ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

Ε ΤΟΣ 48 ο ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 2010 2010 • T IMH 5.00 €

Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΣΗΣΟικονοµική ελίτ και αδύναµοι κρίκοι σε ένα αέναο παιχνίδι ισορροπιών. Το εθνικό µοντέλο παραχωρεί τη θέση του στο ευρωπαϊκό και έπειτα του αντεπιτίθεται.

Ευρώπη

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΑπό το τείχος του Βερολίνου που γκρέµισε η Γερµανία εικοσιένα χρόνια πριν, στο ευρωπαϊκό τείχος που σήµερα οικοδοµεί.

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦOΣ EFG ΑΕΔΑΚΣτην κρίση, αξία έχει να γνωρίζεις καλάτα υλικά που συνθέτουν το κοκτέιλ κινδύνων!

Bankers’ Club

Η ενεργοποίηση του σχεδίου στήριξης, η κηδεµονία του ΔΝΤ, οι τράπεζες και η επόµενη µέρα στη χώρα. Ο κλήρος πέφτει στους τραπεζίτες. Να γίνουν οι πρωταγωνιστές του έργου εξόδου από την ύφεση!

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ

Κόσµος - Ελλάδα

ΟΥΤΟΠΙΕΣ & ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣH ορθότητα κρίσης των ισχυρών του κόσµου σε διαρκή εναλλαγή. Από είδος σε αφθονία σε είδος σε εξάντληση και συνεχώς αντίστροφα!

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

4 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΤΗΣΙΕΣ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

Εσωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 88 €, Τράπεζες - Ασφά-λειες - Δηµόσιο - ΝΠΔΔ - Οργανισµοί - Πρεσβείες - Βιοµηχα-νικά & Επιχειρηµατικά Συγκροτήµατα 125 €, Φοιτητές 48 €

Εξωτερικού: Ιδιώτες - Επιχειρήσεις 165 €, Φοιτητές 115 €

περιεχοµεναΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ 2010

Η Ελλάδα & οι Ισχυροί του κόσµουΟυτοπίες και Μεγάλες αλήθειεςΗ ορθότητα κρίσης των ισχυρών, αρετή ενίοτε σε έλλειψη!

60

06 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΣΜΟΣ & ΕΛΛΑΔΑ// ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΤΗΣ «Ε»

10 Ελληνική Οικονοµία – Λόγια Λόγια Λόγια // Οι αλήθειες, οι πλάνες και ο µύθος της πτώχευσης // Προσφυγή στο ΔΝΤ – Από τη θεωρία έως την πράξη // Σειρά λαθών στην ελληνική οικονοµία – Έγκληµα & τιµωρία

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ20 Σύντοµα η κοινωνία θα κρίνει την κυβέρνηση ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ // Από τον Παναγιώτη Μαυρίδη

22 Διαχείριση της οικονοµικής κρίσης µε όρους πολιτικής ΜΙΚΡΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ, ΜΕΓΑΛΑ ΛΑΘΗ // Από τον Χρήστο Κώνστα

24 Επί τάπητος η ευρωπαϊκή ιδέα ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΥΣΤΗΡΟΤΗΤΑ & ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ // Από τον Νίκο Μπέλλο

BANKING // Από το Επιτελείο της «Ε»28 Ευρώπη – Το διακύβευµα της ρευστότητας // Στην Ελλάδα και τον κόσµο – Εξελίξεις και τάσεις // Οικονοµία και τράπεζες στην Ελλάδα – Κόκκινος κωδικός // Η εποχή των πράσινων ασφαλίστρων στην Ελλάδα ξεκινά // Ο Κ. Πουλοπάτης, διευθυντής διαχείρισης διαθεσίµων της Citibank µιλά για το σταυρόλεξο των επιτοκίων // Τα σηµαντικά νέα από τον κόσµο των τραπεζών στην Ελλάδα και τον πλανήτη.

6 ΕΠΙΛΟΓΗ

Θεοφάνους 19, 115 23 ΑθήναΤηλ.: 210 64 01 850 Fax: 210 64 24 850

email: a@allmedia.grweb: www.economics.gr/allmedia/epilogi.asp

ή www.επιλογη.gr

EΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣΧΡΗΣΤΟΣ Σ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

ΣΥΝΤΑΞΗTηλ. 210 64 01 852 email: press@allmedia.gr

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗTηλ. 210 64 23 688 email: marketing@allmedia.gr

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣTηλ. 210 64 01 849

email: epilogi.subscribe@allmedia.gr

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟTηλ. 210 64 01 850 email: logist@allmedia.gr

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗΣ, ΛΟΥΚΑΣ ΚΑΤΣΩΝΗΣ,

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΣ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ

ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΡΔΕΡΑΣ, ΣΙΜΟΣ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΩΝΣΤΑΣ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΕΛΛΟΣ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗΣ,

ΑΝΔΡΕΑΣ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΗΓΑΣ,ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΑΥΡΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΕΚΔΟΣΕΩΝΜΑΡΙΝΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣΛΙΤΣΑ ΦΡΑΓΚΟΥ, ΦΛΩΡΑ ΛΕΝΟΥ

ART DIRECTORALLMEDIA CREATIVE

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗΑ. ΠΑΠΑΔΕΑ, Μ. ΚΟΥΦΟΥΔΑΚΗΤΑΧΥΔΙΑΝΟΜΗ: MASS COURIER

ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΩΝ:ΕΛΛ. ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Ξ. ΤΥΠΟΥ

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΛΤΑ: 1260

ΙΔΡΥΤΗΣΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑALLMEDIA ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ A.E.

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση, ανα-παραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση

του περιεχοµένου του εντύπου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλε-κτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούµενη γραπτή

άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν

στην Ελλάδα.

ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑΠΤΥΞΗ • ΑΞΙΑ • KNOWLEDGE • INVES

TMENT • DEVELOPMENT VALUE ΓΝΩΣΗ • ΕΠΕΝ∆ΥΣΗ • ΑΝΑ

ΘΕΜΑΤΑ64 ΕυρώπηΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ // Από τον Κώστα Καλλωνιάτη

72 Ευρώπη Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΕ-2020// Από τον Νίκο Μπέλλο

74 Κλιµατική Αλλαγή

EΝΑΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ& Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ // Από τον Αντώνη Λιβιεράτο

80 CSRΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ // Από τον Δηµήτρη Κορδερά

84 Φωτοβολταϊκά

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ // Από τον Θανάση Αντωνίου

88 Διατροφή στην εργασία

CARPE DIEM // Από τον Θανάση Αντωνίου

92 Back Office Λύσεις

SOFTWAREMANIA ON DEMAND // Από τον Σίµο Κοσµετάτο

ΒUSINESS SECTION97 – 109 Νέα της επιχειρηµατικής αγοράς – Εξελίξεις, υπηρεσίες, προϊόντα, δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης // Οικονοµικός οδηγός – Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ110 ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝΟ ζωγράφος των αντιθέσεων // Συνέντευξη στον Γιώργο Παπαχατζή

112 EΚΘΕΣΗ «Ο MIRRO ΤΗΣ ΜΑΓΙΟΡΚΑ» Mirroring Mirro // Από τον Γιώργο Παπαχατζή

114 Ο Ανδρέας Ριζόπουλος ψάχνει, αναδεικνύει και σχολιάζει τα σηµεία της εκτροχιασµένης πραγµατικότητας!

33

68 Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Τα είδωλα της σύνεσης & οι αδύναµοι κρίκοι

Bankers’ Club AΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ

8 ΕΠΙΛΟΓΗ

Το ιδιότυπο µοντέλο ανάπτυξης που ακολουθούσαµε επί δεκαετίες, σήµερα παίρνει πίσω µε τον πιο σκληρό τρόπο ένα µεγάλο κοµµάτι από την ευηµερία που έδωσε. Σήµερα, πραγµατικά επέρχεται η πολυσυζητηµένη επανίδρυση του κράτους και θα αποδεχθούµε όλοι την ανάγκη για αλλαγή!

Όλοι εστιάζουν στην αντιµετώπιση του άµεσου προβλήµατος κάλυψης των δανειακών αναγκών της Ελλάδας και στο υψηλό δηµόσιο χρέος. Πράγµατι, µε τη στήριξη των κεφαλαίων της ΕΕ και του ΔΝΤ, το άµεσο πρόβλη-µα αντιµετωπίζεται. Όµως, πρέπει να κινηθούµε γρήγορα, όχι µόνο µε άξονα τη µείωση της κρατικής σπατά-λης, αλλά µε κύριο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µας. Απέναντι στις δυνάµεις της αδράνειας, που κρατούν δέσµια την Ελλάδα σε δοµές ξεπερασµένες, πρέπει, µε αποφασιστικότητα, να προχω-ρήσουµε στις παρεµβάσεις εκείνες που θα δώσουν ώθηση στην οικονοµία.

Μείωση της σπατάλης στη δηµόσια διαχείριση: Θα εκπλαγούν οι διεθνείς αναλυτές, όπως άλλωστε, και εµείς οι ίδιοι, όταν αρχίσει να γίνεται σαφές το συνολικό µέγεθος που µπορεί να εξοικονοµηθεί. Ίσως, µάλι-στα, το µέγεθος αυτό να αποτελέσει και το κλειδί για να απεµπλακούµε νωρίτερα από τον µηχανισµό στήρι-ξης! Ο δηµόσιος τοµέας, καταβάλλει τεράστια ποσά για τη συντήρηση µιας υπερτροφικής µηχανής, αγνώ-στου µεγέθους, χωρίς ανάλογη ανταπόδοση. Το άλλο σκέλος της σπατάλης αποτελούν τα τεράστια ποσά για προµήθειες του δηµοσίου που συχνά δεν αντιστοιχούν προς πραγµατικές ανάγκες (πχ. εξοπλισµοί που αγο-ράστηκαν και δεν χρησιµοποιούνται) ή και αν αντιστοιχούν, αποτελούν συµφωνίες σε πολύ υψηλές τιµές και περιττές ποσότητες (φάρµακα). Και προσέξτε: Οι προµήθειες αυτές, στη συντριπτική πλειοψηφία τους αφο-ρούν υπηρεσίες και προϊόντα µε ελάχιστη έως µηδενική εγχώρια προστιθέµενη αξία. Έτσι, τα κεφάλαια που καταβάλλονται για τις προµήθειες αυτές, ταξιδεύουν, για να δώσουν ευηµερία σε άλλες οικονοµίες.

Ανταγωνιστικότητα: Υπό την πίεση των δανειστών µας, της ΕΕ και του ΔΝΤ, προχωράµε σε αλλαγές που έπρεπε να έχουν γίνει από χρόνια. Για παράδειγµα, άνοιγµα κλειστών επαγγελµάτων που επηρεάζουν αυξητι-κά το κόστος των προϊόντων, απαλλαγή από τη γραφειοκρατία που αποθαρρύνει την επιχειρηµατικότητα και προάγει τη διαφθορά. Άλλο παράδειγµα η πρόσφατη άρση του καµποτάζ για κρουαζιερόπλοια µε σηµαία εκτός ΕΕ. Ο ιδιότυπος αυτός προστατευτισµός, που απαγόρευε στα πλοία αυτά να αποβιβάζουν και να επιβι-βάζουν επιβάτες σε ελληνικά λιµάνια, στερούσε τη χώρα από σηµαντικά οφέλη, όπως η τόνωση της κίνησης των τουριστικών επιχειρήσεων. Γιατί, για κάτι τόσο απλό, έπρεπε να περάσουν τόσα χρόνια;

Από την άποψη αυτή, η τωρινή κρίση διευκολύνει την κυβέρνηση να προχωρήσει στις αλλαγές που έχουν µεν πολιτι-κό κόστος, αλλά είναι αναγκαίες. Μόνον αν γίνουν θα υπάρξει ανάπτυξη, η οποία σε συνδυασµό µε τη δραστική περι-κοπή στις σπατάλες του ελληνικού δηµοσίου, θα επιτρέψει τη µείωση των ελλειµµάτων και την έξοδο από την κρίση.

Χρήστος Παπαϊωάννου

από τον εκδότη

Να που ...επανιδρύεται!

••• ΘΑ ΤΟΝ KΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;Επιχειρηµατίας µε εγχώρια παραγωγή προϊόντων που εξάγονται σε άλλες αγορές (ο ιδανικός επιχειρηµατίας, δηλαδή), µου εµπιστεύθηκε ότι σκέπτεται να µεταφέρει την παραγωγή του (απασχολεί περίπου 100 άτοµα) σε γειτονική χώρα, µε πιο ευέλικτο εργασιακό καθεστώς. Εδώ, οι συνθήκες της αγοράς εργασίας τον έχουν αναγκάσει να βρίσκεται σε ένα διαρκή κύκλο απολύσεων – προσλήψεων για να αποφεύγει τις «πολυετίες» και τα επιδόµατα, ώστε να διατηρεί ανταγωνιστικό κόστος για την παραγωγή του. Κουράστηκε, λοιπόν και φεύγει. Θα κάνουµε κάτι;

••• ΣΤΗΡΙΖΩ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;Δεν σκεπτόµαστε ότι αγοράζοντας το καλό ελληνικό προϊόν δίνουµε πόρους για επιχειρηµατική δράση στην Ελλάδα, δίνουµε τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις να κάνουν προσλήψεις (τώρα που η ανεργία εκτοξεύεται), δίνουµε σε κάποιους τη δυνατότητα να αγοράσουν, µε τη σειρά τους, τις υπηρεσίες και τα προϊόντα µας. Απλά, προτιµάµε να αγοράζουµε εισαγόµενα, χωρίς να αντιλαµβανόµαστε ότι το (όποιο) κέρδος µας από τη χαµηλότερη τιµή τους χάνεται στην αυξηµένη φορολογία που θα υποστούµε αργότερα για τη συντήρηση των ανέργων. Μήπως ήρθε η ώρα να στηρίξουµε, ως πολίτες, την ελληνική παραγωγή;

10 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το αβέβαιο αύριο

ΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΑ ΛΟΓΙΑ«Στο σπίτι του κρεµασµένου δεν µιλάνε για σκοινί», υποστηρίζει ο λαός.

Η κυβέρνηση προσπάθησε, µάταια, να αποδείξει το αντίθετο.

Τελικά η Ελλάδα ζήτησε την ενεργοποίηση του µηχα-νισµού στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ µετά

από αρκετές ηµέρες αβεβαιότητας που έστειλαν στα ύψη τα spreads των ελληνικών οµολόγων. Αφού δεν καταφέραµε µόνοι µας να πείσουµε τις αγορές για την αξιοπιστία µας, η βοή-θεια από τους ξένους ήταν µονόδρο-µος. Στο διάστηµα από τον Ιανουάριο ως τις 23 Απριλίου, οπότε και ανακοι-νώθηκε η προσφυγή της Ελλάδας στον µηχανισµό στήριξης, τα spreads είχαν σχεδόν τριπλασιασθεί, ανεβάζοντας το κόστος δανεισµού του δηµοσίου σε απαγορευτικά επίπεδα και συγχρόνως επισύροντας σηµαντικές απώλειες στους κατόχους οµολόογων, όπως ασφαλιστικές εταιρείες και τράπεζες µε κίνδυνο δευτερογενών επιπτώσεων στην οικονοµία. Ας δούµε όµως τη σειρά των εξελίξεων που επιβάρυναν το κλίµα στις αγορές για την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση και ο ίδιος πρωθυπουργός χρησιµοποίησαν ως διαπραγµατευτικό εργαλείο έναντι της ΕΕ την προσφυγή στο Διεθνές Νοµι-σµατικό Ταµείο στην προσπάθεια να εξασφαλίσουν τη στήριξη των Ευρω-παίων εταίρων µας στα δηµοσιονοµι-κά µας προβλήµατα. Τελικά η στήριξη των Ευρωπαίων ήρθε σε συνεργασία µε το ΔΝΤ. Ωστόσο, και παρά το γε-γονός ότι τελικά η λύση της στήριξης της Ελλάδας αποτελεί ένα βήµα προς τη θεσµοθέτηση της ευρωπαϊκής αλ-ληλεγγύης, υπάρχουν µαθήµατα για την ελληνική πολιτική ηγεσία. Το πιο σηµαντικό είναι ότι σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας, όταν οι αγορές κα-ραδοκούν, τα πολλά σχόλια και δηλώ-σεις µόνο βλάπτουν. Χαρακτηριστικό είναι ότι ανάλογα σοβαρά προβλήµα-τα αντιµετωπίζει η Ιρλανδία, η οποία τηρεί σιγή ιχθύος, αφού έλαβε άµεσα µέτρα και δανείζεται από τις αγορές φθηνότερα. Η ελληνική πλευρά κα-

θυστέρησε να πάρει τα αυστηρά µέτρα που απαιτούσαν οι περιστά-σεις µε αποτέλεσµα να επιβαρυνθεί µε υπέρογκα επιτόκια δανεισµού. Το µάθηµα από την όλη υπόθεση είναι ότι προσφεύγεις στο ΔΝΤ χω-ρίς πολλές κουβέντες και σχόλια. Η υπερβολική επικοινωνιακή έκθεση του προβλήµατος δεν ωφέλησε. Δη-λώσεις του τύπου «η χώρα βρίσκεται ένα βήµα πριν από την κήρυξη στά-σης πληρωµών» συµβάλλουν στη συνειδητοποίηση από τους πολίτες της αναγκαιότητας των σκληρών µέ-τρων που ελήφθησαν για την αντιµε-τώπιση της δηµοσιονοµικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά όµως συµβάλ-λουν και στη συντήρηση της εικόνας κινδύνου για την οικονοµία µε απο-τέλεσµα να διατηρούνται τα υψηλά επιτόκια µε τα οποία δανείζεται η Ελλάδα. Όπως δήλωσε χαρακτη-ριστικά ο γενικός διευθυντής του Οργανισµού Διαχείρισης Δηµόσι-ου Χρέους, Πέτρος Χριστοδούλου, σε συνέντευξή του σε ξένο τηλε-οπτικό σταθµό, «η όλη συζήτηση για το ΔΝΤ και τα πακέτα στήριξης έκανε περισσότερο κακό παρά καλό». Στις αγορές πολλοί είναι εκεί-νοι που έχουν τοποθετηθεί υπέρ µιας χειρότερης έκβασης των πραγµάτων για τη χώρα, το οποίο θα σήµαινε ακόµα υψηλότερα επιτόκια δανεισµού. Και από αυτή την άποψη θα είχαν απώλειες από την ευρωπαϊκή στήριξη της χώρας. Χαρακτηριστική του κλίµατος είναι η υποβάθµιση κατά δύο θέσεις της πιστο-ληπτικής αξιολόγησης της χώρας από διεθνή οίκο αξιολόγησης τις παραµονές της ανακοίνωσης των όρων στήριξης της χώρας και των επιτοκίων µε τα οποία αυτή θα αντλήσει τα διµερή δάνεια από τους ευρωπαίους εταίρους της. Τελικά, η καθυστέρηση των αποφάσεων µό-νο κόστος είχε.

Επιτελείο «Ε»

Mετά την ανακοίνωση του ευρωπαϊκού σχε-δίου στήριξης της Ελλάδας τα spreads των ελληνικών οµολόγων συνέχισαν να ανεβαί-νουν. Όπως δήλωσε ο επίτροπος Οικονοµι-κών Υποθέσεων, Όλι Ρεν, αυτό οφείλεται στις εκθέσεις διεθνών αναλυτών που συνεχίζουν να περιγράφουν σενάρια καταστροφής και τους συνέστησε µεγαλύτερη σύνεση.

ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΣΥΝΕΣΗ

12 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ο µύθος της πτώχευσης

ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΛΑΝΕΣΣενάρια πτώχευσης, σενάρια καταστροφολογίας. Στη δύσκολη συγκυρία

όµως τα πράγµατα πρέπει να λέγονται όπως είναι.

Δ εν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι µία χώρα δεν µπορεί να πτωχεύσει κατά τον ίδιο τρόπο όπως

θα συνέβαινε σε µία επιχείρηση. Αυ-τό είναι αλήθεια. Οι δανειστές δεν µπορούν να διεκδικήσουν τα χρήµατά τους σε κάποιο δικαστήριο και οι µέ-τοχοι, δηλαδή οι πολίτες, µπορούν να ψηφίσουν υπέρ µιας αθέτησης πλη-ρωµών όπως, κατά κάποιο τρόπο, συ-νέβη πρόσφατα στην Ισλανδία, όταν οι πολίτες της αποφάσισαν να µην κα-λύψουν τις ζηµιές που προκλήθηκαν σε καταθέτες της Βρετανίας και της Ολλανδίας από την κατάρρευση της διαδικτυακής τράπεζας Icesave. Από την άλλη πλευρά οι χώρες που αθε-τούν υποχρεώσεις στιγµατίζονται για σειρά ετών και αντιµετωπίζονται ως παρίες στις διεθνείς αγορές. Δεν είναι πια εύκολη η πρόσβαση σε πιστώσεις που έχουν µεγάλη αξία για την οικο-νοµική ανάπτυξη µιας χώρας. Μία χώρα που πλουτίζει µε χρέη είναι πάντα ευάλωτη στην πρώτη χρη-µατοοικονοµική κρίση. Όταν µάλι-στα «µεθάει» όπως η Ελλάδα µε τη χρήση ενός σκληρού νοµίσµατος και συνάπτει αλόγιστα χρέη, ανα-µενόµενο είναι να φθάσει στη θέ-ση στην οποία βρισκόµαστε. Αν η Ελλάδα κήρυττε στάση πληρωµών, οι πιστωτές θα καλούνταν στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων για να απο-φασιστεί ποιο ποσοστό της ονοµαστι-κής αξίας των οµολόγων στο χαρτο-φυλάκιό τους θα εισπράξουν. Κάτι τέ-τοιο κάνει η Αργεντινή που επιθυµεί τώρα να επιστρέψει στις διεθνείς αγο-ρές και να απαλλαγεί από το στίγµα του παρία. Καλεί τους κατόχους των οµολόγων των οποίων την πληρωµή αθέτησε από το 2001 να συµφωνή-σουν στην αξία των τίτλων που έχουν στην κατοχή τους. Για την Ελλάδα η ανακοίνωση του ευρωπαϊκού σχεδίου στήριξης µε τη συµµετοχή του ΔΝΤ αποµάκρυνε προσωρινά τον κίνδυνο αδυναµίας χρηµατοδότησης του ελ-

Η «κηδεµονία» από τους δανειστές µας, ΕΕ και ΔΝΤ, ασφαλώς είναι δυσάρεστη. Είναι όµως µονόδροµος αφού η νέα υποβάθ-µιση της αξιολόγησης των ελληνικών οµολόγων ουσιαστικά σηµαίνει αδυ-ναµία δανεισµού από τις αγορές για αναχρηµατοδότηση του δηµοσίου χρέους. Το στοίχηµα τώρα είναι να πεί-σουµε ότι µπορούµε να αλλάξουµε όχι µόνο στη διαχείριση των οικονοµικών µας αλλά και της οικονοµίας γενικότερα.

«ΚΗΔΕΜΟΝΙΑ»

ληνικού δηµοσίου χρέ-ους. Προσωρινά γιατί η νέα υποβάθµιση της πιστοληπτικής αξιολό-γησης των ελληνικών οµολόγων σε ΒΒ+ που ακολούθησε, επίπεδο που σύµφωνα µε την ορολογία της αγοράς ισοδυναµεί µε junk (σκουπίδια), ουσιαστικά σηµαίνει αδυναµία προσφυ-γής στις αγορές για δανεισµό και αναχρηµατο-δότηση του δ η µ ο σ ί ο υ χρέους. Μετά την εκτόξευση του κόστους δανεισµού του ελληνικού Δηµοσίου και τα σε-νάρια της αγοράς για αναδιάρθρωση του δηµοσίου χρέους, όσο η ενερ-γοποίηση του µηχανισµού στήριξης καθυστερούσε, ο υπουργός Οικονο-µικών, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, έσπευσε να δηλώσει ότι αυτό το εν-δεχόµενο αποκλείεται αφού η Ελλάδα θα αντλήσει τα απαιτούµενα κεφάλαια από τον µηχανισµό. Για την Ελλάδα το σηµαντικό στην τωρινή φάση είναι να πεισθούν οι αγορές ότι τα κεφάλαια του µηχανισµού στήριξης θα είναι επαρκή και η χώρα δεν θα χρειαστεί να προσφύγει άµεσα σε αυτές. Ωστό-σο, εξίσου σηµαντικό είναι να πείσου-µε ότι τα µέτρα που παίρνει και θα πάρει η κυβέρνηση µπορούν να βγά-λουν τη χώρα από το δηµοσιονοµικό αδιέξοδο. Αλλά, ακόµα πιο σηµαντικό, ότι τα µέτρα θα απελευθερώσουν την οικονοµία από τις αγκυλώσεις που κά-νουν ανέφικτη την αποµάκρυνση από το µοντέλο ανάπτυξης του παρελθό-ντος που στηριζόταν στην κατανάλωση µε δανεικά και τη µετάβαση στην ανά-πτυξη µε επενδύσεις και ανταγωνιστι-κή παραγωγή.

// Επιτελείο «Ε»

14 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Προσφυγή στον µηχανισµό στήριξης

ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗΜέχρι τώρα η χώρα δεν κατάφερε να επανιδρύσει το κράτος. Προσφεύγοντας στην ΕΕ και το ΔΝΤ, δεν θα µπορεί να αρκεστεί στη θεωρία. Θα πρέπει να την κάνει πράξεις!

Η λύση της προσφυγής στην Ευρωζώνη και το Διεθνές Νοµισµατικό Τα-µείο για χρηµατοδοτική

στήριξη, σίγουρα έχει και αρνητικά σηµεία. Θα έχει όµως και ένα, αλλά πολύ σηµαντικό, θετικό. Στα αρνητι-κά πρώτα, αν προσέφευγε για βοή-θεια µόνο στο ΔΝΤ, αυτό θα αποτε-λούσε στιγµατισµό για µια σύγχρονη οικονοµία που θέλει να πιστεύει πως είναι µέλος του ευρωπαϊκού club. Αλλά και η προσφυγή στην ευρωπαϊκή βοήθεια σε συνδυασµό µε το ΔΝΤ όπως αποφασίστηκε, θα πλήξει την ηγετική οικονοµική θέση που έχει αποκτήσει µε κόπο η Ελλά-δα στη βαλκανική ενδοχώρα. Πολλοί είναι εκείνοι που καταλογίζουν στα αρνητικά το ότι η προσφυγή στη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων µας και του ΔΝΤ συνιστά ουσιαστική εκχώρηση της εθνικής οικονοµικής πολιτικής πολύ πέραν όσων προέ-βλεπαν οι όροι του Maastricht. Ανα-φέρουν µάλιστα το ότι ο επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, δίνοντας το στίγµα των µέτρων πολιτικής για την έξοδο από την κρίση που συνιστούν για την Ελλάδα τα υψηλά δίδυµα ελλείµµατα, δηµόσιο και εξωτερικό, συνιστά µείωση µισθών και τιµών, δηλαδή µια περίοδο αποπληθωρι-σµού για να ενισχυθεί η ανταγωνι-στικότητα της χώρας. Με την ίδια άποψη συµφωνεί και ο Ευρωπαίος επίτροπος Όλι Ρεν. Μπορεί η διαδι-κασία αυτή να είναι επώδυνη αλλά εδώ που φτάσαµε υπάρχει άλλη επιλογή; Στα θετικά τώρα θα πρέπει να υπολογίσουµε (πέραν φυσικά της αποτροπής στάσης πληρωµών), ένα ιδιαίτερα σηµαντικό. Όπως φαίνεται είναι ο µόνος τρόπος να ασκηθεί µία σοβαρή οικονοµική πολιτική µε βραχυχρόνιο πολιτικό κόστος αλλά µεγάλα οφέλη σε µακρύ χρονικό ορίζοντα. Μία τέτοια διαρθρωτική

πολιτική µπορεί να οδηγήσει σε πραγµατική επανίδρυση του κράτους. Παράλληλα θα µεταφέρει το βάρος του µίγµατος πολιτικής από την πρακτική αύξησης των φορολογικών συντελεστών, που προκαλούν αντιαναπτυ-ξιακές στρεβλώσεις, στην περιστολή των δηµοσίων δαπανών -σίγουρα επώδυ-νη- που ωστόσο αποτελεί τη βάση του ελληνικού προ-βλήµατος, πολιτική που υπο-στηρίζει το ΔΝΤ. Η συρρί-κνωση του δηµόσιου τοµέα, συµπεριλαµβανοµένων και απολύσεων θα είναι πιθανό-τατα µία από τις απαιτήσεις των δανειστών µας. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε συγχωνεύσεις οργανισµών και ΔΕΚΟ, καταργήσεις θέ-σεων και µε άµεση µείωση του λειτουργικού κόστους της τοπικής αυτοδιοίκησης. Θα µπορέσουµε να αξιοποιήσουµε εξάλ-λου την τεχνογνωσία του ΔΝΤ για την αντιµετώπιση της φοροδιαφυγής. Κα-τάργηση περιττών επιδοµάτων και των δαπανών που αποτελούν σπατάλη του χρήµατος του Έλληνα φορολογούµε-νου, απελευθέρωση από τις αντια-ναπτυξιακές αγκυλώσεις της αγοράς εργασίας (παρεµβάσεις που σίγουρα θα συναντήσουν αντιστάσεις µε δε-δοµένο και το χαµηλό επίπεδο του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα), άµεσο άνοιγµα των κλειστών επαγ-γελµάτων και επιτάχυνση της ριζικής αναθεώρησης του ασφαλιστικού για να αντιµετωπιστεί η ελλειµµατικότη-τά του θα ακολουθήσουν. Τα µέτρα είναι επώδυνα, είναι όµως απολύ-τως αναγκαία και, όπως δείχνει η ελληνική εµπειρία, δεν θα λαµβάνο-νταν ποτέ χωρίς έξωθεν πίεση.

Επιτελείο «Ε»

Ο επικεφαλής του Διεθνούς Νοµισµατι-κού Ταµείου, Ντοµινίκ Στρος Καν, δήλωσε ότι η βοήθεια προς την Ελλάδα θα δοθεί µε τους δικούς του όρους. Μπορεί στο παρελθόν οι συνταγές του Ταµείου να ήταν καταστροφικές, σήµερα όµως έχει αλλάξει στάση, όπως έδειξε το πρόσφα-το παράδειγµα της Ουγγαρίας, ώστε ο δανειστής «ύστατης προσφυγής» να µην είναι τελικά η χειρότερη λύση.

Ο ΥΣΤΑΤΟΣ ΔΑΝΕΙΣΤΗΣ

16 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Σειρά από λάθη

EΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑΤα χρόνια που η Ελλάδα έπρεπε να εφαρµόσει µία συνετή δηµοσιονοµική

πολιτική κατασπαταλήθηκαν σε µια, χωρίς στέρεες βάσεις, ανάπτυξη.

