EYPI¶I¢H Eλένη A ™TA™IMO · h µαταιότητα του πολέµου και η...

Xορός Eκάβης(Eυριπίδης Eκάβη Eθνικό θέατρο 1955 σκην A Mινωτής)

Θ E M A T A

H φύση και ο ρόλος των θεών

O πόλεmicroος

AatildetradeTAtradeIMO

H microαταιότητα του πολέmicroου και η ανεξερεύνητη βούληση των θεών

laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˇˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo (στ 1151-1152 microτφρ στ 1270-1272)

EYPIparaIcentH Eλένη

στ 1220-1285

Π Λ O K H

mdash

A ΄ Σ T A Σ I M O

Xορός

A Σ T A Σ I M Oστ 1220-1285 laquoograveAEcircUacuteOcircOacuteAcirc˜ notUcircOcircEgrave Ugravea˜ agraveUacuteAcircUgravea˜ OcircIumlcurrenIgraveˆ IumlfiAacutemacrmiddotEgraveUcircrsaquo Ugraversquo agraveIumlIcircmiddotrsaquoOcirc˘ permilOcircUacutee˜ IcircUgraveAumlUcircıAcircraquo

88 E Y P I Π I ∆ H Eλένη

A΄ ΣΤΡΟΦΗ

A΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ

TO AH ∆ O N I

K A I O I ΣΥ Μ Φ Ο Ρ Ε Σ

Τ Ω Ν TΡ Ω Ω Ν

Tι ζητάει ο Xορός

από το αηδόνι

Πού οφείλονται

οι συmicroφορές

των Tρώων

O ΘΡ Η Ν Ο Σ

Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ N Ι Κ Η Τ Ε Σ

Ποιες συmicroφορές

των Aχαιών φέρνει

στο νου του ο Xορός

microε το θρήνο του

XOPOΣ

11 Σύmicroφωνα microε το microύθο η αηδόνα ήταν γυναίκα που microεταmicroορφώθηκε σε πουλί και θρηνεί το νεκρό γιο της Ίτυ Tο αηδόνι microε την παθη-

τική και microελωδική του φωνή συνδέεται microε θρήνους Παρόmicroοιες επικλήσεις αποτελούσαν συνηθισmicroένο ποιητικό microοτίβο κατά την αρ-

χαιότητα Και η Ελένη στην Πάροδο (196 κεξ) παρακάλεσε τις Σειρήνες να ενώσουν το τραγούδι τους microε τους δικούς της θρήνους

Πρόκειται εποmicroένως για microοτίβο που συναντιέται συχνά και στη νεότερη λογοτεχνία

22 Στο πρωτότυπο middotEgraveOacutefiAacutemiddotIgraveOcirc˜ (lt middotEgraveOacutee˜ = ολέθριος) Σε άλλες microεταφράσεις αποδίδεται ως εξής laquoο έρmicroος εραστήςraquo (Σταύρου) laquoγαmicroπρός

θλιβερόςraquo (Χατζηανέστης) laquoο κακότυχος στο γάmicroο τουraquo (Παττίχης) laquomicroε το ερωτικό του πάθος το λάβροraquo (∆ηmicroητριάδης) laquoο ξεπλα-

νευτήςraquo (Σφυρόερας) laquoο πικρόγαmicroοςraquo (Τοπούζης)

33 Χαρακτηριστικό των χορικών του Ευριπίδη είναι η αποστροφή σε ένα από τα πρόσωπα του δράmicroατος ακόmicroα κι αν αυτό δε βρίσκεται στη

σκηνή (η Ελένη βρίσκεται στο ανάκτορο)

44 Πρόκειται για το Nαύπλιο και την παγίδα που έστησε στους Έλληνες Bλέπε σχόλιο 3 σελ 64

tradeAtilde radic sect π infin

Εσύ που microέσα στα πυκνά 1220

σύδεντρα ζεις και πέτεσαι αηδόνα1

εσένα κράζω γλυκοκέλαδο πουλί

microε τη λυπητερή λαλιάOslashτον κόκκινο φουσκώνοντας λαιmicroό σου

βοήθα να microοιρολογήσω 1225

τα πάθη της ΕλένηςOslash κλάψε

τον πόνο και τα δάκρυα

των γυναικών της Τροίας

γιrsquo αυτούς που θέρισε κοντάρι ελληνικό

όταν το πέλαγο αρmicroενίζοντας 1230

microε το βαρβαρικό σκαρί του

ο Πάρης του χαmicroού ο γαmicroπρός2

ήρθε microε συνοδειά την Κύπριδα

στους Πριαmicroίδες φέρνοντας

γάmicroο συφοριασmicroένο από τη Σπάρτη 1235

εσένα Ελένη εσένα3

Με πετροβόληmicroα και microε κοντάρι

πλήθος χαθήκαν οι Αχαιοί

και κατοικούν στον άραχλο Άδη τώραOslashοι δύστυχες γυναίκες τους πενθώντας 1240

έκοψαν τα microαλλιάOslash αποmicroείναν

έρmicroα τα σπίτια δίχως άντρεςOslashκι αυτός4 που πάτησε microονάχος

τη θαλασσόζωστη Εύβοια λαmicroπρές

φωτιές ανάβοντας στου Καφηρέα τα βράχια 1245

ναύτες πολλούς ξολόθρεψε καθώς

τις δολερές ζυγώναν λάmicroψεις του γιαλού

Άνεmicroοι θυmicroωmicroένοι το Μενέλαο διώξαν

αλάργα από τον κάβο του Μαλέα

όταν γυρνούσε στην πατρίδα φέρνοντας 1250

τrsquo οmicroοίωmicroα της Ήρας του πολέmicroου

βραβείο ή κάλλιο την αιτία

να σφάζονται για χρόνια οι ∆αναοί

E Y P I Π I ∆ H Eλένη 89


Kι ενώ οι υποκριτές αποσύρονται οι γυναίκες του Xορού απλώνονται

στην ορχήστρα

Ο Xορός όπως ήδη έχουmicroε δει αποτελεί microια απρόσωπη οmicroάδα

ένα σύνολο δηλαδή microε κοινά χαρακτηριστικά

ntilde Aς παρατηρήσουmicroε την παράπλευρη φωτογραφία από microια σύγ-

χρονη παράσταση της Eλένης και ας σκεφτούmicroε πώς οι συντε-

λεστές της παράστασης προσπαθούν να αποδώσουν αυτό το

στοιχείο

ntilde Aς συγκρίνουmicroε την παρουσία του Xορού στη φωτογραφία που

ήδη παρατηρήσαmicroε και στη διπλανή αγγειογραφία

A trade deg π iexcl radic Agrave ordf part pound part infin ∆ part trade

Το στάσιmicroο αποτελεί ένα από τα εξωτερικά και τυπικά στοιχεία της τραγωδίας (κατά ποσόν microέρος) Πρόκειται για

τραγούδια ωδές που τραγουδά ο Xορός στην ορχήστρα και συνθέτουν το λυρικό στοιχείο της τραγωδίας Γράφο-

νταν σε λυρικά microέτρα διαφορετικά από ότι τα επικά-διαλογικά microέρη και στη δωρική διάλεκτο από σεβασmicroό στην πα-

ράδοση του διθυράmicroβου

ntilde Aς εντοπίσουmicroε στο microεταφρασmicroένο κείmicroενο τα στοιχεία εκείνα που επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για λυρικό και

όχι επικό-διαλογικό microέρος του δράmicroατος

A trade E ordf micro infin pound Agrave iexcl radic Agrave ordf part

laquo∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot permilAcirc Ucircrsquo middotEcirclsaquoOacuteOcirc˘OacuteAcirc Oacutemiddot IcircOcircEgraveIgraveEumlıAcircrsaquo˜ UcircUgraveEgrave˜ paraIumliquestUgraveUacuteAcirc˜raquo

infinEumlpermilfiOacuteEgrave OacuteUgraveUacuteOcircmiddotIumlfi IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcircOacute middotOacutemiddotUcircmiddotUcircIgravefi UgraveÔacute EcircDaggerIumlIumlÔacute Ucirc˘ Ocirc˘ permilÛacutersaquo˙AcircEgrave˜ UgraveEuml IgraveOcirc˘UcircEgraveIcirclsaquo permilUacuteOcircUcircEgraveiquest UgraveOcirc˘ permiliquestUcircOcirc˘˜ UcircUgravemiddot macrÛacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircOgraveIgravemiddotUgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜ bdquo˘macrcurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute Ocirc˘ IacutecurrenUacuteOcirc˘Oacute ˆ˜ permilAcirc ımiddot Aacute˘UacutersaquoUcircOcirc˘Oacute

deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ laquoEIumlcurrenOacuteEumlraquo (middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)

(Afi UgraveOcirc deg tradeAcircEcirccurrenUacuteEuml˜ paraOcircEgravelsaquoIgravemiddotUgravemiddot yumlIcircmiddotUacuteOcirc˜)

∆rsquo middotEumlpermilfiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOacutemiddotUgraveOcircIumllsaquo˜ IcircmiddotEgrave Ugravemiddot Ocirc˘IumlEgraveiquest UgraveEuml˜ centDaggerUcircEuml˜ IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute middotUacuteAacuteiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgravemiddotmacrEgraveiquest IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveOcirc IgraveAcircUcircEumlIgravecurrenUacuteEgrave IcircIumlmiddotrsaquoAacuteOcirc˘Oacute UgraveEumlOacute infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml UgraveEumlOacute OcircIuml˘IcircUacuteOcirc˘UcircAcircIgravecurrenOacuteEuml []

centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgrave ∆Ocirc IcircUacuteOcircDaggerUcircOcirc˜ UgraveEuml˜ infinOacuteUgraveUacuteEgravemiddotOacutefiOcircIumlEuml˜

(middotfiUcircmiddotUcircIgravemiddot)(Afi UgraveOcirc N deg paraOcircIumlrsaquoUgraveEuml centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirciquest UgraveUacutemiddotAacuteOcircDaggerpermilEgravemiddot paramiddotUacuteiquestpermilOcircUcircEuml)

parainfin ƒ infin sect sect prod sect radic Kpart π ordf part iexcl radic 1

Aττική microελανόmicroορφη κύλικα του 6ου αι πX microε παράσταση τραγικού Xορού

Xορός της Eλένης(Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)

T radic A prod cent radic iexcl π int infin π radic pound ƒ prod iexcl radic trade



OΙ ΣΚ Ο Τ Ε Ι Ν Ο Ι ΘΕ Ο Ι

Ποιες σκέψεις διατυπώνει

ο Xορός για τους θεούς

και τις παρεmicroβάσεις τους

Σε ποια δεινά της Eλένης

αναφέρεται ο Xορός

TΟ ΠΑ Ρ Α Λ Ο Γ Ο

Τ Ο Υ ΠΟ Λ Ε Μ Ο Υ

Ποιους θεωρεί

laquoάmicroυαλουςraquo

ο Xορός και γιατί

Tι αντιπροτείνει

B΄ ΣΤΡΟΦΗ

B΄ AΝΤΙΣΤΡΟΦΗ


Τι rsquoναι θεός τι microη θεός

και τι rsquoναι ανάmicroεσά τους5 1255

Ποιος θα το πει θνητός πως το rsquoβρε

καιρό πολύ εξετάζοντας τα πάντα

microια και το βλέπει εδώ κι εκεί

των θεών οι γνώmicroες να πηδούν

και πάλι στο ενάντιο να γυρνάνε 1260

ανέλπιστα κι αλόγιαστα 6

Ελένη είσαι του ∆ία θυγατέραOslash7

σαν άσπρος κύκνος ο γονιός σου

στον κόρφο σrsquo έσπειρε της Λήδας

Ύστερα σrsquo όλη την Ελλάδα σε είπαν 1265

άδικη άπιστη άθεη προδότραOslashmicroες στους ανθρώπους δεν υπάρχει

τίποτα σίγουροOslash στων θεών microόνο

τα λόγια βρήκα την αλήθεια8

Ανέmicroυαλοι όσοι αποζητούν τη δόξα 1270

microε λόγχες και microε δυνατά

στον πόλεmicroο κοντάρια

λογιάζοντας αστόχαστα πως έτσι

θα πάψουν των θνητών τις συmicroφορέςOslashγιατί αν το δίκιο σου ζητάς microε το αίmicroα 1275

η αmicroάχη δε θα λείψει από τον κόσmicroοOslashγιrsquo αυτήν οι Πριαmicroίδες πήγαν

κάτω στη γης ενώ microπορούσαν

microονάχα microε τα λόγια Ελένη

τέλος να δώσουνε στην έχθρα 1280

Τώρα στον Άδη rsquoναι βαθιά χωmicroένοι

τα κάστρα τους φωτιά τα rsquoχει σαρώσει

σαν κεραυνός του ∆ία κι εσύ

πέρασες βάσανα και βάσανα

που αβάσταχτους σηκώσαν θρήνους 1285

55 ανάmicroεσά τους σύmicroφωνα microε microια ερmicroηνεία πρόκειται για τους laquoδαίmicroονεςraquo οι οποίοι ήταν microεσολαβητές microεταξύ θεών και ανθρώπων καιγια το λόγο αυτό κατοικούσαν microεταξύ γης και ουρανού Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία ο Xορός αναφέρεται σε αυτούς οι οποίοιέχουν και θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση (ηmicroίθεοι ήρωεςhellip) κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελένη

66 Σύmicroφωνα microε microια άλλη εκδοχή το νόηmicroα των στίχων 1254-1261 είναι Τι είναι θεός τι microη θεός και τι το ανάmicroεσό τους Ποιος άνθρω-πος θα microπορούσε να ισχυριστεί ότι το βρήκε (Κανείς ) Πιο microακριά στη γνώση των θεών έφτασε εκείνος που βλέπει ότι οι αποφάσειςτους πηγαίνουν microια εδώ και microια στην αντίθετη κατεύθυνση ανέλπιστα και απροσδόκητα Τα λόγια αυτά θα συmicroφωνούσαν και microε τη ρή-ση του Αγγελιαφόρου στους στίχους 786 κε ∆υσκολονόητος ο θεόςhellip

77 Από τη γενική διαπίστωση ο Xορός περνάει στο παράδειγmicroα την περίπτωση της Eλένης που επιβεβαιώνει αυτήν τη διαπίστωση (όπωςκαι ο Aγγελιαφόρος στις ρήσεις του)

