Septimius Tertullianus

(155-240 ..)

: , .

. ! a ...

,

.... . .

: , -.. - ...

, , ...

(*1) , -, , . - , - , - .

J. F. Kelly - (The Concise History of the Early Christianity) (Liturgical Press, Collegeville, MN., 1992). 1.000 .

- - . - , : ; - ; (De Praescriptione 7).

/ Septimius Tertullianus (155-240 ..)

- - () (- ) . - , , .

- , - - - .

- - - () - .

MET - TE6

i , , - -, . - . - (Credo, ut intelligam).

, , - , , ( ).

, (. 180 ..), (persona), (substantia). , .

. - - - -. ... , , -, (132-202) - . , V:48:4- .

- - 185 .. , - .

- .

(105-165) - , .

195 .. . (*2)

- . , , , - .

- 202-203 .

- , -.

7

, 4 5 , . , . -, . , - , . , ... (335-395 ..)

, -, .

-, - . , - . - .

- - .

, - , - -, (*3) .

- - . - - (*4) -. , , , - .

(. 207 ..) , - -, , .

- .

- , , -, .

MET - TE8

;

- 2 ., .. . (*5) 156 .., 172 ..

- - . - . (: Pierre de Labrielle, La Crise Montaniste and Les Sources de l Histoire du Montanisme, Paris-1913). -, . - , -, . - . , -, -1979

- - - () -- .

- - - .

, - , (-) 4 .

.

; . . , . 78-80, . , -1959, . , , -. , . . (Homines religionis Antiquae, Acta Achatii, 4,48, ., Gebhardi, ., 119)

. (177 ..), - (., . , V:3:4). : -, , ) , (Domina) (Mater), .

;

, - , , - , ...

, : . ; , , - ; De Pudicitia, 1:21

, -.. - ...

, , ... ; : -

, , . Otto Bardenhewer

, :

;(342-420),. (ad Magnum),PL, 22: 667

1. , , , , , . 2. - . , . 3. - , , , , .

: , .

4. , , , . 5. -, , , , - E, K . .

(342-420), De Viris Illustribus, . 53 (1. Tertullianus presbyter, nunc demum primus post Victorem et Appollonium Latinorum

ponitur, provinciae Africae, civitatis Carthaginiensis, patre Centurione Proconsulari. 2. Hic [acris] et vehementis ingenii, sub Severo principe et Antonino Caracalla maxime floruit, multaque scripsit volumina, quae quia nota sunt pluribus, praetermittimus. 3. Vidi ego quemdam Paulum Concordiae, quod oppidum Italiae est, senem, qui se beati Cypriani, jam grandis aetatis, notarium, cum ipse admodum esset adolescens, Romae vidisse diceret, referreque sibi solitum numquam Cyprianum absque Tertulliani lectione unum diem praeterisse, ac sibi crebro dicere, Da magistrum: Tertullianum videlicet significans. 4. Hic cum usque ad mediam aetatem presbyter Ecclesiae permansisset, invidia postea et contumeliis clericorum Romanae Ecclesiae, ad Montani dogma delapsus, in multis libris Novae Prophetiae meminit. 5. Specialiter autem adversum Ecclesiam texuit volumina, de pudicitia, de persecutione, de jejuniis, de monogamia, de ecstasi libros sex, et septimum, quem adversum Apollonium composuit. Ferturque vixisse usque ad decrepitam aetatem, et multa quae non exstant opuscula condidisse) 392 ..

( . . :2:4): , , - () (ertullianus Afer, centurionis proconsularis filius, omnium ecclesiarum sermone celebratur.) __________________________________________________________=======================================================

(*1) . 17 . (*2) (Exhort cast 7.3, Mon. 12.2), . O - . . , 70 () . .(*3) . -. (*4) : . 5[]:19-21. (*5) .

#1 De Paenitentia ( ). -

. (. 1-6) .

- . (. 7-12) -

. #2 De Baptismo ( ). -

- -. , : , , , , ..

#3 De Oratione ( ). (., 1-9), (., 10-27) - (. 28-29). .

#4 De Ieiunio adv. Psychicos ( ). () - ( ) .

#5 De Patientia ( ). , . - (), , ,

. .

#6 De Virginibus Velandis ( ).

. #7 De Pallio ( /).

(toga) .

#8 De Cultu Feminarum I ( ). . -. 1 2 .

#9 De Cultu Feminarum II ( / ). .

#10 De Corona Militis ( ).

o donativum - . . - -

. #11 De Spectaculis ( ).

, , , , , ...

.#12 De Idololatria ( ).

.

.#13 Ad Scapulam ( ).

. .

#14 Ad Martyras ( ). . - .

#15 De Fuga in Persecutione ( ). - . , , -

.#16 Scorpiace ().

, - . , -

. #17 De onogamia ( ). ,

, . - .

.

#18 Ad Uxorem ( ). .

#19 Ad uxorem ( ) - (2) #20 De Pudicitia ( ). - -

- (-), . (, ) - - , . .

#21 De Exhortatione Castitatis ( ). .

#22 De Carne Christi ( ). , , - : . - . (.,1-16),

, , . (. 17-25), .

#23 De Resurrectione carnis ( ). - , . -

, , . -

.#24 De nima ( ). -

. #25 Ad Nationes ( ).

. . .

#26 Adversus udaeos( ). 14 . . 6 . .

#27 Apologeticum () -

-

202 .. : ) -

(. 1-3), ) (. 4-6), ) , . - (., 7-38). - ,

- ) , (., 39-50). , ,

. , , - , : (.,

40:2) , , .

. : . , . - , .

, , - . . - . (. 18[]:15)

(, ) - .

- .

3 .. .

#28 Adversus Praxean ( ). - - / . ,

- , .

.

#29 De Praescriptione Haereticorum ( ) - . . : ) . 1-14. - - . ) . 15-37.

- . . ) . 38-44. . -:

: -- . , . . 46-53 32 . , ,

, .

#30 Adversus Marcionem ( ). 5 .

. 1 . 2 . 3

. 4 5

.

#31 Adversus Hermogenem ( ). . -, , .

De Censu animae, .

#32 Adversus Valentianiaos ( ). - , ..

#33 De estimonio nimae ( ). 6 - -

. : ) ; ) ; )

; .

____________________________________________________________________________________________________

(*) 31 32, 34 (Dr. Neander, Bishop Kaye, prof. Ramsey), - Migne -

9 .. De Carne et Anima, De Animae Submissione, and De Superstitions Saeculi. 33

, .

:

(*) De execrandis gentium diis ( ), (**) Carmen adversus Marcionitas ( 5 ), (***) Carmen ad Flavium

Felicem de resurrectione mortuorum et de ju dicio Domini

, LXIV , De Extasi ( -), Ad Amicum Philosophum de Anqustiis Nuptiarum, Liber de Aaron Vestibus ( ), ) -, , ) De Spe Fidelium - , ) De Paradiso, ) Adversus Apelleiacos - , ) De Censu Animae -

, ) De Fato - .

o -

) (. 140-160 ..)

) (. 180 .)

) (. 185 ..)

, : , , ..., .

( ), ...

-: ) . , , ) , , , ) .

(*) ,

.

.

, . 4 , , . , .

, : , . , . De Doctrina Christiana,ii. 11. , . ;

, , . 3 . . , , 1 , . , , . . 2 , .

-, . , . . - . - . - , , 257 .. - () .

Bobbiensis ( . ) Floriacensis ( ). , - , -. Speculum Augustini . , Colbertinus, - , - .

, ; 2 ., 70 (O) , - . , , . in usu nostrorum (Ad. Praxeas), , in ususm exiit(De Monog., XI)

, , -. - . . A. Cleveland Coxe, D.D.

- , - .

. , . - 2 . - , .

) (. 175/180 .)

:

, . - .

76 2717 . . (1672-1750), - 1740 , .

, 8 . 11 12 .

- 125 .. .

, , . 180 .. . (: . . : The Muratorian Fragment and the Development of the Canon)

, , - , , , , .

. ;

, - : ... ...

.... , . (*1)

, , o , , , , , . . - , .

, . , : , . , , . (*2)

, - , , (*3) , , , , : , , -, , , .

, , :

, (*4) , , , - , .

, - . - , , . (*5)

, , -. - , , , . , -. , , .

, - , , - , : -, , , , , , . , , . (*6)

: , . ( ) , , , - . (*6) .

(*7) , , . , , .

, . (*8)

, . (*9)

, (*10) , , , (*11) .

, , , , , . (*12)

, , (*13) . , ... (*14)

______________________________________________________________________________________________________________________

1) (, . . 39) : , , .

2)

3) , .

4) 1 . 1:1

5) .

6) .

7) : . 4[]:16

8) .

9) .

10) 125/130 ..

11) ( ), 140 ..

12) , 330/350 ..

13) .

14) , . ( ), - (*9) - .

) (Passio sanctorum scillitanorum)

: 11 , 17 180 .. , - , , . . . ( ) - , -- . - . - , .

