Αγωγή Υγείας και Βιωµατική Μάθηση

Τι είναι η Αγωγή Υγείας;

Αγωγή Υγείας είναι µια διαδικασία που στηρίζεται σε επιστηµονικές αρχές και χρησιµοποιεί προγραµµατισµένες ευκαιρίες µάθησης, που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους, όταν λειτουργούν ως άτοµα ή ως σύνολο να αποφασίζουν και να ενεργούν συνειδητά και ενηµερωµένα για θέµατα που επηρεάζουν την υγεία τους.

Ποιος είναι ο σκοπός της εφαρµογής της στο σχολείο; Σκοπός της Αγωγής Υγείας είναι η προάσπιση, η βελτίωση και η προαγωγή της ψυχικής και σωµατικής υγείας και της κοινωνικής ευεξίας των µαθητών και των µαθητριών, αφενός µε την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους και της κριτικής τους σκέψης και αφετέρου µε την αναβάθµιση του κοινωνικού και φυσικού τους περιβάλλοντος.

Πού στοχεύουν τα προγράµµατα Αγωγής Υγείας στο σχολείο;

Στόχοι της Σχολικής Αγωγής Υγείας είναι οι παρακάτω:

• Να απευθυνθεί στα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων που είναι συγκεντρωµένα και προσιτά µέσα στο σχολείο, ανεξάρτητα από το πνευµατικό επίπεδο των γονιών τους.

• Να φτάσει στα παιδιά πριν αυτά αποκτήσουν αρνητικές για την υγεία τους συνήθειες και σε µια περίοδο που το πνεύµα τους είναι ακόµη δεκτικό σε µηνύµατα.

• Να αναπτύξει στους µαθητές δεξιότητες, κριτική στάση και αναγνώριση των συνεπειών καθηµερινών αποφάσεων.

• Να αναβαθµίσει τη σχολική ζωή, συνδέοντάς την µε την κοινωνική πραγµατικότητα.

• Να βοηθήσει στη µείωση της σχολικής αποτυχίας και της εγκατάλειψης του σχολείου και εποµένως να προλάβει τον αποκλεισµό των νεαρών ανθρώπων από την κοινωνία και την αγορά εργασίας.

Τι κερδίζει ένα παιδί από τη συµµετοχή του σε προγράµµατα Αγωγής Υγείας;

• Αναπτύσσει δεξιότητες άλλες από τις διανοητικές. • Αυξάνει την αυτοπεποίθησή του και την αυτοεκτίµησή του. • Μαθαίνει να επιλέγει από ποικιλία δραστηριοτήτων που του

παρέχονται. • Εµπεδώνει την ολιστική άποψη για τον κόσµο. • Αναζητά διαθεµατικά την πληροφορία. • Ενισχύει την άµεση, βιωµατική γνώση.

• Αναπτύσσει τη φαντασία του, καθώς και τη δυνατότητά του να επιχειρηµατολογεί.

• Εµπλέκεται στη διαδικασία και µοιράζεται την ευθύνη για τη µάθηση και το αποτέλεσµα.

• Ενθαρρύνεται στη συνεργασία, στην οµαδική δουλειά, στην επικοινωνία και στη δηµιουργικότητα.

Ποιες είναι οι αρχές εφαρµογής ενός προγράµµατος Αγωγής Υγείας;

Ένα πρόγραµµα Αγωγής Υγείας:

• ∆εν εκφοβίζει, δεν κινδυνολογεί. • ∆εν απαγορεύει, ούτε απορρίπτει. • ∆ε διδάσκει, αλλά διαπαιδαγωγεί. • Προσφέρει πλαίσιο στήριξης και αποδοχής για το µαθητή/τρια. • ∆ηµιουργεί κλίµα εµπιστοσύνης και ασφάλειας στην τάξη. • Χρησιµοποιεί την ενεργητική ακρόαση, τη συµµετοχική µάθηση

και την παραδοχή ότι ο καθένας είναι διαφορετικός. • Αξιοποιεί τη δυναµική της οµάδας, την παρακινητική ερώτηση

και τον καταιγισµό ιδεών. • ∆εν προσφέρει περισσότερες έτοιµες γνώσεις και πληροφορίες.

Γιατί να µην προσφέρονται µόνο γνώσεις για θέµατα που αφορούν στην υγεία;

Η υπόθεση ότι η αύξηση της γνώσης για ένα ζήτηµα οδηγεί στην υιοθέτηση θετικής ως προς την υγεία ή την κοινωνία συµπεριφοράς, δεν επαληθεύεται από τις έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί. Στην απόφαση ενός νέου ανθρώπου π.χ. να καπνίσει βαρύνουν περισσότερο τα πρότυπα των καπνιστών γονέων του, του κοινωνικού του περίγυρου, οι αξίες της παρέας των οµηλίκων, η υποταγή, η χαµηλή ικανότητά του για αντίσταση, η περιορισµένη αυτοεκτίµησή του. Συνήθως δεν αγνοεί τους κινδύνους και τις συνέπειες από το κάπνισµα, αλλά το πλέγµα των παραγόντων που συνδέεται µε αυτήν την συµπεριφορά είναι ισχυρότερο από τη γνώση των κινδύνων για την υγεία του.