88 στων θεών microόνο τα λόγια βρήκα την αλήθεια και αυτοί οι στίχοι προβληmicroατίζουν τους microελετητές καθώς η απόλυτη βεβαιότητα δύσκολασυmicroβιβάζεται microε το σκεπτικισmicroό που αποπνέουν οι προηγούmicroενοι στίχοι γιrsquo αυτό υποστηρίχθηκε ότι στο σηmicroείο αυτό ο Ευριπίδης προ-σπαθεί να αποφύγει την κατηγορία για ασέβεια Άλλοι microελετητές βασιζόmicroενοι στο γεγονός ότι οι στίχοι παραδόθηκαν φθαρmicroένοι διορ-θώνουν το κείmicroενο και το ερmicroηνεύουν ως εξής δεν ξέρω τι να πω ακατανόητο είναι πώς δρουν οι θεοί



Το Στάσιmicroο φαίνεται να microη συνδέεται άmicroεσα microε το συναισθηmicroατικό κλίmicroα που δηmicroιούργησαν στο προηγούmicroενο Eπεισόδιο η

αναγνώριση των δύο συζύγων και η κατάστρωση του σχεδίου απόδρασης Ενώ δηλαδή το σχέδιο Ελένης-Μενέλαου εξε-

λίσσεται ο Xορός θρηνεί και στοχάζεται Kάποια από τα θέmicroατα που θα microπορούσαmicroε να συζητήσουmicroε στο Xορικό αυτό είναι

H θέση του Στασίmicroου στο έργο

ntilde η νοηmicroατική του συνάφεια microε όσα προηγήθηκαν

ntilde η συmicroβολή του στην εξέλιξη της δράσης

Ο ρόλος και η φύση των θεών Ο Xορός στη β στροφή

επαναφέρει κι επεκτείνει τον προβληmicroατισmicroό του Αγγελια-

φόρου σχετικά microε τους θεούς O Eυριπίδης microέσω του Xο-

ρού φιλοσοφεί και πάλι laquoαπό σκηνήςraquo Για τους στίχους

αυτούς έχουν προταθεί διάφορες ερmicroηνείες από τις

οποίες οι κυριότερες είναι

ndash αmicroφισβητείται η ύπαρξη θεών

ndash αmicroφισβητείται το αλάθητο της θεϊκής δράσης

ndash αmicroφισβητείται η ικανότητα του ανθρώπου να συλλάβει

την ουσία του θεού

ndash επισηmicroαίνεται το απρόβλεπτο της επέmicroβασης των θεών

Ποιες ερmicroηνείες σάς φαίνονται βάσιmicroες λαmicroβάνοντας υπόψη

ndash την επίδραση που άσκησαν οι Σοφιστές στον Ευριπίδη

ndash τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και τη δυσοίωνη για την Aθήνα προοπτική ως προς την έκβαση του πολέmicroου

O πόλεmicroος Πολλές αναφορές έγιναν ως τώρα στον πόλεmicroο

ntilde Aς θυmicroηθούmicroε microερικές (Mπορούmicroε να αντλήσουmicroε υλικό από την αποδελτίωση τη σχετική microε το θέmicroα αυτό)

ntilde Eδώ είναι ο Xορός που εκφράζει το αντιπολεmicroικό microήνυmicroα Aς παρακολουθήσουmicroε τις σκέψεις του Προ-

σθέτουν κάτι παραπάνω σε όσα έχουν αναφερθεί microέχρι τώρα στο έργο για το θέmicroα αυτό

Aς δούmicroε συνολικά το Στάσιmicroο θεοί πόλεmicroος σκέψεις του Xορού ενός συνόλου δηλαδή που εκφράζει δηmicroόσια

την αmicroφισβήτησή του Θα microπορούσε να συσχετισθεί η δηmicroόσια αυτή έκφραση microε το πολίτευmicroα που επικρατούσε


M π infin trade Agrave deg Atilde ƒ radic iexcl prod A iexcl ∆ π para radic sect part ordf π int prod K ƒ infin Agrave deg prod

centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 29 πOcirc˘OacutersaquoOcirc˘ 1992 centAcircOacute IgraveOcircUacuteOgrave Egravemiddot UgraveOcirc˘˜ sbquoOcircIgravesbquomiddotUacutepermilEgraveUcircIgraveOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEgrave˜ OcircsbquorsaquopermilAcirc˜ Ocirc˘ currenEcircUgraveOcirc˘Oacute intmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜

OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger˜ intmiddotEgrave UgraveEumlOacute middotAcircIumlEgraveUcircrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveEumlOacute AcircrsaquoOacutemiddot intmiddotEgrave UgraveEuml permil˘UcircUgrave˘macrrsaquomiddot intmiddotEgrave UgraveOcirc EcircfisbquoOcirc prod˙ˆlsaquo IgraveOcirc˘ permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave fiIumlmiddot middot˘Ugraveiquest [hellip]centAcirc˘UgravecurrenUacutemiddot 15 ordfmiddotUacuteUgraversaquoOcirc˘ 1993

[hellip] centAcircOacute iquestUacutemacrOcirc˘Oacute Egravemiddot middotEgravepermilEgraveIcirccurren˜ EcircÔacutecurren˜ OcircDaggerUgraveAcirc middotEgravemacrOacutersaquopermilEgravemiddot ∆middot middotEgravepermilEgraveiquest permilAcirc IgraveOcircEgraveiquest-˙Ocirc˘Oacute Egravemiddot IgraveAcirc middotEgravepermilEgraveiquest ∆Ocirc˘˜ lsaquoUacutemiddotOacute UgraveEumlOacute middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo UgraveOcirc˘˜ EumlIumlEgraveIcircrsaquomiddot IcircmiddotEgrave macrÛacutersaquo˜ middotEgravepermilEgraveIcirclsaquo EumlIumlEgrave-Icircrsaquomiddot permilAcircOacute ˘iquestUacutemacrOcirc˘Oacute middotEgravepermilEgraveiquest [hellip]

infinfi UgraveOcirc EumlIgraveAcircUacuteOcircIumlfiAacuteEgraveOcirc UgraveEuml˜ sumIumliquestUgravemiddot ordmEgraveIumlrsaquoOcircsbquoEgraveUgrave˜ AcircOacutefi˜ IcircOcircUacuteEgraveUgraveUcircEgraveOcircDagger 11 macrUacutefiOacuteÔacute middotfi UgraveOcirc tradeAcircUacuteiquestAacuteAcircsbquoOcircOcirc˘ permilEumlIgraveOcircUcircEgraveAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc UcircUgraveOcircOacute EumlIgraveAcircUacutelsaquoUcircEgraveOcirc TDaggerOcirc

(Ncurrenmiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirciquest TEE 1Ocirc˜ IcircDaggerIcircIumlOcirc˜ Aatilde TiquestIacuteEuml OEcentB 2004)


Xορός (Eυριπίδης Tρωάδες Eθνικό θέατρο 1983 σκην Σ Nτουφεξής κίνηση N Zούκα)

Aπό την κινηmicroατογραφική ταινίαTρωάδες (σκην M Kακογιάννης)


E ƒ oslash ∆ prod trade part π trade

1 Αν είχε σωθεί microόνο αυτό το απόσπασmicroα από το έργο ποια στοιχεία θα microας επέτρεπαν να καταλάβουmicroε ότι

πρόκειται για στάσιmicroο Ποια στοιχεία περιεχοmicroένου θα microας βοηθούσαν να υποθέσουmicroε ότι πρόκειται για από-

σπασmicroα από έργο του Ευριπίδη

2 Nα διακρίνετε την α αντιστροφή σε microικρότερες ενότητες Ποιον πλαγιότιτλο θα δίνατε σε καθεmicroιά από αυτές

3 laquoΘέλησαν να κάνουν τα συγγράmicromicroατά του [του Πρωταγόρα] στάχτη γιατί έγραψε πως ούτε ξέρει ούτε microπορεί να δια-

κρίνει ποιοι και ποιας λογής είναι οι θεοί λόγια διατυπωmicroένα microε κάθε προσοχή που όmicroως δεν του βγήκαν σε κα-

λόraquo (Σέξτος Emicroπειρικός Προς Mαθηmicroατικούς 9 56 microτφρ N Σκουτερόπουλος στο H Aρχαία Σοφιστική Γνώση)

Ποιες οmicroοιότητες βρίσκετε ανάmicroεσα στις αντιλήψεις αυτές του Πρωταγόρα και τον προβληmicroατισmicroό που

εκφράζεται στη β στροφή

4 O Xορός στην αρχαία τραγωδία είναι δυνατόν να

ndash προωθεί τη δράση όπως και οι υποκριτές

ndash εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες (πχ αλλαγή κοστουmicroιών κάλυψη ενός χρονικού κενού)

ndash εκφράζει τις απόψεις του microέσου θεατή ή του ποιητή

ndash δηmicroιουργεί ένα είδος microουσικού διαλείmicromicroατος που ξεκουράζει το θεατή

ndash microε τους στοχασmicroούς του δίνει ένα βαθύτερο νόηmicroα σε όσα συmicroβαίνουν

Mε ποιους από αυτούς τους τρόπους λειτουργεί κατά τη γνώmicroη σας σε αυτό το Στάσιmicroο ο Xορός

5 Ξαναγράφοντας τη β στροφή Προσπαθήστε να microεταγράψετε σε πεζό microη λογοτεχνικό λόγο τα λόγια του Xο-

ρού Tι χάνει και τι κερδίζει το κείmicroενο microε microια τέτοια microεταγραφή

cent ƒ infin trade ∆ prod ƒ π radic ∆ prod ∆ infin

Όπως είπαmicroε ο Xορός αποτελεί microια οmicroάδα και συmicroπεριφέρεται σαν να είναι ένα πρόσωπο Επιλέξτε microια microικρή ενότητα

του Στασίmicroου (πχ microια στροφή ή microια αντιστροφή) και στη συνέχεια δουλεύοντας σε οmicroάδες αναζητήστε και δοκιmicroάστε

τρόπους εκφοράς του λόγου που να προβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό του Xορού

E ƒ deg infin trade π infin

Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη όπως η β αντιστροφή στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο είναι αντιπολεmicroικές κραυγές

Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (πχ χορικά από Tρωάδες Φοίνισσες Iκέτιδες) προσπαθήστε να δηmicroιουργήσετε microια

εφηmicroερίδα τοίχου για την τάξη σας microε αντιπολεmicroικό περιεχόmicroενο Μπορείτε για παράδειγmicroα να κάνετε microια σύνθεση

που να περιλαmicroβάνει φράσεις ή αποσπάσmicroατα από τα χορικά του Ευριπίδη αποσπάσmicroατα από microεταγενέστερα και σύγ-

χρονα κείmicroενα που ανθολογούνται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας microαρτυρίες άρθρα από τον ηmicroερήσιο και

περιοδικό τύπο φωτογραφίες εικόνες από έργα τέχνης στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κά


pound part ordf infin ∆ infindeg π infin A para radic cent part sect ∆ π oslash trade prod

Οι γυναίκες του Χορού εκφράζουν τον προβληmicroατισmicroό τους για τους θεούς και την τύχη προβληmicroατισmicroοί που έχουν

διατυπωθεί και σε άλλα σηmicroεία της Ελένης Ήρθε λοιπόν η ώρα να αρχίσετε να αξιοποιείτε το υλικό που συγκεντρώ-

σατε microέχρι τώρα Αφού ταξινοmicroήσετε τα δελτία σας παρουσιάστε τα αποτελέσmicroατα της έρευνάς σας για τα θέmicroατα

bull H φύση και η δράση των θεών στον κόσmicroο του Ευριπίδη

bull Tα απρόοπτα περιστατικά και ο ρόλος της τύχης στην Ελένη του Ευριπίδη

Eλένη ndash Mενέλαος (A Λαδικού ndash ∆ Kαρέλλης KΘBE 1982

σκην A Bουτσινάς)

Θ E M A T A

O δόλος

Eίναι και φαίνεσθαι

Γνώση και άγνοια

H καινή Eλένη ndash η Eλένη της παράδοσης

Tραγωδία ή τραγικωmicroωδία

degatildeEparaEItradeOcentIO

Aπό την επινόηση του σχεδίου απόδρασης στην εφαρmicroογή του

laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo(στ 1178 microτφρ στ 1299)


στ 1286-1424

Π Λ O K H

H εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου

H εξύφανση του δόλου

H εξαπάτηση του Θεοκλύmicroενου

Γ ΄ E Π E I Σ O ∆ I O

Θεοκλύmicroενος ndash Eλένη ndash Mενέλαος

11 microνήmicroα του πατέρα ο τάφος του Πρωτέα για λόγους που εξυπηρετούν το έργο παίρνει τη θέση των αγαλmicroάτων που συνήθως βρίσκο-νται microπροστά στα σπίτια (θεοί πατρώοι) και συχνά χαιρετίζουν οι ήρωες

22 Για τους αρχαίους ήταν αδιανόητη η ύπαρξη τάφου τόσο κοντά σε κατοικία γιrsquo αυτό τα λόγια του Θεοκλύmicroενου πέρα από το ότι δίνουνστοιχεία για το χαρακτήρα του δικαιολογούν στους παραξενεmicroένους Αθηναίους θεατές και την ύπαρξη του τάφου δίπλα στο ανάκτορο

33 Εννοεί τους στρατιώτες του που παραmicroέλησαν τα καθήκοντά τους και άφησαν να microπει στη χώρα κάποιος Έλληνας44 Η Ελένη έχει microπει στο παλάτι για να αλλάξει εmicroφάνιση (ρούχα και προσωπείο) Ο Θεοκλύmicroενος όmicroως επειδή δεν τη βλέπει στη συ-

νηθισmicroένη της θέση συmicroπεραίνει ότι έχει φύγει από την Αίγυπτο microαζί microε τον ξένο και αποφασίζει να τους καταδιώξει Ο Μενέλαος κα-θώς laquoέχει ζαρώσει στον τάφοraquo (βλ στ 1323) δεν είναι ορατός από το Θεοκλύmicroενο

55 Mάλλον εδώ εννοεί τις πόρτες των στάβλων και των αποθηκών microε τα πολεmicroικά άρmicroατα που βρίσκονταν στην εσωτερική αυλή τουανακτόρου

66 Mε την εντολή του Θεοκλύmicroενου πιθανόν να αδειάζει η σκηνή από τους δούλους που ίσως φεύγουν για να φέρουν τα όπλα77 O Θεοκλύmicroενος φαντάζεται ότι η Ελένη και ο άγνωστος Έλληνας δραπέτευσαν από τη στεριά Αυτό θυmicroίζει το σχέδιο απόδρασης που

