Ma˙

ru©

mill-

ÌiΩw

iti M

altin

• R

M2

00

0 Re

gina

et M

ater

• 5

6 Tr

iq l-

Iljun

, Flo

riana

VLT

16

• N

EW

SPA

PE

R P

OS

T

– S

en

a 5

7 •

Ja

nn

ar

20

05

• N

um

ru 1

Kif ˙abbarna fl-a˙˙ar ˙ar©iet ta’ l-RM2000 u ta’ LIL ÓBIEBNA, minn danix-xahar iΩ-Ωew© magazins qed isiruwie˙ed. Din hija l-ewwel ˙ar©a. Qlibnapa©na o˙ra fil-mixja tag˙na l-Ìizwiti utag˙kom il-qarrejja u ˙bieb tag˙na.

Fil-˙ar©a ta’ Diçembru konnag˙edna hekk: Wara dawn is-sninkollha ta’ servizz tajjeb, in˙ass li wasalil-mument li dawn iΩ-Ωew© fjammijing˙aqdu u jsiru fjamma wa˙da biexjag˙tu dawl wie˙ed. Wara kollox fiΩ-Ωew© rivisti l-iskop kien u jibqa’wie˙ed: li l-ÌiΩwiti jg˙inu lil ˙uthomjiskopru kemm hi sabi˙a l-˙ajja metawie˙ed jg˙ixha kif jixtieq Alla.

Fl-istess ˙in inkunu nistg˙unikkonçentraw a˙jar ir-riΩorsi tag˙nabiex nag˙mlu xi ˙a©a sabi˙a u ta’©id flimkien. Fejn hemm l-g˙aqdahemm il-forza. Wie˙ed irid iqis ukoll lillum l-ispejjeΩ biex tippublika utqassam rivista mhumiex Ωg˙ar.G˙alhekk kien me˙tie© li nag˙tu danil-pass.

Issa qed nag˙tu dan il-pass. Il-familja tal-qarrejja tag˙na issa kibretgmielha. Eluf ta’ familji jilqg˙unaf’darhom u f’qalbhom permezz ta’dan il-magazin. Nirringrazzjawkomminn qalbna. Nafu kemm tilqg˙unabil-qalb. Kontinwament nirçievu ittrita’ nkora©©iment minn qarrejja ta’kull età u sitwazzjoni. Kultant tkun xinanna li tixtieq tag˙ti abbonamentrigal lil xi neputija Ωg˙ira, kultanttkun xi tifla çkejkna li tixtieq tag˙tiabbonament rigal lil nannitha. Kemmhi ˙a©a sabi˙a li dan id-daqsxejn ta’magazin kapaçi jmiss il-qalb u r-ru˙ta’ kul˙add.

ta’ Ìesù. In-nies malajr laqqmuhomÌiΩwiti, kelma li tfisser ‘B˙al Ìesù’. Udan kien l-g˙and ta’ dawn l-ir©iel: lijsiru jixbhu f’kollox lil Ìesù u jwassluhg˙and il-bnedmin mad-dinja kollha. Fil-fatt malajr bdew jiΩdiedu fin-numru ujixterdu mad-dinja kollha, fosthomMalta wkoll.

F’pajjiΩna a˙na l-ÌiΩwiti wasalna l-ewwel darba fl-1592. L-aktar li ˙dimnakien fl-edukazzjoni u fil-˙idmaspiritwali, speçjalment billi ng˙inu lilmin jixtieq jersaq aktar lejn Allapermezz ta’ dak li huma mag˙rufab˙ala l-EΩerçizzi Spiritwali. Dawn humaesperjenza ferm qawwija u sabi˙a li hijamfassla fuq dak li g˙ex Injazju stess fil-mixja tieg˙u lejn Alla. Huma riçettafamuΩa biex bniedem jiskopri libertàkbira biex i˙obb u jaqdi lil Alla u lil ˙utul-bnedmin.

Kien fl-1947 li l-ÌiΩwiti saruProvinçja indipendenti minn dawk ta’Sqallija u fet˙u n-novizzjat tag˙hom in-Naxxar. Kien Ωmien sabi˙ meta numrukbir ta’ Ωg˙aΩag˙ ˙addnu l-vokazzjoniÌiΩwita. Sa mill-bidu il-ÌiΩwiti ˙admumaΩ-Ωg˙aΩag˙, b’mod speçjali fil-Kulle©© ta’ San Alwi©i u fl-Università.

Illum ukoll a˙na l-ÌiΩwiti g˙adnana˙dmu f’dawn l-oqsma. Mag˙homΩdiedu bosta oqsma o˙ra: l-apostolat

tal-kitba, l-Irtiri u d-direzzjonispiritwali, ix-xog˙ol favur il-©ustizzjau dawk li huma anqas ixxurtjati, il-missjonijiet u bosta u bosta xog˙lijieto˙ra. Kollha bi skop wie˙ed: ling˙inu lil kul˙add jag˙raf kemm husabi˙ li taççetta lil Alla f’˙ajtek.

IΩ-Ωew© fjammi li g˙enu lill-ÌiΩwiti jaslu g˙and eluf ta’ djar kienuΩ-Ωew© publikazzjonijiet: LIL ÓBIEBNAu l-RM2000 (Regina et Mater). Issadawn saru fjamma wa˙da, imma qedinΩommu l-istess g˙anijiet tag˙hom -li nag˙tu dawl lil min qed ifittex kifjag˙mel ˙ajtu aktar sabi˙a u tog˙©oblil Alla u li naqsmu ma’ l-˙biebtag˙na is-sbu˙ija tas-sej˙a u tal-missjoni tag˙na il-ÌiΩwiti. M’hemmxejn isba˙ milli wie˙ed i˙oss lif’˙idmietu ma jinsabx wa˙du.

Nawguraw li b’dan id-daqsxejnta’ magazin inkomplu nsa˙˙u l-familja tag˙na, biex bil-g˙ajnuna ta’xulxin, kull wie˙ed u wa˙da, kemma˙na l-ÌiΩwiti kif ukoll il-qarrejja,inkunu ta’ dawl u kura©© g˙al xulxin.

Awguri lil kul˙add g˙al SenaÌdida mimlija b’kull barka tas-Sema.

Fr Paul Chetcuti sjFr John Scicluna sjEdituri

Min a˙na?G˙al min iltaqa’ ma’ l-RM2000 dan

l-a˙˙ar forsi g˙adu mhux çar min a˙nau minn fejn ©ej dal-magazin. Dawk liilhom miktuba f’ LIL ÓBIEBNA issajafuna sewwa. Forsi tajjeb li ng˙idukelma dwarna.

Fil-qoxra ta’ l-RM2000 hemmmiktub bi kliem irqiq: ‘Ma˙ru© mill-ÌiΩwiti Maltin’. Niktbuh fl-irqiq mhuxg˙ax nist˙u jew irridu nin˙bew. Immag˙ax nemmnu li l-aktar importantimhux a˙na li no˙or©u l-magazin, immaintom li taqrawh. Intom ti©u l-ewwel.G˙ax min i˙obb ifittex l-ewwel il-©idtal-ma˙bub u mhux il-©id tieg˙uinnifsu.

Imma issa li ©barna lil kul˙addf’familja wa˙da tajjeb li ng˙idu xi ˙a©adwarna, biex tkun tafuna ftit aktar.

L-Ordni tal-Ìizwiti twaqqfet aktarminn 450 sena ilu minn ex-suldatqalbieni, Injazju Loyola. Kien bniedemta’ ˙olm kbir u ta’ qalb akbar. Beda bix-xewqa li ja˙mel ˙wejje© kbar fid-dinja uspiçça biex g˙amel ˙wejje© kbar g˙alAlla. Tant kien bniedem isa˙˙rek bil-g˙erfu u l-qdusija tieg˙u li malajring˙aqdu mieg˙u numru ta’ ˙bieb uflimkien iddeçidew li jaqdu lil Alla b˙alareli©juΩi u saçerdoti.

Sej˙u lilhom infushom Kumpanija

Forsi veru u forsi le. Min jixtieq lijibdel ˙ajtu u jaqleb pa©na ©dida ˙afnadrabi ma jirnexxilux. A˙seb u ara minjaqta’ qalbu u anqas jipprova.

Qatt ˙sibt li meta tag˙melriΩoluzzjoni tkun di©à rba˙t nofs il-©lieda?Jekk xejn tkun emmint fik innifseku fit-tajjeb li tixtieq tag˙mel. U jekktemmen, se tibda. Jekk ma temminx, setg˙ix b’qalbek maqtug˙a.

Kif tixtieq tg˙ix din is-sena l-©dida,b’qalb maqtug˙a jew b’rieda li tibqa’tipprova? Mela tibΩax tag˙mel ir-riΩoluzzjonijiet li ta˙seb li g˙andekbΩonn. Óa©a wa˙da Ωomm quddiemg˙ajnejk: li kull riΩoluzzjoni hija biss passwie˙ed lejn fejn tixtieq tasal u mhux it-triq kollha. Ag˙ti l-ewwel pass umbag˙ad tag˙raf kif tag˙ti t-tieni pass.

Mhux a˙jar milli tibqa’ mka˙˙alhemm fejn int illum?

Din is-sena ipprova g˙ix hekk:

• Insa n-numri. Tg˙oddx is-snin,g˙ixhom. Tkejjilx it-tul tieg˙ek, kunint.

• Ag˙Ωel ˙bieb fer˙ana u mhux dawk lidejjem jeqirdu. Tinkwetax dawn sessibhom kullimkien.

• Ipprova tg˙allem xi ˙a©a ©dida.

Óafna jg˙idulek li r-riΩoluzzjonijiet tal-bidutas-sena ma jiswew xejn. Mhux kollox jer©a’ g˙al li kien?

T˙allix mo˙˙ok isirlek ©bejna ratba.• Gawdi l-˙wejje© sempliçi. G˙ix skond

il-mezzi li g˙andek. Jekk tkunsempliçi, dawn biΩΩejjed.

• Id˙ak spiss u bil-qawwi. Jekk jid˙kubik, id˙ak mag˙hom.

• Id-dmug˙ jag˙mel tajjeb g˙all-g˙ajnejn u jsa˙˙a˙ il-qalb. TibΩaxminnu.

• Ftakar li persuna wa˙da biss se tg˙ixmag˙ha g˙al g˙omrok: int innifsek!

• Ûomm madwarek dak li t˙obb udawk li j˙obbuk. L-o˙rajnirrispettahom mill-bog˙od!

• IbΩa’ g˙al sa˙˙tek. Jekk hi tajba, ˙u˙siebha. Jekk dg˙ajfa, ikkuraha. Jekkma tista’ tag˙mel xejn aktar g˙all-mard li g˙andek, uΩa˙ biextitqaddes.

• Ftakar li biex ma tag˙milx Ωbalji jridikollok l-esperjenza. Imma biex tiksebl-esperjenza trid titg˙allem mill-iΩbalji.

• Is-sens ta’ ˙tija g˙all-iΩbalji ta’ l-img˙oddi tajbin biss biex i©ibukf’depression. Hija l-im˙abba biss litg˙inek titg˙allem minnom.

• Lil min t˙obb, g˙idlu li t˙obbu kullçans li jkollok.

• Aççetta li kultant se tkun il-˙amiemau kultant ikollok tkun l-istatwa!

• Qis li kliemek dejjem ikun ˙elu, g˙ax xidrabi jkollok tibilg˙u lura.

• Jekk tislef Lm20 lil xi ˙add u qatt matarah iΩjed, probabbli tkun g˙amilt‘bargain’.

• Qatt tixtri karozza li mpossibblitimbuttaha. A˙seb li xi darba se tiqaflekΩgur.

• Meta t˙oss li qed ta˙li ˙ajtek, ftakar liforsi qed isservi talanqas biex˙addie˙or joqg˙od attent

• Meta kollox qed ji©i favurik, sinjal li dikmhix triqtek vera.

• Forsi int biss bniedem wie˙ed fid-dinja.Imma kemm tkun ixxurtjat jekk tkuntfisser dinja g˙al bniedem wie˙ed biss.

• Il-Birthdays ibΩa’ g˙alihom. Aktar majkollok minnhom aktar tg˙ix fit-tul!

• Bniedem fer˙an huwa min ikun kapaçijapprezza x-xenarju anke meta jitlef it-triq.

• Ma tista’ tag˙mel xejn biex i©©ieg˙el lilAlla j˙obbok. Ma tista’ tag˙mel xejnbiex iΩΩomm lil Alla milli j˙obbok. Melakull filg˙axija g˙idlu ‘Grazzi’ u orqodb’rasek mistrie˙a.

Li jg˙odd mhux kemm se jkollok ˙ajjatwila, imma kemm se tag˙mel ˙ajteksabi˙a. U din is-sena, tnax-il xahar bissfiha! Fittex g˙ixha!

Sib lil Alla f’kolloxSib lil Alla f’kolloxSib lil Alla f’kolloxSib lil Alla f’kolloxSib lil Alla f’kolloxHekk g˙amel tul ˙ajtu kollha Sant’Injazzju, fuq l-eΩempju ta’ Kristu li kien isib

u jaqdi lil Alla l-Missier mhux biss fit-tempju imma wkoll....

fix-xog˙ol

fin-natura

fl-o˙rajnAlla

Minn wara t-tieqa, sellimt lil uliediHannah u Mariah hekk kif Ωew©i Mark kien sejo˙odhom g˙al-lezzjoni tal-ballet. Humaxejruli lura u dak il-˙in xtaqt li mortmag˙hom. Imma ma stajtx. Forsi, wara li©rali, qatt aktar ma nkun nista’ mmurmag˙hom. Dak il-˙in st˙ajjiltni qedinsellmilhom g˙al dejjem.

Qabel kont mara sportiva, nilg˙ab il-volleyball, kelli impjieg tajjeb, kont in˙obbinsajjar, kont inbajjad u dejjem ni©ri bit-tfal.Issa daqshekk. Qisni xi ˙absi msakkar ©o daristess. U dan kollu min˙abba il-mis˙utaepilessija.

L-epilessija hija kundizzjoni fil-mo˙˙.Tikka©una b˙al sfiçça jew ˙ass ˙aΩin li maj˙allikx f’sensik u lanqas i˙allik tikkontrolla s-sensi u l-movimenti tal-©isem. Fil- kaΩ tieg˙idawn l-attakki j©ieg˙luni nibda nag˙ti,to˙ro© ir-rag˙wa minn ˙alqi, nitlef il-kontrolltal-awrina jew inkella tag˙tini taqliba. Dankollu beda meta kelli 30 sena. Ippruvajt ˙afnamediçini imma g˙alxejn. Dawn it-taqlibietbdew jkunu aktar spissi, ©ieli anke ˙ames jew

sitt darbiet kuljum.Óabibti Marika kienet ti©i ΩΩommli

kumpanija (jew tag˙tini daqqa t’g˙ajn)meta Mark ikun g˙ax-xog˙ol. Ommikienet ti©i tie˙u ˙sieb it-tfal wara l-iskola.Xtaqt ˙afna li kieku nie˙u ˙siebhom jien.Imma kienet di©a iebsa li nie˙u ˙sieb tieg˙iinnifsi. Il-professur ma ˙allinix insuq.Lanqas kont nissogra no˙rog ming˙ajr majkun hemm xi ˙add adult mieg˙i. U jienlanqas ridt no˙ro© wa˙di ghax il-fits kienuj©ieg˙luni nist˙i. Filli qed nitfa x-xirja fil-basket, u filli nkun mix˙uta mal-art tal-˙anut, nimsa˙ ir-rag˙wa minn ma’ ˙alqi un-nies skantati lejja bla ma jafu x’jaqbdujag˙mlu.

L-a˙˙ar darba li mort mat-tfal il-lezzjonital-ballet pruvajt noqg˙od kalmaf’kantuniera fejn ma nag˙tix fil-g˙ajn.F’daqqa wa˙da tani attakk. Sekondi wara -setg˙u kienu sig˙at ukoll. Fejn naf? - ©ejtf’sensija. Insib lit-tfal qaqoçça madwari,mwerwrin skantati lejja. G˙amilt weg˙damieg˙i nnifsi li ma ner©ax nag˙milha. Maridtx li jaqbdu ma Hannah u Mariah g˙axg˙andhom ommhom ‘jag˙tiha tal-qamar’.Bdejt noqg˙od id-dar waqt li Mark ikung˙ax-xog˙ol u t-tfal imorru l-iskola. Kontinqum, tag˙tini taqliba u ner©a’ mmurnorqod. Jum wara jum kont nibΩa’ nixrefmill-bieb ‘il barra, anke g˙all-içken ˙a©a.