Γι' αυτό ακριβώς τα προγράµµατα Αγωγής Υγείας συχνά επικεντρώνονται στην καλλιέργεια της αυτοεκτίµησης, των ικανοτήτων αντίστασης και λήψης αποφάσεων, στην ανάπτυξη της ανθρώπινης επικοινωνίας και της δηµιουργικότητας. Είναι κοινός τόπος στις επιστήµες της Αγωγής ότι αν θέλουµε να αλλάξουµε µια συµπεριφορά (στην περίπτωσή µας π.χ. διατροφική συνήθεια, καταναλωτική συµπεριφορά, στάση ως προς τη φυσική ζωή, τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου κ.λ.π.) δεν αρκεί η διδασκαλία των

ωφελειών και των κινδύνων. Πρέπει να «διδάξουµε» τη διαφορετική συµπεριφορά και να εξασκήσουµε τα άτοµα σ' αυτήν.

Πώς θα προσεγγίσουµε τα ζητήµατα της Αγωγής Υγείας στο σχολείο; Με τη βιωµατική µάθηση. Η βιωµατική µάθηση βρίσκεται στον αντίποδα των παραδοσιακών παιδαγωγικών µεθόδων και πρόκειται για µάθηση κατά την οποία ο παιδαγωγούµενος εµπλέκεται άµεσα στη µελετώµενη πραγµατικότητα. Παρέχονται δηλαδή στους µαθητές δυνατότητες να βιώσουν το ζήτηµα που ερευνούν, γεγονός το οποίο αναµένεται να επηρεάσει την κατανόηση και την εκτίµησή του. Παράλληλα η βιωµατική µάθηση ανταποκρίνεται στην ανάγκη ανάπτυξης του συνόλου της προσωπικότητας του µαθητή και όχι µόνο της νοητικής του βελτίωσης, µέσα σε ένα περιβάλλον σεβασµού και αποδοχής. Ο όρος δηλαδή αναφέρεται τόσο στο περιεχόµενο και τις παιδαγωγικές µεθόδους της εκπαίδευσης, όσο και στο κλίµα της σχολικής τάξης.

Έτσι η βιωµατική µάθηση έχει επίκεντρο τα παιδιά και επιτρέπει σ' αυτά να ερευνήσουν στάσεις, αξίες και πεποιθήσεις µε ένα σίγουρο, µη απειλητικό τρόπο, ανταλλάσσοντας εµπειρίες και αντλώντας µέσα από τις εµπειρίες των άλλων. Η προσέγγιση αυτή γίνεται η ιδανική για τα προγράµµατα Αγωγής Υγείας.

Ποια είναι τα πλεονεκτήµατα της βιωµατικής µάθησης στην Αγωγή Υγείας;

• Ισόρροπη ανάπτυξη και του δεξιού ηµισφαιρίου (δηµιουργία, φαντασία, συναισθήµατα, ένστικτα) του εγκεφάλου και όχι µόνο του αριστερού ηµισφαιρίου (λογικές διαδικασίες, επίλυση προβληµάτων).

• Καθορισµός του ρυθµού µάθησης και των αναγκών από τους ίδιους τους µαθητές.

• Ανάπτυξη κινήτρων και ενθουσιασµού από τους µαθητές εξαιτίας της ενεργούς ανάµειξης και συµµετοχής τους.

• Ευκαιρία για ανταλλαγή συναισθηµάτων, φόβων, ελπίδων, φιλοδοξιών µέσα σε µια ατµόσφαιρα φιλική, µη απειλητική.

• Απελευθέρωση φυσικής ενέργειας, ενδυνάµωση της περιέργειας και της έµφυτης µαθησιακής ικανότητας των παιδιών.

• Παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος όπου τα παιδιά θα µπορούν να εφαρµόσουν ποικίλες εσωτερικές δεξιότητες, όπως ακρόαση, δηµιουργία σχέσεων, εύρεση επιχειρηµάτων σε παιχνίδια ρόλων κ.ά.

• Ενίσχυση των σχέσεων µεταξύ εκπαιδευτικών και εκπαιδευοµένων.

• Χρήση της δουλειάς σε οµάδες, των οµαδικών δραστηριοτήτων και αξιοποίηση της δυναµικής της οµάδας.

Ποιες µέθοδοι βιωµατικής µάθησης χρησιµοποιούνται στην ανάπτυξη προγραµµάτων Αγωγής Υγείας;

Η µεθοδολογία ανάπτυξης των προγραµµάτων Αγωγής Υγείας µπορεί να περιλαµβάνει:

• Καταιγισµό ιδεών. • Χωρισµός σε οµάδες, αξιοποίηση των οµάδων. Στοχοθεσία. • Συζήτηση σε µικρές οµάδες. ∆ιάλογο. • Συναπόφαση κανόνων, υπογραφή συµβολαίου. • Επισκέψεις, συνεντεύξεις. • Πρόσκληση οµιλητών. • Παροχή πληροφοριών, βιβλιογραφική έρευνα. • Ήχο, εικόνα, video, cd-rom. • Παιχνίδια ρόλων, θεατρικά παιχνίδια, δραµατοποίηση. • Εικαστική, µουσική προσέγγιση. • Μελέτη περίπτωσης. • Συνθετική δηµιουργική εργασία (Projekt). • Έρευνα πεδίου. • Συνεργασία γονέων. • Συµµετοχή της κοινότητας. • Παραγωγή εντύπου από τις εργασίες των οµάδων.