι πέρα από τις παραπάνω συναντήσεις, χρειάζεται να επικοινωνούν καθημερινά και ηλεκτρονικά (στις συζητήσεις θα παίρνει μέρος και ο εκπαιδευτικός).

Αφού ολοκληρωθεί η συλλογή των πληροφοριών από τις διάφορες ομάδες, ακολουθεί η φάση της σύνθεσης και της επεξεργασίας. Οι καταγεγραμμένες πληροφορίες ανακοινώνονται συνολικά προς όλους, συζητιούνται, συγκρίνονται, αξιολογούνται. Καταγράφονται ιδιαιτέρως τα σημαντικότερα στοιχεία, γίνονται σχεδιαγράμματα, συμπληρώνονται, και όλα μαζί (με ότι υλικό έχουν συλλέξει ή δημιουργήσει οι ομάδες κατά τη διάρκεια της συλλογής πληροφοριών), αποτελούν έναν εξαιρετικό οδηγό της εξέλιξης του προγράμματος. Το υλικό αυτό μπορεί να εκτυπωθεί σε μορφή Word και να βιβλιοδετηθεί, μαζί με πηγές, εικόνες και προσωπικό υλικό των παιδιών, να δημοσιευθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου ή να εκτεθεί σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο του σχολείου και να αποτελεί ερέθισμα για σκέψη και δράση και άλλων μαθητών, εκπαιδευτικών, γονιών, κατοίκων. Με τον τρόπο αυτό η εργασία ξεφεύγει από τους τέσσερες τοίχους της σχολικής τάξης και γίνεται δρόμος κοινωνικής παρέμβασης, συνδέοντας το σχολείο με την κοινωνία και τη ζωή.

Δ΄ στάδιο : Αξιολόγηση

Η όλη διαδικασία τελειώνει με την από κοινού εκτίμηση της δουλειάς, συνολική από τα μέλη της ομάδας εργασίας συζήτηση για το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι, πώς κύλησε η όλη διαδικασία, ποια ήταν τα αποτελέσματα. Ακόμα, εκτιμάται η εμπειρία ατομικά και ομαδικά, εντοπίζονται τα λάθη και τα προβλήματα που υπήρξαν, αλλά και υπενθυμίζεται όλο το πλούσιο γνωστικό και βιωματικό υλικό που κατακτήθηκε. Θα μπορούσε ακόμα να δωθεί ερωτηματολόγιο στους μαθητές

19

όπου θα αξιολογήσουν κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι (γνωστικοί, μαθησιακοί / παιδαγωγικοί) και οι απαντήσεις να είναι διαβαθμισμένη κλίμακα από το 1 (καθόλου) έως το 5 (πάρα πολύ). Η αξιολόγηση αυτή περιέχει τόσο ετεροαξιολόγηση όσο και αυτοαξιολόγηση, εκφράζεται θετικά και όχι αρνητικά και στοχεύει στην πρόοδο και βελτίωση της εργασίας και όχι στην κατάκριση του ατόμου. Τελικά αυτό που μας ενδιαφέρει είναι κυρίως είναι το κατά πόσο οι γνώσεις και οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν διαμόρφωσαν καινούργιες αξίες και συμπεριφορές που άλλαξαν παλιότερες στάσεις των μαθητών και του εκπαιδευτικού. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν και την ουσία της πραγματικής μάθησης.

Αναλυτική περιγραφή παρουσίασης των θεματικών αξόνων

1η συνάντηση μαθητών - εκπαιδευτικού:

