ΕΘΝΙΚΟ& ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ –ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ –ΕΦΑΡΜ. ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ& ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ –ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ –ΕΦΑΡΜ. ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ

ΚΚλλιιμμααττιικκέέςς μμεεττααββοολλέέςς

((ξξηηρραασσίίεεςς,, ππλληημμμμύύρρεεςς,, κκαατταακκλλυυσσμμοοίί κκλλππ)) ααππόό ττηηνν ππρροοϊϊσσττοορριικκήή ααρρχχααιιόόττηητταα μμέέχχρριι σσήήμμεερραα

σσττοονν εελλλλααδδιικκόό χχώώρροο κκααιι ααλλλλοούύ από

Dr.rer.nat. Ηλία Δ. Μαριολάκο Ομότιμο Καθηγητή Γεωλογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΚΚλλίίμμαα κκααιι ΠΠααλλααιιοοκκλλίίμμαα ΟΟιι γγεεωωεεππιισσττήήμμοοννεεςς εεδδώώ κκααιι 115500 χχρρόόννιιαα έέχχοουυνν ααπποοδδεείίξξεειι όόττιι ττοο κκλλίίμμαα μμεεττααββάάλλλλεεττααιι == πποολλύύ σσηημμααννττιικκόό ααλλλλάά δδεενν ήήτταανν ττόόσσοο γγννωωσσττόό σσεε άάλλλλοουυςς εεππιισσττηημμοοννιικκοούύςς κκααιι ττεεχχννιικκοούύςς κκλλάάδδοουυςς ⇒⇒ ΣΣΥΥΝΝΕΕΠΠΕΕΙΙΑΑ:: ΔΔεενν λλααμμββάάννεεττααιι υυππόόψψηη –– ΔΔΥΥΣΣΤΤΥΥΧΧΩΩΣΣ αακκόόμμηη κκααιι σσήήμμεερραα..

Παραδείγματα άπειρα: Περιορισμός διατομής κοιτών Επεκτάσεις σχεδίων πόλεων Διατομές γεφυρών κ.λπ.

Συνέπειες: Πολλές αστοχίες, καταστροφές, θύματα… Κλίμα απώτερου παρελθόντος = ΠΠααλλααιιοοκκλλίίμμαα ΜΜέέθθοοδδοοιι μμεελλέέττηηςς ττοουυ ππααλλααιιοοκκλλίίμμααττοοςς

Πολλές (παλαιο-θερμοκρασίας + παλαιο-υγρασίας) Θα αναφέρουμε μόνο τρεις:

Παραγένεση αργιλικών ορυκτών σε παλαιοεδάφη = εξαρτάται από το κλίμα ⇒ βλάστηση (παλαιοκλιματολογία ⇒ παλαιο-υγρασία + παλαιο-θερμοκρασία)

Ανάλυση γυρεόκοκκων: επειδή η σύνθεση της χλωρίδας συνάρτηση κλίματος

Σχέση ισοτόπων Οξυγόνου 18O/16O: Μετρήσεις κυρίως από κελύφη θαλάσσιων μικροοργανισμών

Ρωμαϊκή γέφυρα στο Σαρανταπόταμο Ελευσίνας και σύγχρονη γέφυρα

σιδηροδρόμου στον ίδιο ποταμό (φωτό από πλημμύρα 1996).

Χωρίς να εξηγήσουμε το πώς και το γιατί κ.λπ., με βάση τις προηγούμενες μεθόδους και χιλιάδες μετρήσεις από σημεία διάσπαρτα σε όλον τον πλανήτη κατασκευάστηκαν τα ακόλουθα θερμογραφήματα διαφόρων περιόδων:

Πρώιμο Κλιματικό

Κλιματικό Optimum

Παρατηρήσεις από τα γραφήματα-Συμπεράσματα Περιοδική μεταβολή της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς (τελευταία 2 εκατομ. χρόνια)

Κατά τις περιόδους χαμηλών θερμοκρασιών = Παγετώδεις περίοδοι, π.χ. μεταξύ ≈ 70.000 χρόνια π.α.σ. (πριν από σήμερα) και 18.000 π.α.σ.

Κατά τις περιόδους υψηλών θερμοκρασιών = Μεσοπαγετώδεις περίοδοι = Υποχώρηση Παγετώνων, π.χ. μεταξύ 130.000 and 11.500 π.α.σ.

Τελευταία Μεσοπαγετώδης περίοδος ⇒ 18.000 π.α.σ. - σήμερα Μεταξύ 6.000 πα.σ. και 4.000 π.α.σ. = Κλιματικό Optimum Ολοκαίνου

(4.000 – 2.000 π.Χ.) ΣΣχχεεττιικκάά μμεε ππεερριιοοδδιικκόόττηητταα 33 ββαασσιικκάά σσυυμμππεερράάσσμμαατταα::

11οο ΣΣυυμμππέέρραασσμμαα:: ΚΚλλιιμμααττιικκέέςς μμεεττααββοολλέέςς έέχχοουυνν σσυυμμββεείί κκααττάά ττοο γγεεωωλλοογγιικκόό,, ππρροοϊϊσσττοορριικκόό κκααιι ιισσττοορριικκόό ππααρρεελλθθόόνν.. ΑΑΡΡΑΑ:: ΔΔεενν σσυυμμββααίίννοουυνν γγιιαα ππρρώώττηη φφοορράά σσττηηνν ιισσττοορρίίαα ααννθθρρώώπποουυ κκααιι ΓΓηηςς..

22οο ΣΣυυμμππέέρραασσμμαα:: ΠΠεερριιοοδδιικκόόττηητταα κκλλιιμμααττιικκώώνν μμεεττααββοολλώώνν ΓΓΕΕΓΓΟΟΝΝΟΟΣΣ ⇒⇒ έέχχεε ττιι εεκκμμηηρριιωωθθεε ίί εεππιισσττηημμοοννιικκάά

33οο ΣΣυυμμππέέρραασσμμαα:: ΜΜεεγγααλλύύττεερρηηςς κκαα ιι μμιικκρρόόττεερρηηςς δδιιάάρρκκεειιααςς ππεερριιοοδδιικκόόττηητταα -- κκυυκκλλιικκόόττηητταα

ΠΠοοιιαα ηη δδιιάάρρκκεειιαα α αυυττώώνν ττωωνν ππεερριιόόδδωωνν;; Παλαιές α όψειΠαλαιές αππόψειςς:: ΜΜέέχχρριι π πρριινν μμ εερριικκέέςς 110εετ0 τίίεεςς δδεεχχόόμμαασστταανν::

–– 44 ππααγγεεττώώδδεειιςς ππεερρίίοοδδοοιι κκααττάά ττοο ΤΤεεττααρρττοογγεεννέέςς == ττεελλεευυττααίίαα 22..000000..000000 εεκκααττοομμ.. έέττηη ππεερρίίπποουυ:: ((GGüünnzz –– MMiinnddeell –– RRiissss –– WWüürrmm))

–– 44 μμεεσσοοππααγγεεττώώδδεειιςς ππεερρίίοοδδοοιι ΣΣήήμμεερρ

αα: Πέραν αυτών και άλλες περίοδοι – κύκλοι. έχουν διαπιστωθεί: : Πέραν αυτών και άλλες περίοδοι – κύκλοι.