‘Int ilek wisq imsakkra hawn ©ew,’ qalli

Mark Óadd minnhom.’G˙andek bΩonn ti©isal-knisja mieg˙i u mat-tfal.’ Qabel ma fta˙t˙alqi qalli, ‘Hu l-uniku post fejn ˙add mhu seji©©udikak.’ ‘Issa naraw!’ g˙idt jien bejni ubejn ru˙i. X’˙in wasalna l-knisja jien s˙aqt linoqog˙du fuq wara. Bdejt niççassa lejn l-inkwatru tal-Kunçizzjoni flok in˙aresf’g˙ajnejn xi ˙add li nafu. Óassejtni verarrabbjata g˙all-mod kif sirt. ‘Mulej, g˙aliexkellu ji©rili hekk?’

Il-qassis g˙amel avviΩ li laqatni. KellhombΩonn lil xi voluntiera biex jie˙du ˙sieb ir-reçta tal-Milied tat-tfal. Riedu jie˙du ˙sieb ix-xeni, programmi, kostumi. Wara l-quddiesa lilMark g˙idtlu, ‘Kemm nixtieq nista’ ner©a’nag˙mel xi ha©a hekk!’ ‘G˙ax ma tippruvax?’Dik il-mistoqsija ta’ Mark baqg˙et tidwif’widnejja. ‘G˙ax ma tippruvax?’ Mela jien makontx qed nipprova? Xi ha©a ©o qalbi bdiettg˙idli li jekk ser naqta’ qalbi issa, inkun qtajtqalbi darba g˙al dejjem.

Xi ©img˙a wara Mark wassalni g˙all-ewwel laqg˙a tal-voluntiera. Ìew tmien nisao˙ra. X’˙in g˙idtilhom li qabel ma qabditni l-epilessija, xog˙li kien fil-qasam tad- ‘design’,˙atfuni fil-kelma. Qaluli li ˙add minnhommhu kreattiv u g˙aΩluni biex immexxi jien.Jien ma ridtx u g˙idtilhom li hu impossibli.‘Impossibli? Na˙seb aktar hu impossibli li xi˙add minna jirnexxilu jiddisinja jew ipin©i xi˙a©a. Int tmexxina u ˙allik mill-epilessija, jewxi l-mniefa˙ hi!’ qaluli.

Óielsa li ng˙ix Esperjenza vera ta’ mara li kienetimjassra mill-marda ta’ l-epilessija.

U hekk kien. Imma jien ma stajtx maninkwetax li niddiΩappunta lil xi ˙add. Waqtil-laqg˙a mal-kunsill parrokkjali wara liddiskutejna xi flus jew materjal jistg˙ujoffrulna, tajnihom l-’iscript’ u f’daqqawa˙da stabatt mal-art. Issa jag˙Ωlu lil˙addiehor biex imexxi, g˙idt jien. Il-qassis©abarni minn mal-art u qalli, ‘A˙na grati˙afna li se tie˙u din il-biçça xog˙ol f’idejk.Int vera persuna ta’ kura©©. Bilfors lig˙andek fidi qawwija f’Alla.’ G˙al dan il-kliem bqajt imbellha. Fidi? Dan fejn jaf?Óadd ma ˙adli posti, imma xorta g˙amilnapjanijiet g˙al li jista’ jkun jinqalag˙li xi ˙a©a.Hekk kif ˙allejt l-uffiççju tal-kappillan bqajtnhewden fuq kemm ˙adha bil-kalma.Lanqas ˙abbel rasu xejn fuq dak li ©rali fl-uffiççju tieg˙u. ‘Ma ˙abbilx rasu hu,g˙alfejn ˙a n˙abbilha jien?’ g˙idt bejni ubejn ru˙i. Jien kont tlabt lil Alla g˙all-fejqan,imma na˙seb aktar kelli bΩonn li naççetta uni©i aççettata.

Qabel ma mort g˙all-ewwel rehearsal,vera tlabt bil-qalb. Kif se nispjega lil 300tifel u tifla li xi kultant ©ismi jag˙tih tal-©enn, imma li m’g˙andhomx g˙alfejnjibΩg˙u? Imma t-tfal ma sabux problemianke wara li tatni l-ewwel taqlibaquddiemhom. G˙all-bidu ma stajtx nifhem.Imma meta gerrbu l-©img˙at indunajt li t-tfal kienu j˙arsu lejja b˙ala persuna u mhuxb˙ala persuna epilettika. Il-biΩa’ li kienetta˙kimni bdiet tbatti u minnflok bdejt in˙ossli qed ni©i aççettata. Iddeçidejt li g˙alkemmjien ma stajtx nifhem u ma stajtx nibdel dakli ©rali, ma kontx ha n˙alli din il-kundizzjonitwaqqafni milli ng˙ix il-˙ajja li tani l-˙allieq.M’g˙andix g˙alfejn nibΩa’.

Lejliet il-Milied il-knisja kienet mimlijadaqs bajda u r-reçta kienet suççess. Er©ajtbdejt ng˙ix.

MaΩ-Ωmien u bl-g˙ajnuna tal-mediçini,bdew jag˙tuni anqas ‘fits’. Óamsa jew sittafil-©img˙a a˙jar milli kuljum. Xorta ma stajtxinsuq jew no˙ro© wa˙di. Darba g˙idt lil

˙abibti Marika li nixtieq no˙ro© darba ma’xi erbat i˙bieb. ‘Anke jien.’ qaltli, ‘Issa t-tfalkibru u daqt i©ennuni. G˙andi bΩonn brejk.Tridx immorru ©ita G˙awdex?’ ‘Imma jienma nistax insuq u inti ma tafx issuq!’we©ibtha jien. ‘ Tridx nikru mini-bus bix-xufier?’ qaltli hi. ‘Jien u int biss? Ti©ina biz-zalza!’ ‘Ni©bru erba’ nisa o˙ra b˙alna ung˙aqqdu mini-bus. Tg˙id ma jkunx hawnmin ji©i mag˙na?’ Morna G˙awdex u tant˙adna gost li xahar wara organizzajna o˙rau ©barna xarabank s˙i˙a flok mini-bus. Tantintog˙©bu dawn il-©iti, li issa qednorganizzawhom regolarment. Daqqamorna Kemmuna, daqqa xi pellegrina©© sal-Mellie˙a u morna ‘week-end break’ Sqallijawkoll.

Minkejja l-epilessija, u grazzi ‘l Alla u lill-familja tieg˙i, ˙ajti saret avventura.

Il-marda qaddisa.L-epilessija hija kundizzjoni newrolo©ika

komuni, li taffettwa lil madwar 40 miljunpersuna mad-dinja kollha. Dan l-ammontsostanzjali ta’ nies jindika li l-epilessijam’g˙andhiex tkun ta’ xkiel li ma tistaxteg˙lbu.

Alessandru l-Kbir, wie˙ed mill-aktarmexxejja ta’ suççess fl-istorja, kellu din il-kundizzjoni li kienet tissejja˙ ‘il-mardaqaddisa’ g˙ax kienu ja˙sbu li dawn in-nieskienu jmissuhom l-allat.

Alfred Nobel, l-ispiΩjar SvediΩ li vvinta l-©elatina u ta l-flus g˙all-premju Nobel kienisofri mill-epilessija fi tfulitu imma ˙are©minnha meta kiber.

Alfred, Lord Tennyson fil-poeΩija tieg˙u‘The Ancient Sage’ kiteb li bl-epilessijaTikseb ˙ajja tant ikbar li meta tqabbilha ma’˙ajja komuni qisek qed tqabbel xemx ma’xrara. Fil-ktieb Alice’s Adventures inWonderland ta’ Lewis Carroll, ˙afna ja˙sbu lis-sensazzjoni ta’ meta Alice taqa’ fit-toqbahija b˙al ‘epileptic fit’.

Vincent Van Gogh il-pittur kien jiddeskrivil-kundizzjoni tieg˙u b˙ala ‘il-maltemp ©o fija’.Pitter l-aqwa xog˙lijiet tieg˙u meta kieng˙addej minn perjodu fejn kienu jaqbduh l-ag˙ar fits.

Fyodor Dostoyevsky rumanzier Russu,kiteb dwar l-esperjenza epilettika tieg˙u,meta iddeskriva lil Prinçep Myshkin fir-rumanz ‘The Idiot’.

Danny Glover, l-attur li ˙adem fil-film TheLethal Weapon kien ibati mill-epilessijasakemm g˙alaq 30 sena.

Óafna tobba g˙adhom skantati bid-deskrizzjoni eΩatta tal-epilessija li jag˙tiCharles Dickens f’çerti novelli b˙al ‘TheUncommercial Traveller’.

Issa, wara li qrajt dan kollu, ara ftit kemmtaf dwar l-epilessija.

G˙id jekk hux veru jew falz: 1 Il-fits ji©ukkawΩati minn attivita’ mhux normali fil-mo˙˙. 2 Kull epileptic fit i©©ieg˙el lil dak lijkun jaqa’ ma’ l-art u jkollu t-taqlib. 3 Waqtepileptic fit tista’ tibla’ lsienek. 4 L-epilessijatittie˙ed. 5 Mediçina, implants u dietiapposta jistg˙u jtaffu l-epilessija. 6 Nies bl-epilessija huma nies li g˙andhom bΩonnijietspeçjali mentali. 7 L-epilessija ma tfieq qattminnha.

Twe©ibiet:1 Veru. Il-kundizzjoni tista’ titwieled biha

jew tiΩviluppaha aktar tard fil-˙ajja min˙abbaxi inçident 2 FALZ. Jistg˙u jibbiesu xi muskolibiss. 3 FALZ. Huwa impossibli. 4 FALZ. L-epilessija ma titte˙idx. 5 Veru. Implant lijissejja˙ vagus nerve stimulator ja˙dem qisupacemaker g˙all-mo˙˙. Dieta speçjali ti©imog˙tija lit-tfal epilettiçi 6 FALZ. Iççekkja l-lista ta’ nies imsemmija hawn fuq. Dawnhuma nies kbar u speçjali. 7 FALZ. Dawk it-tfal li huma epilettiçi hafna drabi jo˙or©uminnha meta jikbru.

(Adam Hunter)

Bla telf ta’ Ωmien morna ni©rufuq il-post u ˙adna mag˙nalarin©, lumi, gallettini u xiaffarijiet o˙ra li stajna ni©ubΩonn. Kif wasalna qrib tad-dag˙jsa, ix-xena li laqg˙etnakienet wa˙da tal-biΩa’: Óafnamill-ir©iel kienu mix˙utin ma’ l-art, mifnijin bl-g˙ejja, bil-©u˙ ubil-mard. Il-biçça kbira minnhomkienu g˙oddhom g˙arwenin u l-ftit ˙wejje© li kellhom kienumxarrbin g˙asra. Ersaqt minnufihlejn wie˙ed Ωag˙Ωug˙ li kien qediterter bil-bard. Ma nista’ qattninsa l-espressjoni ta’ fer˙ ugratitudni li lma˙t f’g˙ajnejhhekk kif qg˙edtlu kutra ˙oxnafuq spallejh.

Bil-ftit mediçini li kellna

mag˙na, dewwejna l-©rie˙itag˙hom kif stajna u fl-istess ˙inma nqassniex li ntaffulhom il-©u˙u l-g˙atx. Xi w˙ud minna kienujafu xi ftit kliem bil-lingwatag˙hom imma lbiera˙ ma kienxhemm bΩonn ta’ wisq kliem biexnikkomunikaw. Veru li masolvejnilhomx il-problemi kollhatag˙hom imma permezz tal-preΩenza tag˙na qawwejnilhomqalbhom. B’©esti sempliçi ta’˙biberija urejnihom li g˙alkemmimwarrbin m’humiex minsijinminn kul˙add.

Kellimnihom mhux bil-fommiΩda b’idejna. Óabbejnihom mhuxbil-kliem iΩda bil-fatti.

PIETRU CLAVER S.J.

G˙aΩiΩ qarrej,B˙as-soltu ilbiera˙ kont qed indur fl-in˙awi tal-port meta f’˙in blawaqt jien u s˙abi intba˙na li kienet die˙la dag˙jsa mdaqqsamg˙obbija sa ru˙ ommha b’ir©iel u Ωg˙aΩag˙ Afrikani.

Din l-ittra ma nkitbitx fiΩmienna. Kitibha Ìizwita Spanjol lig˙ix 400 sena ilu. Wara l-istudji fiSpanja huwa ntbag˙at il-missjonif’dik li llum hija l-Kolombja uhemm qatta’ ˙ajtu jaqdimaterjalment u spiritwalment l-iskjavi Afrikani li kienu jaslu l-Amerika biex jinbieg˙u fuq is-suq.Pietru Claver sar qaddis g˙ax f’danil-poplu ta’ skjavi minsi u mwarrabminn kul˙add, kien jara lil ˙uh ukien jara lil Kristu. Kien jemmen lil-im˙abba t’Alla nistg˙u nwassluhalill-ohrajn bil-fatti iktar milli bil-kliem. G˙ax kien i˙obb, PietruClaver kien sa˙ansitra lest li jsirskjav ta’ l-iskjavi.

A˙na lesti in˙obbu b’dan il-mod?

Il-qassis qam bil-mod, mexaquddiem l-altar u qabel ma beda l-priedka tieg˙u ntroduça lil persuna likienet ©iet mistiedna biex taqsam ftit˙sibijiet mal-komunità mi©bura dik il-lejla. Spejgalhom li dik il-persunakienet wa˙da mill-g˙eΩieΩ ˙bieb tat-tfulija tieg˙u. B’dak il-kliem, ra©elanzjan tela’ ˙dejh u beda jitkellem:

“Missier, ibnu, u ˙abib ta’ ibnukienu qeg˙din iba˙˙ru barra mill-kostatal-Paçifiku”, beda jirrakkonta, “metaf’daqqa wa˙da maltempata kbira ma˙allithomx jer©g˙u lura lejn l-art. Il-mew© kien daqshekk g˙oli lig˙alkemm il-missier kien ba˙ri ta’ l-esperjenza ma setax iΩomm lid-dg˙ajsamilli tinqaleb u t-tlieta spiççaw fl-oçean”.

L-anzjan waqaf g˙all-mument u˙arstu lem˙et dik ta’ Ωew© Ωg˙aΩag˙ likienu, g˙all-ewwel darba minn x’˙inbdiet il-quddiesa, jidhru nteressati fl-istorja tieg˙u. Kompla l-anzjan: “Hekkkif il-missier irnexxielu jaqbad ˙abeltas-salvata©© dan kellu jie˙u l-aktardeçiΩjoni iebsa ta’ ˙ajtu: lil minn kiensejjer jitfa’ dak il-˙abel? Kellu biss ftitsekondi biex jiddeçiedi. Il-missier kienjaf li ibnu kien nisrani, u kien jaf ukollli l-˙abib tieg˙u ma kienx.

Filwaqt li g˙ajjat ‘INÓOBBOK, IBNI’tefa’ l-˙abel lill-˙abib tieg˙u. Sakemm©ibed lil dan lejn id-dg˙ajsa maqluba,ibnu kien g˙eb ta˙t il-mew© fid-dlamtal-lejl.”

IΩ-Ωew© Ωg˙aΩag˙ kienu qeg˙dinjistennew bil-˙erqa lill-anzjan ikomplibl-istorja tieg˙u.

“Il-missier kien jaf li ibnu kien sejjerjid˙ol fl-eternita’ flimkien ma’ Ìesu’,imma ma kienx çert li ˙abibu kien sejag˙mel l-istess ming˙ajr Ìesu’.G˙alhekk, issaggrifika lil ibnu biexisalva lill-˙abib tieg˙u.”

“Kemm hi kbira l-im˙abba t’Alla lihu g˙amel l-istess g˙alina! Missiernatas-sema ssagrifika lil Ibnu l-wa˙dienisabiex insalvaw a˙na. In˙e©©i©kom litaççettaw l-offerta tieg˙u biexisalvakom u taqbdu l-˙abel li qieg˙edjix˙tilkom il-lejla.”

B’dak il-kliem, l-anzjan mar lura

f’postu waqt li waqa’ silenzju kbir.Hekk kif spiççat il-quddiesa Ω-Ωew©

Ωg˙aΩag˙ resqu lejn l-anzjan u qalulu lig˙alkemm kienet storja sabi˙a makinux ja˙sbu li kienet realistika limissier jissagrifika lil ibnu bit-tama li l-©uvni l-ie˙or isir nisrani. L-anzjanwe©ibhom li seta’ kellhom ra©unja˙sbu hekk, imma, waqt li tbissemqalilhom: “Tassew mhix realistika, huxveru? Imma llum jien qieg˙ed hawnbiex ng˙idilkom li dik l-istorja tatni˙jiel ta’ kif ˙assu Alla meta ta lil Ibnug˙alija. G˙ax, biex tkunu tafu, jienkont dak il-missier u l-qassis tag˙komkien il-˙abib t’ibni.”