Σύµφωνα µε τη µαρξιστική αντίληψη, η οικονοµία και η κοινωνία προσαρµό-ζονται για να επιλύσουν

τα προβλήµατα εκείνα που τους θέτει και όταν τα θέτει η ιστορία. Τι θα είχε συµβεί εάν το σχέδιο Γιαννίτση για το ασφαλιστικό είχε περάσει όπως είχε αρχικά προταθεί και όχι µε διαδοχικά διορθωτικά πασαλείµµατα (νόµος Ρέππα και αργότερα Πετραλιά); Ποιά θα ήταν η πορεία των δηµοσιονοµικών µας εάν η κυβέρνηση Καραµανλή είχε υιοθετήσει τα µέτρα Αλογοσκούφη διακόπτοντας την πολιτική της ήπι-ας προσαρµογής; Πιθανότατα να είχαµε αποφύγει το σηµερινό ύψος του χρέους και κατά συνέπεια δεν θα δοκιµάζονταν τόσο σκληρά σε διεθνές επίπεδο οι επικοινωνιακοί χειρισµοί της κυβέρνησης. Όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα ερωτήµατα αλλά ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας. Στην πραγµατικότητα, το ερώτηµα είναι αν µπορούσαν κάποιες άλ-λες -εξίσου ικανές, αλλά λιγότερο άτολµες ηγεσίες- να περάσουν µέτρα που συνετρίβησαν εν τέ-λει υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους. Πολλοί πιστεύουν ότι η κοινωνία δεν ήταν ώριµη για τη λήψη µέτρων που θα διασπούσαν την ευδαιµονία της, η οποία όµως ούτως ή άλλως τώρα διαρρηγνύε-ται. Ας δούµε λοιπόν πώς προέκυψε και πόσο πραγµατική ή επίπλαστη ήταν αυτή η ευηµερία και κατά πόσο είναι πιθανό να επιστρέψει. Τρεις παράγοντες που επικράτησαν την τελευταία δεκαετία µετέτρεψαν ουσιαστικά την Ελλάδα σε αναπτυξι-ακό τίγρη της Ευρώπης µε ρυθµούς ανάπτυξης που κυµαίνονταν στη περιοχή του 4%. Ο πρώτος παρά-γοντας συνδέεται µε το ευρώ που µείωσε το κόστος του χρήµατος και σε συνδυασµό µε την απελευθέρω-

Το ερώτηµα είναι εάν την τελευταία εικο-σαετία θα µπορούσαν κάποιες άλλες -εξί-σου ικανές, αλλά λιγότερο άτολµες ηγεσί-ες- να περάσουν µέτρα που συνετρίβη-σαν εν τέλει υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους και µας έφθασαν στο σηµερινό αδιέξοδο. Πολλοί πιστεύουν ότι η κοινω-νία δεν ήταν ώριµη για τη λήψη µέτρων που θα διασπούσαν την ευδαιµονία της. Δεν κερδήθηκε τίποτα περισσότερο παρά µόνο χρόνος για µια ευηµερία που, νοµο-τελειακά, εξανεµίζεται.

Η ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ

ση του τραπεζικού συστήµατος που είχε προηγηθεί συνέτεινε στη τερά-στια πιστωτική επέκταση ειδικά στον τοµέα της λιανικής τραπεζικής. Τα φθηνά στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια πυροδότησαν την οικοδοµι-κή δραστηριότητα και τις λιανικές πωλήσεις. Η µεγάλη συνεπαγόµενη αύξηση των αξιών των ακινήτων δι-εύρυνε τον πλούτο των νοικοκυ-ριών πυροδοτώντας εκ νέου την ιδιωτική κατανάλωση. Ο δεύτε-ρος παράγοντας σχετίζεται µε την αθρόα είσοδο οικονοµικών µεταναστών. Η παρου-σία τους µετρίαζε τις επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικο-νοµίας της ύπαρξης ενός σκληρού νοµίσµα-τος. Η Ελλάδα µπορεί να µην είχε τη δυνατότητα υποτίµησης του εθνικού της νοµίσµατος αλλά το µέσο κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊό-ντος διατηρούνταν σε λογικά επίπεδα λόγω των φθηνών εργατικών χεριών των µεταναστών. Τρίτον, η διοργάνω-ση των Ολυµπιακών έργων τόνωσε περαιτέρω την εγχώρια ζήτηση. Ο δεύτερος και ο τρίτος παράγοντας εκλείπουν πλέον. Ο πρώτος µετατρά-πηκε σε εφιάλτη όχι µόνο λόγω της κρίσης αλλά και διότι στην περίοδο της ευδαιµονίας διογκώσαµε περαι-τέρω τον ήδη τεράστιο δηµόσιο το-µέα µε αποτέλεσµα οι δανειακές µας ανάγκες να είναι επείγουσες και ανε-λαστικές, κάτι που ισχύει και για τον ιδιωτικό τοµέα. Το θέµα για την Ελλά-δα σήµερα είναι το µεγάλο «Αν». Που βέβαια δεν εξαρτάται πλέον µόνο από εµάς. Οι συσχετισµοί ισορροπίας είναι τέτοιοι που απαιτούν αλλαγή στάσης από την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη, καθώς τα προβλήµατα του ενός αναπόδραστα την επηρεάζουν.

// Επιτελείο «Ε»

Αντίστροφη µέτρησηΙδιότυπη είναι η σχέση του Γιώργου Παπανδρέου µε την κοινωνία. Μια κοινωνία που, φοβισµένη από τις εξελίξεις, δέχεται χωρίς µεγάλες αντιδράσεις τις προσπάθειες δηµοσιονοµικής προσαρµογής. Ο χρόνος όµως έχει αρχίσει να µετρά αντίστροφα. Σύντοµα η κοινωνία θα ελέγξει το παραγόµενο έργο της κυβέρνησης.

20 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Πολιτική

Είναι γνωστό ότι ο σηµερινός πρωθυπουργός δεν ασκεί σ τους πολίτες τη γοητεία που ασκούσε ο πατέρας

του. Ίσως ακόµα και να απογοητεύ-ε ι µια σηµαν τ ική µερίδα οπαδών του ΠΑΣΟΚ που υποπτεύονταν ότι την επιστροφή του Κινήµατος στην εξουσία δεν θα ακολουθούσε κι η (ανα)κατάληψη χρυσοφόρων κρατι-κών θέσεων και πλέον επιβεβαιώνο-νται. Παρ’ όλα αυτά, τον περασµένο Οκτώβριο, ο Γιώργος Παπανδρέου

ψηφίστηκε πρωθυπουργός, σπάζο-ντας κάθε ρεκόρ, ανατρέποντας και την πλέον αισιόδοξη πρόβλεψη. Η νέα πρόκληση είναι να ανατρέψει και άλλες δυο αισιόδοξες προβλέψεις: Ότι τελικώς θα καταφέρει να βγάλει τη χώρα από την κρίση, θέτοντας τα θεµέλια για µια διαφορετική Ελλάδα. Κι όλο αυτό χωρίς να υποστεί βα-ρύ πολιτικό και προσωπικό κόστος, χάνοντας την εξουσία στις επόµενες εκλογές. Βέβαια, οι µεγάλες τοµές και µεταρρυθµίσεις που χρειάζεται ο τό-

πος είναι εύκολο να διατυπώνονται στα λόγια, πλην όµως δύσκολο να εφαρµοστούν στην πράξη. Πόσο µάλ-λον που η επιτυχία του εγχειρήµατος δεν εξαρτάται αποκλειστικά από ένα και µόνο άνθρωπο – τον πρωθυπουρ-γό εν προκειµένω. Χρειάζεται όλοι οι υπουργοί και κυβερνητικοί παράγο-ντες να πιστέψουν στο ίδιο εγχείρηµα, να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους και να πετύχουν το βέλτιστο αποτέλε-σµα. Ακόµα περισσότερο απαιτείται η συναίνεση της κοινωνίας.

Από τον ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΙΔΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 21

Κοινωνική συναίνεση, είδος σε αφθονία υπό το φόβο του αύριο

Μέχρι στιγµής ελάχιστες απ’ τις παραπάνω προϋποθέσεις ισχύουν. Η κοινωνία εµφανίζε-ται περισσότερο φοβισµένη παρά συναινετική στο εγχείρηµα που επιχειρείται. Οι δε επιδό-σεις των υπουργών (µε ελάχιστες ίσως εξαιρέ-σεις) είναι µεν ασύγκριτα καλύτερες απ’ τις επι-δόσεις των προκατόχων τους, πλην όµως δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν τις µεγάλες αλ-λαγές που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση. Αν µη τι άλλο, ωστόσο, προσπαθούν να τις βελτιώσουν. Κι είναι µάλλον, η εργασιοµανία του πρωθυ-πουργού και η κρισιµότητα της κατάστασης που τους αναγκάζει να το πράξουν. Είναι σαφές πως περιθώρια εφησυχασµού δεν υπάρχουν. Η χώρα έχει ουσιαστικά χρεοκοπήσει. Δανείζεται στις διεθνείς αγορές µε δυσβάσταχτους όρους – όπως θα δανειζόταν µια τριτοκοσµική χώρα µετά από πτώχευση. Απλά η χρεοκοπία της δεν οµολογείται, προκειµένου να διαφυλαχθεί το κύρος του ενιαίου νοµίσµατος. Αυτό είναι ίσως και το µόνο θετικό της υπόθεσης.

Η άρνηση των Ευρωπαίων να παραδεχθούν ότι µια χώρα της Ευρωζώνης χρεοκόπησε (γε-γονός που θα έπληττε και τα δικά τους συµφέ-ροντα), προσφέρει µια µικρή περίοδο χάριτος στον πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του να επιχειρήσουν τον ουσιαστικό εκσυγχρονι-σµό της χώρας, µέσα στον ευρωπαϊκό «κλωβό ασφαλείας» και χωρίς το στίγµα της χρεοκοπη-µένης χώρας. Έτσι κι αλλιώς όµως, η δουλειά πρέπει να γίνει. Κι είναι το αποτέλεσµα της δουλειάς που θα κριθεί στο τέλος. Διότι µέχρι αυτή την ώρα, υπάρχει δουλειά χωρίς ορατό αποτέλεσµα. Ο Γιώργος Παπανδρέου επιδει-κνύει µια ενεργητικότητα η οποία αξιολογείται όχι βάση του αποτελέσµατος που επιφέρει, αλλά βάση της αναπόφευκτης σύγκρισης µε τη ραθυµία του Κώστα Καραµανλή. Όταν κά-ποια στιγµή, θα σταµατήσουν οι συγκρίσεις κι η κοινωνία αρχίζει να µετρά αποτελέσµατα, ο πολιτικός χρόνος για τον Παπανδρέου και την κυβέρνησή του θα αρχίσει να µετρά αντίστρο-φα. Εκείνη τη στιγµή θα πρέπει να παρουσια-στεί έργο που θα ανατροφοδοτεί τις ελπίδες της κοινωνίας για ένα καλύτερο αύριο. Κι ο κάθε πολίτης-ψηφοφόρος ελπίζει σε κάτι δια-φορετικό.

Θα χρειαστεί λοιπόν µεγάλη προσπάθεια. Ο κάθε υπουργός αυτής της κυβέρνησης έχει πολλά περιθώρια να παράξει έργο στον τοµέα ευθύνης που να είναι ευδιάκριτο στην κοινω-νία κι ως εκ τούτου άλλο ένα υψηλό κίνητρο να το πράξει. Έτσι, και για τον καθένα ξεχωριστά, «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα».

ΠΕΡΙΟΔΟΣ «ΧΑΡΙΤΟΣ»Οι Έλληνες περιµένουν οι δεσµεύσεις της κυβέρνησης να φέρουν αποτελέσµατα. Ζητούν έργα και συγκεκριµένους προοπτικές που θα µπορέσουν να οδηγήσουν σε ένα µο-ντέλο βιώσιµης ανάπτυξης τη χώρα.

••• Ο τραπεζίτης θέλει το ευρωπαϊκό πλαίσιο για να διασφαλί-ζει την πρόσβαση του στις διεθνείς αγορές και σε πηγές χρηµα-τοδότησης. Υπό αυτή την έννοια η παρέµβαση του Κεντρικού Ευρωπαίου Τραπεζίτη, Ζαν Κλοντ Τρισέ να συνεχίσει να δέχεται ελληνικά οµόλογα πρόσφερε ανάσα στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας, εξασφαλίζοντας τη ρευστότητά τους µέχρι και το 2011.

••• Ο επιχειρηµατίας θέλει ξεκάθαρους κανόνες επιχειρηµατι-κού παιχνιδιού, συνεργασία και διευκολύνσεις απ’ το κράτος και τις υπηρεσίες του, θετικό επενδυτικό περιβάλλον. Για την ώρα οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες δεν τον ικανοποιούν. Το νέο φορολογικό νοµοσχέδιο που παρουσιάστηκε, ο νέος ανα-πτυξιακός νόµος που αργεί, η διατήρηση της φαυλότητας και της ανικανότητας του υπερτροφικού κράτους, δεν προάγουν την επιχειρηµατικότητα, αντιθέτως την αναστέλλουν, αν δεν την ενοχοποιούν.

••• Ο εργαζόµενος θέλει διασφάλιση των εργασιακών του δι-καιωµάτων, σιγουριά και ασφάλεια. Οι εργασιακές σχέσεις περνούν από το φίλτρο της οικονοµικής κρίσης και τον φόβο της ανεργίας. Το κοινωνικό κράτος βρίσκεται σε διαδικασία αποσύνθεσης, αδυνατώντας να ανταποδώσει στους φορολο-γούµενους υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους τοµείς της υγεί-ας, της παιδείας, της ασφάλισης και της ασφάλειας.

22 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Οικονοµία

Για τη δραµατ ική κατά-σταση των δηµοσίων οι-κονοµικών της χώρας ευ-θύνεται αναµφισβήτητα και σχεδόν κατ’ αποκλει-

στικότητα το πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας. Η άσωτη, σε βαθµό εθνικής προδοσίας, οικονοµική διαχείριση της δεκαετίας του ’80, η κατασπατάληση τριών Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, η παροιµιώδης αδράνεια των τελευ-ταίων κυβερνήσεων της Νέας Δηµο-κρατίας αλλά και η 6µηνη αδύναµη επικοινωνιακά αντιµετώπιση των διε-θνών αγορών από την κυβέρνηση του

Γιώργου Παπανδρέου έφεραν τη χώρα όχι µόνο στο κατώφλι µιας εθνικής ντροπής µε την επίσηµη αποδοχή της αδυναµίας εξυπηρέτησης του δηµοσί-ου χρέους αλλά και στα πρωτοσέλιδα όλων των εφηµερίδων του πλανήτη µε επισηµάνσεις για τη γενικευµένη δια-φθορά και την αναποτελεσµατικότητα των Ελλήνων. Ο Γιώργος Παπανδρέου αγνόησε τις υποδείξεις στενών συνερ-γατών του, ένα µήνα µετά την ανάλη-ψη της εξουσίας, να συζητήσει µε το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ένα µεικτό Μηχανισµό Αρωγής την εποχή που

τα spread των ελληνικών οµολόγων ήταν χαµηλότερα. Προτίµησε «να κα-ταγγείλει τους κερδοσκόπους» και επιχείρησε να διαχειριστεί µε πολιτι-κούς όρους ένα πρόβληµα καθαρά οι-κονοµικό που έρχεται από το µακρινό παρελθόν της µεταπολίτευσης και θα διατηρηθεί ως καίριο ζήτηµα τουλάχι-στον για την επόµενη δεκαετία. Το πρόβληµα είναι πως το µοντέλο ανάπτυξης που είχαµε σ την Ελλά-δα µέχρι σήµερα υποδαυλίζει κάθε προσπάθεια για ανάπτυξη στο µέλ-λον. Αν η Κυβέρνηση υποκύψει στις πιέσεις διαφόρων οµάδων και χρη-

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

Μικρές αδυναµίες, µεγάλα λάθηΗ ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε να αντιµετωπίσει ένα οικονοµικό πρόβληµα µε όρους πολιτικής. Η αβεβαιότητα και το κλίµα κινδυνολογίας ήταν το επακόλουθο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι τωρινές δοκιµασίες ενός «γάµου µε προβλήµατα» έδει-ξαν ότι οι τρεις στόχοι των εµπνευστών του ευρώ παραµένουν µακρινοί.

ΕΠΙΛΟΓΗ 23

Διαχείριση της οικονοµικής κρίσης µε όρους πολιτικής!

µατοδοτήσει αφειδώς το παλιό οικονοµικό µοντέλο ανάπτυξης, θα στραγγαλίσει το µέλλον της χώρας. Η οικονοµική ανάπτυξη στην Ελλάδα µέχρι σήµερα στη-ριζόταν στην οικοδοµή, τον του-ρισµό και την κατανάλωση. Αυ-τοί οι τρείς πυλώνες έχουν εξα-ντλήσει την αναπτυξιακή τους δυναµική. Η Ελλάδα οφείλει να αναζητήσει την ανάπτυξη σ’ ένα νέο µοντέλο. Δεν υπάρχει λόγος να συγκρουστεί µε το παλιό, ούτε φυσικά να το γκρεµίσει. Οφείλει ωστόσο να κτίσει το µέλλον της σε ένα καινούργιο, σε τοµείς που διαθέτουν ήδη συγκριτ ικό πλεονέκτηµα και µπορούν να προσφέρουν στρα-τηγικό πλεονέκτηµα στη χώρα.

Γάµος µε προβλήµατα

Η ελληνική κρίση είναι το δυσκο-λότερο, µέχρι στιγµής, τεστ για το ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα. Το ευρώ µοιάζει πολύ µε τη διαδικα-σία ενός παλιού παραδοσιακού γάµου. Γάµος µε συνοικέσιο. Αυ-τοί που δηµιούργησαν το ευρώ µοιάζουν µε γονείς που προσχε-δίασαν έναν γάµο. Γνώριζαν ότι ένωναν χώρες µε πολύ διαφορε-τικές οικονοµίες αλλά και κουλ-τούρες. Ευελπιστούσαν, όµως, ότι µε τον καιρό οι νέοι σύντροφοι θα µεγάλωναν µαζί και θα δηµι-ουργούσαν µία µοναδική ένωση. Στην πραγµατικότητα η Ευρωπα-ϊκή Ένωση στηριζόταν σε τρεις µορφές σύγκλισης: οικονοµική, πολιτική και πολιτιστική. Μόλις οι Ευρωπαίοι θα άρχιζαν να χρησι-µοποιούν τα ίδια χαρτονοµίσµα-τα θα ανακάλυπταν πόσα κοινά έχουν µεταξύ τους, θα ανέπτυσ-σαν κοινή πίστη και θα ενίσχυαν την πολιτική τους ένωση. Αυτό που έδειξε η ελληνική κρί-ση είναι ότι ο ευρωπαϊκός γά-µος έχει πολλά προβλήµατα. Οι εταίροι δεν µεγάλωσαν µε τον ίδιο ρυθµό. Για αρκετό διάστη-µα χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία επωφελήθηκαν από την εικονική οικονοµική σύγκλι-

ση, µέσω των χαµηλότερων επι-τοκίων και του σταθερού νοµί-σµατος που απέκτησαν. Όταν η ευρωπαϊκή οικονοµία αναπτυσ-σόταν, οι αγορές υπέκυψαν στη φαντασίωση ότι δεν έχει και µεγάλη διαφορά εάν επενδύ-σεις σε γερµανικό ή σε ελληνικό χρέος. Όµως αυτό άλλαξε και η Ελλάδα καλείται σήµερα να πλη-ρώσει σηµαντικό premium για να δανειστεί. Είναι, επίσης, πολύ πιο εµφανές ότι χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορ-τογαλία δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να ανταγωνιστούν το περισσότερο παραγωγικό γερµανικό οικονοµικό µοντέλο. Καθώς δεν έχουν τη δυνατότη-τα να χρησιµοποιήσουν το µέ-σο της υποτίµησης, η µοναδική εναλλακτική λύση είναι µία µα-κρά, επώδυνη περίοδος λιτότη-τας προκειµένου να µειώσουν το κόστος τους µέσω της περικοπής µισθών και υποχώρησης του επιπέδου διαβίωσης. Η σκληρή στάση της Γερµανίας αποδεικνύ-ει ότι ο τρίτος στόχος των δηµι-ουργών του ευρώ -η σύγκλιση των απόψεων του κοινού και της ελίτ- έχει επίσης αποτύχει. Οι Γερµανοί πολίτες εξακολουθούν να ανησυχούν για τις συνέπειες της ένταξής τους στην Ευρωζώνη και φοβούνται ότι θα κληθούν να διατηρήσουν µε δικά τους έξοδα το στιλ ζωής των «ανίκα-νων» Ελλήνων. Όταν δηµιουρ-γήθηκε το ευρώ, οι Γερµανοί πο-λιτικοί έσπευσαν να τονίσουν, µε ιδιαίτερη χαρά, ότι η οικονοµική ένωση θα οδηγήσει και σε πο-λιτική ένωση. Η ελληνική κρίση ήταν το κατάλληλο γεγονός για να ωθήσει περισσότερο αυτήν την ιδέα. Όµως, η κυβέρνηση της κ. Μέρκελ αποφεύγει ακόµη και τις λέξεις για την προώθη-ση της πολιτικής ένωσης. Όλο και περισσότερο η Ευρωζώνη αποδεικνύει ότι δεν είναι µία ευτυχισµένη ένωση, µοιάζει µε ένα δυστυχισµένο γάµο µεταξύ αταίριαστων συντρόφων.

Οι µόνοι που «έπρεπε» να βγά-λουν τα κεφάλαιά τους σε φορο-λογικούς παραδείσους του εξω-τερικού είναι εκείνοι που µέχρι σήµερα ζούσαν σε βάρος του ελληνι-κού λαού, κερδίζοντας χρήµατα που ποτέ δεν φορολογήθη-καν και ποτ έ δε ν καταγράφηκαν ως έσοδο στην ελληνι-κή οικονοµία. Οι υπόλοιποι απλώς χάνουν τον καιρό τους, τα έξοδα προ-µηθειών στους τραπεζί-τες του εξωτερικού και τα έξο-δα επανεισαγωγής των κεφαλαίων τους αργότερα. Στο βασικό ερώτηµα αν κινδυνεύουν οι καταθέσεις των Ελλήνων στις ελληνικές τρά-πεζες, η απάντηση είναι απλή: Το ευρώ είναι ένα ισχυρό νόµισµα και κανείς δεν έχει κανένα λόγο να ανησυχεί, η Ελλάδα δεν θα φύγει από την Ευρωζώνη γιατί δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει πολιτική ηγεσία στον τόπο πρόθυµη να γκρεµίσει στον καιάδα της ανυποληψίας τις θυ-σίες µιας εικοσαετίας. Επιπλέον είναι σαφές ότι οι άνθρωποι που εφαρµόζουν τον Μηχανισµό Στήριξης της ελληνικής οικονοµίας, γνωρίζουν άριστα ότι µια οικονοµία χρειάζεται καύσιµα για να αναπτυχθεί και οι καταθέσεις είναι η πιο σηµαντική µορφή καυσίµου του τραπεζικού συστήµατος. Γι’ αυτό άλλωστε ουδεµία τράπε-ζα θα αφεθεί στην τύχη της αφού σήµερα δεν υπάρχουν ελληνικές τράπεζες, είναι όλες ευρω-παϊκές, υποστηριζόµενες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σε ένα Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Σύστηµα δήµευση καταθέσεων ή περιορισµοί στη διακίνηση κεφαλαίων σε χώρα της Ευρω-ζώνης δεν είναι καν θέµατα προς συζήτηση.

ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΙ

& KΙΝΔΥΝΟΛΟΓΟΙ

Οι Έλληνες καταθέτες αντέδρασαν στο κλίµα αβεβαιότητας και κινδυνολογίας µε τον πλέον αναµενόµενο (και κοσµοπολίτικο) τρόπο: Έβγαλαν λεφτά στο εξωτερικό. «Για ασφάλεια» είπαν, χωρίς να µπορούν να διατυπώσουν έναντι ποίου κινδύνου εξασφάλισαν τα χρήµατά τους.

Οι µόνοι που «έπρεπε» να βγά-λουν τα κεφάλαιά τους σε φορο-λογικούς παραδείσους του εξω-τερικού είναι εκείνοι που µέχρι σήµερα ζούσαν σε βάρος του ελληνι-

κερδίζοντας

µηθειών στους τραπεζί-

Η δηµοσιονοµική κρίση της Ελλάδας κατέδειξε ότι τα τείχη του ευρωπαϊκού οικοδοµήµατος δεν ήταν όσο έπρεπε ανθεκτικά. Σήµερα στο όνοµα της ευρωπαϊκής ιδέας η συνεργασία και οι δεσµοί των χωρών εξετάζονται ξανά από την αρχή.

24 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΙΣ Ευρώπη

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναλάβει να προετοιµάσει προτάσεις πριν το καλο-καίρι µε σ τόχο να ισχυ-ροποιήσει το ευρωπαϊκό

οικοδόµηµα. Το αν θα τα καταφέρει θα φανεί στην πορεία, το βέβαιο εί-ναι ότι οι προτεραιότητες που έχουν θέσει ορισµένες κυβερνήσεις είναι από διαφορετικές µέχρι διαµετρικά αντίθετες. Στη διαπραγµάτευση που θα γίνει θα αντιπαρατεθούν οι δύο σχολές σκέψης για την οικονοµική πολιτική στην ευρωζώνη. Η πρώτη είναι η γερµανική που υποστηρίζεται

από την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Φινλανδία, η οποία προτάσσει την αυστηρή δηµοσιονοµική ορθοδοξία και την διατήρηση του κυρίαρχου ρόλου της Ευρωπαϊκής Κεν τρικής Τράπεζας. Η δεύτερη είναι η γαλλική που υποστηρίζεται από τον κοινοτικό νότο και άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο και το Λουξεµβούργο, η οποία θέλει να δώσει µια πολιτική διάσταση στην Ευρωζώνη, υποστηρίζοντας παράλλη-λα την οικονοµική διακυβέρνηση µε τον στενό συντονισµό των πολιτικών. Τον Μάρτιο ο Γερµανός υπουργός Οι-κονοµίας πρότεινε στους εταίρους τη

σύσταση ενός Ευρωπαικού Νοµισµα-τικού Ταµείου (ΕΝΤ) το οποίο θα στη-ρίζει τις χώρες που αντιµετωπίζουν σοβαρά δηµοσιονοµικά προβλήµατα. Δηλαδή την κάλυψη του κενού που υπάρχει σήµερα και φάνηκε ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας. Σύµφω-να µε τη γερµανική πρόταση το ΕΝΤ, θα επεµβαίνει για τη διάσωση οικο-νοµιών της ευρωζώνης, υπό αυστη-ρές προϋποθέσεις, που στην ουσία ισοδυναµούν µε εξόντωση της χώρας που υποτίθεται ότι θα πρέπει να δια-σωθεί. Προτείνουν δηλαδή, οι χώρες µε υπερβολικά ψηλό δηµόσιο έλλειµ-

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Γερµανική αυστηρότητα& γαλλικός ρεαλισµός

ΕΠΙΛΟΓΗ 25

Οι δυνατοί, οι αδύναµοι κρίκοι και η οικονοµική πολιτική στην ευρωζώνη

µα να υπόκεινται στις εξής κυρώσεις: αναστο-λή των κοινοτικών χρηµατοδοτήσεων από τα διαρθρωτικά ταµεία, αναστολή του δικαιώµα-τος ψήφου στις αποφάσεις που λαµβάνονται ή ακόµη και την προσωρινή αποποµπή τους από την Ευρωζώνη µέχρις ότου συµµορφωθούν. Σε περίπτωση που µια χώρα είναι υπότροπος και δεν βελτιώνει τη δηµοσιονοµική της κατάστα-ση, η Γερµανία πρότεινε να αποβάλλεται από την Ευρωζώνη. Μάλιστα, επειδή µε το υπάρχον θεσµικό πλαίσιο δεν είναι δυνατή η αποποµπή µιας χώρας από την Ευρωζώνη, το Βερολίνο πρότεινε να τροποποιηθεί η συνθήκη. Η ακραία αυτή πρόταση δεν µπορούσε να γίνει δεκτή από τα περισσότερα κράτη µέλη, που πήραν σαφείς αποστάσεις, ενώ άλλα, όπως η Γαλλία το απέρ-ριψαν λέγοντας ότι δεν αποτελεί προτεραιότητα.

Οι Γάλλοι έχουν άλλη άποψη

Αντίθετα, η γαλλική θέση είναι σαφώς πιο ρε-αλιστική, αφού το Παρίσι είναι θετικό στις αλλαγές ώστε να υπάρχει ένας στενότερος συ-ντονισµός των δηµοσιονοµικών πολιτικών των κρατών µελών, αλλά όπως διευκρινίζει, αυτό θα πρέπει να γίνει µέσου του υπάρχοντος θε-σµικού πλαίσιου, χωρίς αποποµπές κρατών µελών από την ευρωζώνη. Η Γαλλία προσάπτει στη Γερµανία ότι ενδιαφέρεται µόνο για τη δη-µοσιονοµική πειθαρχία, ενώ από την άλλη µε την πολιτική που ακολουθεί το Βερολίνο επι-δεινώνει τη δηµοσιονοµική κατάσταση των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης. Σύµφωνα µε τη γαλλική άποψη, που συµµερίζονται αρ-κετοί εταίροι, συµπεριλαµβανοµένης και της Κοµισιόν, τα τελευταία 10 χρόνια οι γερµα-νικές κυβερνήσεις µέσω µιας σειράς µέτρων στην αγορά εργασίας που αφορούσαν κυρίως µειώσεις µισθών και επιδοµάτων, κατέστησαν τη Γερµανία εξαιρετικά ανταγωνιστική µε απο-τέλεσµα την κατακόρυφη αύξηση των εξαγω-γών τους προς την υπόλοιπη ΕΕ. Ταυτόχρονα, η εσωτερική κατανάλωση στη χώρα αυτή µει-ώθηκε αισθητά λόγω των µισθολογικών περι-κοπών µε αποτέλεσµα να µην υπάρχει ανάλογη διείσδυση των προϊόντων των άλλων κρατών-µελών στη γερµανική αγορά. Η γαλλική κυ-βέρνηση ζήτησε ευθέως από τη Γερµανία να επανεξετάσει την πολιτική αυτή, προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις του Βερολίνου. Είναι, όµως, βέβαιο ότι το πρόβληµα αυτό θα τεθεί στο πλαίσιο των προωθούµενων αλλαγών, δι-ότι στενός συντονισµός στην Ευρωζώνη δεν σηµαίνει µόνο δηµοσιονοµική πειθαρχία, αλλά και στενότερη οικονοµική διακυβέρνηση.

ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΣ

Καλή η ιδέα, καλή η συνεργασία, αλλά τι θα συµβεί όταν και εάν έλθουν «δύσκολες» εποχές; Το ερώτηµα αυτό διατύπωνε πριν είκοσι χρόνια ο τότε πρόεδρος της Κοµισιόν, Ζακ Ντελόρ. Είκοσι χρόνια µετά το ερώτηµα καλείται να απαντηθεί όχι µε την προοπτική ότι µία µέρα η Ευρωζώνη θα ζήσει κλυδωνισµούς αλλά όντας µέσα σε αυτούς.

Όταν λήφθηκαν οι αποφάσεις για τη σύσταση της Ευρωζώνης στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο τότε πρόεδρος της Κοµισιόν, Ζακ Ντελόρ, είχε πει ότι «κάτι λείπει από το εγχείρηµα», διότι δεν προ-βλέπει τι κάνουµε στα δύσκολα. Προφανώς εννοούσε την απουσία της στενής συνεργασίας πρωτίστως, αλλά και της αλληλεγγύης µε-ταξύ των χωρών. Τα γεγονότα τον δικαίωσαν και αυτό φαίνεται ότι αναγνωρίζεται τώρα από όλους τους «παίκτες» της Ευρωζώνης, θεσµικά όργανα και κυβερνήσεις. Αναγνώριση των προβληµάτων δεν σηµαίνει εύκολη επίλυσή τους. Τα εθνικά συµφέροντα συνε-χίζουν και θα συνεχίσουν να παίζουν καθοριστικό ρόλο, το ζητού-µενο είναι οι αποφάσεις που θα ληφθούν να κάνουν την ΟΝΕ πιο λειτουργική. Η δηµοσιονοµική κρίση στην Ελλάδα ανέδειξε προ-βλήµατα όπως η έλλειψη συντονισµού στις οικονοµικές πολιτικές των κρατών της Ευρωζώνης, η έλλειψη µηχανισµού στήριξης των χωρών που οικονοµικά βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, και η αδυναµία της κοινοτικής νοµοθεσίας να αντιµετωπίσει την επιθετικότητα των αγορών στους «αδύναµους κρίκους».

28 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Ευρώπη

Το διακύβευµα ΤΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Η κίνηση του Ευρωπαίου κεντρικού τραπεζίτη, Ζαν Κλοντ Τρισέ, να διατηρήσει τη δυνατότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών να χρησιµοποιούν τα υποβαθµισµένα κρατικά οµόλογα ως ενέχυρο για την άντληση ρευστότητας από την ΕΚΤ δίνει µια ανάσα στις ελληνικές (και όχι µόνο) τράπεζες, αποσυνδέοντας de facto τις εσωτερικές της εκτιµήσεις από εκείνες των οίκων αξιολόγησης.

