Διαδικτυακή Δημοσιογραφία

#3 Νέα και ‘ώριμα’ μέσα

Ευγενία Σιαπέρα

Περίληψη Ποιά είναι η σχέση μεταξύ των διαφορετικών

μέσων και γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει; Μέσα και θεωρίες Θεωρία των Μέσων (medium theory): Innis &

McLuhan Σύγκλιση: η νέα θεωρία; Σύγκλιση και δημοσιογραφία: που

συναντιούνται;

Γιατί νέα και παλιά μέσα;

1. Γιατί μας υπαγορεύουν νέους τρόπους επικοινωνίας (και άρα και νέες δομές και σχέσεις).

2. Γιατί μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε σε βάθος τις αλλαγές στην (επι)κοινωνία και στη δημοσιογραφία και την κατεύθυνσή τους.

Μέσα και Θεωρίες

Έντυπα μέσα και η θεωρία της δημοσιας σφαίρας (Χάμπερμας)

Ηλεκτρονικά μέσα (ράδιοτηλεόραση), κριτική θεωρία (Σχολή της Φρανκφούρτης) και έμφαση στην επιρροή και τις επιπτώσεις των (περιεχομένων των) μέσων.

Σε ποιό βαθμό αυτές οι θεωρητικές προσεγγίσεις έχουν εφαρμογή στα ψηφιακά μέσα;

Έντυπα Μέσα και η Θεωρία της Δημόσιας Σφαίρας

Τα έντυπα μέσα έχουν μια ιστορία σχεδόν 600 χρόνων

Συνδέονται με: τη δημιουργία του έθνους-κράτους (Anderson,

1981) την εξάπλωση του αλφαβητισμού και της κριτικής,

και την ανάπτυξη της γνώσης => την (αρχή της) νεωτερικότητας

Η Θεωρία της Δημόσιας Σφαίρας Η δημόσια σφαίρα ως μέσο νομιμοποίησης της

(δια)κυβέρνησης Ορισμός: Με τον όρο ‘δημόσια σφαίρα’ εννοούμε

πρώτα απ’ όλα εκείνο το μέρος της κοινωνικής ζωής στο οποίο μπορεί να δημιουργηθεί κάτι που να πλησιάζει την κοινή γνώμη’ (Χάμπερμας, 1974) “By the term ‘public sphere’ we mean first of all a realm of

our social life in which something approaching public opinion can be formed” (Habermas, 1974: 49)

Επιτρέπει και διευκολύνει τη διακίνηση ειδήσεων, ιδεών, απόψεων.

Τα έντυπα μέσα και κυρίως οι εφημερίδες ήταν τα πρώτα μέσα της δημόσιας σφαίρας.

Η Θεωρία της Δημόσιας Σφαίρας Ο ρόλος των μέσων της δημόσιας σφαίρας είναι:

Η δημοσιοποίηση ειδήσεων και γεγονότων με ακρίβεια και αξιοπιστία.

Η απρόσκοπτη δημοσιοποίηση απόψεων και κρίσεων για πολιτικές αποφάσεις και πρακτικές

Γεινκότερα να υποβάλλουν κυβερνητικές και άλλες πρακτικές και αποφάσεις στην αρχή της δημοσιότητας

Ο ρόλος αυτός υπομονομεύεται, σύμφωνα με το Χάμπερμας, από την μετατροπή των εφημερίδων σε εμπορία ειδήσεων καθώς και στην άνοδο των δημοσίων σχέσεων και της διαφήμισης.

Η μετατροπή αυτή σχετίζεται και με την άνοδο των ηλεκτρονικών μέσων, δηλ. του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης.

Ηλεκτρονικά Μέσα

Στο 19ο αιώνα ξεκίνησε η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας μέσω: του τηλέγραφου (εφευρέθηκε το 1831 από τον Joseph

Henry) του τηλεφώνου (1870 από τον Alexander Graham Bell)

Και τα δύο χρειάζονται καλώδια για να ενώνουν τα σημεία που επικοινωνούν.