ΓΓεεννιικκάά έχουν διαπιστωθεί:–– ΚΚύύκκλλοοιι ττωωνν 440000..000000 εεττώώνν –– ΚΚύύκκλλοοιι ττωωνν 110000..000000 εεττώώνν –– ΚΚύύκκλλοοιι ττωωνν 1100..000000 εεττώώνν

ΚΚααιι μμιικκρρόόττεερρεεςς ππεερρίίοοδδοοιι,, όόππωωςς:: –– ΠΠεερρίίοοδδοοιι 550000 εεττώώνν –– ΠΠεερρίίοοδδοοιι 110000--115500 εεττώώνν == ψψεευυδδοοκκύύκκλλοοιι

ΓΓιιααττίί όόμμωωςς ππεερριιοοδδιικκόόττηητταα?? ΠΠοολλλλάά τταα ααίίττιιαα

Σύμφωνα με τη Θεωρία Milankowitεόμενα με την περιστροφή της γης

ch - αίτια κυρίως αστρονομικά συνδ :

0.000 ετών περίοδος ≈ 40.000 ετών

ν) περίοδος ≈ 23.000 ετών

Γύρω από τον ήλιο Γύρω από τον άξονά της

Εκκεντρότητα τροχιάς Ήλιου περίοδος ≈ 10 Κλόνηση του άξονα Μετάπτωση (⇒ ισημεριώ

ΑΡΑ: Παρόμοια εξέλιξη αναμένεται και στο μέλλον

της ητας (μαύρη

γραμμή), της μετάπτωσης (κίτρινη γραμμή) και της

λόξωσης (γαλάζια γραμμή) κατά τα τελευταία 250.000

έτη. B. Ηλιακή ακτινοβολία κατά το θέρος στο Β. Ημισφαίριο σε γεωγραφικό πλάτος 80οΝ.

(μαύρη γραμμή), 65οΝ. (κόκκινη γραμμή), και 10οΝ

(κίτρινη γραμμή). Ως έτος εκκίνησης των υπολογισμών

λαμβάνεται το 1950. Η ακτινοβολία φαίνεται ότι επηρεάζεται στα μεγάλα

πλάτη από τη λόξωση που παρουσιάζει περίοδο 41.000

ετών, ενώ στα μικρότερα πλάτη κυριαρχεί η μετάπτωση με την περίοδο των 23.000

ετών (Berger, 1978).

A. Μεταβολέςεκκεντρότ

––

ΥΥφφίίσσττααττααιι σσχχέέσσηη ββρροοχχοοππττώώσσεεωωνν κκααιιθθεερρμμοοκκρραασσιιώώ

νν

ΆΆρραα κκαα

ιι οοιι ββρροοχχοοππττώώσσεειιςς ⇒⇒ππεερριιοοδδιικκόόττ

ηητταα υυγγρρώώνν κκααιι ξξηηρρώώνν

ππεερριιόόδδωωνν

.. ΠΠεερρίίοο

δδοοιι υυγγρρέέςς

ΠΠεερρίίοοδδοοιι ΚΚαατταακκλλυυσσμμώώνν ΈΈννττ

οοννωωνν ββρροοχχοοππττώώσσεεωωνν ––ππλληημμμμυυρρ

ώώνν

–– ΑΑ

ύύξξηησσηη εεππιιφφααννεειιαακκώώνν κκααιιυυπποογγεείίωωνν υυδδ

άάττωωνν

–– ΑΑύύξ

ξηησσηη εεππιιφφάάννεειιααςς λλιιμμννώώννκκ..λλππ..

ΠΠεε

ρρίίοοδδοοιι ξξηηρραασσίίααςς:: ΈΈχχοουυν

ν δδιιααππιισσττωωθθεείί::

–– ΑΑππόό γγ

εεωωααρρχχααιιοολλοογγιικκέέςς έέρρεευυννεεςςΠΠοολλλλέέςς αανν

ααφφοορρέέςς ααππόό ΕΕλλλληηννιικκήή κκααιι

ΠΠααγγκκόόσσ

μμιιαα ΜΜυυθθοολλοογγίίααΥΥγγρρέέςς ΠΠεερρίίοοδδοοιι -- ΚΚαατταακκλλυυσσμμοοίί

• Κατακλυσμός Βασιλεύς συγχρόνως που τότε ονο άζετο Ωγ• Κατακλυ• Την ίδια ιά του ανατολικού Αιγαίου

πλημμύ ςπαραγ

• Ο παλαι κλυσμός της Ουρ (Μεσοπ

• Κατακλυσ ό• Κατακλυ• Κατακλυ ) ΠΟΛΥ ΣΗΜ επιβεβαιωθ ο τα ⇒ Ουτναπισ

Ωγύγη, αρχαιότερος κάτοικος Αττικής και Βοιωτίας υγία

μσμός Δευκαλίωνα. εποχή: Στα νησρε – καταστροφές γεωργικής ωγής – λιμοί, κ.λπ. ότερος καταοταμία) μ ς Νώε σμός Σιουσούρντα σ όςμ Ουτναπιστίμ (αρχές 3ης χιλιετίαςΑΝΤΙΚΟ: Στη Μεσοποταμία έχειεί κατακλυσμός Σιουσούρν

τίμ

Εβραϊκή Μασόρα 2.105 π.Χ.

Θόρα 2.288 π.Χ.

Αρχιεπίσκοπος Usher και Αγγλική 2.348 π.Χ.

Playfair 2.352 π.Χ.

Clinton 2.482 π.Χ.

Πεντάτευχος 2.998 π.Χ.

Flavius Josephus 3.146 π.Χ.

Dr. Hales 3.155 π.Χ.

Septuaginta 3.246 π.Χ.

Ορθόδοξη Εκκλησία 3.305 π.Χ.