Η κίνηση του κορυφαίου Ευρωπαίου τραπεζίτη επιταχύνθηκε από την υποβάθµιση της Πορτο-γαλίας από γνωστό οίκο

αξιολόγησης µερικές ηµέρες νωρίτερα. Η αποδοχή από την ΕΚΤ οµολόγων χα-µηλότερης αξιολόγησης (ως και ΒΒΒ-, δηλαδή κατά δύο στάδια χαµηλότερα από των ελληνικών της περιόδου εκεί-νης) και το 2011 στόχο είχε να αποµα-κρύνει τις πρόσθετες πιέσεις στα ελλη-νικά οµόλογα και τις τράπεζες, καθώς ο κίνδυνος µη αποδοχής τους συντη-ρούσε κλίµα συναγερµού στις αγορές για την Ελλάδα. Ο κ. Τρισέ έδρασε µεν προληπτικά αλλά η κίνησή του αυτή δεν είναι πλέον επαρκής για την Ελ-λάδα και θα απαιτηθεί νέα ρύθµιση, καθώς ένα µήνα αργότερα, στα τέλη Απριλίου, ο οίκος Standard & Poor’s προχώρησε σε νέα υποβάθµιση της πι-στοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας σε ΒΒ-, δηλαδή σε επίπεδο junk. Στέλ-νει πάντως ο κ. Τρισέ το µήνυµα ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αποσυν-δέει την εσωτερική της εκτίµηση για τον κίνδυνο των κρατικών οµολόγων των επιµέρους χωρών-µελών της από τις εκτιµήσεις των οίκων αξιολόγησης. Συνεπώς, η ενέργεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας µε την ανοχή της Bundesbank προλειαίνει το έδαφος για τη δηµιουργία ενός de facto ευρωπα-ϊκού νοµισµατικού ταµείου άντλησης κεφαλαίων για τις τράπεζες. Συνδέεται η κίνηση αυτή και µε τις εκτιµήσεις για αναιµική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οι-κονοµίας που θα χρειαστεί ρευστότητα την οποία οι αδύναµες τράπεζες δεν θα µπορούσαν να προσφέρουν. Ανάλο-

γα των ελληνικών προβληµάτων είναι και τα προβλήµατα της Πορτογαλίας, της οποίας η πιστοληπτική αξιολόγη-ση υποβαθµίστηκε και πάλι, µεγάλος κίνδυνος όµως είναι η κατάσταση της Ισπανίας και λιγότερο της Ιταλίας που αν δεν «µαζέψουν» -τα µικρότερα ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά πολύ µεγαλύ-τερα σε απόλυτους αριθµούς- ελλείµ-µατά τους αναµένεται να κατακλύσουν την επόµενη χρονιά τ ις αγορές µε

κρατικά τους οµόλογα µε κινδύνους υποβάθµισής τους. Για να µπορέσουν η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της συµµετοχής στο ευρώ πρέπει να ενι-σχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, το οποίο ισοδυναµεί µε µείωση µι-σθών και τιµών και ύφεση. Ο κίνδυνος είναι σε αυτή την περίπτωση τα µεγά-λα χρέη του ιδιωτικού τοµέα τα οποία είχαν ληφθεί την περίοδο της ανόδου και σε περιβάλλον αποπληθωρισµού διατηρούν την ονοµαστική τους αξία και τα οποία µπορεί να κάνουν την ύφεση ακόµη βαθύτερη. Εξέλιξη που θα επηρεάσει τις τράπεζες. Ο κ. Τρισέ µέχρι στιγµής το µόνο που δηλώνει εί-ναι ότι η κατάσταση ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών είναι δύσκολη. Η ενεργοποίηση από την κυβέρνηση του αδιάθετου ποσού 15 δισ. ευρώ περί-που από το πακέτο στήριξης των τρα-πεζών του 2008 πάντως, θα επιτρέψει στις ελληνικές τράπεζες να αντλήσουν κεφάλαια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ήδη οι τέσσερις µεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς, υπέβαλλαν αίτηση συµµετοχής στο πρόγραµµα. Σε συνδυ-ασµό µε τη «σιωπηρή» παράταση που δίνει στις ελληνικές τράπεζες η ΕΚΤ, για να επιστρέψουν τη ρευστότητα που έχουν αντλήσει από αυτή, δίνει µια ανάσα στις ελληνικές τράπεζες. Όσον αφορά τη χρηµατοδότηση της οικονο-µίας, η ζήτηση δανείων σε περιβάλλον ύφεσης έχει καταρρεύσει ενώ η φυγή καταθέσεων, που προκάλεσε το κλίµα κινδυνολογίας για την οικονοµία, έχει επιδεινώσει τη ρευστότητά τους.

Επιτελείο «Ε»

30 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Κόσµος - Ελλάδα

ΕΠΙΤΟΚΙΑ Όλο και ψηλότερα

Η διαρροή καταθέσεων οδηγεί τις τράπεζες σε αύξη-ση των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων. Και όσο το κόστος δανεισµού του δηµοσίου παραµέ-νει υψηλό ανοδικά θα κινούνται και τα επιτόκια των τραπεζών. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το επιτόκιο των καταθέσεων διάρκειας ενός έτους αυξήθηκε ήδη κατά 17 µονάδες βάσης τον Φε-βρουάριο στο 2,35%. Όσον αφορά στα επιτόκια χορη-γήσεων σηµαντική άνοδος καταγράφεται στα επιτόκια των νέων επιχειρηµατικών δανείων, κατά 20 µονάδες βάσης για ποσά µικρότερα του 1 εκατ. ευρώ και κατά 14 µονάδες βάσης για µεγαλύτερα ποσά, στο 4,7% και 3,4% αντίστοιχα. Στην Ευρωζώνη τα αντίστοιχα επιτό-κια παραµένουν σχεδόν αµετάβλητα και χαµηλότερα από τα ελληνικά: στο 1,75% για τις καταθέσεις και στο 3,3% και 1,9% για τα αντίστοιχα δάνεια. Σχετικά µε τη ροή δανείων στην οικονοµία, στη µεν Ελλάδα τον Φεβρουάριο η καθαρή ροή ήταν αρνητική (-120 εκατ. ευρώ) όπως και προς τις επιχειρήσεις, καθώς επέστρε-ψαν στις τράπεζες 237 εκατ. ευρώ περισσότερα από όσα άντλησαν. Η ροή δανείων προς τα νοικοκυριά ήταν θετική, αν και ο ετήσιος ρυθµός ανόδου της χρη-

µατοδότησης υποχώρησε στο 2,7% τον Φεβρουάριο από 2,9% τον προη-γούµενο µήνα. Στην Ευρωζώνη τα δά-νεια υποχωρούν για 6ο συνεχόµενο

µήνα, και αυτό οφείλεται στη συνεχι-ζόµενη µείωση των επιχειρηµατικών δανείων καθώς τα στεγαστικά δάνεια καταγράφουν µικρή άνοδο.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Φόρος υπευθυνότητας

Αγγλία, Γερµανία και Γαλλία βρίσκονται σε συµφωνία για την ανάγκη επιβολής ενός ενιαίου φόρου στις τράπεζες, ενός φόρου υπευθυνότητας, µε την απόφαση για την επιβολή του, να τοποθετείται στη Σύνοδο

του G20 στα τέλη του έτους. Μέχρι στιγµής δεν έχει αποφασισθεί αν θα αφορά στο ενεργητικό ή το παθητικό των τραπεζών. Οι ΗΠΑ δεν έχουν ακόµα συµφωνήσει στην επιβολή ενός φόρου που στόχο έχει

την αποτροπή της επικίνδυνης συµπεριφοράς ή/και της δηµιουργίας too big to fail τραπεζών. Ο πρόσφατος φόρος που επέβαλλε ο πρόεδρος Οµπάµα στις µεγάλες τράπεζες (µε υψηλή µόχλευση) επιβλήθηκε για να

ανακτηθεί και το τελευταίο σεντ, κατά την έκφρασή του, του πακέτου στήριξης των τραπεζών, χωρίς να έχει διευκρινίσει τις προθέσεις του για ένα φόρο που θα δρα αποτρεπτικά στο µέλλον.

ΕΠΙΛΟΓΗ 31

ΙΡΛΑΝΔΙΑ Τράπεζα «τοξικών» δανείωνΗ Ιρλανδική κυβέρνηση δηµιούργησε µια τράπεζα που θα αναλάβει 81 δισ. ευρώ µη εξυπηρετούµενων ή αλλιώς τοξικών στεγαστικών δανείων. Τα δάνεια θα αναληφθούν µε σηµαντική έκπτωση έναντι της ονοµαστικής τους αξίας. Η οριστικοποίηση των ζηµιών των τραπεζών καθορίζει και τη συµµετοχή του κράτους µε µορφή κεφαλαιακής ενίσχυσης για να καλύψουν τις απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας. Υπολογίζεται ότι οι εµπλεκόµενες τράπεζες θα χρειαστούν περίπου 10 δις ευρώ. Χωρίς ακόµα να έχει καθοριστεί το ποσοστό των κεφαλαίων που θα καλύψει το Ιρλανδικό δηµόσιο, αναµφίβολα θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση της συµµετοχής του στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας.

ΚΙΝΑΕπί τάπητος η συναλλαγµατική πολιτική

Η Κίνα θα µπορούσε να επιτρέψει µεγαλύτερη διακύµανση του ρένµπινµπι από το στενό περιθώριο που επιτρέπει σήµερα και το οποίο στην ουσία ισοδυναµεί µε ευθεία σύνδεση µε το δολάριο. Ο ασιατικός γίγαντας απέτρεψε την ανατίµηση του νοµίσµατός του συνδέοντάς το µε το δολάριο στα µέσα του 2008 για να αντιµετωπίσει τις επιπτώσεις της χρηµατοπιστωτικής κρίσης. Στο εσωτερικό της χώρας οι µεγάλοι εξαγωγείς αλλά και πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχουν την παραγωγική τους βάση στην Κίνα είναι αντίθετοι µε την ανατίµηση του κινεζικού νοµίσµατος καθώς θεωρούν ότι, σε περιβάλλον χαλαρής ζήτησης από το εξωτερικό, θα υπονοµεύσει την ανάκαµψη των εξαγωγών. Από την άλλη πλευρά όµως οι πιέσεις από το αµερικανικό Κογκρέσο και τους Δηµοκρατικούς Γερουσιαστές να χαρακτηριστεί η Κίνα χώρα που χειραγωγεί το νόµισµά της, φαίνεται να επηρεάζουν την κινεζική ηγεσία, αξιωµατούχοι της οποίας πάντως δηλώνουν ότι η όποια αλλαγή στάσης θα αποφασιστεί αφού συνεκτιµηθεί η πορεία της ανάκαµψης σε Κίνα και ΗΠΑ. Σηµειωτέον ότι για την Κίνα προβλέπεται για φέτος ρυθµός ανάπτυξης 10% και τις ΗΠΑ, 3,2%

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ Η µεγάλη επιστροφή

Ταχύτερη ανάπτυξη στην αµερικανική οικονοµία το 2010 από ότι στην Ιαπωνία και τους µεγάλους της Ευρωζώνης - Γερµανία, Γαλλία και Ιταλία - προβλέπει ο ΟΟΣΑ. Ο επικεφαλής οικονοµολόγος του, Pier Paolo Padoan, τονίζει ότι παρόλο που υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξεις για την ανάκαµψη, αυτή παραµένει εύθραυστη και, λαµβάνοντας υπόψη την υψηλή ανεργία και πιθανά προβλήµατα στις χρηµατοπιστωτικές αγορές, συνιστά στις κυβερνήσεις να µην προχωρήσουν σε µείωση της στήριξης της οικονοµίας πριν το 2011. Οι κυβερνήσεις, ωστόσο, θα πρέπει να επικοινωνήσουν τα µεσοπρόθεσµα σχέδιά τους για δηµοσιονοµική προσαρµογή άµεσα για να µην διαταραχθεί η εµπιστοσύνη στις αγορές κρατικών οµολόγων. Τονίζει ότι µετά από απότοµη διόρθωση στη διάρκεια της ύφεσης, οι παγκόσµιες ανισορροπίες εντείνονται και πάλι µε αυξανόµενα εξωτερικά πλεονάσµατα σε Κίνα, Ιαπωνία και Γερµανία και αυξανόµενο εξωτερικό έλλειµµα στις ΗΠΑ. Δίνει έµφαση δε στο ότι οι εξωτερικές ανισορροπίες στην Ευρωζώνη διατηρούνται. Στο ίδιο κλίµα και η ΕΚΤ, η οποία στο τελευταίο µηνιαίο δελτίο της προειδοποιεί για την επανεµφάνιση των µεγάλων παγκόσµιων ανισορροπιών που εγκυµονούν σηµαντικούς κινδύνους για την παγκόσµια οικονοµία. Καλεί τις χώρες µε µεγάλα εξωτερικά πλεονάσµατα ή ελλείµµατα να αλλάξουν πολιτική, οι µεν πλεονασµατικές χώρες να ενισχύσουν την εσωτερική τους ζήτηση και οι ελλειµµατικές να τη µειώσουν, αλλιώς ο κίνδυνος (και το κόστος) µιας νέας κρίσης) θα είναι µεγάλος.

TΡΑΠΕΖΕΣΕυάλωτες στις απώλειες

Οι συνθήκες στις χρηµατοπιστωτικές αγορές

έχουν βελτιωθεί, µε τα spread στη χρηµαταγορά

να υποχωρούν, τη δραστηριότητα στις αγορές

εταιρικών οµολόγων ανοδική, µε βελτίωση στα χρηµατιστήρια,

παρά την αναταραχή στην αγορά κρατικών

οµολόγων της Ελλάδας και του Ντουµπάι. Αυτά τονίζει ο Οργανισµός

Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στις

πρόσφατες προβλέψεις του για τις προοπτικές της παγκόσµιας οικονοµίας. Δεν παραλείπει ωστόσο

να τονίσει ότι οι τράπεζες, παρά τη βελτιωµένη

κεφαλαιακή τους θέση παραµένουν ευάλωτες

σε απώλειες από µη εξυπηρετούµενα δάνεια καθώς η ανάκαµψη της

πραγµατικής οικονοµίας είναι βραδεία.

32 ΕΠΙΛΟΓΗ

OPENING REMARKS Deputy Minister of Foreign Affairs – Greece Executive Director, Hellenic American

Union, Executive Vice President, Hellenic American University

KEYNOTE SPEAKERS PMI-SP, PMP, SpS, Senior Project

& Risk Management Specialist, X25 Treinamento e Consultoria, PMI’s Project Management Excellence Award Winner-2009 – Brazil

PE, PMP, cMBB, VP and Consultant for Strategic Initiatives Group, LLC-USA

SPEAKERS College of Engineering in King Saud

University in Riyadh – Saudi Arabia Director of Engineering and Environmental

Initiatives, McBains Cooper-UK IT&T Manager, Athens International Airport PMP, HR Integration Director, Energy Automation

Solutions, Cooper Power Systems – Canada CISM, CISSP, Education Services Manager, Seccuris

Inc. – Canada Manager, Environmental Services

Department, Athens International Airport PMP, IPMA-D, OPM3, Adjunct Professor,

Hellenic American University, Project Management & Strategy Consultant, OPM-CG.

PMP, CEO and Managing Director of Europe and Africa, Senior Partner, Business Management Consultants

CISA, CISM, CFE, FBCS, FIAP, Information Audit & Security Specialist, Ravenswood Consultants – UK

IPMA-D Certified, Technical Services Manager, Ellinika Kafsima (BP – Hellenic Petroleum) – Greece

PMP, CISSP-ISSEP, ISSMP, CBCP, University of Fairfax, Chief Instructor (ISC)2 – Canada

Environmental Affairs and Health and Safety Manager, Toyota Hellas SA

Head of Market Development, Center for Renewable Energy Sources and Saving

MCIPD, MIET, PRINCE2 Practitioner and PRINCE2 Approved Trainer, Associate Consultant, Business Management Consultants

LEAN+GREENPROJECT MANAGEMENT

JUNE 14, 2010

http://project.hau.gr

Massalias 22, 106 80 Athens, T.: 210-3680907, http://project.hau.gr, e-mail:project@hau.gr

Accredited by Project Management Institute

Earn 8 PDUs

ΕΠΙΛΟΓΗ 33

BANKERS’CLUBΑΞΙΑ ΕΧΕΙ …ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΣΟΥ

Άρης Ξενόφος

EFG ΑΕΔΑΚ

34 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ CLUB

Να ξεκινήσουµε κ. Ξενόφο µε την καρδιά των δραστηριοτήτων σας ως µάνατζερ. Η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων δεν κινείται θετικά από τις αρχές του έτους και δεν υπάρχουν προσδοκίες ότι µπορεί το κλίµα να ανατραπεί σύντοµα. Κάπως έτσι είναι. Η αγορά φέτος

έχει υποχωρήσει 8-9%, µε το µεγαλύτερο µέρος αυτής της µείωσης να αφορά τα αµοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίµων που ουσιαστικά είναι κεφάλαια ισοδύναµα µε µία εναλλακτικής µορφής επένδυση. Παράλληλα, λόγω και της οικονοµικής στενότητας στην αγορά, είναι εύλογη τους τελευταίους 3-4 µήνες, η στροφή στις τραπεζικές καταθέσεις, λαµβάνοντας υπόψη ότι η αγορά των αµοιβαίων κεφαλαίων στη χώρα κυριαρχείται από τραπεζικά ιδρύµατα σε επίπεδο διανοµής. Με εξαίρεση λοιπόν αυτό το κοµµάτι, παρατηρούµε εισροές στα καθαρά επενδυτικά προϊόντα και κυρίως σε αυτά µε διεθνή προσανατολισµό όπως τα µετοχικά προϊόντα και τα fund of funds. Πρόκειται ουσιαστικά για εκείνο το πλέγµα των αµοιβαίων κεφαλαίων που προσφέρουν διέξοδο στις διεθνείς αγορές, ικανοποιώντας την ανάγκη για διασπορά του ρίσκου στο ευρύτερο κλίµα αβεβαιότητας και µακριά από το «ελληνικό ρίσκο» που επίσης είναι έντονο. Εποµένως, το πρώτο εξάµηνο του 2010, θα συµφωνήσω ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες κυρίως λόγω των συνθηκών ρευστότητας αλλά ταυτόχρονα και ο Έλληνας επενδυτής θα έλεγα είναι «κουµπωµένος» σήµερα.

Είναι κυρίως θέµα ρευστότητας ή περισσότερο αρνητικής ψυχολογίας; Πιστεύω ότι το σηµερινό πρόβληµα είναι περισσότερο ζήτηµα ρευστότητας. Η ψυχολογία σίγουρα επιβαρύνει τις επενδύσεις αλλά πρέπει να της αναγνωρίσουµε και θετικά στοιχεία καθώς οδηγεί σε

ΚΟΚΤΕΙΛ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Συνέντευξη στη ΘΩΜΗ ΜΕΛΙΔΟΥ

Ο διευθύνων σύµβουλος της EFG ΑΕΔΑΚ και πρόεδρος της Ένωσης Θεσµικών Επενδυτών, είναι ένας έµπειρος µάνατζερ, πάντα στην πρώτη γραµµή της θεσµικής διαχείρισης. Πιστεύει ότι ο τραπεζικός τοµέας αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό της οικονοµίας, όµως η σηµερινή κατάσταση στην αγορά είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση στην οποία οι τράπεζες πρέπει να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη

χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος. Όταν ένας τέτοιος συνδυασµός αποτελέσει κεκτηµένο του συστήµατος, τότε αυτόµατα θα βρεθούµε πιο κοντά στην έξοδο από την τωρινή κρίση.

περαιτέρω διερεύνηση των επιλογών και αξιολόγηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν στη χώρα αλλά και εκτός Ελλάδας. Άρα περισσότερο προς το κοµµάτι της ρευστότητας βλέπω να εστιάζεται το πρόβληµα, µία ρευστότητα που δυστυχώς περιορίζεται και λόγω των κεφαλαίων που αυτή τη στιγµή διοχετεύονται για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες των επενδυτών, στη µείωση της πιστωτικής επέκτασης που στερεί κεφάλαια από την αγορά και σε µία στροφή κεφαλαίων προς το εξωτερικό που οπωσδήποτε αναζητούσαν µία άλλη επιλογή περιορίζοντας ουσιαστικά το ρίσκο στην ελληνική αγορά.

Να σταθούµε σε αυτό. Στη φυγή των κεφαλαίων στο εξωτερικό. Πολλά λέγονται, αρκετά γράφονται. Τελικά υπάρχει φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό; Υπάρχει, αλλά για να είµαστε ειλικρινείς θα πρέπει κανείς να διαβάσει µε αντικειµενικότητα αυτή τη φυγή. Δηλαδή, υπάρχουν κεφάλαια που έχουν φύγει στο εξωτερικό αλλά έχουν παραµείνει εντός των ελληνικών οργανισµών. Όλοι οι ελληνικοί οργανισµοί έχουν παρουσία στην Κύπρο, το Λουξεµβούργο, το Λονδίνο. Έτσι, τα κεφάλαια που έχουν φύγει σε ένα βαθµό παρέµειναν µέσα στον οργανισµό. Άρα οι οργανισµοί διατηρούν τη ρευστότητά τους και την κεφαλαιακή επάρκεια τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η φυγή κεφαλαίων σχετίζεται µε την έλλειψη εµπιστοσύνης στη χώρα και όχι στα πιστωτικά ιδρύµατα. Ταυτόχρονα παρατηρείται στροφή κεφαλαίων προς επενδύσεις σε τίτλους του ελληνικού δηµοσίου, παρόλο που ενέχουν ρίσκο, αλλά και φυσική φυγή επενδυτικών κεφαλαίων για να καλυφθούν οι τρέχουσες ανάγκες καθώς η πιστωτική επέκταση έχει περιοριστεί σηµαντικά σε σχέση µε τους ρυθµούς που είχαµε βιώσει τα προηγούµενα χρόνια. Σίγουρα όµως ένα µέρος είναι πραγµατικά

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ

«Εάν η προηγούµενη κυβέρνηση στο ξεκίνηµα της δεύτερης θητείας της είχε λάβει µέτρα για τη µείωση των ελλειµµά-των, ίσως τα πράγµατα να ήταν καλύτερα σήµερα. Τελικά έπρεπε να βρε-θούµε µε την πλάτη στον τοί-χο για να µπο-ρέσουµε να ξε-περάσουµε την αναβλητικότη-τα, την ατολµία, το πολιτικό κόστος.»

ΕΠΙΛΟΓΗ 35

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑΥ

ΡΑΚ

ΗΣ

36 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKERS’ CLUB

φυγή κεφαλαίων από τη χώρα αλλά αυτή νοµίζω είναι πάρα πολύ µικρή και κυρίως αφορά κεφάλαια όπως ενδεχοµένως ναυτιλιακά ή επιχειρηµατικά τα οποία λόγω δραστηριότητας πάντα είχαν σχέσεις µε το διεθνές πιστωτικό σύστηµα.

Ένας σηµαντικός αριθµός µικρών χαρτοφυλακίων αποσύρθηκε από την αγορά περί το 2001-2002, χαρτοφυλάκια κατά βάση που σχηµατίστηκαν τη διετία 1998-2000. Έκτοτε η αγορά λειτούργησε αρκετά µε µικροµεσαία χαρτοφυλάκια. Σήµερα, µε την κρίση στη χώρα, αποσύρονται και αυτά; Θα έλεγα όχι. Υπάρχει όµως µία συρρίκνωση, σε βάθος χρόνου, στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Ας δούµε για παράδειγµα τον χώρο της θεσµικής διαχείρισης. Το 2005-2006 τα υπό διαχείριση κεφάλαια ήταν γύρω στα 30 δισ. ευρώ. Φυσικά ένα µεγάλο µέρος τους ήταν σε αµοιβαία κεφάλαια βραχυπρόθεσµης κατεύθυνσης όπως τα διαχείρισης διαθεσίµων. Σήµερα τα υπό διαχείριση κεφάλαια βρίσκονται στα 10 δισ. ευρώ, άρα έχουν υποχωρήσει στο 1/3. Μόνο και µόνο από αυτό µπορεί κανείς να καταλάβει ότι υπάρχει µία συρρίκνωση των επενδυτικών κεφαλαίων. Στην πορεία όµως των τελευταίων ετών, η θεσµική διαχείριση έχει αναπτυχθεί σε πολύ καλό βαθµό, και σε επιλογές που προσφέρει πλέον στους πελάτες και σε εξειδίκευση και σε τεχνικές διαχείρισης. Και αναφέροµαι κυρίως σε τεχνικές διαχείρισης κινδύνου που πλέον διακρίνει τα χαρτοφυλάκια και στις οποίες πρέπει να δίνεται βαρύτητα. Άρα επιλογές υπάρχουν!

Οι τράπεζες σήµερα βρίσκονται µπροστά σε µία αυτοαναιρούµενη πρόκληση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και η κυβέρνηση τις καλούν να αναλάβουν δράση ως χρηµατοδότες εξόδου από την ύφεση και ταυτόχρονα συστήνουν ιδιαίτερη προσοχή. Ως µάνατζερ του χρηµατοπιστωτικού τοµέα πώς θα σχολιάζατε αυτή την πραγµατικότητα; Ποια θέση πρέπει να πάρουν οι τράπεζες; Της άµυνας ή της επίθεσης; Κάπως έτσι είναι και αυτό πραγµατικά είναι ένα δύσκολο ζήτηµα για να αποφανθεί κανείς. Ο τραπεζικός τοµέας όµως ανέκαθεν ήταν και θα συνεχίσει και στο µέλλον να αποτελεί τον τροφοδότη µηχανισµό µίας οικονοµίας. Όλοι οι τοµείς όµως της οικονοµίας δεν είναι αναπτυξιακοί στην κατεύθυνση που θα ήθελε η κυβέρνηση και γενικά ο χρηµατοπιστωτικός κλάδος να χρηµατοδοτήσει. Και αυτό τόσο για λόγους επιχειρηµατικότητας αλλά και για λόγους ανάπτυξης. Παρενθετικά να σηµειώσω εδώ ότι η Eurobank συνειδητοποιηµένα δίνει βαρύτητα σε κλάδους ανάπτυξης όπως είναι ο τουρισµός, η ενέργεια, η εξωστρέφεια. Κλείνοντας την παρένθεση πιστεύω ότι θα πρέπει οι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της χώρας να εξετάζουν πιο συνειδητοποιηµένα και πιο στρατηγικά το πώς διοχετεύουν τη χορηγούµενη ρευστότητα, σε περίοδο που είναι ιδιαίτερα ακριβή και για τις τράπεζες. Πιστωτική

επέκταση συνεχίζει να υπάρχει αν και µε πάρα πολύ χαµηλότερους ρυθµούς σε σχέση µε ό,τι είχαµε συνηθίσει τα τελευταία 2-3 χρόνια. Όµως υπάρχει. Σήµερα ζούµε στην αγορά ένα κοκτέιλ κινδύνου που χαρακτηρίζεται από το υψηλό κόστος δανεισµού, όχι µόνο από τη πλευρά των πελατών που καλούνται να πάρουν ένα δάνειο αλλά και των ίδιων των τραπεζών καθώς λειτουργούν σε ένα διεθνές χρηµατοπιστωτικό σύστηµα και καλούνται να αντλήσουν ρευστότητα από το διεθνές σύστηµα. Άρα εδώ εντοπίζεται ένα αυξηµένο κόστος διαχείρισης του

χρήµατος, είναι ένα εκρηκτικό κοκτέιλ και µία δύσκολη εξίσωση, στην οποία οι τράπεζες να συνδυάσουν το ρίσκο, το κόστος, τις προοπτικές, πριν καταλήξουν στη χρηµατοδότηση κάποιου εγχειρήµατος.

Έναν τέτοιο συνδυασµό όµως, µία «µαγική συνταγή», αντίδοτο στη συγκυρία που να δίνει απτά αποτελέσµατα στην οικονοµία, δεν βλέπω ότι έχουν καταφέρει να πετύχουν έως σήµερα οι τράπεζες. Και αυτή νοµίζω ότι θα είναι η µεγάλη πρόκληση για το επόµενο διάστηµα. Είναι νωρίς ακόµα. Είµαστε στο κέντρο της αβεβαιότητας, στο επίκεντρο της κρίσης στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, εάν δεν υπάρξει µία βελτίωση στο κόστος χρήµατος, µία πίστωση χρόνου κυρίως στο κυβερνητικό επιτελείο για να αρχίσουν τα µέτρα που έχουν εξαγγελθεί να αποδίδουν και να αρχίσει το διεθνές σύστηµα να διαβλέπει µία προοπτική στη χώρα, ώστε και οι τράπεζες να δουν µε τη σειρά τους την προοπτική αυτή της ανάπτυξης και να αρχίσουν µέσα από νέους ρυθµούς -όχι τους υψηλούς του παρελθόντος γιατί ξέρετε η κρίση δίνει σε όλους µας µαθήµατα- να χρηµατοδοτούν την πραγµατική οικονοµία, εάν δεν γίνουν όλα αυτά, δεν θα δούµε αυτό που περιγράφετε. Όλοι περιµένουµε να δούµε το περιβάλλον να ξεκαθαρίζει.

Από την πλευρά τους οι θεσµικοί επενδυτές µπορούν να συµβάλλουν θετικά στη δύσκολη για τη χώρα, συγκυρία; Οι θεσµικοί επενδυτές, υπό τις υφιστάµενες συνθήκες

«Το έλλειµµα του τρίτου πυλώνα ασφάλισης στην Ελλάδα, το έλλειµ-µα κινήτρων που θα ενισχύσουν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφα-λαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.»

ΑΡΗΣ ΞΕΝΟΦΟΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 37

Είναι κεφάλαια της επόµενης π.χ. δεκαπενταετίας-εικοσαετίας για όταν θα επέλθει η σύνταξη. Εποµένως, το έλλειµµα αυτού του πλαισίου στην Ελλάδα, το έλλειµµα κινήτρων που θα ενίσχυαν τη µακροπρόθεσµη συγκέντρωση κεφαλαίων, αποδυναµώνει τους Έλληνες διαχειριστές από το να µπορούν να στηρίξουν την εσωτερική αγορά στη δεδοµένη συγκυρία.

Είναι άλλο ένα ζήτηµα που συζητάµε στη χώρα το λιγότερο την τελευταία δεκαετία. Έτσι είναι. Φανταστείτε εάν τα κεφάλαια της Ελλάδας βρίσκονταν σήµερα στα επίπεδα που ήταν πριν 4-5 χρόνια, περί τα 30 δισ. ευρώ, και εάν αυτά ήταν καθαρά επενδυτικά κεφάλαια και δεδοµένου ότι ο Έλληνας αν και έχει διάθεση να ρισκάρει, στις επενδύσεις του επιδεικνύει µία συντηρητικότητα, ένα πολύ µεγάλο µέρος αυτών των κεφαλαίων θα µπορούσε να δώσει ευχέρεια στο ελληνικό δηµόσιο να αντλήσει κεφάλαια απευθυνόµενο στην ελληνική αγορά.

Για να συνεχίσω στην ίδια θεµατική, πάρα πολλά χρόνια πριν η αγορά ζητούσε να προχωρήσουµε στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µε σκοπό να λειτουργήσει ως ανάχωµα σε µία ενδεχόµενη κρίση στο µέλλον. Η κρίση ήρθε και µας βρήκε απροετοίµαστους. Ναι. Τι φταίει ενδεχοµένως; Ό,τι φταίει για όλα όσα συµβαίνουν στην Ελλάδα. Φταίει ενδεχοµένως η αναβλητικότητα, φταίει ενδεχοµένως ότι η Ελλάδα είχε την πολυτέλεια να ζήσει µία περίοδο υψηλών ρυθµών ανάπτυξης µε δανεικά, αυτή όµως η αναπτυξη έκρυψε µέσα της ανεπάρκειες του συστήµατος και ενίσχυσε την αναβλητικότητα. Γιατί τα ευαίσθητα θέµατα δυστυχώς παραδοσιακά στη χώρα µας, µεταφέρονταν από τη µια κυβέρνηση στην επόµενη. Μέχρι τη στιγµή που δεν µπορούσαν πια να αναβληθούν.