Έτσι όταν το 1895 ο Guglielmo Marconi κατάφερε να στείλει ενα ραδιοφωνικό σήμα για περισσότερο από ένα μίλι τίποτα πια δεν θα ήταν το ίδιο …

Την ίδια χρονιά, το 1895, στο Παρίσι, ένα έντρομο κοινό παρακολούθησε το φιλμ των αδελφών Lumière Άφιξη ενός Τρένου.

Ηλεκτρονικά Μέσα

Τηλεόραση: η πρώτη εκπομπή έλαβε χώρα το 1930: το BBC μετέδωσε ένα θεατρικό έργο ενώ το 1931 το Αμερικανικό RCA μετέδωσε μια πειραματική εικόνα του καρτούν Felix the Cat.

Η εκπομπή του BBC μεταδόθηκε σε περίπου 12-15.000 δέκτες, αλλά μέχρι το 1950 πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν τηλεόραση μόνο στις ΗΠΑ.

Στην Ελλάδα η πρώτη πειραματική εκπομπή έγινε το 1961 και το 1966 ξεκίνηση η κρατική τηλεόραση.

Θεωρητικές προσεγγίσεις στα ηλεκτρονικά μέσα

Τα ηλεκτρονικά μέσα σήμαναν την εποχή των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

Από σχεδόν την αρχή της ιστορίας τους συνδέθηκαν με συζητήσεις και διαμάχες σχετικά με την επιρροή τους.

Έχουν χρησιμοποιηθεί αρκετά αποτελεσματικά για προπαγάνδα (π.χ. απο τους Ναζί), καθώς και για προώθηση στάσεων, τρόπου ζωής, και προιόντων μέσω διαφήμισης.

Επίσης αποτέλεσαν το αντικείμενο επιβολής κανονισμών και πολιτικής.

Θεωρητικές προσεγγίσεις στα ηλεκτρονικά μέσα Τα ηλεκτρονικά μέσα είναι λοιπόν συνδεδεμένα με την ‘μαζική κοινωνία’. Μια από τις πιό σημαντικές θεωρίες της μαζικής κοινωνίας είναι η

κριτική θεωρία (Adorno and Horkheimer, 1944) Μαζικοποίηση, ομοιομορφία, προτεραιότητα στην αγορά, χειραγώγηση

της σκέψης των ανθρώπων, παθητικότητα: όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά της επιρροής των ΜΜΕ (συμφωνα με τους Adorno & Horkheimer)

Eπίσης υπάρχει μια έμφαση στο θέαμα, στις εικόνες και όχι στην ουσία, καταστρέφοντας έτσι τα διαλογικά και δημόσια στοιχεία της δημόσιας σφαίρας. Η ψευτο-λαική κουλτούρα των ΜΜΕ είναι σε βάρος και της πραγματικά λαικής, παραδοσιακής κουλτούρας, αλλά και της τέχνης.

Ταυτόχρονα, θεωρίες με έμφαση στις εμπειρικές έρευνες εστιάζονται επίσης στην παθητικότητα των θεατών και προσπαθούν να μετρήσουν τις επιπτώσεις των ΜΜΕ ειδικά σε ‘ευάλωτα’ στρώματα του πληθυσμού (πχ παιδιά).

Σύγκριση Φαίνεται λοιπόν ότι τα πρωτοτυπικά μέσα είναι τα έντυπα και ότι

αυτά καθορίζουν τον τρόπο αντίληψης του ρόλου και της σχέσης των μέσων με την κοινωνία-πολιτική. Έτσι, ουσιαστικά κυριαρχεί η θεωρία της δημόσιας σφαίρας, και η κρίση και αξιολόγηση όλων των μέσων με βάση τα κριτήριά της, παρόλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή η θεώρηση.