Έστω ότι ξεκινά η πρώτη υποομάδα της ομάδα Α (Αθήνα) να παρουσιάζει τη συγκρότηση της πόλης – κράτους. Προβάλλει παράλληλα στην τάξη χάρτη της Αρχαίας Ελλάδας και της Αθήνας, όπως και διαφάνειες PowerPoint με τα σημαντικότερα στοιχεία (αυτό θα γίνεται σε όλους τους θεματικούς άξονες). Στη συνέχεια παρουσιάζει η υποομάδα της ομάδας Β (Σπάρτη) με την ίδια ακριβώς διαδικασία. Αφού ολοκληρώσουν ακολουθεί συζήτηση – αντιπαράθεση στην τάξη ανάμεσα στις δύο ομάδες. Στο σημείο αυτό αξιοποιούν και τον μικρόκοσμο «Ταξινομούμε*» θέτοντας ερωτήσεις. Έτσι διαφαίνονται και οι πρώτες διαφορές των δύο πόλεων. Έπειτα, το λόγο παίρνει η δεύτερη και τρίτη υποομάδα της Αθήνας που μας ενημερώνει για την πολιτική κατάσταση της πόλης της. Συνεχίζει η δεύτερη υποομάδα της Σπάρτης και ακολουθεί πάλι συζήτηση – αντιπαράθεση με χρήση και πάλι του «Ταξινομούμε». Η τέταρτη υποομάδα της Αθήνας τέλος, αναλαμβάνει να μας ενημερώσει για την κοινωνική οργάνωση και ακολούθως η τρίτη υποομάδα της Σπάρτης. Έχουμε την συνηθισμένη συζήτηση από τις δύο ομάδες που ολοκληρώνεται στο σημείο αυτό με αναφορά στο «σήμερα» για να γίνει η σύνδεση παρελθόντος – παρόντος, με ερωτήσεις από τον εκπαιδευτικό, όπως «ποια είναι η αξία του δημοκρατικού πολιτεύματος για την μετέπειτα Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο» . Η συνάντηση κλείνει με παιχνίδι της τάξης στους υπολογιστές, όπου μπορούν να θέσουν τα δικά τους ερωτήματα στο «Ταξινομούμε» ή να παίξουν με το μικρόκοσμο της «Παλέτας» διάφορα παιχνίδια που έχει φτιάξει η κάθε ομάδα. Για παράδειγμα θα μπορούσαν με σημαντικούς όρους να φτιάξουν «Κρεμάλα*» (για λέξεις έως 10 γράμματα) ή να κάνουν μια παραλλαγή της «Αριάδνης*» τοποθετώντας σημαντικές φράσεις με εναλλακτικές απαντήσεις από κάτω για να επιλέξουν οι συμμαθητές τους την σωστή.

*για παραδείγματα χρήσης των μικρόκοσμων δες στο παράρτημα στο τέλος της εργασίας

20

2η συνάντηση:

Ξεκινά, όπως και στο προηγούμενο στάδιο, με την πρώτη υποομάδα της πρώτης ομάδας (έστω της Σπάρτης), που αναφέρει το ρόλο και την κοινωνική θέση του άνδρα. Ακολουθεί η πρώτη υποομάδα της άλλη ομάδας και έπειτα έχουμε συζήτηση ανάμεσα στις δύο ομάδες. Με τον ίδιο τρόπο ολοκληρώνουν και οι τέσσερεις υποομάδες, που δείχνουν παράλληλα διαφάνειςς με τα σημαντικότερα στοιχεία και εικόνες από διάφορες σκηνές της ζωής του άντρα, της γυναίκας, των παιδιών και των δούλων (που έχουν βρει από τις πηγές τους). Η συνάντηση καταλήγει και εδώ με αναφορά στο σήμερα. Θέματα που θα μπορούσαν να συζητήσουν θα ήταν για τη θέση της γυναίκας σήμερα, την εκπαίδευση των δύο φύλων ή το θεσμό της δουλείας. Κλείνοντας οι μαθητές θα παίξουν και πάλι στους υπολογιστές.

3η σηνάντηση:

Ακολουθείται και στη συνάντηση αυτή η ίδια πορεία με την εναλλάξ παρουσίαση των θεμάτων της κάθε υποομάδας, από κοινού συζήτηση στο κάθε θέμα και τέλος σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν αναφέροντας για παράδειγμα σύγχρονους τρόπους διασκέδασης.

