Ενότητα 23Ενότητα 23

Η ελληνική οικονομία και Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19κοινωνία κατά τον 19οο αι. αι.

Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΑ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ1. Έκταση και Πληθυσμός1. Έκταση και Πληθυσμός

Παρά τις ενσωματώσεις Παρά τις ενσωματώσεις Επτανήσων & Θεσσαλίας, Επτανήσων & Θεσσαλίας, Ελληνικό κράτος Ελληνικό κράτος περιορισμένης έκτασηςπεριορισμένης έκτασης

ΠληθυσμόςΠληθυσμός: : 1830: 1830: 750000750000 κάτοικοι κάτοικοι Σταδιακή αύξησηΣταδιακή αύξηση Διπλάσιος αριθμός Διπλάσιος αριθμός

Ελλήνων εκτός συνόρωνΕλλήνων εκτός συνόρων Σημαντικά κέντρα: Σημαντικά κέντρα:

ΑθήναΑθήνα (πρωτεύουσα από (πρωτεύουσα από 1834), 1834), ΠάτραΠάτρα, , ΣύροςΣύρος, , ΠειραιάςΠειραιάς

Πληθυσμός Αθήνας Πληθυσμός Αθήνας 10πλασιάζεται στα 10πλασιάζεται στα 1840-19071840-1907

2. Ο αγροτικός τομέας2. Ο αγροτικός τομέας

Δεσπόζει στην ελληνική οικονομίαΔεσπόζει στην ελληνική οικονομία 5.000.000 στρέμματα οι 5.000.000 στρέμματα οι εθνικές γαίεςεθνικές γαίες = =

εκτάσεις γης που πριν την επανάσταση ήταν εκτάσεις γης που πριν την επανάσταση ήταν οθωμανικές ιδιοκτησίες και μετά την οθωμανικές ιδιοκτησίες και μετά την επανάσταση πέρασαν σε ελληνικό έλεγχοεπανάσταση πέρασαν σε ελληνικό έλεγχο

Ελληνικό κράτος Ελληνικό κράτος ούτεούτε τις μοίρασε δωρεάν τις μοίρασε δωρεάν στους αγρότες στους αγρότες ούτεούτε τις πούλησε στους τις πούλησε στους προκρίτουςπροκρίτους

Θέμα σε εκκρεμότητα Θέμα σε εκκρεμότητα καταπάτηση καταπάτηση μεγάλου μέρους, μετατροπή σε ιδιόκτητα μεγάλου μέρους, μετατροπή σε ιδιόκτητα εδάφηεδάφη

1871 πρωθυπουργός Αλ. Κουμουνδούρος 1871 πρωθυπουργός Αλ. Κουμουνδούρος διένειμεδιένειμε όσες γαίες είχαν απομείνει όσες γαίες είχαν απομείνει

1881 ενσωμάτωση 1881 ενσωμάτωση Θεσσαλίας Θεσσαλίας πρόβλημα πρόβλημα τσιφλικιώντσιφλικιών = μεγάλα = μεγάλα κτήματα που ανήκαν ως κτήματα που ανήκαν ως τότε σε Τούρκους τότε σε Τούρκους γαιοκτήμονες και γαιοκτήμονες και καλλιεργούνταν από καλλιεργούνταν από κολίγους (ακτήμονες κολίγους (ακτήμονες Έλληνες αγρότες)Έλληνες αγρότες)

Κτήματα αντί να Κτήματα αντί να μοιραστούν στους μοιραστούν στους Έλληνες καλλιεργητές Έλληνες καλλιεργητές (κολίγους) πουλήθηκαν (κολίγους) πουλήθηκαν από τους Τούρκους από τους Τούρκους ιδιοκτήτες σε Έλληνες ιδιοκτήτες σε Έλληνες κεφαλαιούχουςκεφαλαιούχους

Κονάκια τσιφλικάδων στη ΘεσσαλίαΚονάκια τσιφλικάδων στη Θεσσαλία

Θεσσαλία, αρχ. 20Θεσσαλία, αρχ. 20ουου αι. αι.

Γενικά, (με εξαίρεση τη Θεσσαλία) η γεωργία στην Γενικά, (με εξαίρεση τη Θεσσαλία) η γεωργία στην Ελλάδα βασίζεται στην μικρή ιδιοκτησία (κλήρο), Ελλάδα βασίζεται στην μικρή ιδιοκτησία (κλήρο), που καλλιεργείται από τον αγρότη και την που καλλιεργείται από τον αγρότη και την οικογένειά τουοικογένειά του

Κύρια προϊόντα η Κύρια προϊόντα η σταφίδασταφίδα, , ελιέςελιές, , καπνάκαπνά, , σιτηράσιτηρά ΣταφίδαΣταφίδα: μεγάλη ζήτηση στην Ευρώπη, : μεγάλη ζήτηση στην Ευρώπη,