Kont nibΩa g˙alih daqs kemmkont nibΩa’ g˙al ommi, iΩda it-tnejn li huma ma’ gawdejthomxwisq g˙aliex is-slipper qattaw˙uli l-iskola apposta u ommi telqet mid-dar ftit wara li telaqna missieri.

Ma’ setax ikolli ommi a˙jar millikelli iΩda kienet dg˙ajfa u ma’felhitx trabbi lili u ‘l ohti ftit ikbarminni wa˙edha u bla flus. Missieritelaqna u ˙arab ma’ GermaniΩaferm iΩg˙ar minn ommi u ˙alla liliu l-ohti Sabrina wa˙edna, fil-mizerja m’ommna. Sentejn wara,ommi ˙aditni g˙and id-dentist uwara ˙adet lili u ‘l ohti g˙and in-nanna Maria b’bagalja ˙wejje© ub’kemm kelna gugarelli.

“Ser issiefer int ukoll ma”?hudna mieg˙ek, noqg˙od kwietΩgur!” staqsejtha.

“Iva qalbi, vjagg twil, ma’ nafxmeta ser ni©i lura. Hudu ˙sieb

Óajti bdiet fit-22 ta’ settembru ta’-1969 u tg˙ammidt bl-isem ta’ Marlon,g˙aliex ommi kienet thobb ˙afna lil attur Marlon Brando. Tg˙ammidt fl-istess ©urnata peress li twelidt Ωg˙ir ˙afna. Ta’ seba’ xhur ˙asbuni sammut iΩda bqajt ˙aj, b’xorti ˙aΩina g˙al minn sar ihobbni. Dan kolluqalituli ommi meta kelli hames snin u wara li qaltli li thobbni ˙afna,˙aditni go hanut taz-zraben u xtratli slipper tal-futbol tad-ditta, li kien l-g˙ira ta’ s˙abi kolha ta’ l-iskola meta rawni liebes lilu.

xulxin u tinkwetawiex lin-nanna”qaltli bid-dmug˙ f’g˙ajnejha. Ma’stajtx nifhem g˙alfejn bidet tibki utg˙affasni ˙afna, sakemm ma’˙arget ohti irrabjatha u kmandatnibiex nid˙ol ©ewwa biex nieklu.

“Xi darba g˙ad tifhimniMarlon” qaltli, imbag˙ad tatniborza mimlija flus u qaltli biexnibΩg˙u g˙alihom. Telqitni urikbet fil-karozza qadima tag˙ha.Ma’ rajtha qatt iΩjed u ma’ sirt nafxejn iΩjed fuqha. In-nanna Mariasaret ommna u qatt ma’staqsejniha xejn la fuq missierna ul-anqas fuq omna. Rabbietna sewimma ir-rabja ta’ ohti g˙al ommnau missierna u l-abbandun li sofrejtjien, geg˙luna niΩbaljaw it-tnejn lia˙na bla ma’ ridna. Ohti iΩΩewgetta’ 17-il sena wara li inqabdet tqilaminn ©uvni sinjur, pupazz f’idejnommu u missieru, u telqet toqg˙od

go villa ftit il-bog˙od mid-dar tan-nanna. Ma’ smajna xejn iΩjeddwarha u l-anqas g˙all-funeral tan-nanna ma’ ©iet. Kelli 18-il senameta telqitni n-nanna ukoll u fil-wirt ˙allietli d-dar u xi ˙a©a tal-flus li berbaqt f’radda ta’ salib ma’siehbi Karl.

Ta’ 14-il sena, blajt l-ewwelpinnola tal-valjum ma’ s˙abi likonna nintefg˙u fil-bandli tar-ra˙al. IΩda wara ftit Ωmien, l-anqas 15-il pinnola tal-valjum ma’baqg˙u bizΩejjed g˙al gismi ub’hekk bdejt inpejjep il-haxixa ma’s˙abi. Kont g˙adni l-iskola metabdejt inqassam il-gazzetti fid-djarbiex bil-flus li kont naqla’, kontnonfoqhom ma’ s˙abi fil-birra u fil-haxixa.

Qbadt nisraq g˙all-ewwel biexnuri lil s˙abi kemm kont qalbieni uma’ nibΩa’ xejn, imbag˙ad bdjt

nisraq biex ikolli biex nixtri il-haxixa. G˙all-ewwel bdejt nisraqportmonijiet u sterjos minn ©ol-karozzi imbag˙ad spicçajt nisraqlin-nanna wkoll, b˙al xi biçça fiddaminsija min-nanna jew xi deheb liming˙aliha kienet tilfet x’imkienmad-dar. In-nanna kienet xi˙a sewmeta bdejt ingerfex bid-drogag˙alhekk l-anqas kienet indunatbil-bidla fija jew bl-affarijiet li kontnisirqilha. Kont indum barrakemm irid u meta tfarfart iktar,sibt xog˙ol f’kumpanija tal-gebel.Kull sold li kelli, kont nonfquf’inqas minn sieg˙a ma’ s˙abi.Kont qed inbati ˙afna g˙al ftitpjaçir li kienet qed ittini id-droga.

Darba, tfajla li kont no˙ro©mag˙ha g˙al ftit granet, ©iettg˙idli li kienet qed tistennatarbija minn g˙andi. Kien g˙adg˙anda 16-il sena u jien ftit xhurikbar, u biex nehles minnha, tajthasoma flus biex tisparixxi minn˙ajti. Qatt ma’ sirt naf xejn iΩjedfuqha, iktar u iktar fuq it-tarbija.Naf biss li dak in-nhar, issallabtbiex tajtha l-flus, iktar ma’ kellibΩonn g˙all-haxixa.

Fit wara li mietet in-nanna, ©ietf’idi tip iehor ta’ droga; dik litingetta dritt ©ol-vina b’siringaprobabilment mislufa minn s˙abekstess. G˙all-ewwel bΩajt nehodhag˙aliex kienet g˙adha kemmsplodiet il-marda tal-aids, immambag˙ad tg˙allimt niehu il-prekawzjonijet u bqajt nehodhasakemm iltqajt ma’ Laura.

Kienet taf li kelli problema ta’

droga u g˙enietni no˙ro© minnhabilli kienet ti©i mieg˙i g˙all-kura.Wara sena u nofs flimkien,iΩΩewwi©na u ©iet toqg˙odmieg˙i fid-dar tan-nanna.Armajniha skond il-gosti tag˙ha.Wara ftit kellna lil Omar, tifelimqareb sa minn twelidu iΩda il-mimmi t’g˙ajnejja. Bqajt nadifg˙al ftit tas-snin, sakemm ergajtiltqajt ma’ ˙abib antik tieg˙i ure©a ˙ajjarni g˙ad-droga.Irnexxieli nikkontrolla il-vizzjutant li Laura baqg˙et ma’ndunatx. Kellna lil Norah ftit tas-snin wara, b’sa˙˙itha fermg˙alkemm f’demmi kelli ˙afnavaljum ji©ri fil-vini. Xortakomplejt ng˙affeg fid-droga uallavolja ma’ stajtx inla˙˙aq ma’l-ispejjez tal-familja, iktar bdejtnonfoq f’dawk is-sustanΩivelenuzi.

It-tfal kellhom g˙axra u tmiensnin meta’ qabduni nisraq©iΩirana tad-djamanti minn fuqmejda go gojjellerija u peress likelli l-kondotta di©à mcappsamal-gustizzja, tefg˙uni ©ewwag˙al sena. Laura indunat li kontdhaqt biha g˙al iktar minn tmiensnin u hedditni li jekk, la darbano˙ro© mill-˙abs, ma kontx semmur niehu kura serja, kienet setitlaqni u l-anqas it-tfal ma’kienet ser tibqa’ t˙allini nara.Óri©t mill-˙abs u iktar sibtokkaΩzjonijiet biex inkomplinibla’. Bqajt ma tg˙allimtx liminn˙abba id-droga, kont sernitlef kollox, sahansitera anki

˙ajti. L-anqas meta sirt naf litnejn minn s˙abi mietu bl-Aids,ma’ kkonvinçejt ru˙i biex infieqdarba g˙al djjem.

Regg˙u quabduni u tefg˙uniil-˙abs meta jien u siehbi d˙alnanisirqu hanut tad-deheb. Din id-darba tawni sitt snin il-˙abs ukont ser nig©ennen. Laura ˙adetir-ru˙ meta qafluni il-˙absg˙aliex it-tfal bdew jikbru ujif˙mu u ˙asbet li minn ©ol-˙abs,stajt innaqqas mill-vizzju tieg˙i.Baqg˙et ti©i tarani l-˙abs bit-tfalsakemm tarfru, u ma riedux ji©ujarawni iΩjed. Bqajt niktbilhom l-ittri iΩda qatt ma irrispondewni.Irrifjutawni b˙ala missierhom uma tajthomx tort.

Id-droga xorta baqg˙ettittantani minn ©ol ˙abs g˙aliexokkaΩzjonijiet biex taqa’ g˙alihaissibha kullimkien kull ˙in. Martixorta baqg˙et ti©i tarani, daqqadarba fil-©img˙a sakemm bdiettnaqqas u spiççat ti©i darbaf’xa˙ar.

Darba fost l-o˙rajn, ©iet taraniimbiddla, xag˙arha issetjat isfarsabi˙, liebsa pulit. Kontissuspettajt li kellha ragel iehorf’˙ajjitha u ma’ tajthiex tort.Minn jaf kemm ittradejtha metakont inkun imla˙la˙ ma’ s˙abijew mimli ecstacy. Qatt ma’ ridtinwe©©ag˙ha imma iktarg˙amiltilha deni. Id-drogag˙amlitni egoist iΩda meta dakin-n˙ar irrealizzajt li kont qednitlifha g˙al ragel iehor, ridtnirba˙ha lura, allavolja minn ©ol-

˙abs.“Laura, qabel ma’ tmur, jekk la

no˙ro© minn hawn ©ew, erba’ xhuro˙ra, no˙ro© nadif u niehu l-kuraiktar bis-serjeta’ g˙andprofessjonista’, terga taccettani id-dar, mieg˙ek?” staqsejtha. Wiççha˙mar u qaltli:

“Jekk trid tfieq, fieq g˙alikstess, hu l-kura, g˙amel it-testijietli hemm bΩonn g˙aliex inkellakollox g˙alxejn... Din id-darba,mhux se in˙allik terga tidhaq binau twe©©a lit-tfal... Issa issetiljaw.Omar ser ikompli u qed ja˙dem ftitbiex ila˙˙aq mal-ispejjez tal-kotbau Norah bdiet ta˙dem go lukandau g˙andha cans li tilhaq... Qedto˙ro© ma’ tifel sew, missierupulizija u ma’ rridhiex jerga’jkollha xi problemi mieg˙umin˙abba fik”

“Inweg˙dek li jirnexxieli Laura”g˙edtilha u wara li daqqilha l-mobile, telqet minn ˙dejja. G˙ertg˙aliha iktar dak il-˙in u iktarda˙˙alt f’mohhi li ridtha lura.

Bdejt nag˙mel it-testijiet tal-HIV minn go l-isptar stess.Sakemm bdejt nistenna ir-rizultatitat-testijiet, b’terrur kbir fuqi,irrifjutajt kwalunkwe tip ta’ drogau tlabt g˙al counçellor minn ©ol-isptar stess. Ir-rizultati tat-testijietdamu ©img˙atejn. ©img˙atejnshah ta’ biza kbira. Jien u sejjer l-isptar skortat minn Ωew© pulizija,biex niehu ir-rizultati, rajt lil Norahdiehla l-isptar ma’ ˙abiba tag˙ha.Dawret wiççha tigri x’˙in ratni ug˙a©©let il-pass. Ma’ kont niswa

xejn g˙aliha ˙lief dwejjaq udizunur!

“S’issa nadif imma jekk tkomplitittaqqab b’li issib, ma’ ddumx ma’timrad” qalli t-tabib uirringrazzjajt ‘l Alla. Ìimg˙atejnwara li ˙adt ir-rizultati, ©iet taraniLaura, pulita iΩjed mis-soltu. Iz-Ωmien qisu ma’ kienx g˙addejfuqha g˙ax dejjem sabi˙a uΩag˙Ωug˙a bqajt naraha.

“Rajt lil Norah meta d˙alt l-isptar... Óadet qatg˙a x’˙in ratni una’ nag˙tihiex tort. M’iniex maridLaura u bdejt kors ta’disintossikaΩjoni xa˙ar ilu. Tlietxhur o˙ra no˙ro© u npattilkhomta’ kemm g˙amiltilkhom deni”g˙edtilha.

“Kuntenta g˙alik Marlon.Marlon, ser ikolli tarbija, g˙anditliet xhur tqala” qaltli u ˙asditni.Kienet ilha kwazi seba’ sninwehidha, trabbi u ta˙dem g˙all-familja li abbandunajt jien g˙axdejjem ippreferejt id-droga, u issa,kellha c-cans trabbi familja o˙rama’ ragel li kien ihobbha Ωgur.

“Nawguralkhom mela... Lano˙ro©, tiehux ˙sieb, infittex postiehor fejn noqg˙od. It-tfal jafudi©à?” staqsejtha. “Iva jafu ukuntenti ˙afna g˙alija. Norah sertiΩΩewweg sentejn o˙ra uwg˙editni li ser tg˙inni bit-tarbija,m’g˙adnix daqshekk Ωg˙ira biexnifla˙ nag˙mel kollox wa˙di.”qaltli bi ftit mist˙ija.

“MiΩΩewweg ukoll?” staqsejtha.“Le, armel u ma’ kellux tfal.

Ikbar minni kwazi g˙oxrin sena

imma sibt ˙afna wens u im˙abbafih. Ikolli immur. Ner©a’ ni©i narak.Zomm sod u tabbandunax kollox fl-a˙˙ar ftit. La to˙ro© minn hawnibda ˙ajja mill-©did, insa l-passat urabbi karattru.” qaltli. U telqet.

Bkejt dak il-lejl, qisni tarbija,qisni dak it-tifel ta’ tmien sninmeta telqitni ommi g˙and in-nannau ma’ rajtha qatt iΩjed. Ta’ 40 sena,ergajt ©ejt abbandunat iΩda din id-darba, ridt nag˙mel kuragg u nibda˙ajja tajba. Fi ftit kliem, Laura ©iettg˙idli biex ninsa lilha u ‘l uliednadarba g˙al dejjem. Sir inhobb lilmarti iktar minn metaiΩΩewwi©tha, g˙aliex qatt ma’abbandunatni allavolja, bi dritt,kompliet ˙ajjitha.

Kont ser ner©a naqa’ g˙all-unika˙a©a li qatt ma’ abbandunatni saminn mindu kelli 14-il sena: id-droga iΩda ma’ waqajtx. Xa˙arqabel ma’ skadieli iz-Ωmien hemm©ew, kelli xi ng˙id ma’ ˙absi wara liparla Ωejjed fuq Laura meta ©iettarani darba fost l-o˙rajn. Tantintlift u sawwattu li bg˙attuxa˙rejn l-isptar. Tawni sitt xhuro˙ra hemm ©ew u kont sernig©ennen, iktar ma’ ridt infittexno˙ro© ˙alli nibda ˙ajja ©dida.

Laura kellha tifel, semmew˙Samwel, g˙al missieru. Marrettoqg˙od go daru fil-waqt li Norah uOmar baqg˙u joqg˙odu fid-dar tan-nanna. F’dawk is-sitt xhur lig˙amilt il-˙abs, ©iet tarani darbabiss. Ìiet tg˙idli li kellha tifel u limissier binha kien marad f’daqqawa˙da u li ma’ kellux tama li jg˙ix.

Ftit wara li ˙ri©t mill-˙abs, l-g˙arus ta’ marti miet u ˙allihab’tarbija ta’ xa˙rejn. Baqg˙ettoqg˙od fid-dar tieg˙u ma’ uliednasabiex jien stajt immur noqg˙odgod-dar li ˙allietli in-nanna.

Bdejt infittex xog˙ol bla nifs uwara ftit xhur, sibt xog˙ol b˙alagardinar go lukanda. Rawni˙abrieki allavolja kelli fuq spallti il-piz kbir ta’ vizzju ikrah u snin go˙abs. Sadanittant, bqajt f’kuntattma’ Laura l-iktar biex ng˙inha bit-tarbija.

“Marlon, a˙jar ibni jitrabba blamissier milli jitrabba b’missier lidaqqa mag˙na u daqqa mg˙affegbid-droga f’xi hanut tax-xorb.Uliedna batew imma Samwel mhuxser ibati b˙alhom!” qaltli metaratni qed norbot qalbi mat-tarbija.

“Nippreferi l-mewt milli ner©a’inwe©©ag˙kom milli nag˙mel id-deni lil din il-kreatura” weg˙dtha.Kont lest nag˙tiha iz-Ωmien likellha bΩonn u li nistenniha tkunlesta tahfirli u tag˙tini cans iehorbiex nag˙milha mara fer˙ana.