ΔΔΙΙΑΑΦΦΟΟΡΡΕΕΣΣ ΧΧΡΡΟΟΝΝΟΟΛΛΟΟΓΓΗΗΣΣΕΕΙΙΣΣ ΤΤΟΟΥΥ ΚΚΑΑΤΤΑΑΚΚΛΛΥΥΣΣΜΜΟΟΥΥ ΤΤΟΟΥ ΩΕΥ ΝΝΩΕ

ΚΚΑΑΤΤΙΙ ΠΠΟΟΛΛΥΥ ΣΣΗΗΜΜΑΑΝΝΤΤΙΙΚΚΟΟ:: Υψηλότερη θερμοκρασία ⇒ υψηλότ

ΥΥγγρρέέςς ΠΠεερρίίοοδδοοιι -- ΠΠλληημμμμύύρρεε

ερες βροχοπτώσεις

ςς Αλλά και ππεερρίίοοδδοοιι ππλληημμμμυυρρώώνν – νεώτλεπτομερώς. Περίοδοι αυξημένων βροχοπτώσεωνΠερίοδος Μινυών: Διάφορα υδραυλικά έρ

Αποστραγγισ Αντιπλημμυρ Φράγματα

νός και Λίμνη Τακκα

ερη εποχή. Δεν έχουν μελετηθεί ακόμα

γα

τικά ικά

Αρχ. Ορχομε

Η λίμνη Κωπαϊδα Πριν την αποξήρανση. Το κανάλι που κατασκεύασαν οι Μινύες

για την αποξήρανση της Λίμνης πριν 3500 έτη

Αρχ. Ορχομενός

ΟΟ ΜΜύύθθοοςς

Ο Ηρακλής φτάνει στην ΚΚααλλυυδδώώνναα Ζητάει από τον βασιλιά ΟΟιιννέέαα ατέ την θυγΔ

ρα του ΔΔιιηηάάννεειιρραα. ασιλοπούλα

τέχνες. Διιηηάάννεειιρραα ή β

Οδηγούσε άρμα και γνώριζε πολεμικέςΌμως Αχελώος κι αυτός ερωτευμένος με Δηιάνειρα, την είχε ζητήσει από Οινέα. Η Δηιάνειρα αρνείτο επειδή ο Αχελώος άλλαζε μορφές – μεταμόρφωση (Σοφ., Τραχίνιαι, 9-14):

Άλλοτε με σώμα ανδρικό αλλά κεφαλή ταύρου, άλλοτε ανθρώπινο κεφάλι με σώμα και κέρατα ταύρου, άλλοτε ανθρώπινο κεφάλι με κέρατα ταύρου και πολύχρωμο φιδίσιο σώμα δράκου.

Γιατί μεταμορφώσεις;- Κατά Α. Σταγειρίτη (Δ, 201): «…σχηματίζων πολλάς καμπάς επλάσθη όφις και ταύρος δια την ορμήν…» «Πλημμυρών δε, έβλαπτε την χώραν των Αιτωλών και των Κουρητών και ετάραττε τα σύνορα ώστε συνέβη πόλεμος δια τούτο. Ο δε Αριστοτέλης λέγει ότι μετέβαλεν τον τόπον πολλάκις ο ποταμός ούτος. Ελθών δε oΗρακλής βοηθός των Αιτωλών ενίκησεν τους Κουρήτας κατέκλεισε και τον ποταμόν εις ένα δρόμου σκύψας υψώματα…»

ΥΥγγρρέέςς ΠΠεερρίίοοδδοοιι -- ΠΠλληημμμμύύρρεεςς

ΠΠεερρίίοοδδοοςς ΗΗρραακκλλήή((22οο ήήμμιισσυυ 1133οουυ ππ..ΧΧ.. ααιιώώνναα Αντιπλημμυρικά – εγγειοβελτιωτικά έργα Άθλοι – Δαμασμός Αχελώου

= πανέμορφη και δυναμικ

Το Λιοντάρι της Νεμέας Η Λερναία Ύδρα Το Ελάφι της

Κερύνιας

Ο Ερυμάνθιος Κάπρος

Οι στάβλοι του Αυγεία

Στυμφαλίδες όρνιθες

Ο Ταύρος της Κρήτης

Ο Κέρβερος Τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων

Τα βόδια του Γηρυόνη

Τα άλογα του Διομήδη

Η ζώνη της Ιππολύτης

Καλυδόνα

ΗΗ ππάάλληη ΗΗρραακκλλήή μμεε ΑΑχχεελλώώοο-- Η μάχη ήταν πολύ σκληρή. Ο Ηρακλής τον αρπάζει από τα κέρατα (Εικ.1) Του σπάει τα κέρατα (Εικ.2). Ο Αχελώος παραιτείται. Ο Ηρακλής παντρεύεται τη Δηιάνειρα.

ίρνει πίσω το κέρατό του που το αντάλλασσε με το κκέέρρααςς ττηηςς Ο Αχελώος παΑΑμμάάλλθθεειιααςς ι ό,τι ήθελες και όσο ήθελες να φας και να πΑχ

= είχε τη δύναμη να σου δίνειεις. ελώος ποταμός

Πλημμυρικές παροχές – στερεοπαροχή – ρυθμοί ιζηματογένεσης

Αυξημένες παροχές. ψηλοί ρυθμοί ιζηματογένεσης παρατηρούνται και στην παρακείμενη περιοχή μετγρινίου και της λίμνης Λυσιμαχείας όπου η εκκλησία Παναγία Μαύρικα (100χει καλυφθεί (

Υ αξύ Α 0 μΧ) έ μόνο ο τρούλος είναι ορατός) από αδρομερείς αποθέσεις (κροκαλοπαγή)

Μεταβολές στο Δέλτα του Αχέροντα- Αχερουσία Λίμνη

Ρωμαϊκή Γέφυρα Πάτρας

Ονδούρα, 1999- Γέφυρα του ποταμού Choluteca, μετά την έλευση του τυφώνα Mitch Η Αλλαγή της κοίτης του ποταμού Αχρήστευσε τη γέφυρα. Μαύρη Θάλασσα

Παρατηρήσεις: Περίοδοι πλημμυρών που δεν συνδέονται με αυξημένες βροχοπτώσεις

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατάκλυση της ευρύτερης περιοχής γύρω από την Μαύρη Θάλασσα, Κασπία, Αράλη κ.λπ.

Περιγράφεται από τον Διόδωρο Σικελιώτη.

