ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων

Πρακτικά 3

ης συνάντησης

«HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική

Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού»

2-4 Δεκεμβρίου 2013

Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ

ΦΥΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3ης ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ

«HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και

Μαρουλιού»

Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2013

09:30

Προσέλευση – Υποδοχή Καλεσμένων (ΙΕΥΦΧ)

Διευθυντής Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Χανίων

Επικεφαλής Ερευνητικής Ομάδας Ινστιτούτου

10:00 Ανάλυση Πακέτων Εργασίας – Πρόοδος Παραδοτέων (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-

ΠΚ)

11:30 Καφέ

11:50

Ανάλυση Πακέτων Εργασίας – Πρόοδος Παραδοτέων (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-ΠΚ)

12:30 Οικονομική Διαχείριση του Έργου (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-ΠΚ)

14:00 Ερωτήσεις – Συζήτηση

14:30 Γεύμα

16:30 Ξενάγηση στους χώρους του Ινστιτούτου (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)

17:00 Περάτωση Συνάντησης

Τρίτη 3 Μαΐου 2013

09:30

Προσέλευση Καλεσμένων (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)

10:00 Τεχνική Συνάντηση (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-ΠΚ))

για θέματα Υδροπονίας -νιτρικών (τεχνική δομή-αποτελέσματα)

για θέματα εντομολογίας (τεχνική δομή-αποτελέσματα)

12:00 Επίσκεψη σε υδροπονικό θερμοκήπιο (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-ΠΚ)

14:30 Περάτωση Συνάντησης

Τετάρτη 4 Μαΐου 2013

08:30

Προσέλευση Καλεσμένων (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)

09:00

Επίσκεψη υδροπονικής καλλιέργειας τομάτας (ΤΕΠΑΚ-ΔΗΠΟ-ΜΑΙΧ-ΕΛΓΟ-ΠΚ)

14:30 Περάτωση Συνάντησης

Προς: 1. κ. Γ. Γεωργίου (Δήμαρχος Πολεμιδίων): polemidiamunicipal@cytanet.com.cy 2. Δρ. Μενέλαο Σταυρινίδη (ΤΕΠΑΚ): m.stavrinides@cut.ac.cy, 3. Δρ. Χ. Χρυσοστόμου (Προϊστάμενος Υπηρεσίας Έρευνας ΤΕΠΑΚ):

c.chrisostomou@cut.ac.cy 4. κ. Ροζίτα Παυλίδου (Λειτουργός Έρευνας ΤΕΠΑΚ) : rozita.pavlidou@cut.ac.cy, 5. Δρ. Κώστα Κώστα (ΤΕΠΑΚ): costas.costa@cut.ac.cy, 6. Δρ. Νίκο Χανιωτάκη(ΠΚ): nchan@chemistry.uoc.gr, 7. κ. Μαρία Φουσκάκη (ΠΚ) : fouskaki@chemistry.uoc.gr, 8. Δρ. Κυριακή Βαρίκου (ΕΛΓΟ) : kvarik@yahoo.com, 9. Δρ. Κώστα Τζεράκη (ΕΛΓΟ) : ctzerakis@nagref-cha.gr, 10. κ. Αριστείδης Σταματάκης (ΜΑΙΧ): stamatakis@maich.gr 11. Δρ. Ιωάννη Λιβιεράτο (ΜΑΙΧ): livieratos@maich.gr

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΥΠΟΤΡΟΠΙΚΩΝ

ΦΥΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ)

Πρόσκληση

Το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων (ΕΛΓΟ-

ΔΗΜΗΤΡΑ) σας προσκαλεί στην 3η συνάντηση μεταξύ εταίρων

που πραγματοποιείται στα πλαίσια του έργου:

«HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και

Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού»

H συνάντηση θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου

2013 και ώρα 09:30π.μ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων Νίκος

Ψυλλάκης στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου. Θα ακολουθήσει στις 3 Δεκεμβρίου Τεχνική συνάντηση για το έργο και στις 4

Δεκεμβρίου 2013 επίσκεψη σε θερμοκηπιακή υδροπονική

καλλιέργεια τομάτας.