Omar beda jidrani u ftit ftitbeda jkellimni ukoll iΩda Norahbaqg˙et ma’ tafdanix f’darhom,speçjalment ma’ huha iz-Ωg˙ir.St˙ajjiltha qisha ohti meta telqitnaommna iktar minn tletin senaqabel. “Facli ti©i quddiemna wara25 sena li qattajt tg˙affeg f’˙ajteku warrabt lilna, u f’daqqa wa˙dati©i tirrecta li ikkonvertejt g˙all-gid tag˙na u ta’ hija! Qedta˙sibna boloh biex ©ejt tg˙idilnali trid tirrimedja g˙ad-deni li

g˙amiltilna, g˙ad-dizunur libatejna m˙abba fik . Ommi u hijain©enwi jekk qed qeg˙dinjemmnuk... Ma’ ninsa qatt kemmbkiet ommi m˙abba fik, kemminkew lil hija g˙ax missieru ˙absiu drogat u l-anqas ma’ ninsa il-mist˙ija li n˙oss meta niftakar liint missieri. Lili b’xejn ma’tixtrini!” g˙ajtet mieg˙i darbafost l-o˙rajn meta filg˙odu,sabitni rieqed fuq is-sufan tad-dar tag˙hom.

“Ìejt minn familja imkissraimma ma’ kellix dritt inkissertieg˙i, naf!” g˙edtilha mifxul.

“Zomm ‘l bog˙od minnSamwel, ma haqqux jiççappasmieg˙ek ukoll” hedditni. U jienbdejt noqg˙od iktar attent biexma’ nxellifx difri mag˙ha. Fiharabbiet il-karattru sod u iebes lisuppost rabbejt jien qabel ma’bdejt nibni familja snin ilu.

Norah iΩΩewwget u lil ma’stednitniex. G˙alkemm ma’tajthiex tort, xorta we©©g˙etni.Wara li Norah iΩΩewget, Lauraxtaqet terga’ ti©i toqg˙od id-darmieg˙i bit-tifel u ma’ Omar biexsetg˙et tag˙ti d-dar lil Norah ulil Ωew©˙a. Omar iddeçieda lijmur jistudja barra minn Maltag˙al tabib u b’hekk jien u Lauraspicçajna wa˙edna, inrabbuflimkien it-tifel tag˙ha. Konnasirna qisna Ωew©t ihbieb jorqduf’kamra separata fl-istess dar.Mad-droga ma’ kellix iktarx’naqsam, anΩi bqajt immurre©olarment g˙and psikologu.

Samwel kellu tliet snin metaLaura kellha inçident ikrah tat-traffiku fejn ˙aliha kwaziipparalizzata fuq siggu tar-roti.Bdejt indur biha u bit-tifel u g˙all-ewwel darba f’g˙omri, ˙assejtniindispensabbli u ta’ bΩonn g˙al xi˙add.

“Meta kont marid jien, maqful©ol-˙abs, int qatt ma’abbandunajtni, issa li inti fil-bΩonn, l-anqas biss tg˙addili minn mohhi linabbandunak. Alla qed jag˙tini l-opportunita’ biex inpatti tad-deni lig˙amiltilkhom,” kont ng˙idliha spissbiex inqawwilha qalbha.

Wara sitt snin miΩΩewga, Norah safl-a˙˙ar kellha tarbija, tifla lisemmietha Mireille. Çemplitli bieximmur naraha ma’ ommha u kont serintir bil-fer˙ x’˙in smajtha tg˙ajjatli“Pa” minn fuq it-telefon.

˙afritli u riditni f’˙ajjitha mill-©did! Kienet hi li g˙allmitni nahferlill-missieri talli abbanduna ‘l ommig˙al mara o˙ra. Ófirtlu talli marrad ‘lommi b’attakk nervuz. Ófirt lil ommitalli g˙azlet li t˙allina m’ommha flokma’ ©©orna mag˙ha, Alla bissa jaffejn, biex imbag˙ad titlaqna f’xiorfanotrofju u tg˙allimt nifhem lilohti, li issa ergajt bdejt inkellemwara li fittixtha jien, g˙aliex riedettibni ˙ajjitha ‘l bog˙od minni u minndak kollu li kien ifakkarha fil-©enituri tag˙na.

Sirt ragel komplut ta’ 50 sena,missier ma˙bub mit-tliet uliedu ufortunat li g˙andi mara li qatt ma’abbandunatni.

Jeanette Falzon

Ma fla˙tx aktar. Minn na˙a ma ridtxniddisturbah, imma minn na˙a o˙ra ridtnara jekk kienx kollox sew. Staqsejtu kifkien qed i˙ossu.

Refa’ rasu, ˙ares lejja u qalli: ‘Iva, jientajjeb ˙afna. Grazzi ta’ l-interess!’

‘Ma ridtx intellfek’, komplejt jien,‘imma rajtek iççassat lejn idejk u ridtinkun çert li ma ©ralek xejn.

‘Int qatt waqaft biex t˙ares lejnidejk?’ staqsieni. U bil-mod il-mod fta˙tidejja jien ukoll. Bdejt indawwarhom,in˙ares lejhom minn fuq u minn ta˙t. Fil-fatt, veru, qatt ma kont waqaft biex nifliidejja. Imma ma stajtx nifhem g˙aliexkelli nag˙mel dan. Ix-xwejja˙ rani ftitim˙awwad. Tbissem u beda jirrakkontalil-istorja tieg˙u.

‘Iqaf a˙seb kif dawk idejk ilhomjaqduk dawn is-snin kollha ta’ ˙ajtek.Ara, tieg˙i issa huma kollha mkemmxa u

kwaΩi bla forza. Imma huma kienu lig˙enuni biex stajt immiss il-˙ajja un˙addanha mieg˙i. Meta kont tarbija,huma kienu li laqg˙uli l-waqg˙at kollha ug˙enuni ma nitfarrakx ma’ kull waqg˙a.Huma ressquli l-ikel lejn ˙alqi u libbsuli˙wej©i biçça biçça.

Meta kont çkejken ommi g˙allmitning˙aqqadhom flimkien biex nitlob.Bihom stajt nilbes iΩ-Ωarbun u naqfel il-lazzijiet. Meta mbag˙ad kbirt, bl-istessidejn kont nixxotta d-dmug˙ ta’ wliedi umellist dawk il-˙addejn ˙elwin tag˙hom.Meta nqbadt suldat u bag˙tuni g˙all-gwerra, kienu l-istess idejn li Ωammewazzarin tqil u refg˙u lil s˙abi midruba jewmaqtula madwari. Idejja sfawim˙amm©in, mibruxin, mislu˙a,minfu˙in.

Meta twelditli l-ewwel tarbija, idejjakienu goffi wisq biex nerfag˙ha. Imma

sodi biex in©orr dak it-teΩor li kelli.Daqsxejn ta’ çurkett dejjem kien iΩejjenwie˙ed minn dawn is-swaba’ li llumhuma mimlija g˙ekiesi u mben©la bl-artrite tax-xju˙ija. Kemm ktibt ittri ta’m˙abba lill-g˙aΩiΩa marti, qabel u waraΩ-Ωwie© tag˙na. U kellhom ikunu l-istessidejn li jidfnuha qabel iΩ-Ωmien. Ftit warali kont dfint lill-g˙eΩieΩ ommi u missieri.

Kemm kont kburi dakinhar li jdejjakienu mag˙quda ma’ dawk ta’ bintimeta tellajtha lejn l-artal, dakinhar tat-tie© tag˙ha. Kemm imtlew b’sa˙˙adakinhar li wie˙ed minn uliedi sefa’mg˙affe© minn karru tqil waqt li konnana˙dmu flimkien f’g˙alqa kollha tajn.G˙adni ma nistax nifhem kif kelli sa˙˙anerfa’ dak il-piΩ biex ibni ma jispiççaxmg˙affe© hemm ta˙t.

Kemm sabbatt dawn l-idejn fuqimwejjed u bankijiet meta f’rabja kontnis˙on kontra xi n©ustizzja mwettqa ta˙tg˙ajnejja stess. Kemm drabi ing˙aqdulif’ponn iebes meta ntlift, jew meta mastajtx nifhem dak li kien qed ji©ri. Kemm˙addant ˙bieb waqt li dawwart idejja maspallejhom biex insabbar meta kienuimnikktin.

Kienu dawn l-istess idejn li bihom

Xwejja˙ ta’ madwar disg˙in sena kien mix˙ut fuq bank f’nofsta’ ©nien. Kien hemm bla jiççaqlaq, rasu baxxuta, g˙ajnejhiffissati fuq il-pali ta’ idejh miftu˙a f’˙o©ru. Po©©ejt bilqeg˙da˙dejh, imma anqas biss intebah bija. G˙all-ewwel ma tajtx kaΩ,imma aktar ma beda jg˙addi l-˙in ming˙ajr ma jiççaqlaq, aktarbdejt ninkwieta. G˙edt li dan Ωgur gralu xi ˙a©a.

˙bejt wiççi bil-mist˙ija meta, wara xibawxata, ridt l-art tiblag˙ni. KemmuΩajthom biex imxatt xag˙ri meta ridtniddandan u g˙orokt ©ismi biexnin˙asel. Kemm raw, kemm ˙assew,kemm batew u fer˙u dawn l-idejn.

Kull tikmixa hija b˙al radda fonda ta’mo˙riet li ˙affer, Ωera’ u ˙asad elfΩerrieg˙a. Id-dwiefer imxellfa jitkellmudwar ta˙bit u taqbid bla heda biexniggranfa mal-˙ajja, biex inΩomm lil minkien se jintilef, biex inΩomm imdendelma’ xfar l-irdum ta’ xi telfa tal-biΩa’.

Issa idejja nixfu u qishom dbielu.Imma g˙adni nammirahom unirringrazzjahom. G˙adhom jaqdunib˙al ma g˙amlu dejjem. Ukoll jekk ©ismim’g˙adux f’sa˙˙tu, idejja ghadhomiwieznuni, imidduni biex nistrie˙,jerfg˙uni u jsostnuni. Illum ukollg˙adhom jing˙aqdu flimkien f’talbaprofonda li bla ma tlissen kliem tg˙annig˙anja ta’ sliem.

Idejja forsi kriehu, imma huma sejkunu li ji©©ebbdu quddiemi biex jil˙qupar idejn o˙ra, mtaqqba u mbiççra b˙altieg˙i, meta jasal il-waqt li niltaqa’ ma’Dak li mexa mieg˙i ˙ajti kollha. Dakinharmhux se jistaqsini x’g˙amilt bihom dawnl-idejn jew fejn mort bihom. Óa©a wa˙dase jistaqsi: ta’ min huma dawn l-idejn. Umeta jintebah li huma ta’ wie˙ed minnuliedu çkejknin u dg˙ajfin li tant i˙obb,se jkun minnhom li jaqbadni u jerfag˙nibiex iqeg˙dni hemm ma©enbu. U sejkunu dawn l-idejn li se nerfa’ naqranaqra sa ma mmisslu wiççu u mmelleslill-ma˙bub u g˙aΩiΩ tieg˙i.’

B’dan il-kliem qam minn ˙dejja,tbissimli u b’dawk l-idejn sbie˙ umkemmxa, xejjirli u sellimli. Telaq b’pass

meqjus, b’ri©lejn ikaxkru. Imma f’qalbi˙alla biss fer˙ ma jitfissirx. Qatt aktar mar©ajt rajt lil dak ix-xwejja˙. Qatt aktar mastajt in˙ares lejn idejja bl-istess mod.

Meta mmelles lil uliedi, metaindawwar idi ma’ spallejn marti, metanerfa’ lil xi ˙add... niftakar f’dak ix-xwejja˙ ta’ fuq il-bank. Na˙seb li s’issaltaqa’ mal-Óallieq, u Ωgur li kellu ç-çansimellislu ˙addejh. Jien ukoll nixtieq limmiss b’idi il-wiçç t’Alla. Jien ukollnixtieq li n˙oss lil Alla jmellisli ˙addejjab˙al ma missier iqieg˙ed idu ma’ wiççibnu.

Min jaf, forsi meta mmelles wiççuliedi, inkun qed immelles il-wiçç t’Allafilwaqt li hu jkun qed imelles il-wiççtag˙hom!

F’dawn l-a˙˙ar snin smajna ˙afnadwar il-©lied bejn Israel u l-Palestinjani, lidi©à ˙alla fiΩ-Ωew© na˙at mijiet mejtajew midruba kif ukoll ˙afna o˙ra likellhom ifittxu fejn joqog˙du g˙axdarhom tfarrket minn attakki mill-ajru.

Il-kwistjoni kollha hi konflitt dwarterritorju u fruntieri, u mhux façli liwie˙ed jifhimha.

Il-Palestina - li tinfirex fuq dak li llumhu Israel, il-West Bank, il-Gaza Strip u l-Ìordan - kienet wa˙da minn dawk il-˙afna territorji li qabel kienu jag˙mluparti mill-Imperu Ottoman G˙arbi, li s-Soçjetà tan-Nazzjonijiet (League ofNations ) fl-1920 po©©iet ta˙t l-amministrazzjoni ta’ l-Ingilterra.

Fl-1923, l-In©ilterra tat awtonomija

limitata lill-Ìordan. Fl-1947, l-Assemblea Ìenerali tal-ÌnusMag˙quda ddeçidiet li taqsam il-Palestina fi stat Lhudi u ie˙or G˙arbib’Ìerusalemm b˙ala beltinternazzjonali. Imma dan il-pjan, li mantlaqax mill-istati G˙arab, qatt matwettaq.

Meta kien ser jispiçça dan il-mandatfl-1948, twaqqaf l-Istat ta’ Israel, litwaqqaf fil-15 ta’ Mejju, 1948. IΩdameta l-In©ilterra rtirat, truppi mill-pajjiΩiG˙arab invadew l-Israel. Wara tmienxhur ta’ ©lied, b’reb˙a g˙al Israel, sararmistizju u twaqqfu d-distrettigeografiçi tal-West Bank u tal-GazaStrip. Imma Israel okkupa dawn iΩ-Ωew©distretti u bena r˙ula Ωg˙ar b’iktar minn220 elf abitant.

G˙alkemm kien hemm ©werer o˙rafl-1956, l-1967, l-1973 u fl-l-1982, il-©lied u l-qtil ma waqafx. Saru diversisforzi internazzjonali biex Israel u l-Palestinjani jag˙mlu paçi. Imma kulldarba, wara ftit ta’ waqfien, jer©a’ jibdal-inkwiet.

Issa fid-9 ta’ Jannar ser issir elezzjonibiex jintg˙aΩel is-suççessur ta’ Arafat.

Fil-Milied, l-an©li ˙abbru “paçi fl-artlill-bnedmin ta’ rieda tajba”. L-ArtImqaddsa, fejn twieled u g˙ex is-Sultantal-Paçi, u l-Palestina, saru artijietimdemmija.

Dan ix-xahar ta’ Jannar, il-Papajistedinna nitolbu biex “dawk kollha li qedja˙dmu fil-Lvant Nofsani jsa˙˙u aktar l-isforzi tag˙hom g˙all-paçi”.

Mulej, il-Lhud u l-Palestinjani jemmnuf’Alla wie˙ed. G˙in lill- mexxejja tag˙homjissoktaw, b’rieda tajba, l-isforzi g˙al paçidejjiema billi jkun hemm rikonçiljazzjonibejniethom.

Bil-grazzja tieg˙ek, Mulej, g˙in lill-popli ta’ dawn il-pajjiΩi biex jissaffew mill-mibeg˙da li kontinwament thedded il-paçi, biex ikunu jistg˙u joffru lil xulxinidejn li qatt ma ççapsu bil-vjolenza immali huma lesti joffru g˙ajnuna u ser˙an lildawk fil-bΩonn.

Apostolat tat-TalbIssie˙eb int ukoll ma’ eluf kbar ta’

insara mad-dinja kollha li flimkien joffru t-talb tag˙hom skond l-intenzjoni li kullxahar il-Papa u l-Isqfijiet jag˙Ωlu.

Jekk Alla jisma’ t-talb ta’ wie˙ed jewwa˙da, kemm aktar jisma’ dak tag˙nalkoll flimkien!

Intenzjonijiet g˙al dan ix-xahar:• sabiex fl-artijiet tal-Missjoni jitrawmu

appostli qaddisa u ©eneruΩi, m˙e©©inbiex ixandru l-Van©elu ta’ Kristu lilkul˙add.

• biex l-Insara ta’ pajjiΩna j˙arsu lejnÌesù Ewkaristija b˙ala ç-çentru tal-˙ajja tag˙hom u jie˙du sehem kifjixraq fis-Sagrifiççju Ewkaristiku. (L-isqfijiet)

Jista’ jkun hemm paçi bejniethom?