εξελίσσεται σε μονοκαλλιέργεια στη ΒΔ εξελίσσεται σε μονοκαλλιέργεια στη ΒΔ Πελοπόννησο Πελοπόννησο συσσώρευση πλούτου και ευάλωτη συσσώρευση πλούτου και ευάλωτη τοπική οικονομία (π.χ. κρίση της σταφίδας)τοπική οικονομία (π.χ. κρίση της σταφίδας)

3. Το εμπόριο3. Το εμπόριο

ΕξαγωγικόΕξαγωγικό: σταφίδες, λάδι κ. ά. : σταφίδες, λάδι κ. ά. αγροτικά προϊόντα αγροτικά προϊόντα

ΕισαγωγήΕισαγωγή: δημητριακά (σιτάρι), : δημητριακά (σιτάρι), υφάσματα, νήματα, αργότερα υφάσματα, νήματα, αργότερα άνθρακας, ξυλεία, μηχανήματαάνθρακας, ξυλεία, μηχανήματα

Ναυτιλία Ναυτιλία μοχλός οικονομικής μοχλός οικονομικής ανάπτυξηςανάπτυξης

ΣύροςΣύρος: κύριο εμπορικό κέντρο : κύριο εμπορικό κέντρο χώραςχώρας σημασία για όλη τη σημασία για όλη τη ΜεσόγειοΜεσόγειο

ΠάτραΠάτρα: κύριο λιμάνι εξαγωγής : κύριο λιμάνι εξαγωγής σταφίδαςσταφίδας

ΠειραιάςΠειραιάς: αναπτύσσεται γρήγορα στο τέλος του : αναπτύσσεται γρήγορα στο τέλος του 19ου αι.19ου αι.

Τι παρατηρείτε; Τι παρατηρείτε;

4. Τραπεζικό σύστημα4. Τραπεζικό σύστημα

18411841: ίδρυση : ίδρυση Εθνικής Τράπεζας Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδοςτης Ελλάδος (ΕΤΕ) με (ΕΤΕ) με πρωτοβουλία του κράτουςπρωτοβουλία του κράτους

Δικαίωμα να εκδώσει Δικαίωμα να εκδώσει χαρτονομίσματαχαρτονομίσματα

Ως τότε δεν υπήρχαν τράπεζες Ως τότε δεν υπήρχαν τράπεζες και δάνεια γινόταν από ιδιώτεςκαι δάνεια γινόταν από ιδιώτες

5. Βιομηχανία5. Βιομηχανία

Πολύ αργή ανάπτυξηΠολύ αργή ανάπτυξη Αιτίες: έλλειψη κεφαλαίων, μικρή Αιτίες: έλλειψη κεφαλαίων, μικρή

αγορά, έλλειψη πρώτων υλών και αγορά, έλλειψη πρώτων υλών και καυσίμων, έλλειψη εργατικών χεριών, καυσίμων, έλλειψη εργατικών χεριών, φτηνά εισαγόμενα βιομηχανικά φτηνά εισαγόμενα βιομηχανικά προϊόνταπροϊόντα

6. Ρόλος του κράτους6. Ρόλος του κράτους

Επενδύσεις σε έργα Επενδύσεις σε έργα υποδομήςυποδομής

Διαμόρφωσε ευνοϊκό Διαμόρφωσε ευνοϊκό θεσμικό πλαίσιοθεσμικό πλαίσιο

Επιδίωξη Επιδίωξη εκσυγχρονισμού εκσυγχρονισμού ελληνικής οικονομίας ελληνικής οικονομίας (ιδίως ο Τρικούπης)(ιδίως ο Τρικούπης)

7. Εξωελλαδικό 7. Εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιοελληνικό κεφάλαιο

αρ. δεκαετίας 1870 αρ. δεκαετίας 1870 στρέφεται προς την στρέφεται προς την Ελλάδα χάρη στην εύνοια Ελλάδα χάρη στην εύνοια Τρικούπη (για την οποία Τρικούπη (για την οποία κατηγορήθηκε από κατηγορήθηκε από αντίπαλό του) κάνοντας αντίπαλό του) κάνοντας ευκαιριακές επενδύσειςευκαιριακές επενδύσεις

Γενικά: Γενικά: Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Ελλάδας ήταν Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Ελλάδας ήταν

οι οι χαμηλότεροι στην Ευρώπηχαμηλότεροι στην Ευρώπη τον 19 τον 19οο αι. αι.