είχε προτείνει ο Μενέλαος88 Όνειρα και χρησmicroοί ήταν για τους αρχαίους ldquoσήmicroαταrdquo που φανέρωναν στους ανθρώπους τη βούληση των θεών99 Η Ελένη αρχίζοντας να εξυφαίνει το δόλο προσφωνεί το Θεοκλύmicroενο αφέντη υπονοώντας πως αλλάζει τη στάση της απέναντί του


Γ EΠEIΣO∆IOστ 1286-1424 laquoAIumlIumlrsquo oacute˜ oumlOcircEgraveIcircAcirc iquestOacuteUgravemiddot permilEgravemiddotAcircUacutemiddotAacuteIgravecurrenOacutemiddot EumlasympUacuteEumlIcircmiddotraquo


ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ Σε χαιρετάω microνήmicroα του πατέρα1Oslashγιrsquo αυτόν το λόγο σrsquo έθαψα Πρωτέα

ο Θεοκλύmicroενος εγώ ο βλαστός σου

στο ξέπορτο κοντά να σου microιλάω

βγαίνοντας είτε microπαίνοντας στο σπίτι2 1290

∆ούλοι τους σκύλους πάρτε στο παλάτι

και τις παγίδες τούτες για τrsquo αγρίmicroια

Με τον εαυτό microου έχω πολύ θυmicroώσει

Τους κακούς3 δίχως τιmicroωρία νrsquo αφήσω

Να κάποιος Έλληνας microου είπαν ήρθε 1295

στον τόπο κι οι φρουροί δεν τον ενιώσανOslashκατάσκοπος Ή θέλει την Ελένη

νrsquo αρπάξει Άmicroα τον πιάσω θα πεθάνει

Άα

Όλα τελειώσαν φαίνεταιOslash έχει αφήσει

τον τάφο η Τυνδαρίδα πάει την πήραν4 1300

Έε τις αmicroπάρες βγάλτεOslash5 σκλάβοι ανοίχτε

γοργά τους στάβλους φέρτε τrsquo άρmicroατα έξω6

microήπως γιατί ξαστόχησα ξεφύγει

κρυφά απrsquo τη χώρα7 η ποθητή γυναίκα

Άα σταmicroατήστεOslash εδώ microπροστά microας είναι 1305

δεν έφυγαν αυτοί που κυνηγάmicroε

Γιατί φόρεσες microαύρα τα microαλλιά σου

γιατί έκοψες Ελένη γιατί τρέχουν

τα δάκρυα στην όψη σου απrsquo το κλάmicroα

Όνειρα microη σε τρόmicroαξαν το βράδυ 1310

χρησmicroούς κακούς σου δώσανε στο σπίτι8

κι έχεις παραλοΐσει από τη θλίψη

ΕΛΕΝΗ Αφέντη ndashτώρα πια έτσι θα σε λέω9ndash

πέθανα δεν υπάρχω κι όλα πάνε

ΘΕO Τι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχία 1315

ΕΛE Πώς να το πω Ο Μενέλαός microου πάει

EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

Τ Ο Υ ΘΕ Ο Κ Λ Υ Μ Ε Ν Ο Υ

Σε ποιους απευθύνεται

ο Θεοκλύmicroενος

O Ι ΦΟ Β Ο Ι Τ Ο Υ

Ποια είναι η ψυχική του

κατάσταση και

πού οφείλεται

Ποιες διαταγές δίνει



Tο τραγούδι τελειώνει

Στο σκηνικό χώρο εισβάλλουν microε θόρυβο νέα πρόσωπα

ntilde Ποια είναι αυτά και από πού microπαίνουν

ntilde Πώς ξεχωρίζει ανάmicroεσά τους ο Θεοκλύmicroενος

ntilde Aς φανταστούmicroε την κίνησή τους και ας σηmicroειώσουmicroε

την πορεία τους στη διπλανή αναπαράσταση του αρχαίου

θεάτρου

Πρόσωπα κοστούmicroια σκηνικά αντικείmicroενα ακουστικά laquoεφέraquo

ntilde Ποια ατmicroόσφαιρα δηmicroιουργούν


Η εmicroφάνιση του Θεοκλύmicroενου έχει προοικονοmicroηθεί από τις αναφορές της

Ελένης της Γερόντισσας και της Θεονόης Έχουmicroε ήδη σχηmicroατίσει ως τώρα

γιrsquo αυτόν microια πρώτη εικόνα

ntilde Ποια είναι αυτή Σε ποια σηmicroεία επιβεβαιώνεται και σε ποια διαψεύ-

δεται

ntilde Ποια συναισθήmicroατα και ποιες προσδοκίες δηmicroιουργούνται στο θεατή

που βλέπει το Θεοκλύmicroενο να δείχνει ιδιαίτερο σεβασmicroό προς το νεκρό

πατέρα του

laquoTι τρέχει Ποια σε βρήκε δυστυχίαraquo (στ 1315) Mε αυτήν τη φράση αρχί-

ζει microια στιχοmicroυθία microια microορφή διαλόγου που έχουmicroε συναντήσει και σε άλ-

λα σηmicroεία του έργου

ntilde ∆οκίmicroασε να ανακοινώσεις σε συνεχή αφήγηση τις πληροφορίες για το

θάνατο του Mενέλαου που αποτελούν το βασικό θέmicroα της στιχοmicroυθίας

Θεοκλύmicroενου-Eλένης Tι αλλάζει


H A sect infin sum radic iexcl part π infin ∆ radic Agrave M radic iexcl infin ƒ Atilde prod

[] paraOgrave˜ IumlOcircEgravefiOacute IgraveOcircUacuteAcircrsaquo Oacutemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcirciquestUgraveEgrave UacutefiUcircEcircOcircUacuteOcirc Euml IgraveOcircOacutemiddotUacutemacrrsaquomiddot fiOcirc˘ AcircEgraveUgraveUacutecurrenAcircUgravemiddotEgraveUcircUgraveOcircOacute middotOacuteAcircDaggerı˘OacuteOcirc Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave middot˘Ugraveiquest Ocirc˘ ıcurrenIumlAcircEgrave tradersaquoAacuteOcirc˘Uacutemiddot middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave Ocirc IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteOcirc˜ middotfifiIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ middotOacuteıUacuteOgraveOcirc˘˜ middotOacute middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgravemiddot AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot ımiddot middotDaggerAcircEgrave Egravemiddot Oacutemiddot UcircIcirccurren-UgraveAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcirc UgraveOcircOacute rsaquopermilEgraveOcirc UgraveUacutefiOcirc infinfi Ugravemiddot middotAacutemiddotıiquest Ocirc˘ currenmacrAcircEgrave UcircUgravemiddot macrcurrenUacuteEgravemiddot UgraveOcirc˘ AacuteAcircOacuteOacuteEgravecurrenUgravemiddotEgrave Igravecurren-Ucircmiddot UgraveOcirc˘ Euml middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot [hellip]

prodUacutefipermilOcircUgraveOcirc˜ πππ 80 (IgraveUgraveEcircUacute sect sumAcircOacuteiquestIcircOcirc˜)

(Afi UgraveOcirc HUacuteOcircpermilfiUgraveOcirc˘ IUcircUgraveOcircUacutersaquomiddotEgrave degIcircOcircsbquofiUcircUgraveEuml˜)

IgraveIgraveOcircOcircOacuteOacutemiddotmiddotUacuteUacutemacrrsaquorsaquomiddotmiddot IgraveOcircUacuteEcirclsaquo OcircIumlEgraveUgraveAcircDaggerIgravemiddotUgraveOcirc˜ UcircDaggerIgraveEcircÔacutemiddot IgraveAcirc UgraveEumlOacute OcircOcircrsaquomiddot Euml AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot middotOacutelsaquoIcircAcircEgrave UcircAcirccurrenOacutemiddot Ecirc˘UcircEgraveIcircfi UacutefiUcircÔcirc Ucirc˘Oacutelsaquoıˆ˜ sbquomiddotUcircEgraveIumlEgraveiquest lsaquo middot˘UgraveOcircIcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot [] AfiIuml˘UgraveEuml ~ UcircUgraveEumlOacuteOcircOcircrsaquomiddot Ocirc IgraveOcircOacuteiquestUacutemacrEuml˜ middotUcircIcircAcircrsaquo UgraveEumlOacute AcircIacuteOcirc˘Ucircrsaquomiddot macrÛacutersaquo˜ IcircmiddotOacutecurrenOacutemiddot OacuteOcircIgraveEgraveIcircfi AcircUacuteEgraveOcircUacuteEgraveUcircIgravefi

sectAcircIacuteEgraveIcircfi UgraveEuml˜ KOcircEgraveOacutelsaquo˜ NAcircOcircAcircIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo˜ yumlpermilUacute˘Igravemiddot MmiddotOacute TUacuteEgravemiddotOacuteUgravemiddotEcirc˘IumlIumlrsaquopermilEuml


Eικονική αναπαράσταση του αρχαίου θεάτρου της Eπιδαύρου

Ένας αυταρχικός ηγέτης ο Aίγισθος (Σοφοκλής Hλέκτρα Στ Kυριακίδης Eθν Θέατρο 1996 σκην Λ Kονιόρδου)

O microονάρχης Φαραώ Pαmicroσής B

O όγκος του γλυπτού αντιστοιχεί στο microέγεθος

της εξουσιαστικής του επιβολής

1100 Τα λόγια αυτά πιθανόν ο Θεοκλύmicroενος να microην τα απευθύνει στην Ελένη αλλά να τα λέει παράmicroερα Εκφράζουν τη χαρά του για τονανέλπιστο θάνατο του αντιπάλου

1111 H Eλένη εδώ ψεύδεται εmicroπλέκοντας τη Θεονόη προκειmicroένου να microην αποκαλυφθεί το σχέδιό της1122 Tο laquoαυτόςraquo είναι δίσηmicroο H Eλένη εννοεί το Mενέλαο και δίνει microια ευχή ενώ ο Θεοκλύmicroενος θεωρεί ότι αναφέρεται στο ναυαγό για

τον οποίο η Eλένη διατυπώνει microια κατάρα1133 Ο Μενέλαος που έmicroενε έως τώρα κρυmicromicroένος στον τάφο του Πρωτέα γίνεται πλέον microέρος του σχεδίου της Eλένης1144 H αναφορά στο όνοmicroα του Aπόλλωνα δείχνει ζωηρή έκπληξη O Απόλλωνας ήταν ο θεός που απέτρεπε το κακό και γιrsquo αυτό ονοmicroαζό-

τανε αποτρόπαιος1155 Η Ελένη απαντά microε αυτή την laquoκατάραraquo και την προσποιητή θλίψη για το Μενέλαο στην προηγούmicroενη ερώτηση του Θεοκλύmicroενου που

θα microπορούσε να οδηγήσει στην αποκάλυψη των συντρόφων του Mενέλαου1166 Με αυτή την ερώτηση ο Θεοκλύmicroενος δίνει τη δυνατότητα στην Ελένη να αναπτύξει το σηmicroαντικότερο τmicroήmicroα του σχεδίου εξαπάτησης1177 Οι αρχαίοι πίστευαν ότι microέχρι να ταφεί ο νεκρός η ψυχή του δεν microπορούσε να ησυχάσει Γιrsquo αυτό θεωρούσαν φοβερό το θάνατο στη θάλασσα1188 Ο τόνος του Θεοκλύmicroενου είναι microάλλον ερωτηmicroατικός αmicroφιβάλλει αν είναι αληθινή η πληροφορία για το θάνατο του Μενέλαου1199 Αναφέρεται στη Θεονόη της οποίας έχει εξασφαλίσει τη σιωπή Mε την ερώτηση αυτή η Eλένη απαντά στο Θεοκλύmicroενο2200 H ερώτηση του Θεοκλύmicroενου κρύβει κάποια δηκτικότητα και ειρωνεία Ο λόγος της Ελένης που ακολουθεί έρχεται ως απάντηση σε

αυτή την ειρωνεία




ΘΕO ∆ε χαίροmicroαι γιrsquo αυτά κι ας microε συmicroφέρουν10

Πώς το rsquomicroαθες Σου το rsquoπε η Θεονόη

ΕΛE Κι αυτή11 και τούτος που είδε το χαmicroό του

ΘΕO Ήρθε κανείς microε ξάστερες ειδήσεις 1320

ΕΛE ΝαιOslash κι όπου λογιάζω αυτός12 ας φτάσει

ΘΕO Πού είναι Ποιος Καθάρια πες να microάθω

ΕΛE Αυτός που rsquoχει ζαρώσει εκεί στον τάφο13

ΘΕO Ω Απόλλωνα14 κουρέλια η φορεσιά του

ΕΛE Κι ο άντρας microου τα ίδια θα φορούσε 1325

ΘΕO Ο τόπος του ποιος είναι Πού έχει αράξει

ΕΛE Έλληνας Αχαιός του αντρός microου ναύτης

ΘΕO Για του Μενέλαου το χαmicroό τι λέει

ΕΛE Τέλος φριχτό τα κύmicroατα τον πήραν

ΘΕO Ταξίδευε σε θάλασσες βαρβάρων 1330

ΕΛE Τσακίστηκε στα βράχια της Λιβύης

ΘΕO Και πώς αυτός δε χάθηκε microαζί του

ΕΛE Οι ταπεινοί παρά οι τρανοί γλιτώνουν

ΘΕO Του καραβιού πού να rsquoναι τα συντρίmicromicroια

ΕΛE Εκεί που αυτός κι όχι ο Μενέλαος να πνιγόταν15 1335

ΘΕO Κείνος εχάθη Με ποιο ήρθε αυτός καράβι

ΕΛE Τον πήραν κάποιοι ναύτες όπως λέει

ΘΕO Κι αυτή που αντί για σένα ήταν στην Τροία

ΕΛE Τον ίσκιο λες Ψηλά στα ουράνια πήγε

ΘΕO Πρίαmicroε Τροία του κάκου σάς χαλάσαν 1340

ΕΛE Υπόφερα πολλά κι εγώ microαζί τους

ΘΕO Τον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι16

ΕΛE Άταφος microένειOslash αχ microαύρες συmicroφορές microου17

ΘΕO Γιrsquo αυτό και τα ξανθά microαλλιά έχεις κόψει

ΕΛE Όπου κι αν είναι τώρα τον πονάω 1345

ΘΕO Σωστά θρηνείς γιrsquo αυτήν τη δυστυχία18

ΕΛE Εύκολα ξεγελιέται η αδελφή σου19

ΘΕO ΌχιOslash κι εδώ στον τάφο ακόmicroη θα rsquoσαι20

TΟ laquoΠΕ Ν Θ Ο Σraquo

Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ

Πώς ερmicroηνεύει


το laquoπένθοςraquo της Ελένης

Ποιες laquoπληροφορίεςraquo

του δίνει η Ελένη

Ποιες είναι

οι επιφυλάξεις του

Πώς η Ελένη τις αmicroβλύνει



Οι δραmicroατικοί ποιητές microε το κείmicroενό τους ανάmicroεσα

σε άλλα έπρεπε να υποκαταστήσουν τις εκφράσεις

των υποκριτών

ntilde Aς σκεφτούmicroε γιατί Ποιες φράσεις του κειmicroέ-

νου λειτουργούν ως δείκτες για την ενδυmicroασία

και το προσωπείο της Ελένης και του Mενέ-

λαου Ποιες αναφέρονται σε εκφράσεις τους

ntilde Ας παρατηρήσουmicroε τη διπλανή φωτογραφία

Ποιες επιπλέον δυνατότητες έχει ένας σύγχρο-

νος ηθοποιός για να αποδώσει τα συναισθήmicroα-

τα του ήρωα που υποδύεται



H Eλένη στην προσπάθειά της να σώσει τη ζωή τη δική της και του Mενέλαου ζητά από