Sa kemm kelli sittax-il sena makelli assolutament l-ebda intenzjonili nsir qassis... a˙seb u ara ÌiΩwita!Fil-fatt, anqas biss kont naf xejnfuqhom u l-ewwel darba li rajtÌiΩwita f’˙ajti kien fis-Sixth Form tal-Kulle©© ta’ San Alwi©i, Birkirkara,fejn studjajt g˙al sentejn qabel mad˙alt l-Università.

Minn mindu kont Ωg˙ir, kontimdorri mmur il-quddies kuljum uhekk bqajt nag˙mel matul is-SixthForm. Bil-mod il-mod dik li qabelkienet biss drawwa, saret iç-çentruta’ ˙ajti. Fl-Ewkaristija bdejt insir naflil Ìesù; fil-Kelma tal-Van©eli u fil-fra©ilità tal-˙obΩ. U kienu propju il-ÌiΩwiti li wrewni din it-triq g˙alg˙and Kristu. Iktar ma sirt naf lilKristu aktar kibret ix-xewqa ©ewwaqalbi li nag˙mel xi ˙a©a g˙al dan il-”˙abib” li ftit ftit kien qed jisraqliqalbi. Bdejt ninteressa ru˙i fil-˙ajjata’ Sant’Injazju u fl-Ispirtwalità tal-Kumpannija ta’ Ìesù imma fl-a˙˙armill-a˙˙ar mhux dan kien li wassalnifejn jien b˙alissa.

Fl-istorja personali tieg˙i, nista’ng˙id li Ìesù inqeda ˙afna b’˙utu Ω-Ωg˙ar biex jg˙idli dak li kellu jg˙idli.Fl-isptar tal-Cottolengo f’Turin iltqajtg˙all-ewwel darba mat-tbatija ta’persuni li huma morda jew diΩabbli.Fix-xahar li g˙amilt l-Etjopja ltqajtwiçç imb’wiçç mal-miΩerja u mal-mewt. Umanament u spiritwalment,dawn l-esperjenzi ixxukkjawni bil-kbir u quddiem tant in©ustizzji manafx kemm il-darba saqsejt u g˙adni

nsaqsi lili nnifsi... “Fejn hu Alla f’dankollu?”.

F’dawk il-jiem ta’ ˙idma mas-sorijietta’ Mother Teresa fl-Etjopja, niftakar lif’mument ta’ rabja u frustrazzjoni d˙altfil-kappella u fuq il-˙ajt, ˙dejn is-salib,qrajt dan il-kliem ta’ Kristu: “G˙andi l-g˙atx”. Hemmhekk fhimt li ma stajtx uma xtaqtx nibqa’ ng˙id le g˙as-sej˙a tal-Mulej. Kristu xtaq li ma nibqax biss ˙abibiΩda nsir ukoll kumpann tieg˙u u tal-poplu tieg˙u. G˙alkemm in˙ossnidg˙ajjef u midneb, b˙al Kristu u ma’Kristu nixtieq “n˙abbar il-˙elsienlill-imjassrin, inwassal il-Bxara t-Tajba lill-fqajrin, u d-dawl mill-©did lill-g˙omja, inrodd il-˙elsien lill-ma˙qurin unxandar sena tal-grazzja tal-Mulej”(Lq 4, 18-19).

In˙obb u naqdi lil Allabilli ng˙in lil ˙addie˙or -dan ifisser g˙alija linkun kumpann ta’ Ìesù.Nixtieq li b˙ali, ˙afnao˙rajn jag˙rfu li Allai˙obbna tassew, huwaviçin tag˙na u jie˙u˙siebna, anke metana˙sbu li huwa ‘lbog˙od u assenti. Dinhi l-im˙abba li qalbitli˙ajti ta’ ta˙t fuq, dinhi l-im˙abba li nixtieqinwassal lill-o˙rajn...g˙alhekk sirtÌiΩwita!

Mark Cachia SJ

Fl-20 ta’ Novembru li g˙adda, fil-belt ta’ Padova, jien u ˙ames Ωg˙aΩag˙ o˙ra Taljani, g˙amilnal-Ewwel Voti fil-Kumpannija ta’ Ìesù u b’dan il-©est urejna x-xewqa tag˙na li ng˙ixu ˙ajjitnakollha b˙ala ÌiΩwiti. Kienet okkaΩjoni ta’ fer˙ u gratitudni li qsamna ma’ ÌiΩwiti s˙abna, qrabau ˙bieb. U f’dan kollu, bosta kienu dawk li saqsewni d-domanda klassika: “G˙aliex ÌiΩwita?”

MILL-ISTORJA TAGÓNA L-ÌIÛWITIIl-KÌ 24 u Fr Luis Martín, SJ

Ftit wara li fl-1870 il-gvern Taljaninvada Ruma u g˙amilha l-belt kapitalitar-Renju Taljan, is-Superjur Ìenerali FrPietru Beckx, flimkien mal-membri tal-Kurja tieg˙u, mar joqg˙od Fiesole.Óasbu li jdumu ˙emm g˙al ftit Ωmien.Imma l-eΩilju dam sa l-1895.

Fl-1883, Fr Beckx sejja˙ il-Kongregazzjoni Ìenerali (KÌ) 23, umin˙abba waqfien qasir fil-mew©a ta’vendetta antiklerikali f’Ruma, dik il-KÌsetg˙et tiltaqa’ f’Ruma. Il-KÌ 23 kienetg˙aΩlet lil Fr Anton Anderledy b˙alaVigarju Ìenerali perpetwu bid-dritt tas-suççessjoni. Fr Beckx miet fl-4 ta’Marzu, 1887, fi Fiesole. Dakinhar FrAnderledy sar is-Superjur Ìenerali tal-Kumpanija ta’ Ìesù, u miet fi Fiesole fit-18 ta’ Jannar, 1892. Min˙abba l-

antiklerikaliΩmu qawwi li kienhemm f’Ruma ma ©abux

jindifen f’Ruma g˙axbeΩg˙u minn xi

dimostrazzjonib˙alma kien ©ara14-il sena qabelmeta ppruvawjitfg˙u l-©isem ta’Piju IX fix-xmaraTevere.

Skond id-drawwa, qabel miet, FrAnderledy ˙alla bil-miktub li Fr LuisMartín kellu jkun il-Vigarju Ìenerali sal-elezzjoni tas-Superjur Ìenerali l-©did.G˙alhekk, fit-23 ta’ Marzu, 1892, FrMartin sejja˙ il-KÌ, imma ma ffissaxdata meta tiltaqa’ jew fejn. Il-Papa LjunXIII xtaq li l-KÌ tiltaqa’ f’Ruma almenusakemm jintg˙aΩel is-Superjur Ìeneraliu wara tkompli f’post ie˙or. Fr Martin ul-Assistenti tieg˙u kitbu lill-Papa ufissrulu d-diffikultajiet serji jekk il-KÌtiltaqa’ Ruma. Imma fl-istess ˙inissu©©erewlu li l-KÌ tiltaqa’ jew fiTronchiennes, fil-Bel©ju, jew f’Loyola,Spanja. Il-Papa qabel li l-KÌ tiltaqa’f’Loyola. G˙alhekk, b’ittra o˙ra fl-20 ta’Lulju, 1892, il-Vigarju Ìenerali ffissa d-data ta’ l-24 ta’ Settembru, 1892, biextibda l-KÌ.

Il-KÌ 24 iltaqg˙et kif kien stabbilit.Wara l-formalitajiet me˙tie©a, xielezzjonijiet u l-erbat ijiem ta’ silenzju,talb u konsultazzjoni, nhar it-2 ta’Ottubru, fit-tieni skrutinju, it-73Uffiçjali, Provinçjali u Eletturi g˙aΩlu lill-Ispanjol Fr Luis Martín, li kellu 46 sena.Skond id-drawwa, il-Papa kienmg˙arraf permezz ta’ telegramm qabelt˙abbret fil-pubbliku.

Is-Superjur Ìenerali l-©didLuis Martín twieled fi Spanja fid-19

ta’ Awissu, 1846. Wara li spiçça l-iskolaprimarja, l-1858 da˙al fis-seminarjuminuri ta’ Burgos. Da˙al ÌiΩwita f’Loyolafit-13 ta’ Ottubru, 1864. Min˙abba r-rivoluzzjoni f’pajjiΩu, flimkien ma’ s˙abumar fl-eΩilju Franza, fejn studja t-teolo©ijau kien ordnat qassis fl-24 ta’ Settembru,1876. Wara t-Tielet Sena tan-Novizzjatintbag˙at jg˙allem l-Iskrittura u bejn l-1880 u l1884 kien ir-Rettur tas-Seminarjudjoçesan f’Salamanca, fejn wettaq ˙afnatibdil u ti©did. Imma sa˙˙tu ma tantxkienet tajba.

Fl-1884 sar editur tal-”Messa©©iertal-Qalb ta’ Ìesù” u s-sena ta’ waran˙atar Superjur taç-Çentru ta’ StudjiSuperjuri fl-Università ta’ Deusto. Fl-1886intg˙aΩel b˙ala d-delegat tal-Provinçjatieg˙u biex jie˙u sehem fil-Kongregazzjoni tal-Prokuraturi f’Ruma.Fl-istess sena n˙atar Provinçjal tal-Provinçja ta’ Kastilja.

Matul il-Provinçjalat tieg˙u ˙ejjag˙at-twaqqif ta’ l-Università Comillasf’Madrid kif ukoll waqqaf Ωew© kulle©©iu residenza. Fl-1891, il-Ìeneral sejja˙luRuma b˙ala Sostitut tas-Segretarju tal-Kumpanija u fl-1892 intg˙aΩel b˙alaSuperjur Ìenerali.

Fl-1904 marad gravi b’kanser u fl-1905 kellhom jaqtug˙lu idu l-leminija. L-a˙˙ar sena ˙ajtu kienet tassew wa˙dadoloruΩa u ta’ tbatija kbira. Hu miet fit-18 ta’ April, 1906, fl-età ta’ 50 sena.

Il-˙idma tal-KongregazzjoniMin˙abba s-sitwazzjoni mwieg˙ra l-

iktar fl-Ewropa, il-membri ddiskutew˙afna dwar il-Faqar tal-Provinçji,kulle©©i li kienu g˙adhom qed jibdew,u djar professi, ˙alli jit˙ares l-ispirtu tal-Kostituzzjonijiet. Il-KÌ ˙alliet f’idejn il-Ìeneral biex i˙ejji Struzzjoni dwar l-Amministrazzjoni Temporali.

Ittrattaw ukoll dwar punti ta’dixxiplina reli©juΩa: il-˙arsien tar-Regola, il-kura tal-ÌiΩwiti Ωg˙aΩag˙ uBrothers li jintbag˙tu fil-kulle©©i, biex il-ÌiΩwiti ma jinvolvux ru˙hom fil-politika,u l-klawsura. Il-KÌ ˙e©©et lis-superjuri ul-membri biex jag˙tu g˙ajnunaspiritwali lill-ir©iel, l-iktar lill-˙addiema ul-fqar, permezz ta’ l-EΩerçizzi Spiritwali.

Il-KÌ talbet lill-Ìeneral biex jie˙u˙sieb li titkompla l-kitba ta’ l-istorja tal-Kumpanija. Dwar l-istudju, il-KÌ talbetli l-istudju tat-teolo©ija jdum erba’ snin,li l-professuri jqassmu n-noti ujfissruhom, u rrikmandaw l-istudju tal-Li©i Kanonika u l-istorja tal-Knisja. Il-membri talbu wkoll lill- Ìeneral biextit˙ejja l-edizzjoni vulgata tal-Kostituzzjonijiet.

Fl-a˙˙ar, il-KÌ unanimament talbetli tinkiteb ittra, iffirmata mill-membrikollha, lill-Papa Ljun XIII ˙allitirringrazzjah g˙all-ittra sabi˙a li kiteblill-Ìeneral wara l-elezzjoni tieg˙u biexjurih ir-rieda tajba tieg˙u lejn il-Kumpanija ta’ Ìesù.

Il-KÌ 24 temmet ix-xog˙ol tag˙hafil-5 ta’ Diçembru, 1892.

Il-Ìeneralat ta’ Fr MartínMatul l-14 il-sena li mexxa l-

Kumpanija, Fr Martín ra l-g˙add tal-

membri jiΩdied minn 13,274 fl-1892sa 15,661 fl-1906. Hu kiteb diversi ittrilill-Kumpanija kollha: dwar il-klawsura,dwar l-Amministrazzjoni Temporali,dwar l-ittra tal-Papa Ljun XII dwar l-EΩerçizzi Spiritwali ta’ Sant’Injazju,dwar l-ittra tal-Papa (San) Piju X fl-okkaΩjoni tal-50 sena tad-Domma ta’l-Immakulata Kunçizzjoni u dwar l-ittra tal-Papa biex i˙e©©e© l-istudju ta’l-Iskrittura.

Fl-Italja waqqaf il-Kulle©©M.Massimo. Iddefenda r-rivista CiviltàCattolica min˙abba l-artikoli li dehrufiha dwar il-maΩunerija. Fr Martinkellu j˙abbat wiççu ma’ problemi©ejjin minn barra fi Franza, il-Polonja,l-Awstrija, il-Bel©ju, l-Ingilterra u fiSpanja. Kien hemm il-persekuzzjonifiç-Çina, fejn mietu martri diversiÌiΩwiti.

Opra li jibqa jissemma g˙aliha FrMartín hi t-twaqqif ta’ l-Istitut Storikutal-Kumpanija f’Ruma u li tissokta l-kitba ta’ l-istorja ta’ l-Assistenzi.

Hu kien apprezzat ˙afna mill-PapaLjun XIII, li ©edded il-privile©©i kollhali kienu ng˙ataw lill-Kumpanija mit-twaqqif tag˙ha, u mill-Papa Piju X.Kellu x-xorti jara g˙add ta’ ÌiΩwitijkunu dikjarati qaddisin jew beati. Óa˙sieb it-ti©did tal-kmamar ta’Sant’Injazju f’Ruma.

Kien bniedem b’mo˙˙ çar u riedasoda, li g˙enitu ˙afna matul l-a˙˙armarda tieg˙u. Kellu g˙anijiet çari ukien kapaçi ja˙dem ma’ kull tip ta’persuna. Kien reli©juΩ tajjeb, sinçier,mortifikat u umli.

Illum, jien ha ne˙odlok ˙sieb il-problemi kollha. Jekk jog˙©bok ftakar li m’g˙andix bΩonn l-g˙ajnuna tieg˙ek.

Jekk il-˙ajja ©©ibek f’sitwazzjoni fejn ma tistax issib tarf, tippruvax issib tarf int. Itfa’ s-sitwazzjoni fil-kaxxa mmarkata ‘For Him’. Il-problema ti©i solvuta meta na˙seb li hu l-a˙jarjien u mhux meta tg˙idli int. Meta l-problema titfag˙ha fil-kaxxa, tibqax ta˙seb fuqha.

Meta ssib ru˙ek maqbud fit-traffiku, tgergirx. Ftakar li hawn nies fid-dinja li g˙alihomis-sewqan huwa lussu li lanqas biss jo˙olmu li jkollhom.

Jekk tinzerta ©urnata ˙aΩina g˙ax-xog˙ol, ftakar f’dak ir-ra©el li ilu snin twal bla xog˙ol.

Jekk imdejjaq fuq xi relazzjoni li marret Ωmerç, ftakar f’dik il-persuna li qatt ma daqetim˙abba vera.

Flok tiddejjaq g˙ax g˙adda weekend ie˙or, ftakar f’dik l-omm li biex tg˙ajjex ‘l uliedhaikollha ta˙dem tnax-il sieg˙a kuljum, sebat ijiem fil-©img˙a. G˙aliha m’hemmx weekend.

Jekk tiqaflek il-karozza, ftakar f’dak li ilu snin f’wheelchair u jo˙lom li xi darba jista’ jimxi dikil-mixja li jkollok tag˙mel int.

Jekk waqt li t˙ares fil-mera tinduna b’xag˙ra bajda li qatt ma rajt qabel, ftakar f’dak il-bniedem marid bil-kan‘er li tilef xag˙ru kollha min˙abba il-chemotherapy.

Jekk issib ru˙ek vittma ta’ l-injoranza jew il-kefrija tan-nies, ftakar li l-affarijiet setg˙u kienuag˙ar: stajt kont int l-injorant jew il-kiefer!

‘Kemm ta˙sbu li hi tqila din it-tazza ilma?’ staqsihom.

Min qallu 20 gramma, min 50,min 150 gramma.

