&

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Ε ΤΟΣ 48 ο ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚ ΔΟΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ- ΟΚ ΤΩΒΡΙΟΣ 2010 T IMH 5.00 €

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣΗ αποθέωση του οξύµωρου σχήµατος στην ελληνική οικονοµία και η προσπάθεια για τη µεγάλη αναµέτρηση των ανατροπών!

Opinion Leaders

Η κλασική οικονοµική θεωρία, το πείραµα του Ανδρέα Παπανδρέου που απέτυχε, το πείραµα του Πρωθυπουργού που βρίσκεται σε εξέλιξη και οι ενδιάµεσοι κρίκοι της πολιτικής.

ΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ

ΕΛΛΑΔΑ

Bankers' Green Living values

Value&Values

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

περιεχοµεναΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010

Η ισορροπίατης συµµαχίας

Η επόµενη µέρα για τις επενδύσεις των ελληνικών τραπεζών στη βαλκανική

56

COVER STORYΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

& ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΕΛΛΑΔΑ

36

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ// ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

10 Ελληνική Οικονοµία – Το χρώµα του χρήµατος – Το µετέωρο βήµα του µνηµονίου // Παγκόσµια Οικονοµία – Ο καιρός του κινεζικού δράκου // Το βαρόµετρο της οικονοµίας στον κόσµο και την Ελλάδα

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ20 Εκλογές ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ // Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

42 Έλληνες ΠολιτικοίΌΤΑΝ Ο ΈΛΛΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΧΩΡΙΣΕΑΠΟ ΤΟΝ ΈΛΛΗΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ// Από τον Χρήστο Κώνστα

24 Ευρωπαϊκή Ένωση ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΟΥ // Από τον Νίκο Μπέλλο

ΘΕΜΑΤΑ42 Ελληνική ΟικονοµίαΑΡΧΕΓΟΝΑ ΈΝΣΤΙΚΤΑ & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

46 Παγκόσµια Οικονοµία ΕΞΗΝΤΑ ΜΗΝΕΣ // Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

76 Διεθνής Έκθεση ΘεσσαλονίκηςΗ ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΕΘ // Από τη Μαρίνα Μεϊντάνη

80 Φωτογραφικό ΛεύκωµαΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφάλειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχανικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 €

Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

BANKERS’ VALUE SECTION41

// Παγκόσµια Οικονοµία – Ο καιρός του κινεζικού

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

Θεοφάνους 19, 115 23 Αθήνα Τηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850

email: a@allmedia.grweb: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp

ή www.επιλογη.gr

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ΣΥΝΤΑΞΗ Tηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Tηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣTηλ. 210 64 01 849

email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Tηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ

ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ,

ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ, ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ, ΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ

ART DIRECTOR ALLMEDIA CREATIVE

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ Α. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗ

ΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ: ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260

ΙΔΡΥΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, ανα-παραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτι-κή, κατά παράφραση ή διασκευή από-δοση του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογρά-

φησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος

2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαί-ου που ισχύουν στην Ελλάδα.

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

82 ΘεσσαλονίκηΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ & ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ // Από τον Θανάση Αντωνίου

90 Διαφήµιση Η ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ // Από τον Δηµήτρη Κορδερά

96 Βαλκάνια ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ ΜΕ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ // Από τη Μαρίνα Μεϊντάνη

100 ΕπενδύσειςBUSINESS ΣΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ // Από τον Χρήστο Κώνστα

118 Επαγγελµατική Εκπαίδευση – ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ // Από τον Σίµο Κοσµετάτο

122 Εργασιακές σχέσεις ΑΛΗΘΕΙΕΣ & ΠΛΑΝΕΣ // Από τον Θανάση Αντωνίου

103 GREEN VALUESΜατιέ ς σ τη Green Επικαιρότητα – Οι ασφαλείς πράσινες επενδύσεις – Φωτοβολταϊκά /Η λάµψη του ηλί-ου & η βούλα του νόµου – Το απο-τύπωµα της ανάπτυξης /Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων ΥΠΕΚΑ – Green Banks – Πράσινη επιχειρη-µατικότητα

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ134 ΤΑΣΟΣ ΜΑΝΤΖΑΒΙΝΟΣ Έργο µε ψυχή //Από τον Γιώργο Παπαχατζή

137 ΈΚΘΕΣΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ Ο µύθος του κρυµµένου θησαυρού //Από τον Γιώργο Παπαχατζή

138 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

28 OPINION LEADERSΠαναγιώτης Κορλίρας

ΠΡΟΣΩΠΑ61 ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ Η ήρεµη δύναµη του ebanking

68 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ Virtual Experts

72 NICOLAS SARKOZY Μonsieur le President

78 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Έκθεση Αξιώσεων η ΔΕΘ 79 ΠΑΡΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ Ταξίδι της ΔΕΘ στη τεχνολογία

86 ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ Επιχειρηµατίας των νέων ιδεών

88 ΝΙΚΟΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ Η τελική µάχη δεν έχει δοθεί για τη Βόρεια Ελλάδα

92 ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

PRECIOUS LIFE

& LIVING VALUES127

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το «µικρό και ευέλικτο» κυβερνητικό επιτε-λείο µε 37 µέλη προφανώς παρουσίαζε αδυ-ναµίες και αντικαταστάθηκε από πολυπληθέ-στερο, µε 46 υπουργούς, υφυπουργούς και

αναπληρωτές.

Το θέµα ωστόσο δεν είναι το µέγεθος αλλά η απο-τελεσµατικότητα. Τώρα που επανέρχονται σε κύκλους του εξωτερικού τα αρνητικά σενάρια για την Ελλάδα, δύο είναι τα φλέγοντα θέµατα για την κυβέρνηση.

Πρώτον, να καταφέρει να αναστρέψει την πορεία των φορολογικών εσόδων που παρουσιάζουν σηµαντική υστέρηση ώστε να πετύχει και από αυτή την πλευρά τον στόχο µείωσης του ελλείµµατος. Πολλά έχουν γί-νει προς την περικοπή δαπανών αλλά και πολλά µένει να γίνουν στην τοπική αυτοδιοίκηση, τα νοσοκοµεία, τις ζηµιογόνες ΔΕΚΟ.

Όµως πώς γίνεται να έχει η Ελλάδα από τους υψη-λότερους φορολογικούς συντελεστές και συγχρόνως το χαµηλότερο ποσοστό άµεσων φόρων στο αεπ; Η φοροδιαφυγή είναι προφανής. Πέρα από τα αυστηρά µέτρα για όσους φοροδιαφεύγουν, εξίσου σηµαντική είναι η ενίσχυση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών. Και γι αυτό δύο είναι οι προϋποθέσεις.

Πρώτη προϋπόθεση, να αισθάνεται ο πολίτης ότι τα χρήµατά του δεν σπαταλούνται. Σε αυτό γίνεται πρό-οδος. Χαιρόµαστε ιδιαίτερα που, όσον αφορά τις συ-ντάξεις προς µη δικαιούχους, (που γράφαµε σε αυτή τη στήλη τον Μάρτιο του 2010), επιτέλους βρέθηκε κά-ποιος που ενδιαφέρθηκε να ψάξει, ώστε να διαπιστω-θεί ότι καταβάλλονται συντάξεις σε 8.500 αιωνόβιους, από τους οποίους οι 500 είναι πάνω από 110 ετών!

Δεύτερη προϋπόθεση είναι να εδραιωθεί η αίσθηση ότι ο νόµος εφαρµόζεται σε όλους. Αν δεν προωθη-θούν ταχύτατα στη δικαιοσύνη και δεν εκδικαστούν άµεσα οι υποθέσεις αδικαιολόγητου, µε βάση τα δη-λωθέντα στην εφορία εισοδήµατα, πλουτισµού που τελευταία έχουν δει το φως της δηµοσιότητας, η γενι-κή προσπάθεια θα ναυαγήσει. Αυτό περιµένει η κοι-

νή γνώµη. Άµεση ανάκτηση από το δηµόσιο των φό-ρων που αναλογούν στα εισοδήµατα αυτά. Ας γίνει η αρχή! Το περί δικαίου αίσθηµα είναι πολύ σηµαντικό και θα ενώσει τους Έλληνες στην τωρινή προσπάθεια.

Δεύτερο θέµα, είναι η τόνωση της οικονοµικής δρα-στηριότητας. Βλέπουµε την ανεργία να αυξάνεται, τους ελεύθερους επαγγελµατίες να κλείνουν οµαδικά τα βιβλία τους (αλήθεια, δεν θα έπρεπε να επιδοτού νται οι εισφορές των ηλικιακά νέων επαγγελµατιών;) Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις δηλώνουν στη µεγάλη πλειοψηφία τους αδυναµία κάλυψης των υποχρεώσε-ών τους προς το Δηµόσιο λόγω του µεγάλου περιορι-σµού της ζήτησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.

Τα παραπάνω σε συνδυασµό µε τη µείωση όλων των δεικτών της οικονοµίας δείχνουν ότι χωρίς κάποια τόνωση της ζήτησης το παιχνίδι κινδυνεύει να χαθεί. Οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις θέλουν χρόνο για να αποδώσουν. Πρέπει να κινητοποιηθεί ο κρατικός µηχανισµός για την άµεση αξιοποίηση όποιων εργα-λείων έχει στη διάθεσή της η χώρα, πχ τα κεφάλαια από το ΕΣΠΑ. Επίσης να γίνουν πράξη οι εξαγγελίες για προώθηση των επενδύσεων και απεµπλοκή από γραφειοκρατικές διαδικασίες των επενδυτικών σχε-δίων που «λιµνάζουν» στα κρατικά συρτάρια. Η ση-µασία τους για την τόνωση της οικονοµίας είναι πολύ µεγάλη και για τη βελτίωση του κλίµατος ακόµα µε-γαλύτερη, στο εσωτερικό αλλά και στους κύκλους του εξωτερικού που επιµένουν να κινδυνολογούν για την Ελλάδα.

Οι έλληνες σήµερα, απογοητευµένοι, οργισµένοι και χωρίς πίστη ο ένας προς τον άλλον, αποµακρύ-νονται επικίνδυνα από την ιδέα της δηµόσιας ζωής. Η κυβέρνηση οφείλει να τους αποδείξει ότι πράτ-τει το σωστό, µε υπευθυνότητα, φροντίζοντας, ταυ-τόχρονα, να ξεκαθαρίσει το εκτρωµατικό σύστηµα απονοµής δικαιοσύνης που, αυτό κυρίως, ευθύνε-ται για την αποδόµηση της κοινωνίας µας.

Χρήστος Παπαϊωάννου

από τον εκδότη

Tο περί δικαίου αίσθηµα θα ενώσει τους Έλληνες

ΥΓ.: Η «Ε» από αυτό το τεύχος ανοίγει νέα παράθυρα. Μετά το Bankers' Value, προστίθεται τώρα η θεµατική ενότητα µε τίτλο Green Values που διευρύνει την οπτική στην πράσινη επιχειρηµατικότητα και στάση ζωής και το Living Values που παρουσιάζει τα «υλικά αγαθά» που κάνουν καλύτερη την καθηµερινότητά µας.

Bankers' Value, Green Values, Living Values

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το πρόβληµα ρευστότητας

Το χρώµα του χρήµατοςΑγώνας δρόµου για την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου να αυξήσει τη

ρευστότητα των µικροµεσαίων επιχειρήσεων, κινητοποιώντας τις τράπεζες.

Μπορεί οι ελληνικές τράπεζες –µε εξαίρεση την Αγροτική Τράπεζα– να πέρασαν µε κα-λές επιδόσεις τα tests προ-

σοµοίωσης διαταραχών των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών, που επικεντρώθηκαν στην κεφαλαιακή επάρκεια, αλλά κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου ορισµέ-νες από αυτές –σε µικρό ή µεγάλο βαθ-µό– έδωσαν αγώνα για να υπερασπισθούν τη ρευστότητά τους. Κατάφεραν δε, να την κερδίσουν λαµβάνοντας σηµαντικά ποσά από το κρατικό πρόγραµµα παροχής εγγυ-ήσεων δανεισµού, εκδίδοντας τίτλους µε την εγγύηση του ελληνικού Δηµοσίου. Οι ελληνικές τράπεζες πριν από δύο χρόνια –και εν µέσω της παγκόσµιας χρηµατοοικο-νοµικής κρίσης– είχαν ως βασικό τους πλε-ονέκτηµα την απουσία έκθεσης στα λεγό-µενα τοξικά οµόλογα. Η ιστορία, ωστόσο, παίζει ορισµένες φορές σκληρά παιγνίδια. Ξαφνικά –και ανεξάρτητα από τις πραγµατι-κές πιθανότητες χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους– οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν στα µάτια των ξένων θεσµικών επενδυτών

ΝΕΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΗ ελληνική κυβέρ-νηση είχε δεσµευ-θεί προεκλογικά για τη δηµιουργία δηµόσιου πόλου που θα ανταγωνί-ζεται τον ιδιωτικό ώστε να πιέζει προς τα κάτω τα επιτόκια χορηγήσεων. Πιο προσγειωµένη τώρα παρεµβαίνει για να παρακάµψει την απροθυµία των τραπεζών. Σχεδιάζει την κατάργηση του ΤΕΜΠΜΕ και την αντικατάστασή του µε τρία διαφορετικά Ταµεία.

να έχουν δεσµεύσει ένα µεγάλο τµήµα του ενεργητικού τους στα πλέον τοξικά οµόλο-γα του κόσµου, τα οµόλογα του ελληνικού δηµοσίου. Οι τράπεζες πληρώνουν –άλλη λίγο, άλλη πολύ– τη µεγάλη εξάρτησή τους από τη διατραπεζική αγορά, που στις καλές εποχές αποτελούσε πηγή ενίσχυσης της κερ-δοφορίας τους, αλλά µετά την τροµοκράτη-ση των αγορών για τα οικονοµικά της χώρας και την παύση ροής διεθνών κεφαλαίων έχει µετατραπεί σε πηγή συνεχών και ισχυρών πονοκεφάλων για τη διοίκηση των τραπεζών. Η «αιµορραγία» καταθέσεων το τελευταίο εξάµηνο επέτεινε το πρόβληµα ρευστότητας. Αναµενόµενη είναι η απροθυµία των τραπε-ζών να χορηγήσουν νέα δάνεια. Χαρακτηρι-στική είναι η εξαιρετικά χαµηλή αποτελεσµα-τικότητα του ΤΕΜΠΜΕ το 2010, το τελευταίο εξάµηνο οι τράπεζες έχουν εγκρίνει 200 περίπου δάνεια συνολικού ποσού κάτω των 20 εκατ. ευρώ. Η παροχή ρευστότητας στον ιδιωτικό τοµέα σε συνθήκες κρίσης, όπως οι τωρινές, απαιτεί παρέµβαση του δηµοσίου. Η ελληνική κυβέρνηση είχε δεσµευθεί προ-εκλογικά για τη δηµιουργία δηµόσιου πόλου που θα ανταγωνίζεται τον ιδιωτικό ώστε να πιέζει προς τα κάτω τα επιτόκια χορηγήσεων. Πιο προσγειωµένη τώρα παρεµβαίνει για να παρακάµψει την απροθυµία των τραπεζών. Σχεδιάζει τρία διαφορετικά Ταµεία, Ενίσχυ-σης Επιχειρηµατικότητας, Καινοτοµίας και Εξωστρέφειας και Δικτύωσης και Εφοδιαστι-κής Αλυσίδας. Σε τι θα αλλάξει η κατάσταση; Το γεγονός ότι οι τράπεζες πλέον θα χρηµα-τοδοτούν µόνο το 50% του δανείου που χο-ρηγούν και το υπόλοιπο θα καλύπτεται από κεφάλαια του ΕΣΠΑ (η κυβέρνηση δέσµευσε 1,5 δισ. ευρώ γι’ αυτό τον σκοπό). Ας ελπί-σουµε ότι το πρόγραµµα δεν θα σκοντάψει σε γραφειοκρατικές διαδικασίες, είναι η µό-νη διέξοδος για τη διοχέτευση ρευστότητας στις επιχειρήσεις και για να µην γίνει η ύφε-ση βαθύτερη.

// Επιτελείο «Ε»

12 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η προσπάθεια συνεχίζεται

Ολοι επισηµαίνουν τη µεγάλη προσπάθεια της Ελλάδας να εξυ-γιάνει την οικονοµία της και να αναδοµήσει τις παθογένειες της

κρατικής της µηχανής αλλά και να απαλλα-γεί από το κρατικοδίαιτο τµήµα της επιχει-ρηµατικής της ελίτ. Ο γερµανός υπουργός Οικονοµικών καθώς και η καγκελάριος της χώρας, Άνγκελα Μέρκελ, εκθειάζουν την προσπάθεια της χώρας που κατηγορούσαν λίγο καιρό πριν, ενώ τα στελέχη του Διε-

θνούς Νοµισµατικού Ταµείου επιµένουν για τη δυνατότητα της Ελλάδας να επιτύχει την ολική της επαναφορά στις αγορές σε εύλογο βάθος χρόνου. Παρά ταύτα, µερικούς µήνες µετά την υπογραφή του πακέτου στήριξης και ενώ η Ελλάδα έχει λάβει εξαιρετικά σκληρά δηµοσιονοµικά και οικονοµικά µέτρα που υποτίθεται ότι θα βοηθήσουν την οικονοµία της να ανασυνταχθεί, εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολο να πειστούν οι κάτοχοι ελλη-νικών οµολόγων να κρατήσουν τη θέση τους σε αυτά και να µην τα πουλήσουν ή να µην τα καταθέσουν ως εγγύηση στην ΕΚΤ. Φυσικά δεν τίθεται κανένα θέµα προσέλκυσης νέων κεφαλαίων για την αγορά ελληνικού χρέους αφού η πιθανότητα απώλειας είναι πάρα πολύ αυξηµένη. Πράγµατι, το κόστος δανεισµού της Ελλάδας για ληκτότητες δέκα ετών, δηλαδή το επιτόκιο του 10ετούς ελληνικού οµολόγου, έχει απογειωθεί διεκδικώντας την πρώτη θέ-ση µεταξύ των 50 πιο αναπτυγµένων κρατών. Αντίθετα, η Ισπανία, µε όλα τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει, εξακολουθεί να δανείζεται ελάχιστα πάνω από 4% σε βάθος δεκαετίας, ενώ ακόµη και η Πορτογαλία αντιµετωπίζει επιτόκιο περίπου µισό από το ελληνικό. Ένα χρόνο πριν –στην καρδιά της παγκόσµιας κρί-σης µε µία δηµοσκοπικώς καταρρέουσα κυ-βέρνηση– η χώρα µπορούσε να δανειστεί µε επιτόκιο ελάχιστα µεγαλύτερο του 4%. Έτσι, το κόστος δανεισµού της Ελλάδας πλησιάζει και πάλι το υψηλότερο επίπεδο των τελευταί-ων 10 και πλέον ετών, βρισκόµενο σε σταθε-ρά ανοδική τάση από το Μάιο και µετά, µε τις αγορές να αδιαφορούν για τη δηµοσιονοµική «πρόοδο» και την προοπτική βελτίωσης της οικονοµίας από το 2011 και µετά. Οι τιµές των ασφαλίστρων ελληνικού χρέους για την περίπτωση πτώχευσης στα επόµενα 5 χρόνια έχουν απογειωθεί και πάλι πάνω από τις 900 µονάδες βάσης, γεγονός που συνεπάγεται ότι οι κάτοχοι ελληνικών οµολόγων που θέλουν να τα ασφαλίσουν πρέπει να πληρώσουν πά-νω από 900 χιλιάδες δολάρια το χρόνο για κάθε 10 εκατ. επένδυσης υποδεικνύοντας ότι οι αγορές δεν έχουν πεισθεί ότι το ενδεχόµε-νο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχει αποµακρυνθεί.

Το µετέωρο βήµα του µνηµονίουΟι αγορές δεν έχουν πεισθεί ακόµη ότι το ενδεχόµενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους έχει αποµακρυνθεί. Τα ασφάλιστρα κινδύνου στα ελληνικά οµόλογα στα ύψη.

«ΟΤΑΝ Η ΣΤΡΙΓΓΛΑ ΕΓΙΝΕ ΑΡΝΑΚΙ»Εύσηµα από την Άνγκελα Μέρκελ στη χώρα για την εφαρµογή των όρων του Μνηµονίου και την πρόοδο στις µεταρρυθµίσεις. Την ίδια ώρα, τα στελέχη του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου επιµένουν για τη δυνατότητα της Ελλάδας να επιτύχει την ολική της επαναφορά στις αγορές σε εύλογο βάθος χρόνου.

// Επιτελείο «Ε»

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Στον δρόµο της κορυφής

Δυτικά ανάκαµψη και αβεβαιότητα. Ανατολικά ανάπτυξη. Η Κίνα στη δεύτερη θέση στον κόσµο ως η µεγαλύτερη οικονοµία µετά την Αµερική, εκτοπίζοντας την Ιαπωνία.

Στα απόνερα της κρίσης, καθώς οι µεγάλες οικονοµίες του πλανήτη ανακάµπτουν έστω και µε µεγάλες αβεβαιότητες, µια τάση που εδώ

και καιρό διαγράφεται αποκτά µεγαλύτερη δυναµική. Η άνοδος της Κίνας στη θέση της δεύτερης µεγαλύτερης οικονοµίας του κό-σµου, µετά την αµερικανική, εκτοπίζοντας την Ιαπωνία. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι η οι-κονοµία της θα είναι η ταχύτερα αναπτυσ-σόµενη στον κόσµο τη διετία 2010-2011, µε ρυθµό ανάπτυξης 10%. Αν αναλυτές διερωτώνται κατά πόσο οι ΗΠΑ µπορούν να διατηρήσουν το status της οικονοµικής υπερδύναµης ενόσω παραµένουν ο µεγα-λύτερος χρεώστης του υπολοίπου κόσµου, τι µπορεί να πει κανείς για την Κίνα που µε τα τεράστια συναλλαγµατικά της αποθέµατα είναι ο µεγαλύτερος πιστωτής της; Η Αµερι-κή βέβαια έχει το δολάριο, το διεθνές απο-θεµατικό νόµισµα. Και εδώ όµως το έδαφος προετοιµάζεται. Ας δούµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά. Η Κίνα είναι πλέον ο µεγαλύτερος προµηθευ-τής της Ευρωζώνης, της ΕΕ και των ΗΠΑ. Οι κινεζικές εξαγωγές προς την Ευρωζώνη

Η ΧΑΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΩΝΗ ανερχόµενη νέα τάξη των εκατοµµυριούχων στην Κίνα έχει δηµιουργήσει τη δεύτερη µεγαλύτερη αγορά ειδών πολυτελείας στον κόσµο, πεδίο δόξης λαµπρό για τις µεγάλες πολυεθνικές µάρκες.

φθάνουν τα 75 δισ. ευρώ και την ΕΕ τα 100 δισ. ευρώ το 1ο εξάµηνο του 2010 µε τις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τη αχανή αγορά της περίπου στο µισό. Οι κινεζικές εξαγωγές στην αµερικανική οικονοµία το 2009 έφθα-σαν τα 296 δις. δολ. µε τις αµερικανικές εξα-γωγές µόλις στα 69, διευρύνοντας το εµπορι-κό έλλειµµα µε τη χώρα αυτή! Και για να µην αφήνουµε την Ελλάδα έξω από τη συζήτηση, η Κίνα είναι πλέον ο 3ος µεγαλύτερος προ-µηθευτής της µετά τη Γερµανία και την Ιταλία, µε 3 δισ. ευρώ εισαγωγών.Συγχρόνως, είναι πολύ δραστήρια στην εξα-σφάλιση πρώτων υλών και πηγών ενέργειας για να τροφοδοτεί τη δυναµική οικονοµία της, όπως δείχνουν τα ανοίγµατά της στις πλούσιες σε πρώτες ύλες χώρες της Αφρικής. Και παρά τους φόβους ότι οι περιορισµοί στις χορηγήσεις δανείων από τις κρατικές τράπεζες για να αποτραπεί η υπερθέρµανση της οικονοµίας, θα οδηγούσαν σε επιβράδυν-ση αυτό µέχρι στιγµής δεν συνέβη. Αντιθέ-τως συνεχίζει να αναπτύσσεται, ενισχύοντας µε τις εισαγωγές της την εξαγωγική δυναµική του προηγµένου τεχνολογικά τοµέα µηχανο-λογικού εξοπλισµού της Γερµανίας. Η ανερχό-µενη νέα τάξη των εκατοµµυριούχων της έχει δηµιουργήσει τη δεύτερη µεγαλύτερη αγορά ειδών πολυτελείας στον κόσµο, πεδίο δόξης λαµπρό για τις µεγάλες πολυεθνικές µάρκες.Τώρα προωθεί το νόµισµά της στους ξένους επενδυτές δίνοντας τη δυνατότητα επένδυσης σε κρατικούς τίτλους, σε µια πρώτη κίνηση στον δρόµο απόκτησης του status αποθε-µατικού νοµίσµατος. Ο δρόµος δεν θα είναι εύκολος, καθώς µεσοπρόθεσµα θα µπορού-σε να οδηγήσει σε µαζικές εισροές κεφαλαί-ων. Σε αυτή την περίπτωση θα υπήρχαν πιέ-σεις για ανατίµηση του νοµίσµατος της που δύσκολα θα µπορούσε να αποτρέψει. Και η άνοδος του ρένµινµπι θα έπληττε τις εξαγω-γές που στηρίζουν την ανάπτυξή της. Ίσως όµως είναι ένα βήµα για τη διόρθωση των παγκόσµιων ανισορροπιών (αµερικανικά ελ-λείµµατα, Ασιατικά πλεονάσµατα) που απο-τέλεσαν το υπόβαθρο της πρόσφατης κρίσης.

Ο καιρός του κινεζικού δράκου

// Επιτελείο «Ε»

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Βαρόµετρο

Η Κίνα ξεπέρασε τις ΗΠΑ και εί-ναι πλέον ο µεγαλύτερος κατα-ναλωτής ενέργειας στον κόσµο. Σύµφωνα µε τον Διεθνή Οργα-

νισµό Ενέργειας η δυναµικά αναπτυσσό-µενη κινεζική οικονοµία, που από το 2008 εκτόπισε τη Γερµανία από την 3η θέση της παγκόσµιας κατάταξης των οικονοµιών µε βάση το µέγεθος και τώρα απειλεί να εκτο-πίσει την Ιαπωνία από τη 2η, κατανάλωσε το 2009 2,3 εκατ. τόνους ισοδυνάµου πε-τρελαίου έναντι 2,2 της αµερικανικής οι-κονοµίας. Και η ζήτηση ενέργειας θα συ-νεχίσει να αυξάνεται καθώς η κατά κεφαλή κατανάλωση στη χώρα του 1,3 δισ. κατοί-κων είναι µόλις στο 1/3 της αµερικανικής. Η Κίνα είναι ένας από τους µεγαλύτερους παίκτες στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, αιολική και φωτοβολταϊκά, ενώ προχωρά µε µεγάλα βήµατα και στην πυρηνική.

Οριακή ανάκαµψη των ξένων επενδύσεων το 2010 εκτιµά ο ΟΗΕ στην έκθεσή του World Investment Report. Συγκεκριµένα, µε βάση τη µικρή ανάκαµψη του πρώτου εξα-µήνου φέτος, προβλέπεται να φθάσουν το 1,2 τρισ. δολ από 1,1 το 2009. Πέρυσι οι ξένες επενδύσεις µειώθηκαν 37%, στην ΕΕ µειώθηκαν 33%, στις ΗΠΑ 60%, στην Ια-πωνία 51% και στην Κίνα µόνο 12%. Συνο-λικά στην ΕΕ ήταν τριπλάσιες από ότι στην

αµερικανική οικονοµία, 362 δισ. δολ. µε 130 στις ΗΠΑ. Έκπληξη η Ιρλανδία, η οποία παρά τα προβλήµατά της, προσέλκυσε ξέ-νες επενδύσεις 25 δισ. δολ. (η Ελλάδα µό-λις 3,3 δισ.), ένδειξη της εµπιστοσύνης των επενδυτών στις προοπτικές της.

Υποχώρησαν 27% οι πωλήσεις κατοικιών σε ΗΠΑ, φόβοι εκφράζονται για double dip στην αγορά κατοικιών και νέα προβλήµατα στις τράπεζες.

Στα 27 δισ. ευρώ ή 10% των συνολικών εκτιµάται ότι θα φθάσουν τα µη εξυπηρε-τούµενα δάνεια στα τέλη του έτους. Η ανο-δική πορεία της ανεργίας προοιωνίζεται µε-γαλύτερες δυσκολίες στην κάλυψη των υπο-χρεώσεων των δανειοληπτών. Αντίστοιχα προβλήµατα ρευστότητας αντιµετωπίζουν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Το πρώτο τρίµηνο φέτος τα µη εξυπηρετούµενα δά-νεια έφθασαν στο 8,2% των συνολικών από 7,7% το 2009.

Το ποσό των 96 δισ. ευρώ άντλησαν οι ελ-ληνικές τράπεζες από την ΕΚΤ ως τον Ιούλιο, καθώς η κεντρική τράπεζα της Ευρωζώνης είναι η µόνη πηγή ρευστότητας αφού οι δι-εθνείς αγορές είναι κλειστές για τις ελληνι-κές τράπεζες, οι οποίες αντιµετωπίζουν και φυγή καταθέσεων από το σύστηµα. Το 1ο επτάµηνο έφυγαν από το σύστηµα 26 δισ. ευρώ από τα οποία 19 δισ. αφορούν τα νοι-κοκυριά. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις τραπεζι-κών κύκλων µόνο κατά το 50% διέρρευσαν στο εξωτερικό, τα υπόλοιπα αποσύρθηκαν από τις τράπεζες για να αντιµετωπίσουν τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις τρέχουσες ανά-γκες που δεν καλύπτονται από τα µειωµένα εισοδήµατα λόγω της ύφεσης.

Άνοδο των επενδύσεων των βιοµηχανικών επιχειρήσεων κατά 7% το 2010 (5% σε στα-θερές) προβλέπει έρευνα του ΙΟΒΕ. Ωστόσο η πρόβλεψη ίσως αποδειχθεί αισιόδοξη, οι συνολικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου ήταν µειωµένες 19% το 2ο τρίµηνο..

Μείωση των µέσων ονοµαστικών αποδο-χών 3,5% εκτιµά η ΤτΕ για το 2010. Λαµβα-νοµένου υπόψη ότι ο µέσος πληθωρισµός εκτιµάται σε 4,6%, σε πραγµατικούς όρους η µείωση θα είναι περίπου διπλάσια.

Τα επιχειρηµατικά δάνεια στο 70% του αεπ στην Ελλάδα µε 105% στην Ευρωζώνη. Με δεδοµένη την απροθυµία των τραπεζών να

Η µάχη των τιµώνΠληθωρισµός ή αποπληθωρισµός; Αυτό είναι

και το µεγάλο ερώτηµα στο οποίο οικονοµολόγοι και αγορές δεν έχουν ακόµη την απάντηση.

Η µεγάλη διοχέτευση ρευστότητας στην αγορά για την αντιµετώπιση της κρίσης κατά τους αναλυτές θα οδη-γούσε σε πληθωρισµό, ο οποίος µε τα υψηλά επιτόκια που τον συνοδεύουν θα έπληττε τις επενδύσεις και την

ανάπτυξη. Αυτό όµως µέχρι στιγµής δεν συµβαίνει. Η Αµερική φλερ-τάρει µε τον αποπληθωρισµό και η Ιαπωνία δεν φαίνεται να µπορεί να βγει από την παγίδα του. Μόνο ο Ζαν Κλοντ Τρισέ της ΕΚΤ φαίνε-ται να µπορεί να πετύχει τον στόχο της σταθερότητας των τιµών, ο ρυθµός πληθωρισµού στην Ευρωζώνη οδεύει προς το όριο του 2% που θεωρεί ότι εκφράζει σταθερότητα των τιµών, στο 1,6% τον Αύ-γουστο. Στις ΗΠΑ υποχωρεί εντείνοντας τις ανησυχίες για αποπλη-θωριστικές τάσεις, από 2,2% τον Απρίλιο στο 1,2% τον Ιούλιο. Στην Ιαπωνία οι τιµές υποχωρούν µε ρυθµό 0,7%.

ΕΠΙΛΟΓΗ 17

χορηγήσουν νέα δάνεια, µε χαρακτηριστική την εξαιρετικά χαµηλή χορήγηση δανείων µέσω του ΤΕΜΠΜΕ, το ποσοστό ίσως µει-ωθεί. Οι ρυθµίσεις δανείων των τραπεζών προβλέπονται σε 3,4 δις ευρώ το 2010.

Οι τιµές των ακινήτων µειώνονται, µετά από µείωση 3,7% το 2009 µειώθηκαν 1,8% το 1ο και 5,8% το 2ο τρίµηνο φέτος. Αντί-στοιχα µειώνονται και οι σχετικές εξασφα-λίσεις των τραπεζών.

Στο 5,5% ο πληθωρισµός και τον Αύγου-στο, η αύξηση του συντελεστή φπα στο 23%, και των ειδικών φόρων κατανάλωσης (αλκοολούχα ποτά, τσιγάρα και καύσιµα κλπ) τον διατηρούν στο υψηλότερο επίπεδο 12ετίας για 4ο µήνα. Το ποσοστό αυτό εί-ναι το υψηλότερο και σχεδόν τριπλάσιο του µέσου όρου όρου της Ευρωζώνης, 1,6%.

Δυόµισι χρόνια υποχώρησης συµπληρώνει η βιοµηχανική παραγωγή στην Ελλάδα. Τον Ιούλιο η παραγωγή της σε 12µηνη βάση µει-ώθηκε 9,3% µετά από υποχώρηση 3% τον προηγούµενο µήνα και ενώ στην Ευρώπη ανακάµπτει. Σύµφωνα µε τους υπευθύνους προµηθειών των εταιρειών, η έντονη υποχώ-ρηση της παραγωγής και των νέων παραγγε-λιών και η επιτάχυνση της µείωσης των θέσε-ων εργασίας είναι το αποτέλεσµα της υποχώ-ρησης της ζήτησης σε περιβάλλον ύφεσης.

Στο 12% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα τον περασµένο Μάιο, σε υψη-λό δεκαετίας. Ο αριθµός των ανέργων φθά-νει πλέον τις 602 χιλ. άτοµα ενώ το τελευταίο 12µηνο χάθηκαν 123 χιλ. θέσεις εργασίας. Έπονται τα χειρότερα, για το 2011 προβλέπε-ται άνοδος του ποσοστού στο 14%.

Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις το 1ο επτάµηνο του έτους είναι µειωµένες κατά 36%, καθώς η δυσµενής εικόνα των δηµόσιων οικονοµικών επιβάλλει και εδώ περικοπές ενώ η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ παραµένει χαµηλή. Έτσι, ο στόχος της κυβέρνησης για µείωση µόνο 4% φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να πραγµατοποιηθεί.

Η κυβέρνηση «πιάνει» το στόχο του δηµό-σιου ελλείµµατος, το επτάµηνο µειώθηκε 40%. Το πρόβληµα είναι η υστέρηση των εσόδων καθώς η µείωση επιτεύχθηκε µε δραστικές περικοπές των δαπανών. Επειδή όµως και οι περικοπές έχουν τα όριά τους, το στοίχηµα είναι η αύξηση των εσόδων.

Αναζητούνται έσοδα 25 δισ. ευρώ µέχρι τέ-λους του έτους και ενώ οι εισπράξεις από τον φπα υστερούν λόγω της ύφεσης.

Το εξωτερικό χρέος της χώρας αυξάνεται, µόνο το 1ο τρίµηνο αυξήθηκε κατά 5 δισ. ευρώ σ το 179% του αεπ από 170% το 2009. Επειδή όµως το εξωτερικό χρέος δεν λαµβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της χώρας έναντι των ξένων, καλύτερη εικόνα δίνει η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση που απο-τυπώνει το κατά πόσο µια χώρα είναι πι-στωτής ή χρεώστης του υπόλοιπου κόσµου. Σύµφωνα µε το κριτήριο αυτό η εικόνα της Ελλάδας επιδεινώνεται, παρά τα µέτρα λι-τότητας. Χρωστά στο εξωτερικό σχεδόν το σύνολο της ετήσιας παραγωγής της και το χρέος της αυξάνεται, από 83% του αεπ το 2009 χρωστά το 87% φέτος.

Υποχώρησαν 40% οι διανυκτερεύσεις στην Αττική τον Αύγουστο. Στη γείτονα Τουρκία αυξήθηκαν 20%.

Δρόµος µε εµπόδιαΟ κόσµος µε αργά βήµατα και χωρίς να αποκλείονται τα πισωγυρί-

σµατα, µπαίνει σε τροχιά ανάπτυξης. Προβληµατίζουν οι αµφιβολίες που εγείρονται σε ΗΠΑ και Ιαπωνία για τη δυναµική της ανόδου.

Με ρυθµό 3,8% υποχώρησε το αεπ της Ελλάδας το 2ο τρί-µηνο του 2010 σε σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο πέρυσι, αποτέλεσµα της µεγάλης µείωσης κατά 19% των επεν-δύσεων και της κατανάλωσης κατά 5%. Η πρόβλεψη για

ολόκληρο το έτος είναι µείωση 4% καθώς οι συνθήκες στην οικονο-µία επιδεινώνονται. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυξης ενισχύεται. Το αεπ το 2ο τρίµηνο αυξήθηκε 1,9% σε σύγκριση µε πέρυσι. Σε µε-γάλο βαθµό η άνοδος οφείλεται στη δυναµική επίδοση της ισχυρής βιοµηχανικά Γερµανίας µε τον ρυθµό ανάπτυξής της στο 3,7% και σε µικρότερο βαθµό στη βελτιωµένη επίδοση της Γαλλίας µε 1,7% και της Ιταλίας µε 1,1%. Από τις µικρότερες χώρες, η Αυστρία, το Βέλγιο και η Ολλανδία καταγράφουν ρυθµούς ανάπτυξης της τάξης του 2%. Σε θετική περιοχή βρίσκεται και η Πορτογαλία µε 1,4%. Στην εκτός Ευρωζώνης Βρετανία, ο ρυθµός ανάπτυξης στο 1,7%. Πιο δυναµι-κή η αµερικανική οικονοµία, µε τον ρυθµό ανόδου του αεπ στο 3%, όµως διαφαίνονται ήδη οι αµφιβολίες για τη δυναµική της καθώς αν ο τριµηνιαίος ρυθµός αναχθεί σε ετήσια βάση η οικονοµία επιβραδύ-νει στο 1,6%. Έτσι, ο πρόεδρος της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, αναβάλλει τη µείωση της στήριξης στην οικονοµία, διοχετεύοντας και πάλι στην αγορά τα κεφάλαια που επιστρέφουν οι τράπεζες στη Fed καθώς τα δάνεια που τους χορήγησε από το χαρτοφυλάκιο τίτλων στεγαστικών δανείων λήγουν. Στην Ιαπωνία ο ρυθµός ανάπτυξης από 4,2% το 1ο τρίµηνο υποχώρησε στο 2% το 2ο, εντείνοντας και εκεί τις ανησυχίες για τη διατηρησιµότητα της ανάκαµψης. Κυβέρνηση και κεντρική τρά-πεζα προχώρησαν σε νέα µέτρα ενίσχυσης της οικονοµίας. Η ενίσχυ-ση του γιεν σε υψηλό 15ετίας πλήττει τις εξαγωγές.

18 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 19

Με την επιλογή των υποψηφίων που στηρίζει το ΠΑΣΟΚ στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεµβρίου, ο Πρωθυπουργός αποφεύγει τον επικίνδυνο σκόπελο που θα αποτελούσε µια αναµέτρηση µε χαρακτηριστικά δηµοψηφίσµατος της κυβερνητικής πολιτικής και εστιάζει –όπως θα έπρεπε– στην Αυτοδιοίκηση.

20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Πολιτική

Στον αστερισµό της εφαρ-µογής των µέ τρων του µνηµονίου και των νέων που επίκε ι τα ι να ακο -λουθήσουν το προσεχές

διάστηµα, οι εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση τον Νοέµβριο προσφέ-ρουν στους πολίτες την ευκαιρία να επιλέξουν ανάµεσα στην αποχή, την ψήφο διαµαρτυρίας και την ενίσχυ-ση του θεσµού της Αυτοδιοίκησης

– όπως διαµορφώνεται και µε την µε-ταρρύθµιση του «Καλλικράτη». Βάση αυτής της λογικής, κόµµατα και υπο-ψήφιοι θα χαράξουν την προεκλογική τους τακτική, αποσκοπώντας σε ένα εκλογικό αποτέλεσµα που θα επηρε-άσει σηµαντικά την πορεία της χώρας τα επόµενα χρόνια. Βάση αυτής της λογικής – και πέραν των όποιων εσω-κοµµατικών ισορροπιών εξυπηρέτησε – έγινε και η επιλογή των υποψηφίων

που θα στηρίξουν τα κόµµατα. Η «πί-στη» στον θεσµό της Αυτοδιοίκησης θα εκφραστεί ξεκάθαρα – ίσως και αναγκαστικά – από το ΠΑΣΟΚ. Τόσο, η αιρετή περιφερειακή αυτοδιοίκη-ση που εισήγαγε για πρώτη φορά η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέ-ου, όσο και τα πρόσωπα που επέλε-ξε για να εκφράσουν τον νέο θεσµό, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αµ-φισβήτησης της πρόθεσης του πρω-

Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

Το στοίχηµα της Αυτοδιοίκησης

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

Το τερπνόν µετά του ωφελίµου, η συνταγή της κυβέρνησης στις εκλογές Αυτοδιοίκησης

θυπουργού να βγουν από το κάδρο της προεκλογικής αντιπαράθεσης οι πολιτικές, οικονοµικές και κοινωνι-κές επιπτώσεις του µνηµονίου και να αναδειχθούν οι θετικές αλλαγές που επιφέρει ο «Καλλικράτης» ως προς τη δοµή, οργάνωση και λειτουργία του Κράτους και κατ’ επέκταση ως προς την ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, η επιλογή του συγκεκριµένου πεδίου αντιπαράθεσης επέτρεψε στον Γιώρ-γο Παπανδρέου να επιχειρήσει αµφί-πλευρο «άνοιγµα» του ΠΑΣΟΚ προς όµορους χώρους. Η στήριξη του Γιώρ-γου Καµίνη για τον δήµο της Αθήνας που πρότεινε ο Φώτης Κουβέλης, συ-νιστά την προσέγγιση του ΠΑΣΟΚ µε ένα κοµµάτι της Αριστεράς. Από την άλλη, η στήριξη του Πέτρου Τατούλη για την περιφέρεια Πελοποννήσου σηµατοδοτεί την προσέγγιση του ΠΑ-ΣΟΚ µε ένα κοµµάτι της Κεντροδεξι-άς. Το σηµαντικότερο όµως είναι πως συνιστά επιδεικτική αδιαφορία στην κοµµατική βάση που πίεζε για κοµµα-τικές υποψηφιότητες.

Ασφαλής µονόδροµος

Ουδείς γνωρίζει αν η τακτική του Γιώργου Παπανδρέου θα αποδώ-σε ι. Υπό τ ις συνθήκε ς όµως που επιλέχθηκε, εµφανίζεται ως ο πλέον ασφαλής «µονόδροµος» που πλέον των άλλων µπορεί να διασώσει την κυβέρνηση από τον επικίνδυνο σκό-πελο των παρενεργειών που θα δηµι-ουργούσε µια εκλογική αναµέτρηση µε χαρακτηριστικά δηµοψηφίσµατος της κυβερνητικής πολιτικής. Παράλ-ληλα, η τακτική Παπανδρέου εξανά-γκασε τον Αντώνη Σαµαρά να πολιτι-κοποιήσει την εκλογική αναµέτρηση, υιοθετώντας µια ρητορική που προ-τείνει στους πολίτες την καταψήφιση της πολιτικής του µνηµονίου µέσω της καταψήφισης των «πράσινων» υποψηφιοτήτων. Είναι χαρακτηρι-στικό ότι στην πρώτη µεγάλη κι εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στο «Έθνος της Κυριακής» (05.09.2010) ο πρόεδρος της ΝΔ έδειξε τη διάθεσή του να εκµεταλλευτεί τους φόβους των πολιτών, επισείοντας τον κίνδυνο πως «αν το αποτέλεσµα είναι τέτοιο

Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Έγκαιρα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ διαπίστωσε πως αν έδινε στη µάχη των εκλογών πολιτικά χαρα-κτηριστικά –ρίχνοντας στη µάχη στελέχη «πρώτης γραµµής»– θα διακινδύνευε τόσο την έκπτωση της µεταρρύθµισης αυτής καθ’ αυτής, όσο και την κα-ταδίκη του µνηµονίου στην κάλπη.

Από τις αρχές του καλοκαιριού υπήρξε προβληµατισµός στο κυβερνητικό στρατόπεδο για την τακτική που έπρεπε να ακολουθηθεί. Ευλόγως, διέρρευσαν στον Τύπο σκέψεις και απόψεις που ήθελαν τις 13 θέσεις των περιφερειαρχών (των «µικρών πρωθυπουργών»)

να διεκδικούν βαριά ονόµατα. Ταυτόχρονα όµως, διε-φάνη και η απροθυµία ή διαφωνία αρκετών εξ αυτών

να υποστηρίξουν µια τέτοια λογική. Τα ΜΜΕ την παρουσίασαν ως άρνηση των πρωτοκλασάτων προς τον πρωθυπουργό. Δεν είναι όµως βέβαιο αν κάτι τέτοιο ίσχυε, καθώς δεν επιβεβαιώνεται από πουθενά ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είχε πράγµατι καταλήξει σε αυτή τη στρατηγική που

αναγκάστηκε να τη µεταβάλλει στη συνέχεια για να µην εκτεθεί. Όπως και να ‘χει, η ουσία είναι πως ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε τελικά την Αυτοδιοίκηση ως µοναδικό γή-

πεδο προεκλογικής αντιπαράθεσης, ρί-χνοντας στη µάχη στελέχη «δεύτερης

γραµµής» που κατά βάση προέρχον τα ι από την Τοπική Αυτο-διοίκηση, την υπηρέ-τησαν και την υπηρε-τούν. Μια προς µια οι επιλογές των υποψη-

φίων το αποδεικνύουν.

που το ΠΑΣΟΚ µπορεί να το παρου-σιάσει ως ‘νίκη’ του, τότε θα λυθούν τα χέρια του να κάνει πολύ χειρότε-ρα». Δεν είναι βέβαιο, αν η ρητορι-κή του Αντώνη Σαµαρά συγκινήσει τους πολίτες. Το σίγουρο είναι πως ο ...λόγος των πολιτών θα εκφραστεί από τον προεκλογικό λόγο των υπο-ψηφίων. Ο λόγος του Γιάννη Σγουρού απέναντ ι σ τον Βασίλη Κικίλια γ ια την περιφέρεια Αττικής, του Μάρκου Μπόλαρη έναντι του Παναγιώτη Ψω-µιάδη για την κεντρική Μακεδονία, του Γιώργου Καµίνη έναντι του Νική-τα Κακλαµάνη για τον Δήµο της Αθή-

νας και πάει λέγοντας. Όσο για την αποχή που ενδεχοµένως επιλέξουν αρκετοί πολίτες, αυτή είναι κυρίως θέµα στάσης ζωής και φιλοσοφίας. Όπως και να ‘χει όµως, οι εκλογές για την ανάδειξη τοπικών αρχόντων µε αυξηµένες αυτοδιοικητικές αρµο-διότητες, συνιστούν την απαρχή µιας νέας λογικής στην πολιτική ζωή του τόπου που παρέχει στους πολίτες πε-ρισσότερες δυνατότητες να επιλέξουν τα πρόσωπα εκείνα που (ανεξαρτή-τως κοµµατικής υποστήριξης) είναι ικανά να προσφέρουν κάτι καλύτερο στον τόπο τους.

Η έξοδος της χώρας από την ύφεση προϋποθέτει νέου τύπου πολιτικές, που δεν µπορούν να διαµορφωθούν από αγχωµένους για τις επόµενες εκλογές, παλιοµοδίτες, πολιτικούς. Το νέο πρόσωπο της χώρας προϋποθέτει ρήξη του «πολιτεύεσθαι» ανάµεσα στο χθες και το σήµερα.

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Πολιτική

Η απόφαση του Πρω-θυπουργού να προ-σλάβει εξειδικευµέ-νους συµβούλους ήταν επιβεβληµένη.

Ο παλιός διαχωρισµός των πολιτικών σε «δεξιούς» και «αριστερούς», σε «φιλελεύθερους» και «κοινωνιστές» έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Τα προ-βλήµατα που αντιµετωπίζει σήµερα ο πλανήτης, η αναπτυγµένη Δύση, η Ευρώπη και η Ελλάδα δεν µπορούν να βρουν τη λύση τους µε τις παλιές συνταγές του Κέινς ή των µονεταρι-στικών θρησκειών. Όλοι φοβούνται πως η παγκόσµια οικονοµία µπορεί να ξαναβυθιστεί σε έναν δεύτερο κύ-κλο ύφεσης. Στις µεγάλες, ανεπτυγµέ-

νες οικονοµίες του κόσµου –στις 31 χώρες-µέλη του ΟΟΣΑ– οι στρατιές των ανέργων απαριθµούν πλέον 46 εκατοµµύρια, 50% περισσότεροι από το 2007. Τι µπορούν να κάνουν όµως οι κυβερνήσεις; Να ακολουθήσουν παλιές συνταγές υπερχρηµατοδότη-σης και υπερδανεισµού; Ή µήπως να συµµαζέψουν τα δηµόσια οικονοµικά αγνοώντας το δράµα των ανέργων;

Ο Κέυνς & τα δηµόσια χρέη

Ας ξεκινήσουµε από το θέµα των εθνικών προϋπολογισµών. Θα µπο-ρούσαν τα µεγαλύτερα δηµοσιονο-µικά ελλείµµατα να τονώσουν την οικονοµική δραστηριότητα και να δηµιουργήσουν νέες θέσεις εργασί-

ας, όπως υποστηρίζεται από τον Κέ-υνς; Ή, µήπως, τα εκρηκτικά δηµόσια χρέη εγκυµονούν µια νέα κρίση; Η λογική της θεωρίας του Κέυνς µοιάζει ορθή. Εάν αποδυναµώνονται η κατα-ναλωτική δαπάνη και οι επενδύσεις, το κράτος τονώνει τη ζήτηση µέσω περικοπής των φόρων ή αύξησης των δαπανών του. Ωστόσο, στην πράξη, τα υψηλά δηµόσια χρέη θέτουν όρια, τόσο οικονοµικά όσο και ψυχολογικά. Τα όποια οφέλη από την αύξηση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων και τις δηµόσιες επενδύσεις κυριολεκτικά εξανεµίζονται: Μέσω της αύξησης του κόστους του χρήµατος εφόσον το αυ-ξηµένο χρέος θα τροµάξει τους επεν-δυτές ή µέσω της µείωσης της ιδιω-

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Πολιτική

Όταν ο Έλληνας πολιτικόςχώρισε από τον Έλληνα πολιτικό

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

Ικανοί πολιτικοί είναι όσοι µπορούν να δουν πέρα από την κάλπη!

τικής δαπάνης εάν οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις χάσουν την εµπι-στοσύνη τους στην ικανότητα της κυ-βέρνησης να ελέγξει το χρέος. Ακόµη όµως και µέσω του ξεσπάσµατος µιας τραπεζικής κρίσης, εάν το τραπεζικό κεφάλαιο –που σήµερα είναι υπερ- επενδεδυµένο σε κρατικά οµόλογα- αρχίσει να χάνει την αξία του. Υπάρ-χει λοιπόν ασυµβίβαστο ανάµεσα στο «φάρµακο» των υψηλότερων ελλειµ-µάτων και στις παρενέργειές του.

Η κυβέρνηση Οµπάµα υποστηρί-ζει ότι το 787 δισεκατοµµυρίων δολα-ρίων πρόγραµµα της τόνωσης της οι-κονοµίας οδήγησε στη διάσωση ή τη δηµιουργία 2,8 εκατοµµυρίων θέσεων εργασίας. Αυτό είναι αλήθεια. Το πρό-βληµα βρίσκεται στην επόµενη φάση. Οι δανειοδότες του Αµερικανικού Δηµοσίου διατηρούν ακόµη την εµπι-στοσύνη τους στα οµόλογα του αµε-ρικανικού Δηµοσίου, µε τα επιτόκια των δεκαετών τίτλων να υπερβαίνουν ελαφρώς το 3%.Ήδη όµως οι Κινέζοι επενδυτές µείωσαν τον αριθµό αµε-ρικανικών κρατικών οµολόγων που κατέχουν. Στην Ευρώπη η κατάσταση διαφέρει. Το τεράστιο δηµόσιο χρέος της Ελλάδας, ανερχόµενο στο 123% του ΑΕΠ της, επέφερε την κάθετη αύ-ξηση των επιτοκίων. Τόσο η Γερµανία όσο και η Βρετανία αναζητούν τώρα τρόπους να περιορίσουν τα δικά τους χρέη ώστε να αποφύγουν τη µοίρα της Ελλάδας! Είναι όµως αυτή η λύση; Η απανταχού λιτότητα σβήνει τις ελπί-δες ανάκαµψης της ευρωπαϊκής οικο-νοµίας. Το ίδιο υποστηρίζει και ο νο-µπελίστας Πολ Κρούγκµαν, ο οποίος πιστεύει ότι η αµερικανική οικονοµία χρειάζεται περισσότερα αναπτυξιακά µέτρα και µεγαλύτερα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα. Διαφωνεί κάθετα ο οικο-νοµολόγος του Χάρβαρντ, Κένεθ Ρό-γκοφ. Μπορεί -υποστηρίζει- τα µέτρα Οµπάµα να αναχαίτισαν την κρίση το 2009, όµως η αύξηση των δαπανών τώρα, που το δηµοσιονοµικό έλλειµ-µα των ΗΠΑ υπερβαίνει το 1 τρισεκ. δολάρια, θα αποτελούσε τον σπόρο µίας µελλοντικής κρίσης. Γι’ αυτό, τα δηµόσια ελλείµµατα πρέπει να αρχί-σουν να µειώνονται σταδιακά. Υπάρ-

χουν πολλά που δεν καταλαβαίνουν σήµερα οι παραδοσιακοί οικονοµολό-γοι. Οι ιδεολογίες δεν βρίσκουν επα-φή µε τη σηµερινή πραγµατικότητα. Δεν δηµιουργεί έκπληξη το γεγονός ότι οι θιασώτες της θεωρίας των «λο-γικών προσδοκιών», που θέλει τους λαούς να βρίσκουν αυτοµάτως τους καλύτερους τρόπους για να αντιµε-τωπίσουν τις οικονοµικές κρίσεις, δεν προέβλεψαν τον πανικό που κατέκλυ-σε τις αγορές το 2008. Η αποσύνδεση θεωρίας και πράξης είναι προφανής. Η αντίδραση στην αρχική κρίση ήταν η διάθεση ρευστότητας για να µειω-θούν τα επιτόκια και η αύξηση των δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων. Τώρα

όµως που τα επιτόκια είναι χαµηλά και τα ελλείµµατα είναι υψηλά, τι θα γίνει εάν ξεσπάσει µια νέα κρίση; Συ-µπέρασµα: Η Ελλάδα χρειάζεται νέου τύπου πολιτικές, οι οποίες δεν µπορεί να διαµορφωθούν από αγχωµένους για την επόµενη εκλογική µάχη πα-λιοµοδίτες πολιτικούς. Η Ελλάδα πρέ-πει να «ακούσει», να συλλάβει και να µεταφράσει σωστά τα µηνύµατα των καιρών. Η λύση στο πρόβληµα της παγκόσµιας οικονοµίας δεν έχει ακό-µη βρεθεί ούτε καν σε θεωρητικό επί-πεδο. Γι’ αυτό οι σύµβουλοι του Πρω-θυπουργού πρέπει να ενηµερώνουν διαρκώς την κυβέρνηση για τις ιδεο-λογικές ανατροπές της εποχής µας.

ΣΤΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ

Ένα ιδιότυπο «οβάλ γραφείο» θα συµβουλεύειτον Γιώργο Παπανδρέου.

