Σ. ΚΑΤΩΠΟΔΗ, Ι. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ- Χ. ΡΕΜΠΑΠΗ

«Ευθύς και Πλάγιος Λόγος (Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου)»

ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

«ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΑΙ ΛΥΚΕΙΟΥ»

30-10- 2013, Θήβα

Διοργάνωση: Στρατής Μαϊστρέλλης

Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Βοιωτίας

Μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα

Τάξη: Γ΄ Γυμνασίου

Χρόνος: 45΄ή 90΄

Διδακτική Ενότητα: 3η , Β3΄ (Ευθύς και Πλάγιος Λόγος)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:

1.Να διακρίνουν οι μαθητές τον ευθύ λόγο από τον πλάγιο και να κατανοήσουν τη σχέση τους.

2. Να αντιληφθούν τις αλλαγές στις προτάσεις του ευθέος λόγου, όταν αυτές μετατρέπονται σε πλάγιο λόγο

( αποφαντικές ειδικές, προστακτικές βουλητικές , ευθείες ερωτήσεις πλάγιες ερωτήσεις)

3.Να κατανοήσουν τις αλλαγές στα πρόσωπα του ρήματος, στις προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες και στα τοπικά και χρονικά επιρρήματα.

4. Να αντιληφθούν τη χρησιμότητα των ρημάτων εξάρτησης στον πλάγιο λόγο.

5. Να κατανοήσουν ότι οι πλάγιες ερωτήσεις εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του πλάγιου λόγου.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ:

• βιωματική μέθοδος

• δραματοποίηση

• επαγωγική μέθοδος

• ομαδοσυνεργατική

Σκοπός είναι οι μαθητές από μόνοι τους να οδηγηθούν στην εξαγωγή των κανόνων που διέπουν τον πλάγιο λόγο, έτσι να ανακαλύψουν οι ίδιοι τη γνώση μέσα από την εμπειρία τους χωρίς να τους δοθεί έτοιμη. Στο τέλος δίνονται ασκήσεις επανατροφοδότησης. Ο διδάσκων παρεμβαίνει και βοηθά, όταν χρειαστεί.

Προηγούμενες γνώσεις:

•Είδη προτάσεων ( κύριες-δευτερεύουσες, αποφαντικές-προστακτικές-ερωτηματικές)

•Δευτερεύουσες ονοματικές ( ειδικές, βουλητικές, πλάγιες ερωτήσεις)

•Σύνδεσμοι υποτακτικοί

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΜΕΣΑ :

Βιντεοκάμερα, Η/Υ, Διαδραστικός πίνακας

ΒΗΜΑΤΑ:

1ο : επιλέγονται κάποιοι μαθητές – ηθοποιοί που θα κάνουν τη δραματοποίηση .

2ο: τα παιδιά κάνουν τη δραματοποίηση ενώ οι συμμαθητές τα βιντεοσκοπούν.

3ο : αναπαραγωγή της βιντεοσκόπησης στο διαδραστικό και ταυτόχρονα χωρισμός των μαθητών σε ομάδες ( ειδικοί, ευαισθητοποιημένοι, περίεργοι, αμετακίνητοι) και διανομή των αντίστοιχων φύλλων εργασίας

4ο : Αφού δουν την αναπαραγωγή υποστηρικτικά θα υπάρχει ένα power point με το διάλογο και τη μεταφορά του στο πλάγιο, καθώς τα παιδιά θα εργάζονται με τα φύλλα εργασία για να διευκολυνθούν.

Τι συνέβη σήμερα στο τμήμα σας;

Δημιουργήθηκε ένταση σε σχέση με την Αλιόνα, την καινούρια μαθήτρια Κάποια παιδιά τη σχολίασαν αρνητικά επειδή είναι παιδί οικονομικών μεταναστών και επειδή δεν μιλά καλά ελληνικά.

Έχουν διαφορές

μεταξύ τους;

.Δεν έχουν. Όταν παρουσίασε την εργασία της στο μάθημα τα ίδια παιδιά γελούσαν με τον τρόπο της ομιλίας της.