Ο Επικεφαλής της

Ερευνητικής Ομάδας του Ινστιτούτου

Δρ. Γεώργιος Ψαρράς

Συμπεράσματα 3ης Συνάντησης

Το ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ (ΙΕΥΦΧ) διοργάνωσε με επιτυχία την 3η συνάντηση του έργου «HYDROFLIES: Ορθολογική Διαχείριση Βιοτικών και Αβιοτικών Παραμέτρων σε Υδροπονική Καλλιέργεια Τομάτας και Μαρουλιού» στις

εγκαταστάσεις του ΙΕΥΦΧ, στα Χανιά στις 2, 3 και 4 Δεκεμβρίου 2013.

Στην 3η συνάντηση, συμμετείχαν ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Ελιάς, Δρ. Κων/νος Χαρτζουλάκης, όπου απεύθυνε χαιρετισμό και υπογράμμισε την σημαντικότητα της επιτυχούς ολοκλήρωσης του συγκεκριμένου έργου για το ΙΕΥΦΧ και τους παραγωγούς προϊόντων υδροπονικής καλλιέργειας στην Κρήτη αλλά και στην Κύπρο, και την ανάγκη επέκτασης των υδροπονικών καλλιεργειών και στα δυο νησιά.

Στην συνάντηση συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων των εταίρων του έργου δηλαδή του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων, του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων καθώς επίσης και του Δήμου Κάτω Πολεμιδιών. Τη συνάντηση συντόνισε ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου Δρ. Νικόλαος Τζωρτζάκης, Λέκτορας του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου.

Στο παρόν κείμενο παρουσιάζονται τα βασικά σημεία των συζητήσεων και των παρουσιάσεων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της 3ης συνάντησης καθώς επίσης και τα συμπεράσματα που προέκυψαν μετά την ολοκλήρωση της.

Η συνάντηση ξεκίνησε με γενικά σχόλια για την πορεία του έργου, τόσο του φυσικού όσο και του οικονομικού αντικειμένου. Πραγματοποιήθηκε συζήτηση και θέματα οικονομικών με κάθε φορέα ξεχωριστά, όπου βασικά θέματα που ανέκυψαν ήταν η καθυστέρηση της πιστοποίησης δαπανών των Ελλήνων εταίρων ώστε να συνάδει η υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου με την οικονομική απορρόφηση.

Έπειτα, η συνάντηση συνεχίστηκε με την αναλυτική παρουσίαση της προόδου του έργου για κάθε Πακέτο Εργασίας και Ενέργεια.

Η σφαιρική παρουσίαση της προόδου του Έργου έγινε από το ΤΕΠΑΚ, με επισημάνσεις τις χρονικές δεσμεύσεις που έχει το Έργο, επισημάνσεις για Ενέργειες που ξεκινούν σε λίγους μήνες για προετοιμασία και γενικότερα επισημάνσεις χρονοδιαγράμματος έναρξης και λήξης ενεργειών μέχρι το τέλος του 2013, με στόχο την έγκαιρη υλοποίηση των Ενεργειών. Για κάθε ενέργεια, ο υπεύθυνος (βλέπε κόκκινη επισήμανση στην παρουσίαση του ΤΕΠΑΚ) για την επίβλεψη/υλοποιηση της, ο συντονιστής εταίρος έκανε επισημάνσεις στους συμμετέχοντες εταίρους (βλέπε πράσινη επισήμανση στην παρουσίαση του ΤΕΠΑΚ) ανά ενέργεια.

Φορέας Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ):

Ο κ. Αριστείδης Σταματάκης ανέφερε την εξέλιξη της υπάρχουσας υδροπονικής καλλιέργειας τομάτας σε ανοιχτό σύστημα σε περλίτη. Η 2η αυτή καλλιέργεια αυτή επαναλαμβάνεται με βάση παρατηρήσεων που εγιναν στην 1η, τον Ιούνιο 2013.

Ενώ ο κ. Νίκος Μπορέτος, ανέλυσε το αυτόματο σύστημα της υδροπονικής εγκατάστασης στο ΜΑΙΧ αναφέρθηκε στον τρόπο χρήσης και λειτουργικότητας του ηλεκτροδίου που στάλθηκε για δοκιμή απο το Πανεπιστημιο Κρήτης, σε ένα υδροπονικό σύστημα καλλιεργειας. Φορέας Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς (ΕΛΓΟ):

Ο Δρ. Γιώργος Ψαρράς αναφέρθηκε στο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου, στην ανάπτυξη μετεωρολογικού χάρτη, στα θερινά σχολεία και στην δημιουργία των θρεπτικών διαλυμάτων που θα εφαρμοστούν.