Όσες πολιτικές, ιδεολογικές, προσωπικές ή διαχειριστικές διαφωνίες κι αν έχει κάποιος σήµερα µε τα στελέχη, τις διαδικασίες αλλά και τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ ως κυβερνώντος κόµµατος, ένα δεν µπορεί να παραγνωρίσει: Ότι µέσα στον πρώτο ταραγµένο χρόνο της θητείας της, αυτή η κυβέρνηση ανέλαβε την ευθύνη και υλοποίησε αλλαγές που άλλες κυβερνήσεις διακήρυξαν πολλές φορές αλλά επί δεκαετίες δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν. Στα πρώτα γενέθλια της νέας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο Πρωθυπουργός επεφύλασσε ως δώρο την αλλαγή του τρόπου διακυβέρνησης της χώρας. Η πρόσληψη 127 εξειδικευµένων συµβούλων (από τους οποίους 20 ξένοι, µεταξύ των οποίων ο Ιταλός Τοµάζο Πάντοα-Σκιόπα, που θεωρείται ο θεωρητικός θεµελιωτής του ευρώ) στο Πρωθυπουργικό γραφείο και η µετατροπή του σε µια «ελληνική Καγκελαρία» ή ένα ιδιότυπο «οβάλ γραφείο» κατά το παράδειγµα της Γερµανίας ή των ΗΠΑ, σηµατοδοτεί µια σηµαντική αλλαγή για τη χώρα που έχει µάθει να την κυβερνούν πολιτικοί µε ιδεοληπτικές εµµονές και παλαιοκοµµατικές πρακτικές. Και οι προηγούµενοι πρωθυπουργοί είχαν συµβούλους, 105 ο Κώστας Καραµανλής, η διαφορά, σήµερα, είναι η αλλαγή στον ρόλο του πρωθυπουργικού γραφείου.

Επίδειξη δύναµης του ΔΝΤ και προειδοποίηση προς τις άλλες χώρες που βρίσκονται υπό την επιτήρησή του, θεωρήθηκε από πολλούς το πάγωµα του προγράµµατος στήριξης της Ουγγαρίας. Όσοι όµως βλέπουν παραλληλισµούς µε την Ελλάδα κάνουν λάθος.

24 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Ευρώπη

Πολλοί είναι εκείνοι που παροµοιάζουν την περίπτωση της Ουγ γαρίας µε τ ης Ελλάδας, αναφορι-

κά µε τη µη συµµόρφωσή της πρώ-της µε τους όρους του ΔΝΤ µε απο-τέλεσµα να µη λάβει τις τελευταίες δόσεις του συµφωνηµένου πακέτου στήριξης, υπονοώντας ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε ποτέ να «διαφωνή-σει» µε το ΔΝΤ. Αγνοούν όµως κά-τι βασικό: στην τωρινή περιπέτεια Έλληνες και δανειστές µας είµαστε συµµέτοχοι στο πρόβληµα, µε την

έν νοια ότ ι οι ξένοι πισ τωτές µας έχουν δεσµευτεί να µας στηρίξουν αλλιώς και αυτοί θα χάσουν. Εξάλλου η Ουγγαρία δεν απειλεί τη σταθερό-τητα της Ευρωζώνης αφού δεν είναι µέλος της. Για την Ελλάδα ευτυχώς οι µεταρρυθµίσεις µας επιβάλλονται αφού η πολιτική θέληση δεν υπήρξε για την προώθησή τους. Άλλο όµως να αποδεχόµαστε το σωστό (µέχρι στιγµής) και άλλο να αναφέρεται η Ουγγαρία ως παράδειγµα προς απο-φυγή. Ας πάρουµε τα πράγµατα από την αρχή. Το «πάγωµα» του προ-γράµµατος στήριξης της Ουγγαρίας,

επειδή η νέα ουγγρική κυβέρνηση τόλµησε να διαφοροποιηθεί σε σχέ-ση µε τ ις εν τολές του, θεωρήθηκε επίδειξη δύναµης του ΔΝΤ άλλα και προειδοποίηση σε όλες τ ις χώρες που βρίσκονται υπό την επιτήρη-σή του. Το φθινόπωρο του 2008, εν µέσω παγκόσµιας χρηµατοπισ τω-τικής κρίσης, η Ουγγαρία βρέθηκε µπροστά στο πρόθυρα οικονοµικής κατάρρευσης µε το ισοζύγιο τρεχου-σών συναλλαγών να σηµειώνει ρα-γδαία επιδείνωση και το φιορίνι να δέχεται σφυροκόπηµα από τις αγο-ρές. Η τότε σοσιαλδηµοκρατική κυ-

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Το δίκαιο του ισχυρότερου

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

Οι δυνατοί, οι αδύναµοι κρίκοι και η αβεβαιότητα που κυριαρχεί

βέρνηση στράφηκε στην ΕΕ ζητών τας συνδροµή από το ειδικό ταµείο στή-ριξης του ισοζυγίου, που λειτουργεί γ ια τ ις χώρες εκτός Ευρωζώνης. Οι Βρυ-ξέλλε ς απάν τησαν θε τ ι-κά, αλλά υποχρέωσαν τη Βουδαπέστη να σ τραφεί ταυτόχρονα στο ΔΝΤ και τ ην Παγκό σ µ ια Τράπε-ζα. Ακολούθησε συµφω-νία τύπου τρόικας µε την εφαρµογή ενός σκληρού προγράµµατος λιτότητας µε αντάλλαγµα τη χορήγη-ση 20 δισ. ευρώ (12,5 από το ΔΝΤ, 6,5 από την ΕΕ και 1 δισ. ευρώ από την Παγκόσµια Τράπεζα). Το πρόγραµµα εφαρµόστη-κε, αλλά ο ουγγρικός λαός ταλαιπωρήθηκε και ταλαι-πωρείται και µε την πρώτη ευκαιρία αντέδρασε κατα-ψηφίζοντας τους σοσιαλ-δηµοκράτες. Στις εκλογές της 25ης Απριλίου 2010 το κεντροδεξιό κόµµα του Βίκτωρα Ορµπάν κέρδισε µε µεγάλη πλειοψηφία. Ο νικητής των εκλογών επι-χείρησε να εφαρµόσει το πρόγραµµά του. Την απά-ντηση την πήρε µε το «πά-γωµα» του προγράµµατος στήριξης (η Ουγγαρία έχει ήδη λάβει 14,5 δισ. ευρώ και αποµένουν προς εκτα-µίευση 5,5 δισ. ευρώ) από το ΔΝΤ, ενώ συµφώνησε και η Κοµισιόν καθώς θε-ωρούν ότ ι τα µέτρα δεν εγγυώνται τη µείωση του δηµόσ ιου ε λ λε ίµµατος. Μεταξύ των µέτρων ο κ. Ορµπάν ανακοίνωσε και την επιβολή έκτακτης ει-σφοράς σ τ ις τ ράπεζ ε ς , 0,45% στο καθαρό ενερ-γητικό τους, η οποία µε-ταφράζ ε ται σε περίπου 900 εκατ. ευρώ. Η εισφο-ρά προκάλεσε την άµεση

αντίδραση του τραπεζικού τοµέα, που ελέγχεται από τράπεζες χωρών της ΕΕ.

Ανοιχτό µέτωπο

Το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αµφισβήτησαν εµµέσως την εισφορά αφή-νοντας αιχµές ότι θα µπο-ρούσε να δηµιουργήσε ι πρόβληµα στην δανειοδό-τηση επιχειρήσεων και νοι-κοκυριών και κατ’ επέκτα-ση στην ανάπτυξη. Το ΔΝΤ σε ανακοίνωση του µετά τη συνάντηση µε τις µητρικές τ ράπεζ ε ς των σ υσ τ ηµ ι -κά σηµαντικών τραπεζών της χώρας, των αυστρια-κών Erste Group Bank και RZB, των ιταλικών Intesa SanPaolo και Unicredit και της βε λγ ικής KBC, ανα-φέρε ι ότ ι αναµένε ι νέε ς διαπραγµατεύσεις για βελ-τ ίωση των όρων της ε ι-σφοράς. Επιπλέον ΔΝΤ και Κοµισιόν θεωρούν ότι το µέτρο αυτό δεν αρκεί για τη µείωση του ελλείµµατος στο 3,8% του ΑΕΠ φέτος και κάτω του 3% του χρό-νου και ζητούν πρόσθετα µέτρα, όπως την απαλλαγή του κράτους από ελλειµµα-τ ικές δηµόσιες επιχειρή-σεις. Έτσι, η Βουδαπέστη δεν µπορεί να εκταµιεύει ποσά από το πακέτο στή-ριξης µέχρι να γίνει ανα-θεώρηση των µέτρων που έχουν ληφθεί, ξεκαθάρισε το ΔΝΤ. Τη «σκυτάλη» πή-ραν οι οίκοι αξιολόγησης, οι οποίοι απειλούν µε υπο-βάθµιση της χώρας σ την κα τηγορία εκε ίνων που θεωρητικά αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο να µην µπο-ρέσουν να αποπληρώσουν το δηµόσιο χρέος. Το 2009 η Ουγγαρία εµφάνισε έλ-λε ιµµα 4% του ΑΕΠ και δηµόσιο χρέος 78%.

ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Όρος απαράβατος. ΔΝΤ και Βρυξέλλες «παί-ζουν» το «παιχνίδι» του δανειακού αρωγού πάντα µε τους όρους τους. Και αν η Ουγγαρία αντιστάθηκε, η αντίσταση της ήταν σύντοµη. Για να αποκαταστήσει την εµπιστοσύνη των αγορών στη χώρα δηλώνει τώρα ότι οι δια-πραγµατεύσεις µε το ΔΝΤ για τα οικονοµικά µέτρα θα συνεχιστούν το φθινόπωρο.

Στο εύλογο ερώτηµα γιατί αυτή η σκληρή στάση απένα-ντι σε µια χώρα που δηµοσιονοµικά έχει πλησιάσει την επίτευξη του στόχου, ενώ από την άλλη δεν απειλεί τη σταθερότητα της ευρωζώνης και του ενιαίου νοµίσµα-τος αφού δεν είναι µέλος της, η απάντηση είναι αρκετά απλή: ΔΝΤ και Κοµισιόν προσγειώνουν ανώµαλα τη Βου-δαπέστη για να στείλουν µήνυµα πυγµής στους άλλους εταίρους εντός και εκτός ευρωζώνης. Με άλλα λόγια, τα σηµερινά εύσηµα προς την ελληνική κυβέρνηση για επίτευξη των δηµοσιονοµικών στόχων το 2010, θα µετα-τραπούν σε απειλές για λήψη πρόσθετων µέτρων τα δύο επόµενα χρόνια αν υπάρξουν αποκλίσεις από την επί-τευξη των στόχων που έχουν τεθεί ή και «πάγωµα» της χορήγησης των δανείων εάν η χώρα δεν συµµορφωθεί στις υποδείξεις τους. Ήδη οι προειδοποιήσεις έχουν αρ-χίσει από την τρόικα στο πλαίσιο της τελευταίας έκθεσης της. Έλεγχος των ελλειµµάτων στην υγεία, στον ευρύτε-ρο δηµόσιο τοµέα και την τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και επιτάχυνση της απελευθέρωσης ορισµένων κλειστών επαγγελµάτων, βρίσκονται στο επίκεντρο των απαιτήσε-ων του ΔΝΤ και των Βρυξελλών, ενώ από του χρόνου θα επανέλθουν ζητώντας νέα εισπρακτικά µέτρα. Ο τρόπος αντιµετώπισης της Ουγγαρίας αποδεικνύει ότι ακόµη και

όταν έχει πλησιάσει µια χώρα την επίτευξη των στόχων, θα βρίσκεται υπό την απειλή του ΔΝΤ και της Κοµισιόν,

που µε την πρώτη αφορµή θα της υπενθυµίζουν ότι οφείλει να συµµορφώνεται

στις υποδείξεις τους.

26 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 27

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι κοινωνικοί αναλυτές λένε ότι οι πολιτικοί είναι προϊ-όν της κοινωνίας της εποχής τους. Φυσικά ο κάθε λα-ός έχει τους πολιτικούς που του αξίζουν. Υπάρχει όµως και η ευθύνη του ηγέτη. Είναι η διαφορά µεταξύ του politician και του statesman. Αν είσαι statesman πρέπει να βλέπεις λίγο πιο µπροστά και να πάρεις την ευθύνη σου, το περίφηµο πολιτικό κόστος. Μπροστά σε αυτό στην Ελλάδα οι περισ-σότεροι δείλιασαν. Δεν λέω ότι δεν κάναµε τίποτα αλλά τα κάναµε µόνο εν µέρει. Πχ. η µεταρρύθµιση Γιαννίτση του ασφαλιστικού. Έγινε χαµός και τελικά ο Κώστας Σηµίτης τον αποµάκρυνε.

Πόσο ισχυρό είναι το status quo ενάντια στην αλλαγή στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι η χώρα θα αλλάξει; Μέχρι στιγµής αυτό που έχει γίνει είναι να περικόψουµε τις δαπάνες. Εξ’ ανάγκης θα αλλάξει. Και έχετε δίκιο, µέχρι στιγµής περικόψαµε τις δαπάνες και τα έσοδα έχουν µείνει πίσω. Και αυτό δεν µπορεί να συνεχιστεί. Όσον αφορά τις αντιστάσεις της κοινωνίας, περίµενα ότι θα ήταν µεγαλύτερες. Ο απλός πολίτης έχει συνει-δητοποιήσει ότι είχαµε φθάσει όχι απλά στο χείλος του γκρεµού αλλά ένα βήµα µετά. Τώρα αν θα αλλά-ξει η νοοτροπία; Δεν θα γίνει Γερµανός ο Έλληνας, είναι άλλη η κουλτούρα πειθαρχίας του Γερµανού, αλλά τουλάχιστον θα γίνει πιο ορθολογικός. Εξίσου

Bλέπουµε, κ. Κορλίρα ότι υπάρχει οµοφωνία στο πως φτάσαµε στην τωρινή κρίση. Αφού τα πράγµατα είναι τόσο σαφή, ποιά εξήγηση µπο-ρεί να δώσει κανείς στο ότι οι πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων ετών δεν έκαναν τίποτα για να

αποτρέψουν µια κρίση που αναπόφευκτα θα ερχόταν; Θα σας πω κάτι που ακούγεται σαν ανέκδοτο αλλά δεν είναι. Ένας φίλος µου, Γερµανός συνάδελφος, καθη-γητής στη Φραγκφούρτη µου είπε: Έχετε κατά κε-φαλή τους περισσότερους καλούς οικονοµολόγους, σε όλα τα καλά πανεπιστήµια της Αµερικής υπάρ-χουν Έλληνες. Πώς τα καταφέρατε έτσι; Η απάντη-ση είναι µία: Έχουµε κατά κεφαλή τους καλύτερους οικονοµολόγους αλλά έχουµε κατά κεφαλή και τους χειρότερους πολιτικούς. Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση. Γράφοντας τον πρόλογο στο περιοδικό του ΚΕΠΕ, οι συνεργάτες µου είπαν: «Μα αυτά που λέµε τώρα, τα λέγαµε χρόνια πριν». Στην Ελλάδα πάντα µεταθέ-ταµε στον επόµενο και έτσι χάσαµε τα καλά χρόνια. Τα καλά χρόνια της δεκαετίας του ‘90 και του 2000 που είχαµε υψηλή ανάπτυξη και χαµηλά επιτόκια. Άρα το θέµα είναι εκατό τα εκατό πολιτικό. Αντί να τα αξιοποιήσουµε για να περάσουµε µεταρρυθµί-σεις, φτάσαµε στο σηµείο να πρέπει να κάνουµε µέσα σε 6 µήνες αυτά που δεν έγιναν σε 20 χρόνια.

Βαθύς γνώστης της οικονοµίας, ο Παναγιώτης Κορλίρας, πρόεδρος του ΚΕΠΕ, υποστηρίζει, ότι η χώρα µπορεί σήµερα να υπερηφανεύεται για δύο πράγµατα, το ένα θετικό, το άλλο αρνητικό, η σύνθεσή τους όµως είναι η αποθέωση του οξύµωρου σχήµατος. Η Ελλάδα µε δεινό οικονοµικό πρόβληµα έχει κατά κεφαλή τους καλύτερους οικονοµολόγους και ταυτόχρονα τους χειρότερους

πολιτικούς. Αυτό το µοντέλο της Ελλάδας προσπαθεί να ανατρέψει σήµερα η χώρα.

OPINION LEADERS #10

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣ

Συνέντευξη στις ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Η ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗΤΩΝ ΑΝΑΤΡΟΠΩΝ

ΕΠΙΛΟΓΗ 29

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚΗ

Σ - Ε

πεξε

ργασ

ία A

LLM

EDIA

CRE

ATIV

E

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

ήταν 1 προς 1. Η Ευρώπη κάνει ιδιαίτερη προ-σπάθεια να είναι ανταγωνιστική µε το σκληρό ευρώ. Κάποιοι, όπως οι Γερµανοί, έχουν τη δυνατότητα, οι υπόλοιποι είναι θύµατα του σκληρού ευρώ. Πιστεύω ότι η Ευρώπη κάνει λάθος να επιµένει σε πολύ ισχυρό ευρώ.

Πιστεύετε ότι µε τα τωρινά δηµοσιονοµικά µέτρα οδηγούµαστε σε εσωτερική υποτίµηση που θα πε-ριορίζει την κατανάλωση και θα κάνει την έξοδο από την ύφεση ακόµα πιο δύσκολη; Αυτό είναι το µεγάλο στοίχηµα γιατί τα µέτρα µέχρι στιγµής εντείνουν την ύφεση. Υποτίθεται ότι από το τέ-λος του 2011 θα σταµατήσει η πτωτική πορεία της οικονοµίας. Νοµίζω ότι τα χειρότερα αφο-ρούν το 2010 γιατί το πρόγραµµα της κυβέρ-νησης είναι εµπροσθοβαρές. Και καλώς είναι εµπροσθοβαρές γιατί αν το παρατείνεις πολύ θα υπάρξει αυτό που λέµε fiscal fatigue και αυτό είναι το χειρότερο. Από το 2ο µισό του 2011 µπορεί να αυξηθεί η ζήτηση. Το µεγάλο θέµα είναι οι επενδύσεις και ιδίως οι ξένες. Αν υπάρξει ως αποτέλεσµα της εσωτερικής υποτί-µησης και των διαρθρωτικών µέτρων µια προ-σέλκυση ξένων επενδύσεων αυτό θα είναι ένα σίγουρο βήµα για την ανάκαµψη. Το πρώτο στοίχηµα είναι να περάσουµε τον κίνδυνο της χρεοκοπίας που ως χώρα το παλεύουµε και µε το µνηµόνιο έχουµε καταστήσει τους εταίρους µας συµµέτοχους. Το δεύτερο στοίχηµα είναι πώς θα υπάρξει ανάκαµψη. Και σε αυτό, κρί-σιµες είναι οι ιδιωτικές επενδύσεις.

Από πού µπορεί να προέλθει µια αναπτυξιακή ώθη-ση για την Ελλάδα; Υπάρχουν τοµείς και κλάδοι που µπορούν µε στοχοποιηµένες δράσεις να στηρίξουν τη δραστηριότητα; Ένας τοµέας είναι ο ενεργει-ακός που έχει µεγάλα περιθώρια στις ανανεώ-σιµες πηγές ενέργειας. Άλλος ένας είναι ο το-µέας του τουρισµού-πολιτισµού-εκπαίδευσης. Είχαµε πρόσφατα εδώ έναν Αµερικανό καθη-γητή, φιλέλληνα. Μας είπε «έχετε ένα µεγάλο κεφάλαιο στην Ελλάδα το οποίο δεν έχετε αξι-οποιήσει καθόλου, την εκπαίδευση. Είναι πα-ράλογο π.χ. να µην έχετε φτιάξει ένα διεθνές κέντρο κλασσικών σπουδών και αρχαιολογίας που θα µπορούσε να έχει 10 χιλ. φοιτητές από το εξωτερικό. Επίσης αγγλόφωνα πανεπιστή-µια. Να συνδυάσετε το εξαιρετικό σας κλίµα µε τον πολιτιστικό σας πλούτο, να αξιοποιήσετε ότι έχετε». Γιατί να σπουδάζουν κλασική αρχαι-ολογία στη σκοτεινιασµένη Αγγλία και Σουηδία και να µην έρχονται εδώ; Αυτές είναι σοβαρές ευκαιρίες και το εισόδηµα που µπορεί να απο-φέρουν είναι πολύ σηµαντικό. Η βιοµηχανία για την Ελλάδα σίγουρα δεν είναι το κυρίαρ-

OPINION LEADERS #10

σηµαντική είναι η ψήφιση των µεταρρυθµιστι-κών νόµων, για το ασφαλιστικό και τα εργασι-ακά. Η επίπτωσή τους είναι πολύ σηµαντική, όταν ωριµάσουν θα δείτε το αποτέλεσµα ακόµη και στα spreads. Οι ξένοι δεν πίστευαν ότι σε µια «κακοµαθηµένη» χώρα τα µέτρα αυτά θα µπορούσαν να περάσουν.

Τι ήταν µέχρι στιγµής το πείραµα του ευρώ για την Ελλάδα; Όπως σχεδιάστηκε η Ευρωζώνη ήταν τελικά ένα παιχνίδι µε κερδισµένους µόνο τους ισχυρούς; Π.χ. η Γερµανία που µε την πολιτική beggar thy neighbor κερδίζει σε ένα παιχνίδι µηδενικού αθροί-σµατος; Καλή ερώτηση. Από τα στοιχεία του ισοζυγίου πληρωµών της Ευρωζώνης, έχουµε δύο χώρες µε πλεονάσµατα, τη Γερµανία και την Ολλανδία και όλες τις άλλες µε ελλείµµατα. Η Γερµανία συγκρατεί κόστος και εισοδήµατα και κάνει dumping το δικό της πρόβληµα. Το πρόβληµα όµως υπάρχει από τη στιγµή που δηµιουργήθηκε η Ευρωζώνη. Έπρεπε η ισχυ-ρότερη χώρα, η Γερµανία, να πεισθεί να απε-µπολήσει το ισχυρό της νόµισµα. Η Γερµανία δέχτηκε λέγοντας ότι εγώ θα αντικαταστήσω το ισχυρό µάρκο µε κάτι εξίσου ισχυρό. Αυτό δεν το αντέχουν όλες οι χώρες, όχι µόνο η Ελ-λάδα αλλά και ισχυρές χώρες, όπως η Γαλλία, που από πλεονασµατική έγινε ελλειµµατική. Οι Άγγλοι έµειναν εκτός ευρώ γι’ αυτό τον λό-γο. Νοµίζω ότι τώρα η δοµή της Ευρωζώνης δεν πρέπει να αλλάξει αλλά να προχωρήσει σε αυτά που σχεδιάζονται όπως ο έλεγχος των κρατικών προϋπολογισµών από την ΕΕ και ο συντονισµός των άλλων πολιτικών. Αλλά ο συ-ντονισµός γίνεται στη βάση των χαµηλών ελ-λειµµάτων και του σκληρού ευρώ.

Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η υποχώρηση του ευ-ρώ εντάσσεται σε γεωστρατηγική αναµέτρηση; Το σκληρό ευρώ έχει έναν στόχο και αυτός ήταν και ο σκοπός των πρωτεργατών του. Να γίνει διεθνές αποθεµατικό νόµισµα, το οποίο βέ-βαια προκαλεί ενόχληση σε άλλους εκτός Ευ-ρώπης. Την Ευρώπη τη συµφέρει το φθηνό ευ-ρώ αλλά όλη η κουβέντα γίνεται για το σκληρό ευρώ. Στο 1,5 δολάριο ανά ευρώ θα µπορού-σε να πει κανείς ότι είναι καταστροφικό για τις εξαγωγές, στο 1,27 είναι καλύτερα. Όµως, αν έχεις τις δυνάµεις της παραγωγικότητας και της πειθαρχίας και καταφέρεις να είσαι αντα-γωνιστικός µε το ευρώ στο 1,5 δολάριο είσαι κερδισµένος. Δεν χάνεις σε ανταγωνιστικότητα και πλασάρεσαι ως ισχυρό αποθεµατικό νόµι-σµα. Θα έλεγα ότι, µε δεδοµένο ότι η ΕΕ είναι µεγαλύτερος οικονοµικός χώρος από τις ΗΠΑ, µια µακροχρόνια ισορροπία µε το δολάριο θα

«Δεν

θα γίνει

Γερµανός ο

Έλληνας, δεν

θα αλλάξει

νοοτροπία,

είναι άλλη η

κουλτούρα

πειθαρχίας

του Γερµανού,

αλλά

τουλάχιστον

θα γίνει πιο

ορθολογι-

κός.»

ΕΠΙΛΟΓΗ 31

Γιατί χάθηκε η ευκαιρία για τις τράπεζες; Θυµάµαι την εποχή που ήµουνα ενεργός στα τραπεζικά, υπήρχε η φιλοδοξία να γίνουµε περιφερειακό κέντρο της ΝΑ Ευρώπης. Τα καλά χρόνια, της δυνατής Ελλάδας, υπήρξε επέκταση των επιχειρήσεων στην περιοχή αλλά δεν αξιοποιήσαµε τις δυνατότητες που υπήρχαν να γίνει η Αθήνα κέντρο χρηµατιστηριακό, τραπεζι-κό. Και τώρα αν γίνουν συµπράξεις µε ξένες τράπε-ζες, αναγκαστικά λόγω συγκυρίας, τα κέντρα λήψης αποφάσεων θα φύγουν από την Ελλάδα.

Ξεκινήσαµε καλά. Που χάθηκε το τρένο; Φταίει η κρίση; Και η κρίση. Εγώ έχω µια θεωρία γεωστρατηγική. Για να παίξεις περιφερειακό ρόλο πρέπει να έχεις περιφερειακά ισχυρά πολιτικά χαρτιά. Η Ελλάδα δεν τα είχε. Δεν τα είχε είτε γιατί η Τουρκία ανα-πτύσσεται ραγδαία και έχουµε έναν σοβαρό περι-φερειακό ανταγωνιστή είτε γιατί στις χώρες της Βαλκανικής µπήκαν συγχρόνως και παράγοντες από ισχυρότερες χώρες. Η περίπτωση της ΠΓΔΜ είναι το πιο ισχυρό παράδειγµα. Εκεί το παιχνίδι χάθη-κε πολιτικά. Χώρες όπως η Γερµανία ανέπτυξαν δι-κούς τους µηχανισµούς. Οι συνθήκες ήταν τέτοιες που αποµάκρυναν το όραµα του ισχυρού περιφε-ρειακού πόλου για την Ελλάδα. Έχουµε πολλές επι-χειρήσεις στα Βαλκάνια, ισχυρές αλλά η επέκτασή τους στην περιοχή έγινε ασυντόνιστα. Αυτό που κά-νει ο Αµερικανός πρέσβης ή ο Γάλλος, που πηγαί-νει στα υπουργεία και προωθεί τα συµφέροντα των επιχειρήσεων της χώρας του, αναγνωρίζοντας ότι αυτό είναι το συµφέρον της χώρας του, αυτό δεν το κάναµε. Δεν υπήρχε στήριξη ούτε µακροχρόνιο σχέδιο. Και µπορώ να το πω και για τις τράπεζες, κάτι που γνωρίζω προσωπικά. Ως διευθύνων σύµ-βουλος της Ιονικής Τράπεζας είχα ανοίξει το πρώτο υποκατάστηµα τράπεζας στη Βουλγαρία το 1995. Δεν υπήρχε στήριξη και σχέδιο από τη κυβέρνηση, µόνο η φράση: «µπράβο, κάντε το».

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΡΛΙΡΑΣ

• Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946.

• Σπούδασε στο οικονοµικά στην ΑΣΟΕΕ και πήρε το διδακτορικό του δίπλωµα στα οικονοµικά από το University of Rochester.

• Έχει διδάξει στο University of Pittsburgh και στο Universite d’ Aix-Marseille II, και από το 1978 είναι Καθηγητής του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθη-νών. Οι ειδικότητές του είναι η Μακροοικονοµική και η Νοµισµατική Θεωρία και Πολιτικής. Έχει δη-µοσιεύσει πολλά επιστηµονικά άρθρα και βιβλία, και έχει διατελέσει υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, και πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Ιονικής Τράπεζας.

INFO

χο στοιχείο της οικονοµίας και το µέλλον είναι στις υπηρεσίες. Επίσης, έχουµε µια καλή γεωργία.

Δεν το ακούµε συχνά αυτό. Η κυρίαρχη εκτίµηση είναι ότι η ελληνική γεωργία πεθαίνει. Δεν πεθαίνει καθόλου. Αυτό που έχει περάσει ανεπιστρεπτί είναι το µοντέ-λο «έχω 10 στρέµµατα, κάθοµαι στο καφενείο και εισπράττω και έχω τον µετανάστη που µου καλλι-εργεί το βαµβάκι το οποίο επιδοτείται». Όσοι έχουν µπει σε τυποποιηµένα προϊόντα υψηλής ποιότητας έχουν βρει διεξόδους στις ξένες αγορές και στην ελληνική. Πρέπει ο παραγωγός να παράγει σύµφω-να µε τις προτιµήσεις του καταναλωτή που αλλά-ζουν. Οι υπηρεσίες πάντως θα δώσουν την ώθηση, η ναυτιλία, ο τουρισµός, η εκπαίδευση γιατί στις τράπεζες οι ευκαιρίες χάθηκαν.

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Από την ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΟΙ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ & το πείραµα Ελλάδα

Η κλασική οικονοµική θεωρία, αυτή που διδαχτήκαµε στο πανεπιστήµιο, πρεσβεύει ότι, σε περίοδο που δεν χαρακτη-ρίζεται από συνθήκες κρίσης, τα δηµόσια ελλείµµατα (µε τα

οποία υποτίθεται δίνεται αναπτυξιακή δυναµική στην οικονοµία) δεν µεταβάλλουν το επίπεδο του παραγόµενου προϊόντος στη χώρα. Ο λόγος είναι ότι η όποια άνοδος της ζήτησης πυροδοτούν, αντι-σταθµίζεται από τη µείωση των επενδύσεων που προκαλεί η άνοδος των επιτοκίων, η οποία µε τη σειρά της είναι συνέπεια των αυξανόµενων δανει-ακών αναγκών του Δηµοσίου. Παράπλευρη απώ-λεια είναι η στρεβλή κατανοµή των πόρων στην οικονοµία υπέρ της κατανάλωσης και η αυξανόµε-νη εξάρτηση από ξένους χρηµατοδότες. Από την άποψη αυτή η Ελλάδα της τελευταίας τριακονταε-τίας θα µπορούσε να αναφέρεται στα βιβλία που διδάσκονται στους φοιτητές ως το καλύτερο παρά-δειγµα επιβεβαίωσης της θεωρίας. Η πορεία µιας χώρας που στήριξε τις ελπίδες ανάπτυξης από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 σε ένα πείραµα διπλα-σιασµού και τριπλασιασµού του ελλείµµατος της κρατικής διαχείρισης και αλµατώδους αύξησης του δηµοσίου χρέους, χωρίς να πετύχει σηµαντικά ψη-λότερους ρυθµούς ανάπτυξης και -τελικά- µείωση της κοινωνικής ανισότητας. Από αυτή την άποψη το

πείραµα του τότε πρωθυπουργού, Ανδρέα Παπαν-δρέου, απέτυχε. Η γενική εικόνα της δεκαετίας πε-ριγράφεται από πολύ χαµηλή ανάπτυξη µε εξαίρε-ση τρία µόνο χρόνια και µείωση των επενδύσεων.Την επόµενη δεκαετία, του ‘90, τα δηµόσια ελλείµ-µατα διατηρήθηκαν υψηλά, µε πρόσθετη επιβά-ρυνση από τους τόκους του δηµοσίου χρέους που είχαν πλέον αυξηθεί αλλά και από τα χρεολύσια που εκτοξεύθηκαν. Η αντίστροφη µέτρηση για την κρίση είχε ήδη αρχίσει. Υπήρχε όµως η ανάκαµψη του ρυθµού ανάπτυξης το 2ο µισό της δεκαετίας και των επενδύσεων και η Ελλάδα ωραιοποιού-σε την κατάσταση των δηµόσιων οικονοµικών της στην προσπάθεια να γίνει µέλος της Ευρωζώνης. Το πρόβληµα όµως µετατίθετο στο µέλλον. Οι πε-ρίφηµες διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις έµεναν στα χαρτιά, αφού καµιά κυβέρνηση δεν αναλάµβα-νε το πολιτικό κόστος που συνεπάγονταν και δεν µπορούσε (ή δεν προσπάθησε καν) να πείσει τους πολίτες ότι το κόστος διασφάλισης των κεκτηµένων δεν θα το άντεχε µεσοπρόθεσµα η οικονοµία. Ο δηµόσιος τοµέας λειτουργούσε σε καθεστώς αδι-αφάνειας και ανεπαρκούς λογοδοσίας στον βασι-κό χρηµατοδότη του, τον Έλληνα φορολογούµενο, εκτρέφοντας τη διαφθορά, µε τη σπατάλη να απο-τελεί τον γενικό κανόνα. Τη δεκαετία του 2000, οι δαπάνες εξυπηρέτησης του συνεχώς αυξανόµενου δηµοσίου χρέους έφθασαν να αναλογούν περίπου

Μια οικονοµία µε στέραιες βάσεις ήταν πάντα για την Ελλάδα το ζητούµενο και παρέµεινε ευσεβής πόθος από γενιά σε γενιά πολιτικών, που όµως θυσίασαν στην αναβλητικότητα τις µεταρρυθµίσεις για µία διατηρήσιµη ανάπτυξη. Σήµερα, ο Γιώργος Παπανδρέου περπατά στον µονόδροµο των µεταρρυθµίσεων µε το ίδιο ζητούµενο. Το στοίχηµα αυτή τη φορά είναι να βγει αληθινό το καλό

σενάριο εξόδου της χώρας από την ύφεση, θέτοντας παράλληλα τις προϋποθέσεις για µία ανάπτυξη που θα διατηρηθεί στο µέλλον, αν και το κακό σενάριο δεν έχει αποκλειστεί οριστικά.

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

CONCEPT ALLMEDIA CREATIVE

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

στο 15% του ετήσιου παραγόµενου προϊόντος της χώρας. Τα υπόλοιπα είναι λίγο πολύ γνωστά. Οι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης ως το 2008 τροφοδο-τούνταν µε δανεικά, καθώς στηρίζονταν κυρίως στην κατανάλωση που βασίστηκε στην εκρηκτική άνοδο της καταναλωτικής πίστης.

Έτσι, φθάσαµε στην τωρινή κρίση. Επόµενο ήταν οι ξένοι δανειστές µας να συνειδητοποιή-σουν την επισφαλή θέση µιας οικονοµίας µε υψηλό εσωτερικό και εξωτερικό χρέος, και να κλείσουν τη στρόφιγγα των νέων δανείων. Αναγκαστικά η Ελλά-δα κάνει αυτό που έπρεπε να κάνει εδώ και πολλά χρόνια. Αλλάζει, γιατί µας το επιβάλλουν η ΕΕ και το ΔΝΤ. Προχωρά σε µεταρρύθµιση µιας οικονο-µίας που λειτουργούσε σε ένα ιδιότυπο καθεστώς προστατευτισµού, αγκυλώσεων και ρυθµίσεων, που έκλεινε τα µάτια στις εξελίξεις στο διεθνές πε-ριβάλλον που έδειχναν σαφέστατα την ανάγκη για µεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα και τις ευκαιρίες που αυτό προσέφερε. Από αυτές τις αλλαγές και µόνο µπορεί να προέλθει η έξοδος από την ύφε-ση και η διατηρήσιµη ανάπτυξη. Γιατί σύµφωνα µε

την οικονοµική θεωρία, σε περίοδο κρίσης και ανεπαρκούς ζήτησης η άνοδος των δηµοσίων ελλειµµάτων µπορεί να στηρίξει τη δραστηρι-ότητα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και τη θέση του ΔΝΤ και του G20, γι’ αυτό και συστήνουν στα-

διακή µόνο µείωση των ελλειµµάτων στις ανεπτυγµένες χώρες το επόµενο διάστηµα. Για την Ελλάδα όµως υπα-γορεύεται δραστική µείωση των ελ-λειµµάτων, µιας και δεν υπάρχουν πλέον δυνατότητες χρηµατοδότη-σής τους. Από αυτή την άποψη η Ελλάδα πορεύεται µε αντίθετους ανέµους. Το τωρινό πείραµα θα αποδείξει την αναπτυξιακή δυνα-µική των µεταρρυθµίσεων. Δια-φορετικά η έξοδος από την τωρινή ύφεση θα καθυστερήσει και το κό-στος της ύφεσης, σε όρους απώλει-

ας ευηµερίας και υψηλής ανεργίας, θα αυξάνεται.

Σαν µια παρτ ίδα σκα-κιού µοιάζει η τωρινή άσκηση της οικονοµικής πολιτικής στην Ελλάδα. Όπου οι κ ινήσεις της

κυβέρνησης υπαγορεύονται από τις επιτα-γές του ΔΝΤ και της ΕΕ σε µια αναµέτρηση µε τις δυνάµεις της ύφεσης και άγνωστο Χ τη δυνατότητα της πραγµατικής οικονοµίας να αντιδράσει στη λιτότητα και την έλλειψη

ρευστότητας στην αγορά. Η έκβασή της θα καθορί-σει τη µελλοντική πορεία της χώρας. Η έκθεση των ελεγκτών της τρόικας ήταν θετική και απελευθερώνει την εκταµίευση της δεύτερης δόσης του δανείου, στα πλαίσια του µνηµονίου, το θέµα όµως είναι τι περιµένουµε το επόµενο διάστηµα. Μπορεί µέχρι τώρα τα πράγµατα να εξελίχθηκαν σχετικά καλά, από την άποψη ότι οι στόχοι του προϋπολογισµού επιτυγχάνονται µε τη δραστική µείωση των δαπανών. Τώρα όµως που τα έσοδα παρουσιάζουν σηµαντική υστέρηση σε σχέση µε τους στόχους, χτυπά ένα ακόµα καµπα-νάκι κινδύνου για τον υπουργό Οικονοµικών. Σε µια οικονοµία σε βαθιά ύφεση πόσο εφικτό είναι να εισπράξει αυξηµένα φορολογικά έσοδα; Πόσο εφικτός είναι ο στόχος αύξησής τους κατά 14% όταν το ονοµαστικό αεπ αυξάνεται οριακά µόνο; Η πάταξη της εκτεταµένης φοροδιαφυγής ιδίως στα υψηλά εισοδήµατα σίγουρα θα συµβάλλει, όµως χωρίς αµφιβολία δεν αρκεί.

Μια µατιά στην εικόνα της οικονοµίας και στις προοπτικές της ως το 2015 αρκεί για να δι-απιστώσει κανείς την τιτάνια προσπάθεια που απαιτείται από όλους αλλά και τη δοκιµασία στις αντοχές της κοινωνίας όταν η ανεργία αυ-ξάνεται ραγδαία. Με τη βιοµηχανική παραγωγή να µειώνεται, τις λιανικές πωλήσεις, την οικοδο-µική δραστηριότητα και τις επενδύσεις σε αρνη-τική περιοχή, τις εισπράξεις από τον τουρισµό να υποχωρούν, τις παραγγελίες της βιοµηχανίας να ανακάµπτουν οριακά πρόσφατα µόνο χάρη στη ζήτηση από το εξωτερικό, τις επιχειρήσεις να αναφέρουν, σ τη µεγάλη πλειοψηφία τους, στενότητα ρευστότητας και τα µη εξυπηρετού-µενα δάνεια των τραπεζών σε άνοδο, µε το κα-µπανάκι κινδύνου για τα ασφαλιστικά ταµεία να κτυπά η µείωση των ασφαλισµένων µόνο στο ΙΚΑ κατά 100 χιλ. από την αρχή του χρόνου, η εικόνα που εκπέµπεται είναι αυτή µιας οικονο-µίας που χρειάζεται απαραιτήτως µια τονωτι-κή εν ίσχυση. Και αυτό µέχρι να αποδώσουν οι µεταρρυθµίσεις που σχεδιάζονται σε όλα τα µέτωπα. Τα αποτελέσµατα της µέχρι τώρα πο-ρείας του προγράµµατος εγγυοδοσίας µικρών και πολύ µικρών επιχειρήσεων ΤΕΜΠΜΕ που θα έδινε ανάσα ρευστότητας στις επιχειρήσεις είναι απογοητευτικά λόγω τις απροθυµίας των τραπε-ζών. Μόνη διέξοδος στην παρούσα φάση είναι η ταχύτατη αξιοποίηση, χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες, των κεφαλαίων του ΕΣΠΑ και η τα-χύτατη προώθηση του αναπτυξιακού νόµου. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων µπορεί να κα-

µόνο µπορεί να προέλθει η έξοδος από την ύφε-ση και η διατηρήσιµη ανάπτυξη. Γιατί σύµφωνα µε

την οικονοµική θεωρία, σε περίοδο κρίσης και ανεπαρκούς ζήτησης η άνοδος των δηµοσίων ελλειµµάτων µπορεί να στηρίξει τη δραστηρι-ότητα. Αυτό άλλωστε αποτελεί και τη θέση του ΔΝΤ και του G20, γι’ αυτό και συστήνουν στα-

διακή µόνο µείωση των ελλειµµάτων στις ανεπτυγµένες χώρες το επόµενο διάστηµα. Για την Ελλάδα όµως υπα-γορεύεται δραστική µείωση των ελ-λειµµάτων, µιας και δεν υπάρχουν πλέον δυνατότητες χρηµατοδότη-σής τους. Από αυτή την άποψη η Ελλάδα πορεύεται µε αντίθετους ανέµους. Το τωρινό πείραµα θα αποδείξει την αναπτυξιακή δυνα-µική των µεταρρυθµίσεων. Δια-φορετικά η έξοδος από την τωρινή ύφεση θα καθυστερήσει και το κό-στος της ύφεσης, σε όρους απώλει-

ας ευηµερίας και υψηλής ανεργίας, θα αυξάνεται.

Σκυβέρνησης υπαγορεύονται από τις επιτα-γές του ΔΝΤ και της ΕΕ σε µια αναµέτρηση µε τις δυνάµεις της ύφεσης και άγνωστο Χ τη δυνατότητα της πραγµατικής οικονοµίας να αντιδράσει στη λιτότητα και την έλλειψη

ΕΠΙΛΟΓΗ 39ΕΠΙΛΟΓΗ 39

λύψει την εθνική συµµετοχή στο ΕΣΠΑ, που το καταχρεωµένο ελληνικό κράτος δεν µπορεί να καταβάλλει. Και αυτά χωρίς να χαθεί άλλος πο-λύτιµος χρόνος. Μόνο έτσι µπορεί να τονωθεί η οικονοµία στην τωρινή φάση. Με εξωτερική βο-ήθεια, αρκεί να την αξιοποιήσουµε. Σε συνδυα-σµό µε την ανάκαµψη της παγκόσµιας οικονοµί-ας που θα τονώσει τη ζήτηση για τις ελληνικές εξαγωγές, αποτελεί το καλό σενάριο.

Το κακό σενάριο αναφέρεται σε αδυναµία ανάκαµψης των φορολο-γικών εσόδων, λόγω της ύφεσης και αδυναµίας του φοροεισπρακτι-κού µηχανισµού, µε αποτέλεσµα

τη λήψη νέων µέτρων που θα εντείνουν την ασφυ-ξία στην αγορά, και εξωγενώς σε νέα ύφεση στην παγκόσµια οικονοµία. Το πρώτο ενδεχόµενο, την ύφεση στην εγχώρια αγορά, µπορούµε µε συντο-νισµένες προσπάθειες να την ελέγξουµε ώστε να περιορίσουµε την έκτασή της, το δεύτερο όχι.

Έλλειµµα γενικής

κυβέρνησης % αεπ

∆ηµόσιο χρέος %

αεπ

Tόκοι και χρεολύσια δηµοσίου

χρέους % αεπ

Ρυθµός ανάπτυξης

Μεταβολή κατανάλωσης

Μεταβολή επενδύσεων

Ποσοστό φτωχών

στον πληθυσµό

1980 -4,5 23,83,1 1,8 0,2 -6,5

1981 -9,8 34,24,0 0,1 2,0 -7,5

1982 -7,6 38,73,5 0,4 3,9 -1,9

1983 -10,3 44,34,4 0,4 0,3 -1,3

1984 -10,6 53,23,7 2,8 1,7 -5,7

1985 -12,5 51,66,6 3,1 3,9 5,2

1986 -9,3 65,07,0 1,6 0,7 -6,2

1987 -10,4 72,4 11,5 -0,5 1,2 -5,1

1988 -11,5 65,87,5 4,5 3,6 8,9

1989 -14,4 69,28,7 3,4 6,0 7,1

1990 -16,1 90,1 12,4 0,0 2,6 5,0

1991 -11,5 92,3 15,4 3,1 2,8 4,8

1992 -12,8 98,7 20,2 0,7 2,4 -3,2

1993 -13,8 111,6 19,1 -1,6 -0,8 -3,5

1994 -10,0 109,3 24,5 2,0 2,0 -2,8 23,0

1995 -10,2 108,7 22,5 2,1 2,4 4,2 22,0

1996 -7,4 111,3 23,8 2,4 2,4 8,4 21,0

1997 -6,6 114,0 20,5 3,5 2,7 6,8 21,0

1998 -4,3 112,4 18,8 3,4 3,5 10,6 21,0

1999 -3,4 112,3 17,5 3,4 2,5 11,0 21,0

2000 -3,7 101,8 17,4 4,4 2,0 8,0 20,0

2001 -4,5 103,7 15,4 4,2 5,0 4,8 20,0

2002 -4,8 101,5 19,2 3,4 4,7 9,5 20,0

2003 -5,6 97,3 18,0 5,9 3,3 11,8 21,0

2004 -7,3 98,6 16,0 4,6 3,6 1,4 19,9

2005 -5,2 100,0 16,1 2,2 4,6 -4,5 19,6

2006 -3,6 97,8 12,6 4,5 5,3 9,8 20,0

2007 -5,1 95,7 14,7 4,5 3,3 4,6 21,0

2008 -7,7 99,2 15,5 2,0 2,3 -7,4 20,0

2009 -13,6 115,1 17,5 -2,0 -1,8 -13,9 20,0

2010 -8,1 133,0 13,3 -4,0 -1,0 -1,6

ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ

Για φέτος και το 2011 προβλέπεται µείωση του ακ. εγχώριου προϊόντος 4% και 2,6% και χαµηλή

ανάπτυξη ως το 2015, η ανεργία από 12% του εργατικού δυναµικού φέτος θα αυξηθεί στο 14%-15% την τετραετία 2011-2014, η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις θα υποχωρούν 4% και 11% αντίστοιχα

τη διετία 2010-2011 µε µικρή µόνο ανάκαµψη την επόµενη τριετία. Οι τόκοι του δηµοσίου χρέους θα

αυξάνονται τα επόµενα χρόνια, από 12 δισ. ευρώ το 2009 σε σχεδόν 20 δισ. το 2010, λόγω της µεγάλης

ανόδου των επιτοκίων δανεισµού του Δηµοσίου, και µε δεδοµένο ότι το µεγαλύτερο τµήµα του ελληνικού χρέους κατέχουν ξένοι επενδυτές συνεπάγεται ακόµα

µεγαλύτερη αφαίµαξη πόρων προς το εξωτερικό. Αν σε όλα αυτά προσθέσουµε το ότι το δηµόσιο

χρέος το 2015 θα βρίσκεται στο 139% του αεπ της χώρας, δηλαδή µετά από µια πενταετία σκληρής λιτότητας θα βρίσκεται ψηλότερα από το τωρινό 133%, που σηµαίνει ότι θα απαιτηθεί νέος γύρος

προσπαθειών για να µην βρεθούµε πάλι στα όρια της χρεοκοπίας, µόνο οπλισµένοι µε αποφασιστικότητα

και αισιοδοξία θα τα καταφέρουµε.

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

1981-’89 ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

1981-‘85 Η επεκτατική δηµοσιονοµική πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου δηµιούργησε υπερβάλλουσα ζή-τηση πέραν των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικο-νοµίας που µετατράπηκε σε πληθωρισµό.

1985-‘87 Η ραγδαία άνοδος του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του πληθωρι-σµού οδήγησαν σε στροφή 180 µοιρών στην οικονο-µική πολιτική και στο πρόγραµµα σταθεροποίησης, το 1985, του υπουργού Οικονοµίας Κώστα Σηµίτη που διαδέχθηκε τον Γερ. Αρσένη. Οι αυξήσεις µισθών των προηγούµενων ετών εξανεµίστηκαν από τον πληθωρι-σµό και την πολιτική λιτότητας.

1988 –‘89 Επιστροφή στα µεγαλύτερα δηµόσια ελ-λείµµατα. Χαρακτηριστικό το προεκλογικό µήνυµα του Ανδρέα Παπανδρέου στον υπουργό Οικονοµικών «Τσο-βόλα δωσ’ τα όλα». Την περίοδο της διακυβέρνησής του το δηµόσιο χρέος υπερδιπλασιάστηκε.

1990-‘93

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ

Σε µια προσπάθεια εφαρµογής φιλελεύθερης πολιτι-κής συνάντησε ισχυρές αντιδράσεις. Στη θητεία του πέ-τυχε µείωση του πληθωρισµού, το δηµόσιο έλλειµµα και χρέος όµως συνέχισαν να αυξάνονται.

1993-1996

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Σε όλο το επόµενο διάστηµα ως την προσφυγή στο ΔΝΤ, παρά τις προσπάθειες σταθεροποίησης των δη-µόσιων οικονοµικών δεν δόθηκε έµφαση στον εξορθο-λογισµό της λειτουργίας του δηµόσιου τοµέα και τη µη επέκτασή του µε αποτέλεσµα τη συνεχή άνοδο του δη-µοσίου χρέους και σε ποσό µεγαλύτερο από τα ετήσια ελλείµµατα του προϋπολογισµού. Στη δεύτερη περίοδο διακυβέρνησής του οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δη-µοσίου χρέους αναλογούν στο 25% του αεπ της χώρας καθώς το δηµόσιο έλλειµµα µειώνεται, όµως µε τη µέ-θοδο των «κρυφών ελλειµµάτων» το δηµόσιο χρέος αυξάνεται. Το αδιέξοδο ήδη διαγράφεται.

1996-2004

ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από σχετικά σταθε-ρή ανάπτυξη, µε την ώθηση και των επενδύσεων για την

προετοιµασία των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004. Συγχρόνως όµως αυξάνεται το εξωτερικό έλλειµµα και το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα, η ανταγωνιστικότητα της χώρας συνεχίζει να υποχωρεί και το ζητούµενο παραµένει η εξασφάλιση της δηµο-σιονοµικής σταθερότητας. Με τη χώρα στο ευρώ από το 2001 αρχίζει να διαφαίνεται ότι η συµµετοχή στο ενιαίο νόµισµα δεν αρκεί για τη διασφάλιση της ανάπτυξης αν δεν προωθηθούν µεταρρυθµίσεις για µια ανταγωνιστική οικονοµία.

2004-2009

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

Με υψηλές προσδοκίες για επανίδρυση του κράτους, δεν κατάφερε να προωθήσει τις µεταρρυθµίσεις εκείνες που θα απέτρεπαν τη σπατάλη στον δηµόσιο τοµέα και θα συγκρα-τούσαν τα ελλείµµατα. Με οριακή πλειοψηφία στη Βουλή µετά τις εκλογές του 2008, απέρριψε τις εισηγήσεις του υπουργού Οικονοµίας, Γιώργου Αλογοσκούφη, από το καλοκαίρι του 2008 για λήψη µέτρων συγκράτησης των δηµοσίων ελλειµµά-των. Ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός ήταν αναπόφευκτος, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι δαπάνες του δηµοσίου από 43% του αεπ της χώρας το 2006 αυξήθηκαν σε 47% το 2008. Τέλειωσε τη θητεία του µε το έλλειµµα του δηµόσιου τοµέα στο 13,6% του αεπ και το δηµόσιο χρέος στο 115%, όσο περίπου και το 1993. Η εικόνα των οικονοµικών του κράτους από το 1980, οι ισχυρές αντιστάσεις της κοινωνίας (και της αντιπολίτευσης) σε όποια αλλαγή που θίγει κεκτηµένα και οι µεγάλες ανεπάρκει-ες της διακυβέρνησής του έκαναν την πορεία προς το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο προδιαγεγραµµένη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

2009-Σήµερα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Δηµοσιοποίησε τα προβλήµατα της Ελλάδας σε τέτοιο βαθµό ώστε η χώρα να µην µπορεί να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές. Συγχρόνως όµως πέτυχε να αναδείξει τα προβλήµατα της χώρας σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο εξασφαλίζοντας την αλληλεγγύη των ευρωπαίων εταίρων µας. Η Ελλάδα προχωρά σε διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις και µείωση των δαπανών του δηµοσίου, τοµές που ο πρωθυπουργός δεν θα µπορούσε να προωθήσει αν δεν είχε γίνει σαφές στην κοινωνία ότι δεν υπάρχει εναλλακτική οδός παρά µόνο η χρεοκοπία, µεταθέτοντας το πολιτικό κόστος στις προηγούµενες κυβερνήσεις και το ΔΝΤ και την ΕΕ που µας τις επιβάλλουν. Μένει να αποδειχθεί αν θα µπορέσει, κινητο-ποιώντας την κρατική µηχανή αλλά και µε τη βοήθεια του ιταλού Τοµάζο Πάντοα Σκιόπα στη θέση του οικονοµικού του συµβούλου –ο πρώτος ξένος οικονοµικός σύµβουλος Έλληνα πρωθυπουργού– να διασφαλίσει ένα ευνοϊκό επιχειρηµατικό περιβάλλον και να οδηγήσει τη χώρα στην έξοδο από την ύφεση.

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

TΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΕΝΣΤΙΚΤΩΝΤο ένστικτο της αυτοσυντήρησης και το ένστικτο της αυτοκαταστροφής, χαρακτηρίζουν δραµατικά τη

συµπεριφορά των Ελλήνων, και όχι µόνο στην οικονοµία. Από τα δύο, το δεύτερο είναι συνήθως βραχείας διάρκειας αλλά υψηλής έντασης και βαρύτατων συνεπειών, όπως διδάσκει η ιστορία της χώρας.

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

Είναι κιόλας διαπιστω-µένο και αποτυπωµέ-νο σε άποψη γ ια τη φύση της Οικονοµί-ας, ότ ι τα αρχέγονα ένσ τ ικτα, µερικοί τα

αποκαλούν «Animal Spirits», επη-ρεάζουν σηµαντικά τον «οικονοµι-κό άνθρωπο». Ανάµεσά τους δύο, το ένσ τ ικ το της αυτοσυν τήρησης και το ένστικτο της αυτοκαταστρο-φής, χαρακτηρίζουν δραµατικά τη συµπεριφορά των Ελλήνων, και όχι µόνο στην οικονοµία. Από τα δύο, το δεύτερο είναι συνήθως βραχείας διάρκειας αλλά υψηλής έντασης και βαρύτατων συνεπειών, όπως διδά-σκει η Ελληνική ιστορία. Το πρώτο επέτρεψε στους κατοίκους αυτής της χώρας µια συνεχή και αδιάλειπτη

Μικρές επιχειρήσεις που αντιστέκονται στην αλλαγή και την καινοτοµία, οικογενειοκρατία που καταστρέφει τον δυναµισµό των νέων. Σε µεγάλο βαθµό τα χαρακτηριστικά µιας οικονοµίας και των πολιτών της που επαναπαύθηκαν στα δανεικά και την ευρωπαϊκή βοήθεια και τώρα ξυπνούν βίαια σε έναν διαφορετικό κόσµο.

