Διαδικτυακή Δημοσιογραφία5 & 6: Η Παραγωγή της Διαδικτυακής

Δημοσιογραφίας:Το πεδίο της διαδικτυακής δημοσιογραφίας

και η σύγκλισηesiapera@jour.auth.gr

Περίληψη

• Τι είναι το πεδίο της διαδικτυακής και γιατί μας ενδιαφέρει;

• Ποια είναι η δομή του πεδίου;• Τι είναι η σύγκλιση;• Ποιες είναι οι επιπτώσεις της στη

(διαδικτυακή) δημοσιογραφία;• Συμπεράσματα

Το πεδίο• Θεωρία των πεδίων του Bourdieu (1984, Bourdieu and Wacquant, 1993)• Το κοινωνικό σύνολο αποτελείται από μια σειρά πεδίων, που

λειτουργούν με βάση τους δικούς τους κανόνες.• Π.χ. το πεδίο του νόμου, της οικονομίας, της πολιτικής, της ακαδημίας,

του αθλητισμού κλπ.• Οι κανόνες του κάθε πεδίου καθορίζουν τι είναι σημαντικό, ποιοι

μπορούν να εισέλθουν στο χώρο του αλλά και τι θέση κατέχει ο κάθε ‘παίκτης’, ποιοί είναι κυρίαρχοι και ποιοι είναι κυριαρχημένοι.

• Τα πεδία μπορεί να είναι αυτόνομα, αλλά και να κυριαρχούνται από άλλα πεδία. Χωρίζονται επίσης σε υπό-πεδία.

• Γνωρίζοντας τους τρόπους λειτουργίας του κάθε πεδίου μπορούμε να κατανοήσουμε τις σχέσεις των παικτών μεταξύ τους, αλλά και τη γενικότερη τοποθέτηση του πεδίου στον κοινωνικό χώρο.

Βασικές δομές

• Το κάθε πεδίο ορίζεται και καθορίζεται με βάση την ποσότητα, κυκλοφορία και σχέση μεταξύ διαφορετικών μορφών κεφαλαίου.

• Ο κάθε 'παίκτης' στο πεδίο κατέχει μια συγκεκριμένη θέση, που καθορίζεται από την ποσότητα και το είδος του κεφαλαίου που διαθέτει.

• Αλλά και οι ίδιοι οι παίκτες προσπαθούν να εισάγουν νέους κανόνες που να ενισχύουν το κεφάλαιό τους.

Είδη Κεφαλαίου

• Τέσσερεις μορφές κεφαλαίου• Οικονομικό• Πολιτισμικό - οι γνώσεις και δεξιότητες που

χαρακτηρίζουν το πεδίο• Κοινωνικό - τα δίκτυα στα οποία ανήκει ή/και με τα

οποία σχετίζεται• Συμβολικό - το πρεστίζ και status του πεδίου και του

κάθε 'παίκτη'• Η κάθε μορφή κεφαλαίου ενδέχεται να

μεταμορφωθεί σε άλλη

Το δημοσιογραφικό πεδίο

• Θεωρητικά ανήκει στο πεδίο της τέχνης και πολιτισμικής παραγωγής.

• Καθώς το πεδίο της πολιτισμικής παραγωγής έχει ως κριτήριο τη μικρή παραγωγή, το υπο-πεδίο της δημοσιογραφίας θεωρείται ‘κυριαρχημένο’.

• Στο πεδίο της πολιτισμικής παραγωγής η μεγαλύτερη αξία είναι η σπανιότητα και φορμαλιστική καινοτομία – π.χ. Flaubert, Picasso, art for art’s sake, avant-garde

• Τέτοιες αξίες αποδίδουν μεγαλύτερο πολιτισμικό κεφάλαιο το οποίο ενίοτε μεταφράζεται σε οικονομικό.

• Αλλά το οικονομικό κεφάλαιο σπάνια μεταφράζεται σε πολιτισμικό στο συγκεκριμένο πεδίο.

Το πεδίο της πολιτισμικής παραγωγής, πηγή: Bourdieu, 1996, Hesmondalgh, 2006

Εφημερίδες

ΤηλεόρασηΠεριοδικά μαζικής κυκλοφορίας

Εξειδικευμένα περιοδικά

Το δημοσιογραφικό πεδίο

Συνολικό κεφάλαιο +

Διαδίκτυο

Πολιτισμικό κεφάλαιο

Οικονομικό κεφάλαιο

_Νέοι παίκτες, μπλόγκερς, πολίτες δημοσιογράφοι κλπ.

