Μαζιά Αοιτά Διαδιτυαά Μαθήατα (MOOC S αι το έ ο της ... ·...

Μαζικά Ανοικτά Διαδικτυακά Μαθήματα (MOOCS) και το μέλλον

της εκπαίδευσης: Ουτοπία ή Δυστοπία;

Αλέξης Μπράϊλας, PhD

3ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-life, 1-2 Νοεμβρίου, 2013

Τι είναι τα MOOCs;

Η εισαγωγή της προσέγγισης των MOOCs στην εκπαιδευτική πρακτική είναι πολύ πρόσφατη. Η διαστάσεις του μοντέλου των MOOCs τώρα διαμορφώνονται, είναι εν τω γίγνεσθαι, και δεν υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές σε επιστημονικά περιοδικά, ενώ υπάρχουν και σημαντικά εμπλεκόμενα οικονομικά συμφέροντα. Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος εισήγαγε πρώτος τον όρο και τι ακριβώς περιγράφει. Σύμφωνα με τον ιστότοπο του πανεπιστημίου Georgia Tech, που ανακοίνωσε πρώτο στις 14 Μαΐου 2013 την προσφορά ολοκληρωμένου μεταπτυχιακού προγράμματος αποκλειστικά μέσω του μοντέλου MOOCs:


Ένα MOOC είναι ένα Μαζικό Ανοικτό Διαδικτυακό Μάθημα (massive open online course). Είναι ένα μάθημα που προσφέρεται διαδικτυακά, σε μεγάλη κλίμακα και με παγκόσμια συμμετοχή, σε οποιονδήποτε διαθέτει πρόσβαση στον ιστό. Επιπρόσθετα στο υλικό διδασκαλίας, όπως βίντεο, τεστ και ασκήσεις, τα MOOCs παρέχουν διαδραστικά φόρουμ συζήτησης τα οποία βοηθούν στο χτίσιμο μιας κοινότητας για τους φοιτητές, τους καθηγητές και το ευρύτερο μαθησιακό οικοσύστημα. Παρέχοντας ένα ανοικτό πλαίσιο για τη μάθηση, οι εκπαιδευτικοί στόχοι επιτυγχάνονται καλύτερα. Ενώ τα προσφερόμενα μαθήματα είναι δωρεάν, κάποιες φορές απαιτείται πληρωμή για τη λήψη πιστωτικών μονάδων, πιστοποιητικών ή για την πρόσβαση σε υπηρεσίες ταυτοποίησης και αξιολόγησης (Πηγή: http://www.omscs.gatech.edu/mooc/, ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2013)



Όμως τι σημαίνει Ανοικτό;

By Stefan Krause, via Wikimedia Commons This file is licensed under the Creative Commons ‘Attribution-NonCommercial-NonDerivative 3.0 (US)’

Πόσο “ανοικτό” είναι ένα MOOC; Η έννοια του ανοικτού (open) στα MOOCs είναι σχετική. Μερικοί πάροχοι εννοούν ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να εγγραφεί και να παρακολουθήσει τα μαθήματα δωρεάν, αλλά όσοι μαθητές επιθυμούν επίσημη πιστοποίηση της παρακολούθησης πρέπει να καταβάλουν ένα τίμημα (κάτι σαν free και pro έκδοση ενός λογισμικού – η pro έκδοση έχει πιο πολλά χαρακτηριστικά αλλά κοστίζει). Επίσης, μερικοί πάροχοι επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού (με άδειες creative commons), ενώ άλλοι διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα και επιτρέπουν μόνο την οριοθετημένη χρήση του, εντός των ιδιόκτητων ιστοτόπων. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί ο οποιοσδήποτε να συνδυάσει εκπαιδευτικό υλικό και να δημιουργήσει νέα μαθήματα, ενώ στη δεύτερη περίπτωση αυτό απαγορεύεται.


Γιατί “χτίσιμο μιας κοινότητας”;

• Μέχρι σήμερα τα προσφερόμενα διαδικτυακά μαθήματα από πανεπιστήμια ή άλλους φορείς διεθνώς ήταν συνήθως επί πληρωμή και επέτρεπαν την εγγραφή μικρού αριθμού εκπαιδευομένων (έως λίγες δεκάδες), σχηματίζοντας, συνήθως, ασθμαίνουσες μαθησιακές κοινότητες.

• Στα MOOCs δεν υπάρχουν προϋποθέσεις εγγραφής, δεν υπάρχει ανώτατο όριο φοιτητών, “όλοι οι καλοί χωράνε”.