παρουσία και µε µια εξελισσόµενη γλώσσα, πανάρχαια, να δηµιουρ-γήσουν ιστορικά παραδείγµατα και περιόδους όπου «µικροί αυτοί» να προβάλλονται στο παγκόσµιο προ-σκήνιο. Όχι πάντα εποικοδοµητικό, αυτό το εκρηκτ ικό µίγµα συµπε-ριφορών, σε µια κοινωνία ανοιχτή στους ανέµους, «εξοπλισµένη» µε εκατοµµύρια οχήµατα, κινητά τηλέ-φωνα που υπερβαίνουν τον πληθυ-σµό και όλα τα άλλα εξαρτήµατα της λεγόµενης παγκοσµιοποίησης, απαι-τε ί συµπεριφορές και χε ιρισµούς του λαού της και των ηγητόρων της, εντελώς ασυνήθιστους. Και σ’ αυτό υστερούν και οι δυο σχεδόν απελπι-στικά επιπόλαια. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα ελληνικό παράδοξο της οικονο-µίας, το οποίο και απασχολούσε την

προηγούµενη υπουργό Οικονοµίας, Λούκα Κατσέλη, που µαταιοπονούσε εν προκειµένω, και θα απασχολήσει τον τωρινό υπουργό, Μιχάλη Χρυ-σοχοϊδη, είναι το γεγονός ότι ενώ η ζήτηση αγαθών συρρικνώνεται, ο πληθωρισµός αυξάνεται. Ας επιχει-ρήσουµε µια, ας το πούµε ερµηνεία. Η ορολογία που χρησιµοποιούσε η κυρία Υπουργός για το φαινόµενο είναι «η µάχη των τιµών», δηλαδή µια προσπάθεια παραλληλισµού της πτώσης της ζήτησης, λόγω της κάµ-ψης των εισοδηµάτων, µε την έξαρ-ση του πληθωρισµού. Συµβούλια, εκκλήσεις, παροτρύνσεις προς τους παραγωγούς και διανοµείς αγαθών, να απορροφήσουν το σοκ της επι-βολής νέων φόρων, επιβαρύνσεων και άλλα χιλιοειπωµένα, χωρίς απο-

ΑΡΧΕΓΟΝΑ ΕΝΣΤΙΚΤΑ&ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ

44 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

τέλεσµα τουλάχιστον για την ώρα.Η ελλην ική οικονοµία συν τ ίθε ται από µυριάδες µικρές και µικροµε-σαίες επιχε ιρήσεις, γ ια µερικούς αποτελούν το 75% της οικονοµίας, µε µια ιδιότυπη δοµή. Οι επιχε ι-ρήσεις αυτές ανήκουν κατά βάση στην οικογένεια, γονείς-παιδιά και την ευρύτερη, διευθύνον ται από µέλος της οικογένειας, κατά κανόνα τον πατέρα, και οι απασχολούµε-νοι σ τερούνται οποιασδήποτε νο-µοθετηµένης εργασιακής σχέσης, εξασφαλίζοντας τη διαβίωσή τους. Δεν υπάρχουν αµοιβές, ωράρια, δεν είναι όλοι ασφαλισµένοι. Καµιά φο-ρά στον πυρήνα προστίθενται εξω-τερικοί εργαζόµενοι, περιστασιακοί ή µόνιµοι. Και κυρίως οι νέοι και οι γυναίκες, αυτές περισσότερο, ζουν σε ένα καµιά φορά αποπνικτικό πα-τερναλισµό. Συνήθως «γεωγραφικά» λειτουργούν οµαδοποιηµένες κατά το αντικείµενο, θυµίζοντας τα πα-λαιά ανατολίτικα παζάρια, µε παρό-µοια αγαθά που ρίχνει στην αγορά ο αφέντης, είτε ως βιοτέχνης παρα-γωγός, είτε ως ενδιάµεσος έµπορος. Τα «αφεντικά» συνοµιλούν µε τους οµολόγους τους µιας και είναι κοι-νά τα προβλήµατα, και µεταξύ τους υπάρχουν άτυποι κανόνες συµπε-ριφοράς τους οποίους σέβονται. Τα αγαθά που προσφέρουν τιµολογού-νται έτσι ώστε να καλύπτουν τα έξο-δα της επιχείρησης, τις ανάγκες της ευρύτερης οικογένειας, αφήνοντας και κάτι στην άκρη για τις δύσκολες ώρες. Δεδοµένου ότι δεν λειτουρ-γούν αν ταγωνισ τ ικά, αλλά απλώς παράλληλα, και µε πολύ όµοια προ-βλήµατα µε ταξύ οµότεχνων, δια-µορφώνεται ένα επίπεδο τιµών εν-στικτωδώς, γιατί παρ’ όλο που είναι οργανωµένοι, δεν µπορεί κανείς να πει ότι υπάρχει ένα είδος «συνοµω-σίας» στη διαµόρφωση των τιµών.Την ήσυχη λειτουργία τους και τη διαβαθµισµένη ζωή τους, τροµάζει η καινοτοµία, και η αναταραχή που βάζει σε κίνδυνο τα οικονοµικά των επιχειρήσεων, όταν δέχονται δηλ. σήµατα και πλήγµατα έξωθεν. Η αντίδραση αυτών των επιχειρήσεων

Νέος υπουργός, ίδια προβλήµατα.Ενώ η ζήτηση αγαθών συρρικνώνεται, ο πληθωρισµός αυξάνεται. Το ελληνικό αυτό παράδοξο απασχολούσε την Λούκα Κατσέλη και προβληµατίζει τον Μιχάλη Χρυσοχοϊδη.

ΕΠΙΛΟΓΗ 45

και κατ’ επέκταση της οικονοµίας, όταν επιβάλλονται νέοι φόροι, ή αυ-ξάνεται η τιµή των καυσίµων ή του ηλεκτρικού ρεύµατος, ή του νερού και άλλων είναι αµυντική, το ένστι-κτο της αυτοσυντήρησης. Οι επιχει-ρήσεις αντί να απορροφούν, αντιθέ-τως ανεβάζουν τις τιµές, ακόµη και αν οι αυξήσεις δεν τους πλήττουν άµεσα. Έτσι από τη λειτουργία της αυτοσυντήρησης, τα «αφεντικά» ως σύνολο πια οδηγούν σ την απορ-ρύθµιση της αγοράς. Ελπίζουν ότι µε µειωµένο τζίρο και αύξηση των τιµών θα διατηρήσουν τις απολαβές των επιχειρήσεών τους; Ό,τι και να ελπίζουν αυτοκαταστρέφονται. Είναι προφανές ότι αυτή η κατ’ ευφηµι-σµόν αγορά, η οποία συνήθως προ-βάλλεται ως η αγορά που ταιριάζει µε την ελληνική ιδιοσυγκρασία και τη µυθολογ ία ότ ι έ τσ ι ξεκ ίνησαν και οι «Μεγάλοι», απαγορεύει δο-µικές αλλαγές… και οι µεγάλοι που προκύπτουν είναι εκείνοι οι ελάχι-στοι οι οποίοι βγήκαν έξω από τον βάλτο. Αυτή η οικονοµική λειτουρ-γία αντιστέκεται ακόµη, αλλά η βί-αιη εξυγίανσή της από την εισβολή των µεγαλοκαταστηµάτων και των αλυσίδων διανοµής επέρχεται. Εί-ναι σαφές ότι θα επιζήσουν κυρίως µικρές βιοτεχνικές επιχειρήσεις που θα παραλληλίσουν την παραγωγή τους µε τις σύγχρονες ανάγκες, µε καινοτόµες ιδέες … και οι ελάχιστοι «ΕΒΓΑτζήδες» οι οποίοι δουλεύουν άνευ ωραρίου λειτουργίας. Τι πιο χαρακτηριστικό ότι π.χ. σ το κυρί-ως Κολωνάκι δεν υπάρχει κανένα µπακάλικο, δυο µόνο µανάβικα, µια σύγχρονη µεσαία επιχείρηση, και ένα σούπερ µάρκετ … Τους άλλους τους πήρε κιόλας η µπόρα.Τα παραπάνω ήταν κιόλας γραµµέ-να όταν έπεσε σ τα χέρια του γρά-φοντος ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, και λίγο σκληρό άρθρο της Φιλοµή-λας Τσουκαλά (2010, The New York Times News Service), καθηγήτριας –δεν σηµειώνεται τίνος τοµέα– στο Georgetown University των ΗΠΑ, γραµµένο µε βάση και την προσω-πική της εµπειρία. Η κα Τσουκαλά φρονεί ότ ι η ελληνική οικονοµία,

στο τµήµα της που ελέγχεται από την οικογένεια είναι η γάγγραινα της ελληνικής κοινωνίας. Φρονεί ακόµη ότι το 75% των µικροµεσαί-ων οικογενειακών επιχειρήσεων απορροφά µε τις αναχρονιστικές δοµές των εργασιακών σχέσεων το ενεργητικό των µελών της, είτε των νέων είτε των γυναικών, αποκλεί-οντας την οποιαδήποτε ελπίδα µε-ταρρύθµισης και εκσυγχρονισµού της ελληνικής οικονοµίας.

Με τ ην υποτ ιθέµε νη παροχή ασφάλε ιας τόσο οι νέοι όσο και οι γυναίκες στερού-

ν ται σ τοιχειωδών απολαβών, κα-ταδικασµένοι, χωρίς πολλές φορές να το ν ιώθουν σε µια βαλτωµένη ζωή. Με την ελπίδα, κυρίως, ότι η «Οικογένεια» θα µπορούσε να τους εξασφαλίσει µια θέση σ το Δηµό-σιο. Η αυτόνοµη ζωή αποκλείεται. Όσοι επιθυµούν µια ανεξάρτητη ζωή γρήγορα προστίθενται στη Δι-ασπορά…» Εγώ η ίδια, γράφει η κα Τσουκαλά, εγκατέλειψα την Ελλάδα, όταν κατάλαβα ότι, ως επίδοξη νο-µικός και χωρίς οικογενειακές επα-φές µε τον κόσµο των επιχειρήσε-ων, θα περνούσα τα πρώτα χρόνια της καριέρας µου σερβίροντας τον καφέ σ τον γ ιό ή τον πατέρα του αφεντικού µου»… «Η ΕΕ και το ΔΝΤ θα πρέπε ι να εγκαταλε ίψουν την ιδέα του κατακερµατισµού του Ελ-ληνικού κοινωνικού κράτους, ήδη αδύναµου, και να επαυξήσουν την ευελιξία, του ήδη επαρκούς ευέλι-κτου ιδιωτικού τοµέα. Αυτός έχει (πράγµατι ανάγκη) µεταρρύθµισης, αλλά η ανεργία που θα προκύψει θα ενδυναµώσει την οικογενειακή επικυριαρχία. Μια καλύτερη λύση θα ήταν η δηµιουργία ενός πραγ-µατικού δικτύου δηµόσιας βοήθει-ας που θα βοηθούσε τους Έλληνες ν έους ο ι οποίοι λαχ ταρούν τ ην ε λευθερία να ξεφύγουν από την παρέχουσα βοήθεια αλλά αποπνι-κτική επιρροή των οικογενειών»… Υπάρχει επικάλυψη των δυο κε ι-µένων; Ο γράφων νοµίζει ότι είναι συµπληρωµατικά.

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ ΣΤΑ ΧΑΜΗΛΑ

Οι συµπατριώτες µας ξάπλωσαν πάνω στα δάνεια των 100

δισ. ευρώ από την ΕΕ και τα 300 δισ. ευρώ

από δανεικά (του δηµοσίου χρέους)…

και κοιµήθηκαν. Ξύπνησαν βίαια σε

έναν άλλο κόσµο και αγουροξυπνηµένοι εξεγείρονται γιατί

ήταν απρόσµενος, και από πολλές απόψεις άδικος, ιδίως όταν αντιλαµβάνονται

ότι µερικοί έξυπνοι, εξυπνάκηδες

ή µασκαράδες, εξασφάλισαν εν τω µεταξύ τη δια βίου

ευηµερία. Η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει

στα όριά της µε τη σηµερινή της δοµή.

Οι αλλαγές επίκεινται όχι τόσο γιατί τις

επιδιώκει η ηγεσία της χώρας, όσο γιατί επικρατεί ένα έντονο, αποπνικτικό αίσθηµα

αδιεξόδου. Είναι όµως αβέβαιο αν θα

ξεφυτρώσουν ως προανάκρουσµα µιας

καλής σοδειάς και όχι ως αγριόχορτο. Η

τετριµµένη διαδικασία δεν επαρκεί…

Κάποιοι πρέπει να σταθούν όρθιοι και

να αντικρύσουν κατάµατα την Ελλάδα.

46 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 47

Η ε λ λ η ν ι κ ή κ ρ ί -σ η τ ο υ χ ρ έ ο υ ς α π ο τ έ λ ε σ ε τ ο ν κ α τ α λ ύ τ η γ ι α τ η δ ι ά ρ ρ η ξ η της παγκόσµιας

κυβερνητ ικής χρηµατοπισ τωτικής φούσκας. Η οποία µε τη σειρά της υπήρξε το προϊόν της πρωτοφανούς δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής απάντησης της διεθνούς οικονοµι-κής κοινότητας στην κατάρρευση της αµερικανικής φούσκας ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων το 2008 που γονάτισε τη Wall Street και τις διε-θνείς χρηµατιστηριακές αγορές. Το 2009 οι αγορές ανέκαµψαν ενόσω οι οικονοµίες ακόµη υποχωρούσαν. Το 2010 οι αγορές δοκιµάζον ται ενόσω οι οικονοµίες ανακάµπτουν. Όπως, όµως, απέδειξε η ελληνική και ευρωπαϊκή κρίση των κρατικών χρεών, ο εφιάλτης δεν έχει τελειώ-σει. Μπορεί τα δύο πρώτα τρίµηνα του έτους να σηµειώθηκαν διεθνώς ρυθµοί ανάκαµψης που να προδικά-ζουν έξοδο από την κρίση. Τίποτα όµως δεν µπορεί να µας διαβεβαι-

ώσει πως οι ρυθµοί αυτοί µπορούν να συνεχιστούν. Στις τελευταίες του προβλέψεις το ΔΝΤ µιλά για 4-4,5% ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµί-ας το 2010 και 2011, παραδέχεται, όµως, την ύπαρξη σηµαντικών κιν-δύνων κυρίως σε ό,τι αφορά τη σχέ-ση κρατικών και τραπεζικών χρεών. Όχι τυχαία φυσικά, αφού η δηµο-σιονοµική κρίση στην Ευρώπη που έπληξε το ευρώ συνοδευόταν από µία κρίση εµπιστοσύνης στο τραπε-ζικό της σύστηµα και στην ικανότη-τά του να αντέξει τυχόν χρεοκοπίες χωρών-µελών. Τα σ τρες τεσ τ που καθυσ τ ερηµέ να έ γ ιναν τον Ιού -λιο (το δίµηνο Μαίου-Ιουνίου ήταν «των παθών» γ ια τ ις ευρωπαϊκές αγορές), έδειξαν ικανοποιητικό βαθ-µό αντοχής. Είναι, όµως, αµφίβολο αν επαρκούν για να καθησυχάσουν τους επενδυτές, στον βαθµό που οι τελευταίοι γνωρίζουν πως οι τράπε-ζες εξακολουθούν σε µεγάλο βαθµό να επιβαρύνονται µε τοξικά κρατικά οµόλογα και επισφαλή δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Σηµα-ντικό ζήτηµα που επίσης απασχο-

λεί τους επενδυτές είναι αν τα κε-φάλαια για παρεµβάσεις διάσωσης υπάρχουν και εάν θα αποδειχθούν επαρκή. Οι πρόσφατες κυβερνητι-κές κινήσεις δηµοσιονοµικής αναδί-πλωσης υποδηλώνουν πως τα προ-γράµµατα σ τήριξης εξαν τ λούν ται και δεν θα έχουν συνέχεια. Επίσης, το κοινωνικό και πολιτικό κλίµα δεν ευνοεί πλέον άλλα µέτρα στήριξης των τραπεζών. Αντίθετα, έχουν αρ-χίσει να επιβάλλονται ρυθµίσεις και περιοριστικοί κανονισµοί στη δράση τους, ενώ συζητείται ευρέως η επιβο-λή φόρου στις συναλλαγές τους. Οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις µε τη συµφωνία του ΔΝΤ θεωρούν πως χρειάζεται να µειωθούν τα χρέη των αναπτυγµένων οικονοµιών για να κα-ταστεί βιώσιµη η ανάκαµψη, ενώ δεί-χνουν να πιστεύουν πως µε κατάλλη-λη διαχείριση µπορούν να µειωθούν οι κρατικές σπατάλες χωρίς να πληγεί ανεπανόρθωτα η οικονοµική ανάκαµ-ψη. Όµως δεν συµφωνούν όλοι σε αυτό. Ορισµένοι αναλυτές υποστηρί-ζουν πως η καταστροφή του πλούτου αποτελεί µία αναπόφευκτη συνέπεια

Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Ο κόσµος στο σταυροδρόµι του στασιµοπληθωρισµού και ενός νέου γύρου µεγάλης ύφεσης. Το καλό σενάριο για τον αναπτυγµένο τουλάχιστον κόσµο τα επόµενα 5-10 χρόνια είναι µία χαµηλή και κατώτερη του µέσου µακροχρόνιου όρου οικονοµική ανάπτυξη. Το χειρότερο, είναι µία νέα µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσοπολέµου µε αρνητικούς ή µηδενικούς ρυθµούς ανάπτυξης και διπλάσια –από τη σηµερινή– ανεργία.

ΕΞΗΝΤΑ ΜΗΝΕΣ

48 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΣΚΙΕΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗΑγώνας δρόµου χωρίς τέλος γιατην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Αµερική.

• • Στην Αµερική η Fed τυπώνει πληθωριστικό χρήµα για να στηρίξει την οικονοµία που επιβραδύνει και να αποτρέψει τον αποπληθωρισµό, ενόσω η κυβέρνηση σχεδιάζει τη µείωση των ελλειµµάτων της.

•• Οι δύο βασικοί στόχοι της Fed είναι η επίτευξη της µέγιστης απασχόλησης και της σταθερότητας των τιµών. Μέχρι στιγµής, στον πρώτο έχει αποτύχει και ο δεύτερος διακυβεύεται.

•• Στην Ευρώπη αν ενταθεί η δηµοσιονοµική λιτότητα και η ΕΚΤ δεν συνεχίσει τις αγορές οµολόγων των αδύναµων χωρών η κρίση θα επανέλθει. Και τότε θα µεταφερθεί και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, επιβεβαιώνοντας τους φόβους ότι τα χειρότερα δεν έχουν περάσει.

•• Επί του παρόντος πάντως στις ΗΠΑ, µπορεί ο πρόεδρος του Fed, Μπεν Μπερνάνκε να έχει αποκλείσει µία νέα υφεσιακή υποτροπή, υποσχόµενος πως θα κινήσει γη και ουρανό για να µην επικρατήσει ο αποπληθωρισµός και η ύφεση. Όµως, εκτός από την µαζική εκτύπωση χρήµατος η οποία γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσµατική, δεν διαθέτει άλλα όπλα. Επιπλέον, οι ξένοι πιστωτές όταν δεν απέχουν από αγορές αµερικανικών κρατικών οµολόγων, τις περιορίζουν σηµαντικά.

φόβους ότι τα χειρότερα δεν έχουν περάσει.

Επί του παρόντος πάντως στις ΗΠΑ, µπορεί Μπεν Μπερνάνκε

υποσχόµενος πως θα κινήσει γη και ουρανό για να µην επικρατήσει ο

Όµως, Όµως, Όµως

οι ξένοι πιστωτές όταν δεν απέχουν από αγορές

τις

της µείωσης του δανεισµού και πρό-κειται γ ια µία διαδικασ ία που δεν έχει ακόµη φθάσει ούτε στα µισά του δρόµου.

Σήµερα οι περισσότεροι α ν α λυ τ έ ς π ισ τ ε ύ ο υ ν π ω ς δ ε ν θ α υπά ρξ ε ι επιστροφή σε νέα οικο-νοµική ύφεση, πολύ πε-

ρισσότερο σε µία µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσοπολέµου. Την αισιο-δοξία τους αντλούν: (α) από τη γνώ-ση που έχουν πλέον οι νοµισµατικές αρχές του ανεπτυγµένου κόσµου για την αντιµετώπιση παρόµοιων ακραί-ων καταστάσεων µέσω πληθωρισµού του χρέους και (β) από την ισχυρή ανάπτυξη των αναδυόµενων οικονο-

µιών που δείχνουν για άλλη µία φο-ρά να έχουν αυτονοµηθεί. Βεβαίως, αυτή τους την αισιοδοξία µετριάζουν οι εκτιµήσεις για µία παρατεταµένα αργή και ισχνή ανάκαµψη τα επόµενα 5-8 χρόνια, όσο θα διαρκεί η µείωση των χρεών και η αποκατάσταση των χαµένων ισορροπιών. Στη δυσκολία αντιµετώπισης των χρεών συµβάλ-λει η οικονοµική επιβράδυνση του β’ εξαµήνου που ήδη προβλέπεται και επισήµως για τις ΗΠΑ µετά την κατάρ-ρευση της καταναλωτικής εµπιστοσύ-νης, την κάµψη των λιανικών πωλήσε-ων, την αδυναµία δηµιουργίας απα-σχόλησης και τον νέο γύρο κρίσης της αγοράς ακινήτων. Διαδικασίες που έχουν δηµοσιονοµικά εκτροχιάσει σειρά οµόσπονδων πολιτειών (Κα-

λιφόρνια, Ιλλινόις κ.λπ.) που πολλοί θεωρούν ουσιαστικά χρεοκοπηµένες, παροµοιάζοντάς τις µε την Ελλάδα. Βεβαίως, µία νέα υφεσιακή υποτροπή έχει αποκλείσει ο πρόεδρος του Fed, Μπεν Μπερνάνκε, υποσχόµενος πως θα κινήσει γη και ουρανό για να µην επικρατήσει ο αποπληθωρισµός και η ύφεση. Όµως, εκτός από την µαζική εκτύπωση χρήµατος η οποία γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσµατική, ο Μπερνάνκε δεν διαθέτει άλλα όπλα. Επιπλέον, οι ξένοι πιστωτές όταν δεν απέχουν από αγορές αµερικανικών κρατικών οµολόγων, τις περιορίζουν σηµαντικά. Στις συνθήκες αυτές, πολλά θα εξαρ-τηθούν από τη στάση της Ευρώπης και της ΕΚΤ. Εάν ενταθεί η δηµοσι-

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

ΧΡΕΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΔΑΝΕΙΩΝ

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ

Ο κίνδυνος µιας νέας µεγάλης ύφεσης είναι υπαρκτός καθώς ο όγκος των χρεών είναι τερά-στιος και ο εξ αυτού συστηµι-

κός κίνδυνος εµφανής.

Στα τέλη του 2009, οι Ευρωπαίοι πιστωτές είχαν δάνεια ύψους 1,6 τρισ. ευρώ σε Ελλάδα, Ιρλανδία,

Πορτογαλία και Ισπανία σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών (BIS). Μόνον, δε, οι διαγραφές επισφαλών δανείων και τίτλων από γερµανικές τράπε-ζες εκτιµάται πως θα ανέλθουν σε

314 δισ. δολ. (από την αρχή της κρίσης το 2008) ως το τέλος του

2010, σύµφωνα µε έκθεσή του ΔΝΤ τον Απρίλιο. Σαν να µην έφθαναν αυτά, τόσο η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Βρετανίας όσο και το ΔΝΤ

έχουν προειδοποιήσει πρόσφατα για µία επερχόµενη χιονοστιβάδα βραχυχρόνιων χρεών που λήγουν

και πρέπει να πληρωθούν µέσα στη προσεχή διετία. Το πρόβληµα

αφορά ιδιαίτερα την Ευρώπη όπου η ανάκαµψη είναι εξαιρετικά ασθε-νική και αβέβαιη, µε την εξαίρεση της Γερµανίας που ανακάµπτει δυ-ναµικά στηριζόµενη στις εξαγωγές της ιδίως προς τις αναπτυσσόµενες οικονοµίες, και η κρίση των κρα-

τικών χρεών δεν έχει κοπάσει. Ο φόβος είναι πως τράπεζες και κυβερνήσεις θα ανταγωνίζονται

εφεξής για την αναχρηµατοδότηση τεράστιου όγκου χρεών. Όπως µας

πληροφορεί ο Jack Ewing στους ΝΥΤ, οι τράπεζες παγκοσµίως

χρωστούν 5 τρισ. δολ περίπου που λήγουν ως το 2012 σύµφωνα µε εκτιµήσεις της BIS. Από αυτά τα ποσά τα 2,6 τρισ. δολ. αφορούν

την Ευρώπη, ενώ τα 1,3 τρισ. δολ. αποτελούν υποχρεώσεις αµερικα-

νικών τραπεζών.

ονοµική λιτότητα και δεν επαναλη-φθούν οι αγορές κρατικών οµολό-γων αδύναµων χωρών-µελών από την ΕΚΤ, τότε η διαφορά πολιτικής ΗΠΑ-ΕΕ θα κορυφωθεί και η αµερι-κανική πολιτική του πληθωριστικού χρήµατος δεν θα βρει µιµητές στη γηραιά ήπειρο. Η κρίση θα πλήξει πρώτη την Ευρώπη όπως ήδη συµ-βαίνει, όµως όταν θα έλθει η σειρά των ΗΠΑ η κρίση θα είναι πολύ χει-ρότερη. Μέχρι σήµερα η παγκόσµια οικονοµία κρατιέται όρθια χάρις στα µαζικά µέτρα κρατικής στήριξης, τα οποία πλέον εξαν τ λήθηκαν. Τώρα µένει µόνον η εκτυπωτική µηχανή, οι ανταγωνιστικές νοµισµατικές υπο-τιµήσεις και οι εµπορικοί πόλεµοι. Δηλαδή, µέθοδοι µετάθεσης της κρί-

σης στις πλάτες τρίτων (νέας γενιάς, άλλων γειτονικών χωρών) αλλά και διόγκωσής της συγχρόνως. Στις συν-θήκες αυτές, το καλύτερο σενάριο γ ια τον αναπτυγµένο τουλάχισ τον κόσµο τα επόµενα 5-10 χρόνια είναι µία χαµηλή και κατώτερη του µέσου µακροχρόνιου όρου οικονοµική ανά-πτυξη (π.χ. για Ευρώπη 1% περίπου). Το χειρότερο σενάριο είναι µία νέα µεγάλη ύφεση όπως αυτή του µεσο-πολέµου µε αρνητικούς ή µηδενικούς ρυθµούς ανάπτυξης και διπλάσια από τη σηµερινή ανεργία. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση ο έλεγχος των εξε-λίξεων ξεφεύγει από την οικονοµία και περνά στην κοινωνία και την πο-λιτική, καθώς ο κίνδυνος κοινωνικής αναταραχής είναι υπαρκτός!

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

ΓΝΩ

ΣΗ

• Ε

ΠΕΝ

∆Υ

ΣΗ

• Α

ΝΑ

ΠΤ

ΥΞ

Η •

ΑΞ

ΙΑ •

KN

OW

LED

GE

• IN

VES

TM

EN

T •

DE

VE

LOP

ME

NT

VALU

E

ΓΝ

ΩΣ

Η •

ΕΠ

ΕΝ

∆Υ

ΣΗ

• Α

ΝΑ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

ΔΡΑΣΕΙΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Αναδιάταξη δυνάµεωνΤο σκηνικό στο τραπεζικό σύστηµα είναι φανερό ότι εγκυµονεί –όχι µόνο κινδύνους– αλλά κυρίως

αλλαγές ισορροπιών. Συγχωνεύσεις αναµένονται το επόµενο διάστηµα στο τραπεζικό µας σύστηµα, ενώ το ενδεχόµενο του αφελληνισµού συζητείται όλο και πιο έντονα στους τραπεζικούς κύκλους.

Στην αρθρογραφία µπορεί κανείς τον τελευταίο καιρό να συναντήσει πλειάδα ανα-λύσεων περί της ανάγκης

συνένωσης δυνάµεων στον τραπεζικό κλάδο. Εµφανίζονται οι εµπορικές τράπεζες να θέλουν να αµβλύ-νουν τις πιέσεις που προκαλεί η κρίση και να περιορίσουν τον κίνδυνο αφελληνισµού τους αξι-οποιώντας τη σηµαντική παρου-σία τους στις χώρες της Νο-τιοανατολικής Ευρώπης. Το βέβαιο είναι ότι σταδιακά ή γρήγορα θα γίνει αναδιάτα-ξη του τραπεζικού συστήµα-τος. Είναι, όµως, οι συγχωνεύ-σεις λύση; Υπάρχει ζήτηµα αφελληνι-σµού; Τα στοιχεία για το πρώτο ερώ-τηµα µαρτυρούν το αντίθετο. Η µόνη ορατή θετική επίπτωση που µπορεί να έχει µία συγχώνευση δύο εγχώρι-ων τραπεζών είναι η βραχυπρόθεσµη ψυχολογική επίδραση στο εσωτερικό που θα έδινε έναν αέρα αισιοδοξίας. Δεν θα σηµατοδοτούσε όµως τη λύ-ση των τεράστιων δηµοσιονοµικών και υφεσιακών προβληµάτων που τα-λανίζουν την αποτελεσµατικότητα του τραπεζικού συστήµατος. Δεν απαντά σ τα προβλήµατα ρευστότητας, κε-φαλαιακής επάρκειας και έκθεσης σε κρατικά οµόλογα. Η πρόταση της Τράπεζας Πειραιώς, για την ταυτό-χρονη εξαγορά Αγροτικής Τράπεζας και Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου ου-σιαστικά δεν αποτελεί κάποιο έναυ-σµα για µία πορεία αποτελεσµατικής συγκέντρωσης στο σύστηµα υπό την έννοια ότι η ρευστότητα του Ταχυ-δροµικού Ταµιευτηρίου µε δυσκολία θα µπορούσε να δώσει ανάσες στην Αγροτική Τράπεζα (η κρατική ενίσχυ-

// Επιτελείο «Ε»

αρθρογραφία µπορεί κανείς τον τελευταίο καιρό να συναντήσει πλειάδα ανα-λύσεων περί της ανάγκης

συνένωσης δυνάµεων στον τραπεζικό Εµφανίζονται οι εµπορικές

τράπεζες να θέλουν να αµβλύ-νουν τις πιέσεις που προκαλεί η κρίση και να περιορίσουν τον κίνδυνο αφελληνισµού τους αξι-οποιώντας τη σηµαντική παρου-σία τους στις χώρες της Νο-τιοανατολικής Ευρώπης. Το βέβαιο είναι ότι σταδιακά ή γρήγορα θα γίνει αναδιάτα-ξη του τραπεζικού συστήµα-

οι συγχωνεύ-Υπάρχει ζήτηµα αφελληνι-

Τα στοιχεία για το πρώτο ερώ-τηµα µαρτυρούν το αντίθετο. Η µόνη ορατή θετική επίπτωση που µπορεί να έχει µία συγχώνευση δύο εγχώρι-ων τραπεζών είναι η βραχυπρόθεσµη ψυχολογική επίδραση στο εσωτερικό που θα έδινε έναν αέρα αισιοδοξίας. Δεν θα σηµατοδοτούσε όµως τη λύ-ση των τεράστιων δηµοσιονοµικών και υφεσιακών προβληµάτων που τα-λανίζουν την αποτελεσµατικότητα του

ση της οποίας είναι σχεδόν αδύνατη υπό τις παρούσες συνθήκες).

Γενικά φαίνεται ότι µία συγχώ-νευση µεταξύ δύο άλλων, ας πούµε, ελληνικών τραπεζών δεν λύνει το µεγάλο πρόβληµα ρευστότητας που αντιµετωπίζουν οι τράπεζες. Η παρα-δοσιακή άποψη ότι θα υπάρξουν µε-γάλες συνέργιες τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στο εξωτερικό µπορεί να ίσχυε την περασµένη δεκαετία. Τότε όµως δεν έγινε καµία συγχώ-νευση. Διότι απλούστατα ουδείς την

επιθυµούσε. Όσο για το επιχείρηµα περί αφελληνισµού των τραπεζών, αυτό είναι εντελώς παράδοξο. Πέραν του τετριµµένου ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα δεν πρέπει να ξεχνού-µε ότ ι ήδη λιµάνια και τηλεπικοι-νωνίες ελέγχονται από ξένους. Δεν πρέπει να ξεχνούµε εξάλλου ότι οι ξένες τράπεζες –ακριβώς λόγω των µικρότερων προβληµάτων ρευστό-τητας– έχουν µεγαλύτερη άνεση να χορηγήσουν δάνεια σ τη ελληνική αγορά που ασφυκτιά από έλλειψη ρευστότητας.

Mία συγχώνευση µεταξύ δύο ελληνικών

τραπεζών δεν λύνει το πρόβληµα ρευστότητας που αντιµετωπίζουν οι

ελληνικές τράπεζες. Η παραδοσιακή άποψη ότι θα υπάρξουν µεγάλες συνέργιες

στην εγχώρια αγορά και στο εξωτερικό µπορεί να ίσχυε την περασµένη

δεκαετία. Τότε όµως δεν έγινε καµία συγχώνευση.

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE EΞΕΛΙΞΕΙΣ & ΤΑΣΕΙΣ

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ του ρυθµού ανάπτυξης στο 1,6% το 2ο τρίµηνο από 3,7% το 1ο, τη διατήρηση του ποσοστού ανεργίας στο 9,6% και τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα νοικοκυριά αποταµιεύουν περισσότερο από ότι προέβλεπε η κεντρική τράπεζα για να αποπληρώσουν τα χρέη τους περιορίζοντας την κατανάλωση τους, ο κεντρικός τραπεζίτης δηλώνει έτοιµος να χρησιµοποιήσει όλα τα όπλα στο οπλοστάσιό του για να αποτρέψει τα χειρότερα. Τα µέτρα αυτά είναι η επέκταση του προγράµµατος αγοράς µακροπρόθεσµων τίτλων (οµόλογα κλπ) για να διατηρηθούν χαµηλά τα µακροπρόθεσµα επιτόκια και να ενισχυθεί η ρευστότητα των τραπεζών ώστε να χορηγούν δάνεια στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις που αντιµετωπίζουν και τις µεγαλύτερες δυσκολίες στην άντληση ρευστότητας και η αλλαγή της επικοινωνιακής στρατηγικής ώστε να καθιστά σαφές ότι θα διατηρήσει τα σχεδόν µηδενικά

Έτοιµος για όλαΤην ετοιµότητα της κεντρικής τράπεζας της χώρας να στηρίξει την αµερικανική οικονοµία σε περίπτωση που οι συνθήκες οδηγούν σε νέα επιβράδυνση της και αποπληθωρισµό επανέλαβε ο Μπεν Μπερνάνκε στην ετήσια συνάντηση των κεντρικών τραπεζιτών του πλανήτη στο Jackson Hole του Γουαϊόµινγκ.

επιτόκιά της για µεγαλύτερο διάστηµα από αυτό που εκτιµούν οι αγορές (π.χ. η περίπτωση της Ιαπωνίας που εδώ και 10 χρόνια ανακοινώνει ότι τα µηδενικά επιτόκια θα ισχύουν έως ότου οι τιµές σταµατήσουν να υποχωρούν, χωρίς µέχρι στιγµής να έχει επιτύχει το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα). Ωστόσο, όπως δηλώνει το θέµα δεν είναι αν η κεντρική τράπεζα έχει τα µέσα να στηρίξει την οικονοµία. Αυτό είναι βέβαιο. Το θέµα είναι αν τα οφέλη κάθε µέτρου στη συγκεκριµένη συγκυρία υπερτερούν των κινδύνων που συνδέονται µε αυτά. Π.χ. οι µεγάλες αγορές κρατικών οµολόγων και η ακόµα µεγαλύτερη διόγκωση του ισολογισµού της Fed θα µπορούσαν να µειώσουν την εµπιστοσύνη των αγορών στη δυνατότητά οµαλής εξόδου από τη στρατηγική στήριξης η οποία, ακόµα και αν είναι αδικαιολόγητη, µπορεί να αυξήσει τις πληθωριστικές προσδοκίες, τα επιτόκια και τελικά να υπονοµεύσει την ανάκαµψη. Όπως είπε, οι κεντρικοί

τραπεζίτες δεν µπορούν µόνοι τους να λύσουν τα οικονοµικά προβλήµατα του κόσµου, σε µια αιχµή προς το Κογκρέσο που πιέζει τον πρόεδρο Οµπάµα να επιταχύνει την έξοδο από την πολιτική δηµοσιονοµικής στήριξης της οικονοµίας, καθώς διατυπώνονται απόψεις ότι η πολιτική µείωσης των ελλειµµάτων αντιστρατεύεται τη νοµισµατική πολιτική.

Ν ΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ της κερδοφορίας των τραπεζών το 2010 εκτιµά η Τράπεζα της Ελλάδος στην έκθεσή της για τη χρηµατοπιστωτική

σταθερότητα, µετά την κάθετη πτώση της κερδοφορίας το 2009 µε µείωση των κερδών τους κατά 94% και ζηµιές µετά τους φόρους.

Η ΚΙΝΑ ΑΝΟΙΓΕΙ τη διατραπεζική αγορά οµολόγων στις ξένες κεντρικές και µη τράπεζες. Με µια κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα,

η κινεζική κυβέρνηση κάνει το πρώτο βήµα για τη διεθνοποίηση του ρένµινµπι και τη προώθησή του ως αποθεµατικό νόµισµα, καθώς δίνεται η δυνατότητα επένδυσης σε κινεζικούς τίτλους.

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

ΠΡΩΤΗ, Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΕΠΑΡΣΗΣ, µε την έννοια ότι πρέ-πει να είναι ταπεινός µπροστά σε γεγονότα που όχι µόνο είναι απρόσµενα και αλλά και απρόβλεπτα, έχοντας πάντα στο µυαλό του ότι πολλές ωραίες θεωρίες καταρ-ρέουν από «άσχηµα» γεγονότα. Δεύτερη, η επαγρύπνη-ση, µε την έννοια της άµεσης δράσης σε περιπτώσεις κρίσης, αναφερόµενος στην αλλαγή στρατηγικής (και όχι στόχων) που αποτέλεσαν µέτρα που προηγουµένως θεωρούντο ότι αντιστρατεύονταν την πολιτική της, όπως η αγορά κρατικών οµολόγων χωρών σε κρίση. Και τρίτη, η αποφασιστικότητα στη λήψη των αναγκαίων µέτρων γιατί όπως είπε, µε την εµπειρία της πρόσφατης κρίσης «το πέταγµα µιας πεταλούδας µπορεί να προκα-λέσει ανεµοστρόβιλο» δανειζόµενος από τον αµερικανό µετεωρολόγο του ΜΙΤ, Έντουαρντ Λόρεντζ, που πρώτος αναγνώρισε τη χαοτική συµπεριφορά σε συστήµατα που θεωρούντο ότι διέπονταν από συγκεκριµένες σχέσεις. Αυτά στο Jackson Hole. Στη Φραγκφούρτη, ανακοινώνο-ντας ότι η ΕΚΤ διατηρεί το επιτόκιό της στο 1%, δήλωσε ότι παρατείνει το πρόγραµµα χορήγησης ρευστότητας στις τράπεζες τουλάχιστον ως τα τέλη του έτους.

Ο νόµος των µη πιθανοτήτωνΜε χαρακτηριστικό τρόπο περιέγραψε ο Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης, Ζαν Κλοντ Τρισέ, τις βασικές ιδιότητες που πρέπει να έχει ένας κεντρικός τραπεζίτης στο τωρινό περιβάλλον των αγορών που το χαρακτήρισε ως πρωτοφανούς αβεβαιότητας, αποτέλεσµα πολυδιάστατων αλλαγών, και στο οποίο δεν υπάρχει κατανοµή πιθανοτήτων.

ΕΠΑΙΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ για την πρόοδό της στη µείωση του δηµόσιου ελλείµµατος και τις

διαρθρωτικές αλλαγές, ο επίτροπος Οικονοµικών υποθέσεων, Όλι Ρεν. Ωστόσο, τονίζει ότι ή άµεση πρόκληση τώρα είναι να διασφαλίσει την επαρκή ρευστότητα και σταθερότητα του τραπεζικού συστήµατος. Ήδη η κυβέρνηση επεκτείνει το πρόγραµµα εγγυήσεων στις τράπεζες για άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ κατά 25 δισ. ευρώ. Συνολικά οι κρατικές εγγυήσεις φθάνουν τα 55 δισ. ευρώ.

Α

AΡΝΗΤΙΚΗ Η ΡΟΗ ΔΑΝΕΙΩΝ στην οικονοµία. Στο 2% υποχώρησε η άνοδος της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Ιούλιο, οπότε οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά επέστρεψαν στις τράπεζες 43 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα δανείστηκαν. Η χρηµατοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνει στο 2,8%, µε τη χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας σε αρνητική περιοχή για 9ο συνεχόµενο µήνα. Η άνοδος της χρηµατοδότησης των ιδιωτών υποχώρησε στο 1,1%, µε την καθαρή ροή δανείων αρνητική στα καταναλωτικά δάνεια (-279 εκατ. ευρώ) και τον ετήσιο ρυθµό µεταβολής στο -0,7% και οριακά θετική στα στεγαστικά (+21 εκατ.) και τον ετήσιο ρυθµό στο 1,9%. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια των νοικοκυριών επιταχύνουν, 2,8% ο ρυθµός ανόδου ενώ στις επιχειρήσεις η µείωση

µετριάζεται (-1,6%).

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

Η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια ήταν το στήριγµα για την επέκταση των ελληνικών επιχειρήσεων στην περιοχή. Σήµερα χρειάζονται ισχυρούς συµµάχους για να διατηρήσουν τις θέσεις τους. Οικονοµική και πολιτική ισχύς συµβαδίζουν και από αυτή την άποψη η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει αυτό το στοίχηµα.

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΗΙΣΟΡΡΟΠΙΑ της

ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ

BANKERS’ vALUE ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

εργάζονται περισσότεροι 50 χιλ. υπάλληλοι ελληνικών τραπεζών εξυπηρετώντας ένα δίκτυο 3.400 καταστηµά-των. Ειδικότερα στη Βαλκανική και τη ΝΑ Ευρώπη, οι ελληνικές τράπεζες κατέλαβαν εγκαίρως ισχυρές θέσεις στην Αλβανία, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Ουκρανία, τη ΠΓΔΜ αλλά και στην Πολωνία, Ρουµανία, Σερβία και Τουρκία. Παρουσία διαθέτουν επίσης σε Αίγυπτο, Γερ-µανία, ΗΠΑ, Λουξεµβούργο, Μάλτα, Μεγάλη Βρετανία και Νότια Αφρική.

Οι οικονοµίες της Βαλκανικής είναι καταδικασµένες να πληρώσουν ακριβά το τίµηµα του σχίσµατος Βορρά-Νότου της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Η Ευρώπη απέτυχε στην προσπάθεια κοινωνικής και οικονοµικής σύγκλι-σης. Μπροστά στην πρωτοφανή χρηµατοπιστωτική κρίση, η κάθε χώρα της ΕΕ αγωνίζεται να περισώσει τις δικές της οικονοµικές και επιχειρηµατικές κατακτήσεις.

Αυτό για τη Βαλκανική χερσόνησο σηµαίνει µε απλά λόγια, αποεπένδυση µεγάλων βιοµηχα-νικών µονάδων που συνεπάγεται έκρηξη της ανεργίας, κοινωνικές εντάσεις και κλίµα απαι-

σιοδοξίας για όλους τους γείτονές µας. Σαν να µην έφθανε η οικονοµική κρίση που βι-ώνουν οι πρώην σοσιαλιστικές οικονοµίες της Βαλκανικής, ήρθε και η διαπόµπευση της Ελλάδας µέσω των δηµοσιευµάτων του διεθνούς τύπου για προσθέσει επι-πλέον σοβαρά προβλήµατα στη διαχεί-ριση των θυγατρικών των ελληνικών τραπεζών. Το πρώτο µεγάλο πρόβληµα που αντιµετώπισαν οι διοικήσεις των

ελληνικών τραπεζών ήταν να τι-θασεύσουν τις επισφάλειες και να αποτρέψουν εκροή καταθέσε-ων, καθώς οι ανησυχίες των Βαλ-κάνιων γειτόνων για τις τράπεζες του «ανυπόληπτου» ελληνικού κράτους είχαν φτάσει σε σηµείο

παροξυσµού. Ακόµη και στη Σερβία αλ-λά και τη Ρουµανία παρατηρήθηκαν ορι-

Oι αγρότες συµβουλεύουν: «Όσο καλής ποιότητας κι αν είναι σπό-ρος, χωρίς νερό δεν φυτρώνει…». Οι Έλληνες τραπεζίτες το 2010 δια-πίστωσαν ότι το βαλκανικό χωράφι δεν µπορεί να αποδώσει καρπούς χωρίς νερό, χωρίς την απαραίτητη

ρευστότητα. Τα προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας και η αυστηρή λιτότητα που επιβάλλει το Μνηµόνιο µε το οποίο βρέθηκε πισθάγκωνα δεµένη, στερούν από τις τράπεζες της χώρας τη δυνατότητα να αντλήσουν την απαραίτητη ρευστότητα για να καλλιεργήσουν τον βαλκανικό σπόρο που τα τελευταία δέκα χρόνια µε τό-ση επιµέλεια συντηρούσαν. Σε 16 χώρες του πλανήτη

58 ΕΠΙΛΟΓΗ

δικές της οικονοµικές και επιχειρηµατικές κατακτήσεις. Αυτό για τη Βαλκανική χερσόνησο σηµαίνει µε

απλά λόγια, αποεπένδυση µεγάλων βιοµηχα-νικών µονάδων που συνεπάγεται έκρηξη της ανεργίας, κοινωνικές εντάσεις και κλίµα απαι-

σιοδοξίας για όλους τους γείτονές µας. Σαν να µην έφθανε η οικονοµική κρίση που βι-ώνουν οι πρώην σοσιαλιστικές οικονοµίες της Βαλκανικής, ήρθε και η διαπόµπευση της Ελλάδας µέσω των δηµοσιευµάτων του διεθνούς τύπου για προσθέσει επι-πλέον σοβαρά προβλήµατα στη διαχεί-ριση των θυγατρικών των ελληνικών τραπεζών. Το πρώτο µεγάλο πρόβληµα που αντιµετώπισαν οι διοικήσεις των

ελληνικών τραπεζών ήταν να τι-θασεύσουν τις επισφάλειες και να αποτρέψουν εκροή καταθέσε-ων, καθώς οι ανησυχίες των Βαλ-κάνιων γειτόνων για τις τράπεζες του «ανυπόληπτου» ελληνικού κράτους είχαν φτάσει σε σηµείο

παροξυσµού. Ακόµη και στη Σερβία αλ-λά και τη Ρουµανία παρατηρήθηκαν ορι-

Δύο επιλογέςΟι τράπεζές µας έχουν βασικά δύο επιλογές: Είτε θα υποχρεω-θούν σε πωλήσεις θυγατρικών ή θα αναζητήσουν κεφάλαια για τη χρηµατοδότησή τους. Οι συγχωνεύσεις και συµµαχίες ελληνικών τραπεζών δεν µπορούν να λύσουν το «βαλκα-νικό πρόβληµα» αφού µια συγχώνευση ούτε θα ανοίξει τη φθηνή χρηµατοδότηση από τις αγορές ούτε θα «γεννήσει» κερδοφο-ρία στην Ελλάδα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 59

Το µεγάλο στοίχηµαΤο διακύβευµα στην προσπάθεια διατήρησης των ελληνικών τραπεζικών θέσεων στα Βαλκάνια είναι ιδιαίτερα κρίσιµο.

Περισσότερες από 3.500 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει περισσότερα από 18 δισ. ευρώ στην βαλκανική ενδοχώρα εδώ και µια εικοσαετία. Έχουν δηµιουργήσει περισσότερες από 250 χιλ. θέσεις εργασίας και σήµερα αισθάνονται ότι οι ελληνικές τράπεζες τους στερούν το οξυγόνο της ρευστότητας. Φυσικά και στον τοµέα αυτό οι µεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις θεωρούν ότι βρήκαν εύκολο θήραµα και προσφέρουν «ένα πινάκιο φακής» για να αποκτήσουν τα δίκτυα διανοµής και την τεχνογνωσία των ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Ιδιαίτερα οι εταιρείες εκείνες που αντί για κέρδη καταγράφουν ζηµίες τα τελευταία 2 χρόνια της κρίσης δεν θα µπορέσουν να διατηρήσουν την ελληνικότητά τους αφού οι δανειακές τους υποχρεώσεις διογκώνονται, ακριβαίνουν και εµποδίζουν τη βιωσιµότητά τους.

σµένα κρούσµατα ανάληψης καταθέσεων από ντόπιους µεγαλοκαταθέτες και χρειάστηκε σοβαρή, συστηµατική προσπάθεια για να αναχαιτισθεί η τάση φυγής.

Νέοι καιροί, νέα µοντέλα ανάπτυξης

Πριν από την εκδήλωση της µεγάλης χρηµατοπιστω-τικής κρίσης στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, η επέκταση στις γειτονικές χώρες από τις ελληνικές τράπεζες στηρίχθηκε στην εύκολη πρόσβαση σε φθηνό χρήµα και στην υψηλή κερδοφορία τους από τις εργασίες στην Ελλάδα, µέρος της οποίας µπορούσαν χωρίς πρόβληµα να επενδύσουν στα Βαλκάνια. Σήµερα οι τράπεζες έχουν χάσει τόσο την πρόσβαση στη φθηνή ρευστότητα που συνεπάγεται το ευρώ όσο και την κερδοφορία τους. Με λίγα λόγια δεν µπορούν να υποστηρίξουν τις επενδύσεις τους. Στο κρίσιµο δίµηνο Σεπτεµβρίου–Οκτωβρίου του 2010 θα διαφανεί ποιες τράπεζες θα χρειασθούν κεφαλαιακή ενίσχυση και ποιες δυνητικά θα µπορούσαν να προ-σφύγουν στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας. Θα ανακοινωθούν τα νέα stress tests, οι προσοµοιώσεις ακραίων σεναρίων που θα πραγµατοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος σε συνεργασία µε το ΔΝΤ και µε βάση αυτά θα αξιολογηθεί ποιες τράπεζες χρειάζονται αύξηση και γενικότερα κεφαλαιακή ενίσχυση. Οι αγορές µισούν το κενό. Πολλοί υποψήφιοι «σωτήρες» έσπευσαν να προ-τείνουν στις διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών να αγο-ράσουν, µε ιδιαίτερα χαµηλό τίµηµα βέβαια, τις θυγατρι-κές τους των Βαλκανίων. Οι τράπεζές µας έχουν βασικά δύο επιλογές σήµερα: Είτε θα υποχρεωθούν σε πωλή-σεις θυγατρικών είτε θα αναζητήσουν κεφάλαια για τη χρηµατοδότησή τους. Το ενδεχόµενο συγχωνεύσεων και συµµαχιών ελληνικών τραπεζών δυστυχώς δεν µπορεί να λύσει το «βαλκανικό πρόβληµα» αφού µια συγχώ-νευση ούτε θα ανοίξει τη φθηνή χρηµατοδότηση από τις αγορές ούτε θα «γεννήσει» κερδοφορία στην Ελλάδα.

Η λύση του γόρδιου δεσµού

Η απάντηση στο βαλκανικό πρόβληµα είναι σχεδόν µονόδροµος: Οι Έλληνες τραπεζίτες είναι υποχρεωµένοι να αναζητήσουν ισχυρές στρατηγικές συµµαχίες µε µεγά-λους διεθνείς ισχυρούς οµίλους, οι οποίοι θα αναζωογο-νήσουν κεφαλαιακά τις εγχώριες τράπεζες. Οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια χρειάζονται συµµάχους µε λεφτά και υποµονή προκειµένου να διατηρήσουν έστω και µε-ρικώς τις θέσεις τους. Σηµαντικό πλεονέκτηµα των ελληνι-κών τραπεζών στην αναζήτηση διεθνών συµµάχων για τις βαλκανικές επενδύσεις τους είναι η υγιής βάση πάνω στην οποία είναι διαρθρωµένο το τραπεζικό µας σύστηµα. Οι ελληνικές τράπεζες ουδέποτε παρουσίασαν πραγµατικό, σοβαρό πρόβληµα τοξικών στοιχείων ενεργητικού στα χαρτοφυλάκιά τους ενώ αποδεδειγµένα διαδραµάτισαν κρίσιµο ρόλο στην εδραίωση της ελληνικής επιχειρηµατι-κής παρουσίας στα Βαλκάνια. Σήµερα πληρώνουν ακριβά

τη δηµοσιονοµική αναξιοπιστία του ελληνικού κράτους και το γεγονός πως τα κρατικά οµόλογα που έχουν στην κατο-χή τους έχουν καταστεί σχεδόν τοξικά.

Οι Έλληνες επιχειρηµατίες µε τη βοήθεια των τραπεζών θεωρούνται οι πρώτοι ξένοι επενδυτές σε Aλβανία, Σερβία και ΠΓΔM, τρίτη µεγαλύτερη δύναµη σε Pουµανία και τέ-ταρτη µεγαλύτερη στη Bουλγαρία. Οι τράπεζες αποτέλεσαν την αιχµή του ελληνικού δόρατος τα τελευταία 10 χρόνια µε επενδύσεις 8 δισ. ευρώ. Στο τέλος του 2009 είχαν ανα-πτύξει ένα σύνολο ενεργητικού 87,6 δισ. ευρώ, το οποίο χρηµατοδοτείται σε µεγάλο βαθµό από τοπικές καταθέσεις (συνολικού ύψους 37,8 δισ. ευρώ), και αντιστοιχεί στο 18% του συνολικού ενεργητικού των πιστωτικών ιδρυµάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα. Επίσης, είχαν χορηγήσεις συνολι-κού ύψους 61,9 δισ. ευρώ, ενισχύοντας έµπρακτα τα τοπικά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η συµµαχία των ελληνικών τραπεζών µε ισχυρούς κεφαλαιακά διεθνείς τραπεζικούς οµίλους είναι πλέον αναγκαία. Η σηµαντική επιβράδυνση που αναµένεται στις χώρες της περιοχής είναι αναπόφευκτο ότι θα αποτυπωθεί µε ιδιαίτερα αρνητικό τρόπο στους ισο-λογισµούς της τρέχουσας και της επόµενης χρήσης. Το «πά-γωµα» των επενδύσεων και η περικοπή του κόστους -ακόµη και µέσω µείωσης του προσωπικού- αποτελούν µονόδροµο για τις περισσότερες τράπεζες. Παράλληλα, η χορήγηση πο-λύ περισσότερων δανείων στην περιοχή από όσες είναι οι καταθέσεις των τραπεζών σηµαίνει ότι θα απαιτηθούν επι-πλέον κεφάλαια για να αρθεί αυτή η ανισορροπία, σε µία περίοδο που η εξεύρεση ρευστότητας αποτελεί το υπ’ αριθ-µόν ένα πρόβληµα σε όλο τον κόσµο.

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

WINBANK - ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣWINBANK - ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Σωτήρης Συρµακέζης

ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ

BankersClub…ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ & ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ CLUB

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ eBANKING

Ο Σωτήρης Συρµακέζης πρωτεργάτης της ηλεκτρονικής τράπεζας του Οµίλου Πειραιώς, έχει ξοδέψει άπειρες ώρες για το σηµερινό ηλεκτρονικό καµάρι της τράπεζας, τη winbank. Σήµερα δέκα χρόνια µετά, ο αναπληρωτής

γενικός διευθυντής της winbank, εξηγεί γιατί η επανάσταση της διαδικτυακής τραπεζικής στη χώρα έρχεται πολύ αργότερα, σε σχέση µε τις αρχικές εκτιµήσεις της αγοράς και µιλά για τα δυνατά σηµεία του ebanking

έναντι της παραδοσιακής τραπεζικής.

Ηταν περίπου µία δεκαετία πριν κ. Συρ-µακέζη που η τραπεζική αγορά ευαγ-γελίστηκε την επανάσταση στις σχέ-σεις τράπεζας-πελάτη στο όνοµα του ebanking και της ηλεκτρονικής τρα-πεζικής. Επανάσταση, που βλέπουµε

όµως να συµβαίνει δέκα χρόνια µετά. Κάπως έτσι είχε συµβεί. Η αγορά προσπαθούσε να µαντέψει τις εξελίξεις της επόµενης µέρας. Λίγο ως πολύ διατυπώνονταν ότι θα αλλάξουν οι ισορροπίες στις σχέσεις τράπεζας-πελάτη σχεδόν ριζικά, ότι θα κλείσουν τραπεζικά καταστήµατα και η πλειονότητα των πελατών θα εκτελεί τις συναλλαγές της µέσω του διαδικτύου. Αυτά όµως ήταν υπερβολές.

Υπερβολή που πήγαζε από τον ενθουσιασµό ή ήταν µία προσπάθεια µε στόχο την αύξηση εσόδων κάθε δραστηριότητας σχετικής µε το διαδίκτυο; Περισσότερο ενθουσιασµός µε τη νέα τεχνολογία αλλά και ως έναν βαθµό υποβολιµαία πραγµατικότητα. Μην ξεχνάµε ότι ήταν η εποχή του internet hype και έκδηλη ήταν η προθυµία καθετί που σχετίζεται µε το διαδίκτυο να προβάλλεται και να προωθείται ώστε οι µετοχές να ανεβαίνουν, όλα τα start ups νεοϊδρυθείσες εταιρείες και πρωτοβουλίες µε σχετική δραστηριότητα να βγαίνουν κερδισµένα, τα venture capitals να κερδίζουν σηµαντικά ποσά. Άρα λοιπόν καλλιεργούνταν εκείνη την εποχή οι υποσχέσεις που αναφέραµε. Και ήταν

Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

υπερβολές. Στην Ευρώπη υπήρξαν αλλαγές και ανακατα-τάξεις που προήλθαν από το ebanking και ευρύτερα τα δίκτυα ηλεκτρονικής τραπεζικής. Στην Αγγλία έκλεισαν καταστήµατα. Μπορούµε όµως να εξετάσουµε το ζήτηµα και αντίστροφα. Αν υποθέσουµε λοιπόν ότι δεν υπήρχε το internet banking, ο αριθµός των τραπεζικών κατα-στηµάτων θα ήταν όσος είναι σήµερα; Η απάντηση είναι απλή. Θα ήταν πολύ περισσότερα.