‘Li jg˙odd mhux kemm tkuntqila meta t-tazza tkun fuq l-mejda. Li jg˙odd huwa kemmtkun tqila meta nkun qednerfag˙ha. G˙al minuta wa˙damhix problema. Imma jekknerfag˙ha g˙al nofs sieg˙a,dirg˙ajja jibdew jipprotestaw.Jekk inΩomma merfug˙a ©urnatas˙i˙a, jkollhom ji©u g˙alija bl-ambulanza.

Il-piΩ tag˙ha dejjem jibqa’ l-istess, imma g˙alija kull minutat-tazza tibda titqal u titqal,b’mod li jasal mument metaanqas tazza ilma ma nkun nifla˙inΩomm f’idi. Ikolli bilforsinniΩΩilha, inserra˙ idi umbag˙ad ner©a’ nikseb sa˙˙abiΩΩejjed biex ner©a’ nerfag˙ha.

Hekk ukoll fil-˙ajja. Metatmur lura d-dar wara x-xog˙ol,

ne˙˙i t-tag˙bija minn fuqdahrek. Tie˙ux il-piΩ tax-xog˙ol id-dar mieg˙ek. NiΩΩlufil-bieb ta’ l-uffiççju jew tal-fabbrika fejn ta˙dem u ˙allihhemm. U l-g˙ada filg˙odu,meta titlaq mid-dar, tie˙ux il-piΩ tal-familja mieg˙ek fuqix-xog˙ol. Óallih warajk,˙dejn il-bieb ta’ darek. Metati©i lura er©a’ i©bru u tkuntifla˙ i©©orru g˙al jum ie˙or,g˙al lejl ie˙or.

Tg˙allem stri˙, u tiskantakemm jirnexxilek i©©orrpiΩijiet li ˙afna ja˙sbumpossibbli ©©orrhom. Il-˙ajjaveru qasira, imma veru wkollli ©©ib mag˙ha bosta piΩijiet.

Mhux a˙jar ne˙duha biççabiçça!’

Wie˙ed professur kien qed jg˙allem lill-istudentitieg˙u dwar it-tensjonijiet fil-˙ajja. Óin minnhommela t-tazza li kellu quddiemu bl-ilma u refag˙ha ‘lfuq, filwaqt li beda juriha lill-klassi.

Karmenu Duca huwa Brother Malti tal-Missionaries of Charity(ta’ M. Teresa) li ilu ja˙dem fil-missjoni snin twal. B˙alissa qed

ja˙dem fil-Guatemala, pajjiΩ fl-Amerika t’isfer. Kitbilna din l-ittrali tag˙ti ˙jiel tal-˙idma u l-˙ajja tieg˙u u tan-nies li qed jg˙in.

G˙eΩieΩ familjari u ˙bieb,

Il-Guatemala qieg˙ed fl-Amerika Çentrali u jmiss mal-Messiku, ma’ Belize, ma’ ElSalvador u ma’ Honduras. G˙anduparti li tmiss ma’ l-Atlantiku uo˙ra mal-Paçifiku. G˙andu daqs109,000 kilometri kwadrati. Il-klima kwaΩi dejjem rebbieg˙a u l-popolazzjoni hija ta’ tnax-il miljunru˙. Il-lingwa uffiçjali hija l-Ispanjol iΩda hawn tlieta ug˙oxrin lingwa indi©ena o˙ra.Huwa pajjiΩ sabi˙ ˙afna rigwardin-natura g˙ax g˙andu ©ungla,muntanji, vulkani, ‘lakes’ kbarfosthom Atitlan u Amatitlan - uxtut sbie˙ maΩ-Ωew© oçejani.

Il-Brothers ©ewwa l-Guatemalailna sitta u g˙oxrin sena. Qabelkellna tlett idjar - Las Escobas, il-Quiche u fil-kapitali. Biss xi sninilu ng˙alqu Ωew©t idjar u bqajnabid-dar tal-kapitali (li jisimhaGuatemala wkoll). G˙andnatmintax-il xi˙ li ©ew mi©burinmit-toroq, no˙or©u nqassmu l-ikellin-nies li jorqdu barra t-triq, uwkoll ji©u darba f’©img˙a biexjieklu, jin˙aslu u ja˙slu l-˙wejje©.Ukoll inΩuru l-˙abs ©ewwaFraijanes li jismu Pavon.

Jekk nibda nirrakkonta fuq il-˙abs ma nispiççax (jew nispiççab’xi ktieb!). Biss almenu xi ˙a©aΩg˙ira. Huwa ˙abs ferm differentiminn Bellavista ta’ Menellin fejnhemm ˙afna kançelli u bibien ukatnazzi. Hawnhekk il-˙absi jkollujibni d-dar tieg˙u g˙ax inkella mahawnx fejn jorqod. Qisek qieg˙edf’ra˙al Ωg˙ir - bit-toroq, ˙wienet,

mastrudaxxi etc. Il-familji jistg˙ujid˙lu mis-sibt sal-Óadd. Ìewwa l-Guatemala jew a˙jar fl-AmerikaÇentrali (u hawnhekk ninkludi LosAngeles - fl-Amerika ta’ Fuq)hawn problema kbira tal-’maras’jew ‘gangs’ li joqtlu lil xulxin ulin-nies bl-addoçç. Guillermohuwa wie˙ed minnhom. G˙andutmienja u g˙oxrin sena, tliet nisa,tlett itfal u mo˙˙ vojt. Jekk ng˙idli g˙al Guillermo ma hawnx tamankun qed immur kontra t-tag˙limta’ Kristu - biss sinçeramentnemmen li Guillermo ta’ tmienja ug˙oxrin sena li g˙andu, di©àmitluf. L-injoranza u l-vjolenzatixg˙el f’g˙ajnejh. Ma jistaxjifhem id-deni li kkawΩa lil˙addie˙or u sa˙ansitra kburib’dak kollu li g˙amel s-issa.B˙alissa g˙addej minn burraxxkag˙ax il-˙abib tal-qalb tieg˙uingannah u seraqlu sitt elefquetzales (daqs tlett mitt liraMaltin), u issa jrid joqtlu... u jasal!

Biss mhux kollox mitluf. Lucashuwa wie˙ed mix-xju˙ li g˙andna©ewwa d-dar tag˙na. Paralitiku,fil-w˙eelchair. Nist˙ajlupersuna©© fil-ktieb ta’ GarciaMarquez Doce CuentosPeregrinos. Fi storja minnhomhemm mara li waqqfitilha l-karozza f’nofs ta’ ‘highway’. L-unika karozza li waqqfet biextg˙inna kienet ‘private’. Telg˙et uqaltilhom li g˙andha bΩonn tasalf’post fejn tkun tista’ ççempel.Waslu f’bini u malajr indunat likien manikomju, u li n-nies kollhafil-’private’ kienu m©ienen. Sabetnurse u qaltilha li hi ©iet biss biex

iççempel. Biex ma ntawwalhiex,ma’ kull min iltaqg˙et qaltilhom li©iet biss biex iççempel. Óadd maemminha u spiççat fil-manikomju.Sa˙ansitra wara xi xhur sabha r-ra©el tag˙ha u qaltlu li hi ©iet biexiççempel. Ir-ra©el we©ibha li a˙jartibqa’ hemm sakemm tfieq!

G˙alfejn semmejtilkom din l-istorja? Lucas huwa ra©el li majistax jitkellem min˙abba l-puplesija li tag˙tu, biss jifhemkollox. Kuljum jurina bis-sinjali lijrid imur id-dar. Biss fejn taqbadtie˙du?

U hawn nasal g˙at-tama. Tmienxhur ilu meta wasalt Lucas kienmitluq f”sodda u kien ikollnanag˙mlulu kollox. Ix-xahar l-ie˙orqam u beda miexi bil-mod mal-˙ajt!

Dawn huma stejjer tan-niestag˙na . . .

L-unika tama g˙al dawn in-nieshuwa t-tarbija li twieldet ©ewwaBetlem elfejn sena ilu. Il-BambinÌesu huwa t-tama tal-fqar g˙axb˙al dawn in-nies, hu bata l-faqar- kellu jitwieled f’nofs ta’ triq,b˙an-nies indi©eni li kellhomja˙arbu mill-ir˙ula min˙abba l-vjolenza. Hu kellu ja˙rab minnta˙t Erodi, b˙al Guillermo kien il-˙abs qabel ©ie maqtul u b˙al Lucasma setax jiddefendi ru˙u quddiemPilatu.

Nixtiqilkom il-Milied it-Tajjeblilkom u lill-familji tag˙komkollha.

Karmenu

L-ewwel ˙adt ftit Paçenzja. L-Im˙abba kienet fuq l-istess xkaffa. Ftit ‘lisfel kien hemm Fehma, din g˙andekbΩonnha kull fejn tmur. Óadt kaxxa jewtnejn ta’ G˙erf u borΩa jew tnejn ta’Fidi. Ma stajtx ma nie˙ux l-Ispirtu s-Santu, kien kullimkien. Waqaft biexnie˙u ftit Sa˙˙a u Kura©©, biex jg˙inunif’din il-©irja, imma l-basket bedajimtela’ sew issa u ftakart li g˙andibΩonn il-Grazzja.

Kant u Tif˙ir kienu mdendlin viçin ujien ˙adt minnhom ukoll. Paçi u Fer˙kien hemm bl-abbundanza, kienu fuq l-

a˙˙ar xkaffa, ftit diffiçli biex til˙aqhom.Imma ˙dejn l-ixkafef g˙oljin kien hemmtur©ien baxxi. Biex titla’ kellek t˙allikollox warajk u kienu ferm dojoq u ftitdiffiçli titlag˙hom. Imma bi ftit sagrifiççjustajt nil˙aqhom ukoll.

G˙alhekk bdejt miexi lejn lejn il-kaxxier, imma propju f’tarf il-passa©© rajtpakketti çkejknin immarkati Talb. Kienub˙al ˙elwiet çkejknin, minn dawk lititfag˙hom f’˙alqek u t˙allihom idububil-mod il-mod. Kont naf li kif no˙ro©barra Ωgur se jkolli bΩonn xi ˙a©a li t˙allidejjem tog˙ma tajba f’˙alqi.

Ûmien ilu kont miexi t-triq tal-˙ajja. Darbaminnhom rajt avviΩ li jg˙id “Il-Óanut tal-Ìenna”.Malli ersaqt viçin, il-bieb infeta˙ bera˙ u meta©ejt f’tieg˙i sibt ru˙i ©ewwa. Rajt g˙add kbir ta’an©li, kienu kullimkien. Wie˙ed minnhom tanibasket u qalli “Ibni ixtri bil-g˙aqal. F’dan il-˙anuthawn dak kollu li kull min irid ˙ajja sabi˙ag˙andu bΩonn. U jekk ma tistax i©©orr kolloxer©a’ ejja l-g˙ada g˙al aktar.”

Il-kaxxiera kienet An©lu b’˙arsa ta’tjubija li qatt ma kont rajt b˙alha.“Kemm g˙andi nag˙ti?” staqsejtha.Óarset lejja u bi tbissima qalli “Mhuxa˙jar tara sew x’©id g˙andek fil-qoffatieg˙ek. Kull m’g˙andek tag˙mel u litg˙oΩΩ dak li sibt illum f’dal-˙anut uto˙odhom kull fejn tmur”.

Jien er©ajt staqsejt: “Imma, bis-serjetà, kemm g˙andi nag˙ti? Dawnaffarijiet li Ωgur jiswew immens” U l-An©lu re©g˙et tbissmet: “Óabib, il-kontim˙allas kollu. U ilu m˙allas sew. L-img˙allem ˙allaslek kollox. Mur fil-paçi!”

TEÛOR GÓAL MIN IÓOBB IL-KOTBA...

• Trid tkun taf fuq il-Bibbja?• Qed tie˙u xi kors fit-Teolo©ija?• Tinteressa ru˙ek fi kwistjonijiet soçjali ?• Tg˙allem ir-Relio©jon f’xi skola?

IL-BIBLJOTEKA ÌWANNI XXIII toffrilekl-g˙ajnuna u r-riΩorsi kollha li te˙tie©.

F’din il-Biblijoteka ssib aktar minn 22,000ktieb fuq dawn is-su©©etti u o˙rajn minn fejntag˙Ωel.

Tifta˙ matul is-sena akkademika:It-Tnejn, l-Erbg˙a u l-Ìimg˙a mill-4.00 sas-7.00pm u s-Sibt mid-9.00 sa 12.00 am

226 Triq San Pawl, VallettaTel: 21 23 36 82www.john23library.com

Vja©© b’risq ir-Rinnovazzjoni tad-Dar ta’ l-Irtir ta’ Mount St, Joseph, MostaInΩuru: Torremolinos, Ìibiltà, Malaga(naraw il-Purçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbir),Granada, Ronda, Sevilja, Cordoba.

Tluq: It-Tlieta tal-img˙a Mqaddsa

(22 ta’ Marzu, 2005)

Lura: It-Tlieta tal-G˙id (29 ta’ Marzu, 2005)

G˙al aktar tag˙rif u program s˙i˙

çempel lil: Fr Anton Galea, SJ

Loyola House, Naxxar, Tel: 2141 0348/9

SPANJA u Ìibiltàg˙all-G˙id

Itlob bil-Malti fuq l-Internet

www.maltajesuitretreats.com/spazjusagru

Mulej, ilqa’ f’Saltnatek il-benefatturi u ‘l-˙bieb tag˙namejtin

Birkirkara NNIn-Naxxar NNIn-Nadur NN

Xi snin ilu twaqqaf l-inYgo Malta lihuwa membru ta’ l-inYgointernazzjonali. L-isem INYGO huwame˙ud mill-isem tal-fundatur tal-ÌiΩwiti,Sant’Injazju ta’ Loyola. in tirreferi g˙all-aspett internazzjonali tal-˙idma tag˙namaΩ-Ωg˙aΩag˙, Y hija ittra li tirreferig˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u go tirreferi g˙all-missjoni tag˙na fid-dinja.

L-g˙anijiet ta’ l-inYgo MaltainYgo Malta huwa Network Injazjan li

jg˙aqqad fih gruppi ta’ Ωg˙aΩag˙ lij˙addnu l-ispiritwalità Injazjana, ÌiΩwiti ulajçi li ja˙dmu maΩ-Ωg˙aΩag˙. In-Network jie˙u ˙sieb jikkooridna din il-˙idma u joffri esperjenzi u riflessjoni biexjg˙in iΩ-Ωg˙aΩag˙ jikbru• fil-libertà bil-formazzjoni fit-talb, bil-

litur©ija u bl-akkumpanjamentspiritwali

• fis-sens ta’ komunità• fl-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar

sabiex hekk jag˙rfu u jwie©bu g˙as-sej˙a ta’ Alla f’˙ajjithom.L-inYgo ja˙dem ma’ Ωg˙aΩag˙ bejn l-

14 u s-26 sena li ©ejjin minn dawn is-setturi tal-˙dima tag˙na: Il-Kulle©© ta’San Alwi©i - skola sekondarja u s-SixthForm, iç-Chaplaincies tal-Junior College utal-Università, il-˙idma maΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’

l-Istitut Paulo Freire taç-¬entru Fidi uÌustizzja fiΩ-Ûejtun u Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-Komunitajiet Óajja Nisranija (CLC).

Il-core group li jmexxi dan in-Network fih membri minn kull setturimsemmi biex jiΩgura koordinamenttajjeb u rappreΩentazzjoni tal-˙idmakollha tag˙na maΩ-Ωg˙aΩag˙: Fr PatrickMagro u Ms Lorraine Grech (Kulle©© ta’San Alwi©i - skola sekondarja u PR team),Fr Joseph Cassar (Kulle©© ta’ San Alwi©i -Sixth Form), Ms Glorianne Borg-Axisa(Chaplaincy - Junior College), Fr JimmyBartolo (Chaplaincy tal-Università uKoordinatur ta’ inYgo-Malta), Fr. AlexTortell (Segretarju), s-Sur RenatoCamilleri (Istitut Paulo Freire) u MsStephanie Camilleri (Komunitajiet ˙ajjaNisranija u PR team).

Erba’ attivitajiet li jg˙aqqdunaflimkienIrtir fis-silenzju

Kull sena l-inYgo jorganizza irtir fis-silenzju g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ li jixtiequ jsa˙˙ur-relazzjoni tag˙hom ma’ Alla jew jibdewjie˙du l-˙ajja tat-talb bis-serjetà. Dan l-irtir joffri possibiltà ta’ akkumpanjamentminn wie˙ed mill-ÌiΩwiti li ja˙dmu maΩ-Ωg˙aΩag˙. Dan huwa wie˙ed mill-mezzil-aktar effettivi li l-fundatur tag˙na,

Injazju minn Loyola ˙allielna permezz tal-EΩerçizzi Spiritwali. Hu strumentimportanati ˙afna, tipiku ta’ kull mini˙addan l-ispirtwalità ta’ Sant’Injazju,ÌiΩwiti u lajçi.

