ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΔΜΦΕ

Το Μοντέλο των p-m ΣυνδυασμώνΣυνδυάζοντας τις φάσεις της Θεωρίας van Hiele με τις Μεθόδους της

Γνωστικής Μαθητείας. Ένα διδακτικό μοντέλο διδασκαλίας.

Α. ΑσημακοπούλουΣχ. Σύμβουλος Φιλολόγων

Μέθοδος διδασκαλίας;

• Η πορεία της κάθε μεθόδου διδασκαλίας ακολουθεί ένα σύνολο αρχών, που είναι συνεπείς σε μια θεωρία μάθησης. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει μια γενικά και αποκλειστικά αποδεκτή θεωρία μάθησης, είναι φυσικό να υπάρχουν διαφορές και σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας

• Ως γενική αρχή θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η μαθησιακή διαδικασία (διαχρονικά) είναι αποτελεσματική στο βαθμό που οργανώνεται συστηματικά με βάση:

• θεωρίες μάθησης • γνωστικά μοντέλα • τις ειδικές απαιτήσεις του γνωστικού

αντικειμένου και κυρίως • τις ανάγκες των παιδιών στα οποία απευθύνεται

Οι πιο γνωστές θεωρίες και διδακτικά μοντέλα (πηγή Διαδίκτυο)

Παλαιές και νεότερες θεωρίες μάθησης διαμορφώνουν μοντέλα-μεθόδους

διδασκαλίαςΣτηρίζονται στις θεωρίες μάθησηςΣυμπεριφοριστικές (behaviorism) Γνωστικές (cognitive) Koινωνικoπολιτισμικές Πολλαπλής νοημοσύνης Τεχνολογικές

Η Γνωστική Μαθητεία

Oι Brown, Collins και Duguid (1989) προτείνουν την ιδέα της «γνωστικής μαθητείας» (cognitive apprenticeship) που αποτελεί ένα διδακτικό σχεδιαστικό μοντέλο βασισμένο στiς σύγχρονες αντιλήψεις για το πώς μαθαίνουν τα άτομα (Bransford, Brown, & Cocking, 2000).

Μερικοί ερευνητές (Gibbons 1996) επικαλούνται το σχετικό όρο ως ένα είδος υπερ-μεταφοράς (super-metafor) ποικίλων σύγχρονων μοντέλων διδασκαλίας. H γνωστική μαθητεία ενσωματώνει τις επόμενες θεωρίες μάθησης και μοντέλα διδασκαλίας:

Η γνωστική μαθητεία, στην πράξη, ενσωματώνει τις εξής θεωρίες μάθησης και

μοντέλα διδασκαλίας (Ghefaili, 2003, Boσνιάδου 2006):• την Κοινωνικοπολιτισμική Θεωρία Μάθησης (sociocultural learning

theory), Η ανάπτυξη της νόησης είναι μια διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου

κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί όχι παθητικός δέκτης αλλά ενεργό υποκείμενο που με τις πράξεις του διαμορφώνει τη γνωστική του πραγματικότητα

• τη Ζώνη της Επικείμενης Ανάπτυξης του Vygotsky (ZPD) (zone of proximal development),

• την Εγκαθιδρυμένη ( ή Εγκατεστημένη) Γνώση (situated cognition) Καθώς ο μαθητής κινείται από τηνπεριφερειακή θέση του αρχάριου στην κεντρική θέση του έμπειρου, γίνεται ολοένα πιο ενεργός και στο τέλος αυτής της πορείας έχει αποκτήσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που ενσωματώνει η κοινότητα. Επομένως προϋπόθεση αποτελεί η κοινότητα πρακτικής (community of practice). . Βοσνιάδου, Σ. (2006). Σχεδιάζοντας περιβάλλοντα μάθησης υποστηριζόμενα από τις σύγχρονες τεχνολογίες. Αθήνα: Gutenberg.

• Lave, J. & Wenger, E. (2005). Κοινωνικές όψεις της μάθησης: Νόμιμη Περιφερειακή Συμμετοχή. Αθήνα: εκδ. Σαββάλας.

• την Παραδοσιακή Μαθητεία (traditional apprenticeship).