Και στην Ελλάδα; Στη χώρα µας, µολονότι οι τράπεζες καταβάλλουν µεγάλη προσπάθεια, ενώ αυξήθηκε η διείσδυση διαδικτύου που ήταν ιδιαίτερα πενιχρή πριν µερικά χρόνια, υπάρχουν πελάτες που αρνούνται να δε-χτούν ακόµη και την χρεωστική κάρτα για τα ATM’s. Οι τράπεζες δίνουν αγώνα για να µπορέσουν µαζί µε κάθε λογαριασµό να δώσουν και µία χρεωστική κάρτα και το πετυχαίνουν σήµερα σε ποσοστό 85-90%. Δυσθεώρητο νούµερο σε σχέση µε το παρελθόν. Αλλά και πάλι, υφί-σταται ένα ποσοστό περί το 10% που δεν θέλει χρεω-στική κάρτα (cash card). Και εάν ο πελάτης δεν επιθυµεί µία απλή cashcard πώς θα τον πείσεις για το internet banking; Εάν δηλαδή δεν πετυχαίνουµε το 100% χρήσης στο παραδοσιακό κανάλι που είναι τα ATMs, καταλα-βαίνετε ποια είναι σήµερα η πραγµατικότητα. Ανέφερα προχθές σε τραπεζικό στέλεχος µικρότερης τράπεζας στη χώρα ότι έχουµε στην Πειραιώς ποσοστό που πλησιά-

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ«Δεν θεωρώ ότι δεν έχουν

πιάσει τόπο οι επενδύσεις των τραπεζών επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.»

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ CLUB BANKERS’ CLUB

ζει το 80% στις αναλήψεις στα ATMs ως µέρος του συνό-λου των αναλήψεων της τράπεζας. Η απάντηση που έλαβα είναι χαρακτηριστική του ότι ακόµα µία µερίδα Ελλήνων επιµένει παραδοσιακά. Και η απάντηση αυτή ήταν: «Μας πώς είναι δυνατόν να έχετε πιάσει το 80%;». Σήµερα λοι-πόν εξακολουθεί να υπάρχει ένα ποσοστό 20% που για τις αναλήψεις του προτιµά το γκισέ.

Τι δείχνουν όλα αυτά; Σηµαίνουν ότι όλος ο κόσµος δεν είναι φτιαγµένος για self-service, υπάρχει κόσµος που θέλει human assistant service, που ενδεχοµένως δεν έχει εµπιστοσύνη στον εαυτό του ότι µπορεί εκτελέσει την κλασική ανάληψη στο ATM σωστά. Το ζήτηµα είναι ψυχολογικό, κοινωνιολογικό κ.λπ.

Τα τελευταία 2-3 χρόνια η χώρα έχει αρχίσει να καταγράφει επιδόσεις στη διείσδυση του διαδικτύου που είναι ιδιαίτερα σηµαντικές εάν τις συγκρίνει κανείς µε ό,τι ίσχυε πριν µερικά χρόνια. Το ζήσαµε και εµείς αυτό στις τράπεζες. Είδαµε ξαφνικά µία απότοµη αύξηση στις εγγραφές του διαδικτύου.

Πιάνουν λοιπόν τόπο οι τραπεζικές επενδύσεις; Κοιτάξτε, να δούµε τα πράγµατα σφαιρικά. Αυτό λοιπόν που υποστήριζαν οι τραπεζικοί κύκλοι στην Αµερική όταν ανέπτυσσαν το διαδίκτυο και τις πλατφόρµες τραπεζικής εξυπηρέτησης –γιατί σήµερα έχει επιτευχθεί εκεί ο στό-χος της ωρίµανσης– είναι ότι όταν µία τράπεζα καταφέρει το 10-15% των ενεργών πελατών της να χρησιµοποιεί το internet banking, τότε έχει «πιάσει τόπο» η επένδυσή της και η τράπεζα µπορεί να χαµογελά. Εµείς είµαστε αυτή τη στιγµή στο 15% των εγγεγραµµένων και πλησιάζουµε στο 10% των ενεργών πελατών µας να κάνουν συναλλαγές µέ-σω διαδικτύου, άρα λοιπόν µπορούµε να λέµε αντίστοιχα ότι χαµογελάµε.

Δεν είναι πολύ µικρό το ποσοστό; Όχι, γιατί εδώ ισχύει ο νόµος του Παρέτο για το 80/20. Ναι µεν είναι λίγοι οι πελάτες, είναι όµως εξαιρετικά σηµαντικοί πελάτες. Χαµο-γελάµε λοιπόν συγκρίνοντας ποιες εργασίες εκτελούν οι τραπεζικοί πελάτες µέσω της διαδικτυακής τραπεζικής σε σχέση µε τους πελάτες που δεν χρησιµοποιούν το internet banking. Τι προκύπτει; Ότι οι πελάτες που είναι χρήστες της υπηρεσίας internet banking τη χρησιµοποιούν δέκα φορές το µήνα κατά µέσο όρο. Αυτό σηµαίνει ότι έρχο-νται σε επαφή µε την τράπεζα τουλάχιστον δέκα φορές το µήνα, στις οποίες η τράπεζα έχει τη δυνατότητα να τους µιλήσει, να τους θυµίσει ότι είναι εκεί. Στο κατάστηµα αντίστοιχα είναι µία φορά το δίµηνο. Ας δούµε όµως και τι είδους συναλλαγές πραγµατοποιούν. Προκύπτει ότι λόγου χάρη εκτελούν το 60-70% των συναλλαγών ΙΚΑ, ΤΕΒΕ ΦΠΑ, αν ο λόγος αφορά τις µικρές επιχειρήσεις, τους ελεύθερους επαγγελµατίες που είναι για την Τράπεζα Πει-ραιώς η ραχοκοκαλιά των πελατών της. Στους retail πελάτες προκύπτει αντίστοιχα ότι εκτελούν το 95% των πληρωµών των πιστωτικών καρτών τους µε χρέωση λογαριασµού. Δεν

πηγαίνουν δηλαδή στο κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους. Να συµπληρώσω εδώ ότι από τους πελάτες που πηγαίνουν σε κατάστηµα για να πληρώσουν την κάρτα τους µε µετρητά και όχι µε χρέωση του λογαριασµού τους, το 40% χρησιµοποιεί το µηχάνηµα αυτοεξυπηρέτησης, το µηχάνηµα easypay. Αν λοιπόν αφαιρέσουµε αυτά τα δύο κανάλια µένει τελικά ένα κοµµάτι πελατών που χρησιµο-ποιεί το γκισέ που είναι οι παραδοσιακοί πελάτες που δεν θέλουν τη self service εξυπηρέτηση. Αυτούς τους κατηγορι-οποιήσαµε και εξετάσαµε το προφίλ τους. Είναι οι πελάτες που δεν πήραν χρεωστική κάρτα, είναι ηλικίας κατά µέσο όρο 55+ ετών και ζουν κυρίως στη βόρεια Ελλάδα.

Γιατί κυρίως στη βόρεια Ελλάδα; Τι να σας πω …εκεί διατηρούµε πολλά καταστήµατα. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά αλλά δεν έχουµε φθάσει σε τέτοιο βάθος.

Ας γυρίσουµε στις επενδύσεις. Οι πρώτες τραπεζικές επενδύσεις σε διαδικτυακές πλατφόρµες συναλλαγών έγιναν εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Πρωτοστάτησαν εκείνη την εποχή η Πειραιώς και η Eurobank. Ακολούθησαν µετέπειτα οι άλλες τράπεζες. Πόσο κοστίζει τελικά το να είσαι µπροστά από την εποχή σου; Καταρχάς δεν πραγµατοποίησαν όλες οι τράπεζες επενδύσεις ίδιου µεγέθους. Υπήρχαν τράπεζες που έκαναν γαλαντόµες κινήσεις στην κατεύθυνση αυτή και άλλες όχι. Εµείς όχι. Οι επενδύσεις µας στη Winbank δεν ήταν τόσο µεγάλες σε σχέση µε άλλες τράπεζες. Αυτές αφορούν κυρίως budget πληροφορικής και δευτερευόντως budget marketing. Άρα λοιπόν στο κοµµάτι της πληροφορικής επειδή ξέρουµε τι πληρώνουµε εµείς και τι πληρώνουν οι άλλοι, εµείς πλη-ρώνουµε σαφώς λιγότερα. Πληρώναµε περισσότερα σε ορισµένες περιπτώσεις, εκεί όπου θεωρούµε ότι θα έχου-µε πολλαπλασιαστικά πολύ µεγαλύτερη παραγωγή. Αυτό ήταν το ένα. Το δεύτερο είναι ότι κάναµε την επένδυση, φέραµε κάποιους πελάτες στο διαδικτυακό κοµµάτι, στην περίπτωση της Πειραιώς πολύ περισσότερους αναλογικά σε σχέση µε άλλες τράπεζες.

Υπάρχει η εκτίµηση ότι η διαδικτυακή τραπεζική είναι αρωγός των τραπεζών στην αύξηση των πωλήσεών τους. Έτσι, είναι; Πράγµατι. Οι πελάτες που χρησιµοποιούν το internet banking αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Η αναλογία κατοχής προϊόντων µεταξύ διαδικτυακών και µη πελατών είναι περίπου 10:3. Και δεν είναι µόνον αυτά. Οι διαδικτυακοί πελάτες έχουν µεγαλύτερα έως πολύ µεγαλύτερα υπόλοιπα στους τραπεζικούς λογαριασµούς τους, κάνουν πολύ µεγαλύτερη χρήση των ορίων που έχουν στα χορηγητικά προϊόντα (δάνεια και κάρτες), έχουν περισσότερες υπηρεσίες (κάνουν εµβάσµατα, διατηρούν θυρίδες κ.λπ.), άρα είναι οι πολύ καλοί τραπεζικοί πελάτες. Το στοίχηµα είναι να τους κρατάς πιστούς, να αξιοποιείς αυτή τη καλή σχέση που αναπτύσσεται online. Λόγου χάρη, µε διείσδυση του internet banking στην πελατειακή

ΕΠΙΛΟΓΗ 65ΕΠΙΛΟΓΗ 65ΕΠΙΛΟΓΗ 65

ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΥΡΜΑΚΕΖΗΣ

βάση στα επίπεδα 10%-12%, σε κάθε 100 πελάτες που κλείνουν τη σχέση τους, θα έπρεπε να βρίσκουµε 10 έως 12 χρήστες winbank. Αντ’ αυτού βρίσκουµε µόνον έναν. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι όσο περισσότερο κόσµο κατευθύνεις στην self service εξυπηρέτηση µέσω διαδικτύου κυρίως αλλά και ευρύτερα στα κανάλια ηλεκτρονικής τραπεζικής, τόσο πιο πιστοί γίνονται, µένουν στην τράπεζα και δεν φεύγουν και καθώς µέ-νουν αγοράζουν περισσότερα προϊόντα. Μάλιστα έχουµε µετρήσει µέχρι και τον ρυθµό απόκτησης προϊόντων. Παρατηρήσαµε λοιπόν ότι οι πελάτες που εγγράφο-νται στην ηλεκτρονική τραπεζική αποκτούν τα επόµενα προϊόντα πιο γρήγορα σε σχέση µε τον ρυθµό που θα τα αποκτούσαν εάν δεν ήταν πελάτες της ηλεκτρονικής τραπεζικής. Φανταστείτε τη δυναµική που υπάρχει εάν δραστηριοποιηθούµε στην on line πώληση, κάτι που δεν κάνουµε καθόλου τώρα. Δεν πουλάµε προϊόντα on line µε εξαίρεση τη winbank direct που την ξεκινήσαµε πριν µερικούς µήνες. Αν λοιπόν αυτούς τους πελάτες που βρί-σκονται online και χαίρονται από ό,τι φαίνεται την εξυ-πηρέτησή τους, τους πουλήσεις προϊόντα, οι πιθανότητες να τα αγοράσουν online είναι πολύ περισσότερες σε σχέση µε τον παραδοσιακό τρόπο. Συνεπώς, για να τοπο-θετηθώ συνολικά στη συζήτησή µας, δεν θεωρώ ότι δεν έχουν πιάσει τόπο οι επενδύσεις µας επειδή δεν έχουµε πετύχει τα νούµερα που έχουν οι Ευρωπαίοι.

Τέλος, οι αδυναµίες της ηλεκτρονικής τραπεζικής; Η ασφάλεια είναι µόνο. Πάντα ήταν αυτό. Αλλά σήµερα για την Ελλάδα είναι περισσότερο συζήτηση παρά ουσία. Οι απάτες είναι ελάχιστες. Οι πελάτες που γίνονται θύµατα της ηλεκτρονικής απάτης είναι λίγοι, τα χρήµατα που χάνουν είναι απίστευτα λίγα –όταν λέω χάνονται, να διευκρινίσω ότι η τράπεζα τα χάνει όχι ο πελάτης– τα χρήµατα λοιπόν είναι τόσο λίγα που θεωρητικά θα µπορούσε η τράπεζα να σκεφτεί: «Καλύτερα να έχω αυτές τις µικρές απώλειες παρά να επενδύω στην ασφάλεια των συστηµάτων. Το κόστος των επενδύσεων είναι πολύ µεγαλύτερο από τις απώλειες».

Επενδύσεις στην ασφάλεια όµως γίνονται. Ναι. Αυτό συµβαίνει γιατί δεν θέλουµε ο πελάτης να πάθει το σοκ της απώλειας. Επενδύσεις όµως γίνονται και για έναν ακόµη λόγο. Δεν ξέρουµε τι µας επιφυλάσσει το µέλλον και επειδή πάντα οι τρόποι για να γίνονται οι απάτες εκδηλώνονται πρώτοι, πρώτα βλέπεις την απάτη και µετά κοιτάς πως θα την αντιµετωπίσεις, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος κάποια απάτη να σου προκύψει ως µεγάλο πρόβληµα. Γι ‘αυτό πρέπει να είσαι προετοιµασµένος να καταλάβεις την απάτη, όχι να την αντιµετωπίσεις. Αυτό λέγεται fraud detection. Πρόκειται για αλγόριθµους που στηρίζονται σε θεωρία και µεθοδολογία τεχνητής νοηµοσύνης που προσπαθούν να µάθουν από τη συµπεριφορά του πελάτη και να καταλάβουν εάν κάποια εκδήλωση αυτής της συµπεριφοράς είναι λογική ή όχι βάσει του προφίλ που έχει εκδηλώσει µέχρι εκείνη τη στιγµή.Ph

oto

ΑΓΓ

ΕΛΟ

Σ ΣΤ

ΑΥΡΑ

ΚΗ

Σ

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ

Η Εθνική Τράπεζα σε επίπεδο οµίλου παρουσίασε καθαρά κέρδη 146 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάµηνο. Οι ζηµίες από δραστηριότητες στην Ελλάδα ανήλθαν σε 159 εκατ. ευρώ και οφείλονται σε εφάπαξ φορολο-γικές επιβαρύνσεις ύψους 93 εκατ. ευρώ και, ιδίως, στις ζηµίες από το χαρτοφυλάκιο οµολόγων ύψους 249 εκατ. ευρώ (έναντι κερδών 272 εκατ. ευρώ στο πρώτο 6µηνο του 2009). Επίσης, τα αποτελέσµατα του 6µήνου στην Ελλάδα επηρεάστηκαν και από την κατά +55% αύξηση των προβλέ-ψεων για επισφαλείς απαιτήσεις που ανήλθαν σε 467 εκατ. ευρώ (έναντι 301 εκατ. ευρώ το πρώτο 6µηνο του 2009). Στις χορηγήσεις τώρα, σε 2.7 δισ. ευρώ ή +6% σε σχέση µε το πρώτο 6µηνο του 2009 διαµορφώθη-κε η καθαρή αύξηση του δανειακού χαρτοφυλακίου στην Ελλάδα, το οποίο ανέρχεται στα 51.3 δισ. ευρώ. Στην Τουρκία, τα καθαρά κέρδη της Finansbank στο πρώτο 6µηνο του 2010 ανήλθαν σε 251 εκατ. ευρώ αυξηµένα 8% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2009. Στη ΝΑ Ευρώπη παρά τα υψηλά επίπεδα προβλέψεων και τις γενικότερες επιπτώσεις της κρίσης ο όµιλος συνεχίζει να εµφα-νίζει κέρδη σε όλες τις χώρες της περιοχής.

Η EFG Eurobank παρουσίασε στο πρώτο εξάµηνο αύξηση των χορηγή-σεων κατά 4%, προς τις επιχειρήσεις

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣΕπιβαρυµένες από την έκτακτη εισφορά φόρου, µε αυξηµένες προβλέψεις και έχοντας να αντιµετωπίσουν ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες στις θυγατρικές τους στη Βαλκανική και τη ΝΑ Ευρώπη, οι µεγάλες τράπεζες στη χώρα δείχνουν να έχουν «κρατήµατα αντοχής» στην ύφεση. Οι Έλληνες τραπεζίτες παρουσιάζουν και σχολιάζουν τις επιδόσεις των τραπεζών τους σε ένα ευµετάβλητο τραπεζικό σκηνικό που παρά την ικανοποιητική του πορεία αναµένεται να βιώσει στο επόµενο διάστηµα συνενώσεις και συµµαχίες, ανάχωµα στην ύφεση και την αβεβαιότητα.

Ο λόγος και οι επιδόσεις των τραπεζών τους στον καιρό της αβεβαιότητας

6%, 14% άνοδο στα στεγαστικά δά-νεια (σε ετήσια βάση), µείωση των καταθέσεων κατά 7% λόγω της πρό-σκαιρης ανησυχίας για το αν η χώρα θα έχει τη δυνατότητα να αποπληρώ-σει τις υποχρεώσεις της, αυξηµένες προβλέψεις κατά 24% στα 682 εκατ. ευρώ, και καθαρά κέρδη 50 εκατ. ευ-ρώ (µειωµένα κατά 70% σε σύγκριση µε πέρυσι) µετά την έκτακτη εισφορά των 45 εκατ. ευρώ. Επίσης οι θυγα-τρικές της στη ΝΑ Ευρώπη επέστρε-ψαν φέτος στην κερδοφορία.

Η Alpha Bank παρουσίασε µει-ωµένα στα 38,4 εκατ. ευρώ κέρδη, χαµηλότερα κατά 82% σε σχέση µε πέρυσι. Τα αποτελέσµατα επιβαρύν-θηκαν από την έκτακτη εισφορά των 62 εκατ. ευρώ και τις προβλέψεις που αυξήθηκαν κατά 5,6% στα 221 εκατ. ευρώ. Οι χορηγήσεις της τρά-πεζας αυξήθηκαν 2,6%, 5,4% προς τις µεσαίες και µεγάλες επιχειρήσεις, 2% προς τις µικρές. Οι καταθέσεις µειώθηκαν 9%, µεγάλο µέρος των οποίων αφορά τη ναυτιλία και τις επιχειρήσεις που χρησιµοποίησαν τα διαθέσιµά τους για να ανταπεξέλθουν στη συγκυρία.

Η Τράπεζα Πειραιώς παρουσίασε 10 εκατ. ευρώ κέρδη, επιβαρυµένο µε έκτακτη εισφορά 28 εκατ. ευρώ και προβλέψεις 134 εκατ. ευρώ. Οι χορηγήσεις της τράπεζας αυξήθηκαν 3% σε ετήσια βάση, προς τις επι-

χειρήσεις 5% και τα νοικοκυριά 2% (+4% στεγαστικά, -2% καταναλωτικά και κάρτες).

Η Τράπεζα Κύπρου εµφάνισε αύξηση 10% της κερδοφορίας της. Συγκεκριµένα τα κέρδη διαµορφώθη-καν στα 163 εκατ. ευρώ και στόχο για ολόκληρο το έτος µεταξύ 300-400 εκατ. Τα κέρδη στην Ελλάδα µετά τις αυξηµένες προβλέψεις (κατά 70% στα 70 εκατ. ευρώ) και την έκτακτη ει-σφορά αυξήθηκαν στα 25 εκατ. ευρώ από 7 εκατ. ευρώ πέρυσι. Στόχος του Οµίλου είναι η διατήρηση της υψηλής ρευστότητας και υψηλής κεφαλαι-ακής επάρκειας και η ενίσχυση της παρουσίας του στις νέες αγορές που δραστηριοποιείται.

Η Marfin Popular Bank παρουσί-ασε στο ίδιο διάστηµα καθαρά κέρδη οµίλου στα 61 εκατ. ευρώ. Οι κατα-θέσεις διαµορφώθηκαν σε 25.3 δισ. ευρώ σηµειώνοντας αύξηση 1.4 δισ. ευρώ από τις 31 Δεκεµβρίου 2009. Ιδιαίτερα σηµαντική ήταν και η άνο-δος που σηµείωσαν οι καταθέσεις διεθνούς τραπεζικής (International Business Banking) που αυξήθηκαν 30% σε ετήσια βάση και άγγιξαν τα 5.7 δισ. ευρώ. Ο ρυθµός αύξησης των δανείων της στην Ελλάδα ανήλθε σε 8% σε ετήσια βάση τον Ιούνιο 2010, σηµαντικά υψηλότερος σε σχέση µε τον ρυθµό αύξησης των δανείων της ελληνικής αγοράς.

// Επιτελείο «Ε»

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

Απόστολος ΤαµβακάκηςΔιευθύνων σύµβουλος, Εθνική Τράπεζα

«Χωρίς να υποτιµούµε τις δυ-σκολίες και το µέγεθος της προσπάθειας που πρέπει να καταβληθεί, τα πρώτα θετικά δείγµατα της εφαρ-µογής των µέτρων δηµο-σιονοµικής προσαρµογής και διαρθρωτικών αλλα-γών και η θετική ανταπόκρι-ση που βρίσκουν στην διεθνή κοινότητα, επιτρέπουν την προσ-δοκία ότι σ το υπόλοιπο του έτους δεν θα επαναληφθούν τα ακραία φαινόµε-να που σηµάδεψαν το πρώτο εξάµηνο, µε ανάλογες συνέπειες στην κερδοφορία των τραπεζών».

Μιχάλης ΣάλλαςΠρόεδρος, Τράπεζα Πειραιώς

«Η διόρθωση χρόνιων αδυ-ναµιών και η απελευθέ-ρωση του σηµαν τ ικού αναπτυξιακού δυναµικού της ελληνικής οικονοµίας από αγκυλώσεις του πα-ρελθόντος είναι ο πλέον σίγουρος δρόµος για την οικονοµική και κοινωνική ευηµερία µακροπρόθεσµα. Ο Όµιλος Πειραιώς αντιµετώ-πισε αποτελεσµατικά την αστάθεια του οικονοµικού περιβάλλοντος και κατά-φερε να βελτιώσει την οργανική κερδοφο-ρία του. Για το δεύτερο εξάµηνο του έτους µε βάση τα σηµερινά δεδοµένα εκτιµάται ότι θα υπάρξει ανθεκτικότητα των επιδόσε-ων του Οµίλου».

Νικόλαος Νανόπουλος Διευθύνων σύµβουλος, EFG Eurobank

«Στην απαιτητική αυτή συγκυρία, η Eurobank EFG επέδειξε αξιο-σηµείωτη αντοχή και προσαρ-µοστικότητα στις µεταβαλλό-µενες συνθήκες, παραµένο-ντας κεφαλαιακά ισχυρή και κερδοφόρος. Προτεραιότη-τες του Οµίλου µας παρα-µένουν η διατήρηση υψηλής κεφαλαιακής επάρκειας και επαρκούς ρευστότητας, η θω-ράκιση του ισολογισµού, ο απο-τελεσµατικός έλεγχος των κινδύνων και ο περαιτέρω περιορισµός του λειτουρ-γικού κόστους, για τις οποίες έχουν ήδη δροµολογηθεί συγκεκριµένες πρωτοβου-λίες που αποδίδουν καρπούς».

Ανδρέας ΗλιάδηςΔιευθύνων σύµβουλος, Τράπεζα Κύπρου

«Η κεφαλαιακή βάση του Συγκροτήµατος θα ενδυνα-µωθεί περαιτέρω και µε την επερχόµενη αύξηση του µε-τοχικού κεφαλαίου, η οποία θα το θωρακίσει ακόµη περισσότερο –σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα– αλ-λά και θα του δώσει τη δυνατότητα και τη στρατηγική ευελιξία να εφαρµόσει τους στρατηγικούς του σχεδιασµούς και να επωφεληθεί από ευκαιρίες που υπάρχουν µπροστά του».

Ευθύµιος ΜπουλούταςΔιευθύνων σύµβουλος, Marfin Popular Bank

«Ο Όµιλος µας αντιλαµβανόµενος τον κοινωνικό ρόλο που καλείται να διαδρα-µατίσει σε αυτές τις δυσµενείς παγκοσµίως, αλλά και ιδιαίτερα για την Ελλάδα, συνθήκες, έχει συνεχίσει την απρόσκοπτη παροχή πιστώσεων προς το σύνολο των πελατών του. Για το α’ εξάµηνο 2010, τα µερίδια αγοράς στην εκταµίευση νέων δα-νείων ήταν πάνω από 25% στην Κύπρο (υψηλότερη επίδοση) και 21% στην Ελλάδα (δεύτερη υψηλότερη επίδοση). Με αυτές τις δράσεις εκτιµούµε ότι συνεισφέρου-µε έµπρακτα και ουσιαστικά στην προσπάθεια προσαρµογής και ανάκαµψης των πελατών µας και των οικονοµιών στις κοινωνίες που δραστηριοποιούµαστε».

68 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ vALUE ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ Ο regional sales manager, enterprise της Cisco για Ελλάδα-Κύπρο-Μάλτα, εκτιµά ένα από τα βασικά προβλήµατα των τραπεζών σήµερα είναι η ελλιπής εξυπηρέτηση του πελάτη στο κατάστηµα, πρόβληµα που µπορεί να λυθεί τα επόµενα χρόνια µε τη λύση του virtual expert – εξιδεικευµένες θέσεις σε κάθε υποκατάστηµα ή σε επιλεγµένα υποκαταστήµατα µε δυνατότητες προηγµένης βιντεοδιάσκεψης, ανταλλαγής αρχείων, online υπογραφής.

Συνέντευξη στον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

Virtual experts

Αρκετά και όχι αµελητέα τα φωτεινά παραδείγµατα των τραπεζικών επενδύσεων σε τεχνολογία την τελευταία δεκαετία, κ. Μπεχράκη, είναι όµως συνολικά ο τραπεζικός κλάδος δεµένος στο άρµα της τεχνολογι-κών επενδύσεων σήµερα; Νοµίζω ότι δεν υπάρχει µια οµοιογενής εικόνα, υπάρχουν τράπεζες που έχουν κάνει και συνεχίζουν να

κάνουν επενδύσεις και άλλες που είναι πιο διστακτικές, αυτές που βλέπουν µε πιο αργούς ρυθµούς την ανάπτυξή τους. Όλα εξαρτώνται από το όραµα της κάθε τράπεζας, τον στρατηγικό προσανατολισµό της αλλά και την οικο-νοµική της κατάσταση. Συγκεκριµένα, στη χώρα σε επίπεδο δικτυακής υπο-δοµής, ένα µεγάλο ποσοστό των τραπεζών ή έχει προχωρήσει ή είναι ακόµα στα βασικά στάδια υλοποίησης νέων επικοινωνιακών δικτύων. Οι τράπεζες αυτές χρησιµοποιούν τις νέες επιλογές που προσφέρουν οι πάροχοι τηλεπι-κοινωνιακών υπηρεσιών στη χώρα µας τα τελευταία χρόνια. Προχωρούν σε ενοποίηση των τηλεπικοινωνιακών τους δικτύων, των δικτύων δεδοµένων και των δικτύων φωνής. Οι τηλεπικοινωνιακές υποδοµές είναι κρίσιµες για το τραπεζικό περιβάλλον αν και αυτό που βλέπει ο πελάτης ή ο υπάλληλος της τράπεζας δεν είναι οι υποδοµές αλλά οι τελικές υπηρεσίες και οι εφαρµογές που αναπτύσσονται από την τράπεζα και εξελίσσονται µέρα µε την ηµέρα.

Η ασφάλεια των συναλλαγών ανέκαθεν ήταν ένα από τα στρατηγικής σηµασίας ζη-τήµατα που εστιάζονταν και θα είναι πάντα επικεντρωµένες οι τραπεζικές επενδύ-σεις καθώς όσο εξελίσσονται οι µέθοδοι της άµυνας αναλογικά εξελίσσονται και οι τρόποι επιθέσεων. Έτσι συµβαίνει. Δεν είναι δυνατόν να επαναπαύεται κανείς, ούτε να νιώθει 100% σίγουρος λέγοντας ότι «εγγυηµένα δεν θα συµβεί ποτέ και τίποτα». Η ασφάλεια σήµερα είναι στατιστικό µέγεθος και αυτό που µε επιτυχία κάνουµε είναι να διασφαλίζουµε στο µέγιστο δυνατό την ασφάλεια µε βάση αυτά που µας επιτρέπει η τεχνολογία και το κόστος που θέλει να πληρώσει ο πελάτης.

Στο σκηνικό της ύφεσης, έχει υποχωρήσει ο ρυθµός των τραπεζικών επενδύσεων σε τεχνολογία. Ποια είναι η εµπειρία σας; Οι σηµαντικές επενδύσεις των τραπεζών συνεχίζονται. Αυτό έχει να κάνει µε το γεγονός ότι οι τράπεζες είναι οι πρώτες που έχουν τη λογική της επιστροφής στην επένδυση (return on investment). Προφανώς αν είσαι πιεσµένος υπάρχει η τάση να εξετάσεις το κόστος αναλυ-τικότερα αλλά σε οποιονδήποτε οργανισµό και ειδικά στις τράπεζες που έχουν το περιθώριο και την εµπειρία να κοιτάζουν 3-4 χρόνια µπροστά, οι υπολογι-σµοί που κάνουµε έχουν ως αποτέλεσµα να φαίνεται η απόδοση της επένδυ-

«Δεν νοµίζω ότι σε 1 ή 2 χρόνια θα υπάρχει τράπεζα που δεν θα έχει ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον φωνής και δεδοµένων. Ήδη σε πάνω από το 60-70% των υποκαταστηµάτων στην Ελλάδα έχει γίνει, ή έχει ξεκινήσει, η διαδικασία προς αυτή την κατεύθυνση».

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

σης. Αυτό τους κάνει να µην βλέπουν βραχυπρόθεσµα και, χωρίς να λέω ότι δεν έχουν υπάρξει επιδράσεις, γιατί έχουν υπάρξει, τα µεγάλα έργα που υποστηρίζονται από ένα ικανό business plan και return on investment, προχωρούν.

Στα σκαριά βρίσκεται σήµερα ένας νέος κύκλος συγχωνεύσεων και εξαγορών στην τραπεζική αγορά. Η υψηλή τεχνολογική υποδοµή σε µία τέτοια εξέλιξη πόσο βοηθά ή όχι την τράπεζα να λειτουργήσει αποτελεσµατικά στο νέο περιβάλλον, µετά την εξαγορά ή τη συγχώνευση. Σε µια συγχώνευση, πέρα από τα οικονοµικά στοιχεία, υπάρχει και συγχώνευση τεχνο-λογιών που σηµαίνει συγχώνευση σε εφαρµογές και επι-κοινωνιακά δίκτυα. Η δυνατότητα µιας τράπεζας, είτε να συγχωνευτεί, είτε να προχωρήσει γρήγορα σε εξαγορές σχετίζεται και µε την τεχνολογική της υποδοµή. Το ICT της µπορεί να λειτουργήσει ως επιπλέον µοχλός που θα βοηθήσει µια τράπεζα να βγει κερδισµένη από αυτή τη διαδικασία της συγχώνευσης ή της εξαγοράς. Πρόκειται για ένα πολύ σηµαντικό κοµµάτι και πολλές τράπεζες το κατανοούν σε υψηλό βαθµό.

Ποιες θα είναι οι τεχνολογικές προκλήσεις που θα αντιµετω-πίσουν οι τράπεζες το επόµενο διάστηµα; Οι περισσότερες τράπεζες, µεγάλες και µικρές, εκµεταλλεύτηκαν τις δυνατότητες που τους παρέχουν οι τηλεπικοινωνια-κοί πάροχοι. Έτσι έχουν ήδη υλοποιήσει ή αναθέσει έργα προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν νοµίζω ότι σε 1 ή 2 χρόνια θα υπάρχει τράπεζα που δεν θα έχει ένα ολοκληρωµένο περιβάλλον φωνής και δεδοµένων. Ήδη σε πάνω από το 60-70% των υποκαταστηµάτων στην Ελλάδα έχει γίνει, ή έχει ξεκινήσει η διαδικα-σία για να γίνει ένα έργο προς αυτή την κατεύθυνση. Στο κοµµάτι των data centers όλες οι τράπεζες, για λόγους κανονιστικούς αλλά και για λόγους ουσίας, έχουν επιταχύνει τους µηχανισµούς βελτιστοποίησης των µηχανισµών business continuity planning και disaster recovery. Ως προς τα data centers υπάρχουν δύο επιλογές σε µια τράπεζα, ή να κάνει την επένδυ-ση η τράπεζα µόνη της και να επενδύσει στην αγορά του εξοπλισµού και της συντήρησης ή να κάνει αυτό το κοµµάτι outsource και να τοποθετήσει τα δεδο-µένα της σε χώρους τρίτων. Και οι δύο τάσεις είναι εξαιρετικά συνηθισµένες. Συνολικά πρέπει να παρα-δεχτούµε ότι δεν είµαστε ακόµα στο επίπεδο της Ελβε-τίας ή της Αγγλίας αλλά η υστέρηση είναι µικρή. Το κυρίως πρόβληµα εστιάζεται στην ελλειπή εξυπηρέτηση του πελάτη στο υποκατάστηµα κι αυτό θα µπορούσε να λυθεί τα επόµενα χρόνια µε την λύση του virtual expert, δηλαδή να υπάρχουν σε κάθε υποκατάστηµα ή σε επιλεγµένα υποκαταστήµατα εξειδικευµένες θέσεις µε προηγµένη βιντεοδιάσκεψη και δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων, απεικόνιση πραγµάτων, δυνατότητα online υπογραφής που θα παρέχουν µια επικοινωνία του πελάτη µε την τράπεζα άλλου επιπέδου. Δεν πρόκειται απλά για µια επικοι-νωνία µε µια κάµερα. Πρόκειται για µια ολοκληρωµένη λύση που έχει στόχο την εξειδικευµένη και άρτια εξυπηρέτηση του πελάτη ο οποίος µπορεί να έρθει σε επαφή µε εξειδικευµένα στελέχη και να συζητήσει για ένα θέµα ή µια υπηρε-σία που θέλει. Η υπηρεσία αυτή θα επιτρέπει ολοκληρωµένο consulting, ενώ θα υπάρχουν όλα τα εργαλεία για ολοκλήρωση µιας διαδικασίας χωρίς να ταλαιπω-ρείται ο πελάτης και παράλληλα µε µείωση του κόστους.

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

kx 21x28

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

Εθνική ΤράπεζαΑυξάνει το µετοχικό της κεφάλαιοΣε αύξηση του µετοχικού της κεφαλαίου κατά 2,8 δισ. ευρώ προχωρά η Εθνική Τράπεζα. Η αύξηση θα γίνει κατά 1,8 δισ. ευρώ από µετατρέ-ψιµο οµολογιακό δάνειο, και κατά 1 δισ. από την πώληση µειοψηφικού πακέτου της Finansbank. H τιµή ορίστηκε στα 5,20 ευρώ ανά µετοχή. Η αύξηση υπέρ των παλαιών µετόχων είναι εγγυηµένη από 5 τράπεζες (Credit Suisse, Morgan Stanley, Deutche Bank, Golman Sachs, Tαχυδρο-µικό Tαµιευτήριο). Μετά την αύξηση η Εθνική ενισχύεται κεφαλαιακά κατά 380 µονάδες βάσης µε τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας Tier 1 να διαµορφώνενται στο 14,6%, στο υψηλότερο σηµείο µεταξύ των ευ-ρωπαϊκών τραπεζών. Σηµειώνουµε επίσης ότι στα τέλη Αυγούστου και στο πλαίσιο της συµφωνίας εξαγοράς της Stopanska Banka AD – Skopje τo 2001 από την Εθνική Τράπεζα, το International Finance Corporation (IFC) και την European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), η Εθνική εξαγόρασε το 22% του µετοχικού κεφαλαίου της θυ-γατρικής της στη γειτονική χώρα, που κατείχαν οι δυο διεθνείς τραπε-ζικοί οργανισµοί (10,8% έκαστος), ανεβάζοντας το ποσοστό συµµετο-χής της από 73,04% σε 94,64%. Το τίµηµα έφθασε τα 35,1εκατ. ευρώ. Η Stopanska Banka είναι η µεγαλύτερη τράπεζα της FYROM µε µερίδιο αγοράς που ξεπερνά το 25%.

BANKERS’ vALUE ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

EFG EurobankΕπενδύει στην κάλυψη πιστωτικού κινδύνουΣτην εγκατάσταση της λύσης «SunGard Ambit BancWare Capital Manager» της Profile, στις θυγατρικές της, στη Ρουµανία και στη Βουλγαρία προχωρά η EFG Eurobank, ενώ προγραµµατίζεται και αντίστοιχη εγκατάσταση στην Πολωνία για την κάλυψη των απαιτήσεων της Τράπεζας για τον Πιστωτικό Κίνδυνο σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της Βασιλείας ΙΙ. Το σύστηµα «SunGard Ambit BancWare Capital Manager» είναι ολοκληρωµένη λύση για τη µο-ντελοποίηση και ανάλυση της Διαχείρισης Κινδύνων, η οποία προσφέρει τη δυνατότητα στα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις κανονιστικής συµµόρφωσης µε τη Βασιλεία II, εκτός από τον Πιστωτικό Κίνδυνο (Credit Risk), στον Κίνδυνο Αγοράς (Market Risk) και στον Λειτουργικό Κίνδυνο (Operational Risk).

ΤράπεζαΠειραιώςΤαχύτητα & ασφάλειαστις πληρωµές

Η Τράπεζα Πειραιώς ολοκλήρωσε όλες τις απαραίτητες προσαρµογές ώστε οι υπηρεσίες πληρωµών, που προσφέρει στους πελάτες της, να διέπονται από τους νέους κανόνες που θέσπισε ο Νόµος 3862/2010, µε τον οποίο ενσω-µατώνεται στην ελληνική νοµοθεσία η Οδηγία 2007/64/ΕΚ για τις υπηρεσίες πληρωµών (Payment Services Directive - PSD). Υπενθυµίζουµε ότι σκοπός του νέου νόµου είναι η ενίσχυση της τα-χύτητας και της ασφάλειας των πλη-ρωµών και η αποτελεσµατ ικότερη προστασία των χρηστών υπηρεσιών πληρωµών.

Proton BankΑλλαγή φρουράςΔιευθύνων σύµβουλος της τράπεζας ανέλαβε ο Αντώνης Αθανάσογλου µε-τά την παραίτηση του Τρύφωνα Κολ-λίντζα. Η παραίτηση του κ. Κολλίντζα αποδίδεται στο ασυµβίβαστο µε την ιδιότητά του ως καθηγητή του Οικο-νοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Ο κ. Αθανάσογλου είναι ένας από τους ιδρυτές και βασικούς µετόχους της τράπεζας. Με δίκτυο 32 καταστηµά-των η τράπεζα εστιάζει στο investment banking. Η πορεία των εργασιών της είναι ανοδική, οι χορηγήσεις στη δι-άρκεια του 1ου εξαµήνου αυξήθηκαν κατά 30%, καθώς σύµφωνα µε την ανακοίνωση της τράπεζας αξιοποίησε τη συµµετοχή της στα µέτρα στήριξης γ ια να δανειοδοτήσει τους πελάτες της. Μετά την αφαίρεση της έκτακτης εισφοράς τα κέρδη της το 1ο εξάµηνο υποχώρησαν στο 1 εκατ. ευρώ από 11,7 εκατ. πέρυσι.

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ο Γαλλο-ούγρος πολιτικός, µε ρίζες και στη Θεσσαλονίκη όπου ζούσε ο εκ της µητέρας παππούς του, δεν είναι άλλος από τον σηµερινό πρόεδρο της Γαλλίας. Η κατάκτηση της κορυφής είναι συνδυασµός ευνοϊκών συγκυριών, εξυπνάδας και επιµονής. Η τύχη όµως φαίνεται πως έπαιξε εξέχοντα ρόλο για να λάµψει το πολιτικό του άστρο!

Nicolas SarkozyMONSIEUR LE

Το 1977, σε ηλικία µόλις 22 ετών, ο Νικολά Σαρκοζί εκλέγεται δη-µοτικός σύµβουλος του Νεϊγί, στο συγκρότηµα του Παρισιού. Ήταν 37ος, στην τελευταία εκλό-γιµη θέση στο ψηφοδέλτιο του γκωλικού κόµµατος! Τι θα είχε συµβεί αν ήταν 38ος; Θα συνέχι-

ζε τις σπουδές του στις πολιτικές επιστήµες και το δίκαιο; Θα οδηγούνταν νωρίτερα στη δικηγορία την οποία άσκησε ούτως ή άλλως τη δεκαετία του ’80; Θα απείχε της πολιτικής; Μάλλον όχι. Η περιπετειώδης συνέχεια το αποδεικνύει. Δεύτερη φορά τυχερός υπήρξε το 1983: εκλέγεται δήµαρ-χος αυτή τη φορά του Νεϊγί, ένας από τους νεαρό-τερους δηµάρχους της χώρας (28 ετών) στη θέση του θανόντος δηµάρχου, Ασίλ Περετί. Ο Σαρκοζί δεν ήταν βέβαια ο επικρατέστερος για τη διαδοχή, επωφελήθηκε όµως του γεγονότος ότι ο –κατά γενική οµολογία επικρατέστερος Σαρλ Πασκουά– αντιµετώπισε ξαφνικό πρόβληµα υγείας!Όντας για πολλά χρόνια δήµαρχος, βουλευτής (από το 1988), µέλος κυβερνήσεων (από το 1993 στο υπουργείο Οικονοµικών επί Εντουάρ Μπαλαντίρ), επικεφαλής συνδυασµών (ως ηγέτης του γκωλικού κόµµατος RPR το 1999 θα το οδηγήσει σε µια αποτυχηµένη µάχη

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

PRESIDENT

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

εντυπωσιακή δεκαετία η οποία θα λήξει το 2012 µε –κατά πάσα πιθανότητα– απόλυτη επιτυχία. Στην αφετηρία της δεκαετίας ο «ξεχασµένος» αλλά υπολογίσιµος Σαρκοζί αναλαµβάνει το υπουργείο Εσωτερικών (επί Ζαν Πιερ Ραφαρέν), ενώ το τέλος της τον βρίσκει πρόεδρο της Γαλλίας. Το 2007, επικεφαλής του συνδυασµού Ένωση για ένα Λαϊκό Κίνηµα (Union pour un Mouvement Populaire - UMP), o Νικολά Σαρκοζί ορκίζεται πρόεδρος της Γαλλικής Δηµοκρατίας σε ηλικία 52 ετών– άλλο ένα αξίωµα σε νεαρότατη ηλικία. Η νίκη του στην εκλογές ερµηνεύεται ως µια εξαιρετική διείσδυση στους λιγοστούς χώρους που µπορούσε να αντλήσει ψηφοφόρους η γηράσκουσα γαλλική κεντροδεξιά, προβάλλοντας ένα σύγχρονο µείγµα: στήριξη των κύριων αµερικανικών επιλογών αλλά ταυτόχρονα «ανεξάρτητη Γαλλία» στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντικοµµουνισµός νέας κοπής (δεν ήταν διόλου τυχαίες οι φραστικές επιθέσεις του στο «πνεύµα του Μάη του 1968») και αντιµουσουλµανισµός (σε ό,τι αφορά στην πάταξη της παραβατικότητας και τον έλεγχο του µεταναστευτικού ρεύµατος). Σήµερα, βλέποντας τη δηµοτικότητά του να υποχωρεί, προβάλλει την προτεραιότητα της πάταξης του εγκλήµατος που συνδέει έµµεσα µε την παράνοµη µετανάστευση, µε στόχο να επαναπροσελκύσει τους ψηφοφόρους που έχασε στις πρόσφατες τοπικές εκλογές, πολλοί από τους οποίους µετακινήθηκαν προς το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο. Μετά τις ταραχές που προκάλεσαν νεαροί, Αφρικανικής καταγωγής στη Γκρενόµπλ το καλοκαίρι, προτείνει να αφαιρείται η υπηκοότητα από τα άτοµα ξένης καταγωγής που επιτίθενται σε αστυνοµικούς. Στη συνέχεια διαλύει τους καταυλισµούς Ροµά, Βουλγαρικής και Ρουµανικής καταγωγής που ήρθαν παράνοµα στη χώρα, τους οποίους επαναπατρίζει, καθώς υποστηρίζει ότι αποτελούν εστίες εγκληµατικότητας. Η κινήσεις αυτές φαίνεται να αυξάνουν τη δηµοτικότητά του, υπάρχουν όµως και φωνές που µιλούν για καλλιέργεια κλίµατος ξενοφοβίας και ρατσισµού.

H κατάκτηση του µύθου

Τι µεσολάβησε µεταξύ του 2002 και της Προεδρίας; Όλα αυτά που τον

ευρωεκλογών), ο Σαρκοζί ασκήθηκε µε επιµέλεια στην τέχνη της πολιτικής επιβίωσης. Το αισθητήριό του δεν ήταν πάντα ορθό: το 1995 στις εσωκοµµατικές εκλογές της γαλλικής δεξιάς τάσσεται µε τον Μπαλαντίρ κι όχι µε τον Σιράκ ο οποίος, τελικά, κέρδισε τη µάχη. Υπήρξαν όµως και επιλογές του που αν και εκ πρώτης όψεως δηµιουργούσαν την εντύπωση της «πολιτικής αυτοκτονίας», εντούτοις δικαιώθηκαν από τις εξελίξεις. Όπως η απόσυρσή του από την πολιτική µετά την ήττα του στις ευρωεκλογές του 1999 ή η σύγκρουσή του µε τον Ντοµινίκ ντε Βιλπέν που οδήγησε στον «πολιτικό θάνατο» του δεύτερου και τη δική του επικράτηση στους κόλπους της γαλλικής δεξιάς. Το 2002 ξεκινά για το Νικολά Σαρκοζί µια

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

έκαναν γνωστό πέρα από τη Γαλλία και τον µετέτρεψαν στον ηγέτη-σωτήρα της γαλλικής κεντροδεξιάς, σε µια περίοδο όµως πλήρους αποσύνθεσης των Σοσιαλιστών, «εξαφάνισης» των κοµµουνιστών και στασιµότητας των δυνάµεων της άκρας δεξιάς. Ας µνηµονεύσουµε τα κυριότερα. Η καταστολή του κύµατος εγκληµατικότητας στα γαλλικά προάστια το 2005 (επί Ντοµινίκ ντε Βιλπέν) και οι ρατσιστικοί χαρακτηρισµοί του Σαρκοζί σε βάρος των αραβικής καταγωγής συµπατριωτών του («αποβράσµατα») έκαναν τον γύρο του κόσµου. Η ανάληψη του υπουργείου

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΗΓΕΤΗ

Ο γάµος του µε την Κάρλα Μπρούνι, αναβάθµισε την εικόνα του και τον έφερε πολύ κοντά στον κόσµο της τέχνης, του πολιτισµού και του εθελοντισµού.

Οικονοµικών το 2005 και η δέσµη σκληρών µέτρων που εξήγγειλε µε στόχο τον περιορισµό των δηµοσίων δαπανών και τη µείωση του ελλείµµατος, τον έφεραν απέναντι σε φοιτητές, εργαζόµενους και συνταξιούχους. Το κατά γενική οµολογία σκληρό νοµοσχέδιο του 2006 για τη µεταναστευτική πολιτική της Γαλλίας που ορθώνει νέα εµπόδια στην απόκτηση της γαλλικής ιθαγένειας, συνοδεύτηκε µε νέες, ακραίες για τα γαλλικά δεδοµένα δηλώσεις του περί «γαλλικής ταυτότητας» κ.λπ. Η µάχη του ενάντια στη µπούρκα, τη µαντήλα και τα άλλα θρησκευτικά σύµβολα των µουσουλµάνων τα οποία θέλει να «εξορίσει» από τη δηµόσια σφαίρα της Γαλλίας, ο έντονος κι επίµονος αντιτουρκισµός του, αλλά και η προσπάθεια προσεταιρισµού της Ρωσίας, η επιθυµία του να ηγηθεί των λαών της Μεσογείου, η απόφασή του, ως πρόεδρος, πλέον να επιστρέψει η Γαλλία στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ συµπληρώνουν τη δηµόσια εικόνα του µέσα στη «δεκαετία Σαρκοζί». Όχι και λίγα, και µάλιστα πολύ γρήγορα... Τις τελευταίες εβδοµάδες η κυβέρνησή του συγκλονίζεται από αλλεπάλληλα φορολογικά και δηµοσιονοµικά σκάνδαλα τα οποία όµως παραµένουν στη σφαίρα της διαχειριστικής πραγµατικότητας και δεν αγγίζουν τον σκληρό πυρήνα της πολιτικής του. Όπως συµβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις (ανάλογες περιπτώσεις υπήρξαν στις προεδρίες Σιράκ και Μιτεράν), πρώτα πέφτουν τα «ανθρώπινα τείχη» που έχει χτίσει γύρω του ο ηγέτης: υπουργοί και υφυπουργοί, ανώτατα δηµόσια και κοµµατικά στελέχη, σύµβουλοι κ.ά. Ο ίδιος, βραχύσωµος, κρύβεται ακόµα µε επιτυχία πίσω από τον πολλαπλάσιο σε µέγεθος µύθο του. Και µένει στο απυρόβλητο.

.Ο επί παντός επιστητού

Μετά τον άχρωµο Ζακ Σιράκ, ο οποίος θεωρήθηκε «λίγος» για τα δεδοµένα της χώρας, ο Σαρκοζί επιθυµεί να φέρει τη λάµψη του Φρανσουά Μιτεράν στο προεδρικό µέγαρο. Δεν διαθέτει βέβαια το εκτόπισµα του ιστορικού Γάλλου σοσιαλιστή, ούτε το πλέγµα των σχέσεων και τις προσβάσεις του σε χώρους όπως η τέχνη και η διανόηση. Ο Σαρκοζί όµως (το) παλεύει. Ο γάµος του µε την Κάρλα Μπρούνι,

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

µια λαµπερή Ιταλίδα αριστοκράτισσα που ασχολήθηκε στο παρελθόν µε το µόντελινγκ και το τραγούδι, αναβάθµισε την εικόνα του και τον έφερε πολύ κοντά στον κόσµο της τέχνης, του πολιτισµού και του εθελοντισµού. Η ενασχόλησή του µε µια πλειάδα θεµάτων που απασχολούν τα γαλλικά media και µάλιστα µε τρόπο εξόχως επικοινωνιακό, θεωρείται από αρκετούς αναλυτές ως συστηµατική προσπάθεια ενός «γκρίζου» κεντροδεξιού ηγέτη (µε ακροδεξιά ενίοτε ρητορεία), να εξωραΐσει το προφίλ του. Η καθηµερινότητα τον τροφοδοτεί: στην πρόσφατη µάχη για την απόκτηση της εφηµερίδας Le Monde ο Σαρκοζί ενεπλάκη υποστηρίζοντας την κοινοπραξία που µειοψήφησε. Η επιλογή του, µια κοινοπραξία της El Pais, του περιοδικού Νouvel Οbservateur και της κρατικής France Τelecom φαινόταν καλύτερη από έναν επιχειρηµατία της βιοµηχανίας του πορνό. H Monde όµως (δηµοσιογράφοι και διοίκηση) ψήφισαν τον δεύτερο, απορρίπτοντας τις προτροπές –για να µην πούµε τις ανοικτές πιέσεις– του Γάλλου προέδρου. Εξίσου επικοινωνιακή και η κίνησή του να στείλει όχηµα για να παραλάβει τον Τιερί Ανρί, αρχηγό της εθνικής ποδοσφαιρικής οµάδας, κατά την επιστροφή της αποστολής από το ταπεινωτικό για τη Γαλλία Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής. Οι βαρύγδουπες δηλώσεις του περί «βαθιών τοµών» και «ριζικών αλλαγών» στο γαλλικό ποδόσφαιρο προκάλεσαν την οργή της FIFA που του διαµήνυσε ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι µια κρατική υπόθεση για να ασχοληθεί η Γαλλική προεδρία.

Ο υπερηγέτης Sarkozy

Υπάρχουν δύο σηµαντικά διεθνή µέτωπα στα οποία ο Γάλλος πρόεδρος επιθυµεί να πρωταγωνιστήσει. Το πρώτο είναι αυτό της δια-µεσογειακής συνεργασίας, ένα φιλόδοξο σχέδιο του Σαρκοζί, από την εποχή που ήταν στην κυβέρνηση. Στόχος του ο συντονισµός όλων των µεσογειακών κρατών, των βορειοαφρικανικών συµπεριλαµβανοµένων, σε θέµατα ενέργειας, µεταφορών, µετανάστευσης και πολιτισµού. Το σχέδιο, το οποίο όχι µόνο δεν φέρει τη σφραγίδα της Ευρωπαίκής Ένωσης αλλά µάλλον στρέφεται ενάντια στις πολιτικές της, κινητοποίησε

αρχικά δυνάµεις σε όλα τα όµορα κράτη, ακόµα και στα βορειοαφρικανικά που δεν διατηρούν τις καλύτερες σχέσεις µε τον Σαρκοζί. Το δεύτερο µέτωπο του Σαρκοζί είναι η επίσης φιλόδοξη προσπάθειά του να δηµιουργήσει µια πλατιά οικονοµική ζώνη Ευρώπης-Ρωσίας. Η ζώνη αυτή, χωρίς να προσδιορίζεται µε σαφήνεια, στοχεύει στην προάσπιση θεµάτων ασφάλειας, µεταφορών και ενεργειακής επάρκειας. Στους στόχους της, σύµφωνα µε δηλώσεις του Σαρκοζί στην Αγία Πετρούπολη, θα είναι η καταπολέµηση του οργανωµένου εγκλήµατος (και το ξέπλυµα χρηµάτων…) και η τροµοκρατία. Κι όλα αυτά, µετά την επιστροφή της Γαλλίας στο ΝΑΤΟ και στο φόντο της προσέγγισης Σίλβιο Μπερλουσκόνι- Βλαντιµίρ Πούτιν. Τυχαίο;

Φλερτ εξωτερικής πολιτικής µε σκοπό τη δηµιουργία µίας πλατιάς οικονοµικής ζώνης Ευρώπης-Ρωσίας. Προσπάθεια που φέρει τη σφραγίδα Σαρκοζί και την οποία προωθεί µε ζήλο ο Γάλλος πρόεδρος. Εδώ µε τον Ρώσο πρόεδρο Νµίτρι Μεντβέντεφ, στο πλαίσιο επίσκεψής του στη Ρωσία την περασµένη άνοιξη.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η φετινή Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης που θεµατικά είναι αφιερωµένη στην καινο-τοµία και την πράσινη ανάπτυξη, καλείται να επιβεβαιώσει τους ίδιους λόγους που οδή-γησαν στην ίδρυσή της. Ότι µπορεί να αποτελέσει το όχηµα που θα οδηγήσει τη συµπρω-τεύουσα σε αναπτυξιακή τροχιά και να καταστεί σύµβολο της καινοτόµου δράσης και της εξωστρέφειας αλλά και σύνδεσης της παραγωγής και της αγοράς µε το κοινό.

Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

ΗΠΡΑΣΙΝΗΔΕΘ

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσα-λονίκης γυρίζει σελίδα ή τουλάχισ τον οφείλει να το κάνει διαφορετικά θα πρέπει να αναζητεί λόγο ύπαρξης. Η µε τεγκατά-σ τασή της σε νέο εκθε-

σιακό χώρο –σύµφωνα µε τις κυβερνητικές εξαγ-γελίες– η εξειδίκευσή της και ο προσανατολισµός της προς τα τελευταία επιτεύγµατα της τεχνολογί-ας µε έµφαση στην εφαρµογή της «πράσινης τε-χνολογίας», καθώς και η αναζήτηση στρατηγικού εταίρου, αποτελούν το πρώτο στίγµα προς την αναζήτηση της νέας διεθνοποιηµένης ταυτότητάς της για εκθεσιακές δράσεις που θα τη φέρουν και πάλι στο διεθνές προσκήνιο. Δράσεις ωστόσο που θα πρέπει να συνοδευτούν από ένα γενικότερο συνολικό αναπτυξιακό σχέδιο των υποδοµών της ίδιας της πόλης, από το λιµάνι µέχρι το αεροδρό-µιο, την αυτοτελή ανάπτυξη συνεδριακών υποδο-µών, προκειµένου µε αξιώσεις να επιστρέψει και πάλι η πόλη στον διεθνή χάρτη. Ας δούµε όµως

πως ξεκίνησαν όλα. Η Θεσσαλονίκη επιχειρούσε να σκιαγραφήσει τη νέα της ταυτότητα στις αρχές του περασµένου αιώνα, από µια πολυεθνική, πο-λυπολιτισµική, πολυθρησκευτική πόλη, σταυρο-δρόµι Δύσης–Ανατολής από την εποχή του Βυζα-ντίου και της Οθωµανικής αυτοκρατορίας, ως συ-µπρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Τραυµατισµένη από τις απώλειες στον κοινωνικό και οικονοµικό της ιστό, ενδυναµωµένη πληθυσµι-ακά από το προσφυγικό στοιχείο που ακόµη δεν έχει αναδείξει τις δυναµικές του, η δηµιουργία της Διεθνούς Έκθεσης θέλει να δώσει το στίγµα και τον οραµατισµό για την επόµενη ηµέρα. Φιλόδο-ξη προσπάθεια, ακόµη πιο φιλόδοξος ο αρχικός σχεδιασµός από τον Νικόλαο Γερµανό που πέτυ-χε όντως να προσδώσει στην πόλη κάτι από την χαµένη της αίγλη. Την επανέφερε δυναµικά στο προσκήνιο του νέου ελληνικού κράτους. Ο χρό-νος καταγράφει ενδεικτική µαρτυρία των πιστών κινήτρων των εµπνευστών της: Μόλις δεκατέσσε-ρα χρόνια από τη διασύνδεσή της µε τον ελληνικό κορµό, εννιά από την καταστροφική πυρκαγιά του ‘17, µόλις τέσσερα από τον εκπατρισµό χιλιάδων προσφύγων που ήρθαν να αιµοδοτήσουν τον δια-λυµένο κοινωνικό ιστό της πόλης που ζητά τη νέα

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

της ταυτότητα. Οι ανταλλαγές πληθυσµών αποδυ-νάµωσαν και ενδυνάµωσαν τη Θεσσαλονίκη. Νέο αίµα ήρθε να προστεθεί στις αρτηρίες της πόλης. Αναζητούσε στη νέα πατρίδα να αποκτήσει ρίζες και να µπορέσει να απλώσει τις δηµιουργικές δυ-νατότητές του. Είναι ενδεικτική η παρουσίαση της πρώτης Έκθεσης από τις ιστορικές εφηµερίδες της πόλης, αλλά και η πολιτική σηµασία που αποδό-θηκε σε αυτήν αµέσως µε τη γέννηση της. Η πιο µεγάλη εµποροπανήγυρις της χώρας κατά το µε-σοπόλεµο στηνόταν αρχές φθινοπώρου στην άκρη του κέντρου της πόλης που και χωροταξικά σηµα-τοδοτούσε το όχηµα φυγής προς το µέλλον. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο αποκτά νέα δυνα-µική. Τότε που ο επιθετικός προσδιορισµός «διε-θνής» ήταν ουσιαστικός. Στα περίπτερα και στους χώρους της γινόταν το µεγάλο αντάµωµα των τε-λευταίων επιτευγµάτων της τεχνολογίας µε το κα-ταναλωτικό κοινό. Επαγγελµατίες από διάφορες γωνιές του κόσµου και της ευρύτερης περιοχής βρίσκονταν εδώ και αντάλλασσαν ιδέες, συνήπταν συµφωνίες συνεργασίας. Ήταν η µεγάλη εµπορική έκθεση όχι µόνο της Βόρειας Ελλάδας, αλλά συνο-λικά της περιοχής, άρρηκτα συνδεδεµένη, από τη γέννησή της µε το επίπεδο ανάπτυξης της ίδιας της ελληνικής οικονοµίας και καθρέπτης όχι µόνο της πολιτικής και οικονοµικής δράσης αλλά και της πο-λιτιστικής. Φεστιβάλ Κινηµατογράφου και Τραγου-διού γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, ενώ από τη συµπρωτεύουσα εκπέµπεται το πρώτο τηλεοπτικό πρόγραµµα στις αρχές της δεκαετίας του ‘60.

Οι χαµένες ευκαιρίες

Η ταχύτητα των επιτευγµάτων της σύγχρονης τε-χνολογίας και επιστήµης, η στροφή προς εξειδι-κευµένες κλαδικές εκθέσεις, που αποτελούν ανά-γκη και παρακολούθηµα διεθνών τάσεων, αλλά και της εξειδίκευσης που επικρατεί σε όλους τους τοµείς της ζωής, απογυµνώνουν τη γενική Έκθεση τα τελευταία χρόνια από την παλιά της αίγλη. Η τη-λεόραση και το διαδίκτυο που αποτελούν εργαλεία για την προσέγγιση του κοινού στα τελευταία επι-τεύγµατα της τεχνολογίας, αλλάζουν τους όρους. Επιπρόσθετα, το χαµένο στοίχηµα για την EXPO 2008 αποδυνάµωσε τη σηµασία της παρουσίας της και τα τελευταία χρόνια την κατέστησε κυρίως ως έναν χώρο «επίδειξης» του κρατικού φορέα. Έγινε περισσότερο µια έκθεση του ΟΣΕ, του ΟΤΕ και των υπουργείων. Χάνει τον λόγο για τον οποίο δηµιουργήθηκε. Τα περίπτερα των δυναµικών οι-κονοµιών του πλανήτη, που παλαιότερα πλαισίω-ναν τους χώρους της, απουσιάζουν. Το εφεύρηµα

της τιµώµενης χώρας, έρχεται να συµπληρώσει αυτό το κενό, δηλωτικό όµως και πάλι της αδυνα-µίας για µια συνολική διεθνή δυναµική παρου-σίαση του παγκόσµιου οικονοµικού γίγνεσθαι. Η δηµιουργία ενός σύγχρονου, ευρωπαϊκών προδιαγραφών εκθεσιακού κέντρου, που θα αποτελεί πόλο έλξης τόσο για τους εκθέτες όσο και για τους επισκέπτες, αποτελεί µονόδροµο. Οι δηλώσεις της υπουργού Οικονοµίας, Αντα-γωνιστικότητας, σ τα µέσα του περασµένου καλοκαιριού επανέφεραν το θέµα της µετεγκα-τάστασης στην επικαιρότητα. «Βούληση της κυβέρνησης είναι η µετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο», ξεκαθάρισε. Στην ίδια συνέντευξη Τύπου, ανοιχτό άφησε η Λούκα Κατσέλη το ενδεχόµενο συµµετοχής στρατηγικού εταί-ρου µε διεθνή εµπειρία και δικτύωση στη διεθνή εκθεσιακή αγορά, στο κεφάλαιο της Ηellexpo, εξετάζοντας ακόµη και τη παραχώ-ρηση του management. Σήµερα, ο θεσµός της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης καλεί-ται να ανταποκριθεί σε αυτό για το οποίο ιδρύθηκε: στην κατάθεση του καινούργιου και σε µια γέφυρα του κοινού και της αγο-ράς µε τον κόσµο της σύγχρονης τεχνολογί-ας, µε όρους ανταγωνιστικότητας.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΗ 75η ΔΕΘ άνοιξε τις πύλες της στις 11 Σεπτεµβρίου µε κε-ντρικό αφιέρωµα στην «Καινοτοµία και Πράσινη Ανάπτυξη», θέλοντας να αναδείξει τις σηµαντικές αναπτυξιακές προο-πτικές που διανοίγονται µε την υιοθέτηση της πράσινης τε-χνολογίας, µε συµµετοχή επιχειρήσεων που υιοθετούν την «πράσινη τεχνολογία» κυρίως στον τοµέα της ενέργειας και µε παράλληλες δράσεις από ηµερίδες µέχρι παρουσιάσεις πρωτοποριακών προϊόντων. Η παρουσία των δύο υπουργεί-ων – Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και του υπουργείου Ενέργειας, Περιβάλλοντος και Κλιµατικής Αλλα-γής στο ίδιο περίπτερο µε τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού το-µέα µε σχετική δράση είναι ενδεικτική της ιστορικής παρακα-ταθήκης του ίδιου του θεσµού της Έκθεσης: της σύνδεσης του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.

78 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ο πρόεδρος και διευθύ-νων σύµβουλος της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης εκτιµά ότι η νέα εποχή δράσης για τη ΔΕΘ δεν µπορεί διαρκώς να αναβάλλε-ται στο µέλλον, η εποχή αυτή είναι τώρα και σχεδιάζεται µε έµφα-ση να δίνεται στην καινοτοµία και την πρωτοπορία.

Συνέντευξη στη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

ΈΚΘΕΣΗ ΑΞΙΩΣΕΩΝ

Σε αναζήτηση νέας δυναµικής ταυ-τότητας που θα προσφέρει στην απήχηση της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης προσανατολίζεται η νέα διοίκηση της ΔΕΘ, επισηµαίνει

ο πρόεδρός της, Γιάννης Κωνσταντίνου. «Στρο-φή στις υπηρεσίες, στη νεανική επιχειρηµατι-κότητα, στις νέες τεχνολογίες και βεβαίως στην πράσινη ανάπτυξη αποτελούν µέρος µόνο από τους τοµείς στους οποίους θα µπορούσαµε να εστιάσουµε, ώστε να φέρουµε και πάλι τη ΔΕΘ σε µία από τις πρώτες θέσεις της διεθνούς εκ-θεσιακής κατάταξης», µας λέει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «Ο θεσµός των γενικών εκθέ-σεων παγκοσµίως φθίνει, δεν αποτελεί απλώς ένα ελληνικό φαινόµενο. Για τον λόγο αυτό, ως διοίκηση θα πρέπει να αναζητήσουµε ένα θε-

µατικό προσανατολισµό, όπως εφέτος που η ΔΕΘ εστιάζει στην καινοτοµία και την πράσινη ανάπτυξη», τονίζει εµφατικά για να µας εκθέσει αµέσως µετά τους προβληµατισµούς του για τη ΔΕΘ. «Στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης τα τελευταία χρόνια περισσεύει ο συµβολικός χαρακτήρας, παρά αποτελεί ένα ουσιαστικό οικονοµικό γεγονός. Περισσότερο είναι προ-σανατολισµένη στην κυβερνητική ατζέντα και στις οικονοµικές εξαγγελίες του πρωθυπουρ-γού παρά στον εµπορικό χαρακτήρα της και τη διεθνή απήχησή της. Βλέπουµε µια αναστροφή της ισορροπίας από τα πρώτα χρόνια ίδρυσής της, όπου η έκθεση της Θεσσαλονίκης αποτε-λούσε ένα οικονοµικό εµπορικό γεγονός για όλη την ελληνική επικράτεια, που αντανακλού-σε και στον ευρύτερο χώρο και έφερνε στο προσκήνιο την πόλη της Θεσσαλονίκης. Υπήρ-ξε τόπος συνάντησης της αγοράς µε το κατανα-λωτικό κοινό. Παρακολουθώντας την Έκθεση µπορούσε να ενηµερωθεί για τα νέα προϊόντα που θα έρχονταν στην αγορά, για τις διεθνείς τάσεις. Και όχι µόνο. Η Έκθεση για την Θεσσα-λονίκη αποτελούσε εκτός των άλλων και ένα µεγάλο πολιτιστικό γεγονός, που αντανακλού-σε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Φεστιβάλ Τραγου-διού, Φεστιβάλ Κινηµατογράφου ήταν άµεσα συνδεδεµένα µε τη ΔΕΘ. Ό,τι πιο πρωτοπορι-ακό έβρισκε φιλόξενο βήµα από τη ΔΕΘ, που δικαίως αποτελούσε το καύχηµα της πόλης. Σήµερα θα πρέπει µε όρους σύγχρονους να ανασυστήσουµε αυτή τη δυναµική και να ανα-ζητήσουµε το νέο πεδίο δράσης για την Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει να συνδέσουµε τον κόσµο της νέας τεχνολογίας και της επι-στήµης µε την αγορά και τον κόσµο της πόλης. Επιπλέον όλων ωστόσο, αυτό που θα πρέπει να εξετάσουµε µαζί µε όλους τους συναρµό-διους φορείς, αλλά και τους πολίτες της πόλης είναι τι ακριβώς θέλει η πόλη από την έκθεση. Γίνεται απόλυτα κατανοητό ότι δεν µπορούµε να µιλάµε µόνο για την ανάπτυξη της έκθεσης, αλλά για την ανάπτυξη συνολικά της πόλης. Για µία διεθνή έκθεση αξιώσεων δεν µπορούµε να µην συνυπολογίσουµε τις συγκοινωνίες, το αε-ροδρόµιο, τις σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις, την ανάπτυξη του λιµανιού. Τη διασύνδεση της Έκθεσης µε το πανεπιστήµιο, που αποτελεί το πιο ζωντανό επιστηµονικό κοµµάτι της πόλης. Η µετεγκατάσταση της Έκθεσης άλλωστε δη-µιουργεί θετικές προϋποθέσεις, καθώς και η ανάπλαση του υπάρχοντος χώρου. Η οικονο-µική κατάσταση σήµερα αποτελεί µία επιπλέον πρόκληση, που δεν θα πρέπει να την αντιµετω-πίζουµε µόνο ως πρόβληµα αλλά ως εφαλτήριο για την ανάπτυξη και τη δηµιουργία».

«Για να έχουµε µία διεθνή Έκθεση αξιώσεων δεν µπορούµε να µη συνυπολογίσουµε τις συγκοινωνίες, το αεροδρόµιο, τις σιδηροδροµικές εγκαταστάσεις, την ανάπτυξη του λιµανιού.».

Phot

o Δ

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΠΑ

ΠΑ

ΔΟ

ΠΟ

ΥΛΟ

Σ

ΕΠΙΛΟΓΗ 79

ΠΑΡΙΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ Ο διευθύνων σύµβουλος της Helexpo εστιάζει στις βασικές κατευθύνσεις που κινείται η φετινή ΔΕΘ. Δεν είναι άλλες από τη νέα τεχνολογία και την πράσινη ανά-

πτυξη. Στους τοµείς αυτούς εκτιµά «πρέπει να σπεύσουµε και να επενδύσουµε, καθώς δηµιουργούν υπεραξίες».

Συνέντευξη στη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Η παρούσα οικονοµική κρίση δεν θα µπορούσε να αφήσει αδιά-φορους τους διοργανωτές της ΔΕΘ, οι οποίοι µε ειδική τιµο-λογιακή πολιτική προσπαθούν

να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότε-ρους εκθέτες. Ο Πάρις Μαυρίδης είναι αισιό-δοξος σχετικά. Τον συναντήσαµε, µία βδοµάδα πριν την επίσηµη έναρξη και εκτιµά ότι τελικώς θα κινηθούν στα ίδια µε τα περυσινά επίπεδα. Μπορεί η συµµετοχή του Δηµοσίου λόγω της δηµοσιονοµικής πολιτικής λιτότητας να είναι περιορισµένη σε τετραγωνικά, όµως η πολιτική που ακολουθήθηκε απέδωσε καρπούς τόσο για την προσέλκυση εταιρειών του ιδιωτικού τοµέα, όσο και για την παρουσία του Δηµοσίου, επιση-µαίνει. Όσο για τις διεθνείς συµµετοχές είπε χα-ρακτηριστικά: «Μπορεί χώρες που θυµόµαστε από τα παιδικά µας χρόνια, όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, να απουσιάζουν τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω του ότι η Έκθεση έχασε τον παλιό εµπορικό της χαρακτήρα». Ωστόσο εκτός της τι-µώµενης χώρας που φέτος θα είναι η Ουγγαρία, υπολογίζει σε «περίπου είκοσι συνολικά ξένες συµµετοχές, χώρες που παραδοσιακά συµµετέ-χουν –Κύπρος, Τουρκία, Ινδία Ιταλία κ.ά.– ενώ φέτος για πρώτη φορά θα έχουµε µια συλλο-γική συµµετοχή από αφρικανικές χώρες». Στη συνέχεια ο Πάρις Μαυρίδης αναφέρεται στους στόχους της Έκθεσης. Μας είπε συγκεκριµένα: «Αυτό που έχουµε θέσει ως στόχο είναι να πα-ρουσιάσουµε πράγµατα που θα αφορούν τη ζωή µας του αύριο. Για παράδειγµα θα εκθέσου-µε το πρώτο δέντρο ηλιακής ενέργειας, το οποίο δεν βρίσκεται ακόµη στην παραγωγή. Είναι το πρωτότυπο και έχει εκτεθεί σε κάποιες χώρες της Ευρώπης. Έχει φύλλα τα οποία την ηµέρα ανοίγουν και λειτουργούν ως φωτοβολταϊκά πάνελς. Συλλέγουν ενέργεια την οποία την µετα-φέρουν σε µία µπαταρία και την αποθηκεύουν και τη χρησιµοποιούν το βράδυ. Θα µπορούσε να αποτελέσει εφαρµογή για φωτισµό δρόµων, πάρκων και γενικότερα δηµόσιων χώρων, αν και αυτό είναι ένα καλλιτεχνικό δηµιούργηµα. Επίσης στην ίδια λογική είναι οι ηλιακοί τοίχοι, που αποτελούν ένα εικαστικό δηµιούργηµα, οι οποίοι σωρεύουν ηλιακή ενέργεια και θα µπο-ρεί να φορτίζει κάποιος το τηλέφωνο ή τον υπο-

«Εκθέτουµε το πρώτο δέντρο ηλιακής ενέργειας, το οποίο δεν βρίσκεται ακόµη στην παραγωγή. Έχει φύλλα τα οποία την ηµέρα ανοίγουν και λειτουργούν ως φωτοβολταϊκά πάνελς. Συλλέγουν ενέργεια την οποία µεταφέρουν σε µία µπαταρία προς αποθήκευση.».

λογιστή του. Στην ίδια λογική κινούνται και τα ηλεκτρικά ποδήλατα που θα κληρωθούν στους επισκέπτες. Επίσης, θα «πρασινίσουµε» στην κυριολεξία την Έκθεση, µε δύο µεγάλους πράσι-νους τοίχους από είκοσι χιλιάδες φυτά, τα οποία θα έχουν αυτόµατο σύστηµα άρδευσης και θα αποτελέσουν εγκαταστάσεις που θα παραµεί-νουν στον χώρο», είπε χαρακτηριστικά. Σύµφω-να µε τον διευθύνοντα σύµβουλο της Helexpo, η οπτική της καινοτοµίας και της πράσινης ενέρ-γειας θα διατρέχει όλες τις κλαδικές εκθέσεις που θα διοργανωθούν το επόµενο διάστηµα και θα αποτελεί και τον κεντρικό άξονα και για τις επόµενες γενικές Εκθέσεις. «Το µέλλον ανήκει στην καινοτοµία και την πράσινη βιοµηχανία και αφορά σε ένα εύρος τοµέων», υπερθεµάτισε σχετικά για να συµπληρώσει: «Παράλληλα θα παρουσιάσουµε και επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας που ήδη έχουν ενσωµατώσει την πρά-σινη οικονοµία στις εφαρµογές τους».

Phot

o Δ

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΠΑ

ΠΑ

ΔΟ

ΠΟ

ΥΛΟ

Σ

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΚΑΠΟΤΕ... στη Βόρεια Ελλάδα

Η είσοδος της Διεθνούς Έκθεσης του 1930. Στο κέντρο

ένα σιντριβάνι που είχε κατασκευαστεί από την ανώνυµη

Γενική Εταιρεία Τσιµέντων «Όλυµπος». Διακρίνονται

στο βάθος δεξιά περίπτερα πρωτότυπης αρχιτεκτονικής

αισθητικής.

Η Ελληνική Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευµατωδών Ποτών «Βότρυς» είχε επιλέξει να παρουσιάσει τα προϊόντα της στην έκθεση του 1927 µε το σήµα κατατεθέν της παραγωγής της, ένα τεράστιο ξύλινο βαρέλι.

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης το 1927. Διακρίνονται δίπλα από την κεντρική είσοδο της Έκθεσης τα περίπτερα του Καναδά και της Τουρκίας.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΈΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 81

Τόπος συνάντησης και κοσµικής παρουσίας η Έκθεση στις αρχές του

περασµένου αιώνα. Εδώ δύο κυρίες της εποχής

µπροστά στο περίπτερο της «Ελληνικής Βιοµηχανίας

Καπνού» και οι κύριοι στα τραπεζάκια µε ανά χείρας το σήµα κατατεθέν της Έκθεσης

τη …µαύρη µπύρα, που αντέχει στον χρόνο!

Η είσοδος της Έκθεσης (1932). Διακρίνονται περίτεχνα

από αρχιτεκτονικής άποψης περίπτερα. Ο κάθε

επιχειρηµατίας στόχευε και στον εντυπωσιασµό

προκειµένου να προσελκύσει επισκέπτες.

Μπορεί στα πρώτα χρόνια της Έκθεσης να µην υπήρχε φεστιβάλ κινηµατογράφου και τραγουδιού, δεν έλειπαν όµως οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, συνοδευόµενες µε

το απαραίτητο φολκλόρ πάντα στοιχείο.

INFO: Οι φωτογραφίες από τα πρώτα χρόνια της Έκθεσης προέρχονται από το προ-σωπικό αρχείο του Χρήστου Καλεµκερή, που µε τις άοκνες προσπάθειες, περισσότερο από 50 χρόνια, έχει καταφέρει να διασώσει µοναδικά στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας του τόπου, αλλά και της ίδιας της πορείας της φωτογραφίας. Επιχειρη-µατίας και συλλέκτης ο ίδιος έχει δωρίσει σηµαντικό µέρος της συλλογής του στο Μουσείο Φωτογραφίας Καλαµαριάς στη συµπρωτεύουσα, που φέρει το όνοµά του.

Πραγµατική κοσµοσυρροή στους χώρους της έκθεσης, όταν αυτή αποτελούσε ίσως το µεγαλύτερο γεγονός για την πόλη της Θεσσαλονίκης και δεν άφηνε αδιάφορο

κανέναν Θεσσαλονικιό.

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

BOΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ – Μεταφορές στη Θεσσαλονίκη

ΕΠΙΛΟΓΗ 83Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Το µεγάλο εργοτάξιο ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

& ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣΚόµβος µεταξύ κρατών και διηπειρωτικών διαδροµών, λιµάνι στρατηγικής

σηµασίας για τη Μεσόγειο και πόλη χωνευτήρι λαών και πολιτισµών. Η Θεσσαλονίκη ήταν πάντα ένα πολύβουο σταυροδρόµι. Και πολύπαθο επίσης!

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΟΔΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣΙστορία δίχως τέλος

A αποτελεί κοµβικό σηµείο στα σχεδιαζό-µενα Διευρωπαïκά Δίκτυα. Ο λόγος για τη Θεσσαλονίκη. Προς το παρόν εντάσ-σεται στον Άξονα Προτεραιότητας 22, ο

οποίος συνδέει την Ελλάδα µε Βουλγαρία- Ρουµανία- Ουγγαρία και Δυτική Ευρώπη. Ο εκσυγχρονισµός των µεταφορικών υποδοµών, µέσα από το πρίσµα ενός τέτοιου σχεδιασµού είναι κάτι περισσότερο από αναγκαίος και προς τα εκεί προσανατολίστηκαν οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις (Εγνατία Οδός, Ιόνια, Ολυµπία κ.ά.). Στην πράξη όµως, τα προβλή-µατα περισσεύουν. Ο Δ. Ρέππας γνωστοποίησε ότι η κυβέρνηση προτίθεται να επανασχεδιάσει ορισµένα µεγάλα έργα. Είναι οικονοµικό το ζήτηµα ή ο σχεδια-σµός που χαράχτηκε πριν µερικά χρόνια είναι πλέον ανεπαρκής; Όπως και να έχει, ο υπουργός ανακοί-νωσε τον επανασχεδιασµό του εσωτερικού δακτυλί-ου της πόλης και τη σύνδεσή του µε το αεροδρόµιο. Ανακοίνωσε επίσης ότι θα επανασχεδιαστεί η εξω-τερική περιφερειακή από τον Κόµβο του Τιτάνα µέ-χρι τη σύνδεσή της µε την Εθνική Οδό Θεσσαλονί-

κης- Μουδανιών. Όσο για τη ζεύξη του Θερµαϊκού, το υπουργείο εξετάζει το ενδεχόµενο κατασκευής γέφυρας που θα ενώνει το Αγγελοχώρι Θεσσαλο-νίκης µε την Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης- Αθηνών. Πόσο όµως είναι το κόστος για τις παρεµβάσεις που σχεδιάζει το υπουργείο στην εσωτερική περιφερει-ακή οδό; Οι εκτιµήσεις του ίδιου του υπουργείου κάνουν λόγο για περίπου 200 εκατ. ευρώ. Η µελέτη θα έχει ολοκληρωθεί στις αρχές του 2011, το έργο θα ξεκινήσει αµέσως µετά και αναµένεται να παρα-δοθεί το 2013. Ακόµα µεγαλύτερο θα είναι το ποσό για τις παρεµβάσεις στην εξωτερική περιφερειακή οδό. Οι παρεµβάσεις σε Γηροκοµείο και Ευκαρπία αναµένεται να κοστίσουν 300 εκατ. ευρώ - θα ανα-κουφίσουν όµως το κυκλοφοριακό πρόβληµα της πόλης. Το χρονοδιάγραµµα θα είναι παρόµοιο, µε τον χρόνο παράδοσης του έργου να προσδιορίζε-ται το 2013. Έξω από το πολεοδοµικό συγκρότηµα της Θεσσαλονίκης, οι παρεµβάσεις φαίνονται ευκο-λότερες: αυτή τη στιγµή το υπουργείο Υποδοµών εξετάζει τις δυνατότητες αναβάθµισης της οδικής σύνδεσης της Θεσσαλονίκης µε διάφορες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας και σε µια τέτοια κατεύθυνση η Εγνατία αναµένεται να παίξει σηµαντικό ρόλο.

BOΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ – Μεταφορές στη Θεσσαλονίκη

Η σιδηροδροµική γραµµή Θεσσαλονίκη- Φλώρινα προκαλεί στον ΟΣΕ ετήσιες ζηµίες που

φτάνουν τα 7,5 εκατ. ευρώ και αναµένεται να «θυσιαστεί» στον βωµό της εξυγίανσης του οργανισµού. Ο µητροπολίτης της Θεσσαλονίκης Άνθιµος, µηνύει την κατασκευάστρια εταιρεία του Μετρό διότι διαφωνεί µε τη χωροθέτηση σταθµού στο Παπάφειο. Οι δύο µετροπόντικες µένουν ακινητοποιηµένοι εδώ και µήνες στο κέντρο της πόλης. Το Επαγγελµατικό Επιµελητήριο µηνύει το Μετρό για διαφυγόντα κέρδη από τις καθυστερήσεις. Αυτή ασφαλώς δεν είναι η εικόνα που θα περίµενε κανείς από την «πύλη» των Βαλκανίων. Και µέσα σε όλα αυτά οι υπουργοί πάνε κι έρχονται στη συµπρωτεύουσα. Στις αρχές του περασµένου Ιουλίου ο υπουργός

Υποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων, Δηµήτρης Ρέππας, επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και επιθεώρησε τα µεγάλα έργα της. Το θέαµα που αντίκρισε όµως και τα παράπονα των τοπικών αρχών, δεν πρέπει να τον ικανοποίησαν. Δεν είναι τυχαίο ότι εκνευρισµένος εκστόµισε από τη Θεσσαλονίκη τη γνωστή φράση «δεν πρέπει να κουνάµε το δάχτυλο στους εργαζόµενους διότι θα κουνήσουν κι εκείνοι τα πέντε...». Πριν φύγει από την πόλη, ο υπουργός έκανε δύο σηµαντικές κινήσεις: συγκρότησε

«συντονιστική οµάδα» η οποία θα διατυπώσει εφικτό και «ιεραρχηµένο πρόγραµµα δράσεων και έργων» για τη Θεσσαλονίκη- προφανώς, προκύπτει ότι µέχρι σήµερα ούτε ιεράρχηση ούτε επαφή µε την πραγµατικότητα υπήρχε στον σχεδιασµό. Επίσης αποφασίστηκε να δηµιουργηθεί «επιτροπή κοινωνικής διαβούλευσης» µε εκπροσώπηση των ΟΤΑ, τοπικών φορέων, δυνάµεων της αγοράς και κοινωνικών οµάδων- προφανώς αν κρίνουµε από το κλίµα αντιπαράθεσης όλων µε όλους στη Θεσσαλονίκη, η κοινωνική συναίνεση στην περιοχή είναι δυσεύρετη!

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

ΜΕΤΡΟΤο χέρι στην τσέπη

Το θέαµα των ακινητοποιηµένων εδώ και µήνες µηχανηµάτων του Μετροπόντικα στη διασταύρωση Σιντριβανίου είναι χα-ρακτηριστικό της απελπιστικής κατάστα-

σης στην οποία βρίσκεται το µεγαλόπνοο αυτό έργο. Όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα από το υπουργείο, τέσσερα χρόνια µετά την ιστορική υπογραφή της σύµβασης κι ενώ έχει αναλωθεί το 64% του συµ-βατικού χρόνου, έχει κατασκευαστεί µόλις το 14,5% του οικονοµικού αντικειµένου του έργου. Μέσα σε όλα αυτά µάλιστα, η κατασκευάστρια εταιρεία ζη-τάει από το ελληνικό κράτος, λόγω καθυστερήσεων και υπερβάσεων του αρχικού προϋπολογισµού, πο-σό 100 εκατ. ευρώ. Θυµίζουµε ότι το Μετρό Θεσσα-λονίκης, το οποίο θα πρέπει να παραδοθεί το 2014 είχε αρχικό προϋπολογισµό 1,1 δισ. ευρώ, µήκος 9,6 χλµ. και 13 σταθµούς. Προβλέπει ακόµα αµαξο-στάσιο στην Πυλαία, ενώ µάλλον ως …«ανέκδοτο» ακούγεται το γεγονός ότι πέρυσι δηµοπρατήθηκε και η πρώτη επέκταση προς Καλαµαριά (άλλα 425 εκατ. ευρώ και 4,8 χλµ. γραµµής). Ποιος πιστεύει ότι το έργο τελικά θα γίνει; Πρώτος απ΄ όλους ο υπουρ-γός ο οποίος τόνισε ότι το έργο «δεν θα ναυαγήσει» κι ότι καταβάλλονται προσπάθειες «για την ανάταξή του». Λίγοι όµως είναι αυτοί που πιστεύουν ότι το Μετρό θα ολοκληρωθεί εντός της προθεσµίας και χωρίς να χρειαστεί το δηµόσιο να βάλει και άλλο το χέρι στην τσέπη. Προς το παρόν οι αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της πόλης καλά κρατούν: το Επαγγελ-µατικό Επιµελητήριο κατέθεσε µηνυτήρια αναφορά σε βάρος της κατασκευάστριας εταιρείας διότι εκτι-µά πως οι καθυστερήσεις, έχουν πλήξει την αγορά της πόλης- πράγµατι στις περιοχές των έργων το εµπόριο υποφέρει. Η µηνυτήρια αναφορά προκά-λεσε την παρέµβαση της Εισαγγελίας Θεσσαλονίκης η οποία διέταξε προκαταρτική εξέταση ώστε να διε-ρευνηθούν -αν υπάρχουν- ποινικές ευθύνες του κα-τασκευαστή για την καθυστέρηση.

ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣΠερικόπτονται τα δροµολόγια

Εν αναµονή της ολοκλήρωσης του σιδηρο-δροµικού άξονα ΠΑΘΕΠ (Πάτρα- Αθήνα- Θεσσαλονίκη- Ειδοµένη- Προµαχώνας), η οποία προβλέπεται για το 2015 και βρίσκε-

ται ήδη ...σε καλό δρόµο, το ενδιαφέρον πλέον σε οτι αφορά στην Θεσσαλονίκη εστιάζεται αλλού.Η Θεσσαλονίκη αναµένεται να αποτελέσει ένα πρώ-το «πείραµα» για τη δηµιουργία νέων περιφερεια-κών γραµµών στις οποίες την κύρια ευθύνη για τη

λειτουργία δεν θα έχει πλέον ο ΟΣΕ αλλά οι δήµοι και οι περιφέρειες από τις οποίες θα διέρχονται και θα συνδέουν οι γραµµές αυτές. Γραµµές που (υπο)λειτουργούν σήµερα, αναµένεται είτε να στα-µατήσουν οριστικά τη λειτουργία τους, είτε να πε-ράσουν στον έλεγχο δηµοτικών επιχειρήσεων. Οι περιφερειακές συνδέσεις του Δήµου Θεσσαλονίκης ίσως αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον πείραµα: Έδεσ-σα, Κοζάνη, Φλώρινα κ.ά. Στις περιπτώσεις αυτές θα δηµιουργηθούν προγραµµατικές συµφωνίες ανάµε-σα στις Περιφέρειες και τον ΟΣΕ και οι πρώτες θα επιδοτούν τις παραπάνω γραµµές από δικά τους κονδύλια. Τα δροµολόγια θα λιγοστέψουν και θα αφορούν σε συγκεκριµένες υπηρεσίες π.χ. τη µετα-φορά µαθητών/ στρατιωτών κ.ά., ενώ ορισµένα µό-νο δροµολόγια θα αφορούν αποκλειστικά σε εµπο-ρευµατικές µεταφορές. Πάντως από πολλές πλευρές αµφισβητείται έντονα η βιωσιµότητα µιας τέτοιας κίνησης- µε τους ΟΤΑ υπερχρεωµένους, ποιος δή-µαρχος θα αναλάβει ένα τέτοιο κόστος;

ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΜΕΤΩΠΑ

Αεροδρόµιο, Εµπορευµατικό Κέντρο, ΔΕΘ, ΟΛΘ

Πολλά τα ενδιαφέροντα µέτωπα αυτή τη στιγµή

στην πόλη: οι εργασίες αναβάθµισης του Αεροδροµίου της Θεσσαλονίκης οι οποίες

αναµένεται να ολοκληρωθούν µέσα στο 2012, ο διαγωνισµός για το Εµπορευµατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης

(στρατόπεδο Γκόνου) ο οποίος θα προκηρυχθεί άµεσα και, τέλος, η χωροθέτηση της νέας ΔΕΘ, ένα ζήτηµα

στο οποίο πρυτάνευσε η κοινή λογική και το συλλογικό συµφέρον, µε αποτέλεσµα να προχωράει η επίλυσή του. Όσο για το λιµάνι της Θεσσαλονίκης, απέχει ακόµα πολύ από να θεωρείται το διαµετακοµιστικό κέντρο που θα θέλαµε. Πάντως η ηγεσία του δεν το βάζει κάτω και το παλεύει: αντιπροσωπεία της βρέθηκε στα µέσα Ιουλίου

στα Σκόπια για επαφές µε την αγορά της γειτονικής χώρας, προκειµένου να εξασφαλιστούν συµβόλαια

µεταφοράς εµπορευµάτων από και προς την πΓΔΜ µέσω του λιµανιού της Θεσσαλονίκης, ενώ τον Σεπτέµβριο

ανάλογο ταξίδι θα πραγµατοποιηθεί στη Σόφια. Ο ΟΛΘ στην προσπάθειά του να γίνει ανταγωνιστικός απέναντι

σε άλλα λιµάνια, µείωσε πρόσφατα ορισµένα από τα τιµολόγιά του κατά 20%. Τον Οκτώβριο θα προκηρυχθεί διαγωνισµός για την κατασκευή 6ης προβλήτας- µετά την ολοκλήρωσή της η αποθηκευτική ικανότητα του Σταθµού

Εµπορευµατοκιβωτίων στη Θεσσαλονίκη θα αυξηθεί σηµαντικά. Ελπίζουµε και οι δουλειές του!

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

Γεωργική παραγωγή µε όραµα, ανάπτυξη του τουρισµού, παράλ-ληλα µε την ανάδειξη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων και των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, υλοποίηση υπο-δοµών για τη δηµιουργία προϋποθέσεων προκειµένου η Θεσσα-λονίκη και η Βόρεια Ελλάδα να πρωταγωνιστήσουν στον τοµέα υπηρεσιών, οι βασικοί πυλώνες για την έξοδο από την ύφεση και την ανάπτυξη, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Ελλάδα, εκτιµά ο πρόεδρος της «Κυρ Γιάννη ΑΕ».

Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΙΔΕΩΝ

Aνοικτός στις καινούργιες ιδέες και τ ις καινοτοµίες, µε µακρά εµπειρία σ τα κοινά της πόλης και υποψήφιος δήµαρχος για τον δήµο Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης

Μπουτάρης καταγράφει τις χαµένες ευκαιρίες για τον επιχειρηµατικό κόσµο της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. Εντοπίζει το πρόβληµα στην τεράστια γραφειοκρατική µηχανή. Όπως και στην αρχή της επιχειρηµατικής του δράσης, όταν µε τον αδελφό του αντιµετώπισαν τον κίν-δυνο της φυλλοξήρας ως πρόκληση και εισήλ-θαν στην αµπελοκαλλιέργεια, έτσι και σήµερα ο Γιάννης Μπουτάρης θεωρεί ότι οι επιχειρη-µατίες έχουν το µεγαλύτερο χρέος προκειµένου να βγάλουν τη χώρα από τη «φυλλοξήρα» της οικονοµικής κρίσης. Προκρίνοντας την ποιοτική αναβάθµιση των ελληνικών γεωργικών προϊ-όντων, κατατάσσει τη γεωργική παραγωγή µε

όραµα, την ανάπτυξη του τουρισµού, παράλλη-λα µε την ανάδειξη των πολιτιστικών δραστηρι-οτήτων και των περιβαλλοντικών ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής, αλλά και την υλοποίηση υποδο-µών για τη δηµιουργία προϋποθέσεων προκει-µένου η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα να πρωταγωνιστήσουν στον τοµέα υπηρεσιών, ως το βασικό τρίπτυχο για την έξοδο από την κρί-ση. «Το πρώτο βήµα της αποβιοµηχάνισης και της από-οικοδόµησης του οικονοµικού ιστού της πόλης έγινε µε τη µεταφορά της καρδιάς της µε-ταποιητικής δραστηριότητας της Θεσσαλονίκης, των µεγάλων βιοτεχνιών ρούχων στις γειτονικές χώρες», θα µας πει σκιαγραφώντας τη σηµερι-νή κατάσταση στην πρωτεύουσα της ανεργίας στην Ελλάδα. «Η πόλη δεν κατάφερε να αντικα-ταστήσει όλη αυτή τη δραστηριότητα µε άλλες, οι οποίες θα µπορούσαν να απλώνονται από τον τοµέα υπηρεσιών -τουρισµού, µεταφορών λόγω λιµανιού– στον τοµέα της παιδείας, λόγω των αξιόλογων ΑΕΙ της πόλης, ακόµη και στην κατάλ-ληλη προβολή των ιατρικών υποδοµών της πό-λης, προκειµένου αυτή να καταστεί ένα κέντρο για την ευρύτερη περιοχή, καθώς έχουµε καλούς γιατρούς και οργανωµένες εγκαταστάσεις που δεν υπάρχουν σήµερα στις γειτονικές χώρες». Το στοίχηµα για την ανάπτυξη βαριάς βιοµηχανίας για τον Γιάννη Μπουτάρη είναι χαµένο. Αλλά και για την ανάπτυξη των υποδοµών του λιµανιού, του σιδηροδροµικού δικτύου και των οδικών αρτηριών της Θεσσαλονίκης θα πρέπει να επιτα-χυνθούν οι όποιες διαδικασίες προκειµένου και εδώ να µη µετράµε χαµένες ευκαιρίες θα µας πει στη συνέχεια. «Μονόδροµος για την έξοδο από την κρίση, η ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας», τονίζει αµέσως µετά και συµπληρώνει ότι τα µέ-τρα που επιβλήθηκαν από το µνηµόνιο έχουν δύο σκέλη. Το ένα είναι αυτή καθ’ αυτή η εξοι-κονόµηση πόρων και δαπανών, πράγµα το οποίο γίνεται µε «στράγγισµα». Αλλά το «στράγγισµα» της αγοράς έχει ένα όριο. Και επιπλέον η έλλει-ψη χρηµάτων προκαλεί µείωση της ζήτησης. Και µπορεί σε πρώτη φάση να σηµάνει µείωση εισα-γωγών ωστόσο έχει επιπτώσεις και στην ελληνι-κή επιχειρηµατική δραστηριότητα, «ό,τι απ΄ αυτή απέµεινε», υπερθεµατίζει χαρακτηριστικά. Το δεύτερο σκέλος είναι το αναπτυξιακό. «Χρει-άζεται ένα στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο» θα επισηµάνει συγκεκριµένα. «Εάν όµως τα µέτρα για την ανάπτυξη δεν συνδέονται µε το σύγχρο-νο πνεύµα επιχειρηµατικότητας και είναι βγαλ-µένα από γραφειοκράτες, είναι καταδικασµένα. Για να στήσεις µια δουλειά καλά θα πρέπει να πάρεις συµβουλές από κάποιον που ξέρει τη

INFO• Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1942.• Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τµήµα Χηµείας του ΑΠΘ.• Διετέλεσε Τεχνικός Δ/ντής και εν συνεχεία διευθύνων σύµβουλος της οικο-γενειακής επιχείρησης Ι. Μπουτάρης & Υιός Οινοποιητική Α.Ε. (1969–1996) και δηµιούργησε τα οινοποιεία της εταιρίας στη Νάουσα, Πικέρµι, Σαντορίνη, Γουµένισα και Φανταξοµέτοχο Κρήτης καθώς και πρόεδρος & διευθύνων σύµβουλος της «Α.Ε. Τουριστικών Επιχ/σεων Δυτ. Μακεδονίας» – Ξενώνας LA MOARA (µέχρι τον 7/07).• Πρόεδρος και ιδρυτικό µέλος (1992) της αστικής εταιρίας «Αρκτούρος». Ιδρυτικό µέλος και µέλος της διοίκησης από το 1987 µέχρι σήµερα, του Μα-κεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Συνέντευξη -ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΑΡΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

δουλειά, όχι µόνο να ακούσεις συµβούλους. Να ακούσεις και τους συµβούλους γιατί ο σύµ-βουλος θα µπορέσει ίσως να σου προσφέρει σε οργάνωση». Πρέπει «να ακούσεις όµως και τους επιχειρηµατίες», συµπληρώνει αµέσως µετά για να ολοκληρώσει τη σκέψη του ως εξής: «Οι επι-χειρηµατίες έχουν µεγάλο χρέος αυτή τη στιγµή. Μεγαλύτερο από τους πολιτικούς, από τους δα-σκάλους και τους δηµοσίους υπαλλήλους» θα τονίσει προσθέτοντας ωστόσο ότι «το µεγάλο στοίχηµα για το ΠΑΣΟΚ είναι να εκριζώσει τη µεγάλη αδράνεια που υπάρχει ακόµη και εστιά-ζει στο ότι ‘το κράτος τα κάνει όλα’, καθώς και να περιορίσει την τεράστια γραφειοκρατία και να απαλείψει την πολυνοµία που εµποδίζει την επιχειρηµατικότητα να αναπτυχθεί».

Η ειδοποιός διαφορά

Επιχειρηµατίας ανοικτών οριζόντων, που έκα-νε πραγµατικότητα το όνειρο να αποκτήσει η Ελλάδα κρασιά Ονοµασίας Προέλευσης και να γεµίσει η ελληνική ύπαιθρος µε µικρούς παρα-γωγούς κρασιών, ανοίγοντας τους «δρόµους του κρασιού» στην Ελλάδα, πιστεύει ότι η ελληνική αγροτική παραγωγή θα πρέπει να στραφεί στα

επώνυµα εξειδικευµένα προϊόντα. «Δεν µπορείς ως χώρα να έχεις προϊόντα σειράς, γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιος περισσότερο ανταγωνιστικός από εσένα» θα τονίσει, καταδεικνύοντας ως βα-σικό δοµικό πρόβληµα της ελληνικής αγροτικής παραγωγής τον µικρό κλήρο. Ο εναλλακτικός πε-ριβαλλοντικός τουρισµός είναι επίσης ένας τοµέ-ας που δεν έχει αναπτυχθεί παρότι η χώρα έχει πλούσια βιοποικιλότητα, υγροβιότοπους και προ-στατευόµενες περιοχές. «Αλλά αν έρθει κάποιος και θελήσει να πάει στο Δέλτα Αξιού και περάσει από το Καλοχώρι, θα πει εδώ οι άνθρωποι είναι κανίβαλοι. Χρειάζεται συνολικός σχεδιασµός και ευαισθητοποίηση όλων. Δεν µπορεί για όλα να φταίει το κράτος. Γι’ αυτό θεωρώ ως πρόκληση την ενασχόληση µου µε τα κοινά και ιδιαίτερα µε τον δήµο». Ο θρησκευτικός τουρισµός αποτελεί επίσης ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα για την πόλη. «Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη πόλη στον κό-σµο, µετά την Κωνσταντινούπολη σε βυζαντινά µνηµεία. Ωστόσο τα µουσεία της κλείνουν στις 3 το µεσηµέρι. Πριν ξεκινήσουµε τη διεθνή προβο-λή της, θα πρέπει να δώσουµε απαντήσεις σε όλα αυτά τα µικρά ζητήµατα που προκαλούν ωστόσο µεγάλα προβλήµατα», µας λέει χαρακτηριστικά.

Phot

o Δ

ΗΜ

ΗΤΡ

ΗΣ

ΠΑ

ΠΑ

ΔΟ

ΠΟ

ΥΛΟ

Σ

Σταθµός στην πορεία του Γιάννη Μπουτάρη, η διάκρισή του από το περιοδικό Time το 2003, ως «Ευρωπαίος ήρωας» για το έργο του στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το στοίχηµα για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελ-λάδας δεν είναι χαµένο, υποστηρίζει ο πρόεδρος και διευθύνων σύµ-βουλος της Redestos–Εfthymiadis Agrotechnology Group και των θυ-γατρικών εταιρειών της. Παράµετροι-κλειδιά για το γύρισµα σελίδας σε µια νέα εποχή, εκτιµά ότι είναι: το λιµάνι, οι νέες τεχνολογίες, η Ζώνη Καινοτοµίας, η ΔΕΘ, το Πανεπιστήµιο, η ένταξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας γενικά στον διεθνή τουριστικό χάρτη, αλλά και η χωρική εγγύτητα µε Σκόπια, Βουκουρέστι, Τίρανα, Σόφια, Κων-σταντινούπολη, καθώς και µε Κάιρο, Δαµασκό, ακόµη και µε Τιφλίδα.

Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΧΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΟΘΕΙ

Ο βορειοελλαδίτης επιχειρηµατίας αναγνωρίζει ότι οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης λειτουργούν αθροιστικά στο ήδη επιβαρηµέ-νο κοινωνικό και οικονοµικό πε-

ριβάλλον της Βόρειας Ελλάδας, εστιάζει στους τοµείς αυτούς που θα µπορούσαν να λειτουρ-γήσουν ενθαρρυντικά για την ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και να προσφέρουν νέους τοµείς δράσης, θέσεις εργασίας και κοινωνική ανάπτυξη. «Με την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων –που αποτελούν συστατικά στοιχεία της ιστορικής ταυτότητας της πόλης– την ανάπτυξη των υποδοµών και τη στοχευµένη πολιτική και συλλογική δράση, η Θεσσαλονίκη οφείλει να ανακαλύψει και πάλι την ταυτότητά

της, που δεν είναι άλλη από αυτή που για 23 αιώνες καθόριζε την πορεία της», θα µας πει, τονίζοντας ότι «πάντα η Θεσσαλονίκη υπήρξε σταυροδρόµι Δύσης-Ανατολής, ένα µεγάλο δι-αµετακοµιστικό κέντρο. Αυτή η ταυτότητα της πόλης, ο πολυπολιτισµικός της χαρακτήρας, που διερράγη κατά τον περασµένο αιώνα θα πρέπει «να ανακαλυφθεί εκ νέου». Ο κ. Ευθυµιάδης αναφέρεται στις χαµένες ευκαιρίες για την βο-ρειοελλαδική επιχειρηµατικότητα τη δεκαετία του ‘90, που όπως τονίζει αναπτύχθηκε πρόχει-ρα στο όνοµα του εύκολου κέρδους, χωρίς συ-ντονισµό, χωρίς µακροπρόθεσµη στρατηγική. «Σήµερα όµως, θα πρέπει να προετοιµαστού-µε για την τρίτη φάση. Αυτή η πόλη θα πρέπει να αντιληφθεί την πραγµατικότητα, τη χωρική ενότητα που τη συνδέει µε τις γειτονικές της χώρες και να µπορέσουµε να ανοίξουµε νέους δρόµους συνεργασίας», υποστηρίζει. Το λιµάνι, οι νέες τεχνολογίες και η Ζώνη Καινοτοµίας, η ΔΕΘ και το Πανεπιστήµιο, αλλά και η ένταξη της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας γενικό-τερα στον διεθνή τουριστικό χάρτη, αποτελούν τις παραµέτρους-κλειδιά για το γύρισµα σελίδας σε µια νέα εποχή, πιστεύει ο Νίκος Ευθυµιάδης. «Έχοντας εξειδικευτεί στον τοµέα υπηρεσιών και προβάλλοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της πόλης –το λιµάνι, τον σιδηροδροµικό σταθµό και την χωρική εγγύτητα µε Σκόπια, Βουκουρέ-στι, Τίρανα, Σόφια, Κωνσταντινούπολη, αλλά και Κάιρο, Δαµασκό ακόµη και µε Τιφλίδα– η Θεσ-σαλονίκη µπορεί να ξαναβρεθεί στο επίκεντρο του διεθνούς εµπορίου. Να δώσει διέξοδο στα Βαλκάνια για τη µεταφορά των εµπορευµάτων τους, αλλά και για Κίνα, Ιαπωνία και Ινδία να αποτελέσει την πλατφόρµα για την εξάπλωση και διάθεση των προϊόντων τους στην αγορά της Δύ-σης. Αυτό σηµαίνει όµως υποδοµές και στο ση-µείο αυτό είναι που θα δοθεί το επόµενο στοί-χηµα για την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη της πόλης και της περιφέρειας.Οι προϋποθέσεις υπάρχουν σύµφωνα µε τον Νίκο Ευθυµιάδη: «Ένας από τους πυλώνες ανά-πτυξης για τη Θεσσαλονίκη είναι το λιµάνι. Εκτός από τον εµπορευµατικό σταθµό θα πρέπει να αναπτυχθεί και ο επιβατηγός, αλλά να ενισχυθεί και να προβληθεί και η πολιτιστική διάσταση του λιµανιού. Το σύνολο αυτό είναι που αντανακλά την εικόνα της Θεσσαλονίκης. Καµία άλλη πόλη δεν έχει τον κεντρικό εµπορευµατικό σταθµό στην καρδιά της πόλης. Δίπλα εκεί που θα φτά-νουν τα εµπορεύµατα, ο τουρίστας θα µπορεί να φεύγει για τα νησιά και παραδίπλα κάποιος θα µπορεί να παρακολουθήσει ένα φεστιβάλ κινηµατογράφου ή να παραβρεθεί σε µια έκθε-

INFO• Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944 όπου οι γονείς του έφτασαν ως πρό-σφυγες το 1922.• Σήµερα, είναι πρόεδρος επί τιµή του Επιχειρηµατικού Συµβουλίου του Συµ-φώνου Σταθερότητας, πρόεδρος του Τεχνολογικού Πάρκου Θεσσαλονίκης, του Επιχειρηµατικού Γραφείου Οικονοµικής Συνεργασίας στη Ν.Α. Ευρώπη, της Πολιτιστικής Εταιρίας Επιχειρηµατιών Β. Ελλάδος, αντιπρόεδρος του Κέντρου για τη Δηµοκρατία και Συµφιλίωση στη Ν.Α. Ευρώπη και επίτιµος πρόξενος της Ολλανδίας.• Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συνδέσµου Βιοµηχανιών Β. Ελλάδος.

Συνέντευξη -ΝΙΚΟΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

ση φωτογραφίας. Γιατί θα πρέπει ο Βούλγαρος, ο Ρουµάνος ακόµη και ο Ευρωπαίος να φτάσει στον Πειραιά για να πάει στη Μύκονο και στη Σαντορίνη; Κρουαζιερόπλοια µε αφετηρία τη Θεσσαλονίκη θα µπορούσαν να πραγµατοποι-ούν ταξίδια από την ανατολική Μεσόγειο µέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Θα πρέπει να εντάξουµε την πόλη στη διεθνή τουριστική αγορά. Να προ-βάλλουµε τους δρόµους του Φιλίππου, του Αρι-στοτέλη, του Αποστόλου Παύλου, να προβάλ-λουµε τον τοµέα του θρησκευτικού τουρισµού». Ο βορειοελλαδίτης επιχειρηµατίας πιστεύει ότι η ζώνη καινοτοµίας πρέπει να ενισχυθεί και να λειτουργήσει δυναµικά ως χώρος συνάντησης της έρευνας µε την παραγωγή. Μία προοπτική που θα δώσει ανάσα και διεξόδους στο ανθρώ-πινο δυναµικό της πόλης που µαστίζεται από την ανεργία. Επιπλέον η ΔΕΘ θα πρέπει να γίνει και πάλι ένα ζωντανό κύτταρο της οικονοµίας και ένα σηµείο ανταλλαγής ιδεών και τεχνολογίας, ενισχύοντας πάντα τον διεθνή της χαρακτήρα.

Στον καιρό της ύφεσης

Σχετικά µε την οικονοµική κρίση και τα οικονο-µικά µέτρα που έχουν επιβληθεί ο Νίκος Ευθυ-µιάδης εκτιµά ότι έχουν ληφθεί µέτρα προς τη

σωστή κατεύθυνση, αλλά θα πρέπει ακόµη να γίνουν πολλά για να µπορέσει πραγµατικά η Ελλάδα να γυρίσει σελίδα. Όπως τονίζει «µπο-ρεί να γίνονται υπό τη δαµόκλειο σπάθη του ΔΝΤ και της Ευρώπης, που σαφέστατα δεν είναι η καλύτερη περίπτωση να σου επιβάλλονται», ωστόσο «θα πρέπει η κυβέρνηση να αποδεί-ξει ότι παράλληλα διαθέτει ένα ολοκληρωµένο µακροπρόθεσµο σχέδιο, που θα βοηθήσει την έξοδο από την κρίση και την ανάπτυξη. Τα µέτρα που παίρνονται θα πρέπει να οδηγήσουν σε µία µεγάλη µεταρρύθµιση που θα φέρει την Ελλάδα ένα βήµα µπροστά. Σωστά πρέπει να παταχθεί η φοροδιαφυγή και να µπει µια τάξη στα συνταξι-οδοτικά ταµεία και την αλόγιστη σπατάλη στην περίθαλψη, όταν όµως µειώνεται η κατανάλωση και αυτό έχει γενικότερες επιπτώσεις στο εµπό-ριο, θα πρέπει να εξεταστεί πώς θα ληφθούν µέτρα που θα βοηθήσουν παράλληλα την επιχει-ρηµατικότητα και την οικονοµία να αναπτυχθεί», λέει χαρακτηριστικά και κλείνει τη σκέψη του επισηµαίνοντας: «Πιστεύω ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει να βγει πιο δυνατή από την κρίση», ενώ δεν παραλείπει να σηµειώσει ότι κρίνει θε-τικές τις µεταρρυθµίσεις που προωθούνται στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα.

Ο Νίκος Ευθυµιάδης επί τω έργω ...στον παραγωγικό τοµέα της Redestos–Εfthymiadis Agrotechnology Group.

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ & YΦΕΣΗ

Ο στόχος της επικοινωνίας σήµερα είναι περισσότερο από ποτέ να χτίζει σχέσεις εµπιστοσύ-νης µεταξύ brands και καταναλωτών, διαφηµιστικών εταιρειών και διαφηµιζόµενων, των ανθρώπων µεταξύ τους. Η έννοια της εµπιστοσύνης φαίνεται να αποτελεί πλέον αναγκαία και ικανή συνθήκη για µια επιτυχηµένη επικοινωνιακή στρατηγική.

H ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

Η επαναφορά φέτος του φό-ρου τηλεοπτικών διαφηµί-σεων και µάλιστα σε ποσο-στό 20%, σηµείωσε καίριο χ τύπηµα σ τα τ ηλ εοπ τ ικά κανάλια και στους διαφηµι-

ζόµενους. Το ισχυρότερο διαφηµιστικό µέσο τα τελευταία χρόνια είχε ήδη αρχίσει να αµφισβη-τείται, αφού η εµφάνιση των λεγόµενων νέων µέσων, όπως π.χ. το internet και οι εφαρµογές του, δηµιούργησαν νέες ευκαιρίες επικοινωνίας για προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι, το γεγονός ότι η τηλεόραση έγινε πλέον πιο ακριβή αναµένεται να δώσει επιπλέον ώθηση στα νέα µέσα. Ωστό-σο, η τηλεόραση δεν θα πάψει –τουλάχιστον στο εγγύς µέλλον– να αποτελεί το ισχυρότερο διαφηµιστικό µέσο, απολύτως απαραίτητο σε κάθε νέο λανσάρισµα. Παρόλα αυτά, η προσο-χή διαφηµιστικών εταιρειών και διαφηµιζόµε-νων σταδιακά στρέφεται στα έντυπα (περιοδικά, εφηµερίδες), στα events, στα promotion, αλλά και σε νέα µέσα όπως π.χ το web TV, το IPTV, το mobile TV, το digital signage κ.ά. Μια µατιά στον τρόπο που κινείται διαφηµιστικά η αγορά τους τελευταίους µήνες δείχνει άλλωστε σηµα-ντική στροφή στα events και στις προωθητικές ενέργειες. Ο λόγος είναι ότι αυτού του είδους οι ενέργειες είναι περισσότερο στοχευµένες, φέρουν άµεσα αποτελέσµατα, µετρήσιµα, ενώ είναι και περισσότερο οικονοµικές. Παράλληλα, δηµιουργούν σχέσεις αµφίδροµης επικοινωνίας µεταξύ προϊόντος και καταναλωτή, κάτι που απο-

τελεί αναγκαία και ικανή συνθήκη για το χτίσιµο πιστότητας εκ µέρους του τελευταίου. Από την άλλη, η δυναµική του διαδικτύου και των εφαρ-µογών του δεν µπορεί να αγνοηθεί. Σύµφωνα µε διεθνείς έρευνες του επικοινωνιακού οµίλου της Mindshare, το 70% των καταναλωτών διερευνά το internet προτού προβεί σε κάποια αγορά. Όσο κι αν φανεί παράδοξο, το ποσό που επενδύθηκε στην Ελλάδα για την online διαφηµιστική προβο-λή το 2009, σύµφωνα µε την ετήσια µέτρηση που πραγµατοποίησε ο Οργανισµός Διαδραστικής Επι-κοινωνίας (IAB Hellas) ανάµεσα στις εταιρείες-µέ-λη του, ανέρχεται στα 57,8 εκατοµµύρια ευρώ. Η αύξηση της δαπάνης σε σύγκριση µε το 2008 είναι της τάξης του 42%, ενώ οι κλάδοι που παρουσία-σαν τη µεγαλύτερη αύξηση είναι το retail (+126%), οι χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες (+94%), οι τη-λεπικοινωνίες (+77%) και τα καταναλωτικά αγαθά (+28%). Σύµφωνα µε τη µέτρηση, ο κλάδος των χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών είναι αυτός που επένδυσε περισσότερο online, αποσπώντας το 25% της ετήσιας δαπάνης, ακολουθούµενος από τον κλάδο του τηλεπικοινωνιών µε ποσοστό 21%, τον κλάδο των καταναλωτικών αγαθών µε ποσο-στό 13%, του retail & retailer marketing µε πο-σοστό 10% και του αυτοκινήτου µε ποσοστό 5%. Παρά τη δύσκολη οικονοµική συγκυρία, αναλυτές της αγοράς εκτιµούν για το 2010 σταθεροποίηση σε αυτά τα –ούτως ή άλλως– υψηλά επίπεδα δα-πάνης, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόµενο να ση-µειωθεί ακόµα και οριακή αύξηση. Το βασικότερο ζητούµενο σήµερα, ιδίως στο περι-

ΕΠΙΛΟΓΗ 91

βάλλον της ύφεσης, είναι η ανάγκη απόδοσης της διαφηµιστικής δαπάνης σε ποσοστό 100%, αφού και το τελευταίο ευρώ πρέπει πλέον να αποδί-δει. Κάπως έτσι, η διαφήµιση επαναπροσδιορί-ζει τον τρόπο που προσεγγίζει τον καταναλωτή, µεταδίδοντάς του εµπιστοσύνη, συµπάθεια, συ-ναίσθηµα, κατανόηση, ποιότητα και αισιοδοξία. Παράλληλα, αποµακρύνεται σιγά-σιγά από τη στρατηγική της lifestyle προσέγγισης και γίνε-ται περισσότερο εξειδικευµένη. Αυτό στο οποίο ωστόσο συµφωνούν όλοι είναι ότι η απουσία

διαφήµισης είναι καταστρεπτική για τις µάρκες. Η τελευταία πρέπει να συνεχίσει το έργο της µε µικρές διαφοροποιήσεις, µέσα από τον επανα-προσδιορισµό των πηγών πωλήσεων, των διαφη-µιστικών µηνυµάτων και των καναλιών επικοινω-νίας. Δηµιουργικότητα και καινοτοµία έχουν τον πρώτο λόγο σε αυτή την πραγµατικότητα. Η δια-φήµιση σήµερα για να είναι επιτυχηµένη πρέπει να λαµβάνει υπόψη της τα δεδοµένα της αγοράς, την ψυχολογία του καταναλωτή, και να πετυχαίνει να κινήσει το ενδιαφέρον του.

διαφήµισης είναι καταστρεπτική για τις µάρκες. Η τελευταία πρέπει να συνεχίσει το έργο της µε µικρές διαφοροποιήσεις, µέσα από τον επανα-προσδιορισµό των πηγών πωλήσεων, των διαφη-µιστικών µηνυµάτων και των καναλιών επικοινω-νίας. Δηµιουργικότητα και καινοτοµία έχουν τον πρώτο λόγο σε αυτή την πραγµατικότητα. Η δια-φήµιση σήµερα για να είναι επιτυχηµένη πρέπει να λαµβάνει υπόψη της τα δεδοµένα της αγοράς, την ψυχολογία του καταναλωτή, και να πετυχαίνει

Διαφηµιστική Δαπάνη Ιανουαρίου - Ιουλίου 2010 Μέσο 1 - 7/2009 Πoσοστό (%) 1- 7/2010 Ποσοστό (%) Μεταβολή (%)

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ 401.661.134 31,65 369.825.078 32,03 -7,93

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ 515.470.328 40,61 451.549.257 39,11 -12,40

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ 246.596.592 19,43 257.035.414 22,26 4,23

ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ 105.507.246 8,31 76.210.964 6,60 -27,77

Σύνολο 1.269.235.299 100,00 1.154.620.713 100,00 -9,03

Πηγή: Media Services

92 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η νοοτροπία made in Greece που έφερε τη χώρα στη σηµερινή δεινή θέση «συνεχίζει ακάθεκτη». Αυτό ήταν µε δυο λόγια το συµπέρασµα της συζήτησης µε τον Θανάση Παπαθανασίου, διευθύνοντα σύµβου-λο της διαφηµιστικής εταιρείας Frank, από τους πολυβραβευµένους και πλέον έµπειρους Έλληνες manager στον χώρο της διαφήµισης. Καυτηριάζει τα κακώς κείµενα στον τρόπο λειτουργίας της αγοράς της επικοινωνίας, µιλά για το µέλλον των brands και παρουσιάζει το νέο µοντέλο καταναλωτή που ανατέλλει, το οποίο ουδεµία σχέση θα έχει µε αυτό που γνωρίζουµε σήµερα. Τέλος, δηλώνει οπαδός της άποψης ότι για να χτιστεί κάτι καινούργιο πρέπει το παλιό να εξαφανιστεί.

Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

ΣΑΝ ΝΑ ΜΗΝ ΠΕΡΑΣΕ ΜΙΑ ΜΕΡΑ

Aν και ακόµα δεν έχουµε ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της οικονοµικής κρί-σης, έχουν πλέον φανεί οι σηµαντικές αλλαγές που έχει επιφέρει στη διαφη-µιστική αγορά. Μπορούµε να εντο-

πίσουµε τις πλέον σηµαντικές; Εγώ θα έλεγα ότι η οικονοµική κρίση δεν έχει προκαλέσει καµία αλλαγή από µόνη της. Αυτό που έχει κάνει είναι να επιταχύνει δραµατικά τις τάσεις που προϋ-πήρχαν. Διαχρονικά, η τάση της διαφήµισης εί-ναι να φέρνει µεγαλύτερο αποτέλεσµα µε λιγό-τερα χρήµατα. Τώρα που το χρήµα εξαφανίζε-ται, το µέγα ζητούµενο είναι το maximum value for money στα πάντα. Στη διαφήµιση για παρά-δειγµα, αυτή τη στιγµή αµφισβητείται η αποτε-

λεσµατικότητα του γραπτού Τύπου, ενώ φαίνε-ται πιο αποτελεσµατική για το κόστος της κάθε τύπου διαδραστική επικοινωνία που εµπλέκει καταναλωτές µε µάρκες. Γενικεύοντας από άλλη σκοπιά, θα έλεγα ότι η παγκόσµια ανάγκη είναι η βελτιστοποίηση της ενέργειας που ξοδεύεται σε οτιδήποτε. Από την ηλεκτρική ενέργεια µέ-χρι την προσωπική ενέργεια που διαθέτουµε για οτιδήποτε κάνουµε. Στην ηλεκτρονική δη-µοσιογραφία αυτό εκφράζεται µε την ανάγκη για πιο σύντοµα και πιο περιεκτικά κείµενα. Στη διαφήµιση εκφράζεται µε την ανάγκη για πιο ξεκάθαρα και πιο «εύπεπτα» µηνύµατα. Σύµ-φωνα µε το «Brand Dogma», το στρατηγικό ερ-γαλείο που χρησιµοποιούµε στη διαφηµιστική εταιρεία Frank, η ουσία µιας µάρκας πρέπει να µπορεί να εκφραστεί µε µία µόνο λέξη, διαφο-ρετικά η υπόστασή της δεν είναι αρκετά σαφής και διακριτή.

Δεν αποτελεί πλέον µυστικό το γεγονός ότι η διαφη-µιστική αγορά δεν λειτουργούσε σωστά ακόµα και όταν η οικονοµία πήγαινε καλύτερα. Όλοι πιστεύουν ότι η κρίση µπορεί να γίνει αφορµή για αλλαγή των κακώς κειµένων σε αυτή. Εσείς τι πιστεύετε; Η δι-αφηµιστική αγορά υποφέρει από τις στρεβλώ-σεις που υποφέρει και η Ελλάδα γενικότερα. Το ερώτηµα εάν τα πράγµατα µπορούν να αλ-λάξουν προς το καλύτερο είναι κοινό. Η χώρα µας κατά τη γνώµη µου, θα µπορούσε να αλ-λάξει µόνο µε ένα πολύ ισχυρό σοκ που δεν νοµίζω ότι είναι η οικονοµική κρίση, τουλάχι-στον όχι ακόµα. Αυτή τη στιγµή σε όλους τους τοµείς ζούµε τη συρρίκνωση κάθε οράµατος. Το µόνο όραµα που υπάρχει είναι η επιβίωση. Μόλις εµφανίζεται χρήµα, κάθε λογής «καρχα-ρίες» µαζεύονται γύρω του και συνωστίζονται για την τελευταία «αρπαχτή». Ο υπόλοιπος κό-σµος παρακολουθεί αµήχανα αναβάλλοντας κάθε απόφαση, υπό το φόβο του µοιραίου λά-θους. Η κατάσταση µπορεί να αλλάξει µόνο εάν εξαιτίας της κρίσης συµβούν ακόµα πιο δραµα-τικές καταστάσεις που θα διαφοροποιήσουν τη συνειδητότητα του καθενός ριζικά. Νοµίζω πως αυτό είναι ένα σενάριο αρκετά ως πολύ πιθανό. Δεν είµαι σίγουρος βέβαια αν το εύχοµαι ή αν το απεύχοµαι.

Ποια είναι σήµερα η βασική προτεραιότητα των δι-αφηµιζόµενων, εκτός από το να µειώνουν τα διαφη-µιστικά τους κονδύλια; Δίνουν έµφαση εκεί που έδιναν πάντα, στο να κάνουν όσο το δυνατόν περισσότερες πωλήσεις. Αυτό που τείνουν να παραβλέπουν είναι ότι όσο πιο εµφανής είναι

Τάσεις στη Διαφήµιση & Κρίση

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Συνέντευξη - ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

αυτή η προσπάθεια, τόσο περισσότερες επι-πτώσεις έχουν στη µακροπρόθεσµη εικόνα τους. Όσο περισσότερο φωνάζεις «περάστε κό-σµε» τόσο πιο φθηνός δείχνεις. Το µεγαλύτερο στοίχηµα - ειδικά για την αγορά του λιανεµπο-ρίου - είναι να είσαι hard sell ενισχύοντας την εικόνα σου. Αυτό είναι «το άγιο δισκοπότηρο» της επικοινωνίας σήµερα. Εκ πρώτης όψεως δεί-χνει αντιφατικό. Δείτε όµως πόσο καλά το κάνει η Apple για παράδειγµα. Δηµιουργεί στρατιές φανατικών followers αντί για απλούς πελάτες.

Τελικά υπάρχουν πράγµατι ευκαιρίες σε µια κρίση; Αν η κρίση οδηγεί τα πράγµατα αλλού, ευκαι-ρία είναι να είσαι πρώτος στο ...αλλού. Επειδή όµως υπάρχουν πολλά εναλλακτικά «αλλού», κάθε κίνηση είναι ρίσκο γιατί τελικά µπορείς να βρεθείς «αλλού για αλλού». Μερικά πράγ-µατα είναι αρκετά προφανή βέβαια, όπως για παράδειγµα η παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα. Άλλα ωστόσο, είναι λιγότερο προφανή. Μια τάση που επίσης αναδύεται είναι η δηµιουργία υπηρεσιών από τα brands για τους καταναλωτές τους. Για παράδειγµα, επώνυµα απορρυπαντικά δηµιουργούν συνοικιακά καταστήµατα πλυντη-ρίων. Αποσµητικά θα µπορούσαν π.χ. να δηµι-ουργήσουν dating services. Τώρα που το σκέ-φτοµαι, δεν είναι ακριβώς νέα τάση. Ανέκαθεν, π.χ. µάρκες αλκοολούχων ποτών διοργάνωναν πάρτι. Η τεχνολογία όµως σήµερα επιτρέπει τη δηµιουργία ευφάνταστων services που µε σχετι-κά µικρό κόστος µπορούν να επιφέρουν πολλα-πλάσιο αποτέλεσµα. Το θέµα είναι ποιο service ταιριάζει µε την εικόνα σου και ποια χρηστικό-τητα εξυπηρετεί περισσότερο κόσµο.

Υπάρχει σήµερα ασφαλής δρόµος για τα brands; Σαν αυτόνοµες οντότητες, τα brands οφείλουν να κάνουν ό,τι και οι άνθρωποι αυτή την εποχή της στενότητας. Το πρώτο είναι µια ιεράρχηση του τι είναι σηµαντικό και τι όχι. Το σηµαντι-κό πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί και το µη σηµαντικό να κοπεί χωρίς τύψεις. Το πρόβληµα είναι πως να κάνεις σωστά την ιεράρχηση. Κά-θε brand θα έπρεπε να έχει σαν βασική προ-τεραιότητα τη διατήρηση ή τη βελτίωση της εικόνας του. Για να συµβεί αυτό, προϋπόθεση είναι να µην κάνει συµβιβασµούς σε αυτό που προσφέρει. Ή, εάν είναι αδύνατο να µην κάνει, να το δηλώσει. Στη συνέχεια, θα πρέπει να φροντίσει να µην χάσει τη θέση που έχει στο µυαλό του καταναλωτή. Από κει και πέρα, κά-θε περίπτωση είναι διαφορετική και πρέπει να αντιµετωπίζεται διαφορετικά.

Πηγαίνουµε από το µοντέλο της µαµάς-εταιρείας µε τις πολλές εξειδικευµένες περιφερειακές, στο µοντέλο του ενός οργανισµού που τα κάνει όλα. Οι συγχωνεύσεις που όλοι προβλέπουν, θα είναι ανάµεσα σε εταιρείες µε διαφορετικό αντικείµενο και όχι ανάµεσα σε οµοειδείς.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

θόµαστε, αλλά περιφερόµαστε σε διαφορετικά σηµεία µε ένα laptop και ένα κινητό. Υπάρχει επίσης µεγάλη διαφορά στον τρόπο που µοιρα-ζόµαστε και διαχέουµε τη γνώση. Δεν βλέπου-µε πελάτες, αλλά projects. Βέβαια η Frank είναι µια µεσαία εταιρεία των 25 µόνιµων στελεχών και 10 εξωτερικών, δεν είναι µια εταιρεία των 100 και 120 ανθρώπων, ευτυχώς. Δεν ξέρω αν όλα αυτά µπορούν να εφαρµοστούν σε µεγαλύ-τερα µεγέθη διαφηµιστικών εταιρειών. Πάντως γενικότερα, έχω την εντύπωση ότι πηγαίνουµε από το µοντέλο της µαµάς-εταιρείας µε τις πολ-λές εξειδικευµένες περιφερειακές, στο µοντέλο του ενός οργανισµού που τα κάνει όλα. Οι συγ-χωνεύσεις που όλοι προβλέπουν, θα είναι ανά-µεσα σε εταιρείες µε διαφορετικό αντικείµενο και όχι ανάµεσα σε οµοειδείς.

Οι νέες τεχνολογίες, µε πρώτες και κύριες το διαδί-κτυο και την κινητή τηλεφωνία, µπορούν να απο-τελέσουν το αυριανό «Ελντοράντο» της ελληνικής διαφήµισης; Όλες αυτές οι πλατφόρµες έχουν το µειονέκτηµα ότι απαιτούν πολύ χρόνο απα-σχόλησης και ένα σχετικό δηµιουργικό ταλέντο, ενώ από την άλλη δεν µπορούν να πληρωθούν ακριβά γιατί δεν εµπεριέχουν πνευµατικά δι-καιώµατα και απευθύνονται µόνο σε 10 εκατ. Έλληνες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα τα business models να είναι προβληµατικά. Με άλλα λόγια, όλα αυτά µπορεί να είναι δηµιουργικές ευκαιρί-ες, αλλά δεν αποφέρουν αρκετά έσοδα για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Τουλάχιστον ακόµα. Ή τουλάχιστον µε τη µορφή που έχουν σήµερα. Όλες αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις πάντως θα σπρώξουν το διαφηµιστικό ταλέντο να ασχοληθεί µε το ψυχαγωγικό content αυτών των µέσων. Να δηµιουργήσει δηλαδή το περι-βάλλον µέσα στο οποίο θα µπει η διαφήµιση και όχι µόνο την ίδια τη διαφήµιση.

Πρόσφατα η κυβέρνηση επανέφερε τον φόρο τηλε-οπτικών διαφηµίσεων. Ποια είναι η δική σας άποψη για την αναγκαιότητα αυτή; Μπορώ να καταλάβω την άµεση ανάγκη για ρευστό του κράτους. Θα το δεχόµουν σαν συνεισφορά του τριγώνου «µέσα-διαφηµιζόµενοι-διαφηµιστικές εταιρεί-ες» στη σωτηρία της οικονοµίας, εάν συνοδευό-ταν από ένα αναπτυξιακό σχέδιο, ένα όραµα για την επόµενη, ή έστω τη µεθεπόµενη µέρα που δυστυχώς απουσιάζει εντελώς. Έτσι όπως βλέ-πω τα πράγµατα σαν πολίτης, νιώθω ότι υπάρ-χει µόνο πανικός για το τι κάνουµε τώρα χωρίς κανείς να σκέφτεται τι θα κάνουµε αύριο. Με άλλα λόγια, η νοοτροπία που µας έφερε εδώ συνεχίζει ακάθεκτη.

Μαζί µε τη διαφηµιστική αγορά και τη δοµή της, πιστεύετε ότι θα αλλάξει και ο τρόπος λειτουργίας των διαφηµιστικών εταιρειών; Σαφέστατα. Η κρί-ση θα δηµιουργήσει διαφορετικά µοντέλα πα-ντού. Από τη διακυβέρνηση της χώρας και τη λειτουργία του κράτους, µέχρι το µαγαζάκι της γειτονιάς. Οι τρεις λέξεις κλειδιά είναι ευελιξία, υπευθυνότητα, αµεσότητα. H Frank π.χ., σαν νέα εταιρεία λειτουργεί µε δοµή αρκετά διαφορετι-κή από τις παραδοσιακές διαφηµιστικές εται-ρείες. Σε ό,τι κάνουµε επίκεντρο είναι το brand. Δεν ξεχωρίζουµε digital από µη digital, όλα είναι επικοινωνία, που πρέπει να είναι «media neutral». Δουλειά µας είναι να δηµιουργούµε ιδέες και στρατευµένο content παντός τύπου. Οι άνθρωποί µας είναι «multitalented» και ανα-λαµβάνουν ευθύνες από την πρώτη µέρα. Δεν έχουµε καθόλου administrative θέσεις, γραµ-µατείς, βοηθούς και βοηθούς των βοηθών. Δεν έχουµε γραφεία και στάνταρ θέσεις για να κα-

Συνέντευξη - ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

ΟΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΗΜΕΡΩΝ

••• Όσο περισσότερο φωνάζεις «περάστε κόσµε», τόσο πιο φθηνός δείχνεις. Το µεγα-λύτερο στοίχηµα - ειδικά για την αγορά του λιανεµπορίου -, είναι να είσαι hard sell ενι-σχύοντας την εικόνα σου.

•••Η ουσία µιας µάρκας πρέπει να µπορεί να εκφραστεί µε µία µόνο λέξη, διαφορετικά η υπόστασή της δεν είναι αρκετά σαφής και διακριτή.

•••Καλύτερο αποτέλεσµα µε µικρότερο κό-στος είναι πλέον το µήνυµα των διαφηµιζό-µενων επιχειρήσεων προς τις διαφηµιστικές εταιρείες. Το µήνυµα έχει ληφθεί και οι σχε-τικές προσαρµογές έχουν ήδη γίνει. Βασική κατεύθυνση πλέον είναι η αξιοποίηση των νέων µέσων και των δυνατοτήτων της τεχνο-λογίας αιχµής.

96 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

ΑΓΩΝΑΣ ΔΡΟΜΟΥ ...µε αινιγµατική συνέχεια

Αβεβαιότητα, νέες ισορροπίες που κυοφορούνται, χώρες σε καλό δρόµο και άλλες µε πολλά εµπόδια µπροστά τους. Οι βαλκανικοί λαοί παλεύουν µε την κρίση, εµπλέκονται στο νέο ενεργειακό τοπίο, φλερτάρουν τα επενδυτικά

funds της Ασίας και προσπαθούν να δηµιουργήσουν προϋποθέσεις σταθερότητας και ανάκαµψης.

Από τη ΜΑΡΙΝΑ ΜΕΪΝΤΑΝΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

ΑΛΒΑΝΙA Πολιτικό αδιέξοδο & µεγαλεπήβολα σχέδια!Η κυβέρνηση Μπερίσα εκτιµά ότι το 2011 η Αλβανία θα είναι έτοιµη να λάβει το καθεστώς της υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην Ε.Ε. Επιχειρεί-ται η αποδέσµευση από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, µε τον υπουργό Οικονοµικών, Ρίντβαν Μπόντε να τονίζει ότι «δεν θα χρειαστούµε άλλο το ΔΝΤ». Η χώρα κινείται µε ρυθµούς ανά-πτυξης άνω του 6%. Με αιχµή την οικοδο-µική δραστηριότητα και τα έργα υποδοµής που πραγµατοποιούνται σε όλη τη χώρα και κυρίως στα παράλια της Αδριατικής, η αλβανική οικονοµία φαίνεται να περνά σχεδόν αλώβητη την οικονοµική κρίση. Παράλληλα ο πρυθυπουργός Μπερίσα θέλει να αναδείξει τη χώρα σε ενεργειακή δύναµη στην περιοχή, υπέγραψε σηµαντικές ενεργειακές συµ-φωνίες µε τον Ιταλό πρωθυπουργό Μπερλουσκόνι για κατασκευή σταθ-µού παραγωγής αιολικής ενέργειας νοτιοδυτικά της πόλης Αυλώνα από τον ιταλικό όµιλο Moncada Construzioni και για κατασκευή σταθµού επε-ξεργασίας υγροποιηµένου φυσικού αερίου από τον όµιλο Falcione Group, το οποίο στη συνέχεια υποθαλάσσια θα διασχίζει την Αδριατική και θα καταλήγει στην Ιταλία. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 6,8 χιλ. δολ.

ΚΡΟΑΤΙΑ Η ελπίδα στις Βρυξέλες Με στόχο την ολοκλήρωση των εντα-ξιακών διαπραγµατεύσεων µέχρι το τέλος του 2010, το Ζάγκρεµπ φιλοδο-ξεί να αποτελέσει το 28ο µέλος της Ε.Ε έως το 2012. Η παγκόσµια οικονο-µική κρίση ωστόσο έχει αφήσει βαθιά σηµάδια στην κροατική οικονοµία και έχει οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας (το ποσοστό στο 15,6%) και µετά από χρόνια ανάπτυξης από το 2001 έως το 2007 η κροατική οικονοµία βρίσκε-ται σε ήπια ύφεση µε µείωση του αεπ 0,5% το 2010 και πρόβλεψη ρυθµού ανάπτυξης 2% το 2011. Οι κύριοι το-µείς που πλήττονται είναι του τουρι-σµού, ο οποίος αντιστοιχεί σε 20% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της χώρας, και των ξένων επενδύσε-ων. Οι ελπίδες για οικονοµική ανά-καµψη έχουν προσδεθεί πλέον στην στήριξη από Βρυξέλλες µε δεδοµένη την αισιοδοξία για σύντοµη επίτευξη του στόχου ένταξης και αποδέσµευση βοήθειας 3,5 δισ. ευρώ κατά τα δύο πρώτα χρόνια ένταξης. Το κατά κεφα-λή αεπ της χώρας στα 17,6 χιλ. δολ.

Ο Μπερίσα υπογράφει συµφωνίες, µε φιλόδοξο όραµα

να αναδείξει την Αλβανία σε ενεργειακή υπερδύναµη στην

περιοχή.

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Το µεγάλο άλµαΣε µεγάλο στοίχηµα της νέας κεντροδεξιάς κυ-βέρνησης της Βουλγαρίας, έχει αναδειχθεί η ένταξη στην ευρωζώνη, µε ορίζοντα το 2013. Στοίχηµα για τον πρωθυπουργό Μπορίσοφ η πάταξη της διαφθοράς και του οργανωµένου εγκλήµατος ώστε να αποδεσµευτούν ευρωπαϊκά κονδύλια 11 δισ. ευρώ για ενίσχυση της βουλγα-ρικής οικονοµίας µέχρι το 2013. Μετά από ύφε-ση το 2009 και στασιµότητα το 2010, προβλέπε-ται άνοδος του αεπ 2,7% το 2011. Για τη µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές στο δηµόσιο τοµέα της τάξης του 25%. Η Βουλγαρία κινείται δυναµικά στον ενεργειακό τοµέα µε αναφορές γιαεπανεκ-

κίνηση της συνεργα-σίας µε τη Ρωσία στο µεγάλης ενεργειακής σηµασίας έργο South Stream και την Trans

Balkan Oil pipeline. Συνεχίζει ωστόσο να εµφανί-ζεται ως πιστή σύµµαχος της Ουάσινγκτον και να προσδοκά και ενεργειακές επενδύσεις από ΗΠΑ και Ε.Ε., ενώ παράλληλα στρέφεται και στις ταχύ-τατα αναπτυσσόµενες οικονοµίες της Κίνας και της Κορέας. Ο επικεφαλής των Υπηρεσιών Επεν-δύσεων Στόγιαν Στάλεφ αναφέρεται, σε προσέλ-κυση επενδυτών από Κίνα στο τοµέα των υποδο-µών και της συναρµολόγησης αυτοκινήτων, αλλά και στον τοµέα του real estate από την Κορέα. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 12,6 χιλ. δολ.

Οι Κινέζοι και Κορεάτες επενδυτές στόχος της Βουλγαρίας.

Μεγάλο πλήγµα για την Κροατία η µείωση του

τουρισµού που αντιστοιχεί στο 20% του αεπ.

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΒΑΛΚΑΝΙΑ

FYROM Μονόδροµος η ένταξη στην ΕΕΗ κυβέρνηση Γκρούεφσκι προσδοκά ότι σύντοµα θα έχει υπάρξει µία λύση µε την ελληνική πλευρά στο θέµα του ονόµατος και θα ανοίξει και ο δρόµος για την ενταξιακή πορεία της χώρας σε ΝΑΤΟ και ΕΕ. Μία προοπτική που θα συνεισφέρει και στην οικονοµική ανάπτυξη µέσω της οικονοµικής βοήθειας που θα εισ-ρεύσει, σε µια χώρα όπου το 30% ζει κάτω από το όριο της φτώχιας και το ποσοστό ανεργίας ξεπερνά το 31%. Τα Σκόπια προσβλέπουν στην αναθέρµανση των προηγµένων κυρί-ως οικονοµιών που θα οδηγούσε σε ενίσχυση των επενδύσεων, καθώς και σε µία πιθανή αύξηση της τιµής των µετάλλων, που θα ενίσχυε τα κέρδη από την εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας στα βασικά εξαγω-γικά προϊόντα της ψευδάργυρο, χαλκό και µόλυβδο. Το ΔΝΤ σε σχετική αναφορά του προβλέπει για το 2010 και 2011 ανάκαµψη της οικονοµί-ας των Σκοπίων περίπου 2%. Επίσης, επισηµαίνει ότι η δηµοσιονοµική πολιτική που ακολουθεί η χώρα βρίσκεται στον σωστό δρόµο. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 9 χιλ. δολ.

ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ Απειλή τα «τοξικά» ακίνηταΗ µικρή βαλκανική χώρα της Αδριατικής µε ρυθµούς ανάπτυξης που κυµαίνονταν κατά µέσο όρο στο 9% από το 2006, οπότε και αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος, το 2009 έκλεισε µε αρνητικό ρυθµό ανάπτυξης (–4%). Η άνοδος στις τιµές ακινήτων που τα τελευταία τρία χρόνια δεκαπλασιάστηκαν απειλεί τον ιδιαίτερα εύθραυστο τραπεζικό τοµέα µε µια φούσκα. Οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη χώρα έχουν δανεί-σει περίπου 3,6 δις. ευρώ, µε τις ιταλικές να έχουν το µεγαλύτερο άνοιγµα 2,23 δισ. και τις γερµανικές να ακολουθούν µε 1,15 δισ. ευρώ. Η βιοµηχανία αλουµινίου, η οποία έχει περάσει σε ρωσικά χέρια και αντιπρο-σωπεύει το 40% της συνολικής βιοµηχανικής παραγωγής της χώρας παρουσιάζει ζηµία λό-γω της διαµόρφωσης σε χαµηλά επίπεδα της τιµής των µετάλλων. Την ίδια ώρα ωστόσο το Μαυροβούνιο στοχεύει στην προσέλκυση άµεσων ξένων επενδύσεων, ιδιαίτερα στον τοµέα της ενέργειας και σε έργα υποδοµής. Πρωταγωνιστές εδώ είναι ιταλοί επενδυτές, στα χέρια των οποίων πέρασε το 43,7% της κρατικής Elekroprivreda CG, ενώ οι συνολι-κές επενδύσει από την Ιταλία ανέρχονται στα 5 δισ. ευρώ. Σηµαντική είναι και η παρουσία της Κίνας. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 9,8 χιλ. δολ.

ΡΟΥΜΑΝΙΑ Αναζητά σανίδα σωτηρίαςΟι υψηλοί ρυθµοί ανάπτυξης κατά τα προ-ηγούµενα χρόνια, αποτελούν παρελθόν, µε αναιµική ανάπτυξη, 0,8% να εκτιµάται για φέτος. Η ανάκαµψη της παγκόσµιας οικο-νοµίας που θα ενισχύσει τις εξαγωγές αλλά και τις ξένες επενδύσεις, που συρρικνώθη-καν σηµαντικά την διετία 2008-2010, ανα-µένεται να οδηγήσουν σε θετική ανάπτυξη 3,5% το 2011. Οι τελευταίες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επισηµαίνουν κυρί-ως τα όσα δεν έγιναν τόσο προς την κατεύ-θυνση της µεταρρύθµισης του δικαστικού συστήµατος και της καταπολέµησης της διαφθοράς, αλλά προς τον περιορισµό των δηµοσίων ελλειµµάτων. Σηµαντικές είναι οι υστερήσεις στην απορρόφηση της ευρωπα-ϊκής βοήθειας. Η Ρουµανία έχει να λάβει 32 δισ. ευρώ από το κοινοτικό πλαίσιο στήρι-ξης µέχρι το 2013. Η ρωσο-ουκρανική κρί-ση στα τέλη του 2009 προκάλεσε σοβαρές ενεργειακές ελλείψεις στη Ρουµανία, λόγω της εξάρτησης της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η τότε κυβέρνηση εµφανίστηκε θε-τική στην προοπτική της κατασκευής του ρωσικών συµφερόν των αγωγού South Stream, σε µία διάσταση µεταξύ κυβέρνη-σης και προέδρου Μπασέσκου που έχει τα-χθεί κατά της κατασκευής του South Stream και στο πλευρό των ΗΠΑ και ΕΕ στην κατα-σκευή του αγωγού Νabucco. Το κατά κεφα-λή αεπ της χώρας στα 11,5 χιλ. δολ.

Το 30% του πληθυσµού κάτω από το όριο της φτώχιας, η ανεργία στο 31%.

Ο δεκαπλασιασµός των τιµών των ακινήτων την τελευταία τριετία είναι η µεγάλη απειλή για τον ούτως ή άλλως εύθραυστο τραπεζικό τοµέα της Ρουµανίας.

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

Η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρεί να αναδείξει την Τουρκία όχι µόνο σε σηµαντικό περιφερειακό παράγοντα σταθερότητας, αλλά και σε µία παγκόσµια δύναµη διαχείρισης σηµαντικών διεθνών ζητηµάτων.

ΣΕΡΒΙΑ Μακρύς και δύσκολος δρόµοςΣυνεχίζει να στηρίζει τη στρατηγικής σηµασίας προνοµιακή σχέση µε τη Μόσχα, ενισχύοντας τα ενεργειακά σχέδια της Ρωσίας στην περιοχή και πραγµατοποιώντας ανοίγµατα στον ενεργειακό τοµέα και µε την Κίνα. Η κυβέρνηση της Σερβίας προχώρησε, βάσει των επιταγών του ΔΝΤ, –η βο-ήθεια του οποίου υπήρξε καίρια για τη σταθερότητα της χώρας το 2009 µε δάνειο 3,9 δισ. δολ– σε σε εφαρµογή σκληρής λιτότητας και πάγωµα µισθών στον δηµόσιο τοµέα. Σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο ο ρυθµός ανάπτυξης από 1,5% το 2010 θα ενισχυθεί σε 3% το 2011, ενώ επιστροφή στην ισχυρή ανάπτυξη πριν την κρίση δεν µπορεί να αναµέ-νεται πριν το 2012. Στις αρχές Σεπτεµβρίου το ΔΝΤ, στην επισκόπηση της οικονοµίας, συµφώνησε σε µικρές αυξήσεις µισθών από το 2011. Οι Σέρ-βοι ωστόσο εκτός από το πάγωµα των µισθών βρίσκονται αντιµέτωποι µε πλήθος αυξήσεων στις τιµές καυσίµων, ηλεκτρισµού, µε πληθωρισµό 5% και τη συνεχή υποτίµηση του δηναρίου, που καθιστά ακόµη πιο δυσχερή τη θέση όσων έχουν συνάψει δάνεια σε ευρώ, παράγοντες που χαρακτηρί-ζονται ως «σοβαρά προβλήµατα» για τη χώρα, σύµφωνα το ΔΝΤ. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 10,4 χιλ. δολ.

ΤΟΥΡΚΙΑ Το όραµα της περιφερειακής δύναµηςΗ Τουρκία αξιοποιώντας τη στρατηγική της θέση διαδραµατίζει κεντρικό ρόλο στα ενερ-γειακά παιγνίδια της περιοχής, συµµετέχοντας τόσο στα αµερικανο–ευρωπαϊκά όσο και στα ρωσικά ενεργειακά σχέδια. Η δυναµική επι-στροφή της στον µουσουλµανικό κόσµο και η στάση της στο Μεσανατολικό, καθώς και τα ανοίγµατα µε την Τεχεράνη έχουν δηµιουργή-σει τριγµούς στις σχέσεις της µε το Ισραήλ. Η επιχείρηση εξοµάλυνσης των σχέσεων µε την Αρµενία –σηµαντικός κρίκος στον ενεργειακό δρόµο των πλούσιων αποθεµάτων της Κασπί-ας– διατάραξε τις παραδοσιακά «αδελφικές» σχέσεις µε το Αζερµπαϊτζάν. Η προσέγγιση των τουρκόφωνων λαών της κεντρικής Ασίας έχουν προκαλέσει την καχυποψία της Κίνας και της Ρωσίας, ενώ και οι ΗΠΑ τηρούν συ-γκρατηµένη στάση απέναντι στα ανοίγµατα της Άγκυρας και τις πρωτοβουλίες της µε την Τεχεράνη και µε τα καθεστώτα της Μέσης Ανα-τολής. Τα τελευταία επτά χρόνια επίσης έχει πετύχει τριπλασιασµό του εθνικού της προϊό-ντος και συµµετέχει δικαιωµατικά ως 17η οι-κονοµία στον κόσµο στους G20. Σύµφωνα µε τον υπουργό Οικονοµικών, Αλί Μπαµπατζάν η Τουρκία θα έχει ρυθµό ανάπτυξης 4,7% το 2010 και 4,5% το 2011. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 11,2 χιλ. δολ.

ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟΧωρίς προοπτικήΒαλτωµένη παραµένει η κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο δύο χρόνια µετά τη µο-νοµερή κήρυξη της ανεξαρτησίας. Η πα-γκόσµια οικονοµική κρίση έκανε και εδώ ορατές τις συνέπειες της. Η Πρίστινα πλέ-ον στρέφεται σε ενίσχυση των δηµόσιων επενδύσεων µε αναζήτηση βοήθειας από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Επίσης, ορυκτά και µέταλλα –συµπεριλαµβανο-µένων του λιγνίτη, µόλυβδου, ψευδάρ-γυρου, νικέλιου, χρωµίου, αλουµινίου, µαγνησίου, και µιας µεγάλης ποικιλίας υλικών κατασκευής– που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της βιοµηχανικής πα-ραγωγής και εξαγωγικής προοπτικής, έχουν µειωθεί εξαιτίας της γήρανσης του εξοπλισµού και των ανεπαρκών επενδύ-σεων. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Χαϊρεντίν Κούτσι προσβλέπει στη συ-νέχιση ροής της ξένης βοήθειας για τα επόµενα δύο µε τρία χρόνια, καθώς γί-νεται αντιληπτό ότι η χώρα αδυνατεί να τα καταφέρει. Μπορεί ο ρυθµός ανάπτυ-ξης σύµφωνα µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο να κυµάνθηκε το 2009 στο 4%, µοναδικό σε σχέση µε τις υπόλοιπες χώ-ρες της ΝΑ Ευρώπης, ωστόσο οι ειδικοί επισηµαίνουν ότι υπολείπεται κατά πολύ ώστε να αποτελέσει λύση για την ιδιαίτε-ρα υψηλή ανεργία και καταπολέµηση της φτώχιας. Το κατά κεφαλή αεπ της χώρας στα 2,2 χιλ. δολ.

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS ΣΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ

Οι Έλληνες επιχειρηµατίες µε τη βοήθεια του ελληνικού τραπεζικού τόξου, τόλµησαν να επενδύσουν στη δύσκολη και ανώριµη βαλκανική αγορά στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Με την πάροδο του χρόνου η ελληνική εξωστρέφεια, κυρίως στη ΝΑ Ευρώπη, αυξήθηκε σηµαντικά, µε αποτέλεσµα

σήµερα να δραστηριοποιούνται στην περιοχή περισσότερες από 8.000 ελληνικές επιχειρήσεις.

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

Σηµαντική είναι η –εκτός τραπεζικού κλάδου– συµµετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων στη βαλκανική οικονοµία. Περισσότε-ρες από 3,5 χιλ. επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην περιο-χή έχοντας επενδύσει σηµαντικά κεφάλαια. Οι προκλήσεις που

αντιµετωπίζουν οι οικονοµίες της περιοχής είναι µεγάλες καθώς και αυ-τές αναζητούν την οδό της ανάκαµψης. Ανάλογες είναι και οι προκλήσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Aπό τη βιοµηχανία ξεχωρίζουν οι παρου-σίες του Tιτάνα, των θυγατρικών εταιρειών της Bιοχάλκο (Xαλκόρ, Σιδε-νόρ, Eλβάλ, ETEM, Eλληνικά Kαλώδια), του Οµίλου Mυτιληναίου (Aλου-µίνιον της Eλλάδος, Mέτκα), της S&B και του Mαΐλλη, καθώς και των εταιρειών µαρµάρων, Kυριακίδης, Iκτίνος. Έντονη δραστηριότητα στην περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης παρουσιάζουν και αρκετές εται-ρείες των κλάδων τροφίµων, λιανεµπορίου και κατασκευών. Ειδικότερα, στον κλάδο των τροφίµων ξεχωρίζει η παρουσία του Οµίλου Vivartia µε σηµαντική επέκταση των δραστηριοτήτων του στο εξωτερικό, ενώ αρκε-τοί ακόµη εισηγµένοι (π.χ. Nίκας) και µη όµιλοι έχουν εξαγωγική (ή ακό-µη και παραγωγική) δραστηριότητα στα Bαλκάνια. Aπό τον τοµέα του εµπορίου ξεχωρίζουν οι παρουσίες της Jumbo, της Fourlis, της Sprider, της Elmec Sport, της Kλουκίνας-Λάππας και της Yalco, ενώ ανοίγµατα έχουν επιχειρήσει και οι εισηγµένες Bάρδας, Αλφα Γκρίσιν και Hλεκτρο-νική Aθηνών. Στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, λειτουργούν περισσότερες από 8.000 ελληνικές επιχειρήσεις. Πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές πραγµατοποιούν στις χώρες αυτές άνω του 20% του συνολικού τους κύκλου εργασιών. Η ΝΑ Ευρώπη απορροφά το 20% των ελληνικών εξαγωγών µε µακροπρόθεσµο ορίζοντα και µε ισχυρά αυξανόµενο ρυθµό, έναντι µόλις 4% των εξαγωγών µας προς τις ΗΠΑ. Ένα σηµαντικό τµήµα της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα µας, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, προέρχεται από κατοίκους αυτών των χωρών. Η παρουσία των ελληνικών τραπεζών στην περιοχή αποτέλεσε το στήριγµα για την ελληνική επιχειρηµατικότητα. Από αυτή την άποψη, τώρα που οι εντείνονται οι συζητήσεις για συνεργασίες των ελληνικών τραπεζών µε ξένους οµολόγους τους, ώστε να µπορέσουν να διατηρή-σουν τις θέσεις τους, κρίνεται ενα σηµαντικό στοίχηµα για την Ελλάδα.

ΕΝΙΣΧΥΕΤΑΙ Η CLUB HOTEL CAZINO LOUTRAKIΗ απόφαση της Club Hotel Cazino Loutraki πέρυσι να ενδυναµώσει την παρουσία της στην αγορά της Νοτι-οανατολικής Ευρώπης σ τον χώρο των καζίνο µε την αύξηση του πο-σοστού συµµετοχής της από 39% σε 90% στην Grand Casino d.o.o. στο Βελιγράδι ήταν µία κίνηση που δεί-χνει ότι η εταιρεία παραµένει πιστή στη στρατηγική της εξωστρέφειας που ακολουθε ί. Η µέ χρι σήµερα πορεία των µεγεθών της επιβεβαιώ-νει την ορθή κατεύθυνση της στρα-τηγικής. Να θυµίσουµε ότι η Club Hotel Cazino Loutraki προχώρησε σ την εξαγορά του ποσοστού 51%

της ιδιοκτήτριας εταιρίας του κα-ζίνο Βελιγραδίου, Grand Casino d.o.o., από την Casinos Austria A.G. έναντι 40 εκατ. ευρώ. Μέτοχος της Grand Casino d.o.o. είναι επίσης ο Κρατικός Οργανισµός Στοιχηµά-των της Σερβίας, ο οποίος κατέχει το 10% της εταιρίας. Η Club Hotel Cazino Loutraki δραστηριοποιείται στη Σερβία από τον Νοέµβριο του 2005, όταν η Grand Casino d.o.o. αναδείχθηκε νικήτρια του διεθνούς διαγωνισµού για τη δεκαετούς απο-κλειστικότητας πρώτη άδεια καζίνο της χώρας, στο Βελιγράδι. Το καζίνο διαθέτει 25 τραπέζια, 230 µηχανή-µατα τυχερών παιχνιδιών και απα-σχολεί σήµερα 500 άτοµα προσω-πικό. Επίσης, ο ιδιόκτητος χώρος των 9.200 τ.µ. του καζίνο στο ιστο-ρικό ξενοδοχείο «Γιουγκοσλάβια», διαθέτει τρία εστιατόρια, τέσσερα µπαρ και έναν πολυχώρο συνεδρί-ων και άλλων εκδηλώσεων.

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 103

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πράξη ίδρυσης της ε ταιρε ίας South Stream Greece Α.Ε. µε ταξύ της ΔΕΣΦΑ και της ρωσικής Gazprom µέσα στο καλοκαίρι. Παρόντες η πο-λιτ ική ηγεσία του Υπουργείου ΠΕ-ΚΑ και ο πρεσβευτής της Ρωσικής Οµοσπονδίας στην Αθήνα, Vladimir I. Chkhikvishivili. Η µελέτη, η κατα-σκευή και η εκµετάλλευση στο ελλη-νικό τµήµα του έργου South Stream είναι το κύριο αντικείµενο της εται-ρείας. Τα δύο συµβαλλόµενα µέρη µετέχουν µε ποσοστό 50% έκαστο. Στο φυσικό αέριο πάµε καλά...

Η Ελλάδα επιθυµεί να εξασφαλί-σει την ενεργειακή ασφάλειά της αλ-λά κι αυτή της Ευρώπης, «µέσω της διαφοροποίησης των οδεύσεων του ενεργειακού εφοδιασµού». Το είπε η υπουργός ΠΕΚΑ Τίνα Μπιρµπίλη. Ακούνε οι γείτονες, σύµµαχοι και φί-λοι Βούλγαροι;

«Παρένθεση σκεπτικισµού και επιφυλάξεων» χαρακτήρισε ο υφυ-πουργός ΠΕΚΑ, Γιάννης Μανιάτης τη στάση των Βούλγαρων σε σχέση µε τον πετρελαιαγωγό. Σε πρόσφατο συ-νέδριο του ΙΕΝΕ υπενθύµισε ότι «ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς-Αλεξαν-δρούπολη, αποτελεί σηµαντική πα-ράµετρο των διµερών µας σχέσεων και απαιτεί διαδικασίες συνεννόησης µεταξύ των κυβερνήσεων µας». Αθήνα καλεί Σόφια.

Άνοιξε ο ...δρόµος για τη δηµι-ουργία θαλάσσιων αιολικών πάρκων. Η σχετική πρωτοβουλία της κυβέρνη-σης παρουσιάστηκε τον Ιούλιο. Για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα απαιτείται προκαταρκτική αδειοδότηση των πε-ριοχών ενδιαφέροντος επί των οποίων θα γίνουν στη συνέχεια οι αναλυτικές µελέτες. Οι περιοχές επιλέχθηκαν, τα κριτήρια της προκαταρκτικής χωροθέ-τησης των πάρκων τέθηκαν (εντός των έξι ναυτικών µιλίων, αποκλεισµός περιοχών µε βάθη µεγαλύτερα από

GREEN VALUES – Ματιές στην επικαιρότητα

Green NewsΣτιγµές της ελληνικής ειδησεογραφίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διαµόρφωση πολιτικών που µας αφορούν όλους και νοµοθεσία που αλλάζει την επιχειρηµατική δραστηριότητα.

50 µέτρα, ελαχιστοποίηση της οπτικής όχλησης από τις εγκαταστάσεις) και όλα είναι έτοιµα. Άη Στράτης, Θάσος, Κάρπαθος, Λήµνος, Σαµοθράκη είναι µερικά από τα νησιά του προγράµµα-τος. Φυσάει άνεµος ανάπτυξης σε όλο το Αιγαίο..

Χάρτες επικινδυνότητας και σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας περιλαµβάνει ΚΥΑ για την ‘Αξιολόγηση και Διαχείριση των Κινδύνων Πληµµύ-ρας’ που υπεγράφη µέσα στο καλοκαί-ρι. Μετά από έναν επικίνδυνο χειµώνα που δηµιούργησε προβλήµατα (ειδικά στον Έβρο), δηµιουργείται το θεσµι-κό πλαίσιο για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πληµµύρας. Στόχος: να µειωθούν οι αρνητικές επι-πτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, το πε-ριβάλλον και την οικονοµία. Η προκα-ταρκτική εκτίµηση των κινδύνων πληµ-µύρας για τις λεκάνες απορροής ποτα-µών καθυστερεί εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, µε αποτέλεσµα οι σχέσεις µε τους γείτονές µας, Βουλγαρία και Τουρ-κία εν προκειµένω, να βρίσκονται πά-ντα στην κόψη του ξυραφιού...

Έγκριση έλαβε από το υπουργικό συµβούλιο το νοµοσχέδιο του υπουρ-γείου ΠΕΚΑ για το Πράσινο Ταµείο. Σύµφωνα µε τους εµπνευσ τέ ς του «αποτελεί ένα οργανωµένο, δοµηµένο και πλήρες σύστηµα άσκησης περιβαλ-λοντικής και πολεοδοµικής πολιτικής σε κρίσιµους τοµείς, όπως: δασικές εκτάσεις, προστασία υδάτων και εδά-φους, ρύθµιση χωρικού σχεδιασµού, αστική αναζωογόνηση, ενίσχυση ΑΠΕ, εξοικονόµηση ενέργειας, κ.λπ.». Αν και δεν ανακοινώθηκε το που θα βρεθούν και σε τι ύψος θα ανέρχονται οι πόροι που χρειάζονται για την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράµµατος, εντού-τοις η απόφαση αναµένεται να βάλει ένα τέλος στην πάγια πρακτική να επι-βάλλονται πρόστιµα και κανείς να µην µπορεί να τα εισπράξει.

Το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, συµµετέχει σε διεθνές πρόγραµµα για την ανάπτυξη καινοτόµων µοντέλων κατοικίας, τα οποία θα αν τ επεξέρχον ται σ τ ις σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, µε ταυτόχρονη αναφορά σε µια κοινή µε-σογειακή ταυτότητα. Το πρό-γραµµα φέρει τον τίτλο IRH-MED (Innovative Housing in the Mediterranean Αrea) και ξεκίνησε τον Ιούλιο στη Ρώµη. Το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης αναµένεται να συµµετέχει µε 1 εκατ. ευρώ για τα επόµενα τρία χρόνια για την προώ-θηση της εφαρµογής αρχών αειφόρου δόµησης σε κτίρια κατοικιών στην περιοχή της Μεσόγειου. Κράτη της Με-σογείου που φλέγονται από τον ήλιο το καλοκαίρι όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλά-δα, η Γαλλία και η Κροατία εν τάχθηκαν ήδη στο πρό-γραµµα. Το κοινό µας σπίτι θέλει µερεµέτια…

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 105

Τ ην εποχή που οι κλάδοι οι οποίοι αποτελούν δι-εξόδους ανάπτυξης και πραγµατοποιούν σήµε-ρα τα µεγάλα αποφα-

σιστικά βήµατά τους (ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, οι βιοκλιµατικές παρεµβάσεις στη δόµηση, η διαχεί-ριση αστικών αποβλήτων και η αφα-λάτωση), οι στρόφιγγες του τραπε-ζικού συστήµατος είναι, δυστυχώς, κλειστές. Όταν ανοίγουν, ανοίγουν ελάχιστα... Μέσα σε ένα τέτοιο κλί-µα, παράγοντες όλων των πλευρών αναζητούν τρόπους αναθέρµανσης της επενδυτικής αγοράς. Η συζήτη-ση έχει ανάψει και όλοι περιµένουν ότι οι πιέσεις προς το τραπεζικό σύ-στηµα θα χαλαρώσουν την εγκρά-τεια των ταµείων τους. Σε αυτό το πνεύµα, πριν µερικές εβδοµάδες, η Vestas Hellas διοργάνωσε εκδήλωση επενδυτικού ενδιαφέροντος, και κά-λεσε όλους τους ενδιαφερόµενους– η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή. Οι εισηγήσεις των προσκεκληµένων τραπεζιτών και επενδυτών είχαν ιδι-αίτερο ενδιαφέρον αν κι ήταν όλοι τους «κουµπωµένοι». Πιο ενδιαφέ-ρων όµως ο «θερµός» διάλογος που

ακολούθησε αµέσως µετά το πέρας της εκδήλωσης. Κύριο αντικείµενο των συζητήσεων ήταν η απροθυµία των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων να ρισκάρουν ακόµα περισσότερο στη χρηµατοδότηση επενδύσεων στις ΑΠΕ. «Δυστυχώς η τράπεζά µας δεν έχει αυτή τη στιγµή σε εξέλιξη επεν-δυτικά προγράµµατα στην Ελλάδα. Έχουµε προγράµµατα στη Ρουµανία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία αλλά όχι στη χώρα σας», παραδέχτηκε ο Harry Boyd-Carpenter εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD). Καταδεικνύο-ντας µε τη φράση του αυτή το πόσο «απέχει» η ελληνική αγορά από τα σηµαντικά κέντρα λήψης επενδυτι-κών αποφάσεων. Από την πλευρά της η Φωτεινή Κουτσούκου, διευθύντρια του ελληνικού γραφείου της Ευρω-παϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ) παρουσίασε την πραγµατικά πλούσια δραστηριότητα της τράπεζας σ τον τοµέα των ΑΠΕ. Υποσχέθηκε µάλιστα –και αυτή όπως ο προϊστάµενός της Πλούταρχος Σακελλάρης νωρίτερα στο Mediterranean Sustainable Energy Summit 2010– ότι το επόµενο διάστη-µα η ΕΙΒ θα διοχετεύσει σηµαντικά επενδυτικά κεφάλαια στη χώρα µας. Εκπροσωπώντας ένα ισχυρό επεν-δυτικό fund από τη Δανία, το οποίο διαχειρίζεται περίπου 3,5 δισ. δολά-ρια, η Anna Marie Owie του Eksport Kredit Fonden (EKF) µας προσγείωσε σε µια δύσκολη διεθνή πραγµατικό-τητα. «Πριν δύο χρόνια υπήρχε ισχυ-ρό επενδυτικό ρεύµα προς όλα τα Βαλκάνια, σήµερα διακρίνω στασιµό-τητα» ανέφερε η εκπρόσωπος του δα-νέζικου fund το οποίο έχει επενδύσει στην αιολική ενέργεια περίπου 1,5 δισ. ευρώ.

JESSICA: Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΥΠΕΓΡΑΦΗ Σηµαντική εξέλιξη στο µέτωπο της χρηµατοδότησης για την ανάπτυξη έργων στον τοµέα των αειφόρων επενδύσεων θεωρείται η πρόσφατη υπογραφή της σύµβασης χρηµατοδότησης µε την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τη δηµιουργία Ταµείου Χαρτοφυλακίου JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas). Μέσω της JESSICA θα χρηµατοδοτηθούν δράσεις για την αστική ανάπλαση και τη διαχείριση αποβλήτων, ενώ µελλοντικά αναµένεται να χρηµατοδοτηθούν επενδύσεις στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας.

Ασφαλείς επενδύσεις Οι θιασώτες της πράσινης ανάπτυξης προσπαθούν να πείσουν τους έχοντες και κατέχοντες κεφάλαια ότι δεν πρέπει να φοβούνται την επένδυση στον ήλιο και τον άνεµο.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΑΣ

Η ΕΙΒ έχει χορηγήσει δάνεια ύψους 14,8 δισ. ευρώ στον ενεργειακό τοµέα. Το 2009 η Τράπεζα έδωσε δάνεια ύψους 4,2 δισ. ευρώ στις ΑΠΕ- το 30% των συνολικών.