, , , , -, , , , . : , .

: , , , , - .

: , : - , , . : , .

: , . - . : . , . , , , .

- : -. - : . - : . - : , . - : : . - : - : .

: -; : . .

: -; : .

: ; (*) : , .

: . - : . .

: , , , , , -, , - , .

: . - : . .

: : , , , , , , , , , , . : .

. , . , . (**)........................................................................................................

(*) O , , . - . (**) .

-

1) - . (. 4[]:17) 2) (. 16: 16)

3) ... (. 11[]:1) 4) (1 . 7[]:5)

5) (. 21[]:19)

#1 De Paenitentia( )

12 ( ) - ( ).

, . , -. , -, , , - .

. - , ( ) .

. . ( ) , , , , .

- : , . .

I. Paenitentiam hoc genus homines quod et ipsi retro fuimus, caeci sine domini lumine, natura tenus norunt passionem animi quandam esse quae obveniat de offensa sententiae prioris.

2. Ceterum a ratione eius tantum absuntquantum ab ipso rationis auctore. Quippe res dei ratio quia deus omnium conditor nihil non ratione providit disposuit ordinavit nihilque non ratione tractari intellegique voluit.

3. Igitur ignorantes quique deum rem quoque eius ignorent necesse est quia nullius omnino thesaurus extraneis patet. Itaque universam vitae conversationem sine gubernaculo rationis transfre-tantes inminentem saeculo pro-cellam evitare non norunt. 4. Quam autem in paenitentiae actu inrationabiliter deversentur, vel uno isto satis erit expedire cum illam etiam in bonis factis suis adhibent. Paenitet fidei amoris simplicitatis liberalitatis patientiae misericordiae:

. 1o.

1. 1. - - -: , , -. 2. , . - , -, , . (*2)

3. O , - , - . ` , . 4. , - - . , , , , ,

(De Paenitentia)(*1)

(*1) 195 . . (*2) . , (1 . 2[]:2-). -, ;(1 . 11[]:13-) (. 18[]:4-). - . - : (Credo, quia absurdum est)

(2 . 4:4)

... - -

MET - T34

5. prout quid in ingratiam cecidit,semetipsos execrantur quia benefecerint, eamque maxime paenitentiae speciem quae opti-mis operibus inrogatur in corde figunt meminisse curantes ne quid boni rursus praestent. Contra paenitentiae malorum levius incubant: denique facilius per eandem delinquunt quam pe-reandem recte faciunt.

. Quodsi dei ac per hoc rationis quoque compotes agerent, merita primo paenitentiae expenderent nec umquam eam ad augmentum perversae emendationis adhibe-rent; modum denique paenitendi temperarent quia et delinquendi tenerent, timentes dominum scilicet. 2. Sed ubi metus nullus, emendatio proinde nulla; ubi emendatio nulla, paenitentia necessario vana, quia caret fructu suo cui eam Deus seuit, idest hominis salute.

3. Nam deus post tot ac tanta delicta humanae temeritatis a principe generis Adam auspicata, post damnatum hominem cum saeculi dote, post eiectum paradiso mortique subiectum, cum rursus ad suam misericordiam maturuisset, iam inde in semetipso paenitentiam dedicavit, rescissa sententia irarum pristinarum ignoscere pactus ope-riet imagini suae.

5. , , - . - , . , -.

. 2o. -

1. - , - . , .

2. . , , .

3. - , - , - : - , .

-

- . -

-

,

,

(. 6:6)

35

4. Itaque et populum sibi congregavit et multis bonitatis suae largitionibus fovit et ingratissimum totiens expertus, ad paenitentiam semper hortatus ei praedicandae universorum prophetarum emisit ora: mox gratiam pollicitus quam in extremitatibus temporum per spiritum suum universo orbi in luminaturus esset, praeire intinctionem paenitentiae iussit, si, quos per gratiam vocaret ad promissionem semini Abraham destinatam, per paenitentiae sub-signationem ante conponeret.

5. Non tacet Iohannes paenitentiam initote dicens: iam enim salus nationibus ad-propinquabat, dominus scilicet adferens secundum dei promissum. 6. Cui praeministram paenitentiam destinarat purgandis mentibus praepositam, uti, quidquid error vetus inquinasset, quidquid in corde hominis ignorantia contaminas set, id paenitentia averrens et eradens et foras abiciens mundam pectoris domum superventuro spiritui sancto paret quo se ille cum caelestibus bonis libens inferat.

7. Horum bonorum unus est titulus, salus hominis criminum pristinorum abolitione praemissa; haec paenitentiae causa, haec opera, negotium divinae misericordiae curans, quod homini proficit, deo servit. 8. Ceterum ratio eius, quam cognito domino discimus, certam formam tenet, ne bonis umquam factis cogitatisve quasi violenta aliqua manus iniciatur.

4. , - , -, . , - , -, .

5. : -, - , . 6. , , , -, - , .

7. , - : () - . (*3) . (*4) 8. , , (*5) - .

(*3) - - . (*4) . (*5) (132-202) , . ( ..., :9:4)

. 3:1-12. 1:4. 3:4-6

MET - T36

9. Deus enim reprobationem bonorum ratam non habet utpote suorum: quorum cum auctor et defensor sit, necesse est proinde et acceptator; si acceptator, etiam remunerator.

10. Viderit ergo ingratia hominum, si etiam bonis factis paenitentiam cogit; viderit et gratia, si captatio eius ad benefaciendum incitamento est: terrena et mortalis utraque.

11. Quantulum enim conpendii, si grato benefeceris, vel dispendii, si ingrato? Bonum factum deum habet debitorem, sicuti et malum, quia iudex omnis remunerator est causae.

12. At cum iudex deus iustitiae carissimae sibi exigendae tuendaeque praesideat et in eam omnem summam disciplinae suae sanciat, dubitandum est, sicut in universis actibus nostris, ita in paenitentiae quoque causa iustitiam deo praestandam esse? Quod quidem ita impleri licebit, si peccatis solummodo adhibeatur.

13. Porro peccatum nisi malum factum dicinon meretur nec quisquam benefaciendo delinquit.

14. Quodsi non delinquit, cur paenitentiam invadit delinquentium privatum? Cur malitiae officium bonitati suae inponit? Itaevenit ut, cum aliquid ubi non oportet adhibeatur, illic ubio portet ne-glegatur.

9. - , - . , - . - , .

10. - . , - (*6): .

11. - , , . - .

12. , - , , . ` .

13. , , .

14. ; ; , . (*7)

,

(*6) . 14[]:12. (*7) , , , ... .

37

. Quorum ergo paenitentia iusta et debita videatur, id est quae delicto deputanda sint, locus quidem expostulatdenotare, sed otiosum videri potest.

2. Domino enim cognito ultro spiritus a suo auctore respectus emergit ad notitiam veritatis et admissus ad dominica praecepta ex ipsis statimeruditur id peccato deputandum, a quo deus arceat: quoniam, cum deum grande quid boni constet esse, utique bono nisi malum non displiceret, quod inter contraria sibi nulla amicitia est.

3. Praestringere tamen non pigebit delictorum quaedam esse carnalia, id est corporalia, quaedam vero spiritalia nam cum ex hac duplicis substantiae eongregatione confectus homo sit, non aliunde delinquit quam unde constat ;

4. sed non eo inter se differunt, quod corpus et spiritus duosunt, atquin eo magis paria sunt, quia duo unum efficiunt, ne quis pro diversitate materiarum peccata earum discernat ut alterum altero levius aut gravius existimet.

5. Siquidem et caro et spiritus dei res, alia manu eius expressa, alia adflatu [eius] consummata;

. 3. .

-,

. (*8)1. -

- .

2. , , - -, , - , . -, , .

3. ` - : , , -. -, . (*9)

4. -, : , - - .

5. , - .

(*8) , , (2 . 1[]:24) . (*9) -- (1 . 5[]:23), .

(. 22:61)

,

MET - T38

cum ergo ex pari ad dominum pertineant, quodcumque eorum de-liquerit ex pari dominum offendit.

6. An tu discernas actus carnis et spiritus, quorum et in vita et in morte et in resurrectione tantum communionis atque consortii est, ut pariter tunc aut in vitam aut in iudicium suscitentur, quia scilicet pariter aut deliquerint aut innocenter egerint?

7. Hoc eo praemisimus ut non minorem alteri quam utrique parti, si quid deliquerit, paenitentiae necessitatem intellegamus inpen-dere; communis reatus amborum est, communis et iudex, deus scilicet: communis igitur et paenitentiae medella.

8. Exinde spiritalia et corporalia nominantur, quod delictum omne aut agitur aut cogitatur, ut corporale sit quod in facto est quia factum ut corpus et videri et contingi habet,

spiritale vero quod in animo est quia ut spiritus neque videtur neque tenetur.

9. Per quod ostenditur non facti solum, verum et voluntatis delicta vitanda et paenitentia purganda esse.

Neque enim, si mediocritas humana facti solummodo iudicat quia voluntatis latebris par non est, idcirco [etiam] crimina eius etiam sub deo neglegamus.