Για π.χ., η διάκριση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού είναι προβληματική (Fraser, 1992). Επίσης, η αντίληψη του ανθρώπου ως υποκινούμενου αποκλειστικά απο τη λογική (rationality) αγνοεί το ρόλου των συναισθημάτων, της πίστης κλπ. Ταυτόχρονα, η θεώρηση ότι μόνο λογικά επιχειρήματα πρέπει να κυκλοφορούν στη δημόσια σφαίρα υποβαθμίζει το ρόλο και τη σημασία των αφηγήσεων, του χιούμορ, και άλλων μορφών λόγου (Young, 1996). Τέλος, η ιστορία της δημόσιας σφαίρας όπως την συνέθεσε ο Χάμπερμας είναι βασισμένη πάνω σε ιδανικές σχηματοποιήσεις παρά πραγματικές πρακτικές.

Σύγκριση και Κριτική Γενικότερα, η υιοθέτηση της θεωρίας αυτής μας

εμποδίζει να διακρίνουμε τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κάθε μέσου και τις σχέσεις που διαμορφώνουν.

Το πρόβλημα, με άλλα λόγια, είναι ότι αγνοεί το δημιουργικό ρόλο που παίζουν τα μέσα επικοινωνίας στις διάφορες κοινωνίες.

Πράγματι, σύμφωνα με τη θεωρία των μέσων (medium theory) η ανάπτυξη διαφορετικών μέσων επικοινωνίας οδηγεί στην διαμόρφωση νέων κοινωνικών δομών και κατά συνέπεια οι κοινωνικο-πολιτικές σχέσεις (και οι θεωρίες) χρήζουν αναδιαμόρφωσης.

Μedium theory Harold Innis (Empire and Communication, 1950, The Bias of

Communication, 1951): Τα μέσα επικοινωνίας σχετίζονται αιτιολογικά με την κοινωνικο-οικονομική και πολιτική οργάνωση.

Τα μέσα μπορούν να ταξινομηθούν σε αυτά πού έχουν βάση το χρόνο και σ΄αυτά που έχουν βάση το χώρο: πέτρα, πηλός και περγαμηνές και λόγος βασίζονται στο χρόνο, ενώ πάπυρος και χαρτί στο χώρο.

Κάθε κοινωνία καθορίζεται από τα μέσα της: πχ. Αίγυπτος και ιερογλυφικά σε πέτρα => είδος οργάνωσης που την απασχολεί ο χρόνος. Ρώμη και πάπυρος => επέκταση στο χώρο. Αθήνα: ισορροπία μεταξύ προφορικών και γραπτών μέσων οδήγησε σε διαφορετική κοινωνικο-πολιτική οργάνωση.

Οι κοινωνικές αλλαγές οφείλονται στις διαφορετικές χαρακτηριστικές τάσεις (biases) των μέσων, που οδηγούν σε συγκεκριμένα μονοπώλια και έλεγχο των μέσων και που συγκρούονται με τις τάσεις των νέων μέσων.

Οι σχέσεις των μέσων είναι σύμφωνα με τον Innis συγκρουσιακές.

Θεωρία των Μέσων McLuhan: Τα μέσα ως επεκτάσεις του ανθρώπου και το μέσο πιο

σημαντικό απο το μήνυμα. Το κάθε μέσον επεκτείνει κάποιες απο τις ανθρώπινες αισθήσεις

(όραση, ακοή κλπ.), κι έτσι επιβάλει τις δικές του λογικές και πρακτικές, βάζοντας έμφαση σε κάποιες πλευρές.

Για τον McLuhan τα έντυπα μέσα οδήγησαν στον κατακερματισμό και ατομίκευση της κοινωνίας, γιατί οι αναγνώστες μπορουν να τα διαβάσουν μόνοι τους σε ιδιωτικούς χώρους.

Εν αντιθέσει, τα ηλεκτρονικά μέσα σημαίνουν μια επιστροφή σε κοινούς τρόπους αντίληψης. Η φράση ‘παγκόσμιο χωριό’ αντανακλά ακριβώς αυτήν την επιστροφή σε παλαιότερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης – ο McLuhan μιλάει για re-tribalization.