Περίοδοι ξηρασίας

Πολλές και από διάφορα γεωγραφικά πλάτη - περιοχές i. Από καθαρά γεωλογικές έρευνες

Κεντρική Ευρώπη: από 10.000 π.α.σ. έως 7.500 π.α.σ. περίπου.

ii. Πολλές αναφορές από Ελληνική και Παγκόσμια Μυθολογία iii. Από γεωαρχαιολογικές έρευνες

Περίπτωση Σαχάρας Παρατηρήσεις:

i. Περίοδοι πλημμυρών που δεν συνδέονται με αυξημένες βροχοπτώσεις

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατάκλυση της ευρύτερης περιοχής γύρω από την Μαύρη Θάλασσα, Κασπία, Αράλη

Περιγράφεται από τον Διόδωρο Σικελιώτη. χαία κείμενα

κ.λπ.

Αναφορές περίοδων ξηρασίας σε αρ Από Αίγυπτο

1. Το όνειρο: 2 γνωστές αναφορές στην Παλαιά Διαθήκη

του Φαραώ και η ερμηνεία του από τον Ιωσήφ (βλ. Γεν. κεφ. μα΄14-27):

7 ωραίες αγελάδες και από πίσω ανέβαιναν από το Νείλο άλλες 7 ελεεινές και αποσκελετωμένες αγελάδες. Στη συνέχεια 7 ωραία στάχυα και άλλα 7 ατροφικά, ανεμοδαρμένα και χτυπημένα από τον καυστικό άνεμο.

(κεφ. μα΄ και εφεξής): «…είπεν τότε ο Ιωσήφ στον Φαραώ…ιδού έρχονται επτά έτη μεγάλης αφθονίας καθ’ όλην την γην της Αιγυπτου και θέλουσιν επέλθει μετά ταύτα επτά έτη πείνης και όλη η αφθονία θέλει λησμονηθή εν τη γη της Αιγύπτου και η πεινά θέλει καταφθείρει την γην και δεν θέλει γνωρισθή η αφθονία επί της γης εξ αιτίας

εκείνης της πείνης ήτις μέλλει να ακολουθήση διότι θέλει

ιναν αυτά;

2. Μετά α δος με τον Μωυσή συνδέεται με μακράς περίοδο

Σύμφωνα με Ίσραελ Φινκελστάιν και Νηλ Έσερ Σίλμπερμαν η Έξοδος έγινε γύρω στο 1440 π.Χ. ⇒ 2 γνωστές περίοδοι λειψυδρίας:

– Περίοδος Ιωσήφ ≈ 1640 π.Χ. (?) – Περίοδος Μωυσή ≈ 1440 π.Χ. (?) – Ίσως και άλλες

είσθαι βαρεία σφόδρα…» Πότε έγ

– Εποχή Ιακώβ, αφού Ιωσήφ γιος του πό 5 γενεές = 200 χρόνια ⇒ Μωυσής Η Έξοξηρασία

Από την Ελλάδα: Περίοδοι ξηρασίας από τη Μυκηναϊκή Εποχή και μετά

Αιάκειος Ξηρασία – Μυθολογία Ξηρασία Ινάχου – Ίσως η παλαιότερη Ξηρασία Ερεχθέα

–

ρά η,

«… Ύσον, ύσον ω φίλε Ζευ, κατά

Νεώ ρ

α

Ξηρασία Δαναού – αφού γύρισε από την Αίγυπτο

λόγω οργής Ποσειδώνα Ξηρασία Βούσιρι – περίοδος Ηρακλή (13ος π.Χ. αιών.)

Ξηρασία Αγοράς τον 8ο αιώνα π.Χ. (γι΄ αυτό Ιεβριο Δία (Αίγινα, Ακρόπολαφιερωμένα στον Όμ

Υμηττό κ.α.)) – Προσευχή:

της Αρούρης των Αθηναίων και τωνΠεδίων…»

τε οι χρόνοι (;) Ξηρασία Ρωμαϊκή τον 2ο μ.Χ. αιώνα

Ξηρασία Ακομινάτου τον 12ο μ.Χ. αιών Σύγχρονη εποχή Ξηρασία Sahel

Σημείωση: Η επιστροφή του Δαναού στο Άργος την ίδια εποχή περίπου με Μωυσή, δηλ. κάπου τον 15

την Έξοδο ο αιώνα π.Χ.

Ξηρασία Ερ θ

Κάποτε . Ο Ερ χποσότη

Από ευγν ΠαντρεύΩρυθεία.

εχ έα (Διοδ. Σικ., 1,29)

ξηρασία σε ολόκληρο τον κόσμο, εκτός Αιγύπτουθέας – ε – γεννημένος στην Αίγυπτο έφερε μεγάλες τες σταριού στην Αθήνα. ωμοσύνη, οι Αθηναίοι τον έκαναν βασιλιά. εται την Διογένεια, κόρη του Κελεού – Αποκτά κόρη την

Πολύ πραιώνα.

Πρώτο-Αυτόχθονες Βασιλ

ιν από Θησέα = λίγο νεότερος Ηρακλή = τέλη 13ου π.Χ.

Άρα 14ος αιώνας ? είς Αττικής

Ωγ Βασ ύΩγυγία,

Κατακλυ

ύγης = αρχαιότερος κάτοικος ιλε ς συγχρόνως Αττικής και Βοιωτίας που τότε ονομάζονταν

σμός Ωγύγου Ελευσίς – γιος του Ωγύγη – που χτίζει την Ελευσίνα Περίφας Πορφυρίων – βασ υσίλε ε στον Δήμο Αθμονέων Μόψοψ – Η Αττική ονομάζετο Μοψοπία Μούνιχος – Μουνυ χία Κολαινός – Βασίλευσε κυρίως στο Δήμο Μυρρινουσίων Ακ οταί ς – Παλαιότερος Βασιλιάς όλης της Αττικής – Ακταία – Ακτή Κέκρωψ – ς μητέρας Γης –ανατράφηκε υ Ακταίου

Έκα τ των κατοίκων Την

Μισός άνθρωπος και μισός φίδι – γιος τη από την Αθηνά-σύζυγος της Άγραυλου κόρης τονε ην πρώτη απογραφή εποχή Κέκροπα έγινε η κρίση μεταξύ Ποσειδώνος και Αθηνάς

ν Ακρόπολη Χτίζει τη Χτίζ ησημεριν ί

Θέσπισε

ει τ ν αρχαιότερη Κεκρωπία στον ανατολικό Υμηττό – στο ό Κορωπ τη μονογαμία και διαίρεσε την Αττική σε 12 κοινότητες

Ερισίχθων Κραναός (αυτόχθων) Αμφικτύων – γαμπρός του Κραναού Εριχθόνιος: γιος του Η Κραναού ή της Αθηνάς

έστησε έρανο στην Αθήνα στην Ακρόπολη? ήναια

φαίστου και της Ατθίδος, κόρης του

οργάνωσε τα Παναθ Πανδιών: ( ο

Άρχισεγι ς του Εριχθόνιου)

η λατρεία της Δήμητρας στην Αθήνα Ερεχθεύς γ

Παντρεύεται την κόρη του Κελεού Διογένεια, με την οποία αποκτά μία κόρη, την Ωρειθεία που έπειξε σημαντικό ρόλο

: ιος του Πανδίωνα.