Συνέχισαν μάλιστα και στο διάλειμμα διατυπώνοντας εις βάρος της σχόλια υποτιμητικά.

Πώς αντέδρασε εκείνη;

Ενοχλήθηκε ιδιαίτερα και φαινότανε θλιμμένη σε όλο το υπόλοιπο της μέρας.

Ας κάνουμε κάτι. Ας το αναφέρουμε στο Διευθυντή.

Εσύ, που είσαι πρόεδρος του 15μελούς , πήγαινε εκεί στο γραφείο του.

Θέλω να σας αναφέρω τι συνέβη χθες στο Γ3΄τμήμα.

Η Μαρία και η Νίκη, μαθήτριες αυτού του τμήματος μου εκμυστηρεύτηκαν ότι δημιουργήθηκε ένταση με την Αλιόνα, την καινούρια μαθήτρια.

Έγινε αισθητό ότι κάποια παιδιά τη σχολίαζαν αρνητικά, επειδή η Αλιόνα είναι παιδί οικονομικών μεταναστών και επειδή δε μιλούσε καλά ελληνικά.

Όταν τις ρώτησα αν είχαν διαφορές μεταξύ τους, εκείνες με διαβεβαίωσαν ότι δεν είχαν.

Και πρόσθεσαν ότι όταν παρουσίασε η μαθήτρια την εργασία της στο μάθημα τα ίδια παιδιά γελούσαν με τον τρόπο ομιλίας της.

Τόνισαν ότι συνέχισαν μάλιστα και στο διάλειμμα διατυπώνοντας εις βάρος της σχόλια υποτιμητικά.

Τις ρώτησα πώς αντέδρασε εκείνη.

Είπαν ότι ενοχλήθηκε ιδιαίτερα και φαινόταν θλιμμένη σε όλο το υπόλοιπο της χθεσινής ημέρας.

΄Ηθελαν να κάνουν κάτι. Πρότειναν να το αναφέρουμε σε σας το διευθυντή.

Ζήτησαν από μένα, που είμαι πρόεδρος του 15μελούς, να έρθω εδώ στο γραφείο σας.

Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος

•Δημιουργήθηκε ένταση σε

σχέση με την Αλιόνα, την

καινούρια μαθήτρια

•Κάποια παιδιά τη

σχολίασαν αρνητικά.

•Η Μαρία και η Νίκη,

μαθήτριες αυτού του

τμήματος, μου

εκμυστηρεύθηκαν ….

•Έγινε αισθητό ……

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 ΟΜΑΔΑ: ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙΑ) Να καταγράψετε τα λόγια των κοριτσιών, όπως τα μετέφερε ο πρόεδρος στο διευθυντή

•Δεν έχουν.

•Τα ίδια παιδιά γελούσαν με

τον τρόπο ομιλίας της.

•Συνέχισαν μάλιστα και στο διάλειμμα διατυπώνοντας εις βάρος της σχόλια υποτιμητικά

•Ενοχλήθηκε ιδιαίτερα και φαινόταν θλιμμένη σε όλο το υπόλοιπο της ημέρας

•Εκείνες με διαβεβαίωσαν …

•Και πρόσθεσαν ….

•Τόνισαν …

•Είπαν …

Β) Να παρατηρήσετε τις αλλαγές που έγιναν στον πλάγιο λόγο:

1) Ως προς το είδος των προτάσεων (κύριες δευτερεύουσες 2) Ως προς τα ρήματα εξάρτησης 3) Ως προς τους υποτακτικούς συνδέσμους

που χρησιμοποιήθηκαν και να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που εισήγαγαν.

4) Ως προς το χρόνο των ρημάτων των προτάσεων με ρήματα εξάρτησης ιστορικού χρόνου.

5) Ως προς τις εγκλίσεις και τα πρόσωπα των ρημάτων.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2ΟΜΑΔΑ: ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙΑ)Να καταγράψετε τα λόγια των κοριτσιών, όπως τα μετέφερε ο πρόεδρος στο διευθυντή.

Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος

•Ας κάνουμε κάτι

•Ας το αναφέρουμε στο

διευθυντή

•Εσύ πήγαινε εκεί στο

γραφείο του

•Ήθελαν …

•Πρότειναν …

•Ζήτησαν από μένα …

Β) Να παρατηρήσετε τις αλλαγές που έγιναν στον πλάγιο λόγο:

1) Ως προς το είδος των προτάσεων (κύριες δευτερεύουσες 2) Ως προς τα ρήματα εξάρτησης 3) Ως προς τους υποτακτικούς συνδέσμους που χρησιμοποιήθηκαν και να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που εισήγαγαν 4) Ως προς τις εγκλίσεις και τα πρόσωπα των ρημάτων 5) Ως προς τις προσωπικές αντωνυμίες

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 ΟΜΑΔΑ:ΟΙ ΠΕΡΙΕΡΓΟΙ

Α)Να καταγράψετε τα λόγια των κοριτσιών, όπως τα μετέφερε ο πρόεδρος

στο διευθυντή.Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος

•Έχουν διαφορές

μεταξύ τους;

•Πώς αντέδρασε

εκείνη;

•Τι συνέβη σήμερα στο

τμήμα σας;

•Όταν τις ρώτησα…

•Όταν τις ρώτησαν ...

•Τις ρώτησα …

Β) Να παρατηρήσετε τις αλλαγές που έγιναν στον πλάγιο λόγο:

1) Ως προς το είδος των προτάσεων (κύριες δευτερεύουσες 2) Ως προς τα ρήματα εξάρτησης 3) Ως προς τους υποτακτικούς συνδέσμους που χρησιμοποιήθηκαν και να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που εισήγαγαν 4) Ως προς τις εγκλίσεις και τα πρόσωπα των ρημάτων5) Ως προς τις προσωπικές αντωνυμίες6)Ως προς τα χρονικά επιρρήματα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 ΟΜΑΔΑ:ΟΙ ΑΜΕΤΑΚΙΝΗΤΟΙΑ)Να καταγράψετε τα λόγια των

κοριτσιών, όπως τα μετέφερε ο πρόεδρος στο διευθυντή.Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος

•επειδή είναι παιδί

οικονομικών μεταναστών

•επειδή δε μιλά καλά

ελληνικά

•όταν παρουσίασε την

εργασία της στην τάξη

•που είσαι πρόεδρος του

15μελούς

Β) Να παρατηρήσετε τις αλλαγές που έγιναν στον πλάγιο λόγο:

1) Ως προς το είδος των προτάσεων (κύριες δευτερεύουσες) 2) Ως προς το χρόνο των ρημάτων 3) Ως προς τις εγκλίσεις και τα πρόσωπα των ρημάτων 4) Ως προς τις προσωπικές αντωνυμίες 5) Ως προς τα τοπικά επιρρήματα

5ο μετά την επεξεργασία των φύλλων εργασίας από τις ομάδες κάθε ομάδα στο διαδραστικό όπου θα υπάρχουν έτοιμα τα φύλλα εργασίας από τον καθηγητή θα παρουσιάζει τις απαντήσεις της και όλη η τάξη θα εξαγάγει τα συμπεράσματα σχετικά με τις μετατροπές του ευθέος σε πλάγιο λόγο.

6ο τέλος ο καθηγητής στο διαδραστικό θα έχει έτοιμους κάποιους βασικούς κανόνες του φαινομένου

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

Τα λόγια του ομιλητή δίνονται ακριβώς όπως ειπώθηκαν σε δεδομένη στιγμή.

Χρησιμοποιούνται παύλες ή μπαίνουν εισαγωγικά στον γραπτό λόγο.

Διατυπώνονται στην πλειονότητά τους προτάσεις ανεξάρτητες (κρίσεως, επιθυμίας, ευθείες ερωτήσεις) και οι απαραίτητες για την ολοκλήρωση του νοήματος δευτερεύουσες προτάσεις.

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ένα τρίτο πρόσωπο μεταφέρει τα λόγια που άκουσε από άλλο πρόσωπο, μέσα από τη δική του οπτική γωνία.