4η συνάντηση:

Όλοι μαζί συζητάμε για την πορεία και την εξέλιξη της όλης διαδικασίας: για το κατά πόσο έμαθαν μέσα απ’ αυτή, αν συνεργάστηκαν καλά, αν είχαν όλοι ισάξια θέση στην όλη πορεία, αν αισθάνονται ότι προσέφεραν ο καθένας ξεχωριστά στο κοινό έργο κ.λ.π. Τέλος, συμπληρώνεται ερωτηματολόγιο με αντίστοιχες ερωτήσεις (ετεροαξιολόγησης – αυτοαξιολόγησης) σε διαβαθμισμένη κλίμακα απαντήσεων (από το 1 μέχρι το 5).

21

Β) Τα εργαλεία

Στο σενάριο αυτό προτείνεται να αξιοποιηθούν: Το πρόγραμμα επεξεργαστή κειμένου (Word) που δίνει τη δυνατότητα

δημιουργίας κειμένων, τροποποίησής τους (με αλλαγή γραμματοσειράς, στιλ γραφής, εισαγωγής χρωμάτων, εικόνων κ.λ.π.), συμβάλλοντας στην παραγωγή γραπτού λόγου και κατ’ επέκταση στην βελτίωσή του.

Το λογισμικό δημιουργίας κειμένων για παρουσίαση ενώπιον ακροατηρίου (PowerPoint) που μπορούν να βάλουν τα βασικότερα σημεία από το υλικό που έχουν να παρουσιάσουν, προάγοντας την αφαιρετική σκέψη και κάνοντας ευκολότερη την πρόσληψη των βασικών σημείων.

Το διαδίκτυο (Internet) που δίνει τη δυνατότητα αναζήτησης και εντόπισης ποικίλου ιστορικού υλικού, αξιοποίησης περιβαλλόντων σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, chat) και δημιουργίας ιστοσελίδων για ανάρτηση της σχολικής εργασίας. Βοηθά έτσι, στη διερευνητική μάθηση και στην ανάπτυξη επικοινωνιακών και συνεργατικών δεξιοτήτων.

Οι μικρόκοσμοι «Ταξινομούμε» και «Παλέτα» δίνουν τη δυνατότητα ένταξης εννοιών του γνωστικού αντικειμένου, υπό τη μορφή πολλαπλών αναπαραστάσεων, «περιμένοντας» να «ανακαλυφθούν» από το μαθητή. Στο συγκεκριμένο σενάριο μάλιστα, οι πληροφορίες εντάσσονται από τους ίδιους τους μαθητές συμβάλλοντας στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ταξινόμησης, οργάνωσης, διαχείρισης της γνώσης. Επιπλέον, προάγουν την ανακαλυπτική μάθηση και συμβάλλουν στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών και στην άμεση εμπλοκή τους στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία βοηθώντας να προσεγγίσουν καλύτερα τη γνώση. Τέλος, βάζουν το παιχνίδι στη μαθησιακή διαδικασία ενδυναμώνοντας το στοιχείο της διασκέδασης.

Γενικότερα, η εκπαιδευτική αξία των ψηφιακών εργαλείων έγγειται στο συγκερασμό εξατομικευμένης και συλλογικής εμπειρίας, στην καλλιέργεια της δυνατότητας μάθησης και την νοοτροπίας της διά βίου μάθησης.

Γ) Οι πηγές

22

Ιστορικά βιβλία και εγκυκλοπαίδειες, όπως: Δημοπούλου, Π., «Ο Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος των Αρχαίων Ελλήνων»,

Αθήνα 1933. Hornblower, S., «Ο ελληνικός κόσμος 479 - 323 π .Χ.», μτφρ Πέππα Ε., εκδ. Οδυσσέας. «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών, τ. Β΄: Αρχαϊκός

Ελληνισμός, τ. Γ1- Γ2: Κλασσικός Ελληνισμός Μήλιος, Ανδρ., Μπιργάλιας, Ν., Παπαευθυμίου, Ελ., «Δημόσιος και Ιδιωτικός

Βίος στην Αρχαία Ελλάδα I: Από την Αρχαιότητα έως και τα Μεταβυζαντινά χρόνια» , εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α΄.