Αναβλητικότητα, καθυστερήσεις, λόγια. Δώσαµε άλλοθι στους κερδοσκόπους τελικά; Οι αγορές θέλουν πράγµατα συγκριµένα. Όταν υπάρχουν µόνο λόγια και δεν υπάρχουν έργα, οι αγορές το εκµεταλλεύονται. Να σηµειώσω ότι είµαι αντίθετος µε τη λέξη κερδοσκόπος. Όπως δεν έχετε ακούσει τη λέξη «χασοσκόπος», δεν υπάρχουν και κερδοσκόποι. Και ίσως είναι µία λάθος µεταφορά του αγγλικού όρου speculator και speculation που σηµαίνουν µία εκτίµηση γενικά των πραγµάτων. Αλλά αυτοί είναι οι κανόνες της αγοράς. Οι κερδοσκόποι δεν κερδίζουν πάντα, χάνουν και µάλιστα µεγάλα κεφάλαια σε ορισµένες περιπτώσεις. Το παιχνίδι αυτό κόστισε στην Ελλάδα. Όµως όταν µιλάµε για κερδοσκόπους, αναφερόµαστε σε επενδυτικούς οίκους που εκτιµούν καταστάσεις, διαβλέπουν µία πραγµατικότητα. Μπορεί να κερδίσουν, µπορεί να χάσουν. Όταν όµως η προοπτική του κέρδους τους ενισχύεται µε µια αναβλητικότητα ή µε φιλολογία που συνεχώς φορτίζει το περιβάλλον χωρίς να συνοδεύεται από πράξεις και τόλµη, δηµιουργείται ένα ντόµινο δυσκολιών και προβληµάτων.

διαχείρισης λίγα πράγµατα µπορούν να κάνουν. Συγκεκριµένα, τα κράτη όπου διαπιστώνουµε ότι υπάρχει µία σταθερότητα στα υπό διαχείριση κεφάλαια και όχι µόνο σταθερότητα αλλά και αύξηση, είναι κράτη στα οποία έχουν εδραιωθεί µηχανισµοί που υποστηρίζουν µία σταδιακή συγκέντρωση κεφαλαίου. Είναι κράτη που χτίζουν µία θετική προσέγγιση απέναντι στην επένδυση, µία µακροπρόθεσµη προοπτική. Στην Ελλάδα δυστυχώς αυτό δεν υπάρχει. Παράδειγµα σηµαντικό, δεν υπάρχουν συνταξιοδοτικοί µηχανισµοί που να µπορούν να υποκαταστήσουν, ως έναν βαθµό, τους φορείς συνταξιοδοτικής ασφάλισης.

Αναφέρεστε προφανώς στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, µηχανισµό που τα αναπτυγµένα κράτη έχουν κατακτήσει αρκετά χρόνια πριν. Ναι. Γιατί ο τρίτος πυλώνας ασφάλισης µε τη δοµή του επιτρέπει σταδιακά εισροές στο σύστηµα, δηµιουργεί ασφάλεια όταν οι συνθήκες δυσκολεύουν. Και αυτό γιατί τα κεφάλαια που διοχετεύονται στον τρίτο πυλώνα ασφάλισης είναι µακροπρόθεσµα κεφάλαια που ο κόσµος δεν ρευστοποιεί όταν βλέπει έναν κίνδυνο.

38 ΕΠΙΛΟΓΗ38 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ ΣΕ ΚΟΜΒΙΚΟ ΡΟΛΟ: ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 39

Σ το ξέσπασµα της διε-θνούς χρηµατοπισ τω-

τικής κρίσης, ο χρηµατοπιστωτικός τοµέας κλήθηκε να ασπασθεί το Back to Basics, «εξοστρακίζον τας» από την τραπεζική τ ις τοποθετήσεις σε προϊόντα υψηλού ρίσκου που δηµι-ούργησαν το πρόβληµα. Η επιστρο-φή στις βασικές τραπεζικές εργασίες -καταθέσεις, χορηγήσεις- να ξαναγί-νει το µοντέλο της καθηµερινότητας µε ιδιαίτερα αυστηρούς όρους µά-λισ τα. Όµως οι Έλληνες τραπεζίτες (που δεν είχαν έκθεση στους κινδύ-νους που προκάλεσαν τη χρηµατοπι-

στωτική κρίση) σήµερα βρίσκονται αντιµέτωποι µε µια αυτοαναιρούµε-νη πραγµατικότητα. Πρέπει να είναι προσεκτ ικοί σ τους κινδύνους που αναλαµβάνουν και ταυτόχρονα πρέ-πει να χρηµατοδοτήσουν την ανά-πτυξη σε περιβάλλον αυξηµένων κιν-δύνων λόγω της ύφεσης. Ταυτόχρονα όµως ε ίναι σχεδόν µονόδροµος η ανάληψη επιχειρηµατικών κινδύνων από τους τραπεζίτες. Γιατί; Σήµερα, όταν κράτος και ιδιώτες συγχρόνως προσπαθούν να µειώσουν τον δανει-σµό τους, ο αποπληθωρισµός είναι η λογική εξέλιξη. Μια ήπια µορφή

BANKING Τράπεζες στην Ελλάδα

Οι τραπεζίτες καλούνται σήµερα, που η Ελλάδα µπαίνει στον µηχανισµό στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ, να πάρουν τις πρωτοβουλίες που η πολιτική µας ηγεσία δεν µπορεί να υλοποιήσει… Με απλά λόγια, πρέπει να αξιολογήσουν τις επιχειρήσεις που µπορούν να φέρουν την Ελλάδα πιο κοντά στον στόχο της οικονοµικής αναδιάρθρωσης. Να γίνουν οι χρηµατοδότες των ικανών ώστε η χώρα να βγει από την ύφεση. Τον ρόλο του χρηµατοδότη της ανάπτυξης τον έχουν παίξει πολλές φορές. Ο σηµερινός όµως θα είναι ο ρόλος της καριέρας τους που θα κρίνει τη µορφή που θα έχει η επόµενη µέρα στη χώρα.

Από τον ΧΡΗΣΤΟ ΚΩΝΣΤΑ

ΚΟΚΚΙΝΟΣΚΩΔΙΚΟΣ

ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΤΕΣ ΣΕ ΚΟΜΒΙΚΟ ΡΟΛΟ: ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΙ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ

40 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Οι Έλληνες από την περίοδο του υπερδανεισµού θα περά-σουν στην εποχή όπου η µείω-ση των χρεών θα «εξιδανικεύ-εται» από όλους ταυτόχρονα. Ενώ όµως ο αριθµός των οφει-λοµένων χρηµάτων µειώνεται, η διαδικασία της µείωσης αυ-τής δεν µπορεί να είναι τόσο γρήγορη, όσο η παράλληλη αύξηση της αξίας των οφει-λοµένων χρηµάτων. Με απλά λόγια δηµιουργείται το παρά-δοξο, σύµφωνα µε το οποίο η µαζική προσπάθεια όλων να ξεφύγουν από τα χρέη να οδη-γεί την κοινωνία ακόµη πιο βα-θειά στην παγίδα των χρεών.

αποπληθωρισµού δεν δηµιουργεί σοβαρό πρόβληµα, αντίθετα σ την τωρινή φάση που βρίσκεται η οικο-νοµία µπορεί να αποβεί ευεργετική τονώνοντας την ανταγωνιστικότητα. Από την άλλη πλευρά όµως αυξά-νει την πραγµατική αξία των χρε-ών. Στο δύσκολο αυτό περιβάλλον, οι τραπεζίτες καλούνται να πάρουν τ ις πρωτοβουλίες που η πολιτ ική µας ηγεσία δεν µπορεί να υλοποι-ήσει… Με πιο απλά λόγια οι τρα-πεζίτες πρέπει να αξιολογήσουν τις επιχειρήσεις που θα µπορούσαν να φέρουν την Ελλάδα πιο κοντά στον στόχο της οικονοµικής αναδιάρθρω-σης, γιατί το πρόβληµα της χώρας δεν είναι συγκυριακό αλλά βαθύτα-τα διαρθρωτικό. Ας δούµε όµως τα πράγµατα µε τη σειρά.Ο πληθωρισµός του περασµένου Μαρτίου, το 3,9%, θα αποτελεί σύ-ντοµα -δυστυχώς- µακρινή ανάµνη-ση γ ια την ελληνική οικονοµία. Η Ελλάδα µπαίνει αναπόφευκτα σε πε-ρίοδο αποπληθωρισµού αφού πρώ-τα περάσει µια µεγάλη και οδυνηρή περίοδο στασιµοπληθωρισµού. Ο σ τασ ιµοπληθωρισµός µπορε ί να εξελιχθεί αποπληθωριστικά, όταν η ζήτηση υποχωρεί τόσο χαµηλότερα από την προσφορά, ώστε οι µειώ-σεις στις τιµές των αγαθών να οδη-γήσουν τον τ ιµάριθµο σ το µηδέν και παράλληλα η κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να εφαρµόσει την κατάλληλη νοµισµατική πολιτική που θα τον αποτρέψει. Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα για πρώτη φορά µετά την απελευθέρωσή του καλεί-ται να διαχειριστεί µια περίοδο αρ-νητικής οικονοµικής ανάπτυξης, µεί-ωσης της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και χαµηλής αγοραστικής δύναµης σε ένα οικονοµικό περι-βάλλον που µέχρι σήµερα στηριζό-ταν κατά 75% στην κατανάλωση. Οι Έλληνες τραπεζίτες εκτός από το αυ-ξηµένο κόστος χρήµατος λόγω των υψηλών spread που έχει προκαλέσει η εθνική µας ανυποληψία στις διε-θνείς αγορές χρήµατος και κεφαλαί-ου θα πρέπει ταυτόχρονα να διαχει-ριστούν ένα εθνικό οικονοµικό περι-

βάλλον που θα χαρακτηρίζεται από τη µείωση του όγκου του χρήµατος και των πιστώσεων σε σχέση µε τα διαθέσιµα αγαθά. Όταν ο όγκος του χρήµατος και των πιστώσεων µειώ-νεται σε σχέση µε τον όγκο των δι-αθέσιµων αγαθών, η σχετική αξία κάθε µονάδας χρήµατος αυξάνει, κάνοντας τις τιµές των αγαθών γε-ν ικά να µειώνονται (αποπληθωρι-σµός). Οι µειώσεις των τιµών συµ-βαίνουν ταυτόχρονα στα αγαθά και τις επενδύσεις. Μετοχές και οµόλο-γα µπαίνουν στα αζήτητα. Τα κέρδη µειώνονται. Για την ίδια ποσότητα πωλήσεων οι επιχειρήσεις εισπράτ-τουν λιγότερα. Τα επισφαλή δάνεια διογκώνονται. Το ακαθάριστο εθνι-κό προϊόν µε ιώνε ται και το Κρά-τος φορολογεί ακόµη πιο αυστηρά

για να καταφέρει να εισπράξει όσα του χρειάζονται για συντηρήσει την πανάκριβη, αναποτελεσµατική και αντιπαραγωγική- λειτουργία του.Ευ τυχώς η Ελ λάδα δε ν διαθέ τ ε ι πλέον δραχµές. Αν αντί γ ια ευρώ, οι Έλληνες πολιτικοί είχαν δραχµές στα δηµόσια ταµεία θα είχαν επιλέ-ξει χωρίς δεύτερη σκέψη µια σειρά υποτιµήσεων που θα καταβαράθρω-ναν την ποιότητα ζωής και θα συ-ντηρούσαν το ίδιο -πανάκριβο, ανα-ποτελεσµατικό και αντιπαραγωγικό- µον τέλο δηµόσιας διοίκησης που τελικά αποτελεί την πραγµατική αι-τία του οικονοµικού µας προβλήµα-τος. Στην εποχή του ενιαίου ευρω-παϊκού νοµίσµατος, σε συνδυασµό µε την ανελαστικότητα και ακαµψία του παραγωγικού και λειτουργικού κόστους των ελληνικών επιχειρή-σεων -συνέπεια και της έ λλε ιψης επενδύσεων σε νέε ς τ ε χνολογ ίε ς και στον γενικότερο εκσυγχρονισµό των επιχειρηµατικών δοµών- το έλ-λειµµα ανταγωνιστικότητας καθιστά ακριβότερα τα ελληνικά προϊόντα σε σύγκριση µε τα αντίσ τοιχα άλ-λων χωρών της Eυρωζώνης, κατά-σταση που σταδιακά αποσαθρώνει τον παραγωγικό ιστό της χώρας και τον καταδικάζει σε εσωστρέφεια. Βεβαίως, ούτε αυτή αποτελεί λύση, καθώς, η ελεύθερη διακίνηση προ-ϊόντων σε µία τεράστια ευρωπαϊκή περιοχή, συχνά περιθωριοποιεί -τουλάχιστον, ως ακριβά- πολλά ελ-ληνικά προϊόντα «αλώνοντας» και την εσωτερική αγορά τους. Με απλά λόγ ια, οι παραδοσ ιακές τραπεζι-κές και επιχειρηµατικές πρακτικές δεν µπορούν να δώσουν λύση στο σηµερινό πρόβληµα της ελληνικής οικονοµίας. Οι Έλληνες τραπεζίτες σήµερα καλούνται να τολµήσουν, να αναλάβουν επιχειρηµατικούς κινδύ-νους και να επενδύσουν στο µέλλον των σύγχρονων, ανταγωνιστικών και παραγωγικών επιχειρηµατικών µο-νάδων, αδιαφορώντας για το παλιό -και καταδικασµένο σε αργό θάνα-το- µοντέλο της κρατικοδίαιτης και συντηρούµενης µε θαλασσοδάνεια ελληνικής επιχείρησης.

BANKING Τράπεζες στην Ελλάδα

ΕΠΙΛΟΓΗ 41

Ηπαγίδα των χρεών

Μπαίνουµε σε µια εποχή όπου οι τράπεζες αλλά και οι οφειλέτες δι-απιστώνουν ότι στην οικονοµία γε-νικά (δηµόσιο, επιχειρήσεις, κατα-ναλωτές) έχουν συσσωρευτεί πάρα πολλά χρέη. Οι επιχειρηµατίες και οι ιδιώτες βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Ο καθένας προσπαθεί να µει-ώσει τον δανεισµό του, κάτι που µε την πρώτη µατιά φαίνεται εξαιρετικά λογικό. Όταν όµως συµπίπτουν όλοι µαζί στην προσπάθεια να µειώσουν τον δανεισµό τους την ίδια ακρι-βώς χρονική περίοδο, τότε η κρίση (αποπληθωρισµός) γ ίνε ται ακόµη µεγαλύτερη. Η επιταχυνόµενη προ-σπάθεια µείωσης των χρεών οδηγεί σε πανικοβληµένες πωλήσεις πάση θυσία, σε µειώσεις των αποταµιεύ-σεων λόγω εξόφλησης µελλοντικών υποχρεώσεων, σε πτώση των τιµών όλων των αξιών (προϊόν τα, µετο-χές, ακίνητα κλπ), σε χρεοκοπίες, σε µείωση της παραγωγής, στην υπερ-βολική ανεργία, στην απαισιοδοξία, σ την επιλογή των µε τρητών αν τ ί οποιασδήποτε άλλης τοποθέτησης/επένδυσης και κατ’ επέκταση στην ανατ ίµηση των χρηµάτων, οπότε σ την (αυτόµατη) άνοδο του πραγ-µατικού επιτοκίου. Οι Έλληνες από την περίοδο του υπερδανεισµού θα περάσουν στην εποχή όπου η µείω-ση του δανεισµού και η απαλλαγή από τα χρέη θα «εξιδαν ικεύεται» από όλους ταυτόχρονα. Ενώ όµως ο αριθµός των οφειλοµένων χρηµάτων µειώνεται, η διαδικασία της µείω-σης αυτής δεν µπορεί να είναι τόσο γρήγορη, όσο η παράλληλη αύξηση της αξίας των οφειλοµένων χρηµά-των. Με απλά λόγια δηµιουργείται το παράδοξο, η µαζική προσπάθεια όλων να ξεφύγουν από τα χρέη να οδηγεί την κοινωνία ακόµη πιο βα-θειά στην παγίδα των χρεών. Η πιο άµεση αρνητική επίδραση του απο-πληθωρισµού είναι ότι αυξάνει την πραγµατική αξία των χρεών. Όπως ο πληθωρισµός βοηθά τους δανειο-λήπτες, µειώνοντας την πραγµατική αξία των χρεών τους, ο αποπληθω-

42 ΕΠΙΛΟΓΗ

ρισµός τους πλήττει επειδή αυξά-νει την πραγµατική αξία αυτών που οφείλουν να αποπληρώσουν. Αν και η ήπια µορφή αποπληθωρισµού δεν δηµιουργεί σοβαρό πρόβληµα, στην περίπτωση που η τάση αυτή συνε-χισθεί, οι τιµές υπάρχει κίνδυνος να υποχωρήσουν έως και 10% συνολικά εντός των προσεχών ετών. Εάν συµ-βεί κάτι τέτοιο, ένας ιδιοκτήτης ακι-νήτου µε στεγαστικό δάνειο θα δει την πραγµατική αξία του χρέους του να αυξάνεται κατά 10%. Δεδοµένου ότι η πτώση των τιµών θα συµπαρα-σύρει και τους µισθούς, η αναλογία

της µηνιαίας δόσης ενός στεγαστικού δανείου ως προς το εισόδηµα του δανειολήπτη θα αυξηθεί.

Έξοδος κινδύνουΣυνήθως ο αποπληθωρισµός αντι-µετωπίζεται µε ενέσεις ρευστότητας από τ ις κεν τρικέ ς τράπεζε ς. Στην Ελλάδα όµως ο φθηνός δανεισµός από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τρά-πεζα είναι καταδικασµένος να κα-τευθύνεται στη «µαύρη τρύπα» του δηµοσίου χρέους και του αντιπαρα-γωγικού λειτουργικού κόστους του δηµοσίου τοµέα. Οι άλλες ευρωπα-ϊκές χώρες θα αντιµετωπίσουν την κρίση µε µεγάλες δηµόσιες επενδύ-σεις που θα τονώσουν την παραγω-γική δραστηριότητα. Στην Ελλάδα δανειζόµαστε για να καταναλώνουν πενιχρά οι δηµόσιοι υπάλληλοι και

οι συνταξιούχοι. Μέσα σε τρία χρό-ν ια από το 2006 έως το 2009, οι δηµόσιες δαπάνες αυξήθηκαν κα-τά 18 δισ. ευρώ, χωρίς τους τόκους - δηλαδή σχεδόν κατά 45%, από τα 41 δισ. ευρώ στα 59 δισ. ευρώ, σε µια «έκρηξη» των πρωτογενών δαπανών του δηµοσ ίου µέσα σε τρία µόλις χρόνια – τόσο σε απόλυ-τα µεγέθη, όσο και ποσοστιαία επί του εκάστοτε ΑΕΠ. Με τα δισ. ευρώ που σπατάλησε η Ελλάδα θα µπο-ρούσε να αγοράζει κάθε χρόνο 6 επιχειρήσεις του µεγέθους της ΔΕΗ δηλαδή θα εξασφαλίζαµε 24.000 x 6 = 144.000 νέες θέσεις εργασίας κάθε χρόνο. Με τα σηµερινά φορο-λογικά έσοδα 50 δισ. ευρώ και µε τόκους 12 δισ. ευρώ, µηδενίζοντας τις δηµόσιες επενδύσεις (έλλειµµα δηµοσίων επενδύσεων 2009 7,19 δισ. ευρώ!), θα είχαµε έλλειµµα µό-λις 3 δισ. ευρώ δηλαδή 1,25% του ΑΕΠ. Προφανώς λοιπόν το πρόβλη-µα βρίσκεται στις δαπάνες και όχι σ την «ελλιπή φορολογ ική συνε ί-δηση», ή όπου αλλού θα ήθελε να το µεταθέσει η πολιτική µας ηγεσία (κυρίως στην Πολιτεία και πολύ λι-γότερο στους πολίτες). Οι τραπεζί-τες σ την Ελλάδα πρέπει να ιεραρ-χήσουν τις εθνικές προτεραιότητες

και να χρηµατοδοτήσουν µόνο τ ις πρωτοβουλίες εκείνες που εξυπη-ρετούν τον στόχο της οικονοµικής αναδιάρθρωσης της χώρας. Στην Ελλάδα ο φόβος για την ύφεση συµ-βαδίζει µε όλο και πιο ηχηρά αιτή-µατα γ ια κρατική συµπαράσταση, για επιχορηγήσεις, µειώσεις φόρων, αναστολές υποχρεώσεων, νέες χρη-µατοδοτήσεις, αυξηµένα επιδόµατα, έκτακτες παροχές. Στην κοινή γνώµη κυριαρχεί η άποψη, ότι το µόνο και ισχυρό αντ ίδοτο σ την οικονοµική κατάρρευση είναι η όλο και µεγαλύ-τερη περισσότερο χορήγηση χρηµά-των σε κάθε κατεύθυνση. Η Ελλάδα όµως δεν είναι αντιµέτωπη µόνο µε την ύφεση. Είναι αντιµέτωπη µε ένα πολύ δυσκολότερο και σηµαντικό-τερο πρόβληµα, που δεν είναι συ-γκυριακό αλλά µόνιµο, την έλλειψη ανταγωνιστικότητας, την υστέρησή της, το γεγονός ότι οι δοµές και τα συστήµατα µε τα οποία λειτουργούν η οικονοµία και η κοινωνία µας δεν µπορούν να εξασφαλίσουν ικανο-ποιητική απασχόληση και ικανοποι-ητικό εισόδηµα. Γι’ αυτό και είναι πολύ σηµαντική η χρηµατοδότηση εκε ίνων των πρωτοβουλιών που µπορούν να δώσουν την αναπτυξια-κή ώθηση στη χώρα.

Όπως ο πληθωρισµός βοηθά τους δανειολήπτες µειώνοντας την πραγµατι-κή αξία των χρεών τους, ο αποπληθωρισµός τους πλήττει επειδή αυξάνει την πραγµατική αξία

αυτών που οφείλουν να αποπληρώσουν.

BANKING Τράπεζες στην Ελλάδα

ΕΠΙΛΟΓΗ 43

Κύρια χαρακτηριστικά της κρίσης είναι το µεγάλο δηµοσιονοµικό έλλειµµα, το τεράστιο χρέος και η συνεχής διάβρωση της ανταγωνι-στικής θέσης της χώρας. Τα προβλήµατα αυτά προϋπήρχαν της διεθνούς κρίσης του 2008 και ήταν αναπόφευκτο, χωρίς τολµηρές και αποφα-σιστικές παρεµβάσεις, να οδηγήσουν, αργά ή γρήγορα, σε αδιέξοδο. Καθώς οι παρεµβάσεις αυτές δεν έγιναν, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Παράλληλα, η διεθνής κρίση µεγέθυνε τις συσ-σωρευµένες επιπτώσεις των χρόνιων αδυναµιών και επιτάχυνε την πτωτική πορεία της οικονο-µίας. Αποτέλεσµα είναι η σηµερινή κατάσταση που αποτυπώνεται στα δίδυµα ελλείµµατα και στα δίδυµα χρέη, στη στενή διασύνδεση του δη-µόσιου ελλείµµατος και χρέους µε το εξωτερικό έλλειµµα και χρέος.

Η σηµερινή κρίση δεν αντανακλά απλώς µια παροδική, πτωτική, φάση του οικονοµικού κύκλου. Και βέβαια δεν αποτυπώνεται µόνο στο δηµόσιο τοµέα και στο ανησυχητικό έλ-λειµµα ανταγωνιστικότητας. Αφορά το σύνολο της οικονοµίας, τις δοµές της, τις αντιλήψεις και συµπεριφορές που κυριάρχησαν επί σει-ρά ετών, το στρεβλό µοντέλο ανάπτυξης που ακολουθήσαµε. Αυτό σηµαίνει ότι η η κρίση δεν επιδέχεται βραχυχρόνιες θεραπείες. Προ-ϋποθέτει, αντίθετα, επίµονη και συστηµατική προσπάθεια: µια προσπάθεια µακρά, συντε-ταγµένη και ρηξικέλευθη. Μακρά, γιατί η αλ-λαγή των δοµών που µας οδήγησαν εδώ θα είναι ένα έργο επίπονο που δεν είναι εύκολο να πραγµατοποιηθεί σύντοµα. Συντεταγµένη, για να εξασφαλίσουµε την οµαλή συνέχεια, µε ελαχιστοποίηση των κραδασµών. Ρηξικέλευθη, γιατί δεν µπορούµε να λύσουµε τα σηµερινά προβλήµατα, αν συνεχίσουµε να σκεφτόµαστε µε τον ίδιο τρόπο που σκεφτόµασταν όταν τα δηµιουργούσαµε. Η υπέρβαση της κρίσης προ-ϋποθέτει, µε άλλα λόγια, ρήξη µε το παρελθόν.

* * *Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε προειδοποιήσει

εγκαίρως για τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Η κατάσταση και οι προοπτικέςτης ελληνικής οικονοµίας και οι προκλήσεις

για την οικονοµική πολιτική (*)

Η ελληνική οικονοµία αντιµετωπίζει σήµερα µια βαθιά, δοµική και πολύπλευρη κρίση. Γι’ αυτό και η έξοδος από αυτή την κρίση προϋποθέτει πολυετή, επίµονη και

συστηµατική προσπάθεια. Απαιτεί ρήξη µε το παρελθόν.

Στις εκθέσεις της τονιζόταν ότι οι µακροοικονοµι-κές ανισορροπίες θα διογκώνονταν όσο χειροτέ-ρευε η διεθνής συγκυρία. Διατυπωνόταν, επίσης, σαφής προειδοποίηση για το ενδεχόµενο της διόγκωσης του κόστους δανεισµού. Ταυτόχρο-να, υπογραµµιζόταν ότι έπρεπε να µεταδοθεί µε σαφήνεια στις αγορές το µήνυµα ότι η Ελλάδα είναι αποφασισµένη να εφαρµόσει ένα πολυε-τές σχέδιο ουσιαστικής δηµοσιονοµικής εξυγί-ανσης και τολµηρών διαρθρωτικών αλλαγών.

* * *Οι εξελίξεις που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν

τις δυσοίωνες προβλέψεις. Η οικονοµία έχει ει-σέλθει σε φαύλο κύκλο και δηµιουργήθηκε πρω-τοφανής αβεβαιότητα, που προκάλεσε µια σειρά υποβαθµίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Αυτές οδήγησαν σε µεγάλη διεύρυνση των περιθωρίων επιτοκίου, µε αποτέλεσµα την επιβάρυνση του κόστους δανεισµού και εξυπη-ρέτησης του χρέους του Δηµοσίου. Η κατάσταση αυτή, στο βαθµό που παρατείνεται, επιδεινώνει τη δηµοσιονοµική θέση της χώρας, δυσχεραίνει ακόµη περισσότερο τη δηµοσιονοµική προσαρ-µογή, έχει σοβαρές επιπτώσεις στην πραγµατική οικονοµία και στο τραπεζικό σύστηµα και ανα-τροφοδοτεί το κλίµα αβεβαιότητας, ασκώντας µια γενικότερη παραλυτική επίδραση. Μοναδική διέξοδος είναι η αποκατάσταση της εµπιστοσύ-

νης, µε τη δραστική µείωση του ελλείµµατος και του χρέους και την ανάκτηση της απωλεσθείσας ανταγωνιστικότητας.

* * *Η κρίση της ελληνικής οικονοµίας εξελίσσεται

σε ένα διεθνές περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από υψηλή αβεβαιότητα, παρά τις ενδείξεις ανά-καµψης που υπάρχουν. Η ανάκαµψη της παγκό-σµιας οικονοµίας, που διακρίνεται µέχρι στιγµής από ασταθή βηµατισµό, έχει στηριχθεί αφενός στην άσκηση διευκολυντικής νοµισµατικής πολι-τικής και αφετέρου σε επεκτατικές δηµοσιονοµι-κές πολιτικές, οι οποίες όµως τώρα επαυξάνουν τους κινδύνους για τη βιωσιµότητα των δηµόσι-ων οικονοµικών.

Οι κίνδυνοι αυτοί στις ανεπτυγµένες οικο-νοµίες επιτείνονται από: (α) τη µεγάλη αύξηση των δηµόσιων ελλειµµάτων και του δηµόσιου χρέους, (β) τις δυσµενείς δηµογραφικές προο-πτικές λόγω της γήρανσης του πληθυσµού και (γ) τις εκτιµήσεις ότι δεν πρέπει να αναµένεται σύντοµα επάνοδος της δυνητικής παραγωγής και της απασχόλησης στα προ της κρίσης επίπε-δα. Πρόσθετους κινδύνους συνεπάγεται και το γεγονός ότι τα δηµόσια οικονοµικά είναι εκτε-θειµένα σε διαταραχές που πηγάζουν από τις αγορές. Η αβεβαιότητα για τη χρονική κλιµά-κωση και την ένταση των “πολιτικών εξόδου” από τα µέτρα δηµοσιονοµικής ώθησης πιέζει ανοδικά τα περιθώρια επιτοκίου των κρατικών οµολόγων. Αναµένεται λοιπόν ότι στις ανεπτυγ-µένες χώρες τα επιτόκια χρηµατοδότησης του δηµόσιου χρέους θα αυξηθούν, ενώ ο ρυθµός ανάπτυξης θα είναι χαµηλότερος απ’ ό,τι πριν από την κρίση. Όσο µεγαλύτερη είναι η διαφο-ρά µεταξύ των επιτοκίων αυτών και του ρυθµού ανάπτυξης, τόσο µεγαλύτερη δηµοσιονοµική προσαρµογή θα απαιτηθεί για να ανακοπεί η

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιώργος Προβόπουλος

* Οµιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος,κ. Γεωργίου Α. Προβόπουλου στην Ετήσια Γενική Συνέλευση των Μετόχων στις 27 Απριλίου 2010.

ανοδική τάση του λόγου του δηµόσιου χρέ-ους προς το ΑΕΠ. Γι’ αυτό απαιτείται να γίνουν διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις προκειµένου να ενισχυθεί ο δυνητικός ρυθµός ανάπτυξης. Όπως είναι φανερό, όλες αυτές οι επισηµάνσεις ισχύουν κατά µείζονα λόγο για την Ελλάδα.

* * *Η κρίση που διέρχεται σήµερα η ελληνική οι-

κονοµία αποτυπώνεται στη ραγδαία υποχώρηση των βασικών οικονοµικών µεγεθών και στην επι-δείνωση των προοπτικών.

1ον. Αφετηρία των ιδιαίτερα δυσµενών εξε-λίξεων ήταν ο εκτροχιασµός των δηµοσιονοµι-κών µεγεθών. Το 2008 και το 2009 η κατάσταση χειροτέρευσε και το 2009 το έλλειµµα, όπως εγκαίρως είχε προειδοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος, διαµορφώθηκε σε διψήφιο ποσοστό του ΑΕΠ. Σύµφωνα µε τα τελευταία αναθεωρη-µένα στοιχεία, το έλλειµµα του 2009 φθάνει το 13,6% του ΑΕΠ.

2ον. Το Δηµόσιο χρέος διαµορφώθηκε το 2009 στο 115,1% του ΑΕΠ, το υψηλότερο στη ζώνη του ευρώ µετά από εκείνο της Ιταλίας. Σύµφωνα δε µε προβολές βάσει εύλογων παρα-δοχών, η άνοδος θα συνεχιστεί και ο λόγος χρέ-ους προς ΑΕΠ θα τείνει να σταθεροποιηθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα (130%) µόλις το 2014. Αν µάλιστα το χρέος του 2009 τελικά αναθεωρηθεί στο 120% ή 122% του ΑΕΠ – ενδεχόµενο που αναφέρει η Eurostat – θα πρέπει αυτή η προβο-λή να αναθεωρηθεί επί το δυσµενέστερο.