Χρησιμοποιούνται ρήματα εξάρτησης όπως: ρώτησε, σχολίασε, σημείωσε, πρότεινε, είπε κ.α.

Οι ανεξάρτητες προτάσεις μετατρέπονται σε εξαρτημένες.Χρησιμοποιούνται υποτακτικοί σύνδεσμοι που εισάγουν τις

εξαρτημένες προτάσεις.Προστίθενται τα ονόματα των προσώπων των οποίων τα λόγια

μεταφέρονται.Γίνονται αλλαγές στα πρόσωπα των αντωνυμιών.Γίνονται αλλαγές στα πρόσωπα , στο χρόνο και στην έγκλιση των

ρημάτων.Γίνονται αλλαγές στους χρονικούς και τοπικούς προσδιορισμούς

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ:

Ως προς το είδος των προτάσεων:

Οι προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται σε δευτερεύουσες ειδικές.

Οι προτάσεις επιθυμίας μετατρέπονται σε δευτερεύουσες βουλητικές

Οι ευθείες ερωτήσεις μετατρέπονται σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

Οι δευτερεύουσες προτάσεις παραμένουν αμετάβλητες

Ως προς το χρόνο των ρημάτων:

Μετά από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου ο χρόνος του ρήματος της εξαρτημένης πρότασης μπορεί να μετατρέπεται σε ιστορικό

Π.χ. ο ενεστώτας σε παρατατικό

ο παρακείμενος σε υπερσυντέλικο

ο μέλλοντας σε θα +παρατατικό

Ως προς τους προσδιορισμούς του τόπου και του χρόνου:

Οι τοπικοί και χρονικοί προσδιορισμοί αναπροσαρμόζονται στα νέα δεδομένα, σύμφωνα με την οπτική του ομιλητή.

Π.χ. τώρα- τότε, αύριο- την επόμενη μέρα κ.α.

7ο δίνονται εργασίες για το σπίτι. Η πρώτη θα αφορά μετατροπή ευθέος σε πλάγιο

Π.χ. Σχολικό βιβλίο σελ. 55, άσκηση 3

Ή τετράδιο εργασιών σελ. 32, άσκηση 1 .

Και η δεύτερη μετατροπή πλαγίου σε ευθύ από σκίτσο της ΜαφάλνταΑΣΚΗΣΗ:Να συμπληρώσετε τα λόγια των προσώπων στα αντίστοιχα «συννεφάκια». Τις αντίστοιχες πληροφορίες για κάθε εικόνα δίνουν τα επεξηγηματικά κείμενα .

Εικόνα 1. Η Μαφάλντα κοιτάζοντας την υδρόγειο σφαίρα αναρωτιέται πού βρίσκεται η χώρα τους (Αργεντινή).

Εικόνα 2. Ο πατέρας-της της λέει ότι βρίσκονται εκεί. Τη ρωτάει εάν τη βλέπει.

Εικόνα 3. Η Μαφάλντα αναρωτιέται ταραγμένη εάν ζούνε με το κεφάλι κάτω.

Εικόνα 4. Η Μαφάλντα αναφωνεί « Θεέ και Κύριε». Και συμπληρώνει ότι από εκείνη τη μέρα και έπειτα θα

αισθάνεται δέσιμο γι αυτή τη γη.Εικόνα 5. Ο Φελίπε ρωτάει τη Μαφάλντα αν ζούνε με το κεφάλι κάτω. Αναρωτιέται επικριτικά πού τη βρήκε αυτή

την ανοησία. Η Μαφάλντα του απαντά ότι αρκεί να κοιτάξει την υδρόγειο σφαίρα.

Εικόνα 6. Η Μαφάλντα συνεχίζει ότι εκείνοι του βορείου ημισφαιρίου ζουν με το κεφάλι προς τα πάνω, και αυτοί με

το κεφάλι κάτω.Εικόνα 7. Ο Φελίπε διαμαρτύρεται ότι είναι παράλογο. Η

Μαφάλντα το αρνείται. Τον ρωτάει αν βλέπει πως τα αναπτυγμένα κράτη είναι αυτά που ζουν με το κεφάλι προς

τα πάνω.