στα μυστήρια της εποχής Μια από τις κόρες του είναι η Ωρειθεία

Κέκροψ Πανδίων ο Β! Γιος του Κέκροπα

Εκδιώκεται από τους Μητιωνίδες και μεταβαίνει στα Μέγαρα όπου γίνεται βασιλιάς

Αιγεύς δίονα Β! που εκστρατεύει – ένας από τους 4 γιους του Πανενα ίντ ον της Αθήνας κερδίζει τους Μητιωνίδες

Θη ύσε ς: γιος του Αιγαία – Σύγχρονος του Ηρακλή αλλά νεώτερος Δημοφ του Θησέαών: γιος Όξυντος

Θυ ίμο της Μέλαν σα ιστορία, άλλος οίκο

θος: ενδιαφέρους

Κόδρος: Με τον Κόδρο τελειώνει το Αθήνα. πολίτευμα της βασιλείας στην

ΕΡ Τπού αυτοθυσιάστηκε ο

Ω ΗΜΑ: Πόσοι γνωρίζουμε

Κόδρος; Πόσα αγάλματα στήσει γι’ αυτόν; έχουμε

ηρασία Βούσιρι Ξος Ποσειδώνα

ας, ο Κύπριος

θυσίαζε κάθε χρόνο στο Δία έναν ξένο.

τον Άτλαντα – μήλα των Εσπερίδων.

Ανα ο δων ξηρασίας σε αρχαία κείμενα – Παλ. Διαθ κ

Ο Βούσιρις : γικαι Λυσιάνασας (κόρης Έπαφου).

Θυσίαζε κάθε ξένο στο Δία. Γιατί;

Επειδή, μετά 9 ετών συνεχούς ξηρασίμάντης, ο Φράσιος, του είπε ότι η ξηρασία θα σταματούσε αν

Αυτό έγινε όταν ο Ηρακλής έφτασε στην Αίγυπτο, στοδρόμο για

Χρονολόγηση: 2ο ήμισυ 13ου π.Χ. αιώνα. φ ρές περιόή η

νας από τους Αγίους τόπους που αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήο όρος Καρμέλ, όπου ο ΠρΈ κη είναι τ οφ. Ηλίας διεξήγαγε έναν πόλεμο εναντίον των ψευ -πδο ροφητών του θεού των Φοινίκων Βάαλ.

Ξηρασία Άκαμπ(ή Αχααβ) –

ΑπόγονοιΠαλαιά Διαθήκη

(περίπου 850 π.Χ.)

Σολομώντα

-Σολομών – Άκαμπ – Άσσα -Προφήτης Ηλίας –

Ο Προφ. που είχε Σολομών

Ηλίας κέρδισε τον αγώνα τελικά επειδή ισχυρίστηκε ότι η ξηρασία πλήξει την περιοχή οφείλετο στο γεγονός ότι ένας απόγονος του τα …

Σύμφωνα έντρωσε τον λαό του Ι ις κλιτύες του όρους Καρμέλ, όπου κατέσφαξε τους προφήτες τ

με την Παλαιά Διαθήκη, στη συνέχεια συγκσραήλ στου θεού Βάαλ.

Το ς Γαλιλαίας

όρος Καρμέλ βρίσκεται κοντά στη Haifa και δυτικά της λίμνης τη

Αν ίας σε αρχαία κείμενα Α

Το όρος Καρμέλ, όπουHaifa

σήμερα βρίσκεται το Παν/μιο της

αφορές περιόδων ξηρασιάκειος Ξηρασία I (Διοδ. Σικ., 61.1,2/72.1.5)

Κατά τη βασ ίi. Μετά το

να π σ

στη μυθολογία για το Αιακού

Σημείωση: Η φυσικογε (a) εκδοχής. Ο Δίας απήγαγε την ι Αίγινα Αιάκειο

τον γιο του Μίνωα Ανδρόγεω, στα περίχωρα της Οινόης,

ιλε α του Αιακού, 2 περίοδοι ξηρασίας: ν δόλιο φόνο του Στύμφαλου από Πέλοπα, το μαντείο είπεευχηθεί ο Αιακός. ρο

Αιακός = πρώτος βασιλιάς της Αίγινας.

γενεαλογικό δένδρο του

Δύο εκδοχές Περιγράφονται

ωλογική εξέλιξη της περιοχής υπέρ της Αίγινα και την έφερε στο νησί Οινώνη = έκτοτε λέγετα

ς Ξηρασία II (Διοδ. Σικ., 61.1,2/72.1.5)

i. Φοβούμενος ο Αιγαίας ότι ο Μίνωας θα βοηθήσει τους γιους του Πάλλαντα να του πάρουν την εξουσία, έβαλε μερικούς και σκότωσανκάθώς πήγαινε στη Θήβα.

ας το φόνο ο Μίνωας έφτασε στην Αθήνα, όπου διαμαρτυρόμενος, κύρηκε τον πόλεμο στους Αθηναίους, απαιτώντας ικανοποίηση. Μη εισακουόμενος όμως, τους καταράστηκε στο όνομα του Δία να πέσει ξηρασία.

Μαθαίνοντ

Έτσι έπεσε ξηρασία, όχι μόνον στην Αττική, αλλά και σ΄ολόκληρη την Ελλάδα (Αιάκειος ξηρασία Ι), με αποτέλεσμα να καταστραφούν οι σοδειές.

Μαζεύτηκαν λοιπόν οι ηγεμόνες των πόλεων και ρώτησαν το θεό πώς θα απαλλάσσονταν από αυτό το κακό. Ο θεός τους έδωσε χρησμό …

Απόψεις – Συμπεράσματα Παλαιοκλιματολογίας

Τι γίνεται τα τελευταία 4.500 χρόνια. Σύμφωνα με τον Matthes, τα τελευταία 4.000 χρόνια, έχουμε μία Μικρή Παγετώδη Περίοδο (Μ.Π.Π.).