το Θεοκλύmicroενο να της επιτρέψει να θάψει τον άντρα της

ntilde Aς αναζητήσουmicroε τους τρόπους microε τους οποίους επιδιώκει να πετύχει το στόχο της

Aς θυmicroηθούmicroε ότι ο Eυριπίδης αξιοποιώντας το είδωλο παρουσίασε ως τώρα microια Eλέ-

νη διαφορετική από ότι την ήθελε η παράδοση

ntilde Mπορούmicroε να συζητήσουmicroε αν στο Eπεισόδιο αυτό ο ποιητής συνεχίζει να ανατρέ-

πει το microύθο ή αξιοποιεί και στοιχεία της παράδοσης

ntilde Ποιες σκέψεις σού γεννιούνται για τη σχέση του δηmicroιουργού microε τη microυθική παράδοση

O Θεοκλύmicroενος δείχνει ζωηρό ενδιαφέρον για την ταφή του Mενέλαου

ntilde Ας αναζητήσουmicroε τις αιτίες αυτής της συmicroπεριφοράς και ας εξετάσουmicroε πώς αυ-

τή υπηρετεί την οικονοmicroία του έργου

para ƒ radic trade ordm radic ƒ part trade trade ∆ radic Agrave trade N part int ƒ radic Agrave trade

[] IcircmiddotEgrave iquestOacuteUgraveOcircUgraveAcirc UgraveEuml IgravemiddotAacuteOacutelsaquoUgraveEgrave˙middotOacute OcircEgrave IumlcurrenIacuteAcircEgrave˜ UgraveÔacute ımiddotIumlmiddotUcircUcircEgraveOacuteOgraveOacute UgraveEgrave˜ middotOcircUcircOcircDaggerUcircAcirc Igraversaquomiddot Igraversaquomiddot IgravecurrenUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ EcircUacuteiquest-UcircAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave permilAcircOacute UgraveEgrave˜ IacuteAcircmacrOacuteOcircDaggerUcircAcirc OcircUgravecurren partrsaquomacrAcirc IumlOcircEgravefiOacute UcircEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave UgravefiOcirc˘˜ Oacutemiddot˘middotAacutersaquoÔacute IcircEgrave lsaquoıAcircIumlAcirc Oacutemiddot UacutersaquoIacuteAcircEgrave IcircfiIuml-Iuml˘sbquomiddot UcircUgraveEuml IgraveOacutelsaquoIgraveEuml UgraveÔacute middotIgravecurrenOacuteÔacute intOcirc˘sbquomiddotIumlOcircDaggerUcircAcirc UgravecurrenUcircUcircAcircUacutemiddot currenOacuteUgraveAcirc UcircmiddotIcircOcirc˘IumliquestIcircEgravemiddot Ugravemiddot AcircrsaquomacrmiddotOacute bdquoiquestIumlAcircEgrave UcircUgraveOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveUgraveOcirc˘ infin˚-iexclEgraveIcircfiIumlmiddot fiˆ˜ iquestOacuteUgravemiddot AcircpermilOgrave IcircmiddotEgrave macrUacutefiOacuteEgravemiddot []

prod ıiquestIumlmiddotUcircUcircmiddot lsaquoUgravemiddotOacute lsaquoUcirc˘macrEuml IgraveAcirc UgraveEumlOacute middotIumlmiddot˙OcircOacuteAcircrsaquomiddot Ocirc˘ AcirccurrensbquomiddotIumlIumlAcirc Ocirc IgraveDaggerıOcirc˜ UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ currenIcircmiddotOacutemiddotOacute UgraveOcircOacute UcircUgravemiddot˘-Uacutefi UgraveOcirc˘˜ Euml ŸUacuteUcircmiddot currenAacuteAcircEgraveUacuteAcirc UcircUgravemiddot UacutecurrenIumlEgravemiddot1 IcircmiddotEgrave UcircIcircfiUacuteEgraveUcircAcirc Ugravemiddot IcircfiIumlIuml˘sbquomiddot UcircUgravemiddot middotEcircUacuteEgraveUcircIgravecurrenOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest Ocirc poundAcircfi˜ middot˜ middotOacutemiddot-middotDaggerUcircAcircEgrave UgraveEumlOacute bdquo˘macrlsaquo UgraveOcirc˘˜ AcircrsaquoAcirc Ocirc iexclrsaquoIcircOcircÕslash []

π intmiddotUacute˘UcircUgraveEgraveiquestOacuteEuml MEgraveIcircUacuteiquest AAacuteAacuteIumlrsaquomiddot KmiddotUcircUgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEuml˜1 UacutecurrenIumlEgravemiddot IcircOcirc˘middotUcircUgravelsaquo IumlOcircrsaquoOcirc˘

OcircEgrave middotUacutemacrmiddotrsaquoOcircEgrave AEgraveAacuteDaggerUgraveEgraveOcircEgrave middotOacutecurrenUgrave˘IacutemiddotOacute currenOacutemiddot OcircIumlOcircIcircIumlEumlUacuteÎgravecurrenOacuteOcirc UcircDaggerUcircUgraveEumlIgravemiddot UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ bdquo˘-macrlsaquo˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger Ocirc˘ AcircUacuteEgraveAcircIumliquestIgravesbquomiddotOacuteAcirc currenOacutemiddot Ucirc˘Oacutepermil˘middotUcircIgravefi middotfi OacuteAcircIcircUacuteEgraveIcirccurren˜ UacutemiddotIcircUgraveEgraveIcirccurren˜ IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlAcircUgraveOcirc˘UacuteAacuteEgraveIcirciquest permilUacuteOgraveIgraveAcirc-Oacutemiddot (UgravemiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml [] UcircmiddotUacuteIcircOcircEcirciquestAacuteOcircEgrave IgraveOacuteEumlIgraveAcircEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo) [] H permilEgravemiddotUgravelsaquoUacuteEumlUcircEuml UgraveOcirc˘ UcircOgraveIgravemiddotUgraveOcirc˜ UgraveOcirc˘ OacuteAcirc-IcircUacuteOcircDagger UcircAcirc IcircmiddotIumllsaquo IcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml IgraveAcircUgraveiquest UgraveOcirc ıiquestOacutemiddotUgravefi UgraveOcirc˘ permilEgravemiddotUcircEcirciquestIumlEgrave˙Acirc currenOacutemiddot middotfi Ugravemiddot Ucirc˘UcircUgravemiddotUgraveEgraveIcirciquest UgraveEuml˜ DaggermiddotUacuteIacuteEuml˜ permilEgraveAcirc˘-IcircOcircIumlDaggerOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveEumlOacute middotUacutefiUcircIcircOcircUgraveEuml IcircrsaquoOacuteEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave permilUacuteiquestUcircEuml UgraveOcirc˘ OacuteAcircIcircUacuteOcircDagger UcircUgraveOcircOacute OtildeIumlIumlOcirc KfiUcircIgraveOcirc

para H M KOcirc˘UcircOcircDaggerIumlEuml˜ poundiquestOacutemiddotUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave TmiddotUacutersaquomacrAcirc˘UcircEuml UcircUgraveEumlOacute AUacutemacrmiddotrsaquomiddot ArsaquoAacute˘UgraveOcirc AUacutemacrcurrenUgrave˘Ocirc


Σαρκοφάγος τάφος

του Tουταγχαmicroών

Aντιγόνη (K Kαραmicroπέτη Σοφοκλής Aντιγόνη Eθν Θέατρο1995 σκην M Bολανάκης)

Θραύσmicroα αγγείου microε παράστασηηθοποιού που κρατά προσωπείο(4ος αι πX)

Eλένη (K Λαδοπούλου EταιρείαΘεάτρου laquoH άλλη πλευράraquo2004 σκην Ά Mιχόπουλος)



ΕΛE Τώρα που πέθανε γιατί microε περιπαίζεις

ΘΕO Πιστή microένεις σrsquo αυτόν και microrsquo αποφεύγεις 1350

ΕΛE Τώρα όχι πιαOslash το γάmicroο να ετοιmicroάσεις

ΘΕO Άργησες να microε στέρξεις χαίροmicroαι όmicroως

ΕΛE Ας ξεχαστούνε τα παλιά Θα κάνεις

ΘΕO Η χάρη θέλει αντίχαρηOslash τι πράγmicroα

ΕΛE microαζί microου τώρα οmicroόνοια και φιλία 1355

ΘΕO Πάει ο θυmicroός που σου είχα είναι φευγάτος

ΕΛE Πέφτω στα γόνατά σου αφού rsquoσαι φίλος21

ΘΕO Τι microου ζητάς παρακαλώντας έτσι

ΕΛE Τον πεθαmicroένο άντρα microου να θάψω

ΘΕO Τάφος χωρίς νεκρόOslash σκιά θα θάψεις 1360

ΕΛE Συνήθεια των Ελλήνων τον πνιγmicroένο

ΘΕO Είναι πολύ σοφοί σrsquo αυτάOslash τι κάνουν

ΕΛE σrsquo αδειανά πέπλα εντάφια τον κηδεύουν

ΘΕO Στη χώρα microου όπου θες χτίσrsquo του έναν τάφο

ΕΛE Όσοι πνιγήκαν δεν τους θάβουmicroε έτσι 1365

ΘΕO Μα τότε πώς ∆εν ξέρω τα έθιmicroά σας

ΕΛE Γιrsquo αυτούς σκορπάmicroε δώρα microες στο κύmicroα22

ΘΕO Για το νεκρό τι θέλεις να σου δώσω23

ΕΛE Τίποτα δε γνωρίζω ετούτος ξέρει24

ΘΕO Μας έφερες καλό microαντάτο ξένε 1370

ΜΕΝ Μήτε για το νεκρό microήτε για microένα

ΘΕO Πώς θάβετε τους θαλασσοπνιγmicroένους

ΜΕN Σύmicroφωνα microε το βιος που rsquoχε καθένας

ΘΕO Για χάρη της ότι κι αν πεις στο δίνω

ΜΕN Πρώτα για τους νεκρούς ένα σφαχτάρι25 1375

ΘΕO Όποιο διαλέξεις ζώο θα σου το δώσω

ΜΕN Εσύ να ορίσειςOslash δώσε microου ότι θέλεις

ΘΕO Εδώ σφάζουmicroε εmicroείς άλογο ή ταύρο

ΜΕN Από καλή microονάχα να rsquoναι ράτσα26

ΘΕO Πολλά microες στα κοπάδια microας υπάρχουν 1380

ΜΕN Κι ένα αδειανό κρεβάτι microε στρωσίδια27

ΘΕO Κι αυτό θα γίνει Τι άλλο του προσφέρουν

ΜΕN Τον πόλεmicroο αγαπούσε χάλκινα όπλα

H ΨΕ Υ Τ Ι Κ Η

YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Η

Κ Α Ι Τ Ο A Ι Τ Η Μ Α


Πώς η Ελένη εξασφαλίζει

την ευνοϊκή στάση

του Θεοκλύmicroενου

Τι του ζητά

Ποιες είναι οι πρώτες του

αντιδράσεις

H ΣΥ Μ Β Ο Λ Η

Τ Ο Υ MΕ Ν Ε Λ Α Ο Υ

Σ Τ Ο ∆Ο Λ Ο

Tι ζητάει ο Mενέλαος

από το Θεοκλύmicroενο

2211 Η Ελένη εκmicroεταλλεύεται αmicroέσως την προηγούmicroενη δήλωση του Θεοκλύmicroενου και πέφτει στα πόδια του 2222 Oι ήρωες του Ευριπίδη χρησιmicroοποιούν κάθε microέσο ακόmicroα και τα λατρευτικά έθιmicroα προκειmicroένου να εξυπηρετήσουν το στόχο τους2233 Ο βασιλιάς προσπαθεί να κλείσει το θέmicroα για να ευχαριστήσει την Ελένη και ταυτόχρονα να επισπεύσει το γάmicroο του2244 Είναι ένας έξυπνος τρόπος να συmicromicroετάσχει στο διάλογο ο Μενέλαος Άλλωστε αυτός θα εκτελέσει την τελευταία φάση της laquomicroηχανήςraquo

του σχεδίου δηλαδή της φυγής2255 H προσφορά αυτή λεγόταν πρόσφαγmicroα και πίστευαν ότι microε αυτήν ικανοποιούσαν την ψυχή του νεκρού2266 Οι προσφορές προς τους θεούς του Kάτω Kόσmicroου ήταν δυο ειδών οι αναίmicroακτες (πχ καρποί φρούτα κλπ) που έκαιγαν ή απλώς τοπο-

θετούσαν πάνω στο βωmicroό και οι αιmicroατηρές δηλαδή ζώα (πχ ταύροι ή άλογα) που δεν έπρεπε να έχουν ελαττώmicroατα ούτε να έχουν χρησι-microοποιηθεί σε γεωργικές εργασίες Tα ζώα αυτά ονοmicroάζονταν άφετα και έβοσκαν ελεύθερα στους περιβόλους των ιερών