Τα δηµόσια ελλείµµατα και το χρέος είναι βε-βαίως υψηλά και σε άλλες χώρες του κόσµου, στις οποίες όµως, σε αντίθεση µε την Ελλάδα, χρηµατοδοτούνται κυρίως από την εγχώρια αποταµίευση. Στην Ελλάδα η ακαθάριστη εθνική αποταµίευση, δηµόσια και ιδιωτική µαζί, µόλις ξεπερνούσε το 5% του ΑΕΠ το 2009. Η υστέρη-ση της εθνικής αποταµίευσης οφείλεται κατά κύ-ριο λόγο στα µεγάλα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα, αλλά και στην ταχεία αύξηση της ιδιωτικής κατα-νάλωσης τα τελευταία χρόνια.

Η χαµηλή αποταµίευση δεν επαρκεί για να χρηµατοδοτηθεί το δηµόσιο χρέος από εγχώ-ριες πηγές, µε αποτέλεσµα να διογκώνονται το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και το εξωτερικό χρέος. Έτσι, το δηµοσιονοµικό πρόβληµα συµπλέκεται µε εκείνο του εξωτερι-κού ελλείµµατος και χρέους και τα «δίδυµα» ελ-λείµµατα αναδεικνύονται ως η κύρια πηγή που τροφοδοτεί έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο.

3ον. Το έλλειµµα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2008 έφθασε το 14,6% του ΑΕΠ και, µετά από παροδική υποχώρηση το 2009 στο 11,2% του ΑΕΠ, το πρώτο δίµηνο του 2010 έχει αρχίσει να διευρύνεται και πάλι. Το υψηλό εµπο-ρικό έλλειµµα οφείλεται άµεσα στην απώλεια ανταγωνιστικότητας, η οποία από το 2001 µέχρι σήµερα έχει υπερβεί το 20%. Εκτιµάται εξάλλου ότι, µε βάση τις σχετικές τιµές καταναλωτή αλλά και µε βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά µο-νάδα προϊόντος, η µείωση της ανταγωνιστικότη-τας είναι πιθανό να συνεχιστεί και το 2010.

4ον. Η πραγµατική οικονοµία έχει εισέλθει από το 2009 σε ύφεση. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε

πέρυσι κατά 2%, επηρεαζόµενο κυρίως από τη µεγάλη πτώση των επενδύσεων, αλλά και της ιδι-ωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Στην τε-λευταία έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νοµισµατική Πολιτική, το Μάρτιο, είχε εκτιµηθεί ότι η µείωση του ΑΕΠ θα είναι εφέτος της τάξε-ως του 2%. Η πρόβλεψη αυτή υπό τις παρούσες συνθήκες υπόκειται σε µεγάλο βαθµό αβεβαιό-τητας, ενώ ισχυρές εµφανίζονται οι πιθανότητες για ακόµη µεγαλύτερη υποχώρηση.

5ον. Η ύφεση επεκτάθηκε το 2009 σε όλους τους παραγωγικούς τοµείς, επηρέασε αρνητι-κά την απασχόληση και διεύρυνε την ανεργία. Η συνολική απασχόληση µειώθηκε κατά 1,1%, ο αριθµός των απασχολούµενων µισθωτών µειώθηκε κατά 1,6% και το ποσοστό ανεργίας αναρριχήθηκε στο 9,5%. Για το 2010 προβλέπε-ται περαιτέρω πτώση της απασχόλησης, ενώ το ποσοστό ανεργίας θα προσεγγίσει το 11%.

6ον. Οι δυσµενείς εξελίξεις, κυρίως στα δη-µοσιονοµικά µεγέθη, και ο κλονισµός της εµπι-στοσύνης των αγορών επιβάρυναν εν τέλει και το τραπεζικό σύστηµα. Ενώ σε πολλές άλλες χώρες η κρίση εκδηλώθηκε αρχικά στο χρη-µατοπιστωτικό σύστηµα και από εκεί µεταφέρ-θηκε στην πραγµατική οικονοµία, στην Ελλάδα η φορά ήταν αντίθετη. Το τραπεζικό σύστηµα κατέληξε να αντιµετωπίζει δυσχέρειες ρευστό-τητας, όταν η δηµοσιονοµική κρίση οδήγησε στην υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, συνακόλουθα και των τραπεζών, περιορίζοντας την πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Παράλληλα, η επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου των καταθέσεων, λόγω και της ύφεσης, επηρέασε την εγχώρια προσφορά δανειακών κεφαλαίων. Είναι αξιοσηµείωτο ότι, παρά τα προβλήµατα αυτά, ο ετήσιος ρυθµός πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τοµέα παρέµεινε θετικός καθ’ όλη τη διάρκεια του 2009, σε αντίθεση µε ό,τι συνέβη στη ζώνη του ευρώ, όπου υπήρξαν και περίοδοι αρνητικής µεταβολής. Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα επέδειξε ισχυρές αντοχές στην διάρκεια της διεθνούς κρίσης, γεγονός στο οποίο συνετέλε-σε και η παροχή άφθονης ρευστότητας από το Ευρωσύστηµα µε χαµηλό κόστος. Προϋπόθεση όµως για να διατηρήσει ο τραπεζικός τοµέας αυτή την ανθεκτικότητά του και στο µέλλον, ιδι-αίτερα εν όψει της σταδιακής απόσυρσης των έκτακτων µέτρων παροχής ρευστότητας, είναι η αντιµετώπιση της δηµοσιονοµικής κρίσης, η οποία επηρεάζει τις λειτουργίες του, και η απο-κατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών στο µέλλον της οικονοµίας.

Ακόµη και τότε όµως, οι νέες συνθήκες που θα προκύψουν θα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες στις οποίες λειτουργούσαν οι τράπεζες στο παρελθόν. Η αξιοποίηση των µέχρι σήµερα διδαγµάτων της κρίσης θα οδηγήσει σε αναµόρ-φωση του εποπτικού πλαισίου, την οποία επε-ξεργάζεται η Επιτροπή της Βασιλείας. Οφείλουν λοιπόν οι ελληνικές τράπεζες να προσαρµοστούν στα νέα δεδοµένα µε διορατικότητα, λαµβάνο-ντας υπόψη και τις κυοφορούµενες αυτές αλλα-γές. Στην παρούσα φάση επιβάλλονται:

•• η διατήρηση σηµαντικών περιθωρίων κεφα-λαίου, πάνω από τα ελάχιστα που καθορίζουν οι εποπτικοί κανόνες,

•• ο σχηµατισµός επαρκών προβλέψεων για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου,

•• ο εξορθολογισµός των λειτουργικών εξόδων,

•• η ευέλικτη και συνετή διαχείριση των διαθέ-σιµων πηγών χρηµατοδότησης

•• και κυρίως η διαµόρφωση µιας µεσοπρόθε-σµης στρατηγικής που θα προβλέπει, µε ρεαλι-σµό και προνοητικότητα, συνεργασίες και συνε-νώσεις δυνάµεων.

Τα υγιή χρηµατοοικονοµικά µεγέθη, η αποτε-λεσµατική διαχείριση των κινδύνων και η δηµι-ουργία µεγαλύτερων και πιο εύρωστων σχηµά-των αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ισχυροποίηση της ανθεκτικότητας των τραπεζών στις πιθανές αναταράξεις και την οµαλή πρό-σβαση στις πηγές χρηµατοδότησης. Θεωρώ ότι σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα η αναδιάταξη του τραπεζικού τοµέα είναι αναπόφευκτη. Η Τράπεζα της Ελλάδος, από την πλευρά της, θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά και να παρεµβαίνει στις εξελίξεις, ώστε τα επόµενα δύσκολα βήµατα να γίνουν µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο.

Η οικονοµική πολιτικήΗ οικονοµική πολιτική µπροστά στις µεγάλες

προκλήσεις προσανατολίστηκε σε αποφάσεις οι οποίες, αν εφαρµοστούν αποτελεσµατικά και εµπλουτιστούν µε τολµηρές διαρθρωτικές αλλα-γές, θα θέσουν τις στέρεες βάσεις για τη σοβαρή και µακρά προσπάθεια που απαιτείται.

Οι µέχρι στιγµής αποφάσεις στοχεύουν κυρί-ως στη µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος και στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών στο µέλλον της οικονοµίας. Όσον αφο-ρά τον πρώτο στόχο, τα συµπληρωµατικά µέτρα που εξαγγέλθηκαν στις αρχές Μαρτίου βρίσκο-νται στη σωστή κατεύθυνση και κρίθηκαν θετικά από τα θεσµικά όργανα της ΕΕ. Η αβεβαιότητα όµως και µετά την εξαγγελία των πρόσθετων µέ-τρων παρέµεινε ισχυρή. Οι αγορές εξακολούθη-σαν να τηρούν στάση αναµονής και επιφυλακτι-κότητας, όπως υποδηλώνει η µετέπειτα συνεχής άνοδος των περιθωρίων επιτοκίων.

Η στάση αυτή των αγορών οφείλεται κατά βάση στο µεγάλο έλλειµµα εµπιστοσύνης και αξιοπιστίας που εξακολουθεί να αντιµετωπίζει η ελληνική οικονοµία. Σ’ αυτό όµως προστίθε-νται οι ανησυχίες ως προς την ανταγωνιστικό-τητα και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµί-ας, δύο παραµέτρους από τις οποίες θα εξαρτη-θεί η απρόσκοπτη εξυπηρέτηση του δηµόσιου χρέους στο µέλλον. Με άλλα λόγια, οι αγορές εξακολουθούν να εστιάζουν την προσοχή τους στην δυναµική του χρέους.

Με δεδοµένες τις συνθήκες αυτές είναι ιδι-αίτερα θετικό ότι η ελληνική κυβέρνηση ζή-τησε την ενεργοποίηση του µηχανισµού χρη-µατοδοτικής στήριξης. Εκτιµάται ότι η χρήση του µηχανισµού αυτού θα παίξει σηµαντικό θε τ ικό ρόλο σ την υπέρβαση της κρίσης γ ια τους ακόλουθους λόγους:

1ον. Βραχυχρόνια, εξασφαλίζει δανειακά κε-φάλαια µε σχετικά χαµηλό κόστος, αµβλύνει τις πιέσεις των αγορών και συµβάλλει στην εξοµά-λυνση των συνθηκών ρευστότητας και του τρα-πεζικού συστήµατος.

2ον. Μεσοπρόθεσµα, η λειτουργία του µηχα-νισµού µε τη συµµετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτρο-πής, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ επιβάλλει αυστηρότερη πειθαρχία στην τήρηση των χρονοδιαγραµµάτων, προσφέρει πολύτιµη τεχνογνωσία στο σχεδιασµό και την εφαρµογή της οικονοµικής πολιτικής και ενισχύει την εµπιστοσύνη των αγορών.

3ον. Μακροπρόθεσµα, το σχετικά χαµηλότε-ρο κόστος δανεισµού µειώνει το ύψος των τόκων που θα επιβαρύνουν τις δηµόσιες δαπάνες, διευ-κολύνοντας έτσι τη δηµοσιονοµική προσαρµογή.

Στόχος του µηχανισµού στήριξης είναι να δι-ευκολύνει και να εξασφαλίσει την πραγµατοποί-ηση δοµικών αλλαγών, οι οποίες είναι απολύτως αναγκαίες και θα έπρεπε να είχαν πραγµατοποι-ηθεί εδώ και πολλά χρόνια. Σε καµία περίπτωση όµως δεν πρέπει η ύπαρξη του µηχανισµού να οδηγήσει σε εφησυχασµό και χαλάρωση των προσπαθειών. Το κύριο βάρος παραµένει στην πολιτεία, που έχει ακέραιη την ευθύνη να πείσει ότι η οικονοµία έχει εισέλθει αµετάκλητα σε νέα τροχιά. Η συντεταγµένη και συνεπής εφαρµογή των όσων έχουν εξαγγελθεί θα συµβάλει στη σταδιακή βελτίωση του κλίµατος.

Για να αντιστρέψουµε οριστικά τις δυσµενείς τάσεις, πρέπει να υπερβούµε τον εαυτό µας και να εκπλήξουµε θετικά τις αγορές επιτυγχάνο-ντας βελτιώσεις µεγαλύτερες και από αυτές που έχουν προβλεφθεί. Συγκεκριµένα, θα έχει µεγά-λη σηµασία για το γενικότερο οικονοµικό κλίµα, αν η δηµοσιονοµική εξυγίανση στο σκέλος των δαπανών προχωρήσει ακόµη περισσότερο από ό,τι µέχρι στιγµής προγραµµατίζεται, ώστε να επιτευχθεί εφέτος µείωση του ελλείµµατος µεγα-λύτερη και του 5% του ΑΕΠ, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι το έλλειµµα του 2009 αναθεωρήθηκε σε 13,6% και µπορεί να αναθεωρηθεί περαιτέ-ρω. Η προσαρµογή αυτή είναι εφικτή αν επιδιω-χθούν, µε µεγαλύτερη αποφασιστικότητα και τα-χύτερο βηµατισµό, ο περιορισµός της σπατάλης και η συγχώνευση ή και κατάργηση φορέων του δηµόσιου τοµέα, που δεν προσφέρουν πραγµα-τικό έργο. Η µείωση των δαπανών είναι άλλωστε η αρµόζουσα επιλογή για την επίτευξη των φιλό-δοξων δηµοσιονοµικών στόχων και για τα επό-µενα δύο έτη, δεδοµένου ότι ενδεχόµενη περαι-τέρω αύξηση των φορολογικών συντελεστών θα είχε δυσµενέστατες συνέπειες στην οικονοµική δραστηριότητα. Θα πετύχαινε δηλαδή αποτελέ-σµατα αντίθετα από τα επιθυµητά: συρρίκνωση αντί αύξησης των εσόδων.

Η προτεινόµενη επιτάχυνση της δηµοσιο-νοµικής προσαρµογής ήδη από εφέτος, µε πε-ρικοπή των δαπανών και εξορθολογισµό της λειτουργίας του δηµόσιου τοµέα θα εκπλήξει όντως θετικά τις αγορές και θα συµβάλει στην ταχύτερη αποκατάσταση της εµπισ τοσύνης. Αυτό θα βοηθήσει να µειωθεί περαιτέρω το κόστος δανεισµού του Δηµοσίου, µε αλυσιδω-

τές ευνοϊκές επιδράσεις στο κόστος δανεισµού των τραπεζών και κατ’ επέκταση των επιχειρή-σεων και των νοικοκυριών. Η Ελλάδα µπορεί και πρέπει να εισέλθει το συντοµότερο δυνατόν σ’ ένα νέο ενάρετο κύκλο διαρκείας. Σήµερα, η δηµοσιονοµική εξυγίανση είναι το πρώτο και σηµαντικότερο όπλο για την ανάπτυξη. Αλλά µόνη της δεν αρκεί. Η απάντησή µας στην κρίση πρέπει να έχει δίδυµη στόχευση, όπως δίδυµες ήταν και οι αιτίες που µας οδήγησαν εδώ. Η δη-µοσιονοµική εξυγίανση πρέπει δηλαδή να συ-νοδευθεί από µια συστηµατική προσπάθεια για την ανάκτηση της απωλεσθείσας ανταγωνιστι-κότητας, µε την επιδίωξη συγκεκριµένων ποσο-τικών στόχων ετησίως. Στις παρούσες εξάλλου συνθήκες, το µοντέλο ανάπτυξης της χώρας δεν µπορεί να βασιστεί στην κατανάλωση, ιδιωτική και δηµόσια, όπως έγινε δυστυχώς στο παρελ-θόν. Πρέπει, αντίθετα, να στηριχθεί στις επεν-δύσεις και τις εξαγωγές. Η ελληνική οικονοµία, από τις πιο εσωστρεφείς στην Ευρώπη, πρέπει τώρα να ενισχύσει την εξωστρέφειά της. Αυτό όµως θα είναι αδύνατο αν δεν υπάρξει ουσια-στική αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας, µε τολµηρές διαρθρωτικές αλλαγές. Στόχοι των αλλαγών αυτών πρέπει να είναι:

α. Ο αναπροσανατολισµός του παραγωγικού προτύπου µε έµφαση σε δυο αλληλένδετα στοι-χεία: πρώτον, τις επενδύσεις που αυξάνουν την παραγωγικότητα και, δεύτερον, τον εξαγωγικό προσανατολισµό.

β. Η ανταγωνιστική λειτουργία των αγορών προϊόντων και εργασίας, ώστε αφενός η εξέλιξη στο κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος να υποστηρίζει τη βελτίωση της ανταγωνιστικό-τητας και τη δηµιουργία θέσεων εργασίας και αφετέρου το κόστος αυτό να µη µεταφέρεται αδικαιολόγητα στις τελικές τιµές των αγαθών και των υπηρεσιών.

γ. Η βελτίωση του περιβάλλοντος µέσα στο οποίο ασκείται η επιχειρηµατική δραστηριότητα µε την καταπολέµηση της γραφειοκρατίας, την εξάλειψη της διαφθοράς και τον εκσυγχρονισµό των λειτουργιών της δηµόσιας διοίκησης.

δ. Η ταχεία και αποτελεσµατική αξιοποίηση των διαθέσιµων κοινοτικών πόρων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς.

ε. Η προώθηση της καθαρής ή «πράσινης» ανάπτυξης και η αλλαγή του σηµερινού προτύ-που παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.

στ. Η αναβάθµιση της παιδείας και η ενθάρ-ρυνση της καινοτοµίας, της έρευνας και της επι-χειρηµατικότητας.

* * *Οι αλλαγές που απαιτούνται είναι εξαιρετικά

επείγουσες. Τα µεγάλα προβλήµατα που επί τόσα χρόνια διστάσαµε να αντιµετωπίσουµε βρίσκο-νται τώρα µπροστά µας. Γι’ αυτό είναι ιστορικές οι ευθύνες που οφείλουµε όλοι να αναλάβουµε µπροστά στη µεγάλη πρόκληση. Ο δρόµος για την έξοδο από την κρίση θα είναι µακρύς και δύ-σβατος. Θα χρειαστούν λοιπόν περισσότερες και µεγαλύτερης διάρκειας προσπάθειες από όλους.

Η πορεία των επόµενων χρόνων θα προσδιο-ριστεί σε µεγάλο βαθµό από το στόχο που θα επιλέξουµε και από την προσήλωσή µας σ’ αυ-τόν. Θέλουµε µια Ελλάδα εγκλωβισµένη σε µια ισορροπία χαµηλών δυνατοτήτων ή µια Ελλάδα σύγχρονη και δυναµική; Και επειδή ασφαλώς θέλουµε το δεύτερο, είναι βέβαιο ότι δεν µπο-ρούµε πλέον να πορευθούµε µε τις συνταγές του παρελθόντος, δηλαδή:

•• µε µυωπική επιλογή του παρόντος εις βάρος του µέλλοντος,

•• µε καταναλωτική συµπεριφορά, στα όρια του ευδαιµονισµού, που υπερβαίνει κατά πολύ τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονοµίας,

•• µε επιλεκτική και κατά το δοκούν εφαρµογή των θεσµών και των νόµων,

•• µε µετάθεση των ευθυνών στους άλλους,

•• µε άρνηση κάθε προσπάθειας για οικοδόµη-ση συναίνεσης,

•• µε ιδεοληπτικές ερµηνείες της πραγµατικότητας,

•• µε την απαίτηση της διατήρησης κεκτηµένων που αντιστρατεύονται το συµφέρον της κοινωνί-ας στο σύνολό της,

•• µε κοντόφθαλµη επιδίωξη του εύκολου κέρ-δους στο βραχύτερο χρονικό διάστηµα,

Όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν, αν θέλουµε να ξεπεράσουµε την παρούσα βαθιά κρίση. Πρέπει τώρα να µετατοπίσουµε την έµφαση σ το µέλλον και να πραγµατοποιήσουµε µε γρήγορο βηµατισµό τις αναγκαίες µεταρρυθµί-σεις. Η σηµερινή κρίση δεν µοιάζει σε τίποτα µε όσα γνωρίζαµε µέχρι σήµερα, τουλάχιστον στη µεταπολεµική µας ιστορία. Και δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί µε λογικές άλλων εποχών. Η συνειδητοποίηση του µεγέθους των προβλη-µάτων από όλους µας θα συµβάλει στην οικο-δόµηση της κοινωνικής συναίνεσης, που είναι αναγκαία σ τη δύσκολη πορεία που έχουµε µπροστά µας. Μια πορεία που θα στηρίξει τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονοµίας, δια-σφαλίζοντας έτσι την κοινωνική συνοχή.

Εδώ αναδεικνύεται ο σύνθετος ρόλος που αναλαµβάνει σήµερα η κυβέρνηση, η οποία καλείται, µε επιµονή και αποτελεσµατικότητα, να υπερβεί εµπόδια, να κάµψει αγκυλώσεις του παρελθόντος, να ανοίξει νέους δρόµους και να καταδείξει µε πειστικότητα ότι το τελικό όφελος από τη µακρά προσπάθεια θα υπερβεί κατά πο-λύ το κόστος που καλούµεθα να καταβάλουµε στη διαδροµή.

Οι µέχρι σήµερα αποφάσεις της είναι ελπιδο-φόρες, καθώς η οικονοµική πολιτική στρέφεται σταδιακά προς αυτές τις κατευθύνσεις και επιχει-ρεί να χαράξει µια νέα πορεία. Στην πορεία αυτή θα πρέπει να έχει την υποστήριξη όλων.

Η διαδροµή θα είναι µακρά και επίπονη. Δεν υπάρχει όµως άλλη επιλογή. Έχουµε ιστο-ρικό καθήκον να τη διανύσουµε έως το τέλος, επιστρατεύοντας δυνάµεις, ικανότητες και χαρί-σµατα που υπάρχουν σ’ αυτή τη χώρα και έχουν αναδειχθεί σε άλλες περιόδους κρίσης στο πα-ρελθόν, µε θαυµαστά αποτελέσµατα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 49

Σύνθετες καλύψεις για ασφάλιση ανεµογεννητριών, ειδικές χρεώσεις για κτίρια µε πιστοποίηση

«υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας», εκπτώσεις ασφαλίστρων για «πράσινες» επιχειρήσεις, εκπτώσεις

σε ασφάλιστρα για τη µείωση των εκποµπών CO2 των αυτοκινήτων είναι µερικά µόνο από τα προϊόντα που σύντοµα θα αποτελούν την καθηµερινότητα στο

χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστικών εταιρειών.

ΠΡΑΣΙΝΑΑΣΦΑΛΙΣΤΡΑ

Από την ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

Με σ τ ό χ ο τ η ν προστασία του

περιβάλλοντος, την πρόληψη των κιν-δύνων, την αναχαίτιση των ζηµιών, την ενίσχυση της οικονοµικής τους θέ-σης και την αύξηση της κερδοφορίας τους, ασφαλιστικές εταιρείες µε ηγετι-κή παρουσία στη διεθνή αγορά έχουν τα τελευταία χρόνια προσυπογράψει ή /και προσχωρήσει σε αρκετές διε-θνείς πρωτοβουλίες συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος και δραστηριοποιούνται στη συγκεκριµέ-νη αγορά µε µία σειρά προϊόντων για πράσινες δράσεις. Η Ελλάδα βρίσκε-ται ένα βήµα πιο πίσω. Όµως, οι προ-σπάθειες της κυβέρνησης για έναρξη νέων επενδύσεων σε τοµείς ενέργειας και θεµατικών πρωτοποριακών δρά-σεων µπορεί να ανοίξει νέους δρό-µους για τον ασφαλιστικό κλάδο. Και, µολονότι ακόµα δεν µπορούµε να µιλήσουµε για συγκεκριµένα ασφαλι-στικά προϊόντα πάνω σε τοµείς ενέρ-γειας, ωστόσο η χώρα µας έκανε, αν και µε καθυστέρηση ένα βήµα µπρο-στά µε την υπογραφή του Π.Δ. – ΦΕΚ. 148/29.9.2009 όπου εναρµονίστηκε το ελληνικό δίκαιο µε την Κοινοτική Οδηγία 2004/35/ΕΚ σχετικά µε την «περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζηµιάς». Αλλαγή του σκηνικού λοιπόν µε νέα δεδοµένα, διαφοροποιηµένες ασφαλιστικές ανά-γκες και σαφώς νέες δυνατότητες πα-ροχής εξατοµικευµένων λύσεων από πλευράς ασφαλιστικών εταιρειών. Για όλα αυτά η «Ε» µίλησε µε στελέχη της ασφαλιστικής αγοράς. Ο Χρήστος

BANKING Εξελίξεις & τάσεις στην ασφαλιστική αγορά

50 ΕΠΙΛΟΓΗ

Χασιώτης, προϊστάµενος του Κλάδου Αστικής Ευθύνης και Διαχείρισης Κρί-σεων της Chartis µας εξηγεί ότι: «η εναρµόνιση του ελληνικού δικαίου µε την κοινοτική Οδηγία σηµαίνει στην πράξη ότι πλέον όλες οι επιχειρήσεις έχουν ευθύνη απέναντι στο περιβάλ-λον, και µάλιστα αντικειµενική. Δη-λαδή, δεν αποτελεί προϋπόθεση η ύπαρξη υπαιτιότητας για το ατύχηµα που οδήγησε σε περιβαλλοντική ζη-µία -υπαιτιότητας κατά την έννοια της αδικοπραξίας του Αστικού Δικαίου-, παρά µόνο η σύνδεση µεταξύ του ατυχήµατος και της ζηµίας». Πέραν τούτου σηµειώνει ότι υπάρχουν δια-φοροποιήσεις ανάµεσα στις διάφο-ρες κατηγορίες επιχειρήσεων. Ως εκ τούτου, ορίζονται οι επιχειρήσεις που θεωρούνται αυξηµένου κινδύνου και που απαριθµούνται στο παράρτηµα ΙΙΙ του Π.Δ. και οι οποίες έχουν ευθύ-νη απέναντι σε όλες τις µορφές περι-βαλλοντικής ζηµίας που ορίζει ο νό-µος: δηλαδή, το έδαφος, υπέδαφος, τα υδάτινα σώµατα και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, και τέλος τη βιο-ποικιλότητα, δηλαδή τα προστατευό-µενα είδη ζώων και φυτών και τους φυσικούς οικοτόπους. Ο Χρήστος Χα-σιώτης διευκρινίζει στη συνέχεια ότι οι επιχειρήσεις αυτές έχουν υποχρέ-ωση σύναψης χρηµατοοικονοµικής ασφάλειας, αρχής γενοµένης από σή-µερα (Μάιος 2010). Οι υπόλοιπες κα-τηγορίες επιχειρήσεων έχουν ευθύνη µόνο έναντι της βιοποικιλότητας και δεν έχουν υποχρέωση ασφάλειας. Υπάρχουν, συνεχίζει επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη διαχεί-ριση επικινδύνων αποβλήτων για την οποία ισχύει υποχρέωση ασφάλισης βάσει της ΚΥΑ 37591/2031/03 (ΦΕΚ 1491Β). Αλλά και πέρα από τις δια-φορετικές νοµικές ανάγκες, υπάρχει διαφοροποίηση ασφαλιστικών ανα-γκών που προκύπτει από την ίδια τη δραστηριότητα της επιχείρησης. Συ-νεπώς, υπάρχει δυνατότητα επιλογής µεταξύ κάλυψης και Σωµατικών Βλα-βών/Υλικών Ζηµιών Τρίτων ή µόνο κάλυψη Περιβαλλοντικής Ζηµίας, κά-λυψη και ίδιων ζηµιών από ρύπανση των ίδιων εγκαταστάσεων ή µόνο ζη-µιών τρίτων και περιβάλλοντος, κά-

λυψη µεταφορών, κάλυψη διακοπής εργασιών. Βάσει των αναγκών αυτών, καταλήγει ο προϊστάµενος Κλάδου Αστ ικής Ευθύνης και Διαχείρισης Κρίσεων της Chartis η εταιρεία το 2009 προχώρησε στην εισαγωγή της σειράς προϊόντων EnviroSolutions, διαφοροποιώντας και προσαρµό-ζοντας το ασφαλιστήρια συµβόλαια σ τ ις ανάγκε ς των διαφορε τ ικών δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων. Έτσι, υπάρχει διαφορετικό ασφαλι-στήριο EnviroPlant για τις παραγω-γικές εγκαταστάσεις, EnviroPro για τις µη παραγωγικές εγκαταστάσεις, EnviroWork γ ια τ ις κατασκευαστι-κές εταιρείες και τη διαχείριση απο-

βλήτων, EnviroTrans για τις εργασίες µεταφορών, ενώ το ασφαλιστήριο δεν διαφοροποιείται µεταξύ αιφνί-διου ή σταδιακού συµβάντος. Όπως τονίζει ο ίδιος «το ασφαλιστήριο ενεργοποιείται µε απαιτήσεις που εγείρονται κατά του ασφαλισµένου (Claims made basis) και αποζηµιώνει τις απαιτήσεις αυτές ανεξάρτητα από την αιφνίδια ή σταδιακή φύση των συνθηκών ρύπανσης, αρκεί οι συν-θήκες ρύπανσης να ξεκίνησαν µετά την ηµεροµηνία αναδροµικής ισχύ-ος. Σε περίπτωση που η ηµεροµηνία αναδροµικής ισχύος ορισθεί πριν την ηµεροµηνία σύναψης της ασφάλισης,

τότε µιλάµε για κάλυψη προ-υπαρ-χουσών συνθηκών ρύπανσης».

Η Interamerican από την άλλη πλευρά, προσφέρον τας ολοκλη-ρωµένες υπηρεσίες σύµφωνα µε τα πρότυπα του Royal Institution of Chartered Surveyors, RICS, και ανταποκρινόµενη στις ανάγκες κάθε επιχείρησης ανεξαρτήτως µεγέθους και δραστηριότητας σε συνεργασία µε την αντασφαλιστική Munich RE έχει εισαγάγει στην αγορά τη νέα γραµµή προϊόντων αστικής περι-βαλλοντικής ευθύνης Green Line και για την ασφάλιση των ΑΠΕ, τη σει-ρά προϊόντων Energy Line τα οποία προσφέρουν ασφαλιστικές καλύψεις για κάθε ενεργειακή επένδυση ανά-λογα µε το είδος των εγκαταστάσε-ων είτε πρόκειται για Φωτοβολταϊ-κές Μονάδες, Αιολικά Πάρκα, Γεω-θερµικά Συστήµατα, Θερµικά ηλια-κά συστήµατα, συστήµατα ηλιακού κλιµατισµού, βιοµηχανικές εγκα-ταστάσεις ψύξης, παθητικά ηλιακά συστήµατα, Τεχνολογίες βιοµάζας. Όπως χαρακτηριστικά µας είπε ο δι-ευθύνων σύµβουλος της εταιρείας, Γιώργος Κώτσαλος «το περιβάλλον αποτελεί τη νέα πρόκληση για την εταιρεία µας. Μπροστά στο εξελισ-σόµενο φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής και του τεραστίου κόστους που αυτή θα συνεπιφέρει, χρειάζε-ται µια σοβαρή αντιµετώπιση και εµπλοκή εκ µέρους των ασφαλιστι-κών οργανισµών».

Αξίζει να σηµειώσουµε ότι ΑΧΑ και Allianz στην Ελλάδα ασφαλίζουν φωτοβολταϊκά συστήµατα, ενώ πε-ρασµένο Απρίλιο η ΑΧΑ παρέχει εκπτώσεις στα ασφάλιστρα αυτοκι-νήτων υβριδικής τεχνολογίας.

Οι ασφαλιστικές έχουν δείξει ότι και θέλουν και µπορούν να συνει-σφέρουν στην ανάπτυξη. Το έδαφος υπάρχει. Οι εξαγγελίες για ανάπτυξη πολλές. Η όποια όµως συνεισφορά από την πλευρά των ασφαλιστικών θα είναι σαν το νερό στον πίθο των Δαναϊδων, αν το κράτος δεν αναλά-βει την πρωτοβουλία να κάνει ουσι-αστικό διάλογο για ανάπτυξη και τό-νωση των επενδύσεων και την προ-στασία του περιβάλλοντος.

Το κόστος των ζηµιών από τις φυσικές κατα-

στροφές σύµφωνα µε τα στατιστικά στοιχεία της

αντασφαλιστικής Munich RE, που µέσα στο 2009

αριθµούν τις 850, άγγιξε τα 50 δισ. δολ., εκ των οποίων τα 22 δισ. δολ. καλύφθηκαν από τις

ασφαλιστικές.