Xog˙ol volontarju f’Maltau ‘l barraminn xtutna

Il-ÌiΩwiti jmexxu gruppi ta’ Ωg˙aΩag˙li jag˙mlu xog˙ol volonatarju ma’ niesaktar fil-bΩonn. F’ Malta jsiru programmita’ litteriΩmu u live-ins ma’ Ωg˙aΩag˙ lig˙andhom kuntatt mal-Istitut PauloFreire taç-Çentru Fidi u Ìustizzja fiΩ-Ûejtun.

Hemm gruppi o˙ra li ja˙dmu mat-tfalu adulti fqar fl-E©ittu, fl-Al©erija u fl-Etjopja. G˙al seba’ snin s˙a˙ iç-Chaplaincy tal-Junior College organizzatgruppi ta’ ˙idma mat-tfal fqar ta’ Vittoriafi Sqallija. Din il-˙idma kollha ssir bl-g˙ajnuna u flimkien mas-sorijiet ta’Mother Teresa ta’ Calcutta. G˙al snintwal, kull sena, grupp ta’ Sixth Formersmill-Kulle©© ta’ San Alwi©i jmur jag˙mel˙idma mal-persuni b’ diΩabilità fl-isptarta’ Cottolengo, Turin, l-Italja.

L-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar hijawkoll g˙aΩla li l-Kumpanija ta’ Ìesùmadwar id-dinja g˙amlet u tixtieq lia˙na lkoll ng˙adduha lill-o˙rajn f’ kull

Ignatian Youth Network

F’ dawn l-a˙˙ar snin, il-ÌiΩwiti li na˙dmu maΩ-Ωg˙aΩag˙qed nag˙mlu aktar sforzi minn qabel biex na˙dmuflimkien u biex insa˙˙u dak li hu spe_ifiku g˙all-kariΩmatag˙na l-ÌiΩwiti fil-kuntatti u l-˙idma tag˙na maΩ-Ωg˙aΩag˙.

˙idma tag˙na. Hija g˙aΩla li g˙amelKristu fil-missjoni tieg˙u u g˙alhekknixtiequ ng˙inu liΩ-Ωg˙aΩag˙ isiru jafu lildawn in-nies u s-sitwazzjoni li jg˙ixufiha biex jaslu g˙al impenn aktar s˙i˙˙kontra l-ingustizzji fid-dinja!

Quddiesa tas-6.30pm fil-Knisja ta’Sarria

Dan huwa mument kull nhar ta’ Sibtfilg˙axija fejn Ωg˙aΩag˙ minn diversisetturi tal-˙idma tag˙na jiltaqg˙uflimkien biex jiççelebraw u jitolbu g˙all-g˙aqda ta’ bejniethom. Huwa mumentta’ ringrazzjament li jg˙aqqad il-komunitajiet differenti u fl-istess ˙inmiftu˙ g˙al Ωg˙aΩag˙ li ma jag˙mluxparti mill-inYgo. L-animazzjoni ssir minngruppi differenti.

Live-inL-g˙an ta’ dan il-live-in, li jsir darba

f’ sena hu li ji©bor lil Ωg˙aΩag˙ minnsetturi differenti biex jissa˙˙u fil-˙biberija tag˙hom u jikbru fl-aspettikomuni ta’ bejniethom. Mhuxdaqshekk façli li l-gruppi j˙ossuhomparti minn grupp akbar! Live-in b˙aldan ig˙inna ni©bdu ˙abel wie˙ed fil-proposti tag˙na. Huwa mument ta’formazzjoni u çelebrazzjoni.

Barra minn dawn l-attivitajietkomuni, l-inYgo jie˙du sehem fl-attivitajiet li ji©u organizzati mill-KnisjaUniversali fl-okkaΩjoni tal-Jum Dinji taΩ-Ωg˙aΩag˙ li din is-sena ser isirf’Cologne, il-Ìermanja. In-networksInjazjani kollha se niltaqg˙u flimkienbiex niççelebraw dawn il-©ranet ma’

Ωg˙aΩag˙ o˙ra mid-dinja kollha,kul˙add bl-istil tieg˙u. Hemm post g˙alkul˙add fil-Knisja! Imbag˙ad fis-sena2006 ser niççelebraw anniversarji o˙ramarbuta mal-˙ajja ta’ Injazju u Fran©iskSaverju.

Jalla l-˙idma tag˙na flimkient˙alli ˙afna frott fil-qlub ta’ ˙afnaΩg˙aΩag˙ li niltaqg˙u mag˙homkuljum. Jekk tixtieq tkun membru ta’ l-inYgo ikkomunika mag˙na. Kull xaharser nipperΩentaw aspetti different tal-˙ajja u l-˙idma tag˙na f’din ir-rivistatal-ÌiΩwiti f’ Malta. Napprezzaw kullkumment u su©©eriment tieg˙ek.

Fr Jimmy Bartolo, s.j.Koordinatur inYgo - Malta.

chaplaincy@um.edu.mt

IL-ÌIÛWITI JOFFRULEK SENATA’ FORMAZZJONI

Din is-sena gawdi int ukoll minnesperjenza li tkabbrek u tiffurmak.Ag˙Ωel l-attività li tixtieq u ikteb jewçemple biex tibbukkja jew tikseb aktarinformazzjoni.

1. Iç-Çentru Spiritwalità InjazjanaSeminars, irtir, korsijiet u g˙ajnuniet g˙al min jixtieqjag˙raf a˙jar min hu Alla u x’qed jitlob minnu.

Seminar (mhux residenzjali)Niskopru l-Qalb ta’ Alla fid-DinjaData: Is-Sibt, 19 ta’ Frar mid-9.00 am sal-5.00 pm u l-

Óadd 20 ta’ Frar mid-9.00 am sas-2.00 pm (bl-Ikel)Post: Retreat Centre, Convent of the Sacred Heart, St

JuliansTmexxi: Sr Marie Scicluna, RSCJBooking: çempel 21 345 907 (Sr Helen Curmi)

Irtir ta’ Weekend g˙all-MiΩΩew©inData: Mill-Ìimg˙a, 4 ta’ Marzu, fis-6.00 pm sal-Óadd 6,

fil-5.00 pmPost: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph, Ir-RabatJiffaçilitaw: Il-Koppja Carmen u Karm Conti, Fr Vince Magri,

SJBooking: çempel 21 243 681 / 99 864 561 (Fr Vince Magri)

Seminar nhar l-Erbg˙a qabel id-DuluriG˙aliex g˙andi nibqa’ na˙fer?Data: L-Erbg˙a, 16 ta’ Marzu mis-6.00 pm sat-8.30 pmPost: Mount St Joseph Retreat House, MostaImexxi: Fr Arthur Vella, SJBooking: çempel 21 416 916

2. DAR TA’ L-IRTIRI MANRESATriq Santa Dminka, Victoria, G˙awdexTel: 21 556 635. Fax 21 559 314

Irtir fis-silenzju g˙as-saçerdoti u reli©juΩi (Ir©iel uNisa)Data: Mill-Óadd 9 ta’ Jannar, 2005 pm, sal-Ìimg˙a,

14, pmImexxi: Fr Paul Deguara, SJ

In˙ejju Ru˙na g˙all-G˙id bil-Meditazzjoni fuq l-IkoniData: Mill-Ìimg˙a 18 ta’ Frar fis-7.00 pm sal-Óadd 20,

wara l-pranzuImexxi: Fr Gerald Buhagiar

Irtir g˙all-InfermieraData: Mill-Ìimg˙a 4 ta’ Marzu fis-7.00 pm sal-Óadd 6,

wara l-pranzuImexxi: Fr Paul Deguara, SJPostijiet: Mhux iktar minn 14-il ru˙

Irtir g˙all-Professjonisti (Koppji)bil-MaltiData: Mill-Ìimg˙a 4 ta’ Marzu fis-7.00 pm sal-Óadd 6,

wara l-pranzuImexxi: Fr Charles Caruana, SJPostijiet: Mhux iktar minn 15-il ru˙

Irtir g˙all-Professjonisti bil-MaltiData: Mill-Ìimg˙a 11 ta’ Marzu fis-7.00 pm sat-Tlieta 15

wara l-pranzuImexxi: Fr Vincent Magri, SJ

Retreat for Professionalmen in EnglishData: Mill-Ìimg˙a 18 ta’ Marzu fis-7.00 pm sat-Tlieta 22

wara l-pranzuImexxi: Fr Finbar Lynch, SJ

XAHAR IRTIR INJAZJAN - 30 jumData: Mill-10 ta’ April sal-14 ta’ Mejju, 2005Imexxi: Fr Paul Deguara, SJPost: Dar Manresa, G˙awdex

Seminar:Il-Litterizmu u d-Dritt g˙all-Edukazzjoni?Data: Is-Sibt 12 ta’ Frar mid-9.00 sas-1.00 pmPost: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph. Ir-Rabat

Seminar ta’ Formazzjoni g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ Lejn Politikabis-SensData: Mill-Ìimg˙a 11 ta’ Marzu pm sal-Óadd 13 ta’

Marzu sas-1.00 pmPost: Dar ta’ l-Irtiri tas-Sorijiet ta’ St Joseph. Ir-Rabat

EΩerçizzi tar-RandanG˙al dawk li ja˙dmu fil-qasam tas-Social WelfareData: Mit-Tnejn 14 ta’ Marzu sal-Óamis 17Post: Fil-Kappella ta’ l-Università, l-Imsida

Çentru Fidi u ÌustizzjaDar P. Pedro Arrupe, 7 Sqaq San Adeodato, Zejtun ZTN 06,Tel: 21 677 841

227 Triq il-Merkanti, Valletta VLT 10,Tel: 21 251 538

Zommha u ddublekIl-hajja ingawduha billi naqsmuha ma l-ohrajnHsieb • Jannar 2004

Int x’titlob?“dawrament int thaddanni ...” Salm 139 Hsieb • Jannar 2004

Il-fufi shanMeta taqsam u tghin il-hajja tkun isbahStorja • Jannar 2004

Bin-nervi!Mqar f’dak li hu iebes tbissima hi possibblHsieb • Jannar 2004

Giega, Duku u FliesaBi ftit kuragg tghin lill-hajtek u taghti kuraggStorja • Jannar 2004

B’id wahda wara dahriMa ghandi naqta’ qalbi qattEsperjenza • Jannar 2004

Kmandamenti ghas-sena l-gdidaL-ahjar mod kif tghix fil-hajjaPunti • Jannar 2004

Sa l-ahhar nifsGhalkemm weggaghni kont kapaci nhobbuaktar • Storja • Jannar 2004

Il-pappagallL-aktar ghadu hu minn jgaghlek titlef sabrekStorja • Jannar 2004

Telefonata f’nofs ta’ lejlMa, nixtieq nerga nigi d-darEsperjenza • Jannar 2004

Dejnu mhallasGesu’ miet biex isalvanaStorja • Jannar 2004

Jien lapes ckejkenJien xi haga semplici f’idejn il-MulejStorja • Jannar 2004

Ma setax ipingi wiccuTifel ta 9 snin ipengi KurcifissIttra • Jannar 2004

Fid-dezertIl-hajja mqabbla ma vjagg fid-dezertIttra • Jannar 2004

Jiktbulna l-qarrejjaInti tipproponi u Alla jiddisponiIttra • Jannar 2004

Jiktbulna l-qarrejjaKwotazzjoni ta’ vera • Ittra • Jannar 2004

Soppa tal-fazola niexfaRicetta • Ricetta • Jannar 2004

Bews ta’ veru jew bews ta’ pulcinell?Kun sincir fl-imhabba • Hsieb • Frar 2004

Ahna tlieta, intom tlietaTliet persuni f’Alla wiehedStorja • Frar 2004

Doza kbira ta’ rispettKien sod f’dak li jemmenRakkont • Frar 2004

Fuq tal-linjaGhandi bzonn lil Alla fuq kolloxRakkont • Frar 2004

Il-mara l-ohraHalli hin f’hajtek tqattghu ma’ l-ghezieztieghek • Rakkont • Frar 2004

Il-kaxxa battalaBis-sahha t’Alla niftakru biss f’mumenti sbiehStorja • Frar 2004

Kapaci tiftah blanzun?Ahjar inhalli kollox f’idejn AllaHsieb • Frar 2004

Allergija • Ottimizmu kbir fil-hajjaRakkont • Frar 2004

Hajja ta’ KelbKemm ghandna x’nitghallmu mill-kliebPunti • Frar 2004

Suldat jew Anglu?Isalva hajja bil-generozita’Rakkont • Frar 2004

M-ghandix x’ingergerIqaf gerger u ikollok hafna sighat silenzjuziRakkont • Frar 2004

Is-SigraIl-problemi tal-gurnata ma jidhlux id-darRakkont • Frar 2004

Taf min jien?Il-kalma u l-umilta’ tirbahStorja • Frar 2004

Alla jghix taht is-sodda!Jghix hajja semplici u ma jonqsu xejnEsperjenza • Frar 2004

Mother Teresa l-akbar xempju ghalijaMT illuminana kif ghandna nghixu bhalansara • Talba • Frar 2004

Grupp ghall-zghazagh b’dizabilta’fizika • Tarif dwar il-gruppIttra • Frar 2004

Doreen Deguara kienet abbonataIttra • Frar 2004

Haruf biz-zalza u r-ross • RicettaRicetta • Frar 2004

You and GodMT azzjoniiet sbieh fil-hajjaPoezija • Frar 2004

Ftit irmied...Ftit gost u pjacir u l-valur veru tal-hajja spiccaHsieb • Marzu 2004

Int l-mara t’Alla?Mara taghmel karita ma tifel li kien fqir StorjaMarzu • 2004

Robby • Emmen fik innifsek biex taghti l-ahjar tieghek • Rakkont • Marzu 2004

Mhux tard wisq!Habiba sinciera tridlek il-gid ghal dejjemRakkont • Marzu 2004Jekk Mose’ iva, int ghax le?Bhal poplu t’Izrael naslu ahna ghand AllaHsieb • Marzu 2004

Issa straht tassew...Hemm hafna modi kif wiehed ihares lejn il-hajja • Storja • Marzu 2004Xmara ta’ fjuriMeta tahseb li spicca kollox ikun beda kolloxRakkont • Marzu 2004Ghix hekk...u tkun qrib t’AllaPariri siwja ghall-hajja sabiehaPunti • Marzu 2004Ftit sens komunNoqghodu attenti bil-mod li nficcu rridat’Alla Storja • Marzu 2004Ma nistax nifhem...imma naf li inthemm! • L-importanti mhux issa imma l-hajja bla tmiem • Hsieb • Marzu 2004Kemm jiswa dan il-ktieb?Bi zball ma tistrieh qatt jekk ma tirrangahxRakkont • Marzu 2004Qed nimmissjakGhadna nhossu lil Alla f’qalbna dejjemHsieb• Marzu 2004L-ghomor lilkom u lilnaNahdmu ghas-success materjali jew spiritwaliHsieb • Marzu 2004Ftit ghadam... • Il-bibbja mhux ktieb tax-xjenza imma tal-hajja • Hsieb • Marzu 2004Iz-zghazagh jghallmuna...Inheggu liz-zghazagh jiktbulnaApprezzamnet • Marzu 2004Apprezza...Fil-hajja l’affarijiet taghna ma napprezzahomxIttra • Marzu 2004Xejn mhu impossibbli...Hallu marka ta’ mhabba kull fejn tmorruIttra • Marzu 2004Xtaqt inzir ‘fire-fighter’...Minkejja li haseb li kienet impossibli it-talbRakkont • Marzu 2004Sabih it-talb • Talba antikaIttra • Marzu 2004

Lilkom il-kattolici nammirakom...Ejjew nirrikorru lejn Alla u l-Ispirtu s-SantuIttra • Marzu 2004Volontarjat ghas-sajf 2004Dettalji u applikazzjoni ghal attivitajietTarif • Marzu 2004Fuzilli biz-Zalza tal-haxix u l-kariRicetta • Marzu 2004Balla xewk...Got-tbatija hemm il-vera hajja sabihaHsieb • April 2004Miniex ingorru wahdi!Is-salib ta’ Kristu jinsab fil-hajja ta’ kuljumStorja • April 2004Gismu biccruh...wiccu farrkuh...Mel Gibson. X’ma habbux lil KristuEsperjenza • April 2004Ksirt is-sitta u harist il-hames wiehedTajt lil binti ghall-addozzjoniRakkont • April 2004Ittradieni, cahadni, telaqni, wahdi...Mara mizzewga tahfer li lzewga li tradihaEsperjenza • April 2004Taqtaghlu bicca?Illum tarah xkiel u ghada tista’ tarah barkaStorja • April 2004Dan bhaliNaccettaw lil kulhadd ghax ahna bnedminHsieb • April 2004Nitolbu ghall-ballun! • Jekk titlob taqlaRakkont • April 2004Fih zokkor bizzejjed?Kemm hawn nies bil-ghatx ghal ftit imhabbaRakkont • April 2004Il-bagalja tal-vjagg tieghiL-emil importanti mhux x’ghandekStorja • April 2004Il-blalen tat-tafalJ’Alla naraw lill-bnedmin kif jarana AllaStorja • April 2004