Μορφές κεφαλαίου

1. Οικονομικό κεφάλαιο:– Πού εντοπίζεται;

• Bourdieu: η παραγωγή και η κατανάλωση αντίστοιχες (homologous), άρα οικονομικό κεφάλαιο βρίσκουμε και στην παραγωγή αλλά και στην κατανάλωση.

– Πόσο;• Λιγότερο από τα παραδοσιακά ΜΕ αλλά αυξανόμενο, π.χ. The

Huffington Post acquisition από την ΑΟL $315 εκ. • Έσοδα από διαφημίσεις

– 2010: $25.3 δις συνολικά στο διαδίκτυο με $7.3 δις σε banner ads στις ΗΠΑ– €17.7 δις στην Ευρώπη

• Οι καταναλωτές ως κεφάλαιο:– Αυξάνονται συνεχώς – Υψηλού μορφωτικού και εισοδηματικού επιπέδου (στις ΗΠΑ 29% με εισόδημα

πάνω από $75,000)

Οικονομικό κεφάλαιο

• Πώς διανέμεται;– Η μερίδα του λέοντος πάει σε:

• Μηχανές αναζήτησης• Legacy news

• Συμπεράσματα– Σταθερή οικονομική άνοδος του οικονομικού

κεφαλαίου της δ.δ.– Φεύγει κεφάλαιο από παραδοσιακά ΜΕ (έντυπα

αλλά και τηλεοπτικά)– Η οικονομική απόδοση ακόμα αβέβαιη.

Μορφές κεφαλαίου

2. Πολιτισμικό κεφάλαιο:– Οι γνώσεις και δεξιότητες των δημοσιογράφων

• Τεχνολογικές δεξιότητες οι οποίες λείπουν από πολλούς δημοσιογράφους

– Οι θεσμοθετημένες εκπαιδευτικές πιστοποιήσεις• Ανύπαρκτες στην ουσία αλλά αυξανόμενες καθώς ανάγκες για

τεχνολογικές δεξιότητες αυξημένες

– Τα αντικείμενα που παράγει η διαδικτυακή δημοσιογραφία• Εικονικά (και άρα λιγότερο ελεγχόμενα και με λιγότερη αξία)• Αλλά δυνητικά μεγαλύτερα και με μεγαλύτερη διάρκεια στο χρόνο (c.f.

archival & hyperlink functions, Paulussen, 2004) • Συνάρτηση της τεχνολογίας – δεν ανήκουν στη δ.δ.

• Συμπεράσματα– Χαμηλό αλλά αυξανόμενο πολιτισμικό κεφάλαιο

Μορφές κεφαλαίου

3. Κοινωνικό κεφάλαιο– Οι πόροι που συγκεντρώνονται μέσω συμμετοχής σε

κοινωνικά δίκτυα– Επίσημα δίκτυα, π.χ. ενώσεις και διαπιστεύσεις• Δ.δ. χαμηλή σε τέτοιου είδους κεφάλαιο

– Ανεπίσημα δίκτυα αναγνωστών και πηγών• Στο βαθμό που η δ.δ. κάνει χρήση των κοινωνικών μέσων δύναται

να συγκεντρώσει μεγάλο κοινωνικό κεφάλαιο

• Συμπεράσματα– Χαμηλό αλλά αυξανόμενο κεφάλαιο, με δυνατότητα

δημιουργίας έξτρα κεφαλαίου μέσω των κοινωνικών μέσων

Μορφές κεφαλαίου

4. Συμβολικό κεφάλαιο– Ο βαθμός αναγνώρισης και πρεστίζ. Δύο

μορφές: βραβεία και βαθμός συμμόρφωσης με δημοσιογραφική ηθική (Markham, 2008)

– Βραβεία: Pulitzer, Webbies– Oι ‘παλιοί’ δημοσιογράφοι περισσότερο πρεστίζ– Νέοι διαδικτυακοί δημοσιογράφοι συλλέγουν

συμβολικό κεφάλαιο με βάση την τήρηση των δημοσιογραφικών κανόνων αλλά και την υιοθεσία της λογικής των νέων μέσων.