BANKING Ασφάλειες

ΕΠΙΛΟΓΗ 51

2010

Motivating government, business and finance through leadership strategy

What is shaping the global agenda?

George A. PapandreouPrime MinisterGreece

Antonis SamarasOpposition Leader Greece

Daniel FranklinExecutive EditorThe Economist

Prof. Shlomo Ben-AmiFormer Foreign MinisterIsrael

Amb.Vladimir ChizhovPermanent Representative to the European CommunitiesRussia

Philippe MaystadtPresident & ChairmanEuropean Investment Bank

Dimitri NanopoulosProfessor of Physics Texas A&M University

Stephen WaltProfessor ofInternational AffairsHarvard University

Paul RomerSenior Fellow & EconomistStanford University

April 28th-30th 2010Hotel Athenaeum InterContinental, Greece

14th Roundtable with the Government of Greece

South-east Europe: what lies ahead?US foreign policyRussia’s place in the world The Israeli-Arab peace processIs the global financial crisis over?How to increase European economic growth?

Reviving the Greek economyWhy has yesterday’s star, eastern Europe, done so badly?Broadband infrastructure: incentivesTechnological innovationsThe energy landscapeReshaping the financial-services industry

Key topics:

Prominent speakers include:

Communication Supporter

Conference Sponsors International Broadcast Partner

Sponsor

Official Communication Sponsor

Media Sponsor

with the kind support of

Telecommunications ProviderFounding Sponsors

Internet Communication SponsorsSupplier of Courier Services

Lead Sponsor

Official Airline Carrier

Main Sponsor

Supporting Sponsor

I.S.P.Supporters

Programme and online registration:www.hazliseconomist.com www.economistconferences.eu E-mail: info@hazliseconomist.com Tel. (30) 210 94.08.750

Demetris ChristofiasPresidentRepublic of Cyprus

52 ΕΠΙΛΟΓΗ

Συνέντευξη στην ΕΛΕΝΑ ΕΡΜΕΙΔΟΥ

Διανύουµε µια δύσκολη περί-οδο µε τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα να αντιµετωπίζουν προβλήµατα ρευστότητας και τους καταναλωτέ ς να

επιζητούν σταθερές αποδόσεις ικανές να αυξήσουν το εισόδηµά τους. Πώς σκο-πεύετε να αντιµετωπίσετε το θέµα αυτό; Θα οδηγήσει ίσως η στενότητα ρευστό-τητας σε άνοδο των επιτοκίων καταθέσε-ων; H Citi, σαν παγκόσµια τράπεζα, έχει ήδη βγει πιο δυνατή από την κρίση και δεν αντιµετωπίζει πρό-βληµα ρευστότητας. Αντιθέτως, στο τέλος του 2009 ο δείκτης βασικής κεφαλαιοποίησης Tier 1 ήταν 11,7%, αρκετά υψηλότερος από τα ελάχιστα όρια που θέτουν οι ρυθµιστικές δια-τάξεις, ενώ επίσης η δοµική της ρευ-στότητα (που ισούται µε το άθροι-σµα των καταθέσεων, των µακρο-πρόθεσµων τοποθετήσεων και των ιδίων κεφαλαίων) σαν ποσοστό των

συνολικών δανείων) αυξήθηκε σε 73% από 66% στο τέλος του 2008. Η ΕΚΤ τους τελευταίους 9 µήνες έχει ενισχύσει σηµαντικά τη ρευστότητα του ευρωπαϊκού διατραπεζικού συ-σ τήµατος, συµπεριλαµβανοµένων των ελληνικών τραπεζών. Συνολικά υπάρχει πλεονάζουσα ρευστότητα στη διατραπεζική αγορά την οποία η ΕΚΤ απορροφά σε καθηµερινή βάση.

Σκοπεύετε να ρίξετε σ την αγορά νέα καταθετικά προϊόντα µέσα στους επόµε-νους µήνες; Συνεχώς ανανεώνουµε την προσφορά µας σε προϊόντα παρέχο-ντας ιδιαίτερα ανταγωνιστικές λύσεις στους πελάτες µας. Για παράδειγµα ο ανοικτός καταθετικός λογαριασµός Easy Pay που προϋποθέτει την αυ-τόµατη εξόφληση λογαριασµών (π.χ. ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ) προσφέρει µεικτό ετή-σιο επιτόκιο 2,5%.

BANKING Λιανική τραπεζική

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΥΛΟΠΑΤΗΣ Ο διευθυντής Διαχείρισης Διαθεσίµων της Citibank εκτιµά ότι ενδεχόµενη αύξηση επιτοκίων στην Ελλάδα δεν θα προκαλούσε απαραίτητα εισροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτές µε τη µορφή καταθέσεων. Την ίδια στιγµή διάχυτος είναι ο προβληµατισµός σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά καθώς

τα νέα δάνεια δίνονται µε µεγάλη συγκράτηση και µε «τσιµπηµένα» επιτόκια.

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ των

ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

ΕΠΙΛΟΓΗ 53

Αυτά τα προϊόντα αφορούν απλές καταθέ-σεις ή και κλειστούς προθεσµιακούς λογα-ριασµούς; Και µέχρι που κρίνετε ότι µπορεί να φτάσουν τα επιτόκια καταθέσεων και για πόσο χρονικό διάστηµα; Πάντα αντι-µετωπίζουµε κάθε πελάτη σφαιρικά. Παράλληλα µε την προσφορά σε απλά καταθετικά προϊόντα παρέχουµε και τη λύση των κλειστών προθεσµιακών λογαριασµών µε επιτόκιο που διαµορ-φώνεται κάθε φορά µε βάση τη συνο-λική τραπεζική σχέση του πελάτη. Τους τελευταίους 2 µήνες τα επιτόκια στις προθεσµιακές καταθέσεις έχουν ανέβει περίπου 0,5%. Ωστόσο, σύµφωνα µε στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος το επιτόκιο νέων καταθέσεων τον Δεκέµ-βριο του 2009 ήταν 2,8% µονάδες χα-µηλότερα από ό,τι πριν ένα χρόνο.

Θα υπάρξουν πιέσεις στην κερδοφορία των τραπεζών από τα αυξηµένα επιτόκια; Και αν ναι πώς µπορεί να αντιµετωπιστεί αυτό; Προφανώς αν για οποιονδήποτε λόγο τα επιτόκια καταθέσεων αυξηθούν µο-νοµερώς, χωρίς αντίστοιχη αύξηση των επιτοκίων χορηγήσεων, η κερδοφορία επηρεάζεται αρνητικά. Σαν γενικό κα-νόνα οι τράπεζες στοχεύουν να δια-τηρούν ένα συγκεκριµένο περιθώριο µεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων, που να καλύπτει όχι µόνο τα επιχειρησιακά τους έξοδα αλλά και το κόστος των µη εξυπηρετούµενων δανείων.

Σε τι οµάδα καταναλωτών κυρίως απευθύ-νονται και µε ποια κριτήρια ο πελάτης θα πρέπει να επιλέξει το προϊόν; Αξίζει εδώ να σηµειώσουµε ότι προσεγγίζουµε τον κάθε πελάτη µας σε προσωπικό επίπεδο, µε σκοπό να αναγνωρίσουµε πλήρως τις ανάγκες του, ώστε να προ-τείνουµε την πλέον κατάλληλη σειρά προϊόντων που ταιριάζει µε το προφίλ του κάθε πελάτη. Μέσα από προσωπι-κή συνέντευξη µε εξειδικευµένο σύµ-βουλο επενδύσεων αποδίδεται ιδιαί-τερη σηµασία στις χρηµατοοικονοµικές ανάγκες του εκάστοτε πελάτη, στους στόχους αλλά και στον χρονικό ορίζο-ντα των στόχων αυτών, προκειµένου να προταθεί η σωστή κατανοµή των κεφαλαίων του µεταξύ παραδοσιακών καταθετικών και επενδυτικών προϊό-

ντων. Οι σύµβουλοι σε συνεργασία µε τον πελάτη και µε τη χρήση των κα-τάλληλων «εργαλείων» θα σχεδιάσουν αποτε λεσµατ ικά χαρτοφυλάκια µε σκοπό τη µέγιστη δυνητική απόδοση στα πλαίσια του ρίσκου που δέχεται να αναλάβει ο πελάτης. Ταυτόχρονα, δίνουµε έµφαση στη διαρκή παρακο-λούθηση των καταθετικών και επενδυ-τικών λογαριασµών των πελατών, ώστε να επιτυγχάνεται η έγκαιρη και αποτε-λεσµατική αναδιάρθρωσή τους σύµ-φωνα τις εκάστοτε ανάγκες του αλλά και τις συνθήκες των αγορών.

Το τελευταίο διάστηµα σύµφωνα µε ανε-πίσηµα στοιχεία Έλληνες καταθέτες, µετέ-φεραν µεγάλα ποσά σε τράπεζες του εξω-τερικού και κυρίως της Κύπρου, κάτι που σίγουρα βλάπτει την οικονοµία της χώρας. Πιστεύετε ότι µε τα νέα προγράµµατα θα γίνει επαναπατρισµός των κεφαλαίων; Τα ανεπίσηµα στοιχεία δεν µπορούν να αποτελέσουν βάση για σχόλια. Τα πρό-σφατα στοιχεία όµως της Τράπεζας της Ελλάδος δείχνουν µια µείωση των εγ-χώριων τραπεζικών καταθέσεων. Πά-ντως οι Έλληνες έχουν παραδοσιακά χρήµατα σε τράπεζες του εξωτερικού, ενώ παράλληλα διατηρούν και καταθέ-σεις στην Ελλάδα.

Θεωρείτε ότι η αύξηση των επιτοκίων θα δηµιουργήσει και κίνητρα σε ξένους κα-ταθέτες µε βάση τα επιτόκια άλλων ευρω-παϊκών πιστωτικών ιδρυµάτων; Οι ξένοι καταθέτες- επενδυτές χρησιµοποιούν διαφορετικά προϊόντα πέραν των κα-ταθέσεων, όπως για παράδειγµα οµό-λογα (κυβερνητικά ή εταιρικά), ώστε να εκµεταλλευθούν τα διαθέσιµα τους. Άρα αύξηση επιτοκίων στην Ελλάδα δεν θα προκαλούσε απαραίτητα εισροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτές µε τη µορφή καταθέσεων.

Και µια τελευταία ερώτηση, πιστεύετε ότι τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να χωριστούν στην Ελλάδα σε επενδυτι-κά και µη επενδυτικά; Το καθεστώς των επενδυτικών τραπεζών (δηλ. τραπεζών που δεν δέχονται καταθέσεις λιανικής) δεν υφίσταται σαν πρακτική στην Ελλά-δα , όπως σε ορισµένες, άλλες χώρες.

«Τους τελευταί-ους 2 µήνες τα επιτό-κια στις προθεσµια-

κές καταθέσεις έχουν ανέβει περίπου 0,5%. Ωστόσο,

σύµφωνα µε στοι-χεία της Τράπεζας της Ελλάδος το επιτόκιο νέων καταθέσεων τον Δεκέµβριο του 2009 ήταν 2,8% µο-νάδες χαµηλότερα από ό,τι πριν ένα

χρόνο. »

54 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Ελλάδα

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΑΜΒΑΚΑΚΗΣ

ΙΣΧΥΡΕΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα ήταν και παραµένει υγιές, ενώ δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα µε τις καταθέσεις, τόνισε κατηγορηµατικά ο διευθύνων

σύµβουλος της Εθνικής Τράπεζας, Απόστολος Ταµβακάκης σε πρόσφατη

συνέντευξη Τύπου της ΕΤΕ για την ανακοίνωση του προγράµµατος «ενεργειακής εθνοστέγης» της

τράπεζας. Συγκεκριµένα, επεσήµανε ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα

άντεξε και θα αντέξει από δω και πέρα, υπογραµµίζοντας ότι διαθέτει

πολύ υψηλό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, πάνω από 9% και

ρευστότητα σε πολύ καλά επίπεδα. Κληθείς ο διευθύνων σύµβουλος της τράπεζας να σχολιάσει δηµοσιεύµατα

περί φυγής καταθέσεων από τη χώρα, τόνισε χαρακτηριστικά ότι είναι εξαιρετικά υπερβολικά και δεν υπάρχει κανένα ζήτηµα. Δεν

παρέλειψε ταυτόχρονα να επισηµάνει ότι η ζήτηση στον τοµέα των

δανειακών προϊόντων συνεχίζεται κανονικά, µε τις τράπεζες να

ανταποκρίνονται.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΘΝΟΣΤΕΓΗΤο νέο δανειοδοτικό πρόγραµµα της Εθνικής Τράπεζας, «Ενεργειακή Εθνοστέγη»,

µε σκοπό την ενεργειακή αναβάθµιση των κτιρίων παρουσίασε το πιστωτικό ίδρυµα.

Δικαιούχοι του νέου προγράµµατος είναι όλοι οι κάτοχοι κατοικιών που θέλουν να προβούν σε ενεργειακή αναβάθµιση της περιουσίας τους. Με

το νέο πρόγραµµα θα χρηµατοδοτείται έως και το 100% του εγκεκριµένου προϋπολογισµού για έργα ενεργειακής αναβάθµισης, µε ή χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Χω-ρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις το επιτόκιο θα είναι µικρό-τερο από το τρέχον επιτόκιο καταναλωτικών δανείων της Εθνικής Τράπεζας κατά 300 µονάδες βάσης. Με την παρο-χή εµπράγµατων εξασφαλίσεων το επιτόκιο θα είναι βασι-σµένο στο euribor και µικρότερο από το τρέχον επιτόκιο των επισκευαστικών δανείων της Εθνικής Τράπεζας κατά 100 µονάδες βάσης. Η αξιολόγηση των αιτηµάτων θα γί-νεται δωρεάν, χωρίς επιβάρυνση των ενδιαφεροµένων. Η διάρκεια χρηµατοδότησης θα είναι έως 5 έτη για δάνεια χωρίς εµπράγµατες εξασφαλίσεις και έως 15 έτη για δά-νεια µε εµπράγµατες εξασφαλίσεις. Σε όλες τις περιπτώ-σεις παρέχεται δυνατότητα για 12µηνη περίοδο χάριτος για την καταβολή του κεφαλαίου. Όσον αφορά τη δυνατό-τητα χρηµατοδότησης εργολάβων - µηχανικών, για έργα που έχει εγκριθεί η χρηµατοδότησή τους από την ΕΤΕ, θα προβλέπεται πρόγραµµα παράλληλης χρηµατοδότησης του µηχανικού-εργολάβου µε βραχυπρόθεσµο κεφάλαιο κινήσεως για την ολοκλήρωση του έργου. Αυτό θα απο-πληρώνεται από το επισκευαστικό δάνειο του ιδιώτη-ιδι-οκτήτη όταν το έργο ολοκληρωθεί και πιστοποιηθεί.Όπως ανέφερε ο Απόστολος Ταµβακάκης, η Εθνική Τρά-πεζα χρηµατοδοτεί µεγάλες επενδύσεις συνολικής αξί-ας 1,44 δισ. ευρώ σε αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, µικρούς υδροηλεκτρικούς σταθµούς και µονάδες βιοα-ερίου και βιοµάζας, µε δανειοδότηση συνολικού ύψους 855 εκατ. ευρώ. Αυτές που έχουν ολοκληρωθεί και λει-τουργούν αντιστοιχούν σε επενδύσεις αξίας 668 εκατ. ευρώ και παράγουν ηλεκτρική ενέργεια περίπου 460 Mw. Παράλληλα, σήµερα κατασκευάζονται νέες µονά-δες συνολικής αξίας 770 εκ. ευρώ οι οποίες όταν ολο-κληρωθούν θα παράγουν επιπλέον 407 Mw ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές.

Από αριστ. Ο Α. Ταµβακάκης, δ.σ. της ΕΤΕ, η υπουρ-γός Περιβάλλο -ντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής, Τίνα Μπιρµπί-λη και ο πρόεδρος του Τεχνικού Επι-µελητηρίου Ελλά-δος, Γ. Αλαβάνος.

Αιολικά Πάρκα 922,61 398,80 43%

Φωτοβολταϊκά Πάρκα 53,70 14,00 26%

Μικροί Υδροηλ. Σταθµοί (ΜΥΗΣ) 182,61 22,60 12%

Βιοαέριο - Βιοµάζα 40,80 23,30 57%

Σύνολο 1.199,72 458,70

Σύνολο εγκατεστηµένης ισχύος ΑΠΕ (σε MW) & µερίδιο αγοράς ETE

Σύνολο εγκατεστηµένης ισχύος στη χώρα µέχρι

τέλος 2009 σε ΜW

Έργα σε λειτουργία πιστοδοτούµενα από

ΕΤΕ σε MW

Εκτιµώµενο µερίδιο αγοράς ΕΤΕ στα εν λειτουργία έργα

ΕΠΙΛΟΓΗ 55

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ ΣΤΟ «ΚΟΚΚΙΝΟ»

Στο 7,9% αυξήθηκε το ποσοστό των µη εξυπηρετούµενων δανείων στο τέλος του 2009 από 5% ένα χρόνο πριν, και τα δάνεια στο κόκκινο έφτασαν τα 17,5 δισ. ευρώ. Τα στοι-χεία αυτά παρουσίασε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιος Προβόπουλος, στον υπουργό Οικονοµικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, στη συνάντησή τους µε θέµα την αξιοποίηση του αδιάθετου µέρους του πακέτου στήριξης των τραπεζών του 2008 και την ενίσχυση των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων στην τωρινή δύσκολη συγκυρία. Οι προβλέψεις µιλούν για νέα άνοδο των µη εξυπηρετούµενων δανείων το 2010, που µπορεί να φτάσει το 12%. Χαρακτηριστικό της στενότητας ρευστότητας είναι το γεγο-νός ότι στην τελευταία πράξη χορήγησης ρευστότητας της ΕΚΤ, αντλήθηκαν συνολικά 17 δισ. ευρώ από τα οποία 10 δισ. ευρώ περίπου αντλήθηκαν από ελληνικές τράπεζες.

INTERAMERICAN

ΒΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΛΩΡΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Την έγκριση της Eureko για το επιχειρηµατικό σχέδιο της τριετίας 2010-2012, το οποίο στο-χεύει σε οργανική ανάπτυξη και βελτίωση των οικονοµικών επιδόσεων, έλαβε πρόσφατα το νέο διοικητικό συµβούλιο της Interamerican. Ειδικότερα, προβλέπεται µια σειρά στρατηγι-κών πρωτοβουλιών της εταιρείας σε λειτουρ-γικό επίπεδο (δοµές - underwriting - τεχνο-λογία), σε επίπεδο προϊόντων - υπηρεσιών (τυποποίηση συστηµάτων αντί προϊόντων ανά κλάδο) και διανοµής (πολυκαναλικότητα - νέο µοντέλο agency), σε συνδυασµό µε τον περαιτέρω έλεγχο του κόστους. Να σηµει-ωθεί ότι το 2009 η εταιρεία πέτυχε µείωση των δαπανών 17% σε σχέση µε το 2008. Στη σύνθεση του διοικητικού συµβουλίου τώρα, νέος πρόεδρος της εταιρείας είναι ο Thomas van Rijckevorsel, µέλος του διοικητικού συµ-βουλίου της Eureko και προέρχεται από τη Rabobank. Αντιπρόεδρος του νέου δ.σ. είναι ο Adrian Hegarty και διευθύνων σύµβουλος ο Γιώργος Κώτσαλος. Σε ό,τι αφορά τα µεγέ-θη του οµίλου η Eureko, ανακοίνωσε για το 2009 καθαρά κέρδη ύψους 1,4 δισ. ευρώ, αναστρέφοντας την εικόνα του ζηµιογόνου 2008. Τα συνολικά ίδια κεφάλαια της Eureko αυξήθηκαν κατά 36% φθάνοντας τα 10,1 δισ. ευρώ έναντι 7,5 δισ. το 2008. Στα κέρδη της Eureko, η Interamerican συνεισέφερε 21,8 εκατ. ευρώ προ φόρων (6,2 εκατ. καθαρά, µετά από προβλέψεις έκτακτης εισφοράς, Audatex κ.λπ.). Φέτος, το πρώτο δίµηνο του έτους ξεκίνησε θετικά για την Interamerican µε την παραγωγή σε εγγεγραµµένα ασφάλι-στρα, στο σύνολο των δραστηριοτήτων, να εί-ναι αυξηµένη 11% σε σχέση µε το αντίστοιχο χρονικό διάστηµα του 2009.

CHARTIS ΕΛΛΑΣ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣΗ Chartis διακρίθηκε στην ετήσια έρευνα Best Workplaces 2010, για την ανάδειξη των εταιριών µε το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα, καταλαµβάνοντας την έκτη θέση στην κατηγορία των εταιριών που απασχολούν από 50-250 εργαζόµενους. Πρόκειται για την τρίτη διάκριση της Chartis στην εν λόγω έρευνα, σε ισάριθµες συµµετοχές, µε τη φετινή θέση να αποτελεί την υψηλότερη διάκριση που έχει επιτύχει.

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ Ι.Σ. ΛΑΤΣΗ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ

Αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στις χώρες µε το χαµηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ που κατευθύνεται στην έρευνα, διαθέτει θύλακες αριστείας που διασφαλίζουν ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα στην ερευνητική δραστηριότητα της χώρας µας, τόνισε ο γενικός γραµµατέας Έρευνας και Τεχνολογίας, καθηγητής Αχιλλέας Μητσός πρόσφατα σε εκδήλωση µε θέµα «Ερευνητική Πολιτική». Η τελευταία πραγµατοποιήθηκε µε στόχο την παρουσίαση από το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση των αποτελεσµάτων των επιστηµονικών µελετών που εκπονήθηκαν το 2009 µε την αποκλειστική χρηµατοδότηση του Ιδρύµατος. Οι 15 ερευνητικές οµάδες, απαρτιζόµενες από 90 ερευνητές, παρουσίασαν τις µελέτες τους σε ένα ευρύ επιστηµονικό κοινό, στην έδρα του Κοινωφελούς Ιδρύµατος Ιωάννη Σ. Λάτση, στο Κεφαλάρι. Παράλληλα, το Κοινωφελές Ίδρυµα Ιωάννη Σ. Λάτση, θέλοντας να δώσει περαιτέρω ώθηση στις ερευνητικές δραστηριότητες επιστηµόνων όλων των κλάδων και βαθµίδων, ανανέωσε τη δέσµευσή του προς την ερευνητική κοινότητα ανακοινώνοντας τη χρηµατοδότηση ενός νέου κύκλου ετήσιων Επιστηµονικών Μελετών για το 2011.

56 ΕΠΙΛΟΓΗ

BANKING Τράπεζες & τραπεζική στον κόσµο

Η µεγαλύτερη τράπεζα της ιβηρικής χερσονήσου σ την προσπάθεια εν ί-σχυσης της παρουσίας της πέρα από το κανάλι της Μάγχης ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εµπλακεί πιο ενεργά στην αγορά εµπορικών ακινήτων στο Ηνωµένο Βασίλειο. Συγκεκριµένα, το Asset Management της Santander δη-µιουργεί θέση εµπορικών ακινήτων σε τέσσερα διαφορετικά επενδυτικά της χαρτοφυλάκια. Τα τελευταία αποτε-λούν τα Santander Balanced Portfolio, Santander Global Equity Por tfolio, Santander International Equity Portfolio κα ι S ant and e r B a l an ce d I n co m e Portfolio. Οι ιθύνοντες της ισπανικής τράπεζας επέλεξαν για το σκοπό τους

να συνεργαστούν µε το Threadneedle UK Property Unit Trust, ένα ηµερήσια διαπραγµατεύσιµο fund που επιλέχτηκε λόγω της εστίασής του στη µεγαλύτερη και ταχύτερη αποδοτικότητα, όπως απο-δεικνύουν και οι επιδόσεις του από την έναρξη λειτουργίας του τον Φεβρουάριο του 2007, στοιχεία απαραίτητα για µια δυναµική είσοδο των Ισπανών στον συ-γκεκριµένο τοµέα. Σε κάθε περίπτωση οι άνθρωποι της Santander εµφανίζο-νται αισιόδοξοι και σε αυτό το κλίµα ο Keith Speck, επικεφαλής του Santander Asset Management, σηµείωσε πως οι αποδόσεις 7% και πάνω στη βρετανική αγορά εµπορικών ακινήτων αντιπροσω-πεύουν µια ελκυστική πηγή εσόδων.

Στην καναδική Scotiabank µεταφέρει τις υπηρεσίες Wealth Management ο γαλλικός τραπεζικός κολοσσός BNP Paribas. Η συµφωνία αφορά, τον Παναµά, τη Μεγάλη Κέιµαν και τις Μπαχάµες. Η κύρωση της µετα-φοράς εκκρεµεί ακόµα από τις τρα-πεζικές ρυθµιστικές αρχές των δύο χωρών, ενώ δεν αναµένεται να ολο-κληρωθεί πριν το τρίτο τρίµηνο του

2010, µε τους συγκεκριµένους όρους της συµφωνίας να µην έχουν ακόµη δηµοσιοποιηθεί. Σε κάθε περίπτω-ση όµως γίνεται σαφής η πρόθεση της BNP Paribas να µειώσει τη δρα-στηριότητά της στις περιοχές. Στον αντίποδα, οι εξελίξεις εξυπηρετούν τη στρατηγική των Καναδών για επέ-κταση στον συγκεκριµένο τοµέα.

BNP PARIBAS ΜΕΙΩΝΕΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΠΑΝΑΜΑ, ΜΕΓΑΛΗ ΚΕΪΜΑΝ

& ΜΠΑΧΑΜΕΣ

SANTANDERΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΣΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΤΗΣ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ

MORGAN STANLEY

«SHOW ME THE MONEY»

Από την 1η Μαΐου η σηµαντικότερη τράπεζα στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, Mitsubishi UFJ και η αµερικανική Morgan Stanley θα συνενώσουν τις επενδυτικές τους δραστηριότητες στην Ιαπωνία. Η συµφωνία έρχεται ως φυσικό ακόλουθο της συνεργασίας των δύο οµίλων από τον Σεπτέµβριο του 2008 όταν οι Ιάπωνες εξαγόρασαν το 20% της «χτυπηµένης» από την κρίση Morgan Stanley µε αντίτιµο 9 δισ. δολ. Η επικείµενη κίνηση στην ουσία αποτελεί συγχώνευση του investment banking των δύο τραπεζών στην Ιαπωνία και πλέον οι πελάτες τους θα µπορούν να απευθύνονται και να συµβουλεύονται τον νέο ενιαίο φορέα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 57

UBSΝΕΟ «ΑΦΕΝΤΙΚΟ»

Αλλαγή φρουράς σηµειώ-θηκε από 1ης Απριλίου στο κορυφαίο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα της Ελβετίας. Η UBS ανακοίνωσε την τοποθέ-τηση του 45χρονου Lukas Gähwiler στη θέση του διευθύνοντος συµβούλου. Ο κ.Gähwiler αντικατέστησε τον Franco Morra ο οποίος προβλέπεται να περάσει ένα µεταβατικό διάστηµα µαζί µε τον διάδοχό του. Το τε-λευταίο κρίνεται παραπάνω από αναγκαίο, αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ο Gähwiler δεν σταδιοδρό-µησε στην UBS, αντίθετα τα τελευταία 20 χρόνια εργα-ζόταν για την Credit Suisse. Από το 2000 και ύστερα κατείχε σειρά νευραλγικών θέσεων ευθύνης στην Ελβε-τία και τη Βόρεια Αµερική. Το τελευταίο του πόστο ήταν αυτό του επικεφαλής πιστώσεων της Credit Suisse Private Banking.

HSBC«ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ»

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Ο αυστραλιανός βραχίονας του µεγάλου βρετανικού τραπεζικού οίκου ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ανοίξει 100 περίπου καινούργια υποκαταστήµατα σ τη χώρα µέσα στα επόµενα δέκα χρόνια. Η κίνηση αυτή θα επιφέρει χωροταξικό πενταπλασι-ασµό αν σκεφτεί κανείς ότι µέχρι τον Απρί-λιο λειτουργούσαν στην Αυστραλία µόνο 24 υποκαταστήµατα. Το πρώτο δείγµα της νέας αυτής στρατηγικής έγινε στα µέσα Απριλίου µε τα επίσηµα εγκαίνια δύο νέων υποκατα-στηµάτων σε Καµπέρα και Βόρειο Σίδνεϋ. Μέχρι στιγµής η HSBC, παρά τη µακρόχρο-νη παρουσία της στη χώρα, επεδίωκε να προσελκύσει µια ολιγάριθµη ελίτ υψηλών εισοδηµάτων. Αυτό τώρα φαίνεται να αλλά-

ζει και πρωτεύοντα στόχο πλέον αποτελεί η µεσαία και ανώτερη τάξη που κερδίζει πάνω από 80.000 δολ. ετησίως. Οι λόγοι που έκαναν τους ιθύνοντες του τραπεζικού γίγαντα να αλλάξουν τακτική είναι, αφενός οι προβλέψεις για ταχεία αύξηση του πλη-θυσµού τα επόµενα 10 µε 15 χρόνια και αφετέρου το γεγονός ότι η Αυστραλία ελά-χιστα επηρεάστηκε από τη διεθνή χρηµατο-πιστωτική κρίση. Τέλος, το ίδιο το προφίλ της Αυστραλιανής HSBC αποτελεί εχέγγυο επιτυχίας, όπως κατέδειξε εξάλλου και η άνευ προηγουµένου ζήτηση, κυρίως από Ασιάτες επενδυτές, οµολόγου ύψους 1,5 δισ. δολ. που εξέδωσε πρόσφατα ο χρηµα-τοπιστωτικός οργανισµός.

Η µεγαλύτερη βρετανική τράπεζα κα-λείται να πληρώσει 28,6 εκατ. λίρες µετά την παραδοχή στελεχών της ότι διέρρευσαν εµπιστευτικές πληρο-φορίες σε άλλο χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα. Το πρόστιµο κυρώθηκε επί τη βάσει αντιδεοντολογικής συµπε-ριφοράς και θα ήταν κατά 5 εκατ. λίρες µεγαλύτερο αν η Royal Bank of Scotland έδειχνε απροθυµία να συ-νεργαστεί µε τη ρυθµιστική αρχή. Το όλο θέµα αφορά διαρροή απόρρη-

των πληροφοριών πάνω σε δύο δά-νεια την περίοδο από τον Οκτώβριο του 2007 έως τον Μάρτιο του 2008. Στην υπόθεση εµπλέκονταν 2 µεσαία στελέχη της Royal Bank of Scotland, εκ των οποίων ο ένας έχει εγκατα-λείψει τη βρετανική τράπεζα και ο άλλος έχει τεθεί σε διαθεσιµότητα. Η διερεύνηση της υπόθεσης άρχισε τον Μάρτιο του 2008 µετά από καταγγε-λία της Barclays ότι τα συγκεκριµέ-να πρόσωπα από την Royal Bank of

Scotland επιχείρησαν µονοµερώς να προσεγγίσουν δικά της στελέχη για να «πουλήσουν» ευαίσθητες πλη-ροφορίες πάνω σε δάνεια εταιρειών µεγάλης οικονοµικής επιφάνειας. Η Royal Bank of Scotland, µε ανακοί-νωσή της, χαρακτήρισε το συµβάν θλιβερό πλην µεµονωµένο, επιπλέον τονίζεται πως η τράπεζα έχει εισαγά-γει πιο αυστηρό εσωτερικό κώδικα προς αποτροπή παρόµοιων περιστα-τικών στο µέλλον.