Photo by Polar Cruises This file is licensed under the Creative Commons Attribution 2.0 Generic

Μαζική συμμετοχή…

Σε αυτή την περίπτωση, γύρω από το μάθημα δημιουργείται μια κοινότητα με ικανό αριθμό μελών, για να σχηματίσουν την κρίσιμη μάζα που απαιτείται, ώστε να συγκροτηθεί μια μαθησιακή κοινότητα και να παράγει προστιθέμενη αξία. Αλλιώς, χωρίς τους διαδικτυακούς εθελοντές φοιτητές, οι ακαδημαϊκά εγγεγραμμένοι φοιτητές θα ήταν πολλοί λίγοι για να σχηματίσουν μια ενεργή λειτουργική κοινότητα γύρω από το μάθημα. Είκοσι φοιτητές δεν είναι αρκετοί. Διακόσιες χιλιάδες είναι. Το όφελος είναι αμοιβαίο και για τους on campus φοιτητές και για τους διαδικτυακούς.


συμμετοχή; Το γεγονός ότι τα MOOCs δυνητικά ευνοούν το σχηματισμό μαθησιακών κοινοτήτων δεν διασφαλίζει σε καμία περίπτωση την ενεργό συμμετοχή (όλων) των χρηστών σε αυτές. Σε πολλά μαθήματα MOOCs ενθαρρύνεται η συμμετοχή στην κοινότητα, μέσω της συμμετοχής σε διάφορα φόρουμ και ψηφιακά μέσα αλληλεπίδρασης. Σε άλλα προσφερόμενα μαθήματα η συμμετοχή είναι υποχρεωτική, μέσω ελάχιστου αριθμού συνεισφορών στα social media της τάξης ή μέσω αξιολόγησης των εργασιών των συμφοιτητών (peer evaluation). Ωστόσο, σε πολλά μαθήματα, αρκεί κάποιος να παρακολουθεί παθητικά τις διαλέξεις και να συμπληρώνει εμπρόθεσμα κάποια online τεστ, προκειμένου να ολοκληρώσει το MOOC και να λάβει τη σχετική βεβαίωση παρακολούθησης και ολοκλήρωσης.


Πολλοί χρήστες MOOCs δηλαδή, ακολουθούν το μοντέλο της προγραμματισμένης διδασκαλίας. Φοιτητές και καθηγητές επαναλαμβάνουν online αυτό που είχαν μάθει να κάνουν offline. Ωστόσο, θεωρητικά τουλάχιστον, τα MOOCs προσφέρουν τη δυνατότητα για το σχηματισμό δυνητικών μαθησιακών κοινοτήτων, αν και εφόσον ικανός αριθμός χρηστών αποφασίσει να συμμετέχει ενεργά.


Ουτοπία ή δυστοπία; Η δυναμική εμφάνιση των διαδικτυακών μαθημάτων MOOCs το 2012 πυροδότησε τη δημόσια αντιπαράθεση για τις επιπτώσεις αυτής της προσέγγισης στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση (Anderson, 2012; Bady, 2012; Carr, 2012; Shirky, 2012), εν μέσω ενός αγώνα δρόμου για τη κυριαρχία στο χώρο ανάμεσα στα κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ (Faviero, 2012; Gifford, 2013; Korn, 2013; Pappano, 2012). Οι υποστηρικτές των MOOCs θεωρούν ότι αποτελούν τη λύση για πολλά από τα προβλήματα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης διεθνώς. Άλλοι επιστήμονες εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τις ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρουν για τα πανεπιστήμια.


1983 2006

• Η διασύνδεση ενός μεγάλου πλήθους μαθητών και καθηγητών σε εκτεταμένες παγκόσμιες δυνητικές εκπαιδευτικές οργανώσεις μπορεί να οδηγήσει στην απελευθέρωση της ανθρώπινης δημιουργικότητας, στην ενίσχυσή της και στην ανάδυση νέων ιδιοτήτων, που δεν μπορούν να αναχθούν στο απλό άθροισμα των επιμέρους μερών.

• Ωστόσο, μπορεί να οδηγήσει και στην καταστολή της ατομικής έκφρασης μέσα από μια αυστηρή γραφειοκρατική οργάνωση η οποία θα καταπνίγει τη διαφοροποίηση στο βωμό μιας αφόρητης τυποποίησης.