Οι διαφορές των μέσων βασίζονται στην αίσθηση την οποία επεκτείνουν, και συνεπώς στον τρόπο με τον οποίο δομούν την επικοινωνία. Οι σχέσεις τους δεν είναι πάντα συγκρουσιακές – αλλά κυρίως εξελικτικές, δηλ τα νέα μέσα αντικαθιστούν και συμπεριλαμβάνουν τα παλαιότερα.

Αλλά πώς μπρούμε να συγκρίνουμε τα διάφορα μέσα;

Θεωρία των Μέσων (McLuhan) Ο McLuhan ισχυρίζεται ότι το πιο χρήσιμο κριτήριο είναι αυτό της

συμμετοχής. Διακρίνει τα μέσα σε ‘ψυχρά’ και ‘ζεστά’ (cool and hot media):

Τα ζεστά μέσα επεκτείνουν μία μόνο αίσθηση αλλά σε υψηλή πιστότητα (σελ. 24) – παράδειγματα: κινηματογράφος (όραση), ραδιόφωνο (ακοή), τύπος (όραση, λεκτική κατανόηση). Η υψηλή πιστότητα των μέσων αυτών δεν επιτρέπει δημιοργικη συμμετοχή των ακροατών/θεατών/αναγνωστών.

Τα ψυχρά μέσα παρέχουν σχετικά λίγες πληροφορίες, επιτρέποντας στους χρήστες να συμπληρώσουν τα κενά – με άλλα λόγια προσκαλούν τους ανθρώπους να συμμετάσχουν. Παραδείγματα: τηλεόραση, τηλέφωνο, αλλά και ιερογλυφικά και ιδεογράμματα. Δηλαδή μέσα με αμφίσημες πληροφορίες που μπορούν να ερμηνευτούν με πολλούς τρόπους.

Θεωρία των Μέσων και Ψηφιακά Μεσα

Σε πιό βαθμό έχει εφαρμογή αυτή η θεωρία στα ψηφιακά μέσα, τα οποία συνδυάζουν στοιχεία από άλλα μέσα (video, hypertext, audio);

Ο Paul Levinson (1999) προτείνει την παρακάτω ερμηνεία του McLuhan: Πρώτον, για τον McLuhan, τα νέα μέσα περιέχουν τα

παλαιότερα: πχ τα έντυπα μέσα περιέχουν το αλφάβητο, ο τηλέγραφος περιέχει τυπωμένες λέξεις, το τηλέφωνο και το ράδιο περιέχουν ομιλιές, τα φιλμ περιέχουν βιβλία, φωτογραφίες και ομιλίες, η τηλε΄ροαση περιέχει φιλμ κλπ. Έτσι, το διαδίκτυο περιέχει τα προηγούμενα μέσα.

Θεωρία των Μέσων(Ψηφιακός McLuhan) Δεύτερον, όταν τα παλαιότερα μέσα γίνονται

μέρος των νέων, ο χαρακτήρας τους αλλάζει. Τρίτον, η διάκριση μεταξύ ψυχρών –ζεστών μέσων

δεν είναι απόλυτη αλλά σχετική. ΄Ετσι μπορούμε να πούμε ότι η τηλεόραση έγινε πιό ‘ζεστή’ με την προσθήκη χρώματος, βελτιωμένης λήψης κλπ.

Όλα αυτά δείχνουν ότι το ίντερνετ μπορεί να θεωρηθεί ως το πιό ψυχρό μέσο, καθώς βασίζεται στην συμμετοχή των χρηστών.

Η δουλειά του McLuhan δείχνει ότι αντί να τα αντικαθιστούν, τα ψηφιακά μέσα περιέχουν και επαναπροσδιορίζουν τα παλαιότερα μέσα.