ROYAL BANK OF SCOTLANDΟΤΑΝ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΔΕΝ ΤΗΡΕΙΤΑΙ

ΤΟ ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΦΘΑΝΕΙ ΤΑ 29 ΕΚΑΤ. ΛΙΡΕΣ

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

60 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΕΛΛΑΔΑ & ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΜΕΓΑΛΕΣΑΛΗΘΕΙΕΣ

OΥΤΟΠΙΕΣ &

ΕΠΙΛΟΓΗ 61

Από τον ΛΟΥΚΑ Γ. ΚΑΤΣΩΝΗ

Ισορροπίες που ανατράπηκαν, ισορροπίες που στόχος είναι να αποκατασταθούν. Ο κόσµος προσπαθεί να συνθέσει το παζλ µίας νέας εποχής

ανάπτυξης σε γερές βάσεις, διαδροµή δύσκολη, που κάπου στην πορεία της ορισµένοι ισχυροί φαίνεται να χάνουν την ορθότητα της κρίσης τους µέσα σε ένα περιβάλλον πιέσεων. Το σίγουρο είναι ότι σύνεση πρέπει να δείξουν οι κοινωνίες και οι κυβερνήσεις τους. Ο αναπροσανατολισµός των οικονοµικών στόχων είναι

απαραίτητος όπως και οι µεταρρυθµίσεις που θα οδηγήσουν σε αυτούς. Το ζήτηµα δεν είναι οικονοµικό, είναι ζήτηµα εφαρµογής της οικονοµικής λογικής.

62 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΕΛΛΑΔΑ & ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

αυξανόµενη νευρικότητα της Άνγκελα Μέρκελ και οι σκληρές διατυπώσεις της απέναντι στο «ελληνικό πρόβληµα» κρύβουν µια σειρά από δύσκολα και επικίνδυνα διλήµµατα στα οποία πρέπει να πάρει αποφάσεις. Για τους περισσότερους Γερµανούς, η γερµανική οικονοµία αποτελεί µια παγκόσµιας κλάσης ατµοµηχανή. Είναι περήφανοι για αυτήν και θεωρούν ότι βασίζεται σε µια αλάνθαστη συνταγή: Υψηλή ποιότητα, καινοτοµία, ανταγωνιστικές τιµές. Όσο αυτές οι προϋποθέσεις ισχύουν, τότε ολόκληρος ο κόσµος είναι µια αγορά για τα γερµανικά προϊόντα. Αλλά όχι πια. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση αποκάλυψε αυτό που οι δωροδοκίες στις οποίες

επιδίδονταν η Siemens και η Daimler (και ποιος ξέρει πόσες ακόµα γερµανικές εταιρείες) προσπαθούσαν επί χρόνια να κρύψουν. Το τρίπτυχο ποιότητα – καινοτοµία – χαµηλές τιµές δεν αντέχει να διατηρήσει την ανάπτυξη σε µια οικονοµία εφόσον το οικονοµικό περιβάλλον αλλάζει. Και τώρα το περιβάλλον έχει αλλάξει δραµατικά. Η γερµανική οικονοµία δεν βρίσκει τόσο εύκολα πρόθυµους πελάτες να αγοράσουν τα προϊόντα της. Τούτο, για µια οικονοµία που είναι απολύτως προσαρµοσµένη και εξαρτηµένη από τις εξαγωγές αποτελεί πηγή µεγάλης ανησυχίας. Ήδη το εµπορικό πλεόνασµα της Γερµανίας από τα 243 δισ. δολάρια του 2008 έπεσε στα 110 δισ. δολάρια το 2009. Πόσο θα πέσει ακόµα το 2010;Έτσι, η πίεση που δέχεται η Άνγκελα Μέρκελ είναι πολλαπλή. Από τη µία πλευρά η κοινή γνώµη της Γερµανίας της επιβάλλει να προστατεύει τα εθνικά αποθέµατα και να τα κατευθύνει στην κάλυψη των εσωτερικών αναγκών της Γερµανίας και όχι στους «άσωτους ΄Ελληνες». Από την άλλη η Γερµανίδα καγκελάριος γνωρίζει ότι αν οι ευρωπαίοι εταίροι της (που αποτελούν και τους σηµαντικότερους πελάτες των γερµανικών επιχειρήσεων) πιεστούν υπερβολικά τότε η κατάρρευση των γερµανικών εξαγωγών θα δηµιουργήσει στη γερµανική οικονοµία και κοινωνία πολύ µεγαλύτερα προβλήµατα από τα σηµερινά. Η Γερµανία έχει ξαναζήσει τις συνέπειες µιας οικονοµικής κατάρρευσης τη δεκαετία του 1930 µε τα γνωστά αποτελέσµατα. Ως εκ τούτου η ανάγκη αναπροσανατολισµού της γερµανικής οικονοµίας είναι επιτακτική αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό το έχει αντιληφθεί είτε η γερµανική κοινή γνώµη είτε η Γερµανίδα καγκελάριος. Όλοι δείχνουν προσκολληµένοι στην αναζήτηση πρόσκαιρων λύσεων για πρόσκαιρα προβλήµατα, ελπίζοντας πως η κρίση θα περάσει σύντοµα και όλα θα γίνουν όπως πριν.

Η

Αυτή η πλάνη έχει αρχίσει να διαλύ-εται στην Ελλάδα. Η ελληνική κοινω-νία βιώνει πλέον µε τρόπο τραυµατι-κό αλλά και απρόσµενα σοβαρό την ενηλικίωσή της. Έχει γίνει σαφές ότι η περίοδος της ευφορίας κατά την οποία η ανάπτυξη βασιζόταν στην κατανάλωση µε δανεικά χρήµατα έχει τελειώσει. Από το 1981 που το εξωτε-ρικό χρέος της Ελλάδας ήταν 27% του ΑΕΠ ως σήµερα που έχει ξεπεράσει κατά πολύ το 100%, η απόσταση εί-ναι µεγάλη. Και η πορεία επονείδιστη. Η χώρα συνήθισε να απολαµβάνει καρπούς που δεν παράγει. Κατανάλω-σε δανεικά και δωρεάν ευρωπαϊκές ενισχύσεις µε τρόπο σκανδαλώδη. Και, όπως πάντοτε συµβαίνει µόλις το πάρτι χαλάσει, αναζητείται ο υπεύθυ-νος. Μόνο που στην περίπτωση της Ελλάδας είµαστε όλοι υπεύθυνοι…Το πιο ανησυχητικό είναι ότι για τις χώρες της Ευρωζώνης σ την οποία ανήκουµε, το «εργαλείο» της νοµι-

σµατικής υποτίµησης δεν υπάρχει. Άρα µόνο µία λύση µπορεί να δοθεί: Αύξηση του ανταγωνιστικού πλεο-νεκτήµατος µέσω δηµοσιονοµικής προσαρµογής και δραστικών µεταρ-ρυθµίσεων ώστε επιτέλους η ελληνι-κή οικονοµία να µπορέσει να παράξει προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποι-ότητας και προστιθέµενης αξίας, τέ-τοια που να τονώσουν τον εξαγωγικό προσανατολισµό της χώρας. Αλλιώς, επίκειται βαθιά ύφεση µέσα από την οποία θα εξευρεθεί ανταγωνιστικότη-τα µε την αναπόφευκτη πτώση των τι-µών. Το κακό στην περίπτωσή µας εί-ναι ότι, εξαιρουµένης της ρητορικής, από πουθενά δεν φαίνεται η πολιτική αποφασιστικότητα για ρήξεις και µε-ταρρυθµίσεις. Ούτε στην παραγωγή ανταγωνιστικού προϊόντος ούτε στην αγορά εργασίας, τις δύο βασικότερες αδυναµίες της οικονοµίας µας.

ΕΛΛΑΔΑΗ ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ ΚΟΣΜΟΣ

ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΣΥΝΕΣΗ & ΠΡΑΞΗ

Δεν είναι µόνο η Κίνα. Σταθερά προσανατολισµένες στις εξαγω-γές είναι π.χ. η Ιαπωνία, η Νότιος Κορέα και η Ταϊβάν. Όλες αυτές οι χώρες αντιµετωπίζουν προβλήµατα που βρίσκονται στον αντίποδα εκεί-νων που αντιµετωπίζουν οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Οι µεν δεν έχουν να πληρώσουν, οι δε δεν βρίσκουν να πουλήσουν.Είναι προφανές ότι η λύση στο παγκόσµιο οικονοµικό πρόβληµα δεν πρόκειται να δοθεί άµεσα. Θα προέλθει από µια διαδικασία που θα κρατήσει χρόνια. Πόσα; Τόσο λιγότερα όσο µεγαλύτερη σύνεση δείξουν οι κοινωνίες και οι κυβερ-νήσεις τους. Ο αναπροσανατολι-σµός των οικονοµικών στόχων είναι απαραίτητος όπως και οι µε-ταρρυθµίσεις που θα οδηγήσουν σε αυτούς. Τώρα πια το ζήτηµα δεν εί-ναι οικονοµικό, είναι ζήτηµα εφαρ-µογής οικονοµικής πολιτικής.

ΕΠΙΛΟΓΗ 63

ΚΙΝΑ

Ο ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ ΔΡΑΚΟΣ

Φυσικά, και άλλες χώρες µε ισχυρές ως τώρα οικονοµίες αντιµετωπίζουν

αντίστοιχα προβλήµατα µε τη Γερµανία. Ούσες προσανατολισµένες στην ενίσχυση

των εξαγωγών τους θα πρέπει τώρα να βρουν άλλους τρόπους να διατηρήσουν την αναπτυξιακή τους ορµή. Κορυφαίο

παράδειγµα η Κίνα, της οποίας ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ ήταν περίπου 8% το

2009. Με την επιµονή της σε κυβερνητικά επιβαλλόµενες τεχνητές οικονοµικές ισορροπίες (όπως για παράδειγµα το

χαµηλό κόστος κεφαλαίου, η υποτιµηµένη ισοτιµία του κινεζικού νοµίσµατος αλλά και τεχνητές ισορροπίες στο κόστος των

καυσίµων, της γης κ.λπ.) που οδηγούν την ανάπτυξη να εξαρτάται από τις εξαγωγές και τις σχετικές επενδύσεις, είναι βέβαιο ότι η συρρίκνωση των διεθνών αγορών

λόγω της κρίσης θα οδηγήσει σε αδιέξοδο την κινεζική οικονοµία. Παράλληλα, οι

διάφορες «φούσκες», µε κυρίαρχη εκείνη των ακινήτων στις σηµαντικές κινεζικές

µεγαλουπόλεις, θα σκάσουν στο προσεχές µέλλον. Σήµερα η κινεζική βιοµηχανία απασχολεί πάνω από 250 εκατοµµύρια Κινέζους και προσφέρει περίπου το 48%

του κινεζικού ΑΕΠ των 8,8 τρισ. δολαρίων. Με δεδοµένο ότι ο αγροτικός τοµέας είναι

εξαιρετικά πολυπληθής στην Κίνα, το περιθώριο διοχέτευσης ανάπτυξης στον

τοµέα των υπηρεσιών υπάρχει. Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο να συµβεί γρήγορα

και χωρίς εντάσεις.

Η.Π.Α.ΠΥΓΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σε πιο ώριµες χώρες, όπως για παράδειγµα οι ΗΠΑ, η επιδιόρθωση των κακώς κείµενων γίνεται πιο γρήγορα και µε µεγαλύτερη αποφασιστικότη-τα. Οι Αµερικανοί έκαναν τα ίδια λάθη µε εµάς. Έσπρωξαν την παραγωγική τους δυνατότητα στο εξωτερικό γιατί εκεί βρήκαν φθηνότερα εργατικά χέρια. Το εµπορικό τους έλλειµµα έφτασε τα 380 δισ. δολάρια το 2009 µειωµένο από τα 706 δισ. δολάρια το 2008. Το εξωτερικό χρέος έφτασε τα 13,4 τρισ. δολάρια, σχεδόν όσο και το ΑΕΠ. Οι Αµερικανοί βυθίστηκαν στη δίνη των δανείων που κάλυψαν µε υπερτιµολογηµένες αξίες, κυρίως τα ίδια τους τα σπίτια. Η «φούσκα» δεν άργησε να σπάσει αφού η ανάπτυξη δεν βασιζόταν σε πραγ-µατικό πλούτο αλλά επρόκειτο περί χρηµατοοικο-νοµικού φαινοµένου. Όµως, ελήφθησαν σωστά µέτρα. Όχι µόνο για τη σταθεροποίηση του συ-στήµατος µε την εξαγγελία πακέτων στήριξης δι-σεκατοµµυρίων δολαρίων από την οµοσπονδιακή κυβέρνηση αλλά κυρίως µε το κλείσιµο επιχειρή-σεων του χρηµατοοικονοµικού κλάδου και µε την πτώση των τιµών των ακινήτων που ακολούθησε. Τα «άρρωστα» κοµµάτια της αγοράς οδηγήθηκαν στον αφανισµό. Και οι Αµερικανοί επιστρέφουν σταθερά σε αυτό που τους έκανε ισχυρό έθνος από την αρχή. Αποδοτικότερη εργασία, ανταγω-νιστικό πλεονέκτηµα, περικοπή δαπανών, αύξηση των αποταµιεύσεων. Αυτά, µάλιστα, δεν αφορούν µόνο τα νοικοκυριά αλλά και το ίδιο το κράτος. Η διοίκηση Οµπάµα ήδη από τον προϋπολογισµό του 2009 ξεκίνησε τη δηµοσιονοµική προσαρµο-γή. Και, φυσικά, συνεχίζει.Ωστόσο, δηµοσιονοµική προσαρµογή στις ΗΠΑ σηµαίνει το αντίθετο από αυτό που ελπίζει η Γερµανία ότι θα συµβεί. Οι Αµερικανοί θα προ-τιµήσουν να σταµατήσουν τις εισαγωγές από το εξωτερικό και θα επικεντρωθούν στην αύξηση των δικών τους εξαγωγών. Ταυτόχρονα θα προ-ωθήσουν την κατανάλωση προϊόντων που παρά-γονται εγχωρίως. Η αιµορραγία κεφαλαίων προς το εξωτερικό πρέπει να σταµατήσει καθώς και το εξωτερικό χρέος είναι υπέρογκο και το έλλειµµα του ισοζυγίου χαώδες.Το ίδιο συµβαίνει σε πολλές χώρες, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Κοντινά µας παραδείγµατα η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία. Το 7,2% των γερµανικών εξαγωγών κατευθύνεται στις ΗΠΑ, το 6,2% στην Ιταλία, το 4,3% στην Ισπανία. Ο βιοµη-χανικός τοµέας της Γερµανίας απασχολεί περίπου το 30% από τα 43,5 εκατ. του εργατικού της δυνα-µικού. Τι θα γίνει αν οι εξαγωγές µειωθούν περισ-σότερο και τα εργοστάσια αρχίσουν να κλείνουν;

64 ΕΠΙΛΟΓΗ

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΛΙΤ & ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 65

Το τείχος του Βερολίνου χώριζε την πλούσια δυτική από την οικονοµικά ασθενέστερη ανατολική Γερµανία. Εικοσιένα χρόνια µετά το φάντασµα του τείχους του Βερολίνου πλανάται πάνω από την Ευρώπη. Αυτή τη φορά για να χωρίσει το ευρωπαϊκό οικοδόµηµα. Γιατί το σηµερινό δίληµµα της Ευρώπης είναι εάν θα προχωρήσει

σε µεγαλύ τερη πολ ι τ ική ενοπο ίηση κα ι στενότερη οικονοµική διακυβέρνηση ή σε χαλάρωση και τελικά διάσπαση σε ισχυρό Βορρά και αδύναµο Νότο. Αυτή είναι και η πραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά ισχυρότερης Γερµανίας.

Από τον ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ

Η απόφαση πάρθηκε. Οι ηγέτες του Eurogroup αποφάσισαν υπέρ ενός µεικτού σχεδίου βοήθειας προς την Ελλάδα µε τη συµµετοχή -κατά το 1/3- του ΔΝΤ, και η Ελλάδα ζήτησε την ενεργοποίησή του στις 23 Απρί-λιου. Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος της

ΕΚΤ, Ζαν Κλωντ Τρισέ λίγο πριν την κρίσιµη συνεδρίαση του Eurogroup είχε ανακοινώσει την αποδοχή ως εγγυή-σεων κρατικών και τραπεζικών οµόλογων µε αξιολόγη-ση «ΒΒΒ-» πέραν του 2010, κάτι που αποτελεί τη βάση για την αποκατάσταση των συνθηκών ρευστότητας στο τραπεζικό σύστηµα και την οµαλή χρηµατοδότηση της εγχώριας οικονοµίας. Με την απόφαση Τρισέ η Ελλάδα κάλυψε το τραπεζικό της σύστηµα, ας µην ξεχνάµε όµως

από την οικονοµικά ασθενέστερη ανατολική Γερµανίατου τείχους του Βερολίνου πλανάται πάνω από την Ευρώπηευρωπαϊκό οικοδόµηµαδίληµµα της Ευρώπης είναι εάν θα προχωρήσει

σε µεγαλύ τερη πολ ι τ ική ενοπο ίηση κα ι στενότερη οικονοµική διακυβέρνησηχαλάρωση και τελικά διάσπαση σε ισχυρό Βορρά και αδύναµο Νότοπραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά ισχυρότερης Γερµανίας

Γερµανίατου τείχους του Βερολίνου πλανάται πάνω από του τείχους του Βερολίνου πλανάται πάνω από την Ευρώπητην Ευρώπηευρωπαϊκό οικοδόµηµαδίληµµα της Ευρώπης είναι εάν θα προχωρήσει

σε µεγαλύ τερη πολ ι τ ική ενοπο ίηση κα ι στενότερη οικονοµική διακυβέρνησηχαλάρωση και τελικά διάσπαση σε ισχυρό Βορρά και αδύναµο Νότοπραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά ισχυρότερης Γερµανίας

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ

ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

66 ΕΠΙΛΟΓΗ

ότι το ζήτηµα δεν είναι να δανειστούµε µόνο στο προσεχές διάστηµα αλλά να µπορέσου-µε να µειώσουµε το κόστος δανεισµού και το φθινόπωρο και -ειδικά- το 2011 και το 2012, οπότε φουσκώνει η ανάγκη δανεισµού για την αναχρηµατοδότηση του χρέους. Το χρη-µατοδοτικό πακέτο στήριξης της χώρας δεν συνοδεύεται από ουσιαστική µείωση των επι-τοκίων, το επιτόκιο προβλέπεται στο 5% περί-που για δάνεια µε σταθερό επιτόκιο (από το σηµερινό περίπου 7%) και περίπου 4% µε τα σηµερινά δεδοµένα για δάνεια κυµαινόµενου επιτοκίου. Από την άποψη κόστους δανεισµού διευκολύνεται µεν η Ελλάδα µε την προσφυ-γή στην ευρωπαϊκή βοήθεια, γιατί, ακόµα και µετά την απόφαση στήριξης της χώρας, το κό-στος του δανεισµού στις εκδόσεις οµολόγων και εντόκων γραµµατίων που ακολούθησαν διατηρήθηκε υψηλό. Όµως µε τα δεδοµένα της Ελλάδας και αυτό ακόµα το επιτόκιο του σχεδίου στήριξης είναι πολύ ακριβό και δεν λύνει το πρόβληµα της Ελλάδας, παρόλο που η συνδροµή του ΔΝΤ θα συνοδεύεται από χα-µηλότερο επιτόκιο από το ευρωπαϊκό. Όσον αφορά το ΔΝΤ, µετά τα πρόσφατα σκληρά µέ-τρα που έλαβε η Ελλάδα, υπάρχει η άποψη ότι δεν πρόκειται να θέσει σκληρούς όρους στη δανειοδότησή της. Αυτό όµως ως ένα βαθ-µό αµφισβητήθηκε από τον επικεφαλής του, Ντοµινίκ Στρος Καν, ο οποίος σηµείωσε ότι η συνδροµή θα δοθεί, όταν όµως ρωτήθηκε εάν αυτή θα συνοδεύεται από δηµοσιονοµικό πρόγραµµα προσαρµογών απάντησε ότι αυτό θα καταρτιστεί από το ΔΝΤ, όπως κάνει µε κά-θε χώρα. Συνεπώς η εµπλοκή του ΔΝΤ µπορεί να σηµατοδοτήσει και τη λήψη νέων µέτρων που ίσως να προκαλέσουν κοινωνικές αντι-δράσεις. Κάπως έτσι µπορεί η απόφαση του Συµβουλίου της Ευρώπης για τη δηµιουργία ενός µηχανισµού στήριξης να έδειξε τη βού-ληση των κρατών–µελών για τη διαφύλαξη της σταθερότητας της Ευρωζώνης, τo διακύβευµα όµως υπερβαίνει κατά πολύ την ευρωπαϊκή διαχείριση του ελληνικού προβλήµατος.

Υπόθεση εργασίας

Ας πούµε, λοιπόν, πως µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τις αγορές ή από το ευρωπαϊκό σχέδιο στήριξης, η Ελλάδα βρίσκει και δα-νείζεται 20-30 δισ. και ανταπεξέρχεται τους επόµενους 6 µήνες χωρίς προβλήµατα ρευ-στότητας. Μετά τι γίνεται; Γιατί είναι σίγουρο πως ανάπτυξη δεν θα υπάρχει για τα επόµενα 3 χρόνια, το δηµόσιο χρέος θα συνεχίσει να

Α

Aν η διεθνής ο ι κ ο ν ο µ ι κ ή ύφεση επανα-ληφθεί και οι οµολογιακές αγορές στε -νέψουν επι -κίνδυνα λόγω του τεράστιου όγκου χρεών π ο υ έ χ ο υ ν συσσωρευτεί παγκοσµίως, τότε η Ελλάδα είναι µάλλον α π ί θ α ν ο ν α ξεφύγει από µία αυτοτρο-φοδοτούµενη κρίση χρεών!

αυξάνει όσο θα υπάρχουν ελλείµµατα, ενώ η χώρα θα πρέπει τη τριετία 2010-2012 να κα-ταβάλλει µόνο για χρεολύσια 90 δισ. και να αναζητήσει στις αγορές περίπου τα διπλάσια. Θυµίζουµε πως το 1929 ο λόγος δηµοσίου και ιδιωτικού χρέους στις ΗΠΑ ήταν 260% του ΑΕΠ. Σήµερα έχει φθάσει 340%. Και δεν είναι η µόνη χώρα. Πάνω από τα επίπεδα του 1929 είναι οι: Γερµανία (275%), Ιταλία και Γαλλία (300%), Ελβετία (315%), Ισπανία και Ν. Κορέα (340% όσο δηλαδή οι ΗΠΑ), ενώ στην κορυφή της πυραµίδας είναι η Ιαπωνία µε 460% και η Βρετανία µε 470%! Για λόγους σύ-γκρισης να πούµε πως η Ελλάδα βρίσκεται στο 250% περίπου. Μας κάνει, άραγε, εντύπωση που κανείς δεν βάζει σήµερα το χέρι στην τσέ-πη να δανείσει µε όρους ευνοϊκούς την Ελλάδα; Σήµερα ο κόσµος χρωστά στις τράπεζες 32 τρισ. δολ. από τα οποία τα 25 τρισ. χρωστούν οι ανα-πτυγµένες οικονοµίες, ενώ τα 17 τρισ. αφορούν την Ευρώπη. Ειδικότερα, οι 5 αδύναµες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας (Ελλάδα, Ισπανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ιταλία) χρωστούν µόνο στις γαλλικές και γερµανικές τράπεζες 1,6 τρισ. - εκ των οποίων τα 119 δισ. αφορούν την Ελ-λάδα – και 3,1 τρισ. σε ευρωπαϊκές τράπεζες συνολικά. Ακόµη χειρότερα από το συνολικό χρέος των 5 περιφερειακών ευρωπαϊκών χω-ρών σε ευρωπαϊκές τράπεζες, το 1,2 τρισ. είναι βραχυχρόνιο! Πρόκειται για τεράστια έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών που αποδεικνύει ότι το ελληνικό πρόβληµα είναι συγκριτικά πο-λύ µικρό και ότι ο πραγµατικός κίνδυνος είναι η διάχυσή του στις γειτονικές οικονοµίες. Αυτός ο κίνδυνος είναι που καθιστά το ελληνικό πρό-βληµα ευρωπαϊκό και διεθνές.

Παγίδα χρέους

Εάν όπως ορισµένοι αναλυτές εκτιµούν η δι-εθνής οικονοµική ύφεση επαναληφθεί και οι οµολογιακές αγορές στενέψουν επικίνδυνα λόγω του τεράστιου όγκου χρεών που έχουν συσσωρευτεί παγκοσµίως, τότε η Ελλάδα εί-ναι µάλλον απίθανο να ξεφύγει από µία αυ-τοτροφοδοτούµενη κρίση χρεών (παγίδα χρέ-ους στην οικονοµική θεωρία) που θα οδηγεί στην χρεοκοπία. Σε µία τέτοια περίπτωση, την οποία ορισµένοι λογαριάζουν ως µαθηµατική βεβαιότητα, µικρή σηµασία έχει αν θα είµαστε υπό ευρωπαϊκό δανεισµό ή µε όρους ΔΝΤ. Και ίσως εξηγείται έτσι και η µέχρι πρότινος αρνητική στάση της Γερµανίας. Όχι τόσο γιατί σε τρύπιο κουβά δεν ρίχνεις µέσα νερό…αλλά

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΛΙΤ & ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 67

γιατί µε αφετηρία την Ελλάδα ίσως επιχειρεί-ται έτσι να κινητοποιηθούν όλες οι χρεωµένες οικονοµίες σε κατεύθυνση δηµοσιονοµικής προσαρµογής και οικονοµικών µεταρρυθ-µίσεων ικανών για ανάπτυξη. Δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι παγκοσµίως σήµερα αναµετρώ-νται δύο οικονοµικές πολιτικές. Αυτή της αγ-γλοσαξονικής επιθετικής νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής επέκτασης που συνοδεύεται από νοµισµατική υποτίµηση και ανταγωνιστι-κή εξαγωγή των προβληµάτων τους στον υπό-λοιπο κόσµο (βλ. πληθωρισµό και υποτίµηση χρεών), και αυτή της γερµανικής δηµοσιονο-µικής πειθαρχίας και της σχετικής νοµισµατι-κής αυτοσυγκράτησης µε στόχο το εσωτερικό οικονοµικό νοικοκύρεµα και αυτοδυναµία των ευρωπαϊκών χωρών-µελών και την ανάδειξη του ευρώ σε κυρίαρχο διεθνώς νόµισµα.

ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Από την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη την εποχή που έπεσε το τείχος του Βερολίνου, στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στη δυσκολία της Ελλάδας.

«Θα ήταν σηµάδι αδυναµίας να δείξουµε ότι η Ευρώπη δεν είναι ικανή να υπερασπιστεί το ίδιο της το νόµισµα µε την προσφυγή στο Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο για να βοηθήσει την Ελλάδα». Αυτά δια σ τόµατος του γάλλου υπουργού Ανάκαµψης, Πατρίκ Ντεβεντζιάν µία µόλις µέρα πριν τη Σύνοδο Κορυφής που αποφάσισε τελικά για την ευρωπαϊκή βοήθεια στην Ελλάδα µε τη συµµετοχή όµως και του ΔΝΤ. Και συνέχισε στο ίδιο µήκος κύµατος: «Θα είχαµε άδικο να θεωρήσουµε ότι η ισχυρή κερδοσκοπία, στρέφεται µόνο κατά της Ελλάδας, στρέφεται και κατά του ευρωπαϊκού νοµίσµατος». Στη συνέχεια είχε υπερθεµατίσει υπενθυµίζοντας στη αυ-στηρή Γερµανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ ότι η ΕΕ είχε εκφράσει την αλληλεγγύη της προς τη Γερµανία την περίοδο της επα-νένωσης της Ανατολικής µε τη Δυτική Γερµανία και την κάλεσε σε κάνει το ίδιο τώρα. Συγκεκριµένα είπε χαρακτηριστικά: «Όταν προχωρήσαµε στην επανένωση της Γερµανίας, δεχτήκαµε ‘το ένα προς ένα’ στην ισοτιµία των µάρκων. Από οικονοµική άποψη, αυτό δεν είχε κανένα νόηµα, αλλά από πολιτική άποψη είχε. Αυτή ήταν µια προσπάθεια για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, συµπερι-λαµβανοµένης της Γαλλίας µε την πολιτική του ισχυρού νοµίσµατος που χρειάστηκε να τηρήσουµε και αυτό µας κόστισε στον το-µέα της απασχόλησης και στους µεν και στους δε. Έπρεπε όµως να το κάνουµε γιατί ήµασταν αλληλέγγυοι και γιατί η επανένωση ήταν σηµαντική για την Ευρώπη. Ο Γάλλος υπουργός Ανάπτυξης επισήµανε αναφερόµενος στην κα Μέρκελ ότι όλα αυτά τα ήξερε σίγουρα καλύτερα από τους άλλους, καθώς η Άνγκελα Μέρκελ προέρχεται από την Ανατολική Γερµανία, ενώ έκλεισε τη σκέψη του εκτιµώντας ότι αυτή η αλληλεγγύη που οι Ευρωπαίοι έδειξαν εκείνη τη στιγµή ισχύει επίσης και για την Ελλάδα.»

Το πρόβληµα είναι η δοµική έλλειψη της Ευ-ρωζώνης που συνίσταται στην αντίφαση µε-ταξύ κοινής νοµισµατικής πολιτικής και της εθνικής οικονοµικής και δηµοσιονοµικής δι-αχείρισης. Και η οποία είτε θα προχωρήσει σε µεγαλύτερη πολιτική ενοποίηση και αυ-στηρότερη εφαρµογή των κοινών πολιτικών είτε σε χαλάρωση και τελικά διάσπαση της ΕΕ σε ισχυρό Βορρά και αδύναµο Νότο. Αυ-τή είναι και η πραγµατική ιστορική ευθύνη της οικονοµικά ισχυρότερης Γερµανίας. Με τα δεδοµένα αυτά της διεθνούς κρίσης και της ελληνικής παγίδας του χρέους που θα οδηγεί συνεχώς σε κοινωνική αναστάτωση, η µόνη ρεαλιστική τελικά λύση για την Ελλάδα θα ήταν η αναδιαπραγµάτευση του χρέους (µε ό,τι αυτό σηµαίνει) µε την παράλληλη άσκηση καινοτόµας αναπτυξιακής πολιτικής.

68 ΕΠΙΛΟΓΗ68 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 69

Κάθε εποχή φέρει τα είδωλά της. Στη σύγχρονη, το γερµανικό µοντέλο δηµοσιονοµικής πειθαρχίας χάρισε στη Γερµανία µία στιβαρή οικονοµία µε ηγετικό ρόλο στην

Ευρώπη. Κάθε, όµως, οικονοµικό µοντέλο που δεν ελίσσεται βάσει των συνθηκών ώστε να διατηρήσει τη δυναµική του, αλλά τηρεί απαρέγκλιτα τους κανόνες, το µόνο που

καταφέρνει είναι να υποθάλπει την ίδια τη δυναµική του ηγέτη. Όσα δηλαδή ζήσαµε πρόσφατα µε τη στάση της Γερµανίας στο ελληνικό πρόβληµα.