Σύμφωνα με τον Shore (1965), η Μ.Π.Π. είναι ασυνεχής ⇒ 5 κρίσιμες ψυχρές περίοδοι μετά το Κλιματικό Optimum του Ολοκαίνου.

1η Μ.Π.Π.: Μέγιστο γύρω στο 1625 - 1850 π.Χ. - Ίναχος

2η 3η .: Μέγιστο γύρω στο 850 π.Χ. – 1400 π.Χ. - Αιακός

.Χ. -

αι μέσα 19ου αιώνα

της επιφάνειας (οC) της

). υ είχαν

ίρι

Γιορτές ΝερούΤα Μώλεια

Μ.Π.Π.: Μέγιστο γύρω στο 1200 – 1450 π.Χ. Μ.Π.Π

4η Μ.Π.Π.: Μέγιστο γύρω στο 350 π.Χ. – 1000 πΞηρασία Αγοράς

5η Μ.Π.Π.: Μεταξύ 14ου αιώνα κμ.Χ.

Θερμοκρασία θάλασσας στην Μεσόγειο το 18.000 πριν από σήμερα (Κατά Thiede, 1974Με χρώμα μαύρο οι περιοχές ποχερσεύσει εξαιτίας των

σπαγετωνοευ τατικών κινήσεων κατά το καλοκα .

Μ.Π.Π.

– Περιβάλλοντος

Πολλές αδική, σε ανάμνηση του φόνου του

ότωσε ο

σανία: Μωλύχιο ή Φοίζων ινή

εορτές στην Αρκαδία – Μια από αυτές τα Μώλεια ή Μωλεία Πολεμική εορτή, ΠαναρκΟμηρικού ήρωα Αρηίθοου Κορυνήτη, που τον σκβασιλιάς της Τεγέας Λυκούργος = γιος του Αλέου

Τόπος: όπου έγινε ο φόνος Κατά Παυ Κατ’ άλλους κοντά στη Νεστάνη – Κάτω από τη σημερΠανηγυρίστρα.

Φοίζων

ΑρτεμήσιοΤρύπιο Λιθά

Μώλεια: Τιμούνταν τόσο ο Αρηίθ Ο Αρηίθοος με την υπόστ Ο Λυκούργος με την

οος, όσο και ο Λυκούργος αση του Ποσειδώνα

υπόσταση του Λύκαιου Διός Συμβολισμός:

Την μάχη της ξηρασίας Ο αγώνας των κατοίκων νξηρασίας, γη τους.

και της υγρασίας α καλλιεργήσουν την άγονη, λόγω

Ίππιος Ποσειδών: θεός νερών, πμε τον

ηγών, προστάτης βλάστησης, φιλονικεί

Λύκαιος Δίας: θεός ατμόσφαιρας

– θερμότητα ⇒ ξηρασία

ρι

Παν

Μπάλου Σπηλιά

Γουλάς

α

Μοναστήρι Δρόμος για Καρυά

ηγυρίστρ

Βουνό Εθνική Οδός

Βουνό

Φαινομενικά αντίφαση, επειδή i. Το οροπέδιο έπασχε από τα νερά, παντού νερά ⇒ βάλτοι, λίμνες.

Σήμερα, παρ’ ότι πλήθος γεωτρήσεων, υπάρχουν περιοχές γνωστές ως Λίμνη Λεπίδι, Αμμουδέρα, Μεγάλη Λίμνη, Λίμνα κ.α.

ii. Κάμπος Νεστάνης – Αργόν Πεδίον (10 στάδια μήκος). Αργόν = δεν καλλιεργείται επειδή πολλούς χειμώνες πλημμυρίζει (Παυσανίας – επίσκεψη ≈ 170 μ.Χ.) Αν τα νερά δεν εξαφανίζοντο από την σπηλαιοκαταβόθρα της Νεστάνης

«…ει μη το ύδωρ ημφανίζετο ες χάσμα γης…» (Αρκαδικά 7,8)

γό Πεδίο

Γιατί λοιπόν;

Το Αρ

Φαίνεται ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του φράγματος στην περιοχή της Σκοπής από τους Μινύες.

ού Πεδίου

Καταβόθρα Κανατά Ερμηνεία

Σύμφωνα με τον KNAUSS, 15*106 m3 νερό συγκεντρώθηκανστην τεχνητή λίμνη.

Έτσι σταμάτησε η κατάκλυση του Μαντινειακ Αν όμως δημιουργήθηκε η τεχνητή λίμνη ⇒ αφθονία νερού άρδευσης

Ίσως όχι λίμνη, ή αρχικά λίμνη και στη συνέχεια απώλεια υδάτων μέσω καταβόθρας Κανατά.

Σήμερα (μέχρι πρότινος): υγρά απόβλητα Τρίπολης. Φαίνεται ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του φράγματος και μετά την αστοχία – απόφραξη της καταβόθρας ⇒ απώλεια των υδάτων.

ντίπαλοι: Γι’ αυτό α Αρηίθοος Κορυνήτης από την Άρνη της Βοιωτίας = Γλα(;)

Λυκούργος = βασιλιάς Τεγέας ΜΗ Ωεκπρόσ ευαστών Μινυών;

σε αρχαία κείμενα 1. Αναφορές στο Έπος Γκιλγκαμές.

Παλαιότερες αναφέρονται στο έπος

Gilgamesh και μάλιστα δύο: Πριν τον κατακλυσμό του Ουτναπιστίμ = Σουμέρια Ξηρασία (πριν το 2.105 π.Χ.)

Αρκετά χρόνια μετά τον ίδιο κατακλυσμό = Ξηρασία Gilgamesh. Πρόκειται για 7 χρόνια ξηρασίας που έστειλε η Θεά Ιστάργια ν τιμωρήσει τον Γκιλγκαμές που αρνήθηκετον έρωτά της.

Γκιλγκαμές: 5ος βασιλιάς της δυναστείας μετά τον κατακλυσμό

Πότε; ≅ στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. (4.000 π.α.σ.)

«Hunters in the Snow»(«Κυνηγοί στο χιόνι») απ τον Φλαμανδό ζωγράφο Pieter

el -

Ο πίνακας ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο

υς

πολλούς δριμείς ς του

Ice Age

Π Σ θεωρήθηκε υπεύθυνος της λειψυδρίας ως ωπος των κατασκ

Αναφορές περιόδων ξηρασίας

α

ό

Brueg(Πατέρα) (15251569).