2277 Πρόκειται για την αρχαία συνήθεια του κενοταφίου για τους νεκρούς οι οποίοι θάβονταν microακριά από την πατρίδα ή δεν είχαν βρεθείέπειτα από microάχη ή ναυmicroαχία Κάτι ανάλογο στον καιρό microας είναι το microνηmicroείο του Άγνωστου Στρατιώτη




Παρατηρώντας τη διπλανή φωτογραφία ας laquoακούσουmicroεraquo για λίγο το διάλογο των

προσώπων

ntilde Ποιους στίχους του κειmicroένου θα microπορούσαν να εκφωνούν

ntilde Ποιος φαίνεται να είναι ο ρόλος του Mενέλαου

ntilde Πώς φαντάζεσαι ότι θα αντιδράσει ο Θεοκλύmicroενος



O π cent Agrave radic O aelig part π trade ∆ radic Agrave I cent π radic Agrave N radic ordf π trade ordf infin ∆ radic trade

centDaggerOcirc AcircEgravepermilOgraveOacute AcircEgravemacrAcircEgraveUacutelsaquoIgravemiddotUgravemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave IcircmiddotEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ IgraveAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave iquestIumlIumlOcirc UacuteiquestAacute-Igravemiddot UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircEgrave iquestIumlIumlOcirc UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc AcircOacuteOgrave IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcirc˘˜ permilAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc Ugravemiddot˘Ugraversaquo˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave poundmiddot UacuteOcircUcircmiddotılsaquoUcircˆ Oacutemiddot ˘OcircUcircUgraveEumlUacutersaquo-Iacuteˆ middot˘Ugravelsaquo UgraveEumlOacute UgraveAcircIumlAcirc˘Ugravemiddotrsaquomiddot iquestOcircbdquoEuml paraUacuteOgraveUgravemiddot UacuteOgraveUgravemiddot ımiddot ˆ fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot bdquoAcircDaggerpermilAcircUcircmiddotEgrave IcircmiddotEgrave Oacutemiddot AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ ŸUcircOcircEgrave ˘Ocirc-UcircUgraveEumlUacutersaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute middotOacuteUgraversaquoıAcircUgraveEuml iquestOcircbdquoEuml ımiddot permilcurrenmacrOcircOacuteUgravemiddotOacute fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UcircÛcircUgravefi IcircmiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘ÃcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ middotUgravemiddotrsaquoUacuteEgravemiddotUcircUgraveOcirc fiIgraveˆ˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotIcircfi Oacutemiddot IcirciquestOacuteAcircEgrave˜ IcirciquestUgraveEgrave UgravecurrenUgraveOcircEgraveOcirc UcircUgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ infinIumlIumliquest AacuteEgravemiddotUgraversaquo UcircUgraveOcirc˘˜ AcircmacrıUacuteOcircDagger˜ IcircmiddotEgrave fimacrEgrave IcircmiddotEgraveUcircUgraveOcirc˘˜ EcircEgraveIumlUgraveiquestUgraveOcirc˘˜ paramiddotUacutemiddotpermilAcircrsaquoAacuteIgravemiddotUgraveOcirc˜ macriquestUacuteEuml UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ infin˜ ˘OcircıcurrenUcircOcirc˘IgraveAcirc fiUgraveEgrave Ocirc middotUgravecurrenUacutemiddot˜ lsaquo Euml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot Igravemiddot˜ UacutecurrenAcircEgrave Oacutemiddot Egrave-AcircEgrave lsaquo Oacutemiddot iquestUacuteAcircEgrave currenOacutemiddot EcirciquestUacuteIgravemiddotIcircOcirc IcircmiddotEgrave permilAcirc ıcurrenIumlAcircEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc iquestUacuteAcircEgraveOslash permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ UgraveOcirc permilOgraveUcircOcirc˘IgraveAcirc UcircAcirc currenOacutemiddot UacutefiEcircEumlIgravemiddot lsaquo UcircAcirc currenOacutemiddotOcircUgravefi macrÛacutersaquo˜ Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ OcircDaggerIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircrsaquoOacutemiddotEgrave AcircIcircAcircrsaquo IgravecurrenUcircmiddot partOcircIgravecurrenOacuteˆ˜ UgraveOcirc Oacutemiddot IumlAcirc˜ bdquocurrenIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveOcirc˘˜ AacuteOcircOacuteAcircrsaquo˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot UgraveOcirc˘˜ AcircIacutemiddotmiddotUgraveiquest˜ UgraveOcircOacutemiddot IcircIumlcurrensbquoAcircEgrave˜ UgraveOcirc˘˜ EcircrsaquoIumlOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave Oacutemiddot macrUacuteEumlUcircEgraveIgraveOcircOcircEgraveAcircrsaquo˜ sbquorsaquomiddot AcircOacutemiddotOacuteUgraversaquoOcircOacute UgraveÔacute EgraveOcirc middotAacutemiddotEumlIgravecurrenOacuteÔacute UcircOcirc˘ UacuteOcircUcircOgraveÔacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc

OtildeAacuteOacuteÛcircUgraveOcirc˜ tradeOcircEcircEgraveUcircUgravelsaquo˜ UgraveOcirc˘ 5Ocirc˘-4Ocirc˘ middotEgrave X centEgraveUcircUcircOcircrsaquo sectfiAacuteOcircEgrave UcircmacrAcircUgraveEgraveIcirciquest IgraveAcirc UgraveOcirc permilrsaquoIcircmiddotEgraveOcirc IcircmiddotEgrave UgraveOcirc iquestpermilEgraveIcircOcirc 1-3 (IgraveUgraveEcircUacute N tradeIcircOcirc˘UgraveAcircUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)

(Afi UgraveOcirc H middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot UcircOcircEcircEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo degOacuteOgraveUcircEuml)


Θεοκλύmicroενος ndash Mενέλαος ndash Eλένη(Λ Kαλλέργης ndash Θ Kωτσόπουλος ndash Ά ΣυνοδινούEλληνική Σκηνή Άννας Συνοδινού 1966 σκην Γ Θεοδοσιάδης)

Η παρουσία του Μενέλαου στο Eπεισόδιο αυτό αποτελεί microέρος του microηχανισmicroού απάτης κα-

θώς υπάρχει φανερή αντίθεση ανάmicroεσα σε αυτό που δείχνει ότι είναι (φαίνεσθαι) και στην

πραγmicroατική του ταυτότητα (είναι)

ntilde Ας σκεφτούmicroε πώς αναδεικνύεται η αντίθεση αυτή

ndash στην εmicroφάνισή του

ndash στη συmicroπεριφορά του απέναντι στο Θεοκλύmicroενο

ndash στη στάση του απέναντι στα λατρευτικά έθιmicroα

H πλεκτάνη ολοκληρώνεται O Θεοκλύmicroενος φαίνεται να έχει εξαπατηθεί

ntilde Aς συγκρίνουmicroε τα laquoόπλαraquo που χρησιmicroοποίησαν η Eλένη και ο Mενέλαος για την εξα-

πάτηση του Θεοκλύmicroενου και microε βάση αυτά ας συζητήσουmicroε τη συmicroβολή του καθενός

στην προώθηση του σχεδίου απόδρασης

Πώς θα έκρινε ένας Aθηναίος της εποχής τα microέσα που χρησιmicroοποίησαν Eσύ πώς τα κρίνεις

Mενέλαος (∆ Kαρέλλης KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς)

2288 H περιέργειά του ίσως είναι προσποιητή Στην πραγmicroατικότητα microάλλον θέλει να σιγουρευτεί για την απόσταση που του φαίνεται microακρινή2299 Εννοεί το microίασmicroα που θα προέλθει από το αίmicroα των θυσιασmicroένων ζώων ή από τα αντικείmicroενα που χρησιmicroοποιούσαν στη νεκρώσιmicroη τελετή

Φυσικά δε χρειαζόταν τόση απόσταση από τη στεριά αλλά έτσι το πλοίο του Μενέλαου θα microπορούσε να αποmicroακρυνθεί περισσότερο3300 Οι Φοίνικες ήταν γνωστοί ως καλοί ναυτικοί και έmicroποροι Γενικά φοινικικό πλοίο = γρήγορο πλοίο3311 Πρόκειται για συνήθεια που ισχύει και σήmicroερα σύmicroφωνα microε την οποία αυτός που φέρνει καλές ειδήσεις ανταmicroείβεται Εδώ βέβαια microε

τις προσφορές του Θεοκλύmicroενου εξυπηρετείται και άλλος στόχος microε τα ρούχα και τα τρόφιmicroα του Θεοκλύmicroενου ο Μενέλαος θα microπο-ρέσει να επιστρέψει στην πατρίδα του

3322 Eίναι ένας συνηθισmicroένος τρόπος παρηγοριάς να προβάλλεται η microαταιότητα του θρήνου και του πόνου για τους πεθαmicroένους



ΘΕO Αντάξια για του Πέλοπα το γένος

ΜΕN Κι όσους καλούς καρπούς η γη δωρίζει 1385

ΘΕO Λοιπόν Πώς τα σκορπάτε microες στο κύmicroα

ΜΕN Καράβι θα χρειαστεί microε λαmicroνοκόπους

ΘΕO Και πόσο αλάργα απrsquo τη στεριά θα πάει

ΜΕN Όσο που τrsquo αφρονέρια του να βλέπεις

ΘΕO Γιατί Έτσι συνηθίζουν στην Ελλάδα28 1390

ΜΕN Για να microη βγει το microίασmicroα στrsquo ακρογιάλι29

ΘΕO Γρήγορο πλοίο φοινικικό30 θα δώσω

ΜΕN Σωστά θα τιmicroηθεί ο Μενέλαος έτσι

ΘΕO ∆ίχως αυτήν εσύ δε φτάνεις τάχα

ΜΕN Μάνας το έργο αυτό γυναίκας τέκνου 1395

ΘΕO Πρέπει όπως λες αυτή να τόνε θάψει

ΜΕN Ασέβεια το νεκρό να microην τιmicroήσει

ΘΕO Λοιπόν ας γίνει κι έτσιOslash θέλω να rsquoχω

γυναίκα ευλαβική Μες στο παλάτι

πήγαινε εσύ και διάλεξε όσα πρέπει 1400

δώρα για το νεκρόOslash δε θα σε στείλω

στη γη σου microrsquo αδειανά τα χέρια31 αν δώσεις

σωστή σrsquo αυτήν βοήθειαOslash microου rsquoχεις φέρει

καλά microαντάτα και γιrsquo αυτό θα λάβεις

αντί για τα κουρέλια πλούσια ρούχα 1405

και τροφές να γυρίσεις στην πατρίδα

γιατί η κακοmicroοιριά σου είναι microεγάλη

∆υστυχισmicroένη εσύ microην τυραννιέσαι

για κάτι αγιάτρευτοOslash ο Μενέλαος βρήκε

τη microοίρα του οι νεκροί δεν ξαναζούνε 32 1410

ΜΕN Στο χρέος σου κυράOslash από δω και πέρα

πρέπει τον πρώτο σου άντρα να ξεχάσεις

και νrsquo αγαπάς αυτόν που βλέπεις microπρος σουOslashτο πιο καλό είναι αυτό την ώρα τούτη

Κι αν θα σωθώ και φτάσω στην Ελλάδα 1415

θα σβήσω την κακή σου φήmicroη αν είσαι

φρόνιmicroη για τον άντρα σου γυναίκα

EΛE Θα γίνει αυτόOslash παράπονο δε θα rsquoχειOslashκαι θα το δεις αφού κοντά microου θα rsquoσαι

Πήγαινε τώρα δόλιε microέσα πλύσου 1420

κι άλλαξε ρούχα Σύντοmicroα από microένα

θα ωφεληθείς και τότε προθυmicroία

θα δείξεις βοηθώντας να προσφέρω

στο λατρευτό Μενέλαο όσα πρέπει


H OΛ Ο Κ Λ Η Ρ Ω Σ Η

Τ Η Σ ΠΛ Ε Κ Τ Α Ν Η Σ

Tι προσφέρει


στο Mενέλαο

Πώς παρηγορεί την Eλένη

AΜ Ο Ι Β Α Ι Ε Σ YΠ Ο Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ

Tι συmicroβουλεύει

ο Mενέλαος την Eλένη

Tι υπόσχεται η Eλένη




H θεώρηση της Eλένης ως τραγωδίας ή τραγικωmicroωδίας διαφορο-

ποιεί τη σκηνοθετική παρουσίαση των ηρώων

ntilde Στην παράπλευρη φωτογραφία ποια σκηνοθετική άποψη κατά

τη γνώmicroη σου αποτυπώνεται

ntilde Ποιος νοmicroίζεις ότι είναι ο Θεοκλύmicroενος


O Eυριπίδης στήνει και στο Eπεισόδιο αυτό ένα παιχνίδι ανάmicroεσα στην άγνοια και τη γνώση ανάmicroεσα στο είναι και

το φαίνεσθαι Tο παιχνίδι αυτό γίνεται φανερό τόσο στους σκόπιmicroα δίσηmicroους λόγους του Mενέλαου και της Eλένης

όσο και στην τραγική ειρωνεία που προκύπτει από τα λόγια του ανυποψίαστου Θεοκλύmicroενου λόγια που διαφορετι-

κά ερmicroηνεύονται από όσους γνωρίζουν την αλήθεια και διαφορετικά από όσους την αγνοούν

ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο κείmicroενο δίσηmicroους λόγους και σηmicroεία microε τραγική ειρωνεία

ntilde Oι θεατές ακούγοντας αυτά ποια εικόνα σχηmicroατίζουν για τους ήρωες Tι νιώθουν

Oρισmicroένοι microελετητές βασιζόmicroενοι σε διάφορα στοιχεία ανάmicroεσα στα οποία και στην παρουσία του θεοκλύmicroενου χα-

ρακτηρίζουν την Eλένη όχι ως τραγωδία αλλά ως τραγικωmicroωδία δηλαδή τραγωδία microε έντονα κωmicroικά στοιχεία

ntilde Aς αναζητήσουmicroε στο Eπεισόδιο στοιχεία που θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτόν το χαρακτηρισmicroό


E iexcl infin trade cent π trade prod ordf radic trade sect radic deg radic trade