Ο Δρ. Κώστας Τζεράκης και ο εξωτερικός συνεργάτης του Ευάγγελος Μιχελάκης, παρουσίασαν τα αποτελέσματα της 1ης υδροπονικής καλλιέργειας μαρουλιού σε DFT και ΝFT σύστημα, στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου, για τις ανάγκες εκπαίδευσης σε παραγωγούς, του Έργου. Επιπλέον συζητήθηκε η πιθανότητα πραγματοποίησης προκαταρκτικών πειραμάτων με υψηλή συγκέντωση νιτρικών, αλατότητας κτλ πρίν την πραγματοποίηση της βασικήςς υδροπονικής καλλιεργειας μαρουλιού και δεσμεύτηκε για την δημιουργία χρονοδιαγράμματος δειγματοληψιών-παρατηρήσεων τόσο απο το Πανεπιστήμιο Κρήτης όσο και απο το Εργ. Εντομολογίας (μελέτη επίδρασης νιτρικών κτλ στον παρασιτισμό του ωφελίμου).

Η Δρ. Κική Βαρίκου και ο εξωτερικός συνεργάτης της Νίκος Γαραντωνάκης, περιέγραψαν τις εγκαταστάσεις όπως έχουν πλέον δομηθεί και την πρόοδο των πειραμάτων τοξικότητας των εντομοκτόνων στο Aphidius colemani που σχετίζονται με τους ζωικούς και φυσικούς εχθρούς. Επιπλέον ανέλυσε την πρόοδο της συλλογής στοιχείων για την σύνταξη μετεωρολογικού χάρτη και την ολοκλήρωση της συγγραφής των εκθέσεων (εγχειριδιο ζωικών και φυσικών εχθρών/εγχειρίδιο ολοκληρωμένης αντιμετώπισης έχθρων στην Κρήτη).

Φορέας Πανεπιστήμιο Κρήτης (Π.Κ):

Η κ Μαρία Φουσκάκη, Μαρία Τσεμπερούλη και Μαρία Παναγοπούλου παρουσίασαν τα αποτελέσματα των μετρήσεων και βελτιστοποιήσεων των ηλεκτροδίων. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε συζήτηση για τον αριθμό και τον τρόπο δειγματοληψίας της επόμενης καλλιέργειας μαρουλιού.Αναφέρθηκε στα ανώτατα επιτρεπτά όρια των νιτρικών συγκεντρώσεων στο μαρούλι και για την συσχέτιση τους με τα αποτελέσματα των υπο δοκιμή θρεπτικών διαλυμάτων.

Ο Καθ. Νίκος Χανιωτάκης αναφέρθηκε στην δυνατότητα χρησιμοποίησης των δοκιμαζόμενων ηλεκτροδίων γενικότερα στην εφαρμοσμένη γεωργία, την δυνατή χρήση τους σε περιπτώσεις ιόντων χλωρίου (όπως συμβαίνει σε υφάλμυρα νερά που χρησιμοποιούνται για τις αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργειών).

Φορέας Δήμος Κάτω Πολεμιδιών (ΔΗΠΟ)

Ο Δήμος Κάτω Πολεμιδιών εκπροσωπήθηκε από τον Δήμαρχο Γ. Γεωργίου ο οποίος έκανε μια συνοπτική παρουσίαση και έγινε αναφορά στην ανάγκη που

υπάρχει για εκπαίδευση των αγροτών της Κύπρου σε καινοτόμα θέματα, πράγμα στο οποίο και θα επιτευχθεί μέσω το προγράμματος. Παρουσίασε το χώρο που θα εγκατασταθεί το υδροπονικό θερμοκήπιο στην Κύπρο, και όλες οι μέριμνες που έχουν ληφθεί υπόψη (π.χ. ηλεκτροδότηση, υδροδότηση κτλ). Επιπλέον αναφέρθηκε στις επιμέρους εργασίες ισοπέδωσης, επιχωμάτωσης του χωράφιου για τις ανάγκες του Έργου.