χειμώνεLittle

του 1565, τονπρώτο από το

Χειμερινή σκηνή ό το ζωγράφο ndrick

Avercamp (1585-1634) που

απHe

απεικονίζει το "Little Ice Age"

νδιάμεσο χρόνο;

Τι γίνεται στον ε Ενδιάμεσα θερμότερεςπερίοδοι

Χαρακτηριστικόερη: Το Μεσαιωνικό

τ

κλιματικό βέλτιστο.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

: ευνήθως με ελάττ ι των βροχοπτώσεων

Τα ταξίδια των Vikings σε όλο τον κόσμο ευνοήθηκαν από το θερμό κλίμα που επικρατούσε κατά το Μεσαιωνικό Κλιματικό Βέλτιστο (Medieval Warm

Period) (Εικ. από : McGovern and Perdikaris, 2000).

η λάττωση της θερμοκρασίας συνδέεται ωση κασ

Περίοδοι ξηρασίας αποτυπωμένες στις της στάθμης των λιμνών– Παλαιολιμν

Δεδομένα

μεταβολές ολογικά

Τι γίνεται στη Νεκρή Θάλασσα; Μεταβολές της στάθμης

Λίμνη Ξυνιάδα Κατακλυσμός Δευκαλίωνα

Πότε; Περίοδος 1; Περίοδος 2; Περίοδος 3;

Περίοδος 3 αποκλείεται Περίοδος 2 – ερωτηματικό Περίοδος 1 – πιθανότερο

Μεταβολές της στάθμης της Ξυνιάδας κατά τα τελευταία 45.000 χρόνια

ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Πόλη Ελλάς που έχτισε ο Έλληνας

Ποια εποχή; Παλαιολιμνολογικές μελέτες από λίμνη Ξυνιάδα από G. Digerfeldt et al., 2000.

Τι γίνεται στη Θεσσαλία; 3 στάθμες:

+64 m. – Νεολιθική Εποχή +53 m. - Πότε; +44 m. - 1937*

* Έχει αρχίσει η εντατική καλλιέργεια Δυστυχώς δεν έχει συνεχιστεί λεπτομερής έρευνα. Δεν υπάρχουν (ακόμα) λεπτομερή στοιχεία.

Παλαιολιμνολογικές μελέτες από Κάρλα («Βοιβηίς»), από Schneider.

Αν ία κείμενα ίηση Eridu

Η περι τερες πόλεις της

αφορές περιόδων ξηρασίας σε αρχαΕρημοπο

οχή της Μεσοποταμίας με τις σημαντικό

Ουρ: Πατρίδα Αβραάμ

Από τη Μεσοποταμία: 1. Η καταστροφή της πόλεως Eridu κ

των Σουμερίων. 2. Γύρω στις αρχές της 3ης χιλιετίας π

την καταστροφή της Eridu – ερημοποίηση. Μύθος:

αι η Μυθολογία

.Χ., με αποτέλεσμα

Enki: θεός των υδάτων Enlil: Θεός του ανέμου Eridu: η αρχαιότερη και μια από τις σημαντικότερες, αν όχι η σημαντικότερη πόλη των Σουμερίων. Σύμφωνα με τη Σουμερική Μυθολογία έχασε τη σημασία της και καταστράφηκε από την απερισκεψία του θεού - προστάτη της, του Ένκι. Λέει λοιπόν ο μύθος ότι τη θεά του έρωτα Ινάννα την ενδιέφερε μια νέα πόλη η Ουρούκ, που όμως δεν είχε ούτε τη δύναμη, ούτε το κύρος των άλλων πόλεων που είχαν αρχίσει να ιδρύονται. Κατά τη διάρκεια λοιπόν ενός συμποσίου των θεών, η θεά Ινάννα με τα ερωτικά της καμώματα

προκάλεσε το θεό Ένκι, που είχε μεθύσει και ήταν και πολύ ερωτύλος. Σε κάποια στιγμή λοιπόν η Ινάννα ζήτησε από τον Ένκι ως αντάλλαγμα του ερώτά της να του αποκαλύψει πού βρίσκονται οι «εκατό θεϊκές δυνάμεις». Μόλις όμως ο Ένκι της αποκάλυψε το μυστικό ξεγλιστράει από τα χέρια του και μεταφέρει τις «εκατό θεϊκές δυνάμεις» από το Εριντού στην Ουρούκ. Από τότε δεν κατάφερε πια ο Ένκι να γλιτώσει το Εριντού από την παρακμή, ενώ η Ουρούκ άρχισε να γίνεται μια από τις ωραιότερες, πλουσιότερες και ισχυρότερες πόλεις. Την θέση του Ένκι την πήρε ο Ενλίλ, ο θεός του ανέμου, που μέχρι σήμερα συνεχίζει πιο δυνατός από τον Ένκι, τον θεό του νερού. Έτσι το Εριντού, που σύμφωνα με τη Μυθολογία των Σουμερίων ξεκίνησε η ιστορία είναι εδώ και πάρα πολλούς αιώνες χωρίς ίχνος ανθρώπινης ζωής εξαιτίας της φυσικής απερήμωσης που ακολούθησε στην περιοχή την περίοδο του κλιματικού Optimum του Ολοκαίνου.

Γεωαρχαιολογικές αποδείξεις ξηρασιών - Παλαιοκλιματολογικά Δεδομένα = Η Σαχάρα

Θέσεις των κυριότερων Ολοκαινικών παλαιολιμνών και των προϊστορικών οικισμών στη Σαχά tit-Maire, 1993. ρα, κατά Pe

Εξέλιξη των συνεχών λιμναίων αποθέσεων και η ηλικία των προϊστορικών οικισμών στην περιοχή Taudenni, Σαχάρα (Petit-Maire, 1993).

Εντυπωσιακή ταπείνωση στάθμης λιμνών Ανατ. Αφρικής.

Σημαντικά ερωτήματα Ελέχθη:

i. Ότι υπάρχει αναλογική σχέση μεταξύ θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων, όπως επίσης

ii. ότι η ερημοποίηση της Σαχάρας ολοκληρώθηκε όταν η θερμοκρασία έφτασε το μέγιστο = κλιματικό Optimum, όπως και η καταστροφή του Eridu και η ταπείνωση της στάθμης στη Νεκρή Θάλασσα κ.α.

Συνεπώς: Φαίνεται να υπάρχει αντίφαση μεταξύ αυτών και της αναλογικής σχέσης θερμοκρασίας - βροχοπτώσεων

Παρατηρήσεις: Κάθε μεταβολή θερμοκρασίας μεταβάλει τα ατμοσφαιρικά συστήματα.

Αυτά μεταβάλουν το κλίμα σχεδόν πάντα σε διάφορα τμήματα της Γης.

το (ii) δεν αναιρεί το (i).