Θεωρία των Μέσων Κριτικές:

Η κυριότερη κριτική αφορά την απόδοση του πρώτου λόγου στην τεχνολογία (τεχνολογικός ντετερμινισμός).

Επίσης ενώ τα συμπεράσματα του Innis έχουν κάποιες ιστορικές και κοινωνιολογικές αναφορές, ο McLuhan μιλάει με αφορισμούς, ενώ πολλές φορές οι ιδέες του είναι αντίθετες με την κοινή λογική (πχ οτι η τηλεόραση ειναι κρύο (cool) μέσο, δηλ έχει χαμηλή πιστότητα και προσκαλεί περισσότερη συμμετοχή απο τα ‘ζεστά’ μέσα, οπως το ραδιόφωνο).

Παρόλα αυτά η θεωρία αυτή έχει επηρρεάσει σημαντικά τη σκέψη μας πάνω στα νέα μέσα.

Θεωρητικοί όπως, μεταξύ άλλων, ο Mark Poster (Second Media Age), οι Bolter and Grusin (Remediation) αλλά και ο Manovich, υποστηρίζουν ότι τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των νέων μέσων οδηγούν σε ριζικές αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση.

Σχέσεις μεταξύ μέσων Καθώς αλλάζει τόσο ο χαρακτήρας και ο ρόλος των μέσων όσο και οι

κοινωνίες στις οποίες βρίσκονται, σε ποιό βαθμό μας αρκούν οι υπάρχουσες θεωρίες για να καταλάβουμε τις σχέσεις των μέσων;

Ο διαδραστικός, ανοιχτός και συμμετοχικός χαρακτήρας του ίντερνετ μας οδηγεί στην ανάγκη να αναθεωρήσουμε τις υπάρχουσες θεωρίες που εστιάζονται είτε στα διαλογικά και δημόσια στοιχεία, είτε στα θεαματικά, καταναλωτικά στοιχεία των μέσων.

Τέλος, η συμμετοχική φύση του διαδικτύου υπονομεύει τα όρια μεταξύ παραδοσιακών κατηγοριών όπως παραγωγή/χρήση, δημόσιο/ιδιωτικό, καταναλωτής/πολίτης κλπ.

Από την άλλη η ιδέα της υποκατάστασης των νέων απο τα παλαιότερα μέσα δεν μπορεί να μας εξηγήσει τη συνύπαρξη των μέσων αλλά και την ιεράρχηση μεταξύ τους.

Πώς λοιπόν μπορούμε να κατανοήσουμε τις σχέσεις μεταξύ των μέσων;

Σύγκλιση Για να καλυφθεί αυτό το κενό έχει προταθεί η έννοια της

σύγκλισης (convergence). Η έννοια αυτή έχει πολλαπλές σημασίες, αλλά εξακολουθεί

να είναι χρήσιμη καθώς μπορεί να μας εξηγήσει τις σχέσεις των μέσων, αλλά και το μέλλον τους.

Πολύ σχηματικά, η έννοια της σύγκλισης αναφέρεται στη συνάντηση των διαφορετικών μέσων (και της λογικής του καθενός μέσου) και στην δημιουργία ενός υπερ-μέσου.

Δανείζεται στοιχεία απο την ιδέα του McLuhan για το περιεχόμενο των μέσων, αλλά πηγαίνει ένα βήμα πιό πέρα καθώς όλα τα μέσα (νέα και παλιά) συνθέτουν κάτι νέο (αντί για τα παλαιότερα μέσα να αποτελούν απλώς το περιεχόμενο του νέου μέσου).

Είδη Σύγκλισης Αλλά τι ακριβώς περιγράφει η σύγκλιση; Για τη σύγκλιση τίνος πράγματος μιλάμε; Ο

Henry Jenkins ( 2001) περιγράφει πεντε διαφορετικά είδη σύγκλισης:1. Τεχνολογική σύγκλιση, που αναφέρεται στην ψηφιοποίηση του περιεχομένου όλων

των μέσων. Όταν λέξεις, εικόνες και ήχοι μετατρέπονται σε ψηφιακές πληροφορίες, επεκτείνονται οι πιθανές σχέσεις μεταξύ τους καθώς μπορούν να ρέουν απο τη μια πλατφόρμα στην άλλη.