Mosse, Cl., «Ο Πολίτης στην Αρχαία Ελλάδα», μτφρ. Παπακωνσταντίνου Ι., εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1996.

Σακελλάριος, Μ., «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», εκδόσεις Γ. Χριστοπούλου, Αθήνα 1980, τ. Β΄.

Φλασελιέρ, Ρ., «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Αρχαίων Ελλήνων» Todd S.C., «Αθήνα και Σπάρτη», μτφρ. Φαράκλας Χρ., εκδ. Καρδαμίτσα,

Αθήνα 2005.

Μεταφρασμένα αποσπάσματα αρχαίων κειμένων, όπως:

Θουκυδίδης, «Ιστορία» Ξενοφών, «Οικονομικός» Πλούταρχος, «Βίοι»

Μερικοί χρήσιμοι δικτυακοί τόποι και πηγές εικαστικού υλικού:

http://www.pi-schools.gr http://www.e-yliko.gr http://www.culture.gr http://www.ime.gr / http://www.e-history.gr/ http://www.elia.org.gr http://www.ert-archives.gr

Δ) Αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης

23

Μέσα από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα παρατηρούμε και επιδιώκουμε να αναπτυχθεί μια δημοκρατικότερη σχέση ανάμεσα στο μαθητή και τον εκπαιδευτικό.

Βάζουμε τον μαθητή στο επίκεντρο της διδακτικής και μαθησιακής

διαδικασίας, δίνοντας του ρόλο ενεργό. Έτσι, έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζει τις δραστηριότητες στα δικά του ενδιαφέροντα, να επικοινωνεί με τους συμμαθητές του για τα θέματα που διαπραγματεύονται ως σύνολο, να εκφράζει ιδέες με γραπτό λόγο, να επικοινωνεί ηλεκτρονικά και να επεξεργάζεται, να αναζητά και να αναλύει πληροφορίες.

Ο εκπαιδευτικός από τη μερία του, έχει έναν πιο ενεργό και δημιουργικό ρόλο στην όλη διαδικασία. Δεν είναι πλέον μεταδότης της γνώσης, αλλά υποστηριχτής, σύμβουλος και συνερευνητής στη διαδικασία εξερεύνησης της γνώσης

από τους μαθητές μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες. Τέλος, τα τεχνολογικά εργαλεία έχουν τη δική τους θέση στο συγκεκριμένο

σενάριο, καθώς εντάσσονται δημιουργικά στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία. Βοηθούν στην ανακαλυπτική μάθηση, στον πειραμαρισμό κατά το γράψιμο, προάγουν τη συνεργατικότητα και τις επικοινωνιακές τεχνικές. Με τη χρήση τους οι μαθητές προσαρμοστούν ευκολότερα στα πλαίσια της ομάδας, θα επεξεργαστούν και θα συνθέσουν τις σκέψεις που προέκυψαν συλλογικά και τέλος θα δουλέψουν αρμονικά για να παράγουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, προϊόν πάλι συλλογικής προσπάθειας.

5. Επέκταση της δραστηριότητας

24

Το σενάριο αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί ακόμα περισσότερο ανάλογα με το χρόνο που θα ήθελε να διαθέσει ο εκπαιδευτικός και το επίπεδο των μαθητών (γνωστικό και ηλικιακό). Ένας τρόπος θα ήταν με την μελέτη περισσότερων θεματικών αξόνων. Για παράδειγμα, οι μαθητές στον 1ο θεματικό άξονα θα μπορούσαν να αναφέρουν στοιχεία για το στρατό, στο 2ο θεματικό άξονα θα μπορούσαν να διεισδύσουν σε ειδικότερα θέματα, όπως η υιοθεσία, το διαζύγιο, η χειρία κ.λ.π.,