- - .

6. ; , , , , , .

7. - , - . , , . ` , .

8. , - . - , .

- , - , .

9. - , , .

- - .

(1 . 2:18)

- -

-

39

10. Deus in omnia sufficit; nihil a conspectu eius remotum unde omnino delinquitur; quia non ignorat, nec omittit quominus in iudicium decernat: dissimulator et praevaricator perspicaciae suae non est!

11. Quid quod voluntas facti origo est? Viderint enim, si qua casui aut necessitati aut ignorantiae inputantur, quibus exceptis iam non nisi voluntate delinquitur.

12. Cum ergo facti origo sit, non tanto potior ad poenam est quanto principalis ad culpam? Qua ne tunc quidem liberatur cum aliqua difficultas perpetrationem eius intercipit: ipsa enim sibiinputatur nec excusari poterit per illam perficiendi infelicitatem, operata quod suum fuerat.

13. Denique dominus quemad-modum se adiectionem legi superstruere demonstrat nisi et voluntatis interdicendo delicta? Cum adulterum non eum solum definit qui comminus in alienum matrimonium cecidisset, verum etiam illum qui adspectus con-cupiscentia contaminasset.

14. Adeo quod prohibetur ad-ministrare, satis periculose animus sibi repraesentat et temere per voluntatem expungit effectum. Cuius voluntatis cum vis tanta sit ut nos solatio sui saturans pro facto cedat, pro facto ergo plectetur.

15. Vanissimum est dicere: volui nec tamen feci; atquin perficere debes quia vis, aut nec velle quia nec perficis.

10. -. - , . , .

11. - ; - , , (*10) .

12. - - . (*11)

13. (*11) - .

- , - .

14. ` , . , .

15. ,, ; -,(*12) - .

(*10) , . (*11) . (*11) - , ..., IV:34:2. (*12) .

(. 5:27-28)

MET - T40

16. Sed ipse conscientiae tuae confessionem pronuntias, namsi bonum concupisceres, perficere gestisses;

porro si ut malum non perficis, nec concupiscere debueras: quaqua te constitueris, crimini adstringeris qua aut malum volueris aut bonum non adin-pleveris!

IV. Omnibus ergo delictis seu carne seu spiritu, seu factoseu voluntate commissis qui poenam per iudicium destinavit, idem et veniam per paenitentiam spopondit dicens ad populum: paenitere et salvum faciam te.

2. Et rursus: vivo, inquit, dicit dominus et paenitentiam malo quam mortem. Ergo paenitentia vita est, quae praeponitur morti. Eam tupeccator, mei similis immo me minor:

ego enim praestantiam in delictis meam agnosco ita invade, ita amplexare ut naufragus alicuius tabulae fidem.

3. Haec te peccatorum fluctibus mersum prolevabit et in portum divinae clementiae protelabit.

16. ` , . , . , - . : ( ), ( ).

4. (

), ,

1. , - . : - .

2. , , , ( ). ` , -.

, (*13) .(*14)

3. , - .

. 18:30-32

. 33:11

(1 . 1:15)

(*13) . . : ; .(. 19[]:12-)- (., 18[]:13-). (*14) : , .

41

Rape occasionem inopinatae felicitatis, ut ille tunihil quondam penes dominum nisi stilla situlae et areae pulvis et vasculum figuli arbor exinde fias, illa arbor quae penes aquas seritur et in foliis perennat et tempore suo fructus agit, quae non ignem, non securem videbit.

4. Paeniteat errorum reperta veritate, paeniteat amasse quae deus non amat, quando ne nos quidem ipsi servulis nostris ea, quibus offendimur, nosse per-mittimus: obsequi enim ratio in similitudine animorum constituta est.

5. De bono paenitentiae enume-rando diffusa et per hoc magno eloquio committenda materia est: nos vero pro nostris angustiis unum inculcamus, bonum atque optimum esse quod deus praecipit.

6. Audaciam existimo de bono divini praecepti disputare; neque enim quia bonum est, idcirco auscultare debemus, sed quia deus praecepit: ad exhibitionem obsequi prior est maiestas divinae potestatis, prior est auctoritas imperantis quam utilitas ser-vientis.

7. Bonum est paenitere an non? Quid revolvis? deus praecepit! Atenim ille non praecipit tantum, sed etiam hortatur; invitat praemio: salute; iurans etiam, vivo dicens cupit credi sibi.

-: - , - , , , , .

4. , - . . - - . - .

5. . ` - : .

6. , : , -. -. - .

7. : - ; - . , . - , . (*15)

(*15) -( , , , , , ;)-[ , , , , , , ;](. 33[]:11---)

. 40:15. 3:12. 2:27

. 1:3

. 17:8. 3:10

(. 14:6)

- , -

MET - T42

8. O beatos nos quorum causa deus iurat; o miserrimos si nec iuranti domino credimus! Quod iterum deus tantopere conmendat, quod etiam humano more sub deieratione testatur, summa utique gravitate et adgredi et custodire debemus, ut in adseveratione divinae gratiae permanentes in fructu quoque eius et emolumento proinde perseverare possimus.

V. Hoc enim dico, paenitentiam, quae per dei gratiam ostensa et indicta nobis in gratiam nos domino revocat, semel cognitam atque susceptam numquam posthac iteratione delicti resignari oportere.

2. I am quidem nullum ignorantiae praetextum patrocinatur tibi, quod domino adgnito praeceptisque eius admissis, denique paenitentia de-lictorum functus, rursus te in delicta restituis.

3. Ita in quantum abignorantia segregaris, in tantum contumaciae adglutinaris; nam si idcirco te deliquisse paenituerat quia domi-num coeperas timere, cur quod metus gratia gessisti rescindere maluisti nisi quia metuere desisti?

4. Neque enim timorem alia res quam contumacia subvertit. Cum autem etiam ignorantes dominum nulla exceptio tueatur a poena, quia deum in aperto constitutum et vel ex ipsis caelestibus bonis conprehensibilem ignorari non licet, quanto cognitum despici periculosum est?

8. - ! ! - , , - - , .

. 5. - (*16)

1. , , - .

2. , , - .

3. , - . - , - , ;

4. . ( -) , - (*17) - !

-

!

- !

(*16) . 3[]:9: . , - . 17[]:22, . 1[]:7 - . (*17) . 14[]:15-17.

43

5. Despicit porro qui, bonorum ac malorum intellectum ab illo consecutus, quod intellegit fugiendum quodque iam fugit resumens intellectui suo id est dei dono contumeliam facit: respuit datorem, cum datum deserit; negat beneficium, cum beneficum non honorat!

6. Quemadmodum ei potest placere cuius munus sibi displicet? Ita in dominum non modo contumax sed etiam ingratus apparet.

7. Ceterum non leviter in dominum peccat qui, cum aemulo eius diabolo paenitentia sua renuntiasset et hoc nomine illum domino subiecisset, rursus eundum regressu suo erigit et exultationem eius semetipsum facit, ut denuo malus recuperata praeda sua adversus dominum gaudeat.

8. Nonne quod dicere quoque periculosum est, sed ad aedificationem proferendum [est] diabolum domino praepones? Conparationem enim videtur egisse, qui utrumque cognoverit, et iudicato pronuntiasse eum meliorem, cuius se rursus esse ma-luerit!

9. Ita qui per delictorum paenitentiam instituerat domino satisfacere, diabolo per aliam paenitentiae paenitentiam sati-sfaciet eritque tanto magis perosus deoquanto aemulo eius acceptus.

5. - , , - - . . .

6. ; , .

7. - , , , , .

8. ( , ) . , , - , . (*18)

9. ` , , - - , , - .

(*18) , , , . : ( , ). . 10[]:38-,.

, - - , , - .

MET - T44

10. Sed aiunt quidam satis dominum habere, si corde et animo suscipiatur,

licet actu minus fiat; itaque se salvo metuet fide peccare, hoc est salva oastitate matrimonia violare, salva pietate parenti venenum temperare.

11. Sic ergo et ipsi salva venia in gehennam detrudentur, dum salvo metu peccant.

12. Pro mirum exemplum perversitatis: quia timent deli-nquunt; opinor non delinquerent, si non timerent!

13. Igitur qui deum nolet offensum, nec revereatur omnino, si timor offendendi patrocinium est! Sed ista ingenia de semine hypocritarum pullulare consuerunt, quorum individua cum diabolo amicitia est, quorum paenitentia numquam fidelis.

VI. Quidquid ergo mediocritas nostra ad paenitentiam semel capessendam et perpetuo contine-ndam suggerere conata est, omnes quidem debitos domino spectat ut omnes salutis in promerendo deo petitores, sed praecipue novitiolis istis inminet,

10. , - , , -, : , ! (*19)

11. - , - , ( )!

12. , ! ;

13. -, .

- , .