2. Οικονομική σύγκλιση. Η οριζόντια ενσωμάτωση/συγχώνευση της βιομηαχνίας των μέσων. Μια εταιρεία όπως η AOL Time Warner ελέγχει εταιρείες παραγωγής ταινιών, τηλεόρασης, βιβλίων, παιχνιδιών, κλπ. Το αποτέλεσμα είναι η επαναδόμηση της παραγωγής πολιτισμικού περιεχομένου γύρω απο τις ‘συνεργειες’ μεταξύ των διαφόρων θυγατρικών εταιρειών, ευνοώντας έτσι την εκμετάλλευση γνωστών προιόντων δια μέσου διαφορετικών media - Pokemon, Harry Potter, Tomb Raider, Star Wars.

3. Κοινωνική και οργανική σύγκλιση: Οι πολλαπλές στρατηγικές των χρηστών για να πλοηγούνται στο νέο επικοινωνιακό περιβάλλον. Οργανική σύγκλιση είναι αυτό που συμβαίνει όταν ένας μαθητής παρκαολουθεί μπάσκετ σε τηλεόραση μεγάλης οθόνης, ακούγοντας techno στο stereo, δακτυλογραφώντας μια εργασία του στον υπολογιστή, και γράφοντας μηνύματα στους φίλους του: είτε χρησιμοποιεί μια πλατφόρμα ειτε όχι, εντέλει αυτή η σύγκλιση συμβαίνει στο μυαλό του χρήστη.

Είδη Σύγκλισης (Jenkins, 2001)

4. Παγκόσμια σύγκλιση: το πολιτισμικό υβρίδιο που δημιουργείται από τη διεθνή κυκλοφορία media περιεχομένων. Για παράδειγμα, στον κινηματογράφο η παγκόσμια κυκλοφορία του Ασιατικού λαϊκού κινηματογράφου επηρρεάζει βαθιά το Hollywood. Οι νέες μορφές media που δημιουργούνται αντανακλούν τις εμπειρίες των πολιτών του «παγκόσμιου χωριού».

5. Πολιτισμική Σύγκλιση: Οι νέες μορφές δημιουργικότητας στις τομές των διαφόρων τεχνολογιών, βιομηχανιών και κατανάλωσης. Αυτή η σύγκλιση στηρίζει μια νέα συμμετοχική λαϊκή κουλτούρα δίνοντας στο μέσο άνθρωπο τα εργαλεία για να πααράγει, να αρχειθετήσει, να σχολιάσει και να επανακυκλοφορήσει περειχόμενα. Έξυπνες εταιρείες εκμεταλλεύονται αυτή την τάση και παράγουν περιεχόμενο χαμηλού κόστους. Η πολιτισμική σύγκλιση ενθαρρύνει επίσης την ανάπτυξη περιεχομένου για διαφορετικά κανάλια/μέσα. Αφηγητές ή παραγωγοί περιεχομένων θα χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να μεταφέρουν διαφορετικά είδη και επίπεδα πληροφοριών και αφηγήσεων, χρησιμοποιώντας το κάθε μέσο με το καλύτερο τρόπο.

Σύγκλιση Το κύριο επιχείρημα του Jenkins (2004, 2006) είναι ότι η

(πολιτισμική) σύγκλιση αντιπροσωπεύει το σημείο συνάντησης μεταξύ των πρακτικών, ενδιαφερόντων και απαιτήσεων των χρηστών και την αναζήτηση κέρδους των εταιρειών media και τεχνολογίας.