Ακόμα, στο Γ΄ στάδιο, στη διάρκεια της φάσης συλλογής των πληροφοριών προκύπτει συχνά και η ανάγκη έκφρασης των μαθητών μέσα από περισσότερο «φανταστικούς» δρόμους. Η γνώση και η ευρηματικότητα του εκπαιδευτικού μπορεί εδώ να βοηθήσει πολύμορφα. Παιχνίδια ρόλων ή δραματοποίηση με θέματα από την καθημερινή ζωή στις δύο μεγάλες πόλεις (για παράδειγμα «Μια ημέρα από τη ζωή ενός Αθηναίου»), ατομική ή ομαδική ζωγραφική, δημιουργία σκίτσων, γελοιογραφιών, αφισών διαφόρων σκηνών ή ακόμα συγγραφή κειμένων, σύνθεση μουσικών κομματιών, εξαγωγή φωτογραφιών, δημιουργία κατασκευών είναι μερικές από τις ιδέες που μπορούν να υλοποιηθούν. Το σημαντικότερο εδώ δεν είναι το αποτέλεσμα, που συνήθως είναι πολύ αξιόλογο, αλλά η διαδικασία έκφρασης με διάφορους τρόπους, η επικοινωνία, η δημιουργικότητα.

Ένας πολύ δημιουργικότερος τρόπος, όμως, θα ήταν το συγκεκριμένο project να γινόταν σε συνεργασία με κάποιο άλλο σχολείο. Φανταστείτε τι καλή δουλεία θα γινόταν για παράδειγμα αν συνεργαζόταν ένα σχολείο στην Αθήνα με ένα σχολείο στην Σπάρτη! Ή τι ενδιαφέρον θα ήταν ακόμα και μια συνεργασία με ένα σχολείο εκτός Ελλάδας για να τους μάθουμε πράγματα για την ζωή δύο μεγάλων πόλεων της Αρχαίας Ελλάδας που πιθανόν να είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν μέσα από ταινίες! Στην πρώτη περίπτωση θα μπορούσαν να μοιραστούν σημαντικές πληροφορίες με συμπατριώτες για τον τόπο τους, ενώ στη δεύτερη θα έπρεπε να μεταλαμπαδέψουν σημαντικά στοιχεία του πολιτισμού μας σε ξένους. Και στις δύο περιπτώσεις τα ωφέλη θα ήταν πολλά καθώς τα παιδιά θα μπορούσαν να επωφεληθούν απο την προφορική επικοινωνία μέσω διαδικτύου (στη δεύτερη περίπτωση εξασκούνται και στην ξένη γλώσσα) ή από τη γραπτή επικοινωνία τους μέσω επιστολών ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Βιβλιογραφία

25

Κασσωτάκης Μ., Φλουρής Γ., «Μάθηση και Διδασκαλία», (τόμος Α΄), Αθήνα 2003

Κυνηγός, Χρ., «Το μάθημα της Διερεύνησης», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2007

Κυνηγός, Χρ., Δημαράκη, Ε., «Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα», εκδόσεις Καστανιώτη

Σταχτέας, Π., «Πληροφορική στην Εκπαίδευση. Οι υπολογιστές στο σχολείο του Μέλλοντος», Αθήνα 2002, Τυπωθήτω

Τριλιανός, Θ., «Μεθοδολογία της Σύγχρονης Διδασκαλίας», (τόμος Β΄), Αθήνα 2003

Φρυδάκη, Ε., «Η Διδασκαλία στην τομή της Νεωτερικής και Μετανεωτερικής Σκέψης», εκδόσεις Κριτική

Άρθρα

Goldenberg E. P., «Κανόνες, Τέχνη και Μαστοριά στο Σχεδιασμό Προγράμματος Σπουδών. Η περίπτωση της Συνδεδεμένης Γεωμετρίας»

Κυνηγός, Χρ., «Η Ευκαιρία που δεν Πρέπει να Χαθεί: Η Υπολογιστική Τεχνολογία ως Εργαλείο Έκφρασης και Διερεύνησης στη Γενική Παιδεία.»