. 6. - . -

1. - - , - . (*20)

(*19) (. 2[]:15), , . , . , , ... - ... ; (1091-1153), . 8-14. (*20) . (. 2:12)

-

-

, - -

-

.

45

qui cum maxime incipiunt divinis sermonibus aures rigare quique ut catuli infantiae adhuc recentis necdum perfectis luminibus in certa reptant et dicunt quidem pristinis renuntiare et paenitentiam adsumunt, sed includere eam neglegunt.

2. Interpellat enim illos ad desiderandum ex pristinis aliquid ipse finis desiderandi, velut poma, cum iam in acorem vel amaritudinem senescere incipiunt, ex parte aliqua tamen adhuc ipsi gratiae suae adulantur.

3. Omne praeterea cunctationis et tergiversationis ergapaenitentiam vitium praesumptio intinctionis inportat. Certienim indubitatae veniae delictorum medium tempus interim furantur et commeatum sibi faciunt delinquendi quam eruditionem non delinquendi.

4. Quam porro ineptum, quam (perversum), paenitentiam non adimplere et veniam delictorum sustinere, hoc est pretium non exhibere et ad mercem manum emittere! Hoc enim pretio dominus veniam addicere instituit, hac paenitentiae conpensatione redi-mendam proponit inpunitatem.

5. Si ergo qui venditant prius nummum quo paciscuntur exami-nant, ne scalptus ne versus ne adulter, non etiam dominum cre-dimus paenitentiae probationem prius inire tantam nobis merce-dem, perennis scilicet vitae, con-cessurum?

. (*21) - , - .

2. . , - - .

3. , -. - , : , (*22) (*23) .

4. - ! - , . . , - .

5. - ; ` -, . (*24)

(*21) . 32[]:2). (*22) , . (: 1 . 1:8. (*23) . (*24) . . : , , .(. 5[]:21-).

- -!

MET - T46

6. Sed differamus tantisper paenitentiae veritatem: tunc opinor emendatos licebit, cum absolvimur.

Nullo pacto, sed cum pendente venia poena prospicitur, cum adhuc liberari non meremur, ut possimus mereri, cum deus comminatur, non cum ignoscit.

7. Quis enim servus, posteaquam libertate mutatus est, furta sua et fugas sibi inputat? quis miles, postquam castris suis emissus est, pro notis suis satagit? 8. Peccator ante veniam deflere se debet, quia tempus paenitentiae idem quod periculi et timoris.

9. Neque ego renuodivinum beneficium, id est abolitionem deli-ctorum, inituris aquam omnimodo salvum esse; sed ut eo pervenire contingat elaborandum est. Quis enim tibi tam infidae paenitentiae viro asperginem unam cuiuslibet aquae commodabit?

10. Furtoquidem adgredi et praepo-situm huius rei adseve-rationibus tuis circumduci facile est: sed deus thesauro suo providet, nec sinet obrepere indignos. Quid denique ait? Nihil occultum quod non revelabitur: quantascumque tenebras factis tuis superstruxeris, deus lumen est!

11. Quidam autem sic opinantur, quasi deus necesse habeat praestare etiam indignis quod spopondit, et libe-ralitatem eius faciunt servitutem.

6. : - . , . (*25) . , , - , .

7. - ; - ; 8. , .

9. -. ` . - ;

10. , - - , . . : -, .

11. . ` - .

(*25) . . , . - , - ., . , (., -.. , 1999)

. 8:171 . 1:5

47

12. Quodsi necessitate nobis symbolum mortis indulget, ergo invitus facit; quis autem promittit permansurum et quod tribuerit invitus?

13. Non enim multi postea excidunt? non a multis donum illud auferetur? Hi sunt scilicet qui obrepunt, qui paenitentiae fidem adgressi super harenas domum ruituram conlocant!

14. Nemo ergo sibi aduletur quia inter auditorum tirocinia deputatur, quasi eo etiamnunc sibi delinquere liceat: dominum simul cognoveris timeas, simul inspexeris reverearis!

15. Ceterum quid te cognovisse interest, cum isdem incubas quibus retro ignarus? Quid autem te a perfecto servo dei separat? An alius est intinctis Christus, alius audientibus?

16. Num alia spes uel merces, alia formido iudicii, alia necessitas paenitentiae? Lavacrum illud obsignatio est fidei, quae fides a paenitentiae fide incipitur et commendatur.

17. Non ideo abluimur ut delinquere desinamus, sed quia desiimus, quoniam iam corde loti sumus: haec enim prima audientis intinctio est. Metus integer exinde quod dominum senserit; fides sana conscientia semel paenitentiam amplexata!

12. - (*26) , - .

13. ; - ; ( -) . (*27)

14. (*28) , . . .

15. , -; (*29) ; - ;

16. ( ) - , ; . .

17. - , , . . , .

(*26) Symbolum mortis = . : . 6[]:4. (*27) . (+395) : , ... ( , :127), : , , - . (MPG:45:101) (*28) . (*29) .

(. 31:34. 8:11)

- -, (. 13:10. 23:26 )

MET - T48

18. Ceterum si ab aquis peccare desistimus, necessitate, non spo-nte, innocentiam induimus.

Quis ergo in bonitate praecellens ?

cui non licet aut cui displicet malo esse ?

qui iubetur an qui delectatur a crimine vacare ?

19. Ergo nec a furto manus avertamus, nisi claustrorum du-ritia repugnet, nec oculos a stupri concupiscentiis refrenemus, nisi a custodibus corporum obstructi, si nemo domino debitus delinquere desinet nisi intinctione alligatus.

20. Quodsi qui ita senserit, nescio an intinctus magis contristetur quod peccare desierit, quam laetetur quod evaserit! Itaque audientes optare intinctionem, non praesumere oportet.

21. Qui enim optat, honorat; qui praesumit, superbit; in illo verecundia, in istoautem petulantia apparet; ille satagit, hic neglegit; ille emerere cupit, at hic ut debitum sibi repromittit; ille sumit, hic invadit.

22. Quem censeas digniorem nisi emendatiorem? quem emendatio-rem nisi timidiorem et idcirco vera paenitentia functum ? timuit enim adhuc delinquere, ne non mereretur accipere.

18. , - , . ; - , ; -, ;

19. , , .

20. , - -, . - , . (*30)

21. ` , - : , . - , . - , . , .

22. , ; , - ; , - . (*30) - . , -, , (.. ). . - . - , .

-

-

,

-

49

23. At ille praesumptor cum sibi repromitteret, securus sci-licet, timere non potuit: sic nec paenitentiam implevit, quia instrumento paenitentiae, id est metu, caruit.

24. Praesumptio inverecundiae portio est: inflat petitorem, despicit datorem; itaque decipit nonnumquam. Ante enim quam debeatur repromittit, quo semper is qui est praestaturus offenditur.

VII. Hucusque, Christe domine, de paenitentiae disciplina servis tuis dicere vel audire contingat, quousque etiam delinquere non oportet et audientibus: vel nihil iam de paenitentia noverint, nihil eius requirant.

2. Piget secundae, immo iam ultimae spei subtexere mentionem, ne retractantes de residuo auxilio paenitendi spatium adhuc delin-quendi demonstrare videamur.

3. Absit ut aliquis ita interpretetur, quasi eo sibi etiamnunc pateat ad delinquendum, quia patet ad paenitendum, et redundantiam cle-mentiae caelestis libidinem faciat humanae temeritatis!

4. Nemo idcirco deterior sit, quia dominus melior est, totiens delinquendo quotiens et ignoscitur: ceterum finem utique evadendi habebit, qui offendendi non ha-bebit.

23. , - . ` - , . (*31)

24. -. . , , .

. 7. -

1. , , , , .

2. - : - , (*32) - .

3. - , . 4. - - . (*33)> - - .

(*31) , . (-. 1:7) (*32) , .

, - - - , - -, - .

MET - T50

Evasimus semel: hactenus periculosis nosmetipsos inferamus etsi iterum evasuri videmur.

5. Plerique naufragio liberati exinde repudium et navi et mari dicuntet dei beneficium, salutem suam scilicet, memoria periculihonorant. Laudo timorem, diligo verecundiam: nolunt iterum divinae misericordiae oneri esse, formidant videri inculcare quod consecuti sunt; bona certe sollicitudine iterum experiri devitant quod semel didicerunt timere.

6. Ita modus temeritatis testatio est timoris; timor autem hominis dei honor est.

7. Sed enim pervicacissimus hostis ille numquam malitiae suae otium facit, atquin tunc maxime saevit cum hominem plene sentit liberatum, tunc plurimum accenditur cum extinguitur. 8. Doleat et ingemiscat necesse est venia peccatorum permissa tot in homine mortis opera diruta, tot titulos dominationis retro suae erasos.

Dolet quod ipsum et angelos eius Christo servus ille peccator iudicaturus est.

9. Itaque observat obpugnat obsidet, si qua possit aut oculos concupiscentia carnali ferire aut animum inlecebris saecularibus inretire aut fidem terrenae potestatis formidine evertere aut a via certa perversis traditionibus detorquere;

: , .