Επαγγελ

ματικ

ά

Δημοσι

ογ

ραφικ

ά

Bl

ogs,

π.χ. T

he

Huffi

ngt

on P

ost,

Ne

wsit κλ

π

News aggregators, Facebook, Twitter

Ερασιτεχνικά δημοσιογραφικά μπλόγκς, π.χ. Πιτσιρίκος, κλπ

Ψευδο-μπλογκς, π.χ. Τρο-μακτι-κό, Φίμωτρο κλπ

Το πεδίο της διαδικτυακής

δημοσιογραφίας

Συνολικό κεφάλαιο

+

Open source journalism, Wikileaks, Indymedia, TVXS Κλπ

Legacy news με πετυχημένη μετάβαση στο Ίντερνετ, πχ. The Guardian, BBC, κλπ

Πολιτισμικό κεφάλαιο

Οικονομικό κεφάλαιο

Νέοι παίκτες;1. (11) in.gr2. (12) newsit.gr3. (13) sport.fm4. (15) jungle.gr5. (16) gazetta.gr6. (17) newsbeast.gr7. (18) sport24.gr8. (19) protothema.gr9. (21) news247.gr10. (25) contra.gr

11. (26) tro-ma-ktiko.blogspot.com12. (28) capital.gr13. (29) skai.gr14. (30) newsbomb.gr15. (31) tovima.gr16. (34) naftemporiki.gr17. (36) gossip-tv.gr18. (42) tsekouratoi.gr19. (45) ethnos.gr20. (46) real. gr21. (50) tanea.gr

Πίνακας 21 πρώτων ειδησεογραφικών ιστοτόπων στην Ελλάδα. Πηγή: alexa.com, Απρίλιος 2012

Τι γίνεται μέσα στο πεδίο;

• Τάσεις:i.Οικονομικό κεφάλαιο συσσωρευμένο σε λίγους κυρίαρχους παίκτεςii.Πολιτισμικό κεφάλαιο γενικά χαμηλό, το πεδίο ετερόνομοiii.Η μείωση του οικονομικού κεφαλαίου οδηγεί σε περαιτέρω

συρρίκνωση του πολιτισμικού κεφαλαίου (π.χ. λόγω έλλειψης επένδυσης σε βασικές αξίες του πεδίου, λόγω αποχώρησης των 'καλών' παλιών δημοσιογράφων, λόγω αδυναμίας προσέλκυσης καλών νέων δημοσιογράφων κλπ.)

iv. Η είσοδος νέων παικτών: κατακερματίζει το πεδίο

μειώνει το οικονομικό του κεφάλαιοαλλά φέρνει νέο πολιτισμικό (τεχνολογικό) και κοινωνικό κεφάλαιο

Τι γίνεται μέσα στο πεδίο

• Εντάσειςi. Η διπλή πηγή νομιμοποίησης της δημοσιογραφίας: – οικονομική – πνευματική, με βάση τα αξιακά κριτήρια της ίδιας της

δημοσιογραφίας ii. Από τις νέες τεχνολογίες και τη συνεχιζόμενη σύγκλιση:

εντατικοποίηση του χρόνου, αντίσταση στην αφομοίωσηiii. Από τη συμμετοχή νέων παικτών, τεχνολογικά καταρτισμένων

δημοσιογράφων ή/και πολιτών-δημοσιογράφων που προσπαθούν να καταξιώσουν τις δικές τους μορφές κεφαλαίου

iv. Από τους υπάρχοντες δημοσιογράφους που βλέπουν να μειώνεται το κεφάλαιό τους λόγω της οικονομικής κρίσης και κινούνται για να το διασφαλίσουν

Μέρος ΙΙ: Η Σύγκλιση

Τι είναι η σύγκλιση

• Οι , εντάσεις, πιέσεις και αλλαγές στο δημοσιογραφικό επάγγελμα έχουν ως αποτέλεσμα αλλαγές στην οργανωτική δομή των οργανισμών που παράγουν δημοσιογραφία.

• Η σύγκλιση μπορεί να θεωρηθεί ως η κατεξοχήν στρατηγική των ειδησεογραφικών οργανισμών για να κρατήσουν την κυρίαρχη θέση τους στο πεδίο.

• Υπάρχουν διάφορα είδη σύγκλισης, π.χ. τεχνολογική, οικονομική, πολιτισμική, κοινωνική και παγκόσμια (Jenkins, 2001).

• Όλα τα είδη έχουν επιπτώσεις στη δημοσιογραφία

Σύγκλιση και δημοσιογραφία

• Σύγκλιση στο δημοσιογραφικό προϊόν• Σύγκλιση στη διαδικασία παραγωγής της

δημοσιογραφίας• Σύγκλιση ως γενικότερο σύστημα μέσα στο

οποίο λειτουργεί η δημοσιογραφία

Σύγκλιση στο προϊόν

• Καθώς διαφορετικές τεχνολογίες συγκλίνουν, τα όρια μεταξύ διαφορετικών μέσων παύουν να υπάρχουν.

• Μπορούμε να βλέπουμε βίντεο στο τηλέφωνό μας, να τηλεφωνούμε μέσω του υπολογιστή μας, και να διαβάζουμε αρχεία στο τάμπλετ/Kindle.

