PEPTIDNI HORMONI I ANALOZI: HEMIJSKE, OSOBINE, STABILNOST I DEJSTVO

Mentor: Prof. Dr Sote VladimirovStudent: Ivana Vujinović

ENDOKRINI SISTEM- Hormon-(gr. όρμή–pokrenuti, probuditi)- Signalne molekule koje nastaju u jednoj ili grupi ćelija, a fiziološki efekti koje ostvaruju su sekundarni i rezultat su primarnog hemijskog djelovanja hormona.- Ćelijska signalizacija može biti autokrina, parakrina i endokrina.- Prema hemijskoj strukturi postoje četiri grupe hormona: 1. Proteini ili polipeptidi;2. Steroidni hormoni;3. Derivati aminokiseline tirozin koje luči tireoidea i medula nabubrega;4. Derivati zasićenih masnih kiselina prostaglandini.

HORMONSKI RECEPTORI I NJIHOVA AKTIVACIJA

cAMP

Kalcijum-kalmodulin

HORMONI HIPOTALAMUSA- TRH - stimuliše lučenje TSH iz prednjeg režnja hipofize. - Antidepresivno dejstvo.- LH-RH – stumuliše lučenje LH i FSH iz prednjeg režnja hipofize.- Stimuliše ovulaciju i spermatogenezu.- Sintetski analozi: fertirelin-acetat, leuprolid-acetat, triptorelin,

cetroreliks-acetat.

- GRF - učestvuje u regulaciji lučenja hipofiznog hormona somatotropina.

- Sermorelin - Primjenjuje se u dijagnostičke svrhe za testiranje lučenja hormona rasta.

- Somatostatin - inhibiše lučenje hormona rasta iz prednjeg režnja hipofize.

- Oktreotid – analog somatostatina.Mnogo je jači inhibitor hormona rasta,glukagona i insulina od somatostatina i ima duže djelovanje.

HORMONI HIPOFIZE- ACTH - Glavno dejstvo na ćelije kore nadbubrežne žlijezde je aktivacija adenilil-ciklaze u ćelijskoj membrani. Zatim izaziva stvaranje cAMP u citoplazmi koji aktivira intracelularne enzime koji dovode do sinteze hormona kore nadbubrežne žlijezde.- Kontroliše adrenokortikalnu sekreciju aktivacijom enzima protein kinaze A, koji katalizuje početno pretvaranje holesterola u pregnenolon. Sintetski analozi: kosintropin, giraktid, kortikorelin.- TSH - Povećava sekreciju tiroksina i trijodtironina iz štitne žlijezde. Specifična dejstva TSH na štitnu žlijezdu su sljedeća:- povećava proteolizu tireoglobulina;- povećava aktivnost pumpe za jod;- povećava jodiranje tirozina;- povećava veličinu i sekretornu aktivnost tireocita;- povećava broj tireocita.- Somatotropin - Omogućava rast kostiju po dužini, povećani rast i razvoj tkiva, regulacija metabolizma ugljenih hidrata i lipida.Analog: somatrem- PRL - Učestvuje u indukciji laktacije, a sa estrogenima i gastagenima ispoljava sinergističko djelovanje u proliferaciji mliječnih žlijezda i pripremi uterusne mukoze za usađivanje oplođenog jajeta.

GONADOTROPNI HORMONI- FSH - reguliše rast Grafovog folikula i sekreciju estrogena u njemu. Kod muškaraca, ovaj hormon stimuliše razvoj germinativnih elemenata od kojih zavisi produkcija spermatozoida. - LH - stimuliše Leydigove ćelije u testisu i na taj način povećava lučenje testosterona. Kod žene LH stimuliše produkciju progesterona u žutom tijelu.

MSH - podstiče melanocite, kojih ima mnogo u koži između dermisa i epidermisa, da stvaraju crni pigment melanin i da ga raspršuju u ćelije epidermisa.

LIPOKORTINI- Enkefalini – metionin-enkefalin i leucin-enkefalin)- Endorfini - (beta-endorfin i dr.)- Dinorfini

Značajni efekti enkefalina i endorfina se zasnivaju na modulaciji osjećaja bola, prouzrokuju euforiju i stanje emocionalnog razdvajanja od osjećaja patnje.