Φορέας Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κρήτης (ΤΕΠΑΚ): Ο Δρ. Νικος Τζωρτζάκης, συντονιστής του Έργου, παρουσίασε την πρόοδο

του HYDROFLIES και τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να γίνουν άμεσα. Ανέλυσε την διαδικασία και στάδιο εξέλιξης για την κατασκευή του υδροπονικού θερμοκηπίου στη Κύπρο, επισήμανε την ανάγκη ανεύρεσης όλων των παραγωγών και εμπλεκομένων στην Υδροπονία (προμηθευτών, αναλυτικών εργαστηρίων, γεωργικών καταστημάτων κτλ), για να ολοκληρωθεί το μητρώο καταγραφής τους, και παρουσίασε αναλυτικά την ιστοσελίδα του προγράμματος.

Ο Δρ Κώστας Κώστας, συμμετείχε στην συζήτηση για τη βελτιστοποίηση και εφαρμογές των ηλεκτροδίων και στα συστήματα αυτοματισμών. Σε συζήτηση με τον Δρ Ν. Χανιωτάκη, σχολιάστηκαν διάφορα εμπορικά ηλεκτρόδια και την πιθανή δυνατότητα χρήσης τους από τους παραγωγούς, ενώ επισημάνθηκαν τα πλεονεκτήματα της βελτιστοποίησης που κάνει το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε αυτά.

Η κ. Ροζίτα Παυλίδου, Λειτουργού Έρευνας του ΤΕΠΑΚ, παρουσίασε την οικονομική πρόοδο του Έργου με επισημάνσεις σε συγκεκριμένα θέματα, μετά την τροποποίηση του π/υ, και ιδιαίτερα στάθηκε στα υψηλά ποσοστά απορρόφησης όλων των εταίρων (με εξαίρεση του Δήμου) και στην πιστοποίηση π/υ από τους έλληνες εταίρους. Τονίστηκε η ανάγκη ταχύτερης διεκπεραίωσης των λειτουργιών του Δήμου, με στόχο να συμπορεύεται με τους υπόλοιπους εταίρους.

Στο τέλος της συνάντησης έγινε ξενάγηση στους χώρους και τα εργαστήρια του Ινστιτούτου (Εντομολογίας και Υδροπονίας), πραγματοποιήθηκε και ξενάγηση στο εντομοτροφείο του εργαστηρίου εντομολογίας όπου και συζητήθηκε η μέθοδος εκτροφής των ωφέλιμων εντόμων και ο τρόπος διάθεσης τους στα θερμοκήπια. Παρουσιάστηκαν οι νέες δομές και η βελτιστοποίηση του συστήματος, αλλά και τα τρέχοντα πειράματα στο εντομοτροφείο.

Στην τεχνική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην ίδια αίθουσα και στο θερμοκήπιο της υδροπονικής καλλιέργειας του ΕΛΓΟ την επόμενη ημέρα, συζητήθηκαν θέματα για τα θρεπτικά διαλύματα που θα δοκιμαστούν καθώς και πιθανές επιπλέον μεταχειρίσεις προκειμένου να καταλήξουμε σε αποτελέσματα τα οποία να συνδέονται άμεσα με την κοινή πρακτική των παραγωγών προϊόντων υδροπονικής καλλιέργειας. Τονίστηκε η ανάγκη αύξησης της συγκέντρωσης των ΝΟ3, ο τρόπος μέτρησης τους και καταγραφής της τάσης συσσώρευσης τους στο θρεπτικό διάλυμα αλλά και στο ίδιο το φυτό. Έγιναν επιμέρους τροποποιήσεις στις θρεπτικές

συνταγές για το μαρούλι, και καθορίστηκαν σειρά μετρήσεων και παραμέτρων όπου έπρεπε να ληφθούν υπόψη ή και να μετρηθούν.

Επίσης, έγιναν επισκέψεις στις πειραματικές εφαρμογές του ΜΑΙΧ. Την τελευταία ημέρα πραγματοποιήθηκε επίσκεψη σε υδροπονική καλλιέργεια

τομάτας στο Ακρωτήρι, όπου και συζητήθηκαν τα προβλήματα και οι προοπτικές μια τέτοιας καλλιέργειας. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η διάχυση του Έργου αλλά κυρίως να καταγραφούν επιτόπου παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την εφαρμογή των αποτελεσμάτων του έργου στο μέγιστο δυνατόν.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ (2/12/2013)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ (3/12/2013)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ TEXNIKH ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ (3/12/2013)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ (4/12/2013)

ΠΑΡΟΥΣΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