Photo by Pierre Dalous, via Wikimedia Commons. This file is licensed under the Creative Commons ‘Attribution-NonCommercial-NonDerivative 3.0 (US)’

Ουτοπία


Δυστοπία

via Wikimedia Commons. Copyleft

Παράθυρο γνώσης;

Οι πρεσβευτές του θεσμού των MOOCs υποστηρίζουν ότι η παγκόσμια διάδοσή τους, ως κυρίαρχη μορφή ηλεκτρονικής μάθησης, στη σημερινή τους μορφή ή σε κάποια παράγωγη, θα προσφέρει ένα παράθυρο γνώσης και μάθησης, μια μοναδική δυνατότητα εκπαίδευσης σε όσους στερούνται τέτοιων ευκαιριών, λόγω της κοινωνικο-οικονομικής τους θέσης;


Ομιλία της Daphne Koller (καθηγήτρια στο Stanford και συν-ιδρύτριας του Coursera) στο TED, τον Ιούνιο του 2012:

“Όπως πολλοί ανάμεσά σας, ανήκω στους τυχερούς. Γεννήθηκα σε μια οικογένεια στην οποία η εκπαίδευση ήταν διάχυτη. Είμαι διδάκτορας τρίτης γενιάς, κόρη δυο ακαδημαϊκών. Όταν ήμουν παιδί, τριγυρνούσα στο πανεπιστημιακό εργαστήριο του πατέρα μου. Ήταν επομένως δεδομένο ότι θα παρακολουθούσα κάποια από τα καλύτερα πανεπιστήμια, τα οποία με τη σειρά τους άνοιξαν δρόμο σε ένα κόσμο ευκαιριών. Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν είναι τόσο τυχεροί. Σε μερικά μέρη του κόσμου, όπως στη Νότια Αφρική, δεν είναι εύκολη η πρόσβαση στην εκπαίδευση. Στη Νότια Αφρική, το εκπαιδευτικό σύστημα οικοδομήθηκε για την λευκή μειονότητα τον καιρό του απαρτχάιντ, με αποτέλεσμα σήμερα να μην υπάρχουν αρκετές θέσεις για την πλειονότητα των ανθρώπων που επιθυμούν και αξίζουν ποιοτική εκπαίδευση. Αυτή η έλλειψη έφερε κρίση τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους στο Πανεπιστήμιο του Γιοχάνεσμπουργκ. Υπήρχαν λίγες μόνο θέσεις ανοιχτές στην τυπική διαδικασία εισαγωγής, και τη νύχτα της προηγούμενης που θα ξεκινούσε η διαδικασία της εγγραφής χιλιάδες άνθρωποι έκαναν ουρά, ένα μίλι, έξω από την πύλη, με την ελπίδα ότι θα είναι πρώτοι στην ουρά για να αποκτήσουν μία από τις θέσεις. Όταν άνοιξαν οι πύλες, υπήρξε συνωστισμός, 20 άτομα τραυματίστηκαν και μια γυναίκα πέθανε. Ήταν μια μητέρα πού έδωσε τη ζωή της στην προσπάθειά να προσφέρει στο γιο της μια ευκαιρία για καλύτερη ζωή.”. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-life, 1-2

Νοεμβρίου, 2013

Ο συνιδρυτής του Udacity Sebastian Thrun έγραψε για την ανακοίνωση της έναρξης του πρώτου μεταπτυχιακού

εξολοκλήρου μέσω MOOCs:

“TUESDAY, MAY 14, 2013: There are a few moments in my life I will never forget. Like the moment I proposed to my wife, Petra… Today is one of those moments… Today is my opportunity to give back… I have been fortunate. Yet so many potential learners are still denied access. Education has become much more exclusive, and getting into a top-10 computer science department, like Georgia Tech's, is still out of reach for all but a chosen few… I co-founded Udacity to bring the very best of higher education to everyone worldwide… And while the degree rightfully comes with a tuition fee […] the bare content will be available free of charge, available for anyone eager to learn… I wish I had been born in the 1990s”


Τυποποιημένη εκπαίδευση;

Ωστόσο, υπάρχει η πιθανότητα να οδηγήσει στη συστημική επικυριαρχία ενός μόνο μοντέλου, μιας μόνο προσέγγισης στην εκπαίδευση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι: “Οι νέες τεχνολογίες ως προϊόντα του δυτικού πολιτισμού και τρόπου ζωής και σκέψης, ως λειτουργικά εργαλεία του δυτικού ορθολογισμού, επιβάλλουν πίσω από τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και της ταχύτητας των επαφών έναν ενιαίο, γραμμικό, ισοπεδωτικό τρόπο διάρθρωσης των κοινωνικών επαφών, ο οποίος εντάσσει σε μια λογική παγκόσμιας επιτήρησης το τοπικό και το διαφορετικό” (Αλεξιάς, 2011, p. 292).