5. -. - . , . - , - .

6. - , .

7. , . , . 8. - .

.

9. , , () , () - , () () .

(*33) , : , ; : , , , , ; ( 32:3, 9 .)

(1 . 6:3)

51

non scandalis, non temptationibus deficit.

10. Haec igitur venena eius providens deus clausana licet ignoscentiae ianuam et intinctionis sera obstructam aliquid adhuc permisit patere: conlocavit in vestibulo paenitentiam secundam, quae pulsantibus patefaciat, sed iam semel quia iam secundo, sed amplius numquam quia proxime frustra.

11. Non enim et hoc semel satisest? Habes quod iam non merebaris: amisisti enim quod acceperas. Si tibi indulgentia domini adcommodat, unde res-tituas quod amiseras, iterato beneficio gratus esto, nedum ampliato.

12. Maius [est] enim restituere quam dare, quoniam miserius est perdidisse quam omnino non accepisse. Verum non statim suc-cidendus ac subruendus est animus desperatione, si secundae quis paenitentiae debitor fuerit.

13. Pigeat sane peccare rursus, sed rursus paenitere non pigeat; pudeat iterum periclitari, sed [non] iterum liberari neminem pudeat: iterandae valitudinis iteranda medicina est.

14. Gratus in dominum extiteris, si quod tibi denuo offert, non recusaveris.Offendisti sed reconci-liari adhuc potes: habes cui satisfacias et quidem volentem!

.

10. , . -, . , .

11. . , . , .

12. , . , , , - . (*34)

13. , ! -. . , - . -. ` , .

14. - . , . -, .

(*34) ( , . 5[]:19-21) : (, , , , , . , , , . .) (1 . 5[]:16). .

1 . 2:8

MET - T52

VIII. Id si dubitas, evolve quae spiritus ecclesiis dicat: desertam dilectionem Ephesiis inputat, stuprum et idolothytorum esum Thyatirenis exprobat, Sardos non plenorum operum incusat, Pergamenos docentes perversa reprehendit, Laudicenos divitiis fidentes obiurgat: et tamen omnes ad paenitentiam commonet, sub comminationibus quidem.

2. Non comminaretur autem non paenitenti, si non ignosceret paenitenti, dubium, si non et alibi hanc clementiae suae profusionem demonstrasset: Non, ait, qui ceciderit, resurget et qui aversatus fuerit, convertetur?

3. Ille est scilicet, ille [est] qui misericordiam mavult quam sacrificia. Laetantur caeli et qui illic angeli paenitentia hominis; heus tu peccator, bono animo sis: vides ubi de tuo gaudeatur!

4. Quid illa similitudinum dominicarum argumenta nobis volunt ? Quod mulier dragmam perdit et requirit et repperit, [et] amicas ad gaudium invitat, nonne restituti peccatoris exemplum est?

5. Errat et una pastori ovicula, sed grex una carior non erat; una illa conquiritur, una pro omnibus desideratur, et tamen invenitur et humeris pastoris ipsius refertur: multum enim errando laboraverat.

. 8. - -

1. , . - , - -, , , - . (*35)

2. -, -. ` -, : : , ; - ;

3. , . . ! - !

4. - ; , , - .

5. ` -. , , - , .

(*35) . , . () . .

. 2:7

. 2:4

. 2:20

. 3:2. 2:14-15

. 8:4

6:4 (. 15:7-10)

(. 15:8-10)

(. 15:3-7)

53

6. Illum etiam mitissimum patrem non tacebo qui prodigum filium revocat et post inopiam paenitentem libens suscipit, inmolans vitulum praeopimum convivio gaudium suum exornat: quidni?

filium enim invenerat quem amiserat, cariorem senserat quem lucri fecerat.

7. Quis ille nobis intellegendus pater? Deus scilicet: tampater nemo, tam pius nemo. Is ergo te filium suum, etsi acceptum ab eo prodegeris, etsi nudus redieris, recipiet quia redisti magisque de regressu tuo quam de alterius sobrietate laetabitur, sed si paeniteas ex animo, si famem tuam cum saturitate mercennariorum paternorum conpares, siporcos inmundum relinquas pecus, si patrem repetas veloffensum Deliqui dicens, pater, nec dignus ego iam vocarituus.

8. Tantum relevat confessio delictum quantum dissimulatio exaggerat; confessio enim satisfa-ctionis consilium est, dissimulatio contumaciae.

IX. Huius igitur paenitentiae secundae et unius quanto in arto negotium est tanto operosior probatio ut non conscientia sola praeferatur, sed aliquo etiam actu administretur.

6. , , . ; . . , - .

7. , (*36), , , : , . - , . . - -, , .

8. - , . , .

. 9. 2

1. (*37) - , - .

. 15:11-32

(. 23:9)

(. 15:29-32)

- -, - - -

(*36) , . / 2 . (*37 ) ( ) - () , . , . ... , . (. 6:7,8)

MET - T54

2. Is actus, qui magis Graeco vocabulo exprimitur et frequentatur, exomologesis est qua delictum nostrum domino confitemur, non quidem ut ignaro, sed quatenus satisfactio confessione disponitur, confessione paenitentia nascitur, paenitentia deus mitigatur.

3. Itaque exomologesis proste-rnendi et humilificandi hominis disciplina est conversa-tionem iniungens misericordiae inlicem, de ipso quoque habitu atque victu: 4. mandat sacco et cineri incubare, corpus sordibus obscurare, animum maeroribus deicere, illa quae peccant tristi tractatione mutare; ceterum pastum et potum pura nosse, non ventris scilicet sed animae causa; plerumque vero ieiuniis preces alere, ingemiscere, lacrimari et mugire dies noctesque ad dominum deum tuum, presbyteris advolvi, [et] aris dei adgeniculari, omnibus fratribus legationem deprecationis suae iniungere.

5. Haec omnia exomologesis, ut paenitentiam commendet, ut de periculi timore dominum honoret, ut in peccatorem ipsa pronuntians pro dei indignatione fungatur et temporali afflictatione aeterna supplicia non dicam frustretur, sed expungat.

6. Igitur provolvit hominem, magis relevat; cum squalidum facit, magis emundatum reddit; cum accusat, excusat; cum condemnat, absolvit: in quantum non peperceris tibi, in tantum tibi deus, crede, parcet!

2. , . , - , - , .

3. , : ` , (*38)

4. , : -. , . - , . -, . (*39) . (*40)

5. - , - , - , , , , .

6. , . , . , . : - , .

(. 22:1-2)

(*38) , -. , , , . (. 3[]:2) , , ( . 18[]:20, . 14[]:13). . (*39) , . (. 22[]:9 ., ., 17:3) (*40) . (. 15[]:30)

55

X. Plerosque tamen hoc opus ut publicationem suiaut suffugere aut de die in diem differre praesumo pudoris magis memores quam salutis, velut illi, qui in partibus verecundioribus corporis contracta vexatione conscientiam medentium vitant et ita cum erubescentia sua pereunt.

2. Intolerandum scilicet pudori domino offenso satisfacere, sa-lutiprodactae reformari! Ne tu verecundia bonus, ad delinque-ndum expandens frontem, ad de-precandum vero subducens!

10. - -

1. - , . (*41) - . , , .

2. ; ! - , !

(*41) 3 . 250 .. - , . 400 .. / 391 .. , - 6[]:6 . . 700 .. 1215 ( ) - : , . (. 20[]:23. 1215. - , . , . , . . . : , -, . . 220, ( 1851): , - , . . , ..., : `, , , - , . Ego absolvo te = : 13 . . - (. 16:19) . Pud. 21:9-11, .

MET - T56

3. Ego rubori locum non facio, cum plus de detrimento eius adquiro, cum ipse hominem quo-dammodo exhortatur ne me re-spexeris, dicens, pro te mibi melius est perire.

4. Certe periculum eius tunc, si forte, onerosum est, cum penes insultatores in risiloquio consistit, ubi de alterius ruina alter attollitur, ubi prostrato superscenditur; ceterum inter fratres atque con-servos, ubi communis spes metus gaudium dolor passio, quia com-munis spiritus de communi domino et patre, quid tu hos aliud quam te opinaris?

5. Quid consortes casuum tuorum ut plausores fugis? Non potest corpus de unius membri vexatione laetum agere: condoleat universum et ad remedium conlaboret necesse est.

6. In uno et altero ecclesia est, ecclesia vero Christus: ergo, cum te ad fratrum genua protendis, Christum contrectas, Christum exoras; aeque illicum super te lacrimas agunt, Christus patitur, Christus patrem deprecatur. Facile inpetratur semper quod filius po-stulat.

7. Grande plane emolumentum verecundiae occultatio delicti pol-licetur! Videlicet si quid humanae notitiae subduxerimus, proinde et dominum celabimus ?

8. Adeone existimatio hominum et dei conscientia comparantur ? An melius estdamnatum latere quam palam absolvi?

3. , ! : . , .