NEUROHIPOFIZNI HORMONIOKSITOCIN – Povećava kako snagu pojedinih kontrakcija uterusa, tako i njihovu frekvenciju. Takođe, prouzrokujekotrakciju mioepitelnih ćelija koje okružuju mamarne alveole, što prouzrokuje ejekciju mlijeka.

Sintetski analozi: karbetocin, atosiban, deaminooksitocin.

VAZOPRESIN – V1 – nalaze se u glatkimmišićima krvnih sudova i prekonjih vazopresin prouzrokuje vazokonstrikciju. - V2 nalaze se u tubulima bubrega i preko

njih ovaj hormon djeluje antidiuretski.Sintetski analozi: arginin-vazopresin, ornipresin, lipresin, felipresin, dezmopresin.

HORMONI PLACENTEhCG - Osigurava da žuto tijelo nastavljaizlučivati progesteron i estrogen. Ovi polni hormoni sprječavaju nastanak menstruacije i utiču na rast endometrijuma kao i na njegovu sposobnost da skladištiveliku količinu hranjivihsastojaka, umjesto da bude eliminisan sa menstruacijom.hPL - Smanjuje senzitivnostna insulin i smanjuje korišćenjeglukoze kod majke, pa se obezbjeđuje više glukoze za fetus. Pospješuje otpuštanje masnih kiselina iz masnih skladišta majke.

HORMONI PANKREASA- Insulin –aktivira tirozin kinazu!Glavna mjesta dejstva:jetra, mišići i adipozno tkivo.Efekti insulina:↓glikemija↓konc.neorganskih fosfata↓konc. K+

↑konc. laktata i piruvata

Podjela insulina:1. Semilente insulini (6h);2. Lente insulini (6-18h);3. Ultralente insulini (preko 36h).

Analozi: fenilizocijanat-insulin, lisproinsulin, SAPG insulin, protamincink insulin, izofan insulin, insulin 131I.

- Glukagon - antagonista insulina.Aktiviranjem fosforilaze prouzrokuje glikogenolizu i hiperglikemiju.

- Somatostatin- Aprotinin - serinski proteazni inhibitor.Inhibiše fibrinolizu pod dejstvomslobodnog plazmina. Koristi se kod operacija u kojima se ugrađuje „By pass“.

GASTROINTESTINALNI HORMONIGastrin sekretuju G-ćelije smještene u piloričnim žlijezdama u distalnom dijelu želuca.G-34 (veliki gastrin)G-17 (mali gastrin)Stimuliše lučenje histamina,koji dalje stimuliše lučenje HCl.SekretinHCl stimuliše sekreciju sekretina iz S-ćelija mukoze gornjeg dijela tankog crijeva. Dovodi do lučenja velike količine tečnosti iz pankreasa sa velikom konc.bikarbonata i malom konc.hlora.Holecitokinin luče I ćelije u sluznici duodenuma i gornjeg jejunuma. Odgovoran je za kontrakciju žučne kesice i prouzrokuje sekreciju velikih količina digestivnih enzima.

PEPTIDNI HORMONI U HOMEOSTAZI KALCIJUMAKalcitonin se luči u C-ćelijama tireoidne žlijezde.Smanjuje resorpciju kalcijuma i neorganskog fosfata iz kostiju, kočenjem djelovanja osteoklasta i osteocita. Ovim efektom se povećava koštana masa.Koristi se u terapiji osteoporoze, Pagetove bolesti i hiperkalcemije u malignitetu.Parathormon (PTH) sintetišu glavne ćelije paratireoidnih žlijezda. Ima dejstvo suprotno odkalcitonina tj. povećava konc. kalcijuma.

TIREOIDNI HORMONI1. T3 - (trijodtironin) 2. T4 - (tiroksin)3. KalcitoninEfekti T3 i T4: - Stimulacija kariogeneze;- Pojačanje metabolizmalipida, proteina i ugljenih hidrata;- Pojačanje rasta i razvoja;- Regulacija prometa vode i elektrolita;- Stimulacija KVS-a;- Stimulacija CNS-a.U terapiji se koriste: levotiroksin, liotironin, liotriks, dekstrotiroksin.

HVALA NA PAŽNJI!

PITANJA?!