• Ithiel de Sola Pool (1983): ορίζει τη σύγκλιση ως την ενοποίηση όλων των μέσων, έτσι ώστε ένα μόνο μέσο να κάνει αυτά που έκαναν τα υπόλοιπα μέσα μαζί.

• Αλλά έμφαση μόνο στο τεχνολογικό στοιχείο

Σύγκλιση ως σύστημα• Αν η σύγκλιση αφορά την ενοποίηση τηλε-επικοινωνιακών μέσων, στο

επίπεδο αυτό ερευνητές εστίασαν στις ευρύτερες επιπτώσεις που ενδέχεται να έχει

• Τα πέντε είδη που αναγνώρισε ο Jenkins τοποθετούνται εδώ. • Άλλοι, όπως ο Gordon (2003) εστιάζουν στη δημοσιογραφία και μιλούν για

πέντε τύπους σύγκλισης:– Στο ιδιοκτησιακό καθεστώς– Στρατηγική σύγκλιση (tactical convergence) όπου υπάρχουν ad hoc συνεργασίες

μεταξύ εταιρειών/οργανισμών αλλά και ρεπόρτερ/φωτογράφων κλπ– Δομική/οργανωτική σύγκλιση, δηλαδή ουσιαστικά ενοποίηση των newsroom– Σύγκλιση στη συλλογή πληροφοριών, δηλαδή ένας δημοσιογράφος τα κάνει όλα– Αφηγηματική σύγκλιση, δηλαδή η ενσωμάτωση πολυμέσων, αλλά και η

ταυτόχρονη ύπαρξη breaking news, video, ρεπορτάζ, άρθρων κλπ. • Αλλά χρειαζόμαστε περισσότερες πληροφορίες για τις επιμέρους

διαδικασίες με τις οποίες υλοποιείται η σύγκλιση

Η διαδικασία της σύγκλισης

Πηγή: Dailey, demo & Spillman, 2005; Infortendencias Group, 2012

Ορισμός• Infotendencias Group (2012):

Η σύγκλιση στη δημοσιογραφία είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που διευκολύνεται από την εκτεταμένη

εφαρμογή των ψηφιακών τεχνολογιών επικοινωνίας, επηρεάζει τις τεχνολογικές, επιχειρηματικές, επαγγελματικές και συντακτικές πλευρές των μέσων επικοινωνίας, ενοποιώντας τα εργαλεία, τους χώρους, τις μεθόδους εργασίας και τις γλώσσες που προηγουμένως ήταν ξεχωριστές, κατά τρόπο

ώστε τα δημοσιογραφικά περιεχόμενα να μπορούν να διανέμονται σε πολλαπλές πλατφόρμες, χρησιμοποιώντας τη

γλώσσα που είναι κατάλληλη για κάθε μέσο.

Στην πράξη• Τέσσερεις στρατηγικές σύγκλισης για ανταγωνιστικότητα

και αποδοτικότητα (Saltzis & Dickinson, 2008):– Οργανωτική και τεχνολογική ενοποίηση των newsrooms -

συνήθως περιλαμβάνει την συγχώνευση τμημάτων και συχνά απολύσεις.

– Πρόσληψη δημοσιογράφων με γνώσεις και δεξιότητες σε όλα τα μέσα.

– Εφαρμογή ελαστικής και φιλικής προς το χρήστη τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα.

– Εφαρμογή στρατηγικών ανάπτυξης και εξάπλωσης σε διαφορετικά μέσα

Σύγκλιση: προβλήματα

• Σύγκλιση: όχι μόνο στρατηγική ανάπτυξης αλλά και μείωσης κόστους

• Οδηγεί συχνά σε αντίσταση από τους δημοσιογράφους

• Κάποιοι οργανισμοί ενδεχομένως να μην έχουν τις τεχνολογικές γνώσεις ή/και κεφάλαια να επενδύσουν σε κάτι τέτοιο

• Σύγκλιση στα περιεχόμενα: μπορεί η ποιότητα να παραμείνει το ίδιο υψηλή;

Συμπεράσματα

• Οι πολυδιάστατες πλευρές της σύγκλισης σημαίνουν ότι δεν υιοθετείται από τη μια μέρα στην άλλη.

• Οι περιορισμένες αντιλήψεις των ειδησεογραφικών οργανισμών που βλέπουν στη σύγκλιση μείωση κόστους οδηγούν σε πρόχειρες και κακοσχεδιασμένες μορφές σύγκλισης.

• Η σύγκλιση δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά εφαρμόζεται στο βαθμό που εξυπηρετεί τη δημοσιογραφία.