Σε παγκόσμια κλίμακα όμως οι βροχοπτώσεις αυξάνονται αφού αυξάνεται η εξάτμιση.

ΑΡΑ

Νεκρά θάλασσα

ΤΙ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; Μέχρι τώρα φαίνεται ότι:

Ο ευρύτερος Αιγαιακός χώρος δεν επηρεάζεται ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ από θερμοκρασιακές μεταβολές. Έχει παρατηρηθεί:

i. Ότι ποτέ δεν έχει ερημοποιηθεί ο Ελλαδικός χώρος. ii. Ότι πάντα όμως, τα τελευταία 18.000 χρόνια

παρατηρούνται περιοδικά υγρές και ξηρές περίοδοι. Ότι στο χώρο της κεντρικής Ευρώπης ⇒ ερημοποίηση μεταξύ 9.000 και 7.500 π.α.σ.

iii.

Οι θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας της Μεσογείου κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της

τελευταίας παγετώδους περιόδου (≈ 18.000 χρόνια πριν από σήμερα), κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι σκιασμένες περιοχές παριστάνουν σχηματικά τις μετατοπίσεις των ακτογραμμών της Μεσογείου (εκτός της Μαύρης

Θάλασσας) εξ΄αιτίας της ταπείνωσης της θαλάσσιας στάθμης κατά την

παγετώδη περίοδο Γεωαρχαιολογικές αποδείξεις ξηρασιών -

Παλαιο-εδαφολογικές ενδείξεις κλιματικών μεταβολών 3 Παράγοντες συμμετέχουν στο σχηματισμό εδάφους:

i. Το λιθολογικό υπόστρωμα.

i. Το κλίμα. i. Βιολογικός παράγοντας.

ΑΡΑ: Μελετώντας το έδαφος εξάγονται συμπεράσματα για το κλίμα.

Μελέτη παλαιοεδαφολογικών ακολουθιών στον Ελλαδικό χώρο

Κύριος και πρωτοπόρος ερευνητής ο ο

ικοί κατά τον

Roland Paepe. Εδαφογενετκύκλοι

aRol nd Paepe.

Έχουμε όμως ενδείξεις ξηρασιών ή/καικατακλυσμών από άλλες περιοχές, που

Βεβαίως ναι.

πλημμυρών ή/και έχουν μείνει στην Ιστορία;

Παράδειγμα από τη Λακωνία Περιοχές κοιλάδας Ευρώτα (Χάρ Πλημμύρες γύρω από το Ιερό Και φυσικά ακόμη παλαιότερες

π.χ.προϊστορική – μυθο Γι’ αυτό ο Ευρώτας δεν είναι και της Τηθύος, αλλά βασιλιάς

Στράβων: «Τ ’ ένα βαλτώδες τμήμα της περιοχής που λεγότα«Λιμναίον») ο ναός του «Διονύσου εν Λίμναις».

Χάρτης Αρχαίας Σπάρτης

της σ. 340, Παυσανίας) της Ορθίας Αρτέμιδας. , λογική εποχή

θεός, γιος του Ωκεανού.

ώρα η Σπάρτη… δεν είναι ελώδης. Στα παλαιότερα χρόνια σν «Λίμναι» (ή

Το Ιερό της «Ορθίας Αρτέμιδος» α κ.λ .

εριόδου. ≈

6ος μύρα (έχει εντοπισ

3ος αιώ ατρο (μετά το 225 π.Χ.).

Ιερό «Ορθίας Αρτέμιδος» (Ορθία, Ορθέα, Βορθέα, Οραθαία, Βορσέπ.)

Όστρακα Νεολιθικής Π Ίδρυση με την εγκατάσταση των Δωριέων στη Λακωνία (

10ος αιώνας π.Χ.). 8ος αιών π.Χ.: Ίδρυση Ναού

(570 π.Χ.;) αιών: Καταστρέφεται από πλημτεί στρώμα άμμου). ν π.Χ.: Ιδρύεται Ρωμαϊκό αμφιθέ

Μοναδικός στην Ελλάδα. Ιδιαίτερη σχέση με τα παιδιά της Σπάρτης μέχρι 13 ετών.

Αγώνες παίδων ⇒ Διαμαστίγωση. Λατρευτικοί χοροί.

Μυθολογική προέλευση των Γεωγραφικών ονομάτων

Γενικά Συμπεράσματα

1. Το κλίμα μεταβάλλεται περιοδικά. Τα βασικά αίτια είναι αστρονομικά. 2. Η διάρκεια των περιόδων ποικίλλει! Οι μικρότερες είναι διάρκειας

100 – 150 ετών. 3. Η αύξηση της θερμοκρασίας γίνεται πιο γρήγορα από την ελάττωση. 4. Η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας, σύμφωνα με την άποψη

ορισμένων, έχει οδηγήσει στην ελάττωση, και τελικά στην επάνοδο σε μικρής διάρκειας παγετώδη περίοδο.

5. Η αύξηση της θερμοκρασίας συνδέεται με αύξηση των βροχοπτώσεων, αλλά και με γεωγραφική αναδιάταξη των ατμοσφαιρικών συστημάτων. Τα τελευταία είναι ουσιαστικά υπεύθυνα για τη μετατόπιση των ορίων των ερήμων και όχι η αύξηση της θερμοκρασίας.

6. Οπωσδήποτε πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, ΟΜΩΣ καλό θα είναι να γνωρίζουμε ότι τήξη των παγετώνων στην Γροινλανδία έχει παρατηρηθεί και πριν με αιώνες, ενώ στη συνέχεια έχει παρατηρηθεί ελάττωση ς θερμοκρασίας σε περιοχές που κυριαρχούσαν υψηλές θερμοκρασίες.

7. Ο Ελλαδικός και γενικότερα ο Αιγαιακός και Περιαιγαιακός χώρος, κάτω από φυσικές συνθήκες, δεν έχει ερημοποιηθεί, παρά το γεγονός ότι πολλές φορές υποφέρει από ξηρασία και λειψυδρία.

8. Τα φαινόμενα λειψυδρίας θα γίνονται με το χρόνο όλο και πιο συχνά, όλο και πιο έντονα.

9. Βασικής σημασίας η ολιστικού τύπου διαχειριστική μελέτη των υδάτων, στο σύνολό τους, στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης και στο πνεύμα της Οδηγίας 2000/60.

10. Επιστροφή στη φύση με τη μελέτη των ορίων αντοχής των διαφόρων φυσικογεωγραφικώ συστημάτων, μεμονωμένα και στο

ρικούςτη

ν σύνολό τους.