[H HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot OcircpermilEumlAacuteAcircrsaquo UgraveEumlOacute KIuml˘UgravemiddotEgraveIgraveOacutelsaquoUcircUgraveUacutemiddot UcircUgraveOcirc UcircrsaquoUgraveEgrave UgraveEuml˜ fiOcirc˘ımiddot UgraveEuml UcircIcircOcircUgraveOgraveUcircAcircEgrave]

prodsectEKTPA paracurrenUacutemiddotUcircAcirc IgraveAcirc˜ UcircUgraveOcirc EcircUgraveˆmacrEgraveIcircfi IgraveOcirc˘Oslash IgravefiOacuteOcirc UacutefiUcircAcircIacuteAcirc Igravelsaquo-ˆ˜ middotfi UgraveUacuteEgraveAacuteDaggerUacuteˆ Euml IcirciquestOacutemiddot UcircOcircDagger IumlAcircUacuteOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot EcircOcircUacutecurren-IgravemiddotUgraveiquest UcircOcirc˘ ∆OgraveUacutemiddot ımiddot UacuteOcircUcircEcirccurrenUacuteAcircEgrave˜ UgraveEuml ı˘Ucircrsaquomiddot Ocirc˘macrUacuteÛcircUgraveiquest˜ UcircUgraveOcirc˘˜ ıAcircOcircDagger˜ ∆middot UacuteOcircIcircmiddotUgravemiddotUacuteIcircUgraveEgraveIcirciquest currenmacrOcirc˘OacutelsaquopermilEuml middotUacutemacrrsaquoUcircAcircEgrave middotIcircOcircOacuteEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc AcircUacuteEgraveIgravecurrenOacuteAcircEgrave UgraveOcirc IgravemiddotmacrmiddotrsaquoUacuteEgraveOcirc˘ currenUcircEcircmiddotIacuteAcirc UgraveOcircOacute UgravemiddotDaggerUacuteOcirc

E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot UcircUgrave 1139-1142 (IgraveUgraveEcircUacute N AtildeOcirc˘UacuteIgraveOcirc˘˙EgraveiquestpermilEuml˜)

(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilOcirc˘ HIumlcurrenIcircUgraveUacutemiddot BEgraveIcircAcircIumlmiddotrsaquomiddot centEumlIgraveOcircUgraveEgraveIcirclsaquo BEgravesbquoIumlEgraveOcircılsaquoIcircEuml)


T ƒ infin deg π int oslash ordf oslash cent π infin

TUacutemiddotAacuteEgraveIcircÎgraveˆpermilrsaquomiddot permilAcirc UcircEumlIgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave fiUgraveEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircÎgraveEgraveIcirciquest middotIumlIumliquestfiUgraveEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Ugravemiddot iquestOacuteUgravemiddot UgraveUacutemiddotAacuteEgraveIcirciquest

HDF Kitto

(Afi UgraveOcirc HDF Kitto H AUacutemacrmiddotrsaquomiddot EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirclsaquo TUacutemiddotAacuteˆpermilrsaquomiddotIgraveUgraveEcircUacute sect ZAcircOacuteiquestIcircOcirc˜ paramiddotmiddotpermillsaquoIgravemiddot˜)

(K Aθανασόπουλος ndash Σ Mαβίδης ndash Λ Tασοπούλου Amicroφιθέατρο 1999 σκην Σ Eυαγγελάτος)

Hλέκτρα ndash Kλυταιmicroνήστρα (E Παπά ndash A Kατσέλη από τηνκινηmicroατογραφική ταινία Hλέκτρα σκην M Kακογιάννης)




1 Στους στίχους 1313-1397 ο διάλογος των δύο προσώπων παίρνει τη microορφή στιχοmicroυθίας α) Γιατί κατά τη γνώmicroη

σας επιλέγεται αυτή η microορφή διαλόγου εδώ β) Tι αντίκτυπο έχει στους θεατές

2 Να επισηmicroάνετε ταφικά έθιmicroα που αναφέρονται στο Γ Επεισόδιο Ποια από αυτά επιβιώνουν στις microέρες microας και microε

ποια microορφή Αν κάποιοι από εσάς προέρχεστε από άλλες χώρες αφηγηθείτε αν θέλετε τι συνηθίζεται στη χώρα σας

3 Tον άντρα σου τον έθαψαν ή όχι (στ 1342) Η ερώτηση αυτή του Θεοκλύmicroενου θεωρείται ότι κατέχει σηmicroαντι-

κή θέση στην εξέλιξη του δράmicroατος Γιατί

4 Σύmicroφωνα microε τον Aριστοτέλη η συmicroπεριφορά των ηρώων θα έπρεπε να είναι αληθοφανής (IcircmiddotUgravea Ugravee AcircaringIcirce˜) και ταυτό-

χρονα να υπηρετεί τη δραmicroατική οικονοmicroία (IcircmiddotUgravea Ugravee agraveOacutemiddotAacuteIcircmiddotOumlOcircOacute) H αρχή αυτή ισχύει στην περίπτωση του Θεοκλύmicroενου

5 Ποια συναισθήmicroατα προκαλεί στο θεατή η παρουσία του Θεοκλύmicroενου πριν και microετά τη στιχοmicroυθία microε την Eλένη

6 Γράψτε δικούς σας στίχους που θα microπορούσαν να ενταχθούν στη στιχοmicroυθία

α) στίχους του Θεοκλύmicroενου που περιέχουν τραγική ειρωνεία β) δίσηmicroους λόγους της Eλένης ή του Mενέλαου



1 Να αναζητήσετε και σε άλλα λογοτεχνικά έργα ndashαπό οποιαδήποτε ιστορική περίοδο θέλετεndash το microοτίβο του αν-

θρώπου που βρίσκεται παγιδευmicroένος σε ξένη χώρα και προσπαθεί microε κάθε τρόπο να διαφύγει Μπορείτε να

αρχίσετε την αναζήτησή σας microε κείmicroενα της αρχαίας ελληνικής γραmicromicroατείας που έχετε διδαχτεί στις προηγού-

microενες τάξεις και microε κείmicroενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της τάξης σας

2 Tην αντίθεση είναι ndash φαίνεσθαι την έχουmicroε επισηmicroάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές Aς την αναζητήσουmicroε

και αλλού όπως για παράδειγmicroα στην ιστορία στην καθηmicroερινή microας ζωή στις σχέσεις των ανθρώπων στην

ενηmicroέρωσή microας από τα MME Λέξεις-κλειδιά αιτία ndash αφορmicroή ειλικρίνεια ndash υποκρισία πραγmicroατική φύση ndash ετικέ-

τα γνήσιο ndash κάλπικο καλή και κακή φήmicroη

1 Αποφασίζετε την επόmicroενη διδακτική ώρα να αποδώσετε θεατρικά την ενότητα 1398-1424 Σχηmicroατίζονται οι παρακά-

τω οmicroάδες A Οmicroάδα σκηνοθεσίας B Οmicroάδα ενδυmicroατολογίας Γ Οmicroάδα υποκριτών Mπορείτε να ενταχθείτε σε microία

από τις παραπάνω οmicroάδες ανάλογα microε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά σας Προσπαθήστε να σκηνοθετήσετε τη σκηνή (δο-

κιmicroάστε και την εκδοχή της τραγικωmicroωδίας) να σχεδιάσετε τα κοστούmicroια και τις microάσκες και να την παρουσιάσετε

2 Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάmicroεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι αναρτήστε σε έναν τοίχο της αί-

θουσας έναν πίνακα από χαρτόνι όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραmicromicroα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστά-

νουν βασικούς ήρωες της Eλένης την Eλένη το Mενέλαο το Θεοκλύmicroενο Mέσα στο περίγραmicromicroα κάθε ήρωα

καταγράψτε τα πραγmicroατικά γνωρίσmicroατα του χαρακτήρα του (πχ γενναίος πιστός κλπ) και έξω από αυτό εκεί-

να τα γνωρίσmicroατα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός


Η επεξεργασία των δελτίων όπως θα διαπιστώσατε παρουσιάζει και αυτή τη δυσκολία της Μια υπόδειξη Αφού ταξι-

νοmicroήσετε τα δελτία σας κατά κατηγορία γράψτε τα συmicroπεράσmicroατά σας Αναζητήστε αν υπάρχει σχολική βιβλιοθήκη

τη σχετική βιβλιογραφία

bull Ας ταξινοmicroήσουmicroε τα δελτία που αναφέρονται στο θέmicroα γνώση ndash άγνοια Ποια στοιχεία προκύπτουν για την πορεία

του κάθε ήρωα (Ελένη Μενέλαος Τεύκρος Αγγελιαφόρος) από τη γνώση στην άγνοια

bull Ας κάνουmicroε το ίδιο για το θέmicroα microνήmicroα του Πρωτέα Ποιος ο ρόλος του στο έργο Ποιος ο ρόλος του στη σκηνογραφία

Θ E M A T A

O microύθος της Περσεφόνης

Λατρευτικές τελετές και σύmicroβολα

O ρόλος της τέχνης

BatildetradeTAtradeIMO

Mέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίας

laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ currenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo(στ 1349-1351 microτφρ στ 1479-1482)


Xορός της Eλένης(KΘBE 1982 σκην A Bουτσινάς

χορογρ E Πήττα)

στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός

11 Παραπέmicroπει σε microια ασιατική θεά που microε διάφορα ονόmicroατα (Pέα Kυβέλη Iδαία Mητέρα) λατρευόταν στην Aνατολή O Eυριπίδης όπωςφαίνεται στη συνέχεια την ταυτίζει microε τη θεά ∆ήmicroητρα

22 Πρόκειται για την Περσεφόνη Aπέφευγαν να προφέρουν το όνοmicroά της όσοι δεν ήταν microυηmicroένοι στα Ελευσίνια microυστήρια33 Τα κρόταλα τα τύmicroπανα οι αυλοί και άλλα όργανα συνδέονται microε τη λατρεία της Μητέρας των θεών αλλά και της θεάς ∆ήmicroητρας44 Σύmicroφωνα microε ένα microύθο η Αθηνά microε το δόρυ και η Άρτεmicroη microε το τόξο προσπάθησαν να εmicroποδίσουν τον Πλούτωνα να απαγάγει την Περ-

σεφόνη Ο ∆ίας όmicroως microε έναν κεραυνό τις εmicroπόδισε



XOPOΣ Κάποτε η Μάνα των θεών1 1425

χύθηκε απάνω στα βουνά

σε λόγγους δασοσκέπαστους

σε ποταmicroών νεροσυρmicroές

και πολυβούιστους γιαλούς

γυρεύοντας ολούθε τη χαmicroένη 1430

κόρη της microε το ιερό

κι ανείπωτο όνοmicroα2 Τριγύρω

τα κρόταλα3 βροντολογούσαν

σέρναν τrsquo αmicroάξι της θεριά

κι εκείνη ακούραστα ζητούσε 1435

τη θυγατέρα που rsquoχαν κλέψει

απrsquo τους κυκλόσυρτους χορούς

των κοριτσιών Μαζί της

ακράτητες σαν άνεmicroος ορmicroήσαν

η Άρτεmicroη βαστώντας τόξα 1440

κι η Αθηνά microε τη βαριά της λόγχη4

Όmicroως ο ∆ίας από ψηλά

στους λαmicroπερούς ουράνιους θρόνους

αλλιώς κανόνιζε τη microοίρα

Κι όταν τον πολυπλάνητο 1445

δρόmicroο της έπαψε η θεά

ζητώντας ανωφέλευτα την κόρη

που δολερά είχαν κλέψει

στα χιονοσκέπαστα της Ίδης

έφτασε κορφοβούνια 1450

τις βίγλες των ΝυmicroφώνOslash απλώθη

τότες η θλίψη της στα βράχια

τα χιονισmicroένα και στα δάσηOslashτους κάmicroπους άφησε της γης

δίχως χορτάρι τις σπορές 1455

δίχως καρπούς κι αφάνιζε

το γένος των ανθρώπωνOslashαπόmicroειναν τα βοσκοτόπια

κατάξερα κι από τις πόλεις

λιγόστεψε η ζωήOslash θυσίες 1460

δε γίνονταν για τους θεούς

ούτε οι βωmicroοί είχαν προσφορέςOslashστέρεψε τις ολόδροσες

πηγές απrsquo την αγιάτρευτη

θλίψη της κόρης που rsquoχασε 1465

H ΠΕ Ρ Ι Π Λ Α Ν Η Σ Η

Τ Η Σ ΘΕ Α Σ

Σ Ε AΝ Α Ζ Η Τ Η Σ Η

Τ Η Σ XΑ Μ Ε Ν Η Σ KΟ Ρ Η Σ

Πού περιπλανιέται η θεά

Ποια είναι η στάση

των θεών απέναντί της

OΙ OΛΕΘΡΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Τ Η Σ ΘΛ Ι Ψ Η Σ Τ Η Σ ΘΕ Α Σ

Πώς επηρέασε ο καηmicroός

της θεάς τη φύση

τους ανθρώπους

και τους θεούς

A΄ ΣΤΡΟΦΗ


B Σ T A Σ I M Oστ 1425-1499 laquodegcurrenIumlmiddotUcircAcircOacute permilb ıAcirca permilcurrenIacutemiddotUgravefi Ugraversquo acirc˜ macrcurrenUacutemiddot˜ sbquomiddotUacuteDaggersbquoUacuteOcircIgraveOcircOacute middoteacuteIumleOacuteraquo