4. ` , , , . , : , , , , , . ;

5. - , ; - . : , - . (*42)

6. ` , . (*43) ` , . ` , . , , . (*44)

7. ; , - , ;

8. ; , ;

(1 . 12:26)

. 18:20

(*42) : . (*43) . (*44) , .

57

9. Miserum est sic ad exomologesin pervenire. Malo enim amans si pervenitur; sed ubi paenitendum est, deserit miserum, quia factum est salutare.

10. Miserum est secari et cauterio exuri et pulveris alicuius mordacitate cruciari: tamen quae per insuavitatem medentur, et emolumento curationis offensam sui excusant et praesentem iniuriam superventurae utilitatis gratia commendant.

XI. Quid si praeter pudorem, quem potiorem putant, etiam in-commoda corporis reformident, quod inlotos, quod sordulentos, quod extra laetitiam oportet deversari in asperitudine sacci et horrore cineris et oris de ieiunio vanitate?

2. Num ergo in coccino et Tyrio pro delictis supplicare nos condecet? Cedo acum crinibus distinguendis et pulverem dentibus elimandis et bisulcum aliquid ferri vel aeris unguibus repastinandis! Si quid ficti nitoris, si quid coacti ruboris [in] labia aut genas urgeat?

3. Praeterea exquirito balneas laetiores hortulani maritimive seces-sus, adicito ad sumptum, con-quirito altilium enormem saginam, defaecato senectutem quamque vini: quis interrogarit, cur animae largiaris: Deliqui, dicito, in dominum et periclitor in aeternum perire: itaque nunc pendeo et ma.ceror et excrucior, ut deum reconciliem mihi, quem delinquendo laesi!

9. , . , . , .

10. - , ; ` - , -.

11. -

1. , - : , - , , - . (*45)

2. , - - ; , , - ; ` ;

3. ` , -, -, . , : , . , , .

- -, - , .(*45) , , , -

, , , . , : ;(1 . 21[]:27-29-). . , : (1 . 5[]:13), .

MET - T58

4. Sed enim illos qui ambitus obeunt capessendi magistratus neque pudet neque piget iucommodis animae et corporis, nec incommodis tantum verum etiam contumeliis omnibus eniti in causa votorum suorum.

5. quas non ignobilitates vestium adfectant, quae non atria nocturnis et crudis salutationibus occupant, ad omnem occursum maioris cuiusque personae decrescentes, uullis conviviis celebres, nullis commessationibus congreges, sed exules a libertatis et laetitiae felicitate, itaque totum propter u-nius anni volaticum gaudium! :

6. nos, quod securium virgarumve petitio sustinet, in periculo aeternitatis tolerare dubitamus et castigationem victus atque cultus offenso domino praestare cessabimus quae gentes nemine omnino laeso sibi inrogant?

7. Hi sunt, de quibus scriptura commemorat: Vae illis, qui delicta sua velut procero fune nectunt!

XII. Si de exomologesi retractas, gehennam in corde considera, quam tibi exomologesis extinguet, et poenae prius magnitudinem imaginare, ut de remedii adoptione non dubites. 2. Quid illum thesaurum ignis aeterni existimamus, cum fumariola quaedam eius tales flammarum ictus suscitent, ut proximae urbes aut iam nullae extent aut idem sibi de die sperent?

4. , .

5. , - , - , , . - ! (*46)

6. , , - , , - , . 7. : , ...

12.

1.` , - . , . 2. - .

(*46) .

-

-

-

, -

. -,

. 5:18

59

3. Dissiliunt superbissimi montes ignis intrinsecus feti et, quod nobis iudicii perpetuitatem probat , cum dissiliant, cum devorentur, numquam tamen finiuntur!

4. Quis haec supplicia interim montium non iudicii minantis exemplaria deputabit? quis sci-ntillas tales non magni alicuius et inaestimabilis foci missilia quaedam et exercitatoria iacula consentiet?

5. Igitur cum scias adversus gehennam post prima illa in-tinctionis dominicae munimenta esse adhuc in exomologesi secunda subsidia, cur salutem tuam deseris, cur cessas adgredi quod scias mederi tibi?

6. Mutae quidem animae et inrationabiles medicinas sibi divinitus adtributas in tempore agnoscunt: cervus sagitta transfixus, ut ferrum et inrevocabiles moras eius de vulnere expellat, scit sibi dictamnum edendam; hirundo si excaecauerit pullos, novit illos oculare rursus de sua chelidonia:

7. peccator restituendo sibi institutam a domino exomologesin sciens praeteribit illam, quae Baby-lonium regem in regna restituit? Diu enim paenitentiam domino immolarat septenni squalore exomologesin operatus, unguium leoninum in modum efferatione et capilli incuria horrorem aquilinum praeferente.

Pro malae tractationis fe-licitatem! quem homines per-horrebant, deus recipiebat.

3. , , : . (*47)

4. - -; - ;

5. , (*48) - , ; ;

6. - . ` , - . ` - , .

7. - , - - ; , .

, . (*49)

(*47) (+407) , , . . (*48) . (*49) 4 . .

MET - T60

8. Contra autem Aegyptius imperator qui populum dei aliquando adflictum, diu domino suo denegatum persecutus [in] proelio inruit, post tot documenta plagarum discidio maris, quod soli populo pervium licebat, revolutis fluctibus perit: paenitentiam enim et ministerium eius, exomologesin, abiecerat!

9. Quid ego ultra de istis duabus humanae salutis quasi plancis, stili potius negotium quam officium conscientiae meae curans? Peccator enim omnium notarum cum sim neculli rei nisi paenitentiae natus, non facile possum superilla tacere, quam ipse quoque et stirpis humanae et offensae in dominum princeps Adam exomologesi re-stitutus in paradisum suum non tacet!

8. : , - - , , , . - , -.

9. - , . , (*50) -: ( ), , - . (*51)

(*50) . (*51) .

:

. 3:24, . 23:43, 2 . 12:4,

. 2:7

, , , .

. (. 4[]:17-)

: (1:1)

, (1:5) , - , . , . , .(2:9)

() (1:3) , .

: . , , .(2:2)

, . : - , - . (2:3)

;

MET - TE62

-(2:4), , ... (. 17:30,31)

- . , . , .

(3:9)... , , - . (3:11)

-. -, - . (3:13)

- , . (3:14)

( ), , .

- (4:4)

, !(10:2) - - , : . (6:9)

, - , - (8:8)

, . , . (6:23)

63 -

. (6:4)

, , . (4:3)

- - . - : , , , , - (51:1). , -, ... , - (19:3).

- -. : ! - ! (8:3)

- -

:

. - . (6:17)

, -

, -. . . (6:16) - .

, : , - - , , . (7:1-2)

;

: ... - , - ... (., 33:11)

: - ! (4:8)

, ! (4:8)

MET - TE64

- , : - , - , , ... , - . (5:9,13)

: - -, - . (5:7)

- - . , (5:1) :

, , - ; (5:3)

-

, . , . - . (9:6)

-, - . (8:6)

- (. 4:30) (12:7) , - . , , , . (9:2) .

- , , -. (11:3)

- - .

- - . (10:1) - -, : , , , , , -. (10:4) . (10:6) - -. - . (7:4)

. , -

. . (7:14)

! (5:4)

, - , , . - (7:11).

,

- . (7:5)

- , (5:13)

, -, , -. (1 . 15[]:32)

` , -, , . (11:3)

- , . , ! - . (7:13)

-

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

............................................................................... ....................

#2 De baptismo( )

, 20 . - - - () , .

- , . -, .

, , , -. , . - .

, - . , , .

: - , , . - . - -, , .

, , ... .

I. De Sacramento aquae nos-trae qua ablutis delictis pristinae caecitatis in vitam aeternam lib-eramur non erit otiosum digestum istud, instruens tam eos qui cum maxime formantur quam et illos qui simpliciter credidisse contenti, non exploratis rationibus traditio-num, temptabilem fidem per im-peritiam portant.

2. tque, adeo nuper conversata istic quaedam de caina haeresi vi-pera venenatissima doctrina sua plerosque rapuit, imprimis baptis-mum destruens. plane secundum naturam: nam fere viperae et aspi-des ipsique reguli serpentes arida et inaquosa sectantur. 3. sed nos pi-sciculi secundum nostrum Iesum Christum in aqua nascimur, nec aliter quam in aqua permanen-do salvi sumus. itaque illa mon-strosissima, cui nec integre quidem docendi ius erat, optime norat ne-care pisciculos de aqua auferens.

1 2 --

1. (*2) - ! () (*3), - , (*4) , - .

2. (*5) (*6) - : , (*7) . 3. (*8), (*9), . , (*10) , - .

(1 . 2:12)

(De Baptismo)(*1)

(*1) 196 .. (*2) . . .. , . ( -) , . - . , , . 3, . 11. . (*3) -. (*4) . , . (2 . 2[]:15-). (*5) . . (*6) . (*7) . , . (*8) -: pisciculi. (*9) . ..... . (*10) .