Κυνηγός, Χρ., Γιαννούτσου, Ν., Μουστάκη, Φ., Ψυχάρης, Γ., Γαβρίλης, Κ., Λάτση, Μ., Σμυρναίου, Ζ., Δασκολιά, Μ., Ξένος, Μ., Ζάντζος, Γ. , «Μαστορεύοντας με Λογισμικά Διερευνητικής Μάθησης»

Δικτυακοί τόποι

http://www.clab.edc.uoc.gr/seminar/ela1/atk%20meuodos%20project.htm

26

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΧΑΡΤΩΝ - ΕΙΚΟΝΩΝ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟ «ΤΑΞΙΝΟΜΟΥΜΕ» & «ΠΑΛΕΤΑ»

Χάρτης της Αρχαίας Ελλάδας:

Χάρτες της Αρχαίας Αθήνας και Σπάρτης αντίστοιχα:

Η ζωή της γυναίκας

27

Ο ρόλος της Σπαρτιάτισσας

Η εκπαίδευσευση Η διασκέδαση

Παράδείγματα μικρόκοσμων

28

Οι μαθητές της ομάδας εργασίας Α (Αθήνας) και Β (Σπάρτης) θα μπορούσαν για βάλουν, για παράδειγμα, στο μικρόκοσμο «Ταξινομούμε», συγκεντρωτικά στοιχεία από τον 1ο θεματικό άξονα με τη συγκρότηση των πόλεων της Αθήνας και της Σπάρτης και θα θέσουν ερωτήματα του, όπως στο παρακάτω παράδειγμα:

Θα μπορούσαν επίσης, να συγκρίνουν τους πολιτικούς θεσμους των δύο πόλεων, να θέτουν ερωτήματα και να ακολουθήσει συζήτηση - αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο ομάδες:

29

«καταγωγή περιέχει Ίωνες»

«Χαρακτήρες –ασχολίες περιέχει στατικός, στρατικοποίηση»

Ερώτηση: «πόλη – κράτος περιέχει

Σπάρτη»

Πεδία: πόλη – κράτος, καταγωγή,

χαρακτήρας –

Όμοια με τις κοινωνικές τάξεις:

30

Ερώτηση: «χαρακτηριστικά περιέχει

συνέλευση πολιτών»

Πεδία: κοινωνικές τάξεις, πόλη – κράτος,

χαρακτηριστικά, ασχολίες

Πεδία: πολιτειακοί θεσμοί, πόλη – κράτος,

χαρακτηριστικά, αρμοδιότητες

Οι μαθητές θα μπορούσαν, τέλος, πάλι συγκεντρωτικά, να χρησιμοποιήσουν το ίδιο εργαλείo για την ταξινόμηση των γιορτών Αθήνας – Σπάρτης:

31

Ερώτηση: «πόλη – κράτος περιέχει Αθήνα»

Πεδία: γιορτές, πόλη – κράτος, κάθε πότε, προς τιμήν του θεού, για άλλο

λόγο

Ερώτηση: «ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ περιέχει

ΑΘΗΝΑ»

Η κάθε ομάδα θα μπορούσε ακόμα να φτάξει παιχνίδια για τους συμμαθητές της, όπως με τον μικρόκοσμο παιχνιδιών από την «Παλέτα» και συγκεκριμένα με την κρεμάλα, για σημαντικούς όρους, έννοιες μέχρι 10 γράμματα, όπως: είλωτας, μέτοικος, ηλιαία κ.λ.π.

32

Ερώτηση: «ΚΑΘΕ ΠΟΤΕ περιέχει

ΕΤΗΣΙΑ»

Ερώτηση: «ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ

ΤΟΥ ΘΕΟΥ

«ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ»

Τέλος, θα μπορούσαν πάλι μέσα από την «Παλέτα» και συγκεκριμένα από τους μισοψημένους μικρόκοσμους να χρησιμοποιήσουν παραλλαγή της Αριάδνης, όπου αντί για αρχαίες φράσεις και επιλογή της σωστής μετάφρασης, να επιλέξουν φράσεις που θεωρούν σημαντικές και να ζητούν από τους υπολοίπους να βρουν τη σωστή απάντηση – εκδοχή μέσα από διάφορες απαντήσεις που θα είχαν φανταστεί οι ίδιοι. Για παράδειγμα «τι σημαίνει η φράση κυκώλειο άγος» ή «τι αρμοδιότητες είχε ο Άρειος Πάγος μετά τις μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη».

33

34