L-ghasfur li ma emminxAlla jahseb fl-annimali u wisq izjed fil-bnedmin • Storja • April 2004Honeymoon specjaliIzzewgu u marru xoghol missjunarju fl-AfrikaRakkont • April 2004Ir-recta • Fil-haja tajjeb li tkun ottimistStorja • April 2004Is-sigriet t’ommiZammet kollox siket u garret it-taghbijawahida Ittra • April 2004L-ghaxar Stazzjon Gesu’ mnezza minhwejgu • Persuni b’dizabilta’ igawdu l-hajjawkoll • Ittra • April 2004Il-Mahfra • Talba ta’ mahfra lil AllaPunti • April 2004Dawn l-imberkin kompjutersHadulna mohhna u hajjitnaCajt • April 2004Insalata tal-patata u l-ghads • RicettaRicetta • April 2004Ghalfejn? • Ghaliex jigru certisitwazzjonijiet? • Poezija • April 2004Tkun omm...zgur ma jiddispjacikxFil-hajja it-tfal jigu l-ewwel u qabel kolloxRakkont • Mejju 2004LeggendaL-Isbah holqien t’Alla l-OmmStorja • Mejju 2004Mur, tibzax It-tarbija li waslet biextitwieledDjalogu bejn Alla u tarbijaPoezija • Mejju 2004In-naffar • Alla jhobbok kif intRakkont • Mejju 2004Hsibijiet minn fuq siggu tar-rotiNaccettaw ir-rieda t’Alla b’idejna miftuhaEsperjenza • Mejju 2004Is-serp • Kun twajjeb, imma tkunx gifaStorja • Mejju 2004

Qabel ma jsejhuli nismaghhomAlla jismana qabel nitolbuhEsperjenza • Mejju 2004Qabel l-ezamijietNoti kif ghandek teghleb il-biza’Punti • Mejju 2004Min hu l-mitluf?Mitluf min ma jafx fejn sejjer jew fejn jinsab?Storja • Mejju 2004Ma felahx aktarL-imhabba vera thobb bla kundizzjoniStorja • Mejju 2004Kisa GotamiSitwazzjonijiet ta niket ma tistax tevithomTaghlima • Mejju 2004Insew iharsu... • Bit-tbatija, l-mewt Gesuta kuragg lil imniktienStorja • Mejju 2004Il-vazett taz-zerrieghaImhabba tinzera’ darba u taghti frott fizmienha • Storja • Mejju 2004Ghax ma’ zzewwigthiex?Min hu perfett fid-dinja?Storja • Mejju 2004Mas-SoddaL-art imbierka importanti minn kull postiehor Poezija Mejju 2004Qomt mill-gdidAlla jiehu hsiebna dejjem u taqta qalbek qattIttra • Mejju 2004Mhix storja veraKorrezzjoni fuq l-istorja ta Mel GibsonIttra • Mejju 2004Ghagin bil-karrotti, bzar ahdar u tonntaz-zejt • Ricetta • Ricetta • Mejju 2004Liema tiswa l-aktar?Minkejja d-disfatti ahna prezzjuzi f’idejn AllaStorja • Gunju/Lulju 2004Il-KuncertHajja ta armonija akkumpanjata mall-MulejStorja • Gunju/Lulju 2004

Iddeciedi Habib!Trid zwieg sod u hieni...aqdef ghalih!Rakkont • Gunju/Lulju 2004Beda jaraMhux dawl materjali imma dak spiritwali uhaj • Esperjenza • Gunju/Lulju 2004In-nies ta’ l-gharGesu’ ghamel kollox biex jurina t-triq it-tajbaStorja • Gunju/Lulju 2004Kamra sabihaBiex togobni l-hajja jiddependi minni bissStorja • Gunju/Lulju 2004Il-genna wara l-hajt...Tbati biex tghin lil haddiehorStorja • Gunju/Lulju 2004Nahfirlek ghaziz tieghi!Meta tahfer tircevi lura aktar minn grazziStorja • Gunju/Lulju 2004Diska lin-nies tal-BibbjaL-isem tad-diska jaqbel mal-persunaggKompetizzjoni • Gunju/Lulju 2004Daqsxejn ta’ ktiebGhandek Bibbja fil-kamra tieghek?Hsieb • Gunju/Lulju 2004Wasalt s’hawn! Kif wasalt sa hawnHassejt il-vokazzjoni t’eta zghira u rnexieliEsperjenza • Gunju/Lulju 2004Ghalih Alla mhux importanti...Ghandek ghatx kbir ghal AllaIttra • Gunju/Lulju 2004Qalb wahdaApprezzament lil HelenIttra/Poezija • Gunju/Lulju 2004Ma nixtiqx nizzewweg bis-sagramentMa nhallux il-hazen ta’ftit idawwar fehmitnaIttra • Gunju/Lulju 2004SuggerimentSuggerimenti fuq ir-rivistaIttra •Gunju/Lulju 2004Banana bil-gunglien u l-karamellaRicetta Gunju/Lulju 2004

Relax jew rikreazzjoni?Nuzaw il-holidays tajjeb u nsiru bnedmingodda • Hsieb • Awissu/Sett 2004It-tifla tal-GelatL-imhabba hija l-aktar haga mportanti fil-hajjaStorja • Awissu/Sett 2004Kemm ilek timxi?Halli kollox u imxi wara Gesu’Storja • Awissu/Sett 2004Id-dar ta’ elf meraL-atitudni tieghek hija mportanti lejn l-ohrajnStorja • Awissu/Sett 2004Kemm jiswew it-tfal?Hajja meraviljuza li jaghtik ulidekHsieb • Awissu/Sett 2004Gianna Beretta MollaImhabba kbira li taghti hajtek ghal min thobbBajografija • Awissu/Sett 2004Daqqaq il-QniepenQatt ma ghandna naghtu timbru lil haddStorja • Awissu/Sett 2004Ftakar fil-papraAlla ma jwarrab lil hadd u jahfer mill-ewwelStorja • Awissu/Sett 2004Storja zghira...jew kbiraF’dan il-mument Alla hawn iridniRakkont • Awissu/Sett 2004Min jitlifha, isibha!Alla jippremja lil min jahseb f’haddiehorStorja • Awissu/Sett 2004Salva skorpjunThobb vera meta anke thobb lil ghedewwaStorja • Awissu/Sett 2004Talba ta’ tifel ckejkenItlob u taqla ghax Alla dejjem mieghekStorja • Awissu/Sett 2004Xena ta’ PaciImbierek min isib il-paci fil-qilla tal-maltempStorja • Awissu/Sett 2004Peter • Peter zaghzugh ta kuragg u fidi kbiraIttra • Awissu/Sett 2004

Post vojt hdejha jew...Inkunu bhat-tfal inhallu post ghal Gesu’Ittra • Awissu/Sett 2004MassimoApprezzament u grazzi lil habib tal-qalbIttra • Awissu/Sett 2004Ihobbni imma ma nifilhuxIrridu inkunu sodi f’mumenti difficliIttra • Awissu/Sett 2004Kont abbuzataThallux is-suggett tas-sesswalita’ jibqa tabooIttra• Awissu/Sett 2004Wiccek jixhedWiccek jixhed l-istorja ta’ hajtek?Hsieb • Awissu/Sett 2004Tortellini Imhawra • RicettaRicetta • Awissu/Sett 2004Barra mill-page...!Tibzax taqbad toroq goddaHsieb • Ottubru2004Haddem mohhok int!Hadd ma jsolvilek il-problemi hlief intStorja • Ottubru 2004Rebha li twegga’Rispett lejn persuni ohraStorja • Ottubru 2004Filli hekk... u filli hekk!Nghixu kull mument b’kuragg u fiducjaHsieb • Ottubru 2004 .Kif se ggorr il-garra? • Sens komunStorja • Ottubru 2004

Forsi ghandek ragun...!Alla juza kollox biex johodna f’hajja ahjarRakkont • Ottubru 2004Habsi bullyIr-rispett tirbhu meta tghin lill-ohrajnRakkont • Ottubru 2004Bniedma bhall-ohrajnIl-Madonna persuna bhalnaRakkont • Ottubru 2004

Imn’alla kont int!L-ghaqda bejn l-ahwaRakkont • Ottubru 2004Konkors Esperjenzi u Novelli 2005 • TarifTarif • Ottubru 2004It-tabernaklu nqasam!Jekk nitilfu lil Alla nitilfu l-imhabba nnfisha!Novella • Ottubru 2004Ghandi l-ghatxStudent mar jghin lill-fqar fl-EtjopjaEsperzenza • Ottubru 2004Il-maktur ta’ marilena“Tama u Ghaqda” • Rakkont • Ottubru 2004Il-karba ta’ ruhi • Il-hajja ta’ dejjemPoezija • Ottubru 2004Ghal uliedi • Ir-rivista hija tezor hajIttra • Ottubru 2004Ma nistax inhallasFamilja fil-bzonn • Ittra • Ottubru 2004Hadd mhu tapit ta’ haddProblemi fiz-zwieg • Ittra • Ottubru 2004Iz-zghazagh jghallmuniIl-bniedem jibqa jimmatura sakemm imutIttra • Ottubru 2004Fuzilli biz-zalza tal-Haxix u l-kariRicetta • Ricetta • Ottubru 2004Il-gawhar u l-ghasfurNinhallu mil-irbit u intiru lejn AllaStorja/Hsieb • Novembru 2004Il-bir tas-sahharaKull bniedem ghandu t-tajjeb tieghuStorja • Novembru 2004Kwazi tlifna kolloxIl-mewt tat-tifel kwazi kissret familjaEsperjenza • Novembru 2004Il-kamra misterjuzaInbiddel hajti ghaliek MulejRakkont • Novembru 2004Izzewwigtu bla qatt ma kont rajtu!Ghalkemm thawwad il-genituri jilqawk lura

Esperjenza • Novembru 2004Midalja fuq il-qabarHawn min ma jurix l-ugigh li jkolluRakkont • Novembru 2004X’antipatija ta’ mara!Ahjar ma tiggudika lill-haddRakkont • Novembru 2004Insomnia meta l-irqad isir impossibbli!!Irnexxila tghix bil-problema ta’ l-irqadRakkont • Novembru 2004Sajjetta fil-bnazzi!Bil-fidi, l-familja u l-hbieb tista’ taghmel kolloxEsperjenza • Novembru 2004Mieghek kien hemm zewgt irgielAlla jipprotegina fil-veru sens tal-kelmaRakkont • Novembru 2004Mur ifhem il-providenzaMin ma ghandux jghix ma min ghanduRakkont • Novembru 2004L-istorja ta’ Li-LiPersuna li thobb tkun mahbuba hi wkollStorja • Novembru 2004Il-tfal ma joqoghdulix...L-imgieba tat-tfal waqt il-quddiesIttra • Novembru 2004Il kelb segretarjuUqwaljanza ma tfissirx li rridu nkunu l-istessStorja • Novembru 2004Fic-cimiteruMara ta’ 72 sena bid-don tal-kitbaIttra/Poezija • Novembru 2004Fuq qabriMa jrid lil hadd jibkieh wara mewtuPoezija • Novembru 2004Taljatelli bit-tigieg u l-hwawar • RicettaRicetta • Novembru 2004

TISLIBA JANNAR(‘ie’ u ‘g˙’ jie˙du kaxxa wa˙da)

Ca

rpe

t Z

ON

E ©

en

tilm

en

t jo

ffri

Dir

t C

on

tro

lle

r b

˙a

la r

iga

l g

˙a

r-re

bb

ie˙

/a t

al-

Cro

ssw

ord

Pu

zzle

Dis

inn

• O

utlo

ok

Co

op

Riç

etta

off

ruta

mill

-kti

eb D

ieta

ta

d-D

eheb

ta

’ A

nth

on

y M

ica

llef

MIMDUDIN: 1. EΩaminani bir-reqqa; 4. Ne˙˙ejtu bl-ixkupa, skuΩi; 7/26. Tkixxef bil-mo˙bi; 8. Ìabar f’rokna; 9.A˙barijiet, forsi; 10. UΩin Malti; 12. Qag˙da; 14/15.Musbie˙ tal-fu˙˙ar’ 16/18. Tidher kerha fil-wiçç, din; 20.Hekk ikun; 21. Minnhom isiru Ω-Ωraben; 24. Tie˙u gostixxommha; 25. Kwiekeb bix-xuxa; 27. Jaqtg˙u s-suf tan-nag˙a©; 28. Il-Papa Luciano ... kien jismu hekk jew Albinara©el.

WEQFIN: 1. Numri, jew statwetti; 2. Gandhi kien ...nazzjonalità tieg˙u; 3/4. Marsus wisq; 5. Din tin©ibedmiç-çriev fuq is-sil©; 6. Virtù sabi˙a; 11. KonkluΩjoni; 13.Bil-bandiera mieg˙u dan; 16. Óut tal ba˙ar li j˙obbjifta˙ar, forsi; 17. Mhux xellugi; 18. Ìrie˙i fl-istonku; 19“Goodbye”, “Cheerio”; 22. Parti minn ©ismu fejn hemmg˙ajnejh, eçç.; 23. Ittra tal-Alfabett tixbah lil ‘EÓÓE’.

Ingredjenti g˙al 4 persuni

♥ 400gr g˙a©in nej (preferibbilment taljatelli)♥ 2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a♥ Basla, imqaxxra u mqattg˙a flieli♥ 4 sinniet tewm, imqaxxra u mis˙uqa♥ 300gr biççiet Ωg˙ar la˙am tat-ti©ie© nej♥ 3 kuççarini ˙wawar im˙allta (mixed herbs) niexfa♥ Kikkra (250ml) nbid abjad mhux ˙elu (dry)♥ 2 mg˙aref jogurt plain light

♥ Ìbejna tal-bΩar (ippasturizzata), ma˙kuka♥ Mg˙arfa nag˙nieg˙ imqatta’, biex iΩΩejjen♥ Mel˙ skond gostik

Metodu: G˙alli l-g˙a©in b˙as-soltu jew ©o spagettiera (jekk trid arakif fil-ktieb Tisjir tad-Deheb). Imbag˙ad, itfa’ Ω-Ωejt ©o borma ta’ 6litri, sa˙˙nu sa ma jibda jfexfex u qalli l-basal u t-tewm mikxufag˙al 3 minuti waqt li t˙awwad kultant. Wara Ωid il-biççiet tat-ti©ie©,il-˙wawar im˙allta u l-mel˙, awwad, g˙atti, baxxi n-nar u kompliqalli g˙al 5 minuti. Imbag˙ad Ωid l-inbid u kompli tektek g˙al 15-il minuta o˙ra jew sakemm it-ti©ie© ikunu saru sewwa. Wara ikxefil-borma, Ωid il-jogurt, ˙awwad u kompli sajjar mikxuf g˙al ftit˙in biex iz-zalza tin©ibed ftit. Fl-a˙˙ar erfa’ l-g˙a©in, qattru sewwa,ix˙tu ©ol-borma maz-zalza, Ωid il-©bejna ma˙kuka, ˙awwadkollox, aqleb fil-platti, ferrex in-nag˙nieg˙ f’kull platt u servi.

Taljatelli bit-Ti©ie© u l-Ówawar

INYGO, in-Network Injazjan taΩ-Ωg˙aΩag˙qed joffri g˙al darb’o˙ra

IRTIR FIS-SILENZJU25-27 ta’ Frar 2005g˙al Ωg˙aΩag˙ bejn is-17 u l-25 sena

• biex tag˙raf tg˙ix iktar fil-preΩenza t’Alla• biex tag˙raf x’direzzjoni Alla jixtieqek tie˙u f’˙ajtek

L-irtir jing˙ata minn grupp ta’ ©iΩwitiFr Jimmy Bartolo, Fr Edgar Busuttil, Fr Joseph Cassar, FrRay Pace, Fr Alex Tortell.

Dan hu ç-çans biex tag˙mel irtir bis-serjetà• laqg˙a mill-qrib ma’ Alla• bid-direzzjoni spiritwali individwali• ma’ o˙rajn li qed ifittxu lil Alla fis-skiet

G˙al iktar tag˙rif u g˙al formola ta’ l-applikazzjoni, ibg˙atemail lil inygo@jesuit.org.mt jew ikteb lil Fr Jimmy Bartolo,Dar Manwel Magri, Triq Carmelo Zammit, Msida MSD 06.

l-irtir ta’ l-INYGO 2005