Ωστόσο ήταν οι Ωστόσο ήταν οι υψηλότεροιυψηλότεροι στην περιοχή στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής των Βαλκανίων και της Ανατολικής ΜεσογείουΜεσογείου

Β. ΚΟΙΝΩΝΙΑΒ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ Αργή αλλά συνεχής Αργή αλλά συνεχής αλλαγήαλλαγή ελληνικής ελληνικής

κοινωνίαςκοινωνίας Βαθμιαία ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ =Βαθμιαία ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ =

= ενίσχυση της κοινωνικής θέσης και του = ενίσχυση της κοινωνικής θέσης και του ρόλου των αστικών στρωμάτων στο ρόλου των αστικών στρωμάτων στο ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίαςκοινωνίας

1. Αγρότες 1. Αγρότες Συντριπτική Συντριπτική

πλειονότηταπλειονότητα Κυρίως Κυρίως

μικροϊδιοκτήτες, που μικροϊδιοκτήτες, που εργάζονται με την εργάζονται με την οικογένειά τουςοικογένειά τους

Ιδιαίτερη περίπτωση Ιδιαίτερη περίπτωση των ακτημόνων των ακτημόνων κολίγων Θεσσαλίας, κολίγων Θεσσαλίας, που έχασαν πολλά από που έχασαν πολλά από τα δικαιώματά τους, τα δικαιώματά τους, καθώς μπορούσαν να καθώς μπορούσαν να τους διώξουν ανά τους διώξουν ανά πάσα στιγμή από τη πάσα στιγμή από τη γη τουςγη τους

2. Αστοί 2. Αστοί ↔↔ Εργάτες Εργάτες Αστικά στρώματαΑστικά στρώματα: επιχειρηματίες, : επιχειρηματίες,

ασχολούνται με εμπόριο, ναυτιλία, ασχολούνται με εμπόριο, ναυτιλία, τραπεζικές εργασίες, βιομηχανία, τραπεζικές εργασίες, βιομηχανία, δημόσιοι υπάλληλοι δημόσιοι υπάλληλοι παίζουν παίζουν δυναμικό ρόλοδυναμικό ρόλο

ΕργάτεςΕργάτες: γυναίκες και παιδιά, : γυναίκες και παιδιά, καθυστερημένη εμφάνιση, όπως και καθυστερημένη εμφάνιση, όπως και της βιομηχανίας της βιομηχανίας ζουν σε άθλιες ζουν σε άθλιες συνθήκεςσυνθήκες

3. Μετανάστευση3. Μετανάστευση 1919οςος αι. έντονο το αι. έντονο το

φαινόμενο στον φτωχό φαινόμενο στον φτωχό ελλαδικό χώρο, ελλαδικό χώρο,

προορισμός οι πλούσιες προορισμός οι πλούσιες παροικίες του παροικίες του εξωτερικού, κυρίως η εξωτερικού, κυρίως η ΑίγυπτοςΑίγυπτος

τέλη 19τέλη 19ουου αι. άσχημες αι. άσχημες σοδειές σταφίδας, σοδειές σταφίδας, ζήτηση εργατικών ζήτηση εργατικών χεριών στις ΗΠΑ χεριών στις ΗΠΑ μεγάλο μεταναστευτικό μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα αγροτών από ρεύμα αγροτών από Πελοπόννησο προς Πελοπόννησο προς ΑμερικήΑμερική

4. Αγώνες κολίγων Θεσσαλίας4. Αγώνες κολίγων Θεσσαλίας

Ένοπλη σύγκρουσηΈνοπλη σύγκρουση με το με το κράτος στο κράτος στο ΚιλελέρΚιλελέρ (1910)(1910)

Ακολούθησε διανομή Ακολούθησε διανομή τσιφλικιών (τσιφλικιών (αναδασμόςαναδασμός))

5. Εργατικό κίνημα5. Εργατικό κίνημα

Δεκαετία 1870 πρώτες εργατικές Δεκαετία 1870 πρώτες εργατικές απεργίεςαπεργίες, εφημερίδες και έντυπα , εφημερίδες και έντυπα προβάλουν δικαιώματα & προβάλουν δικαιώματα & αιτήματα αιτήματα εργατώνεργατών..

Διάδοση Διάδοση σοσιαλιστικών ιδεώνσοσιαλιστικών ιδεών 18911891 πρώτος εορτασμός εργατικής πρώτος εορτασμός εργατικής

ΠρωτομαγιάςΠρωτομαγιάς στο Παναθηναϊκό στο Παναθηναϊκό στάδιοστάδιο

6. Γυναικείο κίνημα6. Γυναικείο κίνημα

Η αναγνώριση δικαιωμάτων στις γυναίκεςΗ αναγνώριση δικαιωμάτων στις γυναίκες Κύριο αίτημα η ανάγκη εκπαίδευσης των Κύριο αίτημα η ανάγκη εκπαίδευσης των

γυναικών, που ήταν παραμελημένηγυναικών, που ήταν παραμελημένη