MET - T70

- -

-

-

-

1 . 1:27

. 18:27

II 1. Sedenim quanta vis est perversitatis ad fidem labefacta-ndam vel in totum non recipiendam, ut ex his eam impugnet ex quibus constat. nihil adeo est quod obduret mentes hominum quam simplicitas divinorum operum quae in actu videtur, et magnificentia quae in effectu repromittitur. et hinc quoque, quoniamtanta simplicitate, si-ne pompa sine apparatu novo aliquo, denique sine sumptu, homo in aqua demissus et inter pauca verba tinctus non multo vel nihilo mundior resurgit, eo incredibilis existimatur consecutio aeternitatis.

2. entior si non e contrario idolorum sollemnia vel arcana de suggestu et apparatu deque sumptu fidem et auctoritatem sibi extruunt. Pro misera incredulitas, quae denegas deo proprietates suas, simplicitatem et potestatem. quid ergo?

nonne mirandum est lavacro dilui mortem? quia mirandum est, idcirco non creditur? atquin eo magis credendum est: qualia enim decet esse opera divina nisi super omnem admirationem? nos quoque ipsi miramur, sed quia credimus. ceterum incredulitas miratur quia non credit: miratur enim simplicia quasi vana, magnifica quasi impossibilia.

3. Et sit plane ut putas: satis ad utrumque divina pronuntiatio praecucurrit: Stulta mundi elegit deus ut confundat sapientiam eius: et, Quae difficilia penes homines facilia penes deum.

2. 1. - . - - -. ` : ( ), - , .

2. , - . ` - ! ( ) ; , ; `-, : ( ). -. ` : -, . (*11)

3. , - : , - , .

(*11) . - , , , ..

71

am si deus et sapiens et potens, quod etiam praetereuntes eum non negant, merito in adversis sapientiae potentiaeque, id est in stultitia et impossibilitate, materias operationis suae instituit: quoniam virtus omnis ex his causam accipit a quibus provocatur.

III. Huius memores pronuntia-tionis tanquam praescriptionis, nihilo minus quam stultum et impossibile sit aqua reformari tractamus. Quod utique ista materia tantae dignationis meruit officium, ut opinor auctoritas liquidi elementi exigenda est. atquin plurima suppetit, et quidem a primordio.

2. am unum ex his est quae ante omnem mundi suggestum impolita adhuc specie penes deum quiescebant in principio. In primordio, inquit, fecit deus caelum et terram: terra autem erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum, et spiritus dei ferebatur super aquas. Habes, homo, imprimis aetatem venerari aquarum, quod antiqua substantia; dehinc dignationem, quod divini spiritus sedes, gratior scilicet ceteris tunc elementis. nam et tenebrae totae adhuc sine cultu siderum informes, et tristis abyssus et terra imparata et caelum rude : solus liquor, semper materia perfecta laeta simplex de suo pura, dignum vectaculum deo subiciebat.

- - - , : - . (*12)

. 3. -

,

1. (12) ( ) - . (*13) -, , , ( ). 2. , . , , . . . - . : , - , - . , , : , , , , , .

(*12) . (12) , praescriptionis, - . (*13) 3[]:5, , . (: , 6:17)

(1 . 1:21)

. 1:1-2

MET - T72

. 1:6(. 1:9)

., 1:20

(. 2:7)

3. Quid quod exinde dispositio mundi modulatricibus quodam modo aquis deo constitit? nam ut firmamentum caeleste suspen-deret inmedietate, distinctis aquis fecit; ut terram aridam expan-deret,segregaris aquis expediit.

4. Ordinato dehinc per elementa mundo cum incolae darentur, primis aquis praeceptum est animas producere: primus liquor quod viveret edidit, ne mirum sit in baptismo si quae animare noverunt.

5. Non enim ipsius quoque hominis figulandi opus sociantibus aquis absolutum est? adsumpta est de terra materia [convenit], non tamen habilis nisi humecta et sucida, quam scilicet ante quartum diem segregatae aquae in stationem suam superstite humore limo temperarant.

6. Si exinde universa vel plura prosequar quae de elementi istius auctoritate commemorem, quanta vis eius aut gratia, quot ingenia quot officia quantum instrumenti mundo ferat, vereor ne laudes aquae potius quam baptismi rationes videar congregasse: licet eo plenius docerem non esse dubitandum si materiam quam in omnibus rebus et operibus suis deus disposuit, etiam in sacramentis propriis parere fecit, si quae vitam terrenam gubernat etiam caelestia procura.

3. - , - : - - . , .

4. , - , . (*14) - .

5. - ; ( ) : , , .

6. , - -, , , . , (*15) . ( ) , .

(*14) , . - . (*15) . . .

73

IV. Sed ea satis erit praecerpsisse in quibus et ratio baptismi recognoscitur prima illa quae iam tunc etiam ipso habitu praenotabatur ad baptismi figuram, dei spiritum qui ab initio super aquas vectabatur super aquas intinctorem moraturum. sanctum autem utique super sanctum ferebatur, aut ab eo quod superferebatur id quod ferebat sanctitatem mutuabatur, quoniam subiecta quaeque materia eius quae desuper imminet qualitatem rapiat necesse est, maxime corporalis spiritalem et penetrare et insidere facilem per substantiae suae subtilitatem. ita de sancto sanctificata natura aquarum et ipsa sanctificare concepit.

2. Ne quis ergo dicat, numquid ipsis enim aquis tinguimur quae tunc in primordio fuerunt? non utique ipsis, si non ex ea parte ipsis qua genus quidem unum, species vero complures. quod autem generi attributum est etiam in species redundat.

3. Ideoque nulla distinctio est mari quis an stagno, flumine an fonte, lacu an alveo diluatur, nec quicquam refert inter eos quos Ioannes in Iordane et quos Petrus in Tiberi tinxit: nisi si et ille spado quem Philippus inter vias fortuita aqua tint plus salutis aut minus rettulit.

. 4. - . 1.

, , , : , - . . . , , , . ` -, ` , - .(*16)

2. , , - ; , : , , ().

3. , , -, - . (*17) -, : -, .

(*16) . . (. 19[]:12), (. 5[]:14), .. (*17) ` . (1 . 5[]:13- ).

. 1:2

(. 3:6)

(. 8:38)

MET - T74

4. igitur omnes aquae de pristina originis praerogativa sacramentum sanctificationis consequuntur in-vocato deo. Supervenit enim statim spiritus de caelis et aquis superest sanctificans eas de semetipso, et ita sanctificatae vim sanctificandi combibunt.

5. Quanquam ad simplicem actum competat similitudo, ut quoniam vice sordium delictis inquinamur aquis abluamur. sed delicta sicut in carne non comparent, quia nemo super cutem portat maculas idololatriae aut stupri aut fraudis, ita et eiusmodi in spiritu sordent, qui est auctor delicti: spiritus enim dominatur, caro famulatur.

amen utrumque inter se communicant reatum, spiritus ob imperium, caro ob ministerium. igitur medicatis quodammodo aquis per angeli interventum et spiritus in aquis corporaliter diluitur et caro in eisdem spiritaliter emundatur.

V. Sedenim nationes extraneae ab omni intellectu spiritalium potestatem eadem efficacia idolis suis subministrant. sed viduis aquis sibi mentiuntur.

am et sacris quibusdam per lavacrum initiantur Isidis alicuius aut Mithrae.

4. - , - . - , - , : .

5. , : , . ( , ), (*18) - , - , . : . , - , - . (*19)

. 5.

1. , . -, . (*20) ` (*21), . (*22)>

(*18) . (*19) - (1 ., 11:10) . - : 11 , 1:9. (*20) , . . (*21) . ` (- ) , ( ) .

-

-

-,

-

:

-

,

-

.

75

psos etiam deos suos lava-tionibus efferunt.

Ceterum villas domos templa totasque urbes aspergine circum-latae aquae expiant. passim certe ludis Apollinaribus et Pe-lusiis tinguuntur, idque se in regenerationem et impunitatem periuriorum suorum agere pra-esumunt.

Item penes veteres quisque se homicidio infecerat purgatrices aquas explorabat.

2. Igitur si idolo, natura aquae quod propria [materia] sit abluendi, auspici emundationis blandiuntur, quanto id verius aquae praestabunt per dei auctoritatem a quo omnis natura earum constituta est: si religione aquas medicari putant, quae potior religio quam dei vivi agnitio?

3. Hic quoque studium diaboli recognoscimus res dei aemulantis, cum et ipse baptismum in suis exercet. quid simile? immundus emundat, perditor liberat, dam-natus absolvit? suam videlicet operam destruet diluens delicta quae inspirat ipse.

aec quidem in testimonium posita sort repellentibus fidem, si minime credant rebus dei, quarum adfectationibus apud aemulatorem dei credunt.

. - , , , , . (*23) - (*24) (*25) - . , .

2. - , - , . - , ( ), ;

3. , , , . : , , -; , - ; - , . (*26)

(*22) , . (*23) . (*24) , Ludi Apollinares, - . (*25) . . (*26) - , ..., . . De Baptismo, : , , , , .