Aπό την ανατροπή στην αποκατάσταση της ισορροπίας


A para radic int ƒ π part trade

[] UcircUgravemiddot macrÛacuteEgraveiquest Ocirc middotAacuteUacutefiUgraveEuml˜ middotIcircfiIgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravecurrenUcircmiddot UcircUgravemiddot AacutecurrenIumlEgravemiddot IcircmiddotEgrave EcircmiddotAacuteOcircfiUgraveEgravemiddot UgraveEuml˜ infinOcircIcircUacuteEgraveiquest˜ currenmacrAcircEgrave UgraveEumlOacute middotrsaquoUcircıEumlUcircEuml UgraveEuml˜ IgraveAcircUgravemiddotsbquoOcirc-Iumllsaquo˜ Ocirc˘ Ucirc˘IgravesbquomiddotrsaquoOacuteAcircEgrave UgraveEumlOacute AcircOcircmacrlsaquo middot˘Ugravelsaquo UcircUgraveEuml EcircDaggerUcircEuml IcircmiddotEgrave ıcurrenIumlAcircEgrave IgraveAcirc UacuteiquestIacuteAcircEgrave˜ IcircmiddotEgrave AcircOacutecurrenUacuteAacuteAcircEgraveAcirc˜ Ocirc˘ middotOacuteiquestAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircAcirc middotIumlmiddotEgravecurren˜ IgravemiddotAacuteEgrave-Icirccurren˜ Ucirc˘OacutelsaquoıAcircEgraveAcirc˜ Oacutemiddot OcircsbquoOcircEumlılsaquoUcircAcircEgrave UgraveOcircOacute AcircUacutemacrOcircIgravefi UgraveEuml˜ iquestOacuteOcircEgraveIacuteEuml˜ Oacutemiddot AcircIacutemiddotUcircEcircmiddotIumlrsaquoUcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoIumliquestUcircUgraveEumlUcircEuml IcircmiddotEgrave Acirc˘EcircOcircUacutersaquomiddot UgraveÔacute middotAacuteUacuteOgraveOacute []H middotOcircIcircUacuteEgraveiquest IgravemiddotrsaquoOacuteAcircEgrave IgraveAcirc Ugravemiddot UgravemiddotIgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddotOslash UgraveEumlOacute EumlIgravecurrenUacutemiddot UgraveOcirc˘ infinAacutersaquoOcirc˘ infinOacuteUgraveÔacutersaquoOcirc˘ [17 πmiddotOacuteOcirc˘middotUacutersaquoOcirc˘] middotUacutemacrrsaquo˙Ocirc˘Oacute IcircmiddotEgrave sbquomiddotUacuteiquestOacuteAcirc Ugravemiddot Ugravemiddot-IgraveOcircDaggerUacuteIumlmiddot Ucircrsquo fiIumlAcirc˜ UgraveEgrave˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgravecurren˜ IcircmiddotEgrave AacutersaquoOacuteAcircUgravemiddotEgrave IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˜ middotIumlmiddotIumlmiddotAacuteIgravefi˜ [] EcircOcircUacuteOcircDaggerOacute AcircUacuteEgraveIcircAcircEcircmiddotIumlmiddotrsaquomiddot middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IumlDaggerIcircOcirc˘ lsaquo middotIumlAcirc-OcircDagger˜ Euml OcircOcircrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave IcircÔacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ Igraversaquomiddot lsaquo permilDaggerOcirc Ocirc˘Uacutecurren˜ middot˘UgraveOgraveOacute UgraveÔacute ˙OgraveÔacute tradeUgraveOcirc˘˜ OgraveIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UcircUgravelsaquo-ıEuml middotfi iquestOacuteˆ currenmacrOcirc˘Oacute UacuteiquestbdquoAcircEgrave permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOgraveOacute AcircOacuteOgrave OcircEgrave IgraveEumlUacuteOcircrsaquo IcircmiddotIumlDaggerUgraveOcircOacuteUgravemiddotEgrave IgraveAcirc permilcurrenUacuteIgravemiddotUgravemiddot UgraveUacuteiquestAacuteÔacute ∆Euml UcircUgraveOcircIumllsaquo middot˘Ugravelsaquo Ucirc˘-IgraveIumlEumlUacuteOgraveOacuteOcirc˘Oacute 1) UgraveOcirc UacuteOcircUcircÂcircrsaquoOcirc Ocirc˘ middotOcircUgraveAcircIumlAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot ˙middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveOcircDagger lsaquo UgraveUacuteiquestAacuteOcirc˘ IcircmiddotEgrave currenmacrAcircEgrave UgraveUacuteDaggerAcirc˜ UcircUgraveOcirc DaggerbdquoOcirc˜ UgraveÔacute Igravemiddot-UgraveEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgraveOcirc UcircUgravefiIgravemiddot IcircmiddotEgrave 2) ıOcircUacute˘sbquoOgravepermilEuml IcircOcirc˘permilOcircDaggerOacuteEgravemiddot IcircUacuteAcircIgravemiddotUcircIgravecurrenOacutemiddot UcircAcirc permilAcircUacuteIgraveiquestUgraveEgraveOacuteEuml ˙OgraveOacuteEuml

deg A McurrenAacutemiddot˜(Afi UgraveOcirc deg A McurrenAacutemiddot˜ EIumlIumlEumlOacuteEgraveIcirccurren˜ AacuteEgraveOcircUacuteUgravecurren˜ IcircmiddotEgrave currenıEgraveIgravemiddot UgraveEuml˜ Iumlmiddot˚Icirclsaquo˜ IumlmiddotUgraveUacuteAcircrsaquomiddot˜ Opermil˘UcircUcirccurrenmiddot˜)


Oι γυναίκες του Xορού απλώνονται και πάλι στην ορχήστρα κι αρχίζουν να laquoορχού-

νταιraquo και να laquoάδουνraquo το τραγούδι τους

Για τη microουσική (το microέλος) της αρχαίας παράστασης δυστυχώς δε

γνωρίζουmicroε πολλά

ntilde Με βάση τα συγκεκριmicroένα microουσικά όργανα που αναφέρονται

και το διαφορετικό κλίmicroα σε κάθε στροφικό ζεύγος ας laquoακού-

σουmicroεraquo τη microουσική υπόκρουση στα διάφορα microέρη του Στασίmicroου

ntilde Ποιο σύγχρονο είδος microουσικής σου θυmicroίζει

Στη β αντιστροφή ο Xορός αναφέρεται σε θρησκευτικές τελετές προς τιmicroήν του

∆ιονύσου και θεών της Ανατολής

ntilde Με βάση τις εικόνες των σελίδων 103-107 ας φανταστούmicroε και ας καταγρά-

ψουmicroε microε τη microορφή οδηγιών τη χορογραφία της β αντιστροφής

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ πώς έφτασαν στα χέρια microας τα αρχαία κείmicroενα και ποιες δυσκολίες πα-

ρουσιάζει η ανάγνωσή τους Πάπυροι περγαmicroηνές βυζαντινοί microοναχοί αντιγραφείς κατα-

στροφέςhellip Ας microην ξεχνάmicroε το microακρύ ταξίδι των αρχαίων κειmicroένων microέσα στο χρόνο Μέσα από

microια τέτοια πορεία έφτασε σrsquo εmicroάς και η Ελένη σε λίγα χειρόγραφα microε αρκετά αντιγραφικά λά-

θη και στίχους ακρωτηριασmicroένους

Στο Β Στάσιmicroο κυρίως στη β αντιστροφή τα χειρόγραφα είναι πολύ φθαρmicroένα και οι microε-

λετητές στην προσπάθειά τους να αποκαταστήσουν το κείmicroενο έχουν προτείνει διαφορετικές

γραφές που οδηγούν και σε διαφορετικές microεταφράσεις

ntilde Aς δούmicroε για παράδειγmicroα στο Παράλληλο Kείmicroενο της επόmicroενης σελίδας τη microετάφραση

της β αντιστροφής από έναν άλλο microεταφραστή (E Xατζηανέστη) και ας επισηmicroάνουmicroε τις

βασικές της διαφορές από τη microετάφραση του βιβλίου microας


Aρχαίος πάπυρος microε εmicroφανή σηmicroεία φθοράς

Aπό καρναβαλικές γιορτές στη Σκύρο

Kρόταλα τύmicroπανο

Xορογραφικές σηmicroειώσεις της Z Nικο-λούδη για τους Όρνιθες του Aριστοφάνη



Όταν ανθρώπων και θεών

σταmicroάτησαν τα φαγοπότια

για να γλυκάνει ο ∆ίας5

της Μάνας τον πικρό θυmicroό

στις Χάριτες6 microιλάει laquoΕmicroπρός 1470

καλές microου εσείς πηγαίντε

και microε φωνές ολόχαρες

της ∆ήmicroητρας σκορπίστε την οργήOslashκι εσείς οι Μούσες microε χορούς

και microε πασίχαρα τραγούδιαraquo 1475

Η Κύπριδα η πεντάmicroορφη

πρωτόπιασε ένα τύmicroπανο

κι ένα βαθύλαλο χαλκόOslash7

γέλασε τότες η θεά

κι απrsquo τους αχούς χαρούmicroενη 1480

την ηχερή στα χέρια της

πήρε βαριά8 φλογέρα

Ελένη9 όσα δεν έπρεπε

νrsquo αγγίζεις πράγmicroατα ιερά

δοκίmicroασες στο σπίτι σου 1485

κι οργίστηκε η θεά Μητέρα

που δε σεβάστηκες τις άγιες

θυσίες της ∆ύναmicroη τρανή

τα παρδαλόχρωmicroα κατέχουν

ελαφοτόmicroαρα10 κι ο θύρσος11 1490

στεφανωmicroένος microε κισσό

κι ο microαγικός ο δίσκος12 όταν

γοργόδροmicroα στριφογυρνάει

microες στον αιθέρα τα microαλλιά

που ορθοσηκώνονται τιmicroή 1495

στο ∆ιόνυσο κι οι τελετές

οι ολονύχτιες της θεάς13

Πάνω απrsquo το microέτρο η οmicroορφιά σου

microα όλα καλά να σου έρθουν τώρα14

H ΣΥ Μ Φ Ι Λ Ι Ω Σ Η

Πώς ο ∆ίας γιάτρεψε

το πένθος της θεάς

H EΝ Ο Χ Η( ) Τ Η Σ EΛ Ε Ν Η Σ

Κ Ι Ο PΟ Λ Ο Σ

Τ Ω Ν ΛΑ Τ Ρ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν

TΕ Λ Ε Τ Ω Ν

Σε τι έφταιξε η Eλένη

Ποια σύmicroβολα

χρησιmicroοποιούνται

στα θεϊκά microυστήρια

B΄ ΣΤΡΟΦΗ


55 Σύmicroφωνα microε την παράδοση η ∆ήmicroητρα ανακουφίζεται microόνο όταν επιστρέφει η κόρη της από τον Άδη Εδώ όmicroως αυτό επιτυγχάνεταιmicroε τη microουσική και το χορό

66 Οι Χάριτες (Αγλαΐα Ευφροσύνη Θάλεια) που συmicroβόλιζαν τη χάρη και την τελειότητα των ανθρώπινων δηmicroιουργηmicroάτων και οι Μού-σες απαλλάσσουν τη θεά από τη βαριά θλίψη της και τον κόσmicroο από τα δεινά του

77 Eννοεί τον υπόκωφο βαρύ ήχο είτε των τυmicroπάνων είτε της φλογέρας88 H λέξη βαριά αναφέρεται στον τόνο του ήχου (βαρύτονος microπάσος)99 Στο πρωτότυπο t middotOuml Ο microεταφραστής θεωρεί πως ο Χορός απευθύνεται στην Ελένη Άλλοι θεωρούν ότι υπονοείται η Αφροδίτη ή η Περ-

σεφόνη ή ακόmicroα και ο Αλκιβιάδης που είχε κατηγορηθεί για ιεροσυλία1100 Oι microαινάδες φορούσαν δέρmicroατα microικρών ελαφιών1111 Pαβδί από καλάmicroι ή ξύλο microε φύλλα κισσού ή αmicroπέλου στην κορυφή του που το κρατούσαν οι οπαδοί του ∆ιονύσου1122 Oι πιστοί της Kυβέλης στριφογύριζαν πάνω από το κεφάλι τους ένα στρογγυλό δίσκο1133 Mάλλον πρόκειται για την Kυβέλη και εδώ αναmicroειγνύονται στοιχεία από διάφορες θρησκείες (συγκρητισmicroός)1144 Στους δύο αυτούς στίχους το πρωτότυπο κείmicroενο είναι πολύ φθαρmicroένο Eδώ ο microεταφραστής αποδίδει microία από τις προσπάθειες αποκα-

τάστασής του Σύmicroφωνα microε microια άλλη ερmicroηνεία των δύο τελευταίων στίχων του Στασίmicroου στηρίχτηκες πάντα στην οmicroορφιά σου




M π infin A sect sect prod M part ∆ infin ordm ƒ infin trade prod

∆ prod trade Batilde A iexcl ∆ π trade ∆ ƒ radic ordm prod trade


Mελετώντας το Στάσιmicroο αυτό προκύπτει ένα ακόmicroα ερώτηmicroα είναι το Στάσιmicroο εmicroβόλιmicroο ή συνδέεται έστω και έmicromicroεσα

microε το δράmicroα Σε αυτό microας τον προβληmicroατισmicroό θα βοηθούσε και η απάντηση στα παρακάτω ερωτήmicroατα

ntilde Ο Χορός αναφέρεται στην περιπέτεια της Κόρης (= Περσεφόνης)

ποια κοινά στοιχεία microπορεί να έχει η Περσεφόνη microε την Ελένη και τις

περιπέτειές της

ntilde Tο Στάσιmicroο παρακολουθούν οι τσακισmicroένοι από την ήττα στη Σικελία

Aθηναίοι Bρίσκουν σε αυτό στοιχεία παρηγοριάς και ελπίδας

Ας θυmicroηθούmicroε την

προέλευση της τρα-

γωδίας Η αρχή της

εντοπίζεται στις συmicro-

βολικές τελετουργι-

κές πράξεις microε τις

οποίες οι πιστοί λά-

τρευαν το ∆ιόνυσο

Η παρουσία του Xορού microε το τραγούδι και την όρχηση θεωρείται

ότι συνδέει την τραγωδία microε τις ρίζες της και φανερώνει το θρη-

σκευτικό της χαρακτήρα

ntilde Ας αναζητήσουmicroε στο συγκεκριmicroένο Στάσιmicroο στοιχεία που φα-

νερώνουν αυτόν της το χαρακτήρα


Xορός σε σύγχρονη παράσταση(Amicroφιθέατρο)

Xορός (Ά Σακελλαρίου ndash K Tαχτσόγλου Eυριπίδης Bάκχες Άττις 1987 σκην Θ Tερζόπουλος)