Αν οι εταιρείες media θέλεουν να παραμείνουν επικερδείς, πρέπει να λάβουν σοβαρά υπ’ όψη τους τις πρακτικές των χρηστών και όχι να προσπαθούν να τις επηρρεάσουν από πάνω.

Για τον Jenkins αυτό αποτελεί μια φανταστική νέα ευκαιρία για να δημιουργηθούν νέοι τρόποι έκφρασης και ενασχόλησης με τα μέσα, οι οποίοι εντέλει μπορούν να μεταφραστούν σε πολιτικά και δημοκρατικά κέρδη.

Από την πλευρά των μέσων, ο ρόλος τους αλλάζει από ‘διευκολυντές’ (ή χειραγωγούς) της δημόσιας σφαίρας σε υπηρέτες των πολιτών.

Σύγκλιση: κριτική Έμφαση παραμένει στην κατανάλωση και στους

πολίτες ως καταναλωτές Τα πολιτικά κέρδη έιναι ασαφή: τι είδους, για ποιούς

και πως; Παρόλη την επιρροή της από την θεωρία των

μέσων η θεωρία της σύγκλισης αγνοεί τη δυναμική της τεχνολογίας αυτής καθαυτής.

Κάπως αφελώς εξισώνει τη δύναμη των χρηστών με τη δύναμη της βιομηχανίας των media.

Σύγκλιση: συμπεράσματα

Η θεωρία της σύγκλισης αναγνωρίζει τις διαφορετικές και συχνά αντίπαλες απόψεις σχετικά με το μέλλον των μέσων και αποδίδει τις εξελίξεις σε μια δημιουργική ένταση μεταξύ τους.

Επίσης, η θεωρία της σύγκλισης παρέχει έναν χρήσιμο τρόπο για να συνδυαστούν κατηγορίες όπως αυτές της παραγωγής, περιεχομένου και χρήσης, παρόλο που αφήνει απ’ έξω ευρύτερες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις που αφορούν και τα media.

Σύγκλιση και δημοσιογραφία Πού αφήνουν όλα αυτά τη δημοσιογραφία; Ακολουθώντας το μοντέλο του Jenkins η δημοσιογραφία

αναφέρεται στη σύγκλιση μεταξύ (ι) περιεχομένου που παράγουν οι χρήστες, (ιι) της λογικής της δημοσιογραφίας (π.χ. news values), και (ιιι) της ανάγκης των δημοσιογραφικών οργανισμών για κέρδος.

Αλλά η σύγκλιση στη δημοσιογραφία είναι κάπως πιο πολύπλοκη καθώς όλα αυτά διαδραματίζονται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, και καθώς τεχνολογικές και άλλες εξελίξεις συντελούν στη διαμόρφωση ενός θολού τοπίου.

Επίσης, το να θεωρήσουμε τη συμβολή του καθενός (χρήστες, δημοσιογραφία, δημοσιογραφικοί οργανισμοί) ίση είναι κάπως αφελές.

Σύγκλιση και δημοσιογραφία Πώς όμως διαμορφώνεται το δημοσιογραφικό τοπίο μετά τη

σύγκλιση; Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί τείνουν να ενοποιήσουν τα

διαφορετικά newsrooms προσπαθόντας να ελαχιστοποιήσουν το κόστος και να μεγιστοποίησουν τα ωφέλη.

Ο Rich Gordon (2003) αναφέρεται στις οργανωτικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των μέσων. Περιγράφοντας τις αλλαγές στην Αμερικανική δημοσιογραφία το 2002, εστιάζεται στην πρόσληψη ατόμων που μεσολαβούν ανάμεσα στα διαφορετικά τμήματα.

Τέτοια άτομα κυρίως προέρχονταν από το χώρο της δημοσιογραφίας, όπως για πχ ο Lou Ferrara, που πήρε τη θέση του γενικού διευθυντή για τον τηλεοπτικό σταθμό και το web περιεχόμενο της Herald-Tribune (Sarasota).