- - - - -, - , , ,

- , - - -

MET - T76

. 1:2

. 3:4

. 5:4

4. An non et alias sine ullo sacramento immundi spiritus aquis incubant adfectantes illam in primordio divini spiritus gestationem? sciunt opaci quique fontes et avii quique rivi, et in balneis piscinae et euripi in domibus vel cisternae, et putei qui rapere dicuntur, scilicet per vim spiritus nocentis. Nam et esetos et lymphaticos et hydrophobas vocant quos aquae necaverunt aut amentia vel formidine exercuerunt.

5. Quorsum ista rettulimus? ne quis durius credat angelum dei sanctum aquis in salutem hominis temperandis adesse, cum angelus mali profanus com-mercium eiusdem elementi in perniciem hominis frequentet. angelum aquis intervenire si-novum videtur, exemplum futuri praecucurrit. Piscinam. Beth-saidam angelus interveniens commovebat. Observabant qui valetudinem querebantur. nam si quis praevenerat descendere illuc, queri post lavacrum desinebat. figura ista medicinae corporalis spiritalem medicinam canebat, ex forma qua semper carnalia in figura spiritalium antecedunt.

6. Proficiente itaque in omnibus gratia dei plus aquis et angelo accessit: qui vitia corporis re-mediabant nunc spiritum me-dentur, qui temporalem opera-bantur salutem nunc aeternam reformant, qui unum semel in anno liberabant nunc quotidie populos conservant deleta morte per ab-lutionem delictorum. exempto sci-licet reatu eximitur et poena.

4. - - ; , , , . - - .

5. : - - -, ; : ... . ` . , . (*27), , .

6. , . (*28) , . , . , - , . - , .

(*27) T . (*28) -( - )- . 1[]:14--. , .

77

7. Ita restituitur homo deo ad similitudinem eius qui retro ad imaginem dei fuerat: imago in effigie, similitudo in aeternitate censetur: recipit enim illum dei spiritum quem tunc de adflatueius acceperat sed post amiserat per delictum.

VI. 1. Non quod in aqua spiritum sanctum consequimur, sed in aqua emundati sub angelo spiritui sancto praeparamur. hic quoque figura praecessit. sicut enim Ioannes antepraecursor domini fuit praeparans vias eius, ita et angelus baptismi arbiter superventuro spiritui sancto vias dirigit abolitione delictorum, quam fides impetrat obsignata in patre et filio et spiritu sancto.

2. Nam si in tribus testibus stabit omne verbum, dei quarto magis donum? habemus bene-dictione eosdem arbitros fidei quos et sponsores salutis.

Sufficit ad fiduciam spei nostrae etiam numerus nominum divinorum. cum autem sub tribus et testatio fidei et sponsio salutis pigneretur, necessario adicitur ec-clesiae mentio, quoniam ubi tres, id est pater et filius et spiritus sanctus; ibi ecclesia quae trium corpus est.

7. - . (*29) , -. , .

6,7,8

.

6. 1. .- , (*30) - . - : , -- `. - (*31) , `.

2. ! - , . - , , , , . (*32)

(*29) (, . , -, ) (. , , ...). , . , -- - . -- , ... (*30) -. . . (*31) . (+395) . : , . #27, . 47. (*32) - (-- ).

. 1:26

- `. , -

. 3:3

. 19:15

. 18:20

MET - T78

(1 . 16:13)

. 30:30. 8:12. 1:6

. 4:27

VII. 1. Exinde egressi de lavacro perungimur beriedicta unctione de pristina disciplina qua ungui oleo de cornu in sacerdotium solebant, ex quo Aaron a Moyse unctus est. unde christus dicitur a chrismate quod est unctio, quae domino nomen accommodavit, facta spi-ritalis quia spiritu unctus est a deo patre: sicut in Actis, Collecti sunt enim vero in ista civitate adversus sanctum filium tuum quem unxisti. 2. sic et in nobis carnaliter currit unctiosed spiritaliter proficit, quomodo et ipsius baptismi carnalis actus quod in aqua mergimur, spiritalis effectus quod delictis liberamur.

VIII. 1. Dehinc manus imponitur per benedictionem advocans et invitans spiritum sanctum. sane humano ingenio licebit spiritum in aquam arcessere et concorporationem eorum accom-modatis desuper manibus alio spiritu tantae claritatis animare, deo autem in suo organo non licebit per manus sanctas sublimitatem modulari spiritalem?

7. 1. `O - , - . (*33) -. , , , , : . 2. : , (*34) - .

8. 1. , - . (*35) - , (*36) (*37) - . ` (*38) (*39) . Adversus Praxeam ( ) - - / . , - .. , , : , , , , , , , (., 44:6)... . (+379), . , 50. , , , (. 1[]:26] . (+395), . -. (*33) . (. 5[]:14). . (*34) . (*35) . . . . . (950-1002): ... - () . : ( & , 3,7,43). (*36) , ( - ) . (*37) . (*38) . (*39) . : ...( )... , ... ... ... ( , V:8:1-10)

79

2. Sed est hoc quoque de veteri sacramento quo nepotes suos ex Ioseph, Ephrem et Manassem, Iacob [capitibus] impositis et intermutatis manibus benedixit, et quidem ita transversim obliquatis in se ut Christum deformantes iam tuncportenderent benedictionem in Christo futuram.

3. Tunc ille sanctissimus spiritus super emundata et benedicta corpora libens a patre descendit superque baptismi aquas tanquam pristinam sedem recognoscens conquiescit:

columbae figura delapsus in dominum ut natura spiritus sancti declararetur per animal simplicitatis et innocentiae, quod etiam corporaliter ipso felle careat columba.

4. Ideoque Estote, inquit, simplices ut columbae: ne hoc quidem sine argumento praecedentis figurae : quemadmodum enim post aquas diluvii quibus iniquitas antiqua purgata est, post baptismum ut ita dixerim mundi, pacem caelestis irae praeco columba terris adnuntiavit dimissa ex arca et cum olea reversa - quod signum etiam ad nationes pacis praetenditur eadem dispositione spiritalis effectus terrae,

id est carni nostrae, emergenti de lavacro post vetera delicta columba sancti spiritus advolat pacem dei adferens, emissa de caelis ubi ecclesia est arcae figura.

2. - -, , (*40) - .

3. - , - . (*41) - .

- : - , . (*42)

4. : , . -, , - .

(*43) , , .

(. 48:14)

. 1:2

. 3:16

. 10:16

(. 8:10-11)

(*40) , , . ( ). (*41) .(., 5[]:32). (*42) , . , . (*43) .

MET - T80

(2 . 3:7)

(. 14:28)

(. 15:25)

1 . 1:4

5. Sed mundus rursus deliquit, quo male comparetur baptismus diluvio. itaque igni destinatur, sicut et homo cum post baptismum delicta restaurat: ut hoc quoque in signum admonitionis nostrae debeat accipi.

IX. 1. Quot igitur patrocinia naturae, quot privilegia gratiae, quotsollemnia disciplinae, figurae praestructiones praedicationes, religionem aquae ordinaverunt. primum quidem, cum populus de Aegypto [libere] expeditus vim regis Aegypti per aquam transgressus evadit, ipsum regem cum totis copiis aqua extinguit. quae figura manifestior in baptismi Sacramento? liberantur de saeculo nationes per aquam scilicet, et diabolum dominatorem pristinum in aqua oppressum derelinquunt.

2. tem aqua de amaritudinis vitio in suum commodum suavitatis Moseiligno remediatur. Lignum illud erat Christus venenatae et amarae retro naturae venas in saluberrimam aquam, baptismi scilicet, ex sese remedians.

3. Haec est aqua quae de comite petra populo profluebat: si enim petra Christus, sine dubio aqua in Christo baptismum videmus benedici.

Quanta aquae gratia penes deum et Christum eius ad baptismi confirmationem.

5. ( ) - . , - : .

. 9. 9. 1. , -

, , , - ! - : , , . -: , , .

2. : , , - . . - -, , .

3. . - .

- , !

81

4. unquam sine aqua Christus : siquidem et ipse aqua tinguitur, prima rudimenta potestatis suae vocatus ad nuptias aqua auspicatur, cum sermonem facit sitientes ad aquam suam invitat sempiternam, cum de agape docet aquae calicem parvo oblatum inter opera dilectionis probat:

ad puteum vires resumit, super aquam incedit, libenter transfretat, aquam discentibus ministrat. per-severat testimonium baptismi usque ad passionem: cum deditur in crucem aqua intervenitsciunt Pilati manus :

cum vulneratur aqua de latere prorumpit - scit lancea militis.

X.Diximus quantum mediocritati nostrae licuit de universis quae baptismi religionem instruunt. nunc ad reliquum statum eius aeque ut potero progrediar de quaestiunculis quibusdam. baptismus a Ioanne denuntiatus iam tunc habuit quaestionem ab ipso quidem domino p