Κοινότητα πρακτικής μάθησης (community of practice)

• O όρος «Πρακτική» υπονοεί τη γνώση μέσα από τη δράση και αναφέρεται στη δυναμική διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα μαθαίνουν πώς να κάνουν τη δουλειά τους διεκπεραιώνοντας εργασίες και αλληλεπιδρώντας με άλλους που διεκπεραιώνουν παρόμοιες εργασίες

Κοινότητα πρακτικής μάθησης (community of practice)

• Τα μέλη μιας κοινότητας εργάζονται μαζί για να μάθουν και να μοιραστούν κοινωνικές πρακτικές, οι οποίες ενυπάρχουν στις καθημερινές δραστηριότητες της κοινότητας. Η συμμετοχή στην κοινότητα περιλαμβάνει την κοινωνική, αμοιβαία διαπραγμάτευση των νοημάτων που προκύπτουν και την αλληλοκατανόηση μεταξύ των μελών.

• Μέσα από αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις, διενεργούνται ανταλλαγές μεταξύ των εκπαιδευομένων και των διδασκόντων. Οι αλληλεπιδράσεις εξυπηρετούν τη διανομή γνώσεων και στρατηγικών σε όλη την κοινότητα.

Το μοντέλο της γνωστικής μαθητέιας , όπως διατυπώθηκε από τους Collins, Brown, & Newman, (1989) και Collins, Brown, & Holum, (1991) συνίσταται από τις έξι βασικά στάδια ανάπτυξης:

Περιβάλλον κινητοποίησης ( Strategies )

Εφαρμογές στη διαδικτυακή τάξη

•Επίδειξη μοντέλου (modelling): •Οι μαθητές παρατηρούν ειδικό που εκτελεί συγκεκριμένο έργο, ώστε να σχηματίσουν κατάλληλο νοητικό μοντέλο.

• Καθοδήγηση (coaching): αποτελεί μέρος της ΖΕΑ

• Συμβουλές και υποστήριξη από το δάσκαλο και από ανατροφοδότηση.

• Παροχή υποστηριγμάτων και Εξασθένηση (scaffolding and fading): «σκαλωσιά»- «σταδιακή απομάκρυνση»

• Εκτέλεση ή υποστήριξη από το δάσκαλο αρχικών προβληματικών βημάτων με σταδιακή αποχώρησή του, γεγονός που αφήνει στο μαθητή την πρωτοβουλία κινήσεων.

• Εκφραση(articulation): • Εξωτερίκευση γνώσεων και δραστηριοτήτων κατά τη λύση προβλημάτων.

• Αναστοχασμός (reflection): • Ο μαθητής συγκρίνει τη δική του διαδικασία επίλυσης προβλημάτων με των ειδικών και άλλων μαθητών.

•Εξερεύνηση (exploration): • Έρευνα για λύση προβλημάτων με προσωπικό τρόπο.

Οι 5 φάσεις του van Hiele

• Φ-1 : Πληροφόρηση για το υπό μάθηση γνωστικό αντικείμενο

• Φ-2 : Περιορισμένος Προσανατολισμός μικρά βήματα

• Φ-3 : Αποσαφήνιση λεπτομερειών και χρήση τεχνικής γλώσσας του μαθήματος

• Φ-4 : Εξερεύνηση πού, πώς, τι, γιατί σε σημαντικά ερωτήματα σχετικά σύνθετα

• Φ-5 : Ολοκλήρωση τι μάθαμε

Θεωρία van Hiele

• Αν και η θεωρία van Hiele αναπτύχθηκε για να εξυπηρετήσει τη μάθηση της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, «οι φάσεις» που προτείνει, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία διδασκαλίας - μάθησης και σε άλλα μαθήματα.

Το Μοντέλο των p-m Συνδυασμών

Το Μοντέλο των p-m συνδυασμών συνδυάζει τις φάσεις της Θεωρίας του van Hiele με τις Μεθόδους της Γνωστικής Μαθητείας (Νικολουδάκης Εμμ.) Από αυτό το συνδυασμό προκύπτουν αρχές, βάσει των οποίων κατασκευάζεται το Δομημένης Μορφής Φύλλο Εργασίας (Νικολουδάκης Εμμ.)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΦΑΣΕΩΝ van HIELE και ΜΕΘΟΔΩΝ

ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣΔΜΦΕ

ΦΑΣΕΙΣ van HIELE ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ

ΜΕΡΗ

Φ-1 Πληροφόρηση Επίδειξη Υπομνήσεις

Φ-2 Περιορισμένος Προσανατολισμός

Καθοδήγηση Διαδικασία(ΔραστηριότητεςΦ-3 Αποσαφήνιση Διατύπωση

Φ-4 Εξερεύνηση Εξερεύνηση

Φ-5 Ολοκλήρωση Αναστοχασμός Αξιολόγηση

Αρχές του ΔΜΦΕ

Το ΔΜΦΕ χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες τέσσερις αρχές – άξονες δομής του:

1. της μη μεταφοράς της έτοιμης πληροφορίας (γενική πληροφόρηση για να ανακαλύψουν)

2. της κινητοποίησης (ερώτημα ή πρόβλημα)3. των υπομνήσεων και των διαδοχικών βημάτων 4. της αναγκαιότητας της λογικής εξήγησης των

φαινομένων (αίτια, συνέπειες, ορισμούς κλπ)

Δομή του ΔΜΦΕ

ΔΜΦΕ

Υπομνήσεις Διαδικασία Αξιολόγηση

Δομή του ΔΜΦΕΔΜΦΕ

Υπομνήσεις Διαδικασία Αξιολόγηση

ΔΡΑΣΕΙΣ

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ΕΙΚΑΖΕΙ

ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙΔΙΑΤΥΠΩΝΕΙ

Διδάσκοντας ιστορία: προτεραιότητες –μέθοδοι

Η Ιστορία έξω από το σχολείο:(οπτικοακουστικές πηγές:φωτογραφία, κινηματογράφος-ντοκυμαντέρ, Μ.Μ.Ε.,τόποιμνήμης, δημόσια ιστορία), Β. Σακκά, 2012

Διδάσκοντας ιστορία: προτεραιότητες

«καλλιέργεια ιστορικής σκέψης..μέρος της κριτικής ικανότητας» :

- μαθαίνω να θέτω ερωτήματα (πχ. Πώς το ξέρω αυτό που διαβάζω, πώς ξεχωρίζω μια πληροφορία από μια γνώμη, γιατί υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για το ίδιο γεγονός;)

- αναπτύσσω συγκεκριμένες δεξιότητες που συνδέονται με την επεξεργασία των πηγών-τεκμηρίων

- αντιλαμβάνομαι σε τι μπορεί να μου χρησιμεύει η ιστορία που μαθαίνω για να καταλάβω τι συμβαίνει γύρω σήμερα

«καλλιέργεια ιστορικής σκέψης..μέρος της κριτικής ικανότητας»

- η ιστορία με «διδάσκει»; Η συστηματική ιστορική γνώση μου προσφέρει κάτι πιο σύνθετο και γι΄αυτό πιο χρήσιμο: αίσθηση αλλαγής στο χρόνο, της πολυπλοκότητας των φαινομένων, των πολλαπλών δυνατών προσεγγίσεων στα ζητήματα

- τοποθετώ τα γεγονότα σε βάθος χρόνου- αποφεύγω την ιδεολογική χειραγώγηση

«ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης»:

- αποκτώ επίγνωση ότι ο σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνεχεία του παρελθόντος

- αντιλαμβάνομαι ότι ο σύγχρονος ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή μου (σύγκριση παροντικών-παρελθοντικών καταστάσεων κ.λ.π.)

- συνειδητοποιώ τις δυνατότητες του παρόντος και σχεδιάζω το μέλλον μου («συνειδητός πολίτης»)

Πηγές: - Πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας του Ενιαίου Λυκείου (ΦΕΚ 1313/9-10-2002

- Έφη Αβδελά, Διδάσκοντας ιστορία, Αθήνα 2003, σ. 24, στη σειρά Κλειδιά και Αντικλείδια του Προγράμματος»Εκπαίδευση Μουσουλμανοποπάιδων , www.kleidiakaiantikleidia.net

Εργασίες μαθητών (ενδεικτικές)

Σας ευχαριστώ πολύ.

Θερμές ευχαριστίες στον Σχ. Σύμβουλο ΠΕ03 κ. Εμμανουήλ Νικολουδάκη, τόσο για την παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου, όσο και για τις πολύτιμες συμβουλές του κατά τη διαμόρφωση του ΔΜΦΕ για το μάθημα της Ιστορίας.