Σύγκλιση και δημοσιογραφία H αυξανόμενη πίεση όμως που εξασκεί η σύγκλιση είχε σαν

αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας νέας δημοσιογραφικής ιδιότητας, του λεγόμενου backback journalist. Αυτός ο δημοσιογράφος ξέρει να χειρίζεται την κάμερα, να μιλάει στον αέρα, να γράφει ένα άρθρο, να ετοιμάζει flash animations, να ανεβάζει και να κατεβάζει άρθρα, links και φωτογραφίες απο το Ιντερνετ και λίγο πολύ να τα κάνει όλα.

Αυτή η σύγκλιση στο δημοσιογραφικό επάγγελμα έχει συναντήσει μεγάλες αντιστάσεις και κριτικές, καθώς ειδικοί εκτιμούν ότι αυτοί οι δημοσιογράφοι εντέλει είναι μέτριοι σε όλα και άριστοι πουθενά (Stone, 2002).

Αλλά απ’ ότι φαίνεται, το μέλλον του δημοσιογραφικού επαγγέλματος τείνει προς μία τέτοιου είδους ενοποίηση. Σ’ ένα πρόσφατο post, ο Jeff Jarvis ανακοίνωσε ότι στη σχολή δημοσιογραφίας του CUNY οι φοιτητές δεν χωρίζονται πια σε broadcast, print & interactive, αλλά είναι ευποχρεωμένοι να πάρουν όλες τα σχετικά μαθήματα, δείχνοντας έτσι ότι η ειδικότητα του μέλλοντος είναι αυτή της σύγκλισης ή του multimedia δημοσιογράφου.

Σύγκλιση και δημοσιογραφία Πέρα από τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς και το

δημοσιογραφικό επάγγελμα έχουμε και σύγκλιση στο δημοσιογραφικό περιεχόμενο ή στις ειδήσεις.

Η μορφή που παίρνει αυτή η σύγκλιση είναι η ενοποίηση και ενσωμάτωση εικόνας, κειμένου και ήχου συνήθως στην ιστοσελίδα ενός δημοσιογραφικού οργανισμού. Πχ The New York Times

Άλλες μορφές συμπεριλαμβάνουν τη χρήση υλικού απο το Ιντερνετ – συνήθως απο το Youtube – απο τηλεοπτικές εκπομπές και την προβολή άρθρων ή ραδιοφωνικών εκπομπών από τηλεοπτικά προγράμματα και vice versa. Π.χ. Σκάι και Καθημερινή κλπ. (o Gordon αναφέρεται στο τελευταίο παράδειγμα ως tactical convergence)

Αποτελέσματα της σύγκλισης Νέες πιέσεις σε δημοσιογράφους και στους δημοσιογραφικούς

οργανισμούς που πρέπει να βρουν νέους τρόπους να ανταπεξέλθουν και να επιβιώσουν.

Παρόλο που τίποτα δεν έχει προεξωφληθεί ακόμα είναι σίγουρο ότι οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί θα πρέπει να βρουν τρόπους να παραμείνουν κερδοφόροι και μέχρι τότε, θα πιέζουν τους υπαλλήλους τους για πιό αποδοτικούς αλλά και δημοφιλείς και ελκυστικούς τρόπους ειδησεογραφίας και μετάδοσης των ειδήσεων.

Από την πλευρά τους, οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό τόσο από τους συναδέλφους τους όσο και από το ευρύ κοινό, οδηγώντας τους από τη μια σε παραπάνω (πιο βαθιά) εξειδίκευση και από την άλλη σε μια πιο πλατιά και συνεχή εκπαίδευση πάνω σε όλα τα μέσα.

Ίσως πάνω απ’ όλα το πιό σημαντικό μάθημα της σύγκλισης για τη δημοσιογραφία να είναι ότι είναι ανά πάσα στιγμή εξαρτημένη τόσο από τις πρακτικές και τις λογικές των αναγνωστών της, όσο και από τις ανάγκες των οργανισμών που εξυπηρετεί.