Κύπρος/ Νέα Πάφος

Έργο 82 ΜW [41 µηχανές των 2 MW]Κόστος: 148 εκατ. ευρώΧρηµατοδότηση EIB: 85%

Τουρκία, Νότια Τουρκία

Έργο 135 MW [54 µηχανές των 2,5 MWΚόστος: 221 εκατ. ευρώΧρηµατοδότηση EIB: 63%

106 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το νοµοσ χέδιο γ ια την ανάπτυξη των ανανεώ-σιµων πηγών ενέργειας ψηφίστηκε κι έγινε νόµος του κράτους πριν από

δύο µήνες. Προηγήθηκε δηµόσια δια-βούλευση στο πλαίσιο της οποίας κα-τατέθηκαν εκατοντάδες προτάσεις από ιδιώτες ηλεκτρολόγους και µηχανολό-γους µηχανικούς, ελληνικές και πολυ-εθνικές εταιρείες, συλλογικούς φορείς και πανεπιστηµιακά ιδρύµατα, αλλά και περιβαλλοντικές οργανώσεις, ΟΤΑ και πολιτικά κόµµατα. Η ένταση που δηµιουργήθηκε στις σχέσεις Πολιτείας και Συνδέσµου Εταιρειών Φωτοβολ-ταϊκών (ΣΕΦ) σχετικά µε την τιµή της κιλοβατώρας που θα παράγεται από τα µεσαία και µεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα κλόνισε προς στιγµή την όλη διαδικασία. Το τέλος όµως ήταν αίσιο και ο νέος νόµος τίθεται πλέον σε ισχύ µε τροποποιήσεις που ικανοποιούν, εν µέρει, την αγορά. Εκείνο που µένει να δούµε τώρα είναι αν όλη αυτή η δια-δικασία, η οποία έχει ξεκινήσει πολύ πριν την κατάθεση του νοµοσχεδίου στις αρχές του 2010, θα προωθήσει την υπόθεση των φωτοβολταϊκών, θα ξεµπλοκάρει τα επενδυτικά προγράµ-µατα που έχουν βαλτώσει, θα ενθαρ-

ρύνει νέους επενδυτές και τελικά αν θα προσφέρει στη νέα ενεργειακή πραγµατικότητα. Ποια είναι όµως αυ-τή και γιατί ήταν τόσο σηµαντικό να έχουµε µια νέα, αναπτυξιακή νοµοθε-σία στα φωτοβολταϊκά; Ας πάρουµε τα πράγµατα µε τη σειρά. Το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα είναι ένα µεγάλο στοί-χηµα. Ο ορίζοντάς του είναι το 2020, έτος κατά το οποίο η Ελλάδα είναι υποχρεωµένη, ως µέλος της Ευρω-παϊκής Ένωσης, να πιάσει τον στόχο του «20-20-20». Να µειώσει δηλαδή κατά 20% την κατανάλωση ενέργειας, να αυξήσει σε 20% το ποσοστό των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στο συνολικό ενεργειακό µείγµα και να ανεβάσει στο 20% το ποσοστό των βιοκαυσίµων στο σύνολο των υγρών

Η λάµψη του ήλιου & η βούλα του νόµουΟπλισµένη µε µια νέα νοµοθεσία αναπτυξιακού προσανατολισµού, η ελληνική κυβέρνηση προωθεί τη βιοµηχανία των φωτοβολταϊκών ως απάντηση στην ενεργειακή ανασφάλεια και την οικονοµική κρίση. Το στοίχηµα είναι µεγάλο και όλοι περιµένουν κέρδη.Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

καυσίµων στις µεταφορές. Στο πλαί-σιο αυτό κάθε χώρα-µέλος σχεδιάζει την ενεργειακή της πραγµατικότητα, λαµβάνοντας ασφαλώς υπόψη τη µέ-χρι σήµερα διείσδυση των ΑΠΕ. Όταν στην Ελλάδα το ποσοστό βρίσκεται στο 4,5%, είναι κατανοητό ότι η χώ-ρα µας δεν πρέπει απλώς να κινηθεί πιο εντατικά, πρέπει να «τρέξει». Το σχέδιο που έχει συντάξει η ελληνική κυβέρνηση προκειµένου να το υπο-βάλλει στην ΕΕ δεν βρίσκει σύµφωνη όλη την αγορά και την κοινωνία. Αν και διαφέρει κατά πολύ από τα σχέ-δια που καταθέταµε τα προηγούµενα χρόνια, εντούτοις µερίδα της αγοράς το θεωρεί «άτολµο» και «οπισθοδρο-µικό». Ο τελευταίος χαρακτηρισµός ανήκει στον ΣΕΦ, ο οποίος µέσα στο καλοκαίρι τοποθετήθηκε συνολικά,

GREEN VALUES – Φωτοβολταϊκά

ΕΠΙΛΟΓΗ 107

θεία φωτοβολταϊκά. Αξίζει να σηµει-ωθεί ότι οι αιτήσεις που έχουν κατα-τεθεί στη ΡΑΕ φτάνουν τα 3.700 MW κι ο κίνδυνος είναι να µείνουν εκτός άδειας 1.200- 1.700 MW. Είναι καιροί να «πετάµε» τόσα µεγαβάτ καθαρής, δωρεάν όσο αφορά στην πηγή της, ενέργειας;

Νέο grid parity

Έχουµε αναφερθεί και σ το παρελ-θόν από τις σελίδες της «Ε» στο grid parity, έναν οικονοµοτεχνικό όρο της βιοµηχανίας των ΑΠΕ µε ιδιαίτερη σηµασία. Πρόκειται για την επίτευξη –κατά την πορεία ωρίµασης µιας τε-χνολογίας– ενός σηµαντικού στόχου ο οποίος, σύµφωνα µε τους θιασώτες της φωτοβολταϊκής ενέργειας δεν θα αργήσει: η τιµή της παραγόµενης ηλι-ακής κιλοβατώρας θα κοστίζει όσο και η συµβατική. Σε µια τέτοια περίπτωση, υποστηρίζουν οι ηλεκτρολόγοι µηχα-νικοί, τα φωτοβολταϊκά θα αποκτή-σουν προβάδισµα έναντι άλλων ΑΠΕ και ειδικά της αιολικής ενέργειας - που είναι το µεγάλο κοµµάτι στην πίτα των ανανεώσιµων πηγών και το φιλέτο των επενδυτικών προγραµµάτων. «Τα κόστη βάσει των οποίων έγιναν οι εκτιµήσεις του εθνικού σχεδίου είναι υψηλότερα από την πραγµατι-κότητα της αγοράς» υποστηρίζει σε πρόσφατη ανακοίνωσή του ο ΣΕΦ και εξηγεί ότι εδώ και µερικούς µή-νες, η προοπτική µιας νέας νοµοθε-σίας αλλά και η πτώση στο κόστος των πρώτων υλών για την παραγωγή των φωτοβολταϊκών πάνελ, έχει οδη-γήσει σε (διεθνή) αποκλιµάκωση των τιµών. Τι ζητούν λοιπόν οι ‘µηχανικοί του ήλιου’; Μεγαλύτερο µερίδιο των φωτοβολταϊκών στο ενεργειακό µείγ-µα της Ελλάδας στην πορεία προς την επίτευξη του στόχου για το 2020. «Χαρακτηριστικά αναφέρουµε ότι πε-ρί το 2015, τα επενδυτικά κόστη για

τα αιολικά και τα φωτοβολταϊκά ανα-µένεται να είναι παραπλήσια, το ίδιο και η τιµή πώλησης της παραγόµενης ηλιακής και αιολικής κιλοβατώρας», εκτιµά ο ΣΕΦ. Ο Σύνδεσµος ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να ενισχύσει τη βιοµηχανία των φωτοβολταϊκών θέ-τοντας τον πήχη υψηλότερα, βάζοντας δηλαδή περισσότερα µεγαβάτ ηλιακής ενέργειας στον σχεδιασµό, προκει-µένου να προστατευτούν επενδυτικά προγράµµατα που βρίσκονται σε εξέ-λιξη και να αναδυθούν νέα. Έχει λόγο να ανησυχεί ο φορέας των φωτοβολ-ταϊκών επιχειρήσεων; Ασφαλώς, διότι µε τους ρυθµούς που εγκαθίστανται σήµερα τα µεγαβάτ φωτοβολταϊκών, ο στόχος δεν πρόκειται να επιτευχθεί. Ο ρυθµός, σύµφωνα µε υπολογισµούς ανεξάρτητων πανεπιστηµιακών ερευ-νών πρέπει να είναι πάνω από 500 MW το χρόνο, όταν σήµερα δεν εγκα-θίστανται ετησίως ούτε τα µισά.

ΝΕΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ για τα φωτοβολταϊκά συστήµατα, ξεκίνησε από το καλοκαίρι του 2010. Χάθηκαν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια, από το 2006, όταν η προηγούµενη κυβέρνηση ψήφισε έναν, θετικό σε πρώτη ανάγνωση, νόµο για τις ΑΠΕ, ο οποίος στη συνέχεια «κόλλησε» στον βάλτο της ελληνικής γραφειοκρατίας. Μπορεί ο νέος ενεργειακός σχεδιασµός να εξαιρεί ορισµένες τεχνολογίες που έχουν την αξία τους (π.χ. εξαιρούνται από το µείγµα οι ηλιοθερµικοί σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής µέσω κατόπτρων), µπορεί να υποβαθµίζονται ΑΠΕ όπως η γεωθερµία, εντούτοις µια νέα πορεία χαράσσεται στην αγορά.

Τα φωτοβολταϊκά συγκεντρώνουν µεγα-λύτερο ποσοστό αποδοχής από τις τοπικές κοινωνίες έναντι π.χ. των αιολικών.

τόσο για τα φωτοβολταϊκά που τον ενδιαφέρουν άµεσα, όσο και για τις υπόλοιπες ΑΠΕ. Ο ΣΕΦ εκτιµά ότι ο στόχος της εγκατάστασης 2.567 MW µέχρι το 2020 που προβλέπει ο ενερ-γειακός σχεδιασµός της ελληνικής κυ-βέρνησης είναι χαµηλός. Οι άνθρω-ποι της φωτοβολταϊκής βιοµηχανίας θεωρούν ότι το ενεργειακό δυναµικό της Ελλάδας είναι πολύ µεγαλύτερο, ενώ κρίνοντας αποκλειστικά και µόνο από το υπάρχον επενδυτικό ενδιαφέ-ρον, καταλήγουν στο συµπέρασµα ότι η Πολιτεία «φρενάρει» αντί να προω-

ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ

Γκριν ιάζουν γ ια τ ις καθυ-σ τερήσεις σ την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών οι µη-χανικοί του ήλιου και δεν έχουν άδικο! Γιατί αν προ-σθέσουµε στην αναµφίβολη παραγωγική ικανότητα των φωτοβολταϊκών (και τις κα-λές τιµές τους…) ορισµένα ακόµη θετικά στοιχεία, όπως ότι µπορούν να εγκαταστα-θούν και σε αστικά κέντρα, ότ ι η διασύνδεσή τους µε τα υπάρχοντα δίκτυα είναι ευκολότερη, ότι µπορούν να συνδυαστούν καλύτερα µε ευέλικτα συστήµατα αποθή-κευσης, τότε ο δρόµος που πρέπει να ακολουθηθεί προ-κύπτει αβίαστα.

108 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το «Πρόγραµµα Αναπτυ-ξ ιακών Παρεµβάσεων του ΥΠΕΚΑ», όπως ονο-µάζ ε τα ι το πρόγραµ-µα, ανακοινώθηκε στα

τέλη Ιουλίου και κοινοποιήθηκε σε κοινωνικούς, συνδικαλιστικούς και επαγγελµατικούς φορείς. Δυστυχώς, ελάχιστοι κοινωνικοί εταίροι τοπο-θετήθηκαν. Η φλέγουσα ατζέντα που απασχολούσε την αγορά καλοκαιριά-τικα (απεργίες, λουκέτα επιχειρήσεων, ασφαλιστικό κ.ά.), δεν επέτρεψαν ου-σιαστικές τοποθετήσεις. Κρίµα, γιατί το πρόγραµµα είναι ιδιαίτερα σηµα-ντικό και απαιτεί αυτό που οι οικο-νοµολόγοι, όπως η Νορίνα Χερτζ που µας επισκέφτηκε πρόσφατα, αποκα-λούν «εθνική συστράτευση» προκει-µένου να πετύχει. Έρχεται όµως πε-ρίπου ένα 10µηνο µετά την ανάληψη καθηκόντων από τη νέα πολιτική ηγε-σία του υπουργείου Περιβάλλοντος κι αφού µέχρι σήµερα λήφθηκαν αρ-κετά θεσµικά µέτρα. Αυτά «λείαναν» τον δρόµο και «απελευθέρωσαν» δοµές. Τα βασικά χαρακτηριστικά του προγράµµατος αναπτυξιακών πα-ρεµβάσεων όπως διατυπώθηκαν από

Το αποτύπωµα της ανάπτυξης

Εν µέσω θέρους και στο περιθώριο της «καταιγίδας» µέτρων ανάσχεσης των δη-µοσιονοµικών ελλειµµάτων, η κυβέρνηση ανήγγειλε νέο αναπτυξιακό πρόγραµµα. Η συντεταγµένη, ουσιαστική και ...κερδοφόρα ανάπτυξη σχεδιάστηκε. Πρέπει και να εφαρµοστεί... Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Ποσό 45 δισ. ευρώ για πράσινα έργα προβλέπει το ΥΠΕΚΑ

την υπουργό Τίνα Μπιρµπίλη είναι τα ακόλουθα:

— Προσέλκυση και πραγµατοποίηση αναπτυξιακών επενδύσεων µε συνο-λικό προϋπολογισµό 44,44 δισ. ευρώ έως το 2015.

— Δηµιουργία άνω των 210.000 νέ-ων θέσεων εργασίας εκ των οποίων 27.000 αφορούν σε προσωπικό µό-νιµης απασχόλησης.

«Η υλοποίηση του φιλό-δοξου αυτού προγράµµα-τος θα απαιτήσει σηµαντι-κή προσπάθεια και συνεχή δ ιά λογο µε όλους τους κοινων ικούς φορε ίς , µε σκοπό τη διασφάλιση της θετικής ανταπόκρισης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η οποία αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την επιτυχία του», ανέφερε χαρακτηρι-στικά η υπουργός Περιβάλ-λοντος δηµιουργώντας από τη µια πλευρά κλίµα αισι-οδοξίας σ τον κόσµο της αγοράς, αλλά ανεβάζοντας κατακόρυφα το ...θερµόµε-τρο της δυσπιστίας κοινω-νικών, πολιτικών και άλλων φορέων που βλέπουν πίσω από τις προσπάθειες του υπουργείου τον κίνδυνο εκχώρησης περιουσιακών σ τοιχείων του δηµοσίου στον ιδιωτικό τοµέα.

— Τόνωση της δραστηριότητας σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η εγκα-τάσταση και παραγωγή εξοπλισµού, οι χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες και οι µελέτες παντός τύπου.

— Μεταφορά σηµαντικής τεχνογνω-σ ίας µέσω της δηµιουργ ίας νέων κλάδων, νέων ειδικοτήτων και νέων προϊόντων.

ΤΙΝΑ ΜΠΙΡΜΠΙΛΗ

GREEN VALUES – Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

ONE- STOP- SHOP ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΑΠΕ Είναι αλήθεια ότι νέος αέρας φυσάει στο επενδυτικό πέλαγος της πράσινης ανάπτυξης. Τόσο σε επίπεδο σχεδιασµού, όσο και σε επίπεδο νοµοπαραγωγής οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, τώρα µένει να δούµε δράση σε καθαρά επιχειρησιακό πεδίο. Μέσα στον Αύγουστο δηµοσιεύτηκε η «Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για τη Στελέχωση της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εξυπηρέτησης Επενδυτών για έργα ΑΠΕ», της one- stop- shop υπηρεσίας για έργα ΑΠΕ. Θα έπρεπε να έχει γίνει από το 2006- όταν είχαµε την πρώτη σχετική νοµοθεσία. Αλλά όπως συνηθίσαµε να λέµε σε αυτή τη χώρα, κάλλιο αργά παρά ποτέ...

µε τ ις περί πώλησης µεριδίου της ΔΕΗ συζητήσεις. Την ίδια στιγµή οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τη δηµιουργία νέων λιγνιτικών µονάδων στη Δυτική Μακεδονία θεωρούνται από πολλές πλευρές αντίφαση στα διακηρυγµένα αναπτυξιακά οράµα-τα. Οι µονάδες αυτές είναι απαραί-τητες για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας αλλά είναι εξαιρετικά ρυ-πογόνες. Εκτός αυτού (θα) είναι και κοστοβόρες πλέον, λόγω (επερχόµε-νου) εµπορίου ρύπων. Από την άλλη πλευρά, οι µεγαλύτερες επενδύσεις των τελευταίων µηνών κάθε άλλο παρά προς «πράσινη» κατεύθυνση κινούνται. Η µεγάλη επένδυση των ΕΛΠΕ (µε κεφάλαια της European Investment Bank) αφορά σε διύλιση πετρελαίου και έχει περιβαλλοντικό ενδιαφέρον αφού βελτιώνει την όλη διαδικασία. Όσο για τη µεγάλη αρα-βογερµανικών συµφερόντων επένδυ-ση στον Αστακό, για τη δηµιουργία θερµικού σ ταθµού (συνδυασµένη καύση) και εγκαταστάσεων ΑΠΕ, δεν έχει αποσαφηνίσει το χρονοδιάγραµ-µα ανάπτυξής της. Ήδη στην περιοχή υπάρχουν αρκετές ενστάσεις αναφο-ρικά µε το «περιβαλλοντικό αποτύ-πωµα» της όλης επένδυσης η οποία, θυµίζουµε, είχε χαιρετιστεί από την ελληνική κυβέρνηση ως απόδειξη του διεθνούς κύρους της χώρας. Εν-στάσεις διατυπώνονται και για άλλα σηµεία του προγράµµατος, όπως για παράδειγµα για τις δράσεις του τρί-του πυλώνα (αναβάθµιση της ποι-ότητας ζωής, µε σεβασµό στο περι-βάλλον), καθώς πολλά από αυτά που ανακοινώθηκαν, τόσο στο πλαίσιο του προγράµµατος όσο και στο πλαί-σιο της δράσης Αττική- Αθήνα 2014, είναι ιδέες που έχουν διατυπωθεί και στο παρελθόν, από περισσότερους του ενός υπουργούς, χωρίς να έχουν υλοποιηθεί.

ΘΕΤΙΚΗ ΨΗΦΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΒΤην πρώτη θετική απόκριση στο πρόγραµµα του υπουργεί-ου ΠΕΚΑ είχαµε από τον ΣΕΒ. Σε ανακοίνωσή του εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρωτοβουλία του υπουργείου κι εκτιµά ότι η προσπάθεια αυτή ανταποκρίνεται στον κε-ντρικό στόχο των σύγχρονων επιχειρήσεων, που είναι η µα-κροπρόθεσµη βιωσιµότητα. Εδώ και δύο χρόνια ο ΣΕΒ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες όπως το Συµβούλιο για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη (διακεκριµένες εται-ρείες-µέλη από διάφορους το-µείς που δεσµεύονται σε σύ-νολο αρχών) και τη δηµιουργία του ΣΕΒΙΑΝ (εταιρείες- µέλη διαχείρισης αποβλήτων). Όπως ήταν αναµενόµενο ο ΣΕΒ επι-θυµεί τη διαµόρφωση σαφούς και σ ταθερού νοµοθετ ικού περιβάλλοντος για τη λειτουρ-γία των επιχειρήσεων και τον προγραµµατισµό επενδύσεων. «Στο πλαίσιο αυτό» αναφέρει «άµεση προτεραιότητα είναι η άρση όλων των εµποδίων για την επιχειρηµατική δράση στους τοµείς της χωροταξίας, της αδειοδότησης και της λει-τουργίας των επιχειρήσεων µε σκοπό την απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών, τη µείωση της γραφειοκρατίας και τη σταθερότητα στο ρυθ-µιστικό περιβάλλον».

— Αξιοποίηση του εξειδικευµένου ανθρώπινου δυναµικού της χώρας.

— Επίτευξη σηµαντικού δηµοσιονοµι-κού οφέλους µέσω της ανάσχεσης του ρυθµού αύξησης της ανεργίας, της µεί-ωσης των δαπανών σε επιδόµατα ανερ-γίας και κίνητρα απασχόλησης, αύξηση των εισφορών προς τους ασφαλιστικούς φορείς και τόνωση της ζήτησης µέσω της δηµιουργίας νέων εισοδηµάτων.

Όπως εξήγησε η Υπουργός, το συγκεκριµένο πρόγραµµα αναπτυ-ξιακών παρεµβάσεων θα στηριχθεί αποφασιστικά στην αξιοποίηση των δυνάµεων του ιδιωτικού τοµέα. Σε µια τέτοια πορεία οι δηµόσιοι φορείς δεν αποκλείονται, αλλά στοιχίζονται στην κοινή προσπάθεια για ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης. Ακούγεται φι-λόδοξο, αντίστοιχο ανάλογων προ-γραµµάτων που υλοποιήθηκαν σε χώρες πρότυπα (π.χ. Δανία) και σε απόλυτη συµφωνία µε τις επιταγές του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµεί-ου που απαιτεί µεγαλύτερη εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα στη διαχείριση αναπτυξιακών προγραµµάτων. Επι-σηµαίνουµε ότι λίγες ηµέρες πριν την ανακοίνωση του προγράµµατος, η υπουργός είχε ανακοινώσει τη δηµι-ουργία του «Πράσινου Ταµείου» στο οποίο θα συγκεντρώνονται στο εξής διάφοροι αναξιοποίητοι µέχρι σήµε-ρα περιβαλλοντικοί πόροι (πρόστιµα από παραβιάσεις, έσοδα από τους ηµιυπαίθριους χώρους κ.ά.). Οι πό-ροι αυτοί θα αξιοποιούνται και µε τη συνεργασία του ιδιωτικού τοµέα.

ΟΙ ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ Κοινωνικοί, πολι-τικοί και άλλοι φορείς βλέπουν πίσω από τις προσπάθειες του υπουργείου τον κίνδυνο εκχώρησης περιουσια-κών στοιχείων του δηµοσίου στον ιδιωτικό τοµέα. Πρόγευση της δυ-σπιστίας που φέρνει η συγκεκριµένη προσπάθεια λάβαµε καλοκαιριάτικα

112 ΕΠΙΛΟΓΗ

Οι βασικοί πυλώνες του Προγράµµατος Αναπτυξι-ακών Παρεµβάσεων του ΥΠΕΚΑ

Αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής µεταβαίνοντας σε µία ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης άν-θρακα. Αµιγώς ενεργειακός ο συγκε-κριµένος πυλώνας ενσωµατώνει σειρά πολιτικών που «εστιάζουν στη βελτίω-ση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την αύξηση του ενεργειακού δυναµικού της χώρας από ΑΠΕ και φυσικό αέριο, τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδια-σµού, την παροχή αξιόπιστων ενεργει-ακών προϊόντων και υπηρεσιών προς τους καταναλωτές και την προώθηση των φιλοπεριβαλλοντικών προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης µέσω των ‘πράσινων προµηθειών’». Αποτελεί τη σηµαντικότερη κυβερνητική παρέµβα-ση και αναµένεται να αποσπάσει τη µε-ρίδα του λέοντος των κονδυλίων (σχε-δόν 32 δισ. ευρώ), ενώ εκεί ποντάρει η κυβέρνηση για τη δηµιουργία πολλών θέσεων εργασίας (σχεδόν 170.000).

Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων. Το 2010 έχει χα-ρακτηριστεί Έτος Βιοποικιλότητας. Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση έφερε για διαβούλευση ένα σηµαντικό σχέδιο νόµου - 26 χρόνια µετά τη θρυ-λική νοµοθεσία του Αντώνη Τρίτση. Ο συγκεκριµένος πυλώνας καλείται να ενισχύσει οικονοµικά «δράσεις που στοχεύουν στην προστασία και ανά-δειξη της βιοποικιλότητας, τη διαχεί-ριση και την προστασία των υδάτινων πόρων και των δασών, καθώς και τον σχεδιασµό για την έγκαιρη αντιµετώ-πιση περιβαλλοντικών κινδύνων». Η κυβέρνηση εντάσσει εδώ τεχνικά έργα και έργα αξιοποίησης φυσικών πόρων καθώς και την αποκατάσταση των φυ-σικών τοπίων, έργα δηλαδή που και ο προκάτοχός της Γιώργος Σουφλιάς είχε

ανακοινώσει, χωρίς όµως να υλοποιη-θούν, κάποια από αυτά µας είχαν ζητη-θεί επίµονα από την Ε.Ε.

Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον. Ο τρίτος πυλώνας επιδιώκει την «αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών µε την προώθηση της αειφόρου ανάπτυ-ξης, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του περιβάλλοντος». Ο πυλώνας αυτός περιλαµβάνει µητρο-πολιτικές παρεµβάσεις. Επίσης προ-ωθούνται επενδύσεις στον τοµέα της ανακύκλωσης και διαχείρισης αποβλή-των. Υπενθυµίζουµε ότι πριν τρεις µήνες η υπουργός Τ. Μπιρµπίλη ανακοίνωσε το πρόγραµµα ‘Αττική- Αθήνα 2014’, το

Κλάδος οικ. Δραστηριότητας Πυλώνας Πράσινης Ανάπτυξης

Εκτέλεση έργων, αγορά εξοπλισµού & εγκαταστάσεις

Εκτέλεση έργων, αγορά εξοπλισµού και εγκαταστάσεις µε προβλεπόµενη παραγωγική λειτουργία

Μελέτες & λοιπές υπηρεσίες

Σύνολο

Αντιµετώπιση κλιµατικής αλλαγής / Μετάβαση σε ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης σε άνθρακα

1.739,10 23.056,00 7.024,00 31.819,10

Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων

226,00 1.889,50 152,00 2.267,50

Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον

13,50 9.469,00 20,50 9.503,00

Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

0,00 54,41 792,24 846,65

Σύνολο 1.978,60 34.468,91 7.988,74 44.436,25

Πίνακας 1 – Προϋπολογισµός επενδύσεων ανά Πυλώνα και Κλάδο Δραστηριότητας (ποσά σε εκατ. €)

Θέσεις εργασίας Πυλώνας Πράσινης Ανάπτυξης

Θέσεις που θα δηµι-ουργηθούν κατά την

υλοποίηση των έργων

Μόνιµες θέσεις

εργασίαςΣύνολο

Αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής / Μετά-βαση σε µια ανταγωνιστική οικονοµία χαµηλής κατανάλωσης σε άνθρακα

157.551 11.566 169.116

Αειφόρος διαχείριση και προστασία των φυσικών πόρων 7.129 4.236 11.365

Αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, µε σεβασµό στο περιβάλλον 17.109 10.203 27.312

Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης 1.433 1.037 2.470

Σύνολο 183.222 29.708 210.263

Πίνακας 2 - Θέσεις εργασίας ανά Πυλώνα

σηµαντικότερο των τελευταίων ετών. Ήδη ξεκίνησε ο σχεδιασµός σηµαντικών παρεµβάσεων σε Αθήνα και Θεσσαλονί-κη καθώς και απαλλοτριώσεις (Σεπόλια, Πατήσια, κέντρο Θεσσαλονίκης, στον χώρο της ΔΕΘ κ.ά.).

Ενίσχυση των µηχανισµών και θεσµών περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Ο τέ-ταρτος πυλώνας «αποσκοπεί στην ενί-σχυση της περιβαλλοντικής διακυβέρ-νησης, µε την ενίσχυση των φορέων και µηχανισµών της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, θεσµικές παρεµβάσεις και επενδύσεις για την ενίσχυσή τους σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους». Ο εθελοντισµός και η συνεργασία µε τις ΜΚΟ, αποτελούν παραµέτρους του.

ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΤΕΙ το πως θα χρηµατοδοτηθεί το Πρόγραµµα των 45 δισ. ευρώ, ο χρονικός όµως ορίζοντας του σχεδίου είναι ιδιαίτερα µακρύς για να µπορεί να αποτιµηθεί η σχεδιαστική αρτιότητά του – καθώς «βλέπει» µέχρι το 2030.

GREEN VALUES – Πρόγραµµα αναπτυξιακών παρεµβάσεων

Ματιές στην Επικαιρότητα

ΕΠΙΛΟΓΗ 113

Ο Τάκης Χαβιαρόπουλος, διευθυντής στο τµήµα ανανεώσ ιµων πηγών ενέργειας του Κέντρου Ανανεώσ ιµων Πηγών

& Εξοικονόµησης Ενέργειας –ΚΑΠΕ, υπήρξε και ιδρυτικό µέλος της Ακα-δηµίας και πρόεδρός της στο παρελ-θόν, τιµήθηκε φέτος για την ιδιαίτερη συνεισφορά του στην κατανόηση της αεροδυναµικής και αεροελαστικής συµπεριφοράς των ανεµογεννητριών, καθώς και στην ανάπτυξη των προ-τύπων ασφαλούς λειτουργίας τους. Η Επιλογή είχε την ευκαιρία να συναντή-σει τον εξαίρετο Έλληνα επιστήµονα, λίγες εβδοµάδες µετά την βράβευσή του αλλά και λίγες ηµέρες µετά την ανακοίνωση από το υπουργείο ΠΕΚΑ, του σχεδίου ανάπτυξης αιολικών πάρ-κων στη θάλασσα- ο συνοµιλητής µας βρίσκεται πίσω από τη µελέτη και τη σύνταξη του σχετικού προγράµµατος και αισθάνεται υπερήφανος για την εκπόνησή του. Είναι όµως ανήσυχος διότι αµέσως µετά τη δηµοσιοποίη-ση του προγράµµατος, αρκετοί περι-βαλλοντικοί φορείς και οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης, σε διάφορα

Θεωρία και πράξηΤΑΚΗΣ ΧΑΒΙΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Ο επιστήµονας που απέσπα-σε φέτος το ετήσιο βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδηµίας Αιολικής Ενέργειας και ο νους πίσω από τη µελέτη και τη σύνταξη του σχεδίου ανά-πτυξης αιολικών πάρκων στη θάλασσα βάσει της οποίας ήδη έχει ανακοινώσει δρά-σεις το υπουργείο ΠΕΚΑ.Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

σηµεία της χώρας όπου χωροθετού-νται θαλάσσια αιολικά πάρκα, έσπευ-σαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην ανάπτυξη offshore εγκαταστά-σεων. «Σε µια πρώτη φάση αυτό που επιχείρησε το ΚΑΠΕ ήταν να φέρει σε συµφωνία τις διάφορες πλευρές που συνδέονται µε την ανάπτυξη αιολικών πάρκων, όσον αφορά στα κριτήρια για την ανάπτυξή τους- αυτό από µόνο του θα ήταν µια σηµαντική εξέλιξη» µας είπε, σπεύδει όµως να διευκρινί-σει ότι, τελικά, συµφωνία επετεύχθη µε τη µια πλευρά- αυτή των επενδυ-τών. Η διαβούλευση ολοκληρώθηκε, οι προτάσεις που κατατέθηκαν ήταν λιγοστές – κυρίως από τις εταιρείες που θέλουν να επενδύσουν. «Βρι-σκόµαστε σε κρίση και χρειαζόµαστε αναδόµηση της οικονοµίας µας, δεν µπορούµε πλέον να στηριζόµαστε στην κατανάλωση» µας λέει, περισσότερο ως οικονοµολόγος ο Τ. Χαβιαρόπουλος και συµπληρώνει: «πρέπει να οδηγηθούµε σε παραγωγή. Δεν µπορεί ο καθένας να ανοίγει ένα µαγαζί, να φέρνει προϊόντα από την Ιταλία και να περιµένει να ζή-σει πουλώντας τα. Μέχρι ένα σηµείο θα γίνει αυτό. Η αναδιάρθρωση της οικο-νοµίας πρέπει να περάσει µέσα από τις δηµόσιες επενδύσεις και τις ιδιωτικές παραγωγικές επενδύσεις σε έργα που θα µείνουν για πάντα στη χώρα– αυτό είναι οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Ένα αιολικό πάρκο, για παράδειγµα, δεν µπορεί να µεταφερθεί, θα µένει πάντα εκεί που είναι ο αέρας».

Μετά από σχεδόν τρεις δεκαετί-ες στην έρευνα, ο Τ. Χαβιαρόπουλος δραστηριοποιείται πλέον στον ευρύ-τερο επενδυτικό και συµβουλευτικό χώρο, µε σκοπό να προωθήσει τόσο τις υποθέσεις των ΑΠΕ όσο και τα προγράµµατα του ΚΑΠΕ. «Νοµίζω ότι αυτή την περίοδο η χώρα έχει λιγότε-

ρο ανάγκη από ερευνητική δραστη-ριότητα και περισσότερο από συγκε-κριµένες πράξεις που να επιταχύνουν τις επενδύσεις και να µας πάνε µπρο-στά γρήγορα» µας είπε. Οι αδειοδο-τήσεις και το πρόγραµµα των θαλάσ-σιων πάρκων αναµένεται να είναι τα κύρια αντικείµενά του από εδώ και στο εξής και δεν θα είναι διόλου εύ-κολη υπόθεση. Όπως µας ενηµέρωσε ο Τ. Χαβιαρόπουλος, ερµηνεύοντας τη διάκριση που απέσπασε η Ελλάδα στο πρόσωπό του, η χώρα µας «έχει συστηµατική παρουσία σε ευρωπαϊ-κά ερευνητικά projects. Μαζί µε τους Δανούς και τους Ολλανδούς ίσως είµαστε οι πλέον αναγνωρίσιµοι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο από τη συµ-µετοχή µας σε σηµαν τ ικά διεθνή ερευνητικά έργα». Η αξιοποίηση αυ-τών των έργων δεν έγινε σε επίπεδο παραγωγής- κάτι που ασφαλώς λυπεί την ελληνική επιστηµονική κοινότη-τα- αλλά στο επίπεδο υποστήριξης της αγοράς, «µε το να έχουµε τα κα-τάλληλα εργαλεία για την ορθή ανά-πτυξη των επενδύσεων, τη µέτρηση του αιολικού δυναµικού κ.ά.».

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Ο Τάκης Χαβιαρόπουλος υποστηρίζει ότι η αναδιάρθρωση της οικονοµίας πρέπει να περάσει µέσα από τις δηµόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις σε έργα που θα µείνουν για πάντα στη χώρα– αυτό δεν είναι άλλο από τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. «Ένα αιολικό πάρκο, για παράδειγµα», σηµειώνει χαρακτηριστικά, «δεν µπορεί να µεταφερθεί, θα µένει πάντα εκεί που είναι ο αέρας».

114 ΕΠΙΛΟΓΗ

Τράπεζα Πειραιώς Green BankingΚάτω από την οµπρέλα µε την ονοµα-σία Green Banking, η Τράπεζα Πειραι-ώς εντάσσει µία σειρά ενεργειών και προγραµµάτων χρηµατοδότησης µε στόχο έναν φιλικότερο προς το πε-ριβάλλον τρόπο ζωής και εργασίας. Φέτος η τράπεζα ανακοίνωσε πρό-γραµµα επενδύσεων για την πράσινη ανάπτυξη ύψους 1,5 δισ. ευρώ. Το πρόγραµµα, από ιδιωτικά, κρατικά και κοινοτικά κονδύλια, περιλαµβάνει δράσεις για τον εκσυγχρονισµό των βιοµηχανικών περιοχών, τη δηµιουρ-γία «πράσινων» ΒΙΠΕ όπου θα εγκα-θίστανται επιχειρήσεις, οι οποίες θα δραστηριοποιούνται στην πράσινη επιχειρηµατικότητα. Το πρόγραµµα επίσης περιλαµβάνει και τη δηµιουρ-γία 10 Ολοκληρωµένων Περιβαλλο-ντικών Επιχειρηµατικών Πάρκων στα νησιά. Στα συγκεκριµένα Πάρκα θα συγκεντρώνονται δραστηριότητες πα-ραγωγής ενέργειας µε Ανανεώσιµες Πηγές, διαχείρισης απορριµµάτων, παραγωγής βιολογικών προϊόντων και διαχείρισης νερού. Αξίζει να σηµειω-θεί ότι η Τράπεζα Πειραιώς ήδη από το 2009 θεσµοθέτησε Γενική Διεύθυν-ση «Πράσινης» Επιχειρηµατικότητας, ενώ ανακοίνωσε παράλληλα τη διάθε-ση 1,2 δισ. ευρώ νέων χρηµατοδοτή-σεων τη διετία (2010-2011) σε ιδιώτες και επιχειρήσεις για «πράσινα» προϊ-όντα, πέραν των εγκεκριµένων δανεί-ων 500 εκατ. ευρώ τα προηγούµενα χρόνια. Οι δέσµες των προϊόν των αυτών αφορούν δανειοδότηση έργων για Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, εξοικονόµηση ενέργειας, διαχείριση αποβλήτων, «πράσινες» µεταφορές, βιολογικές καλλιέργειες, οικοτου-ρισµό-αγροτουρισµό και προϊόντα «πράσινης» χηµείας.

Green BanksΤραπεζικά προϊόντα ενός νέου οικολογικού κόσµου.

GREEN VALUES – Χρηµατοδότηση

Τράπεζα ΚύπρουEco LoansΗ Τράπεζα Κύπρου δηµιούργησε τη σειρά προϊόντων Eco Loans, για ιδιώτες, ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις. Η χρηµατοδότηση µέσω του εν λόγω προγράµµατος, εξειδικεύεται ανάλογα µε το ύψος της επένδυσης και την επαγγελµατική ιδιότη-τα του ενδιαφερόµενου. Αφορά την εγκατάσταση φωτοβολταικών συστηµάτων σε στέγες από ιδιώτες µε παραγόµενη ενέργεια έως 10 kw, την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστηµάτων σε στέγες από ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις, µε παρα-γόµενη ενέργεια έως 10 kw και την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων από ελεύθερους επαγγελµατίες και µικρές επιχειρήσεις, µε παραγόµενη ενέργεια άνω των 20 kw. Τα προγράµµατα διαθέ-τουν χαµηλό επιτόκιο, το οποίο είναι προσαρµοσµένο στις ανά-γκες του κάθε επενδυτή. Το ύψος της χρηµατοδότησης µπορεί να καλύψει έως και το 100% της αξίας της επένδυσης και η διάρκεια αποπληρωµής µπορεί να φτάσει και τα 20 χρόνια.

ΕΠΙΛΟΓΗ 115

ΣΥΜΜΑΧΟΥΝ Οι ελληνικές τράπεζες συµµαχούν µε την πράσινη ανάπτυξη, σχεδιάζουν προϊόντα και υπηρεσίες και είναι σε όλα έτοιµες να χρηµατοδοτήσουν αυτή τη νέα δραστηριότητα της οικονοµίας που µπορεί να συµβάλλει, στο µερίδιο που της αναλογεί, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση.

Εθνική ΤράπεζαΕνεργειακή ΕθνοστέγηΤο νέο δανειοδοτικό της πρόγραµ-µα «Ενεργειακή Εθνοστέγη», µε σκοπό την ενεργειακή αναβάθµι-ση των κτιρίων παρουσίασε πρό-σφατα η Εθνική Τράπεζα. Απευ-θύνεται στους κατόχους κατοικι-ών που θέλουν να αναβαθµίσουν ενεργειακά την περιουσία τους. Με το νέο πρόγραµµα θα χρηµα-τοδοτείται έως και το 100% του εγκεκριµένου προϋπολογισµού για έργα ενεργειακής αναβάθ-µισης, µε ή χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις το επιτόκιο θα είναι µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο καταναλωτικών δανείων της Εθνι-κής Τράπεζας κατά 300 µονάδες βάσης. Με την παροχή εµπράγµα-των εξασφαλίσεων το επιτόκιο θα είναι βασισµένο στο euribor και µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο των επισκευαστικών δανείων της Τράπεζας κατά 100 µονάδες βά-σης. Η διάρκεια χρηµατοδότησης θα είναι έως 5 έτη για δάνεια χω-ρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις και έως 15 έτη για δάνεια µε εµπράγ-µατες. Σε όλες τ ις περιπτώσεις παρέχεται δυνατότητα 12µηνης περιόδου χάριτος για την καταβο-λή του κεφαλαίου. Όσον αφορά τη δυνατότητα χρηµατοδότησης εργολάβων-µηχανικών, για έργα που έχει εγκριθεί η χρηµατοδό-τησή τους από την ΕΤΕ, θα προ-βλέπεται πρόγραµµα παράλληλης χρηµατοδότησης του µηχανικού-εργολάβου µε κεφάλαιο κινήσεως για την ολοκλήρωση του έργου. Αυτό θα αποπληρώνεται από το επισκευαστικό δάνειο του ιδιώτη-ιδιοκτήτη όταν το έργο ολοκλη-ρωθεί και πιστοποιηθεί.

ΕurobankΠράσινη φιλοσοφία & καινοτοµίαΗ ανάδειξη νέων, καινοτόµων προϊόντων από την ελληνική κοινωνία και η πράσινη ανάπτυξη αποτελούν δύο από τις βασικές προτεραιότητες της διοίκησης της Eurobank EFG. Όσον φορά την πράσινη ανάπτυξη, η Eurobank συµπληρώνει τις δράσεις της προς αυτήν την κατεύθυνση µε το λανσάρισµα ενός πρωτοποριακού προϊόντος, το «Πράσινο Δάνειο Κατοι-κίας-Φωτοβολταϊκό» το οποίο, εκτός από περιβαλλοντικά οφέλη, αποφέ-ρει και οικονοµικά κίνητρα, αφού δίνεται στο νοικοκυριό η δυνατότητα, να απολαµβάνει ετήσιο εισόδηµα, µέχρι και 7.500 ευρώ ετησίως. Το έσο-δο αυτό αφού υπερκαλύψει την ετήσια αποπληρωµή του σχετικού δανεί-ου και τους ετήσιους λογαριασµούς κατανάλωσης της ΔΕΗ, αποφέρει σε κάθε νοικοκυριό ένα σηµαντικό και αφορολόγητο ετήσιο εισόδηµα για 25 χρόνια. Το δάνειο χορηγείται είτε µε προσηµείωση ακινήτου, είτε µε εκχώρηση της Σύµβασης που υπογράφει ο κάτοχος του Φωτοβολταϊκού Συστήµατος µε τη ΔΕΗ. Η τράπεζα, σύµφωνα µε τη διοίκηση, σε συνερ-γασία µε τις µεγαλύτερες εταιρείες της αγοράς, παρέχει τεχνογνωσία στον πελάτη για την εύκολη, γρήγορη και απλή προώθηση και αξιοποίηση της επένδυσης αυτής, αφού µε την προτεινόµενη υπηρεσία, ο πελάτης απαλ-λάσσεται από όλες τις διαδικασίες που χρειάζονται από το πρώτο στά-διο της µελέτης, µέχρι και την τελική υλοποίηση χωρίς κανένα επιπλέον κόστος. Να σηµειωθεί ότι η ανάδειξη προϊόντων εφαρµοσµένης έρευνας και προϊόντων ή υπηρεσιών καινοτοµίας που συµβάλλουν στη βελτίωση της καθηµερινότητας είναι ο βασικός στόχος της κοινής πρωτοβουλίας της Eurobank και του ΣΕΒ µέσω της διοργάνωσης πανελλήνιου διαγωνισµού. Η Eurobank και ο ΣΕΒ κινητοποιούν δηµιουργικές δυνάµεις της ελληνικής κοινωνίας, προκειµένου να επιτύχουν αναβάθµιση της παραγωγικής βά-σης και της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας οικονοµίας.

Marfin Egnatia Bank«Marfin Sun στο σπίτι σου»Οι ιδιώτες που επιθυµούν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό σύστηµα στη στέγη ή στο δώµα του κτιρίου που έχουν στην κατοχή τους είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται η καινούργια σειρά προγραµµάτων «Marfin sun στο σπίτι σου», που δηµιούργησε η Marfin Egnatia Bank. Οι τρεις ολοκληρωµένες προτάσεις αφορούν χορήγηση: α) καταναλωτικού δανείου χωρίς εξασφαλίσεις, β) δανείου βελτίωσης µε εκχώρηση σύµβασης συµψηφισµού µε τη ΔΕΗ, γ) δανείου βελτίωσης µε προ-σηµείωση ακινήτου και εκχώρηση σύµβασης συµψηφισµού µε τη ΔΕΗ.Τα οφέλη των ενδιαφεροµένων από το εν λόγω πρόγραµµα δανειοδότησης είναι: α) ευελιξία στην αποπληρωµή µε διάρκεια χρηµατοδότησης έως και 25 έτη, β) ελκυστικά επιτόκια, γ) αποπληρωµή του δανείου από τα έσοδα της επένδυσης και δ) απλές και γρήγορες διαδικασίες. «Με την επένδυση αυ-τή διασφαλίζεται σίγουρο εισόδηµα για τα επόµενα 25 έτη, απαλλαγή από την πληρωµή λογαριασµών της ΔΕΗ και η συµβολή στην προστασία του πε-ριβάλλοντος», επισηµαίνει η Marfin Egnatia Bank.

116 ΕΠΙΛΟΓΗ

Πράσινη επιχειρηµατικότηταΝέα εταιρικά σχήµατα και έργα µεγάλου βεληνεκούς, τεχνολογικές εφαρµογές, καινοτοµίες και σύγχρονα προϊόντα ενός νέου οικολογικού κόσµου.

ΑνακύκλωσηΕντυπωσιακά αποτελέσµατα ανα-κοίνωσε η Ελληνική Εταιρεία Αξι-οποίησης Ανακύκλωσης από τη δραστηριότητά της το 2009. Τα απόβλητα συσκευασίας που ανα-κυκλώθηκαν αυξήθηκαν κα-τά 8% σε σχέση µε το 2008 κι έφτασαν τους 432.000 τόνους. Κάθε κάτοικος που ζει σε δήµους ή κοινότητες που διαθέτουν µπλε κά-δους (648 ΟΤΑ πανελλαδικά) ή ερ-γάζεται σε εταιρεία που συµµετέχει στο σύστηµα ανακύκλωσης (1.550 σ την Ελλάδα) αύξησε τον όγκο απορριµµάτων που ανακυκλώνει κατά 14%– ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ποσοστό. Στους µπλε κάδους ανα-κυκλώθηκαν περίπου 80.000 τόνοι χαρτιού. Έτσι, πάνω από µισό εκατ. τόνοι υλικών δεν κατέληξαν στις ελληνικές χωµατερές...

ΜασούτηςΆλλη µια αλυσίδα λιανεµπορίου αποφάσισε να επενδύσει στη δη-µιουργία «πράσινων» καταστηµά-των. Πρόκειται για τη Μασούτης Α.Ε. η οποία εγκαινίασε το πρώτο «πράσινο» κατάστηµά της στην Καστοριά. Λειτουργεί σε βιοκλι-µατ ικά κατασκευασµένο κτ ίριο που χρησιµοποιεί φωτοβολταϊκά και σύστηµα γεωθερµίας! Οι ηλε-κτροµηχανολογικές εγκαταστάσεις είναι Α’ ενεργειακής κλάσης, χρη-σιµοποιούνται παντού λαµπτήρες εξοικονόµησης ενέργειας, ενώ το κατάστηµα χρησιµοποιεί 100% διασπώµενες σακούλες και συστή-νει τη χρήση τσάντας πολλαπλών χρήσεων. Συµµετέχει στο σύστηµα ανακύκλωσης, ενώ ακόµα και τα καροτσάκια του είναι από ανακυ-κλωµένες φιάλες!

ΔήλοςΠράσινη Ενέργεια«Δήλος Πράσινη Ενέργεια», ονοµάζεται το νέο αµοιβαίο µετοχικό κεφάλαιο εξωτε-ρικού το οποίο επενδύει στις ανανεώσιµες και εναλ-λακτικές µορφές ενέργειας. Το διαχειρίζεται η Εθνική Asset Management ΑΕΔΑΚ και πληροφορίες δίνονται στο 210 9007400.

κοίνωσε η Ελληνική Εταιρεία Αξι-από τη

Τα

Κάθε κάτοικος που ζει σε δήµους ή κοινότητες που διαθέτουν µπλε κά-

ή ερ-γάζεται σε εταιρεία που συµµετέχει

(1.550 αύξησε τον όγκο

απορριµµάτων που ανακυκλώνει – ιδιαίτερα ενθαρρυντικό Στους µπλε κάδους ανα-

τόνοι .

τόνοι υλικών δεν κατέληξαν στις

GREEN VALUES – Νέα της αγοράς

ΕΠΙΛΟΓΗ 117

Μυτιληναίος Ολοκληρώθηκε η εξαγορά της Endesa Hellas από τον Όµι-λο Μυτιληναίου ο οποίος καθίσταται πλέον ο µοναδικός µέτοχος του παραρτή-µατος της πολυεθνικής ενεργειακής εταιρείας. Το τίµηµα ανέρχεται σε 140 εκατ. ευρώ. Οι τέσσερις µονάδες ΑΠΕ της Endesa Hellas, συνολικής ισχύος 15 MW περ-νούν στην ιταλική Enel Green Power έναντι 20 εκατ. ευρώ.

ΒιοµηχανικήοικολογίαΣτην απορρύπανση εδαφών, υπό-γειων υδάτων και ιζηµάτων– µια νέα επιχειρηµατική δραστηριότητα συνδεόµενη µε τη βιοµηχανική ανά-πτυξη– αναµένεται να δραστηριο-ποιηθεί το νέο εταιρικό σχήµα που ίδρυσαν S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά και η Adventus Americas. Η δεύτε-ρη θεωρείται από τις µεγαλύτερες παγκοσµίως, διαθέτει πατενταρι-σµένες τεχνολογίες κι έχει µεγάλη εµπειρία σε όλες τις ηπείρους στον καθαρισµό υδροφόρου ορίζοντα.

Positive EnergyΗ Positive Energy παρέδωσε τρεις επιπλέον φωτοβολταϊκούς σταθ-µούς στον νοµό Χανίων, συνολικής ισχύος 240 ΚW, οι οποίοι συνδέθη-καν µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Οι σταθ-µοί αναµένεται να παράγουν συνο-λικά σε ετήσια βάση τουλάχιστον 345.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 351 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως.

Επενδυτικό ConsortiumΜε ταχύτατες διαδικασίες που θα ζήλευαν πολλοί Έλληνες επι-χειρηµατίες η Astakos Power Plan Consortium εξασφάλισε άδεια για την κατασκευή µο-νάδας ηλεκτροπαραγωγής από τη ΡΑΕ. Πρόκειται για κοινο-πραξία εταιρειών από το Κα-τάρ και τη δυτική Ευρώπη η οποία υλοποιεί το µεγαλύτερο επενδυτικό πρόγραµµα ιδιωτι-κών κεφαλαίων στη χώρα µας. Ο σταθµός θα έχει ισχύ 1.010 MW θα καίει υγροποιηµένο πετρελαϊκό αέριο (LPG) και το κόστος αναµένεται να ξεπερά-σει τα 800 εκατ. ευρώ. Η κοι-νοπραξία έχει δεσµευτεί και για άλλα έργα στην περιοχή, µεταξύ αυτών επενδύσεις σε ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και παραγωγή βιοκαυσίµων.

Conergy ΕλλάδοςΣυνολική ισχύ 960 KW έχουν οι 12 φωτοβολταϊκοί σταθµοί που ολοκλήρωσε πρόσφατα η Conergy Ελλάδος µε συ-νεργάτες της στην Κρήτη. Τα περισσότερα από τα πάρκα βρίσκονται εγκατεστηµένα σε διαφορετικές περιοχές των νοµών Χανίων και Λασιθί-ου. Η Conergy ανέλαβε τον σχεδιασµό, τη µελέ τη, την προµήθεια του εξοπλισµού καθώς και τη θέση σε λε ι-τουργία, ενώ η εγκατάσταση πραγµατοποιήθηκε από συ-νεργάτες της εταιρείας.

ΤΕΡΝΑΕνεργειακήΈξι υδροηλεκτρικά έργα, σε διάφορες περιοχές της χώρας και µε συνολική ισχύ περίπου 2.000 MW προτίθεται να κατα-σκευάσει η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η οποία κατέθεσε σχετικές αι-τήσεις στη ΡΑΕ. Παρόλο που τα υδροηλεκτρικά είναι µια δαπα-νηρή επένδυση, χωρίς απόλυτη εξασφάλιση ισχύος, οι επενδυ-τές επιµένουν σ’ αυτά.

Χρώµα ΟικολογικόΗ βιοµηχανία χρωµάτων VITEX παρουσίασε ένα «Κλιµατικά Ουδέτερο» οικολογικό χρώµα. Είναι το µοναδικό ανάλογο προϊόν στην ελληνική αγορά ( ένα από τα ελάχιστα παγκοσµίως) το οποίο έχει πιστοποιηθεί από τον οργανισµό αντιστάθµισης ρύπων My Climate σε συνεργασία µε το ελληνικό Κέντρο Αειφορίας (CSE). Η Vitex και το Κέντρο Αειφορίας (CSE ) µέτρησαν το ανθρακικό αποτύπωµα του Climate Neutral Vitex διενεργώντας ανάλυση του κύκλου ζωής του προϊόντος, από την παραγωγή των πρώτων υλών, την µεταφορά τους, την παραγωγική διαδικασία, τη συσκευασία και τη διανοµή στην αγορά. Η VITEX ολοκλήρωσε πρόσφατα σύγχρονη µονάδα παραγωγής στον Ασπρόπυργο, που είναι υπόδειγµα υγιεινής, ασφάλειας και σεβασµού προς το περιβάλλον.

τές επιµένουν σ’ αυτά.

παρουσίασε ένα «Κλιµατικά

το οποίο έχει πιστοποιηθεί από τον οργανισµό

118 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Επιβεβαιώθηκαν, όπως αναµενόταν, οι εκπαιδευτικοί κύκλοι που προέβλεπαν ήδη από τα τέλη του 2009 ότι το 2010 θα είναι µια από τις χειρότερες χρονιές για τον κλάδο. Σήµερα, ήδη βαθιά µέσα στο 2010 και την οικονοµική κρίση, ο κλάδος γνωρίζει πτώση που αγγίζει µέχρι και 60%, ενώ τα εκπαιδευτικά κονδύλια των εταιρειών συνεχώς µειώνονται. Όµως είναι κοινός τόπος ότι όπου ‘κρίση και ευκαιρία’ και ειδικά για έναν κλάδο που δεν αποτελεί βραχυπρόθεσµη αλλά µακροπρόθεσµη επένδυση.

ΕΛΙΞΙΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

ΕΠΙΛΟΓΗ 119

Η οικονοµική ύφεση και τα πρόσφατα

φορολογικά µέτρα έχουν παγώσει την αγορά και έχουν θορυβήσει τις επι-χειρήσεις που λαµβάνουν µέτρα για να µειώσουν τα έξοδά τους. Σε αυτό το πλαίσιο έχει παγώσει και η αγορά εργασίας µε αποτέλεσµα να γίνονται ελάχιστες προσλήψεις και ανανεώσεις προσωπικού. «Εν µέσω κρίσης, οι εταιρείες δεν προσανατολίζονται στην ανανέωση του ανθρώπινου δυναµικού µε τους ρυθµούς του παρελθόντος. Ως αποτέλεσµα η ανανέωση των εται-

ρικών διαδικασιών για την επίτευξη των στόχων θα πρέπει να επέλθει από τη βέλτιστη αξιοποίηση και επένδυση στο υπάρχον ανθρώπινο δυναµικό µέ-σα από την εκπαίδευσή του», υποστη-ρίζει ο Κώστας Στάµκος, διευθυντής της Business Seminars, θυγατρικής του Οµίλου Καριέρα. Οι επιχειρήσεις εν-διαφέρονται να εξελίξουν το υπάρχον προσωπικό και είναι η κατάλληλη πε-ρίοδος για να επενδύσουν στους ερ-γαζόµενους, το πιο πολύτιµο στοιχείο του ενεργητικού τους. Αυτό ισχύει σε επίπεδο διοίκησης όπου η ύπαρξη στι-βαρής και εµπνευσµένης ηγεσίας είναι σηµείο κλειδί για τη στρατηγική της εταιρείας και σε πιο πρακτικά τµήµα-τα όπως στο νευραλγικό κοµµάτι των πωλήσεων όπου η σωστή εκπαίδευ-ση συνδέεται άµεσα µε την πορεία της επιχείρησης σε µια εποχή κρίσης και οξύτατου ανταγωνισµού. Σε προσωπι-κό επίπεδο, τα στελέχη και οι υπάλλη-λοι των επιχειρήσεων δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για την εκπαίδευσής τους καθώς αποτελεί ακόµα ένα εφόδιο και συγκριτικό πλεονέκτηµα για τη διατή-ρηση της θέσης εργασίας εντός των επι-χειρήσεων που πλέον διατηρούν το κα-λύτερο και πιο παραγωγικό κοµµάτι του προσωπικού τους καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια για «θέσεις πολυτελείας». «Αυτό που βλέπουµε εµείς, στον χώ-ρο της εκπαίδευσης, και ειδικότερα σε προγράµµατα που σχετίζονται µε το µά-νατζµεντ και την επιχειρηµατικότητα, εί-ναι ότι οι απόφοιτοι αλλά και οι εργαζό-µενοι συχνά µετατρέπουν την πίεση των εξελίξεων σε ευκαιρία προσωπικής τους ενδυνάµωσης. Συνδέουν έτσι την πε-ραιτέρω επαγγελµατική τους πορεία µε µεγαλύτερη εξειδίκευση και εµβάθυνση στο γνωστικό αντικείµενο, µέσω µετα-πτυχιακών σπουδών. Αυτό που λέγεται ως ευχή ‘να µετατρέψουµε την κρίση σε ευκαιρία’, εµείς εδώ στο UIndy Athens (το Athens Campus του University of Indianapolis) το βλέπουµε στην πρά-ξη, ισχυρίζεται ο Βασίλης Μποτόπου-λος, αντιπρόεδρος στο University of

ΛΑΕΚ

ΑΝΑΣΑ ΣΩΤΗΡΙΑΣ

Τα προγράµµατα του ΛΑΕΚ (Λο-γαριασµός για την Απασχόληση

και την Επαγγελµατική Κατάρτιση) συνεχίζουν να αποτελούν µαξιλά-ρι ασφαλείας της εταιρικής εκπαί-δευσης εν µέσω κρίσης καθώς δεν έχει ανακοινωθεί κάποια αλλαγή από τις αρµόδιες υπηρεσίες ούτε

υπάρχει κάποια διορθωτική έκδοση της εγκυκλίου. Η µόνη

διαφοροποίηση που έχει παρατηρηθεί το τελευταίο

τρίµηνο, είναι το γεγονός ότι οι έλεγχοι για τα προγράµµατα από τις αρµόδιες υπηρεσίες του ΟΑΕΔ είναι συχνότεροι και πιο

ενδελεχείς από ότι στο παρελθόν. Οι εταιρείες µε µεγαλύτερη

παρουσία στην εταιρική εκπαίδευση προτιµούν πλέον να

εντάσσονται τα προγράµµατα στο πρόγραµµα του ΛΑΕΚ. Σε

πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες δεν επενδύουν επιπλέον πόρους στην εκπαίδευση και αρκούνται στην επιχορήγηση του ΛΑΕΚ,

µια τάση που ξεκίνησε µέσα στο 2009 και γίνεται εντονότερη

µέσα στο 2010. Αυτό προκαλεί προβληµατισµό στην αγορά

καθώς οι εκπαιδευτικοί κύκλοι διακρίνουν έναν αυτοπεριορισµό

των εταιρειών στους πόρους του ΛΑΕΚ. Την ίδια στιγµή οι

προϋποθέσεις επιστροφής της παρακράτησης παραµένουν

ανελαστικές. Οι εταιρείες οφείλουν να προγραµµατίζουν εκ των προτέρων την εκπαίδευση των στελεχών τους µε µεγάλη ακρίβεια προκειµένου να απορροφήσουν

τα συγκεκριµένα ποσά. Είναι ελπιδοφόρο ότι δεν έχει γίνει

καµία ανακοίνωση, ούτε πρόθεση του κράτους να µεταβάλει αυτή τη ζωτική επιχορήγηση για τον

τοµέα της εκπαίδευσής.

120 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Indianapolis (USA), Chancellor, UIndy Athens υπογραµµίζοντας ότι αυτό το φαινόµενο παρατηρείται σε πολλούς κλάδους της οικονοµίας, τόσο σε εκεί-νους που έχουν πληγεί άµεσα, όσο και σε άλλους που έχουν έµµεσα επηρεα-στεί από τις οικονοµικές εξελίξεις.

Πυλώνας εξέλιξης

Η εκπαίδευση πάντοτε υπήρξε πυλώ-νας και οδηγός της εξέλιξης της τεχνο-λογίας, της κοινωνίας και επαγωγικά της αγοράς. Εν µέσω κρίσης η εκπαί-δευση αποτελεί επένδυση και αδήριτη ανάγκη. Η στάσιµη γνώση οδηγεί σε συντήρηση µη αποτελεσµατικών τα-κτικών που σιγά-σιγά γίνονται παρο-πλισµένες και οδηγούν µε µαθηµατική ακρίβεια στο τέλµα και ενδεχοµένως στο κλείσιµο επιχειρήσεων. Οι ανανε-ωµένες ιδέες µπορούν να αναπτύξουν ένα προϊόν αλλά και να εξελίξουν τις µεθόδους παραγωγής και λειτουργί-ας µιας επιχείρησης διατηρώντας την πάντα ανταγωνιστική στην εγχώρια και όχι µόνο αγορά. Σήµερα οι επιχει-ρήσεις βιώνουν από πρώτο χέρι την οικονοµική ύφεση και αναζητούν τις στρατηγικές, αρχικά εξόδου από το πρόβληµα, και δεύτερον, ανάπτυξης, προκειµένου να αξιοποιήσουν παρα-γωγικά την ευρύτερη υποχώρηση της δραστηριότητας και να καλύψουν κενά που ενδεχοµένως δηµιουργούνται από άλλες επιχειρήσεις που αποσύρονται. «Αν µπορώ, τρόπον τινά, να δώσω µία συµβουλή στους Έλληνες επιχειρηµα-τίες, αυτή θα ήταν να συνεχίσουν να επενδύουν στους ανθρώπους. Η τρέ-χουσα συγκυρία είναι ευκαιρία επανα-προσδιορισµού του τρόπου λειτουρ-γίας της οικονοµίας και της αγοράς», εκτιµά ο Βασίλης Μποτόπουλος από το University of Indianapolis. Η επιχειρη-µατική κοινότητα γνωρίζει πλέον ότι η αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι αποτέλε-σµα βραχυχρόνιας ευκαιριακής δρά-σης. Σίγουρα δεν συµβαδίζει µε την κερδοσκοπία και τον καιροσκοπισµό. Είναι αποτέλεσµα σοβαρών, µελετηµέ-νων επενδύσεων, µε πρωταγωνιστή το ανθρώπινο κεφάλαιο. «Καταλαβαίνω τη δύσκολη συγκυρία µε την οποία έχου-

µε έρθει όλοι αντιµέτωποι. Ο µόνος τρόπος για να προχωρήσουµε είναι να κοιτάξουµε µπροστά και να φροντίσου-µε να εξελιχθούµε και να απαλλαγούµε από στείρες διαδικασίες και πρακτικές του παρελθόντος, Η εκπαίδευση είναι ο αρωγός- κλειδί στην προσπάθεια αυτή. Μόνο µέσα από την εκπαίδευση θα κα-ταφέρουµε να γίνουµε καλύτεροι, πιο αποτελεσµατικοί και µε τους λιγότερους διαθέσιµους πόρους να είµαστε αντα-γωνιστικοί και ποιοτικοί. Θα οδηγηθού-µε σε µια νέα πραγµατικότητα αγοράς, την οποία πρέπει να είµαστε έτοιµοι να δηµιουργήσουµε και να στηρίξουµε. Αυτή είναι η µεγάλη ευκαιρία που κρύ-βεται πίσω από την ατυχή αυτή συγκυ-ρία, στην οποία πρέπει να εστιάσει η αγορά και να επενδύσει» συµβουλεύει τις επιχειρήσεις ο Κώστας Στάµκος της Business Seminars του Οµίλου Καριέρα.

Αντίδοτο οι προσφορές

Αν και δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία, ειδικοί της αγοράς εκτιµούν ότι η πτώ-ση στο τζίρο των ιδρυµάτων και των εταιρειών που παρέχουν επαγγελµατική εκπαίδευση σηµειώνει πτώση από 40 έως 60%, ενώ η µείωση στα κονδύλια εταιρικής εκπαίδευσης διεθνώς αγγίζει το 40% επειδή εξακολουθεί να υπάρχει η λανθασµένη αντίληψη ότι οι συγκεκρι-µένες δαπάνες είναι περιττές. Η συνολι-κή πτώση στον κλάδο, όπως και σε πολ-λούς άλλους κλάδους της αγοράς, έχει ωθήσει τις εταιρείες να προχωρήσουν σε εντυπωσιακές προσφορές. Σύµφω-να µε τον Κώστα Στάµκο της Business Seminars του Οµίλου Καριέρα, η κρίση στην αγορά του Business Education, έναν κλάδο µε πολύ µεγάλη ποικιλία παρεχόµενων υπηρεσιών έχει συµβάλει στην προσφορά προγραµµάτων σε πο-λύ ανταγωνιστικές τιµές για τον ιδιώτη και την επιχείρηση, διατηρώντας ανε-πηρέαστη την ποιότητα των παρεχό-µενων υπηρεσιών. Σε γενικές γραµµές πάντως πρώτα σε προτιµήσεις είναι τα προγράµµατα πού έχουν να κάνουν µε ολιστική προσέγγιση της διοίκησης επι-χειρήσεων, αποτελεσµατική διοίκηση ανθρωπίνων πόρων καθώς και προ-γράµµατα σχετικά µε την πώληση ή την εξυπηρέτηση πελατών.

Κώστας Στάµκος, Διευθυντής της Business

Seminars, θυγατρικής του Οµίλου Καριέρα.

«Η κρίση στην αγορά του Business Education, έχει

συµβάλει στην προσφορά προγραµµάτων σε πολύ

ανταγωνιστικές τιµές για τον ιδιώτη και την επιχείρηση».

Βασίλης Μποτόπουλος, αντιπρόεδρος στο University

of Indianapolis (USA), Chancellor, UIndy Athens

«Αυτό που λέγεται ως ευχή ‘να µετατρέψουµε την κρίση σε

ευκαιρία’, εµείς εδώ στο UIndy Athens το βλέπουµε στην πράξη».

ΕΠΙΛΟΓΗ 121

2010

Hazlis & Rivas Co. Ltd Ôçë.: 210 94 08 750 URL: www.hazliseconomist.com E-mail: info@hazliseconomist.com

Communication Supporter

Topics to be discussed:

Confirmed speakers include:

Official Communication Sponsors

October 20th, 2010 Athens Hilton Hotel

The green agenda after CopenhagenThe Second Sustainability Summit

•THE LATEST THINKING OF THE ECONOMIST AND THE EIU ON CORPORATE SUSTAINABILITY

•AFTER COPENHAGEN: WHAT IS THE NEW CLIMATE CHANGE AGENDA?

•WHO IS DRIVING THE GREEN AGENDA?

•IS SOCIETY DEMANDING CHANGE FROM BUSINESSES OR NOT?

•GREEN BUSINESS: A SUCCESSFUL BUSINESS?

•GREEN IT: HOW MUCH PROGRESS HAVE WE MADE?

•GREEN BANKING: OBSTACLES AND OPPORTUNITIES

•JOBS AND GROWTH THROUGH GREEN BUSINESS

•WHO PAYS FOR CLIMATE CHANGE?

•WILL WE WIN THE BET FOR A SUSTAINABLE WORLD?

•GREEN DEVELOPMENT IN SOUTH-EAST EUROPE: Theory and action

SponsorMedia Sponsor

Internet Communication Sponsors

Fatmir MediuMinister of Environment,

Forestry & Water AdministrationAlbania

Prof. Costas CartalisMP & President

Standing Committee for the Environment,Hellenic Parliament

John AndrewsConsultant Editor

The Economist

Kyriakos MitsotakisMP

Nea Dimokratia

Rich LechnerVice-president

Energy and EnvironmentIBM

Demetres KaravellasChief Executive Officer

WWF Greece

George GrammatikakisProfessor EmeritusUniversity of Crete

Alexis TsiprasPresident

Coalition of the Left of Movementsand Ecology, Greece

Nikos CharalambidesExecutive DirectorGreenpeace Greece

Tina BirbiliMinister of EnvironmentEnergy & Climate Change

Greece

In association with

Supporting Organisation IT Sponsor

122 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΛΗΘΕΙΕΣ & ΠΛΑΝΕΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Η έξοδος από την ύφεση περνά µέσα από τον δρόµο της συλλο-γικης άµυνας και επίθεσης στην κρίση! Η επιχειρηµατικότητα αντιµετωπίζει δυσκολίες, η ανεργία αυξάνεται. Εργοδότες και

εργαζόµενοι είναι συµµέτοχοι στο πρόβληµα, µπορούν να είναι και συµµέτοχοι στη λύση, στην έξοδο της χώρας από την ύφεση.

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

Η κρίση ε ίναι σε πλήρη εξέλιξη:

πιστωτική ασφυξία, αναστολή επεν-δυτ ικών προγραµµάτων, αύξηση της ανεργίας, ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και εκτεταµέ-νη ανασφάλεια σε στρώµατα της ελ-ληνικής κοινωνίας. Την ίδια στιγµή, πολυεθνικές, ελληνικές, µικρές, µε-σαίες και µεγάλες, όλες οι επιχειρή-σεις υποφέρουν αυτό το διάστηµα. Υπάρχουν διαφορές στον βαθµό αντίστασης και στη µεθοδολογία αντιµετώπισης της κρίσης; Ασφα-λώς υπάρχουν, στη βάση όµως κά-θε ξεχωριστής περίπτωσης υπάρ-χουν ορισµένες κοινές παράµετροι. «Στη διάρκεια της περιόδου που διανύουµε θα έλεγα ότι η δύσκολη οικονοµική συγκυρία επηρεάζει τό-σο τις πολυεθνικές όσο και τις ελ-ληνικές εταιρείες», µας λέει η Ζωή Δουζένη, αντιπρόεδρος της Data Communication. Σπεύδει όµως να διευκρινίσει, πως «είναι συχνό το φαινόµενο πολυεθνικών επιχειρήσε-ων που προχωρούν σε µαζικές απο-λύσεις προκειµένου να µειώσουν το κόστος λειτουργίας, ενώ αντί-στοιχα φαινόµενα σπάνια παρατη-ρούνται σε ελληνικές επιχειρήσεις. Συνεπώς εκτιµώ ότι η επένδυση και προσήλωση στην ανάπτυξη και την παραγωγικότητά µας θα βοηθήσει ώστε να δηµιουργήσουµε καλύτερο κλίµα αλλά και πλαίσιο εργασίας σ το οποίο θα πρέπει να είµαστε πάνω από όλα επικεντρωµένοι». Εί-ναι όµως εφικτό κάτι τέτοιο; Μπο-ρεί το κλίµα δυσπιστίας να αρθεί, όταν µάλισ τα ορισµένες από τ ις

ΕΠΙΛΟΓΗ 123

επιχειρήσεις συνεχίζουν την «απο-δόµηση» εργασ ιακών σ χέσεων που ίσχυαν επί δεκαετίες; «Είναι απολύτως λογικό να επικρατούν τέ-τοια συναισθήµατα ‘καχυποψίας’. Η οικονοµική κρίση έχει εντείνει τις φοβίες και τις εντάσεις όσον αφορά την ασφάλεια εργασίας», µας είπε ο Ζωή Δουζένη για να συµπληρώσει αµέσως µετά: «Για την Data Commu-nication η κρίση δεν αποτελεί αιτία διαφοροποίησης των πολιτικών που ακολουθεί σε σχέση µε το προσωπικό της. Η ανταλλαγή απόψεων, ο κοινός προβληµατισµός για τις εξελίξεις και την εταιρική πορεία, τα προγράµµατα εκπαίδευσης συνεχίζονται ακόµα και µέσα στην κρίση». Τι γ ίνεται όµως σ τ ις πολυεθν ικές, τ ις κατά γεν ική οµολογία πιο ισχυρές απέναντι στην κρίση αλλά, την ίδια στιγµή, πιο απο-φασιστικές στην υιοθέτηση σκληρών λύσεων; Πώς αντιµετωπίζει η Xerox την επιφυλακτικότητα µε την οποία αντιµετωπίζει το σύνολο των media και µεγάλη µερίδα του κοινού τις εν λόγω επιχειρήσεις; Πώς επιτυγχάνεται η εργασιακή ειρήνη µέσα σε ένα κλί-µα τόσο αρνητικό; Πώς µπορούν να κρατηθούν οι εργαζόµενοι της εται-ρείας ανεπηρέαστοι από την περιρρέ-ουσα ατµόσφαιρα η οποία είναι τόσο αρνητική για τις επιχειρήσεις; Μιλάµε µε τον Δ. Δοντά, διευθυντή ανθρώ-πινου δυναµικού στη Xerox. Του θυ-µίζουµε ότι και η ίδια η µητρική και κατά τα άλλα παν ίσχυρη ε ταιρεία αντιµετώπισε σηµαντικά προβλήµατα προ διετίας και τα ξεπέρασε υπό την καθοδήγηση της εµπνευσµένης Άνι Μούλκαχυ. «Η ανοιχτή επικοινωνία της διεύθυνσης µε όλο το προσωπικό είναι η απάντηση στο ερώτηµά σας» µας είπε ο Δ. Δόντας και συµπλήρω-σε πως σε περιπτώσεις κρίσης «είναι δύσκολο να σταθείς µπροστά στους εργαζόµενους, είναι όµως αναγκαίο». Η Xerox πραγµατοποίησε απολύσεις στην Ελλάδα το 2009, πολύ πριν ξε-σπάσει η κρίση στη χώρα µας, ακο-λουθώντας κάποιες οδηγίες της µη-τρικής. «Η µείωση προσωπικού έγινε µε όσο το δυνατό πιο αντικειµενικό τρόπο, µε όσο το δυνατό µικρότερες

ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

«Όλοι ανησυχούν, είναι απόλυτα φυσιολογικό ειδικά αυτό το διάστη-µα. Έχει όµως αποδειχθεί ιστορικά, και εδώ και σε άλλες ευρωπαϊκές

χώρες, ότι οι κρίσεις δένουν λαούς και εργαζόµενους, ενώ η κοινή

προσπάθεια φέρνει πάντα θετικά αποτελέσµατα»,

Δηµήτρης Δοντάς,, διευθυντής ανθρώπινου δυναµικού της

Xerox..

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ

«Είναι συχνό το φαινόµενο πολυεθνικών επιχειρήσεων που

προχωρούν σε µαζικές απολύσεις προκειµένου να µειώσουν το

κόστος λειτουργίας, ενώ αντίστοιχα φαινόµενα σπάνια παρατηρούνται σε

ελληνικές επιχειρήσεις»,Ζωή Δουζένη, αντιπρόεδρος της

Data Communication.

απώλειες και χωρίς να δηµιουργηθεί ένταση. Γνωρίζαµε ότι θα έπρεπε να γίνει µείωση του προσωπικού, αλλά στόχος µας ήταν να προστατέψουµε τον µισθό των εργαζοµένων. Η αλή-θεια είναι ότι σε αυτή τη δύσκολη φάση είχαµε τη βοήθεια του προσω-πικού. Δεν κρυφτήκαµε κι αυτό εκτι-µήθηκε από τους εργαζόµενους» µας είπε ο Δ. Δόντας.

Εργασιακή Ειρήνη

Το τελευταίο διάστηµα η έννοια της εργασιακής ειρήνης πάνω στην οποία βασίστηκαν αρκετά από τα µε-ταπολεµικά «θαύµατα» στην Ευρώπη (στη Γερµανία, τη Σουηδία, την Αυ-στρία, αργότερα στην Ιρλανδία κ.ά.) βρίσκεται στο ιδεολογικό περιθώ-ριο. Μπορεί το πανευρωπαϊκό συν-δικαλιστικό κίνηµα να έχει απολέσει τη δύναµή του και τα συνδικάτα να φυλλορροούν, εντούτοις η αντιπαρά-θεση είναι έντονη. Οι προσπάθειες των επιχειρήσεων για τη δηµιουργία θετικού εργασιακού κλίµατος είναι µακρόχρονες, διακοπτόµενες και, συ-χνά, ασυντόνιστες. Ένας θεσµός όπως αυτός των Best Work Places, που διοργανώνεται στο εξωτερικό και τα τελευταία οκτώ χρόνια και στην Ελλάδα, επιβραβεύει και ενισχύει τάσεις που ήδη «σιγοκαίνε» κάτω από τη στάχτη, όµως δεν µπορεί να προσφέρει πολλά. «Όλοι ανησυχούν, είναι απόλυτα φυσιολογικό ειδικά αυ-τό το διάστηµα. Έχει όµως αποδειχθεί ιστορικά, και εδώ και σε άλλες ευρω-παϊκές χώρες, ότι οι κρίσεις δένουν λαούς και εργαζόµενους, ενώ η κοι-νή προσπάθεια φέρνει πάντα θετικά αποτελέσµατα», µας λέει µε ειλικρινή διάθεση ο Δ. Δόντας. Αλλά και η Ζωή Δουζένη δείχνει να ποντάρει πολλά στην επαφή µε τους εργαζόµενους και την αµφίδροµη επικοινωνία. «Λει-τουργούµε σαν οµάδα εδώ στην Data Communication και αυτό που προσ-δοκούµε από αυτή είναι το χαµόγελό της», µας λέει χαρακτηριστικά. Χαµό-γελο, λοιπόν. Να µια καλή αρχή για καλύτερες εργασιακές ηµέρες κι αυτό δεν είναι υπερβολή.

124 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 125

BUSINESS Εξελίξεις

ΣΙΔΕΝΟΡΣτρατηγική κερδοφορίαςΜε κέρδη 1,6 εκατ. ευρώ έκλεισε το πρώτο εξάµηνο ο Όµιλος Σιδενόρ έναντι ζηµιών 44 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστηµα πέρυσι. Τα αποτελέσµατα έχουν επιβαρυνθεί από την έκτακτη εισφορά 2,4 εκατ. ευρώ. Η ενίσχυση της ζήτησης στις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης, η σταδιακή άνοδος της διεθνούς τιµής των µετάλλων και η θετική συνεισφορά της Σωληνουργεία Κορίνθου επέδρασαν ευνοϊκά στις πωλήσεις του οµίλου στην περιοχή. Ο όµιλος έχοντας έγκαιρα εντοπίσει τις ανάγκες της αγοράς, επικέντρωσε την παραγωγή σε προϊόντα υψηλής προστιθέµενης αξίας (όπως ειδικοί χάλυβες και πλατέα προϊόντα) µέσω της θυγατρικής Stomana Industry SA µε στόχο την κάλυψη της ζήτησης για τα προϊόντα αυτά.

ΤΙΤΑΝΑντιστροφή κλίµατοςΗ πρόσφατη έναρξη λειτουργίας νέων µονάδων παραγωγής σε Αίγυπτο και Αλβανία επέτρεψε την αύξηση των πωλήσεων και της οργανικής κερδοφορίας σε αναπτυσσόµενες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και της Νοτιανατολικής Ευρώπης, αντισταθµίζοντας τις επιπτώσεις από τη µείωση της κατανάλωσης τσιµέντου για πέµπτη συνεχή χρονιά στις ΗΠΑ και για τέταρτη συνεχή χρονιά στην Ελλάδα. Οι πωλήσεις του οµίλου µειώθηκαν οριακά κατά 0,6% στα 681 εκατ. ευρώ, ενώ σηµαντική είναι η άνοδος των καθαρών κερδών κατά 15% στα 68 εκατ. ευρώ.

ΟΤΕΕντείνεται η προσπάθειαΜείωση 5,8% κατέγραψαν οι πωλήσεις του Οµίλου ΟΤΕ το πρώτο εξάµηνο και 7,3% της εταιρείας. Τα καθαρά κέρδη του οµίλου υποχώρησαν στα 5 εκατ. ευρώ από 275 εκατ. πέρυσι. Ο πρόεδρός του, Παναγής Βουρλούµης,ζητά αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, µε κατάργηση της µο-νιµότητας για τους προσληφθέντες πριν το 2005, πάγωµα µισθών και κατάργηση των ωριµάνσεων και χρονοεπιδο-µάτων που καταβάλλονται ανεξαρτήτως από την απόδοση της επιχείρησης και της απόδοσης των ατόµων, προνόµια που είχαν θεσµοθετηθεί την εποχή που ο οργανισµός ήταν µονοπώλιο. Όπως τόνισε, απαιτούνται θυσίες για να µην χαθούν θέσεις εργασίας στο µέλλον. Επίσης, ασκώ-ντας δριµεία κριτική στην ΕΕΤΤ, επεσήµανε πρόσφατα, ότι «ευνοεί σκανδαλωδώς τους ανταγωνιστές µας, µε απο-τέλεσµα τη φυγή 250 χιλ. πελατών µε την τάση φυγής να ενισχύεται».

«Η ΕΕΤΤ ευνοεί σκανδαλωδώς τους ανταγωνιστές µας, µε αποτέλεσµα τη φυγή 250 χιλ. πελατών µε την τάση φυγής να ενισχύεται», υποστήριξε ο πρόεδρος του Οµίλου ΟΤΕ, Π. Βουρλούµης ασκώντας δριµεία κριτική στην ΕΕΤΤ.

ΕΙΣΗΓΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΔύσκολοι καιροίΖηµιές 1,4 δισ. ευρώ ήταν το καθαρό αποτέλεσµα το πρώτο εξάµηνο 265 εισηγµένων στο Χρηµατιστήριο Αθηνών εταιρειών από κέρδη 2,8 δισ. πέρυσι. Για πρώτη φορά οι ζηµιογόνες εταιρείες ήταν πε-ρισσότερες από τις κερδοφόρες, 144 έναντι 121, σύµφωνα µε την Πήγασος ΑΧΕΠΕΥ. Η αύξηση των πωλήσεων κατά 6% σχεδόν, οφεί-λεται στον κλάδο πετρελαιοειδών, χωρίς αυτόν οι πωλήσεις αυξήθη-καν µόλις 1,7%. Μεγάλη είναι η µείωση των πωλήσεων στις εµπορι-κές, τις κατασκευαστικές εταιρείες, τις εκδοτικές επιχειρήσεις κ.ά.

126 ΕΠΙΛΟΓΗ

C O L L E C T I O N B I J O U Xw w w . b a c c a r a t . c o m

ΕΠΙΛΟΓΗ 127Φωτιστικό δαπέδου, Cosmic Leaf, Αrtemide

128 ΕΠΙΛΟΓΗ128 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΡΩΜΑ White Suede

από τη Συλλογή Tom

Ford Private Blend

White Musk

Collection, Tom

Ford Beauty.

Εµπνευσµένο από

τις δυνατότητες

ενός από τα πιο

σηµαντικά στοιχεία

στα χέρια του

αρωµατοποιού:

το musk.

MOBILE phone,

Meridiist - Black

Titanium, TAG Heuer.

Όταν η ψηφιακή

τεχνολογία συνάντησε

150 χρόνια της

φηµισµένης Ελβετικής

ωρολογοποιίας.

Με γνήσιο δέρµα

αλιγάτορα.

ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ δαπέδου Cadmo Red σχεδιασµένο από τον Karim

Rashid για την Artemide Ιταλίας.

Koυρµπαριστό κόκκινο panel από αλουµίνιο διπλώνει και αποδίδει ένα απαλό έµµεσο φωτισµό από το άνω άνοιγµα, ενώ από την κάθετη σχισµή του φαίνεται η εσωτερική γενική του επιφάνεια, η οποία τονίζεται από έναν ξεχωριστό λαµπτήρα αλογόνου.

ΓΡΑΦΕΙΟ Ceo cube, Poltrona Frau Office, Roche Bobois. Aσύµµετρη κατασκευή µε κυλινδρικό σκελετό και µεταλλικές ράβδους, ειδικά σχεδιασµένα για να υποστηρίζουν καλώδια και συνδέσµους.

Το νόηµα της καλής ζωής και τα νέα αντικείµενα του πόθου.

Precious Life & Living Values

Precious Life & Living Values

Το νόηµα της καλής ζωής και τα νέα αντικείµενα του πΤο νόηµα της καλής ζωής και τα νέα αντικείµενα του πΤο νόηµα της καλής ζωής και τα νέα αντ όθου.ικείµενα του πόθου.ικείµενα του π

ΚΑΡΕΚΛΑ γραφείου Chancellor, Poltrona Frau Office, Roche Bobois.

Σκελετός από κοντραπλακέ σηµύδας, µε εσωτερική ενίσχυση από ξύλο

λεύκας. Η πλάτη είναι από σηµύδα και η επένδυση από πολυουρεθάνη

και πολυεστέρα σε διαφορετικές πυκνότητες.

de la cremeCREME

ARTEMIDE, Σόλωνος 34, Αθήνα, τηλ. 210 3646770, www.artemide.com, BACCARAT, Βου-κουρεστίου 21 Αθήνα, τηλ. 210 3625050, www.baccarat.gr, ESTEE LAUDER, Τζαβέλλα 67 & Μεσογείων, τηλ. 2106786100, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.esteelauder.com, MOTOROLA, Κηφισίας 166Α Μαρούσι, τηλ. 210 7264036, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.motorola.com, ROCHE BOBOIS, Λ. Κηφισίας 248 Χαλάνδρι, τηλ. 210 6711700, www.roche-bobois.com, TAG Heuer, ΒΗΧΟΣ, Εθνικής Αντιστάσεως 103 Ν. Ψυχικό, τηλ. 210 6753701, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.vichosgroup.gr

ΠΟΛΥΘΡΟΝΑ, Mayflower, Roche Bobois.

Design Fabrice BERRUX. Ύφασµα ζέρσεϊ (σε 9

αποχρώσεις) ή δέρµα.

ΑΡΩΜΑ Pleasures

Bloom, Estee Lauder. Μείγµα φρούτων συν-δυασµένα µε musk, patchouli και κρεµώδη βανίλια.

GEL-SERUM ΜΑΤΙΩΝ, Advanced Night Repair Εye, Estee Lauder.

Περιλαµβάνει 3 ισχυρές τεχνολογίες για κάθε ορατό σηµάδι

γήρανσης στην περιοχή των µατιών.

ΜΕΝΤΑΓΙΟΝ, Insomnight, Baccarat.

Aσηµένια σειρά, διαθέσιµη σε δύο

χρώµατα (καθαρό κρυστάλλινο µπλε

και διάφανο κρυστάλλινο πράσινο).

Περιλαµβάνει δύο δαχτυλίδια,

ένα µεσαίου µεγέθους µοντέλο

µε πληθωρικές αναλογίες και ένα

'µίνι‘ δαχτυλίδι, επιµηκυµένο

και λεπτεπίλεπτο. Δύο µενταγιόν-

καρφίτσες, ένα µεσαίο και ένα µεγάλο,

προσθέτουν την τελική πινελιά.

SMARTPHONE, Motorola FLIPOUTTM µε MOTOBLURTM. Διαθέτει Multitouch περιστρεφόµενη οθόνη, πληκτρολόγιο Qwerty & τεχνολογία Android.

, Insomnight, Baccarat.

Aσηµένια σειρά, διαθέσιµη σε δύο

χρώµατα (καθαρό κρυστάλλινο µπλε

και διάφανο κρυστάλλινο πράσινο).

Περιλαµβάνει δύο δαχτυλίδια,

ένα µεσαίου µεγέθους µοντέλο

µε πληθωρικές αναλογίες και ένα

'µίνι‘ δαχτυλίδι, επιµηκυµένο

και λεπτεπίλεπτο. Δύο µενταγιόν-

καρφίτσες, ένα µεσαίο και ένα µεγάλο,

προσθέτουν την τελική πινελιά.

ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙ,

Insomnight,

Baccarat. Από

κρύσταλλο

δεµένο µε ασήµι.

DUCATI, ΕΛΛΗΝΜΟΤΟ ΑΕ, Πλαταιών 4-6 Γκάζι, τηλ. 2109248996, www.hellinmoto.gr

Η Multistrada 1200 είναι η δεύτερη νέα µοτοσυκλέτα που παρουσιάζει η Ducati για το 2010. Αντιµετωπίζει το ίδιο εύκο-λα τα προβλήµατα της καθηµερινής µετα-κίνησης στην πόλη, την επιθετική σπόρ οδήγηση σε ανοιχτούς δρόµους, τις µα-κρινές διαδροµές και τουριστικές εξορ-µήσεις, ακόµα... και διαδροµές Enduro. Με το πάτηµα ενός κουµπιού ρυθµίζει και ενεργοποιεί τα πιο προηγµένα ηλε-κτρονικά συστήµατα όπως σύστηµα ελέγχου πρόσφυσης, σύστηµα φρένων ABS, ηλεκτρονικό σύστηµα ρύθµισης αναρτήσεων OHLINS. Ελαφριά – 189kg η απλή, 192 η S – ευέλικτη, πραγµατικά πολυµορφική και κινούµενη από τη νέα, φιλικότερη αλλά εξίσου δυνατή έκδοση του γνωστού κινητήρα Testastreta των 150hP /118,7Nm.Διατίθεται σε τρεις βασικές εκδόσεις:••Απλή µε ή χωρίς ABS µε στάνταρντ την

τριπλή χαρτογράφηση και το DTC (σε κόκκινο ή λευκό χρώµα).

••1100 S (SPORT) – Mε στάνταρντ 3πλή χαρογράφηση, DTC, ABS, DES, αναρ-τήσεις OHLINS, και CARBON καπάκια ιµάντων, αεραγωγού, και πίσω λα-σπωτήρα (σε κόκκινο, µαύρο, ή λευκό χρώµα).

••1100 S TOURING – Mε στάνταρντ 3πλή χαρτογράφηση, DTC, ABS, DES, αναρ-τήσεις OHLINS, και πλαϊνές µπαγκαζιέ-ρες, κεντρικό στάντ, και θερµαινόµενα γκρίπ (σε κόκκινο, µαύρο, ή λευκό χρώµα). Όλα µε πλαίσιο σε «Racing γκρι» χρώµα µε µαύρες ζάντες.

ΠειρασµόςΔΙΤΡΟΧΟΣ Multistrada 1200 by DUCATI

Οταν η επιθετική σπορ οδήγηση συνάντησε την πολυχρηστική φιλοσοφία.

Precious Life & Living Values

Precious Life & Living Values

Το µοντέλο Monaco της Heuer µε τον διάσηµο Chronomatic ‘Calibre 11’, τον πρώτο αυτοκουρδιζόµενο µηχανισµό χρονογράφου µε µικρο-ρότορες, έκανε ουσιαστικά πρεµιέρα στον καρπό του Steve Mc Queen στην ταινία LeMans. Αµφισβήτησε τους κώδικες αισθητικής και σχεδιασµού ρολογιών της εποχής του (µε τον κατακκόκινο δείκτη του χρονογράφου, την πλάκα σε µεταλλικό µπλε χρώµα, το καµπύλο κρύσταλλο και τη µεγάλη τετράγωνη κάσα), και έγραψε ιστορία. Στη σύγχρονή του εκ-δοχή, το Monaco Twenty Four Concept Chronograph διατηρεί τις βασικές γραµ-µές του µυθικού Monaco που γνώρισε και αγάπησε ο κόσµος της ταχύτητας και της µόδας σαράντα περίπου χρόνια πριν. Εξακολουθεί να αντλεί την έµπνευ-σή του από τα δυναµικά µοντέλα των 4 τροχών. Είναι αδιάβροχο σε βάθος 100 µέτρων, ανθεκτικό στη χάραξη, µε ειδι-κό κρύσταλλο για µέγιστη ευκρίνεια.

ΘρύλοςΖΩΝΤΑΝΟΣ Monaco Twenty Four Concept Chronograph by TAG Heuer

Η σύγχρονη εκδοχή του µυθικού Monaco για την απόλυτη µέτρηση του χρόνου.

TAG Heuer, ΒΗΧΟΣ, Εθνικής Αντιστάσεως 103 Ν.Ψυχικό, τηλ. 210 6753701, σε επιλεγµένα καταστήµατα, www.vichosgroup.gr

132 ΕΠΙΛΟΓΗ

Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου. ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.

∆ηµιουργία banner και pop-up windows. Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.

Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατα-σκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.

Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

AllmediaCreativeΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 133

134 ΕΠΙΛΟΓΗ

Καλλιτέχνης µε έντονο βιωµατικό χρόνο. Τον παιδεύει µε τη ζω-γραφική του, τον αναιρεί, τον µετουσιώνει, τον µετεξελίσσει. Το έργο του είναι το βαθύτερό του είναι. Και αυτά τα βάθη της ψυχής του αποτυπώνονται στον καµβά, γίνονται η γλώσσα που συνδέ-ουν τον καλλιτέχνη µε τον χρόνο του, το παρόν του µε το παρελ-θόν του σε µία ενιαία ολότητα.

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

ΈΡΓO ΜΕ ΨΥΧΗ

Από πού ξεκινά η πρώτη σας πινελιά πά-νω στον καµβά; Από κάπου τυχαία ή συ-νειδητά και προµελετηµένα; Κοιτάξτε, πάντα είναι προσχεδιασµένο αν και

στην πορεία ανατρέπεται. Πάντα έχεις µια σχε-τικά σαφή εικόνα στο µυαλό σου, και έτσι το έργο ξεκινά να «χτίζεται» µε τις προσθαφαι-ρέσεις. Κάποτε µόνο αφαιρούσα. Το έβλεπα σαν µια πράξη επιθετικότητας προς τον εαυτό µου, µια άµυνα. Σε αυτή τη φάση έχω βρει µια ισορροπία.

Κάποιες φορές όµως αυτή η αφαίρεση δεν είναι υγιής, προκειµένου να µην «βαρύνει» ένα έργο; Βε-βαίως, όµως το έργο µου αντιστέκεται. Αυτό νιώθω προσωπικά. Ξέρετε, πρόκειται για µια πολύ ζωντανή σχέση που αναπτύσσεται µεταξύ του πίνακα και εσένα και κατ’ επέκταση µε εσέ-να και τον εαυτό σου… Έτσι συνεχώς αυτοαναι-ρούµαι, µετανιώνω αλλά όσο µεγαλώνω αυτή η µετάνοια... σταδιακά υποχωρεί. Εκείνα τα

χρόνια ό,τι ζωγράφιζα το αναιρούσα, δεν ήθε-λα να ζωγραφίζω τίποτα ρεαλιστικό παρά µόνο συναισθήµατα, ήταν η δουλειά µου περισσότε-ρο εξπρεσιονιστική.

Άρα η ζωγραφική σας έχει περάσει µοιραία από όλες αυτές τις φάσεις που περάσατε και εσείς ως άνθρω-πος… Ακριβώς. Το θέµα µου είµαι εγώ και θέλω να κάνω το εγώ µου ιστορικό γεγονός γιατί θε-ωρώ ότι αν δε ζωγραφίσεις τον εαυτό σου δεν έχεις κάνει τίποτα. Τι να ζωγραφίσω από την οµορφιά ενός ηλιοβασιλέµατος; Ό,τι και να έκα-να θα το κατέστρεφα.

Ύστερα από όλες αυτές τις δύσκολες φάσεις, τώρα νιώθετε λιγότερο ανασφαλής; Πράγµατι, νιώθω µεγαλύτερη σιγουριά και βέβαια παίζει µεγά-λο ρόλο η εµπειρία που έχω αποκτήσει µε τα χρόνια.

Η φαντασία ή οι εικόνες είναι τροφοδότης της έµπνευσής σας; Επειδή, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό, θεωρώ ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να εί-ναι µεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου, είµαι υπέρµαχος των εικόνων που προέρχονται από φαντασία ή από τα όνειρα. Απεχθάνοµαι να βλέπω κάτι και ταυτόχρονα να το ζωγραφίζω εκτός αν δω µόνο ένα στοιχείο ρεαλιστικό το οποίο θα χρησιµεύσει σαν «κοµπάρσος» στο έργο. Δεν είµαι φωτογράφος αλλά ζωγράφος και θέλω να επικεντρώνοµαι αποκλειστικά στο συναίσθηµα και όχι απλώς σε αυτό που βλέπω.

Με ποια κριτήρια αποτιµάτε ένα έργο τέχνης; Δυ-στυχώς έχουµε φτάσει στο να λαµβάνουµε ως κριτήριο το µέγεθος του έργου, όσο κι αν χυ-δαίο ακούγεται, γιατί διαφορετικά δεν µπορώ να βγάλω άκρη…

Και για αυτούς που ισχυρίζονται ότι η τέχνη ως πνευµατικό έργο δεν πρέπει να εµπορευµατοποιεί-ται; Αυτά είναι ανόητα πράγµατα. Τα έργα πρέ-πει να φύγουν από το εργαστήριο, να ταξιδέ-ψουν. Να στοιβάζω τα έργα µου στο εργαστή-ριο το θεωρώ αυτιστική πράξη. Φανταστείτε ότι είναι σαν να γράφω ένα ποίηµα που ποτέ δε θα γνωρίσει τον αποδέκτη του. Τι νόηµα έχει αυτό;

Έχετε αναπτύξει ερωτική σχέση µε ένα έργο σας; Όχι. Η µεγαλύτερη χαρά είναι να πηγαίνω κά-που και να συναντώ κρεµασµένα σε τοίχους έρ-γα µου µετά από πολλά χρόνια. Εκεί νιώθω µια αγαλλίαση και επίσης είναι κάτι που µου δίνει την ευκαιρία να δω κατά πόσο εξελίσσοµαι.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Tάσος Mαντζαβίνος

ΕΠΙΛΟΓΗ 135

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί οι σπουδαιότεροι ζωγράφοι που πέρασαν από την ιστορία της τέχνης ήταν µόνο γένους αρσενικού; Δεν είναι άκρως εντυπωσιακό; Ίσως επειδή η δηµι-ουργία προϋπάρχει στη γυναικεία φύση ως έµφυτο ένστικτο λόγω της τεκνοποίησης. Έπειτα, ίσως επειδή δεν αντέχουν τη µονα-ξιά που απαιτεί η τέχνη ή επειδή παρασύ-ρονται εύκολα και η ιδιοσυγκρασία τους δεν είναι πειθαρχηµένη. Μην ξεχνάτε ότι οι γυναίκες ερωτεύονται καταστροφικά και για αυτό τα παρατάνε ευκολότερα. Βέβαια παλαιότερα οι γυναίκες έφτιαχναν εκπληκτι-κά κεντήµατα που ήταν αληθινά αριστουρ-γήµατα. Πάντως στη ζωγραφική η αλήθεια είναι ότι υστερούν. Δεν το έχουν…

Να µιλήσουµε λίγο για τη θέση της δόξας και της υστεροφηµίας στη ζωγραφική. Εσάς σας απα-σχολεί το µετά; Φυσικά µε ενδιαφέρει η υστε-ροφηµία αρκεί να µην γίνεται µε αλαζονική διάθεση, αλλά µε σκοπό να αφήσουµε κάτι αξιόλογο πίσω µας. Προσωπικά επιθυµώ να αφήσω ένα ιστορικό έργο πίσω µου.

Έχετε νιώσει ποτέ δέος για κάποια έργα τέχνης και αν ναι, πείτε µου το πρώτο που έρχεται αβί-αστα στο νου σας; Αυτός που θεωρώ µάγο είναι ο Νεκ, καθώς επίσης ο Κουρµπέ και ο Ρουό. Παλιά είχα ψύχωση µε τον Σουτίν. Θυ-µάµαι χαρακτηριστικά ότι είχα πετάξει όλα τα έργα µου. Έλεγα «τι κάνω εγώ εδώ;»Τα έσκισα όλα γιατί ένιωθα ότι καταπιεζόµουν από το µέγεθος του µεγαλείου του.

Και κάτι πιο προσωπικό, από την πορείας σας ως άνθρωπος και καλλιτέχνης, σας απασχολεί πε-ρισσότερο το παρελθόν, το παρόν ή το µέλλον; Το παρόν και το παρελθόν είναι ένα. Το δι-κό µου παρόν είναι δηλητηριασµένο από το παρελθόν.

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑ

ΥΡΑ

ΚΗ

Σ

INFO- Ο Τάσος Μαντζαβίνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1958.- Σπούδασε ζωγραφική στην Α.Σ.Κ.Τ. έως το 1984.- Την πρώτη του ατοµική έκθεση πραγ-µατοποίησε στην Αθήνα την ίδια χρονιά. Έχει εκθέσει έργα του σε ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο έργο του εκφράζει ένα προσωπικό ζωγραφικό ιδίωµα.

136 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 137

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΡΥΜΜΕΝΟΥ

ΘΗΣΑΥΡΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Στην περιοδική έκθεση αρχαίων ελληνικών θησαυρών µε τίτλο «Εκ των … υπό την ρίζαν δένδρου ευρεθέντων», η οποία υλοποιήθηκε µε την ευγενική χορηγία του Club Hotel

Casino Loutraki και λαµβάνει χώρα στο Νοµισµατικό Μουσείο, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί στον πλούτο των αρχαίων νοµισµατικών θησαυρών. Ταυτόχρονα µε τα εκθέµατα των νοµισµατικών συνόλων, µπορεί να λάβει πληροφόρηση για τις διαδικασίες έρευνας και τις συνθήκες εύρεσής τους, έρευνα που εστίασε στην αναζήτηση πληροφοριών για τους αρχικούς ιδιοκτήτες των νοµισµάτων και ρίχνει άπλετο φως στις συνθήκες υπό τις οποίες έµµειναν κρυµµένα επί σειρά αιώνων. Μπορείτε να το φανταστείτε; Σε µια εποχή που διαφέρει έτη φωτός από τη σηµερινή, χωρίς τράπεζες και διατραπεζικά συστήµατα που αποτελούν σήµερα την καθηµερινότητά µας, φαντάζει σχεδόν αδύνατο για τον επισκέπτη να διανοηθεί πόσα νοµίσµατα έπρεπε να διακρατούν οι άνθρωποι στις κατοικίες τους ακόµα και όταν ο εγχρηµατισµός της κοινωνίας δεν ήταν τόσο προχωρηµένος. Όλοι αυτοί οι ανυπολόγιστης αξίας κρυµµένοι θησαυροί, βρέθηκαν µέσα σε τοίχους, σε σπηλιές, σε µυστικά σηµεία, ακόµα και κάτω από δάπεδα!

Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Η περιοδική έκθεση αρχαίων ελληνικών θησαυρών αποτελεί µία περιπλάνηση στον µύθο της αναζήτησης του παρελθόντος και στον πλούτο των αρχαίων νοµισµάτων.

TΑΥΤΟΤΗΤΑΤι: Περιοδική έκθεση στο Νοµισµατικό Μουσείο: «Εκ των … υπό την ρίζαν δένδρου ευρεθέντων»Που: Νοµισµατικό Μουσείο , Πανεπιστηµίου 12, τηλ. 2103643774Πότε: Δευτέρα 1.30-8 µ.µ. , Τρίτη- Κυριακή 8π.µ. -8 µ.µ. Εως: 31/12

Έκθεση Νοµισµάτων

Η εύρεσή τους συµπληρώνει αναµφισβήτητα κοµµάτια του παζλ της ιστορίας καθώς συσχετίζεται µε πλήθος ιστορικών γεγονότων, δίνει πληροφορίες, ενώ παράλληλα τεκµηριώνει ζητήµατα νοµισµατικής κυκλοφορίας στον Ελλαδικό χώρο. Η έκθεση παρουσιάζει εικοσιένα θησαυρούς αρχαίων νοµισµάτων που χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ. από τις συλλογές του Μουσείου. Περιλαµβάνουν 3.644 αρχαία νοµίσµατα κατασκευασµένα από χαλκό, υπόχαλκο, χρυσό, και ασήµι. Μεγαλείο εκπέµπουν οι δύο θησαυροί από τη Θήβα και την Επίδαυρο που είναι προσωρινά δάνεια από την Δ’ και την Θ΄Εφορεία Προιστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, µε 498 κοσµήµατα και 549 νοµίσµατα!

Σοφικό /1893 947 αργυρά νοµίσµατα Χρονολογία απόκρυψης 230-220 π.Χ.

Ζούγρα /1859768 αργυρά & 1 χάλκινο νόµισµα

σε χάλκινο αγγείοΧρονολογία απόκρυψης

Δεύτερο µισό 2ου αι. π.Χ.

138 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Διαβάζω: “Απάντησε µονολεκτικά µε τρεις λέξεις”. Νέος ορισµός του “µονολεκτικά” από τον κ. Παπαχελά.

Συνεχίζω να διαβάζω: “Είµα-στε Έλληνες, δεν αφήνουµε τί-ποτα στην τύχη” Διαφήµιση του ΟΠΑΠ. Ακόµα και αν ίσχυε αυτή η προσέγγιση, πώς συµβιβάζεται µε την παρότρυνση για τυχερά παιχνίδια;

Μια ακόµα υποβάθµιση από τη Moodys χαρακτηρίστηκε “χτύπηµα κάτω από τη µέση”. Έτσι έµαθα ότι στις διεθνείς αξιο-λογήσεις εφαρµόζονται αυστηρά οι κανόνες της πυγµαχίας.

Ο Πανελλήνιος Σύνδεσµος Ιδιωτικών ΚΤΕΟ µε ολοσέλιδες καταχωρίσεις κτύπησε καµπα-νάκι για τα αυτοκίνητα που δεν έχουν περάσει από ΚΤΕΟ και έτσι µολύνουν το περιβάλλον. Υποθέτω ότι το πιστέψαµε όλοι ότι είναι υπεράνω χρηµάτων.

Μοιράζοµαι µαζί σας µια ωραία φράση του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο: Όσο περνούν τα χρόνια διαπιστώνω ότι ποτέ δεν κάνω λάθος εκτίµηση. Όλες µου δε οι ταπεινές προσπάθειες επιβεβαίωσης των απόψεών µου ήταν απλώς σπατάλη χρόνου.

Ξαναδιάβασα τον Κώδικα Δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ και σταµάτησα στο ακόλουθο: ε. Να µην επιδιώκει και να µη δέχεται οποιεσδήποτε παροχές σε χρήµα και είδος, που θίγουν την αξιο-πιστία και την αξιοπρέπειά του και επηρεάζουν την ανεξαρτησία και την αµεροληψία του. Ποιο είναι άραγε το κρίσιµο, η λέξη “οποιεσδήποτε” ή το “θίγουν την αξιοπιστία ...». Για παράδειγ-µα τα δωρεάν ταξίδια στη Νότια Αφρική οικονοµικών συντακτών που εντάσσονται;

ΠΑΣΟΚ άραγε πιστεύετε ότι ο σκοπός αγιάζει τα µέσα; Η σωστή Πολιτική Επικοινωνία απαι-τεί και κάτι άλλο: Ευγλωττία που όµως να µη γίνεται αυτοσκοπός. Είναι θλιβερότατο το θέα-µα ανώτατων στελεχών που δεν είναι σε θέση να ψελλίσουν πεντακόσιες λέξεις χωρίς να τις διαβάζουν σπαστά από κάποιο χαρτί το οποίο εικάζω ότι κάποιος άλλος το έχει γράψει.Είναι ωραίο να εκφωνείτε εµπνευσµένα κεί-µενα όπου η έµπνευση περιορίζεται στις ατάκες. Πολιτικά όµως µόνο η ύπαρξη ουσίας κερδίζει τους ακροατές και αναγνώστες. Ε, αν υπάρχει και µια καλή ατάκα αυτό θα βοηθή-σει τους αρχισυντάκτες να γράψουν ένα καλό τίτλο. Όµως, από ότι έχει αποδειχθεί η εποχή της ωραίας ατάκας που κορυφώθηκε µε τον Γεώργιο Παπανδρέου µας τελείωσε µε τον Αν-δρέα. Οι υπόλοιποι δεν “το έχετε”.

Συκοφάντες του Μ. Χρυσοχοΐδη

Τα όρια της πολιτικής συκοφαντίας ξεπε-ράστηκαν µε τα πρόσφατα δυσφηµιστικά κείµενα που γράφτηκαν για τον υπουργό, κ. Μ. Χρυσοχοΐδη. ‘Έφθασαν να υποστηρίξουν ότι ο Υπουργός οδηγώντας στην Εθνική Οδό προς την Κοζάνη ξεπέρασε όλα τα όρια τα-χύτητας και ταυτόχρονα παραβίαζε συνεχώς τη διπλή γραµµή. Η ευφάνταστη αλλά συ-κοφαντική πληροφορία ολοκληρωνόταν µε το σταµάτηµα του αυτοκινήτου του από την Τροχαία οπότε ο Υπουργός -λέει- τους συνε-χάρη για την ετοιµότητά τους.Τώρα γιατί είµαι βέβαιος ότι είναι συκοφα-ντία; Αν είχε γίνει κάτι τέτοιο σκεφθείτε ένα αυτοκίνητο να τρέχει µε 200, παραβιάζο-ντας τη διπλή γραµµή να συναντά ένα αυτο-κίνητο από την απέναντι πλευρά. Δεύτερον αν πράγµατι είχε γίνει κάτι τέτοιο τα συγχα-ρητήρια θα έπρεπε να απευθυνθούν στους αστυνοµικούς αν του είχαν αφαιρέσει επί τόπου το δίπλωµα και την άδεια κυκλοφορί-ας σύµφωνα µε τον ΚΟΚ.Υποθέτω ότι η επόµενη κίνηση ετοιµότητος που θα του αποδώσουν θα είναι κάποιος εµπρησµός για να ελέγξει την αντίδραση της Πυροσβεστικής της οποία προΐσταται.Πάντως ο κ. Χρυσοχοΐδης θα πρέπει να εί-ναι πολύ ανεκτικός άνθρωπος. Δεν διάβασα πουθενά (ως τις 19 Ιουλίου) ότι κατέθεσε αγωγές κατά των συκοφαντών.

ΣΚΝΙΠΕΣ

Προπαγάνδα vs Επικοινωνία

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Κάποιος θα πρέπει να απευθυνθεί στα στελέ-χη του ΠΑΣΟΚ αρχίζο-

ντας από την κορυφή και κάτω ως τη µικρότερη κλαδική που εκδίδει ανακοινώσεις για τη δραστηριότητά της και να τους

ζητήσει να ξεκαθαρίσουν στο µυαλό τους τη διαφορά προπαγάνδας και επι-κοινωνίας. Τη διαφορά µεταξύ συνθηµα-τολογίας και δηλώσεων εντυπωσιασµού και πολιτικού λόγου.Βέβαια το ΠΑΣΟΚ έχει ένα ιδιαίτερα φορτι-σµένο παρελθόν -πολλοί λένε επιβαρυµέ-νο- µε τις γλωσσοπλασίες του Ανδρέα. Αλλά θα πρέπει κάποιος να υπενθυµίσει ότι ο Αν-δρέας πέθανε πριν 14 χρόνια και ταυτόχρονα το σκηνικό της χώρας αλλά και του κόσµου έχει αλλάξει εντυπωσιακά αυτά τα χρόνια. Και ίσως-ίσως κάποιοι να υπερασπιστούν την αξία της ατάκας. Παράλληλα άλλοι µπορεί να υπερασπιστούν τα στασίδια που πιάνουν τα διάφορα κοµµατικά στελέχη στα τηλεοπτικά παράθυρα από το πρωινό ως και µετά τα µε-σάνυχτα τουλάχιστον ως άµισθοι συνεργάτες των σταθµών. Και αν µεν επρόκειτο για κά-ποιες αναπόφευκτες παρουσίες για να εξηγή-σουν τα δυσεξήγητα της Κυβερνητικής γραµ-µής θα µπορούσα να το καταλάβω. Τέτοιες περιπτώσεις είναι σπανιότατες – ευτυχώς.Τα στελέχη καλούνται όµως να συζητήσουν µε στελέχη άλλων κοµµάτων και ει δυνατόν να δηµιουργηθεί ένα µικροτζέρτζελο ώστε να ανέβει η θεαµατικότητα. Εδώ παρενθετι-κά έχω µια “αντιδραστική” πρόταση. Ο διά-λογος µε τα άλλα κόµµατα πραγµατοποιείται στη Βουλή. Εκτός Βουλής και ειδικότερα στα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά στούντιο δεν πι-στεύω ότι είναι υποχρεωµένος ένας πολιτικός και µάλιστα προβεβληµένος, να συζητήσει µε στελέχη άλλων κοµµάτων και ιδιαίτερα εκεί-νους που εκφράζουν ιδιαίτερα αντιδραστικές απόψεις. Η δηµοκρατία προσφέρει το δικαί-ωµα της ελευθερίας έκφρασης των πολιτικών ιδεών. Πουθενά όµως δεν επιβάλει σε κά-ποιον να δεχθεί κάποιον ως συνοµιλητή του. Αφού έγραψα τα παραπάνω πρέπει να οµολο-γήσω την αφέλειά µου. Οι πολιτικοί επιδιώ-κουν τους φορτισµένους διαλόγους στον αέρα γιατί έτσι εξασφαλίζουν αναγνωρισιµότητα και ευκολότερη επανεκλογή. Λοιπόν φίλοι του

a.rizopoulos@allmedia.gr

& , 1 -2

©

& , 3 -4

©

& , 5 -6

& , 7 -8

©- Corporate Value

µ ©

& , 9 -10

©

& , 11 -12