Photo by Christian Cable, via Wikimedia Commons. This file is licensed under the Creative Commons Attribution 2.0 Generic

Σε αυτή την περίπτωση, ενέχει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε σε μια τυποποιημένη αλυσίδα εκπαίδευσης, τύπου “φαστφουντάδικου”, με τους περιορισμούς που αυτή συνεπάγεται, και όχι σε ένα νέο ανώτερο τύπο συλλογικής διαδικτυακής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η αξιοποίηση του κοινοτικού στοιχείου στην εκπαίδευση, μπορεί να ανοίξει ένα νέο παράθυρο μάθησης, και να διευρύνει τους ορίζοντες των μαθητών, αλλά υπό προϋποθέσεις.



Εκπαιδευτική Ομογενοποίηση

via Wikimedia Commons. Copyleft

Στην περίπτωση των MOOCs, αν κυριαρχήσουν σε παγκόσμιο επίπεδο οι σημερινοί παίκτες (όπως συνέβη και με το Facebook ή τη Wikipedia στα αντίστοιχα πεδία), τότε οι ΗΠΑ θα αναδειχθούν σε παγκόσμια “Μέκκα” της ηλεκτρονικής μάθησης. Όλοι οι φοιτητές του παγκόσμιου χωριού θα επιπολιτίζονται με την ίδια πολιτισμική διαδικτυακή, εκπαιδευτική και επιστημονική κουλτούρα, οδηγώντας την εκπαίδευση σε μια άνευ προηγουμένου πολιτισμική ομοιομορφία και κυριαρχία ενός μοναδικού επιστημονικού “Παραδείγματος”, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την επιστημονική σκέψη.


Η οικονομία των likes..

• Το διαδίκτυο προσφέρεται για την ποσοτική αξιοποίηση ενός τεράστιου εύρους δεδομένων (big data) που παράγονται αυτόματα ή ημιαυτόματα, μέσω της καταγραφής της διαδικτυακής δράσης των ανθρώπινων υποκειμένων ή μέσω της αξιολόγησης που προσφέρουν τα άτομα στα social media με το σύστημα των likes.

• Η αξιολόγηση μέσω likes υπονοεί έμμεσα ότι το δημοφιλέστερο είναι και το καλύτερο.

• Καθορισμός του είδους των προσφερόμενων μαθημάτων μέσω μιας διαδικασίας “κοινωνικού δαρβινισμού των likes”;


Ψηφιακή εξαπάτηση

Τη δημιουργία των διαδικτυακά προσφερόμενων πανεπιστημιακών μαθημάτων ακολούθησε η εμφάνιση υπηρεσιών που αναλαμβάνουν την εκπλήρωση των εξετάσεων και των λοιπών υποχρεώσεων για λογαριασμό των φοιτητών, έναντι αμοιβής (Tilsley, 2012). Οι πάροχοι MOOCs μαθημάτων απαντούν σε αυτές τις διαδικτυακές υπηρεσίες αντιγραφής με τεχνολογικά αντίμετρα: το Coursera προσφέρει βιομετρική πιστοποίηση των πιστοποιητικών που εκδίδει έναντι πληρωμής.


• Είναι χαρακτηριστικό το σύνθημα που χρησιμοποιείται σε έναν από τους σχετικούς ιστότοπους: “Life is too short to spend on classes you have no interest in”.

• Ο Evgeny Morozov, εκφράζοντας τον αντίστοιχο υπαρξιακό σκεπτικισμό, σημειώνει στο twitter του: “No man ever said on his deathbed: I wish I had spent more time of my life doing MOOCs and watching TED talks.”.

• Μόνο η αλλαγή του τεχνολογικού μέσου παράδοσης του μαθήματος δεν φαίνεται να είναι ικανή συνθήκη για να γίνει το μάθημα περισσότερο ενδιαφέρον.


Το μέλλον της δικτυωμένης κοινωνίας «Έχω πεισθεί ότι πλησιάζουμε μια διακλάδωση παρόμοιου μεγέθους, η οποία συνδέεται με την έκρηξη της τεχνολογίας της πληροφορίας. Ήδη βιώνουμε τη δικτυωμένη κοινωνία. Οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους περισσότερο παρά ποτέ Αυτό το μέλλον ενέχει μεγάλες υποσχέσεις αλλά και κινδύνους. Ποιο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα αυτής της διακλάδωσης; Για να θέσω το ερώτημα στη μακρά προοπτική της βιολογικής εξέλιξης: Θα δράσει η δικτυωμένη κοινωνία ως αποικία μυρμηγκιών ή θα αναδυθεί ένας πολιτισμός ελεύθερων ανθρώπων;» (Prigogine, 2003, p. 40)


Η ad hoc δημιουργία μιας κοινότητας μαθητών γύρω από ένα διαδικτυακά προσφερόμενο μάθημα (η πιθανή περίπτωση των MOOCs), εμπλέκει ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων στην εκπαιδευτική πράξη. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των συμμετεχόντων παικτών, τόσο αυξάνονται οι δυνατότητες για μη γραμμικές διακυμάνσεις, δηλαδή για προσωπικές επιλογές (Prigogine, 2003, p. 40).