Mαινάδα αγγείο 490 πX

tradeUgraveOcirc˘˜ OacutemiddotOcircDagger˜ UgraveÔacute ıAcircOgraveOacute ı˘UcircrsaquoAcirc˜ middotEgravepermilrsaquo IgraveOcirc˘ currenmacrAcircEgrave˜ IcirciquestbdquoAcircEgrave Ocirc˘ OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ ıAcircOgraveOacute OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc OacutefiIgraveOcirc˜ middotOacuteıUacuteOgraveÔacute ˙EumlUgraveiquestAcircEgraveIcircEgrave currenUgraveUcircEgrave currenAcircUcircAcirc iquestOacuteˆ UcircOcirc˘UgraveEuml˜ ordfAcircAacuteiquestIumlEuml˜ poundAcirciquest˜ Euml OcircUacuteAacutelsaquo AacuteEgravemiddotUgraversaquo permilAcircOacute AcircUcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircAcirc˜UgraveEgrave˜ ı˘UcircrsaquoAcirc˜ Ocirc˘ OcircUacutersaquo˙AcircEgraveπAcircUacutelsaquo currenmacrAcircEgrave permilDaggerOacutemiddotIgraveEuml Ocirc IumlOcirc˘IgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˜ macrEgraveUgraveOgraveOacutemiddot˜middotfi permilcurrenUacuteIgravemiddot IgraveEgraveIcircUacuteOcircDagger AcircIumlmiddotEcircEgraveOcircDagger

IcircEgrave Ocirc IcircEgraveUcircUcircfi˜ macrIumlOcircAcircUacutefi˜ Ocirc˘ UgraveOcircOacute iquestAacuteEgraveOcirc UcircUgraveAcircEcircmiddotOacuteOgraveOacuteAcircEgrave UgraveOcircOacute ıDaggerUacuteUcircOcircIcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ UacutefiIgravesbquoOcirc˘ UgraveOcirc UcircAcircrsaquoUcircIgravemiddot Ocirc˘ OcircIumlOcirccurrenOacutemiddot Aacute˘Uacutersaquo˙AcircEgraveUcircUgraveOcircOacute middotEgraveıcurrenUacutemiddot sbquoOcirc˘rsaquo˙AcircEgraveUgravemiddot IgravemiddotIumlIumlEgraveiquest rsquo middotOacuteAcircIgraversaquo˙Ocirc˘Oacute UgraveEumlOacute OgraveUacutemiddotOcirc˘ IumlmiddotUgraveUacuteAcircDaggerOcirc˘Oacute UgraveOcircOacute microiquestIcircmacrOcircUgraveEuml˜ ıAcirciquest˜ OcircEgrave OcircIumlOcircOacuteDaggermacrUgraveEgraveAcirc˜ middotAacuteUacuteDaggerOacuteEgraveAcircõrdffiOacuteOcirc AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute OcircIgraveOcircUacuteEcircEgraveiquest UcircOcirc˘ Icircmiddot˘macrEgravefiUcircOcirc˘Oacute

(IgraveUgraveEcircUacute E XmiddotUgrave˙EumlmiddotOacutecurrenUcircUgraveEuml˜)

(Afi UgraveOcirc E˘UacuteEgraversaquopermilEuml˜ EIumlcurrenOacuteEuml I ZmiddotmacrmiddotUacutefiOcirc˘IumlOcirc˜)




1 Προκειmicroένου να βοηθήσετε τους συmicromicroαθητές σας να κατανοήσουν το περιεχόmicroενο του Στασίmicroου αφηγηθείτε

σε ένα σύντοmicroο κείmicroενο το microυθικό επεισόδιο στο οποίο αναφέρεται (α στροφή ndash α αντιστροφή ndash β στροφή)

2 Να διακρίνετε τη διαφορά του συναισθηmicroατικού κλίmicroατος που επικρατεί ανάmicroεσα στα δύο στροφικά ζεύγη του Στασί-

microου Να στηρίξετε την απάντησή σας microε συγκεκριmicroένες αναφορές στο κείmicroενο

3 laquoMέσα από την ανατροπή η αποκατάσταση της ισορροπίαςraquo τιτλοφορείται το B Στά-

σιmicroο Ποια στοιχεία του κειmicroένου θα microπορούσαν να δικαιολογήσουν αυτό τον τίτλο

4 Συνοψίστε σε ένα κείmicroενο τα επιχειρήmicroατα που στηρίζουν

ntilde την άποψη ότι πρόκειται για ένα εmicroβόλιmicroο Στάσιmicroο

ntilde την άποψη ότι το Στάσιmicroο συνδέεται microε το δράmicroα

5 Να εντοπίσετε τα κοινά λατρευτικά στοιχεία της Κυβέλης που υπάρχουν

ntilde στο B Στάσιmicroο

ntilde στην παράπλευρη εικόνα της θεάς και

ntilde στον Οmicroηρικό Ύmicroνο laquoΣτη Mητέρα των Θεώνraquo


Σε συνεργασία microε τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιmicroοποιώντας κρουστά όργανα δοκιmicroάστε να προτείνετε ένα

ρυθmicroό που να αποδίδει το συναισθηmicroατικό κλίmicroα κάθε στροφικού ζεύγους


1 Υποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς Ετοιmicroάστε

ένα κείmicroενο σχετικό microε τη laquoΜουσική στο αρχαίο δράmicroαraquo για το Πρόγραmicromicroα της παράστασης Το κείmicroενο αυτό

(300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό Πληροφορίες microπορείτε να

αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής Iστορίας εγκυκλοπαίδειες και στο ∆ιαδίκτυο

2 Στο Στάσιmicroο που microελετάmicroε η ∆ήmicroητρα χαmicroογέλασε έπειτα από το microεγάλο πένθος όταν την συνεπήρε η γοητεία

της microουσικής Mε αφορmicroή το στοιχείο αυτό προβληmicroατιστείτε σχετικά microε την επίδραση της microουσικής στην ψυχή

των ανθρώπων Eσείς τι microουσική ακούτε στις διάφορες στιγmicroές της ζωής σας Πόσο σας επηρεάζει Γιατί σε αν-

θρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη microουσικής Tα συmicroπεράσmicroατα από τον προβληmicroατισmicroό

αυτό να τα συmicroπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείmicroενο που θα δηmicroοσιευτεί στην εφηmicroερίδα του σχολείου σας

laquoEIacuteDaggerIgraveOacuteEumlUcirccurren IgraveOcirc˘ UgraveEuml IgraveEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveÔacute ıAcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveÔacute middotOacuteıUacuteOgraveÔacute fiIumlÔacuteˆ MOcircDaggerUcircmiddot Iuml˘AacuteAcircUacutefiEcircÔacuteEuml UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ ı˘AacutemiddotUgravecurrenUacutemiddotOcirc˘ UgraveÔacute IcircUacuteOcircUgraveiquestIumlÔacute IcircmiddotEgrave UgraveDaggerIgravemiddotOacuteÔacute Euml Egravemiddotmacrlsaquo IcircEgrave Ocirc lsaquomacrOcirc˜ UgraveÔacute middot˘IumlOgraveOacuteUgraveEumlOacute UgravecurrenUacuteAcircEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OcircDaggerUacuteIumlEgravemiddotUcircIgravemiddot UgraveÔacute IumlDaggerIcircÔacute IcircmiddotEgrave UgraveÔacute middotAacuteEgravefiEcircımiddotIumlIgraveÔacute IumlAcircfiOacuteUgraveÔacuteIcircmiddotEgrave Ugravemiddot fiUacuteEuml Ugravemiddot EumlmacrAcircUacuteiquest IcircmiddotEgrave Ugravemiddot IcircmiddotUgraveiquestEcirc˘Ugravemiddot EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgravemiddotŒUgraveUcircEgrave IcircmiddotEgrave Ucirc˘ Oacutemiddot macrmiddotrsaquoUacuteAcircUcircmiddotEgrave IcircEgrave fiIumlAcirc˜ Igravemiddot˙rsaquo OcircEgrave ıAcirccurren˜ IgraveAcirc UgraveOcirc iquestUcircIgravemiddot IgraveOcirc˘raquo

OIgraveEumlUacuteEgraveIcircfi˜ fraslIgraveOacuteOcirc˜ laquotradeUgraveEuml MEumlUgravecurrenUacutemiddot UgraveÔacute poundAcircOgraveOacuteraquo (IgraveUgraveEcircUacute cent paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜ amp E sectmiddotpermilEgraveiquest)

(Afi UgraveOcirc OIgraveEumlUacuteEgraveIcircOcircrsaquo fraslIgraveOacuteOcircEgrave paramiddotmiddotpermilrsaquoUgraveUcircmiddot˜)

Aναθηmicroατικό ανάγλυφο

του 3ου αι πX microε παράσταση

της Θεάς Kυβέλης


Μπορούmicroε να παρουσιάσουmicroε εδώ το υλικό το σχετικό microε την όψη Ταξινοmicroήστε το υλικό κατά κατηγορίες (πχ σκη-

νικό υποκριτής κτλ) και γράψτε ένα κείmicroενο-οδηγίες που θα microπορούσε να το αξιοποιήσει κάποιος ειδικός (πχ σκη-

νοθέτης σκηνογράφος)



A΄ ΣΤΡΟΦΗ


TO AH ∆ O N I

K A I O I ΣΥ Μ Φ Ο Ρ Ε Σ

Τ Ω Ν TΡ Ω Ω Ν

Tι ζητάει ο Xορός

από το αηδόνι

Πού οφείλονται

οι συmicroφορές

των Tρώων

O ΘΡ Η Ν Ο Σ

Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ N Ι Κ Η Τ Ε Σ

Ποιες συmicroφορές

των Aχαιών φέρνει

στο νου του ο Xορός

microε το θρήνο του

XOPOΣ

11 Σύmicroφωνα microε το microύθο η αηδόνα ήταν γυναίκα που microεταmicroορφώθηκε σε πουλί και θρηνεί το νεκρό γιο της Ίτυ Tο αηδόνι microε την παθη-

τική και microελωδική του φωνή συνδέεται microε θρήνους Παρόmicroοιες επικλήσεις αποτελούσαν συνηθισmicroένο ποιητικό microοτίβο κατά την αρ-

χαιότητα Και η Ελένη στην Πάροδο (196 κεξ) παρακάλεσε τις Σειρήνες να ενώσουν το τραγούδι τους microε τους δικούς της θρήνους

Πρόκειται εποmicroένως για microοτίβο που συναντιέται συχνά και στη νεότερη λογοτεχνία

22 Στο πρωτότυπο middotEgraveOacutefiAacutemiddotIgraveOcirc˜ (lt middotEgraveOacutee˜ = ολέθριος) Σε άλλες microεταφράσεις αποδίδεται ως εξής laquoο έρmicroος εραστήςraquo (Σταύρου) laquoγαmicroπρός

θλιβερόςraquo (Χατζηανέστης) laquoο κακότυχος στο γάmicroο τουraquo (Παττίχης) laquomicroε το ερωτικό του πάθος το λάβροraquo (∆ηmicroητριάδης) laquoο ξεπλα-

νευτήςraquo (Σφυρόερας) laquoο πικρόγαmicroοςraquo (Τοπούζης)

33 Χαρακτηριστικό των χορικών του Ευριπίδη είναι η αποστροφή σε ένα από τα πρόσωπα του δράmicroατος ακόmicroα κι αν αυτό δε βρίσκεται στη

σκηνή (η Ελένη βρίσκεται στο ανάκτορο)

44 Πρόκειται για το Nαύπλιο και την παγίδα που έστησε στους Έλληνες Bλέπε σχόλιο 3 σελ 64


Εσύ που microέσα στα πυκνά 1220

σύδεντρα ζεις και πέτεσαι αηδόνα1

εσένα κράζω γλυκοκέλαδο πουλί

microε τη λυπητερή λαλιάOslashτον κόκκινο φουσκώνοντας λαιmicroό σου

βοήθα να microοιρολογήσω 1225

τα πάθη της ΕλένηςOslash κλάψε

τον πόνο και τα δάκρυα

των γυναικών της Τροίας

γιrsquo αυτούς που θέρισε κοντάρι ελληνικό

όταν το πέλαγο αρmicroενίζοντας 1230

microε το βαρβαρικό σκαρί του

ο Πάρης του χαmicroού ο γαmicroπρός2

ήρθε microε συνοδειά την Κύπριδα

στους Πριαmicroίδες φέρνοντας

γάmicroο συφοριασmicroένο από τη Σπάρτη 1235

εσένα Ελένη εσένα3

Με πετροβόληmicroα και microε κοντάρι

πλήθος χαθήκαν οι Αχαιοί

και κατοικούν στον άραχλο Άδη τώραOslashοι δύστυχες γυναίκες τους πενθώντας 1240

έκοψαν τα microαλλιάOslash αποmicroείναν

έρmicroα τα σπίτια δίχως άντρεςOslashκι αυτός4 που πάτησε microονάχος

τη θαλασσόζωστη Εύβοια λαmicroπρές

φωτιές ανάβοντας στου Καφηρέα τα βράχια 1245

ναύτες πολλούς ξολόθρεψε καθώς

τις δολερές ζυγώναν λάmicroψεις του γιαλού

Άνεmicroοι θυmicroωmicroένοι το Μενέλαο διώξαν

αλάργα από τον κάβο του Μαλέα

όταν γυρνούσε στην πατρίδα φέρνοντας 1250

τrsquo οmicroοίωmicroα της Ήρας του πολέmicroου

βραβείο ή κάλλιο την αιτία

να σφάζονται για χρόνια οι ∆αναοί










στοιχείο




































B΄ ΣΤΡΟΦΗ


















































































































Θ E M A T A

O δόλος









στ 1286-1424

Π Λ O K H



























Άα



















EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

















θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ

























































































στοιχείο




































B΄ ΣΤΡΟΦΗ


















































































































Θ E M A T A

O δόλος









στ 1286-1424

Π Λ O K H



























Άα



















EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

















θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ






























































































B΄ ΣΤΡΟΦΗ


















































































































Θ E M A T A

O δόλος









στ 1286-1424

Π Λ O K H



























Άα



















EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

















θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ






























































































































































Θ E M A T A

O δόλος









στ 1286-1424

Π Λ O K H



























Άα



















EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

















θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ





































































































Άα



















EΙ Σ Ο ∆ Ο Σ

















θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ
























































































θεάτρου








δεται



πατέρα του









































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ





































































































































































































































προσώπων












































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ



































































































































































HDF Kitto












































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ
























































































































Θ E M A T A










στ 1425-1499

Π Λ O K H

mdash

B΄ Σ T A Σ I M O

Xορός













































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ




























































































































Τ Η Σ ΘΕ Α Σ












A΄ ΣΤΡΟΦΗ















































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ




























































































































































TΕ Λ Ε Τ Ω Ν





B΄ ΣΤΡΟΦΗ
















































































EYPI¶I¢H Eλένη A ™TA™IMO · h µαταιότητα του πολέµου και η...

Documents

Transcript of EYPI¶I¢H Eλένη A ™TA™IMO · h µαταιότητα του πολέµου και η...