Ποιος είναι ο κίνδυνος; Οι προσταγές της υπεροργάνωσης μπορεί να καταπνίξουν την προσωπική ικανότητα για επιλογή (Prigogine, 2003, p. 40). Ο κίνδυνος αυτός επισημαίνεται εύστοχα και από τον Bertalanffy: «Η ανθρώπινη κοινωνία βασίζεται στα επιτεύγματα των ατόμων και θα καταστραφεί αν το άτομο μετατραπεί σε ένα απλό γρανάζι της κοινωνικής μηχανής... Ο Λεβιάθαν του υπερκείμενου οργανισμού δεν πρέπει να καταβροχθίσει το άτομο, προτού να οδηγηθεί, τελικά, και στο δικό του αφανισμό» (Von Bertalanffy, 1968, p. 53).

3ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-life, 1-2

Νοεμβρίου, 2013

Επικράτηση ελάχιστων κολοσσών

• Ο πρακτικός εξαναγκασμός των μικρότερων πανεπιστημίων, ανά τον κόσμο, να προσφέρουν μέρος του προγράμματος σπουδών μέσω “υπενοικίασης” διαδικτυακών μαθημάτων από άλλα πανεπιστήμια, κυρίως ακαδημαϊκούς και εμπορικούς κολοσσούς των ΗΠΑ, αποτελεί υπαρκτή πιθανότητα

• Σήμερα πολλοί οραματίζονται τη δημιουργία αποκλειστικά διαδικτυακών πανεπιστημίων, που θα προσφέρουν τα μαθήματά τους μέσω MOOCs, ενώ θα διαθέτουν εγκαταστάσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου, ώστε να εξυπηρετούν τις κοινωνικές ανάγκες προσωπικής επαφής των φοιτητών.


«Η εκπαίδευση στο Minerva δεν περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη πανεπιστημιούπολη. Οι φοιτητές του Minerva μπορούν να ζουν μαζί σε μέχρι επτά χώρες της επιλογής τους, προσφέροντας τη δυνατότητα για ένα ποικίλο και πλούσιο πολιτισμικό βίωμα εκτός του αμφιθεάτρου διδασκαλίας. Η επιλογή του τόπου διαμονής δεν θα περιορίζει την πρόσβαση στις εκπαιδευτικές δυνατότητες του Minerva..» (www.minervaproject.com)


Sebastian Thrun:

• Σε 10 χρόνια οι απόφοιτοί μας θα εξυψώσουν

το Udacity στην αγορά εργασίας

• Σε 50 χρόνια θα υπάρχουν 10 ιδρύματα παγκοσμίως που θα προσφέρουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Το Udacity έχει μια ευκαιρία να είναι ανάμεσα τους


Οι τελευταίοι Γίγαντες…

• 1. Oxford • 2. Cambridge • 3. Harvard • 4. MIT • 5. Stanford • 6. Princeton • 7. The University of Google (acquires Udacity, 2014) • 8. The University of Pearson (acquires Coursera, 2016) • 9. The University of Walmart (acquires University of

Phoenix, 2017) • 10. BYU (Audrey Watters, 2013)


Είναι το μέλλον δεδομένο?

«Πιστεύω ότι το μέλλον της ανθρωπότητας εμπεριέχει δημιουργικές ουτοπίες που οδηγούν σε διακλαδώσεις και ευελπιστώ ότι αυτές οι διακλαδώσεις θα οδηγήσουν στη βελτίωση της κοινωνίας… Είμαστε στην απαρχή της ιστορίας. Ελπίζω ότι περισσότερα απρόβλεπτα πράγματα θα συμβούν στην υπόλοιπη ζωή μου, καθώς και στις επόμενες γενιές» (Prigogine, 2003).


Σας ευχαριστώ!


Μαζιά Αοιτά Διαδιτυαά Μαθήατα (MOOC S αι το έ ο της ... ·...

Documents

Transcript of Μαζιά Αοιτά Διαδιτυαά Μαθήατα (MOOC S αι το έ ο της ... ·...