Από την ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Η καγκελάριος, Άν-γ κε λα Μέ ρκε λ

έχασε την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ηγετική προσωπικότητα της Ευρώπης, αναλαµβάνοντας τα ηνία της στήρι-ξης µιας χώρας και µιας νοµισµατικής ένωσης, σπείροντας µε τη στάση της αµφιβολία για το οικοδόµηµα της Ευ-ρωζώνης αλλά και τη δυναµική της ενότητάς του στις δύσκολες στιγµές. Η Γερµανίδα καγκελάριος συγκατέ-νευσε τελικά, µετά τ ις πιέσεις των εταίρων της, να σ ταθεί η Ευρώπη αρωγός στην Ελλάδα µε τους όρους που υπαγορεύουν οι ευρωπαϊκοί δε-σµοί. Γιατί η αρχική πρόθεση του να «στηρίξει» η Ευρώπη την Ελλάδα µε

ΤΑ ΕΙΔΩΛΑΤΗΣ ΣΥΝΕΣΗΣ,

&ΟΙ ΑΔΥΝΑΜΟΙ ΚΡΙΚΟΙ

τα ίδια επιτόκια που µπορούσε να δανειστεί η χώρα στις αγορές, µόνο την ύπαρξη στενότερων δεσµών ανά-µεσα στους Ευρωπαίους σε σχέση µε τον υπόλοιπο κόσµο δεν αποδείκνυε. Γιατί θέµα δυνατότητας της χώρας να δανειστεί στις αγορές δεν είχε τεθεί και δεν τίθεται µέχρι σήµερα. Το πρό-βληµα επικεντρώθηκε στον ακριβό δανεισµό, ικανό να εξανεµίσει για την Ελλάδα τα οφέλη από τα µέτρα δηµο-σιονοµικής προσαρµογής της κυβέρ-νησης. Οπότε το θέµα ήταν σχετικά απλό: «Ποιος ο λόγος της στήριξης από τους εταίρους όταν αυτοί στη δυ-σκολία τηρούσαν την ίδια στάση µε όλους τους άλλους;». Η συνετή δηµο-

σιονοµικά Γερµανία τελικά αναγνώρι-σε αυτό που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι γνώριζαν από την αρχή. Ότι σε µία Ένωση υπάρχουν δυνατοί και αδύ-ναµοι κρίκοι. Και στους τελευταίους δεν συγκαταλέγεται µόνον η Ελλάδα. Αυτή η ανισορροπία όµως είναι που δηµιούργησε τελικά το τωρινό status quo. Η ύπαρξη δυνατών και αδυνά-των στην ίδια οµάδα. Δυνατοί που αντλούν µέρος της δύναµής τους από το γεγονός ότι κάποιοι παραµένουν αδύναµοι. Γιατί τα πλεονάσµατα των δυνατών αντικατοπτρίζονται στα ελ-λείµµατα των αδυνάµων. Πολλά πρέ-πει ακόµη να γίνουν και σε ευρωπα-ϊκό και ελληνικό επίπεδο, µε τη Γερ-

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΔΕΑ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

70 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΔΕΑ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

µανία να δείχνει τελικά ότι εφάρµοσε στο θέµα της Ελλάδας την αρχή της σύνεσης µε την οποία διαχειρίζεται τα οικονοµικά της. Να χειριστεί, δη-λαδή, τη δυσκολία της µε τη σύνεση που υπαγορεύει η ευρωπαϊκή ιδέα. Βέβαια το θέµα δεν έχει λήξει ακόµα, καθώς το ευρωπαϊκό σχέδιο στήρι-ξης της Ελλάδας θα πρέπει να εγκρι-θεί από το γερµανικό κοινοβούλιο. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Eurogroup, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, διατυπώνει τις ανησυχίες του για τις γερµανικές επιφυλάξεις και τη στάση του Βερολίνου γενικότερα στα ευρωπαϊκά θέµατα, που χαρακτη-ρίζεται πλέον από στροφή στο στενό εθνικό συµφέροπν σε βάρος της ευ-ρωπαϊκής ιδέας. Ας δούµε όµως πως, προς το παρόν, φτάσαµε σε αυτή τη ««σύνεση».

Η πραγµατικότητα που αποφύγαµε!

Ποια θα ήταν η κατάσταση γ ια τη χώρα αν η Ευρώπη δεν αποφάσιζε να στηρίξει την Ελλάδα χρηµατοδοτι-κά µε επιτόκιο ευνοϊκότερο σε σχέση µε αυτό που µπορούσε να δανειστεί σ τις αγορές; Χωρίς τη δυνατότητα

της υποτίµησης και του φθηνότερου δανεισµού και µε την οικονοµία σε ύφεση, η δραστ ική περικοπή του δηµόσιου ελλείµµατος και η ταυτό-χρονη αναδίπλωση του ιδιωτικού τοµέα µε κάθετη µείωση του δανει-σµού του θα επιδεινώσουν την ύφε-ση. Αναπόδραστα αυτό θα οδηγήσει σε µείωση των µισθών και τελικά σε στασιµότητα ή και µείωση του ονο-µαστικού ΑΕΠ. Με τη σειρά του αυτό

Η εξέλιξη των πραγµάτων έδειξε ότι η Ευρώπη µένει πιστή στην ευρωπαϊκή ιδέα και ξεπερνά το εµπόδιο. Αυτό της άρνησης της ουσιαστικής αλληλεγγύης σε περίοδο κρίσης, της άκαµπτης προσήλωσης σε κανόνες που ex post έδειξαν ότι ήταν ανεπαρκείς και της εµµονής σε «τιµωρία» που θα εξουθένωνε τη χώρα που έσφαλλε, κάτι που βεβαίως ισχύει για την Ελλάδα.

δεν θα επιτρέψει τη µείωση του λό-γου δηµόσιου ελλείµµατος /αεπ και δηµοσίου χρέους/αεπ παρά τα µέτρα που λαµβάνονται. Οι δείκτες αυτοί είναι που παρακολουθούνται από τις αγορές και για να αποτραπεί νέα άνοδος των επιτοκίων µε τα οποία δανείζεται η χώρα θα απαιτηθούν πρόσθετα µέτρα. Το επόµενο στάδιο είναι ο εγκλωβισµός σε ένα καθοδι-κό σπιράλ ελλειµµάτων, ύφεσης, νέ-ων µέτρων κ.λπ. Τελικά πρυτάνευσε η λογική. Με το σχέδιο στήριξης της Ελλάδας, όπως τελικά αποφασίστηκε, η χώρα θα µπορεί να δανειστεί από τις χώρες της Ευρωζώνης ως 30 δισ. ευρώ µε επιτόκιο περίπου 5% για δάνεια τριετούς διάρκειας, µε στόχο να αποκλιµακωθούν τα επιτόκια και η Ελλάδα να επιστρέψει το συντο-µότερο στις αγορές. Συγχρόνως θα µπορεί να δανειστεί 15 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο µε χαµηλότερο επιτόκιο. Βέβαια, το παιχνίδι δεν έχει κριθεί, αφού στη Γερµανία υπάρχουν ακόµα αντιδρά-σεις για το επιτόκιο µε το οποίο θα χορηγηθεί η ευρωπαϊκή βοήθεια, το οποίο µπορεί να θεωρηθεί επιδο-τούµενο αφού είναι χαµηλότερο από

εκείνο µε το οποίο δανείζεται η Ελ-λάδα από τις αγορές. Η ΕΕ ορθώς πι-έζει την Ελλάδα να βάλει σε τάξη τα οικονοµικά της. Αν όµως το ευρωπα-ϊκό πακέτο στήριξης δεν προέβλεπε δανεισµό µε χαµηλότερα επιτόκια, η στήριξη θα ήταν µόνο στα χαρτιά. Αν οι επενδυτές στα ελληνικά οµόλο-γα γνώριζαν ότι σε περίπτωση ανά-γκης η ΕΕ θα δανείσει την Ελλάδα µε τα τρέχοντα επιτόκια της αγοράς, τι

λόγο είχαν να µας δανείσουν µε χα-µηλότερα; Στην τωρινή κρίση δεν δοκιµάζεται µόνο η Ελλάδα αλλά και η ύπαρξη µια νοµισµατικής ένωσης που δεν συνοδεύεται από πολιτική και δηµοσιονοµική ένωση. Και δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλοι αδύναµοι κρίκοι στην Ευρωζώνη.Η εξέλιξη των πραγµάτων έδειξε ότι η Ευρώπη µένει πιστή στην ευρω-παϊκή ιδέα και ξεπερνά το εµπόδιο. Αυτό της άρνησης της ουσιαστικής αλληλεγγύης σε περίοδο κρίσης, της άκαµπτης προσήλωσης σε κα-νόνες που ex post έδειξαν ότι ήταν ανεπαρκείς και της εµµονής σε «τι-µωρία» που θα εξουθένωνε τη χώ-ρα που έσφαλλε, κάτι που βεβαίως ισχύει για την Ελλάδα. Η καγκελάριος Μέρκελ µε τη στάση της (που υπαγο-ρευόταν και από τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας) έχασε την ευ-καιρία να αναδειχθεί σε ηγετική προ-σωπικότητα της Ευρώπης, αναλαµ-βάνοντας τα ηνία της στήριξης µιας χώρας και µιας νοµισµατικής ένωσης σε κρίση, όπως θα περίµενε κανείς από την ηγέτιδα δύναµη της Ευρω-ζώνης. Κανείς δεν αρνείται βέβαια ότι η στήριξη δεν θα δινόταν χωρίς όρους, ώστε να µην δηµιουργούνται ζητήµατα ηθικού κινδύνου. Η Ευρώ-πη έχασε πολύτιµο χρόνο όλο αυτό το διάσ τηµα. Ο ίδιος ο υπουργός Οικονοµίας της Γερµανίας υποστήρι-ζε τη δηµιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ταµείου για τη συν-δροµή των χωρών σε κρίση, που τε-λικά θα απέβαινε και σε όφελος της αξιοπιστίας και της ισχύος του ευρώ στο διεθνές σκηνικό. Για την Ευρω-ζώνη το τίµηµα ήταν η υποχώρηση του ευρώ, κάτι που βραχυπρόθεσµα βέβαια ίσως ευνοεί τις εξαγωγικές της χώρες όπως η Γερµανία, και το πλήγµα στην αξιοπιστία µιας νοµι-σµατικής ένωσης που εµφανιζόταν έτοιµη να εξοστρακίσει τα άτακτα µέλη της. Κανείς όµως δεν πρέπει να εστιάζει στο βραχυπρόθεσµο, η Ελλάδα το έκανε και τώρα πληρώνει ακριβό τ ίµηµα. Για την Ελλάδα το τίµηµα της καθυστέρησης της ανα-

ΕΠΙΛΟΓΗ 71

κοίνωσης των συγκεκριµένων όρων του σχεδίου στήριξης µεταφράζε-ται στον ακριβό δανεισµό ο οποίος συνόδευσε τις πρόσφατες εκδόσεις κρατικών οµολόγων και που καθι-σ τά αναπόφευκτη την προσφυγή στην ευρωπαϊκή στήριξη.Και αν θέλουµε να δούµε την εικόνα σε ευρύτερο πλαίσιο, τα εξωτερικά πλεονάσµατα µιας χώρας αντικρί-ζονται στα ελλείµµατα των άλλων. Οι τελευταίες µε την υπερβάλλουσα ζήτησή τους (που τροφοδοτούν αλλά και αντικατοπτρίζουν τα δηµόσια και εξωτερικά ελλείµµατα) ως ένα βαθ-

Μειώστε τα δηµόσια ελ-λείµµατα και τις σπα-τάλε ς του δηµοσ ίου και σ ταδιακά η εµπι-στοσύνη των αγορών

στις προοπτικές της χώρας θα αποκα-τασταθεί, τα επιτόκια δανεισµού της και τα ασφάλιστρα κινδύνου θα υπο-χωρήσουν και η κατάσταση θα οµαλο-ποιηθεί. Αυτό επαναλαµβάνουν οι Ευ-ρωπαίοι εταίροι στην Ελλάδα. Μακάρι να ήταν τα πράγµατα τόσο απλά για µια οικονοµία σε ύφεση και µε µεγάλα δί-δυµα ελλείµµατα, δηµοσιονοµικό και εξωτερικό. Μάλιστα οι πιθανότητες βα-θύτερης ύφεσης φέτος, µε µείωση του προϊόντος της χώρας κατά 3-4% είναι µεγάλες. Μια πρόσκαιρη διέξοδος από τη δυσχερή αυτή θέση θα ήταν η υπο-τίµηση του νοµίσµατος ώστε να τονω-θούν οι εξαγωγές. Πόσο µάλλον, που οι απώλειες ανταγωνιστικότητας της Ελλάδος, σύµφωνα µε την Τράπεζα της Ελλάδος, φτάνουν το 28% την περίοδο από το 2001 ως σήµερα, αποτέλεσµα των προβληµάτων της ελληνικής οικο-νοµίας και της ανατίµησης του ευρώ. Οι σχεδιαζόµενες παρεµβάσεις για ενί-σχυση της ελληνικής ανταγωνιστικότη-τας απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν. Η υποτίµηση θα έδινε µια ανάσα στην οικονοµία την περίοδο της προσαρµο-γής, δηλαδή της µείωσης των δηµοσί-ων ελλειµµάτων. Αυτή η δυνατότητα

µε τη συµµετοχή στην Ευρωζώνη δεν υπάρχει. Τι αποµένει για να µπορέσει η χώρα να ανταπεξέλθει στα τωρινά προβλήµατα; Μόνο η δυνατότητα να δανεισθεί µε χαµηλότερα από τα τω-ρινά επιτόκια µε τα οποία δανείζεται, που παραµένουν πάνω από το 7%. Η στάση της Γερµανίας, µέχρι την ορι-στικοποίηση του σχεδίου στήριξης της Ελλάδας στις 11 Απριλίου, έδειχνε ότι αυτή η δυνατότητα αποµακρυνόταν. Η καγκελάριος Μέρκελ δήλωνε ότι το ευ-

ρωπαϊκό σχέδιο στήριξης της Ελλάδας προβλέπει διµερή δανεισµό µε τα επι-τόκια µε τα οποία η Ελλάδα δανείζεται από τις αγορές, δηλ. 6% ή και παραπά-νω. Η υπέρµαχος της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας όµως φαίνεται να αγνοούσε ένα σηµαντικό παράγοντα: ότι η όποια τιµωρία για σφάλµατα του παρελθόντος πρέπει να αφήνει ανοιχτό το παράθυρο της εξόδου από την κρίση. Και µε τη στάση της δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το άφηνε.

Η ΟΠΤΙΚΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ

Για την Ελλάδα τα πράγµατα εµφανίζονταν από τους Ευρωπαίους εταίρους µας απλά, δύσκολα µεν, αλλά απλά όσον αφορά την αντιµετώπισή τους.

µό συντηρούν τα πλεονάσµατα των πρώτων. Η Ελλάδα, όπως και άλλες περιφερειακές χώρες της Ευρωζώ-νης, δεν θα µπορέσουν να φθάσουν σε παραγωγικότητα και ανταγωνι-στικότητα τη Γερµανία και να γίνουν πλεονασµατ ικέ ς χώρε ς. Από την άλλη πλευρά, όπως τονίζουν όλοι οι διεθνείς οργανισµοί για να µειω-θούν οι ανισορροπίες της παγκόσµι-ας οικονοµίας θα πρέπει οι πλεονα-

σµατικές χώρες (στη συγκεκριµένη περίπτωση η Γερµανία) να τονώσουν την εγχώρια ζήτηση τους ώσ τε η ανάπτυξή τους να µην στηρίζεται σε αυτό τον βαθµό στις εξαγωγές, κά-τι το οποίο δεν κάνουν. Υπερβολική προσήλωση στη δηµοσιονοµική πει-θαρχία; Ίσως. Σε ένα παιχνίδι µηδε-νικού αθροίσµατος σε βραχυχρόνιο ορίζοντα, όµως, όλοι οι παράγοντες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη.

72 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΥΡΩΠΗ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Με τρεις τοµείς προτεραιότητας, πέντε µετρήσιµους στόχους και ένα θεµατολόγιο µε πρωτοβουλίες επιχειρεί η ΕΕ να προωθήσει τον συντονισµό των πολιτικών των κρατών-

µελών. Κυρώσεις για όσους δεν θα επιτύχουν τους εθνικούς στόχους που θα θέσουν βάσει των κατευθύνσεων που ορίζει η ΕΕ, δεν προβλέπονται. Μόνο συστάσεις και πιθανόν οικονοµικά κίνητρα, αν και µέχρι στιγµής γίνεται λόγος, αόριστα, για το ενδεχόµενο

επιβράβευσης από πόρους των διαρθρωτικών ταµείων.

Από τον ΝΙΚΟ ΜΠΕΛΛΟ

Η στρατηγική «ΕΕ 2020» ε ίναι το νέο µον τέ λο ανάπτυξης, που προω-θείται σε κοινοτικό επί-πεδο σε αντικατάσταση

της αποτυχηµένης στρατηγικής της Λισαβόνας. Το µοντέλο βασίζεται στον µεγαλύτερο συντονισµό των πολιτικών των κρατών-µελών. Το βασικό επιχεί-ρηµα της Κοµισιόν είναι ότι η αλλη-λεξάρτηση µεταξύ των χωρών-µελών είναι τέτοια, όπως φάνηκε στην περί-πτωση της δηµοσιονοµικής κρίσης της Ελλάδας, που καθιστά µονόδροµο τον µεγαλύτερο συντονισµό των οικονοµι-

κών πολιτικών. Το σχέδιο περιλαµβά-νει τρεις τοµείς προτεραιότητας, πέντε µετρήσιµους στόχους και ένα θεµατο-λόγιο µε πρωτοβουλίες, που καλούνται να αναλάβουν τα κράτη-µέλη.

Με βάση αυτά, κάθε κράτος-µέλος θα προτείνει εθνικό πρόγραµµα για την επίτευξη των στόχων που θέτει η ΕΕ, το οποίο θα είναι προσαρµοσµένο χρονικά αλλά και ως προς το περιεχό-µενο στις ιδιαιτερότητές του και στη γενικότερη οικονοµική του κατάστα-ση. Η υλοποίηση των προγραµµάτων θα είναι υποχρεωτική, θα ελέγχεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από

τους Ευρωπαίους ηγέτες. Ωστόσο, δεν προβλέπεται η επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση µη επίτευξης των εθνικών στόχων εντός των προκαθορισµένων χρονικών προθεσµιών. Αντίθετα, θα δοθούν οικονοµικά κίνητρα στα κράτη µέλη, µιλώντας αόριστα για το ενδε-χόµενο επιβράβευσής τους από τους πόρους των διαρθρωτικών ταµείων. Η αξιολόγηση των εθνικών Προγραµµά-των Σταθερότητας και Ανάπτυξης και των µεταρρυθµίσεων για την επίτευ-ξη των στόχων της στρατηγικής «ΕΕ 2020» θα γίνεται ταυτόχρονα, αλλά µέσω διακριτών µηχανισµών.

ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΠΕΔΩΣΕ

ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΕ-2020

ΕΠΙΛΟΓΗ 73

ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΠΕΔΩΣΕ

ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΕ-2020

ανάληψη δράσης σε όλα τα επίπεδα: οργανισµών που λειτουργούν σε επίπεδο ΕΕ, κρατών µελών και τοπικών και περιφερειακών αρχών. Οι πρω-τοβουλίες αυτές είναι:

Η επανεστίαση της πολιτικής ερευνας και καινο-τοµίας σε µείζονες προκλήσεις, µε ταυτόχρονη γεφύρωση του χάσµατος µεταξύ επιστήµης και αγοράς ούτως ώστε οι εφευρέσεις να µετατρέ-πονται σε προϊόντα. Παραδείγµατος χάρη, το κοινοτικό δίπλωµα ευρεσιτεχνίας θα επέτρεπε στις επιχειρήσεις να εξοικονοµήσουν 289 εκατοµµύρια ευρώ ετησίως.

Η βελτίωση της ποιοτικής στάθµης και της διε-θνούς ελκυστικότητας του συστήµατος ανώτερης εκπαίδευσης της Ευρώπης µε την προώθηση της κινητικότητας των σπουδαστών και των επαγγελ-

µατιών νεαρής ηλικίας.

Η επίτευξη βιώσιµων οικονοµικών και κοινωνικών ωφελειών χάρη σε µια ψηφιακή ενιαία αγορά βασισµένη στο

Διαδίκτυο πολύ υψηλών ταχυτήτων. Όλοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει µέχρι το 2013 να

διαθέτουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο υψη-λής ταχύτητας.

Η στήριξη της µετάβασης σε µια οικονοµία χαµηλών εκποµπών άνθρακα η οποία χρησι-µοποιεί αποδοτικά τους πόρους που διαθέτει.Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε, µέχρι το 2020, µείω-ση κατά 60 δισεκατοµµύρια ευρώ του ποσού που δαπανάται για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η προώθηση της πράσινης ανάπτυξη, έτσι ώστε η ΕΕ να είναι ανταγωνιστική στον κόσµο που θα προκύψει µετά την κρίση, µε την προαγωγή της επιχειρηµατικότητας και την ανάπτυξη νέων δε-ξιοτήτων. Με τον τρόπο αυτό θα δηµιουργηθούν εκατοµµύρια νέες θέσεις εργασίας.

Η δηµιουργία των κατάλληλων συν-θηκών για τον εκσυγχρονισµό των αγορών εργασίας, µε επιδίωξη την άνοδο των επιπέδων απασχόλησης και τη διασφάλιση της βιωσιµότητας των κοινωνικών µας µοντέλων, σε µια περί-οδο κατά την οποία συνταξιοδοτούνται όσοι γεννήθηκαν την εποχή της µετα-πολεµικής δηµογραφικής έκρηξης.

Η καταπολέµηση της φτώχειας µε την παροχή συνδροµής σε φτωχά και κοινωνικώς αποκλεισµένα άτοµα, έτσι

ώστε να µπορούν να διαδραµατίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία.

Τρεις προτεραιότητες

1 Η έξυπνη ανάπτυξη, µε τη θεµελίωση της οικονο-µίας στη γνώση και την καινοτοµία.

2 Η βιώσιµη ανάπτυξη, µε την προώθηση µιας ανταγωνιστικής οικονοµίας χαµηλών εκποµπών άνθρακα που θα αξιοποιεί αποτελεσµατικά τους πόρους που διαθέτει.

3 Η ανάπτυξη χωρίς αποκλεισµούς, η οποία θα προάγει µια οικονοµία υψηλής απασχόλησης και θα οδηγεί σε κοινωνική και γεωγραφική συνοχή.

Πέντε στόχοι

Η πρόοδος που θα συντελείται σχετικά µε τις τρεις προτεραιότητες ανάπτυξης που θέτει η ΕΕ θα µετράται σε συνάρτηση µε πέντε αντιπροσωπευ-τικούς πρωταρχικούς στόχους, που τίθενται σε επίπεδο ΕΕ και τους οποίους τα κράτη-µέλη θα κληθούν να µετασχηµατίσουν σε εθνικούς στό-χους. Ειδικότερα:

1 Το 75 % του πληθυσµού ηλικίας 20-64 ετών θα πρέπει να εργάζεται.

2 Το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ θα πρέπει να επενδύεται σε έρευνα και ανάπτυξη.

3 Οι στόχοι για 20% µείωση της κατανάλωσης ενέρ-γειας και 20% της κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές που έχουν τεθεί µε χρονικό ορίζοντα το 2020 θα πρέπει να επιτευχθούν.

4 Το ποσοστό των ατόµων που εγκαταλείπουν πρόωρα τη σχολική εκπαίδευση θα πρέπει να είναι κατώτερο του 10%, ενώ ποσοστό τουλάχι-στον 40% της νέας γενιάς θα πρέπει να διαθέτει πτυχίο ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης.

5 Θα πρέπει να µειωθεί κατά 20 εκατοµµύρια ο αριθµός των Ευρωπαίων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας.

Επτά πρωτοβουλίες

Προκειµένου να επιτευχθούν οι πέντε πρωταρχι-κοί στόχοι που θέτει η Επιτροπή στο πλαίσιο της νέας δεκαετούς στρατηγικής της για την ανάπτυ-ξη, προτείνει ένα θεµατολόγιο µε την ονοµασία «Ευρώπη 2020», το οποίο περιλαµβάνει µια σει-ρά πρωτοβουλιών, η υλοποίηση των οποίων θα αποτελεί κοινή προτεραιότητα και θα απαιτηθεί η

74 ΕΠΙΛΟΓΗ

«He a v e n a n d Ear th, Global warming: The missing science» ( Εκδ. Quar tet

Book, London 2009) ο τίτλος του βι-βλίου. Ο συγγραφέας του είναι Αυ-στραλός, η εργασία του πρωτοδη-µοσιεύτηκε στη χώρα του το 2008. Πασίγνωστος γεωλόγος, ο Ian Plimer έχει ένα βιογραφικό µιας σελίδας! Καθηγητής, ερευνητής (έχει γράψει

π.χ. και το βιβλίο Milos Geological History), εκφράζει µε τον καλύτερο τρόπο (σε 503 σελίδες) τις απόψεις των σκεπτικιστών της Κλιµατικής Αλ-λαγής, τις αιτίες προέλευσης της οποί-ας αµφισβητεί. Ο Plimer µε ατελείωτο πλήθος πληροφοριών «αποδεικνύει» ότι το φαινόµενο δεν έχει σχέση µε τη δραστηριότητα του ανθρώπου, ενώ δεν είναι παρά µια από τις µορφές του κλίµατος του τελευταίου εκατοµ-µυρίου ετών(!). Ο γράφων δεν θα επι-

Όλοι µιλούν πλέον για τις επιπτώσεις της δραστηριότητας του ανθρώπου στο κλίµα, για τις εκποµπές των αερίων του θερµοκηπίου που προκαλεί η καύση των υδρογονανθράκων και οι οποίες οδηγούν στην υπερθέρµανση του πλανήτη και

την κλιµατική αλλαγή. Υπάρχει όµως και η άλλη άποψη, αυτή που υποστηρίζει ότι η τωρινή άνοδος της θερµοκρασίας δεν είναι παρά ένα επεισόδιο στην εναλλαγή

θερµότερων και ψυχρότερων περιόδων στην ιστορία του ανθρώπου.

ΕΝΑΣ «ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ» ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ & Η

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Από τον ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΒΙΕΡΑΤΟ

Ο ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΟΣ ΓΕΩΛΟΓΟΣ IAN PLIMER ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΑΘΩΩΣΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΠΟΥ ΦΕΡΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

χειρήσει ούτε κατ’ ελάχιστο να συνο-ψίσει το περιεχόµενο του βιβλίου, του συγγράµµατος καλύτερα. Θα εκθέσει µόνον περιληπτικά την πιο πρόσφατη ιστορία του κλίµατος, για να δώσει µια γεύση στον αναγνώστη. Το βιβλίο περιλαµβάνει τη µελέτη του κλίµατος και του πλανήτη, του Ήλιου, του νε-ρού, της ατµόσφαιρας και κριτική των συναγερµικών συγγραφέων-υποστη-ρικτών της θεωρίας της επερχόµενης ανθρωπογενούς αλλαγής.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 75

76 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Σ

Στην εισαγωγή του 2ου κεφαλαίου µε τίτλο «History» βάζει ως προµετωπί-δα τα παρακάτω:

Ερώτηση: Η ταχύτητα και το µέγεθος της σύγχρονης κλιµατικής αλλαγής εί-ναι άνευ προηγουµένου;Απάντηση: Όχι

Ερώτηση: Είναι επικίνδυνη η επερχό-µενη αναθέρµανση;Απάντηση: Όχι

Ερώτηση: Η τάξη µεγέθους της θερµο-κρασίας που παρατηρήθηκε στον 20ο αιώνα είναι πέραν της τάξης µεγέθους της κανονικής µεταβλητότητας;Απάντηση: Όχι

ρίως του ανθρώπου, δηµιουργούν το ζήτηµα: Πώς κατάφερε ο τελευταίος να επιζήσει στις ακραίες αλλαγές; Αλ-λά ας το αφήσουµε άλυτο και εκκρε-µές -µια παρένθεση στο κείµενο- και µε ένα άλµα στον χρόνο ας πλησιά-σουµε την ιστορική εποχή.

••• Η Ρωµαϊκή εποχή αναθέρµανσης του πλανήτη (250 π.Χ.-450 π.Χ.) είναι η πιο ευτυχισµένη περίοδος της ζωής των Ρωµαίων και των Ελλήνων. Το σω-τήριο έτος 150 π.Χ., για παράδειγµα, αµπελώνες περιτριγυρίζουν τη Ρώµη, και ανεβαίνουν στην κοιλάδα του Ρή-νου, µαζί µε ελαιώνες. Το µεγαλύτερο µέρος της Ευρώπης απολαµβάνει ένα Μεσογειακό κλίµα. Ο λιµός, οι σιτοδεί-ες και οι ανοµβρίες είναι σπάνιες, οι λαοί τρέφονται ικανοποιητικά και πλη-θύνονται. Η Αγγλία π.χ. είχε πληθυσµό πέντε (5) εκατοµµύρια κατοίκων.

••• Η ευτυχία τελειώνει µε την είσοδο στους «Σκοτεινούς αιώνες» (Dark Ages), 535-900 µ.Χ. Η επιβίωση αυτή την πε-ρίοδο ήταν ένα µικρό θαύµα. Το κρύο ήταν άγριο, κυριαρχούσε η πείνα, ο πό-λεµος µάστιζε την Ευρώπη, άλλαζαν οι Αυτοκρατορίες και οι πιεσµένοι άνθρω-ποι θερίζονταν από τις επιδηµίες.

Ο Βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος, περιγράφει τον καιρό της Κωνσταντινού-πολης. … «Ο Ήλιος φώτιζε χωρίς λάµ-ψη, ολοχρονίς µοιάζοντας µε τη Σελήνη, έµοιαζε µε τον Ήλιο µιας έκλειψης, γιατί οι ακτίνες του δεν ήταν λαµπερές, όπως ήταν σύνηθες να λαµπίζουν»…

Σε αυτήν την περίοδο πληθυσµοί µετακινήθηκαν από έλλειψη τροφής, οι ξηρασίες τους έδιωξαν από τους τόπους τους. Η Μαύρη Θάλασσα και ο Νείλος πάγωσαν και η πανώλη θέ-ριζε τους ανθρώπους. Ο πολιτισµός των Maya στη Β. Αµερική χάθηκε….Οι «Σκοτεινοί Αιώνες» χάθηκαν τόσο γρή-γορα όσο γρήγορα είχαν φτάσει και…

••• Έφτασε η «Μεσαιωνική αναθέρ-µανση» (900-1300 µ.Χ.) µε ένα και-ρό ζεστό που επικρατούσε σε µεγά-λη έκταση, καιρό θερµότερο από τον σηµερινό. Βέβαια µε την αστάθεια που χαρακτήριζε το κλίµα, η περίο-δος δεν ήταν όλο χαρές και τραγού-δια. Π.χ. από το 1040 ως το 1080 µ.X. λόγω της µείωσης της δραστηρι-

Ο πλανήτης Γη πότε διακεκαυ-µένος, πότε παγωµένος, για 14.000 (δεκατέσσερις χιλιάδες) χρόνια π.X. βγαίνει από την παγωνιά. Όµως και αυτό το «νέο» κλίµα παρουσιάζει συνεχείς εναλλαγές. Είναι σ’ αυτή την περίοδο που διαµορφώνεται η σηµερινή γεωγραφία του πλανήτη. Σε αυτήν την περίοδο, µιας σχετικά ανώδυνης µεταβολής θερµοκρασιών από τη ζέστη στο κρύο και τανάπα-λιν (µε εξαίρεση το διάστηµα 1300 µ.Χ. -1850 µ.Χ., δηλ. την εποχή που αποκαλείται «Εποχή των µικρών πα-γετώνων»), η Γεωγραφία του πλανήτη αποκτά τα σηµερινά χαρακτηριστικά. Π.χ. ο ποταµός που έρρεε µεταξύ των σηµερινών Αγγλίας και Γαλλίας γίνεται το Στενό Της Μάγχης και µεταξύ Αλά-σκας και Σιβηρίας δηµιουργούνται τα Στενά Bering. Αλλά και άλλα.

Το οδοιπορικό της κλιµατικής αλλαγής

Οι περιπέτειες του κλίµατος της επιφάνειας της Γης και κατ’ επέκταση των ζωντανών οργανισµών, της πανί-δας και της χλωρίδας είναι πάµπολ-λες, αλλά οι περιπέτειες του γένους των κορυφαίων θηλαστικών, και κυ-

Λες να έχει δίκιο ο Plimer

και το φαινόµενο της υπερθέρµανσης

του πλανήτη να το ζούσαµε ούτως ή άλλως;

Λες να τον πιστέψουν οι άνθρωποι και να

αρχίσουν πάλι να συµπεριφέρονται

αλόγιστα στο περιβάλλον;

Τι σε νοιάζει; Δεν θα ζεις για να το δεις.

ΕΠΙΛΟΓΗ 77

παγετώνων. Εκείνο που την έκανε πιο στενόχωρη ήταν η σύγκρισή της µε την εποχή της Μεσαιωνικής Αναθέρ-µανσης. Η εξαφάνιση της ευηµερίας στις Βόρειες περιοχές προκάλεσε µεί-ωση του πληθυσµού. Ντοκουµέντα από την περίοδο υπάρχουν πάρα πολ-λά. Ηµερολόγια, αφηγήσεις, ηµερολό-για καταστρώµατος, επίσηµα αρχεία κλπ. Η ταχεία επέλαση της «περιόδου των µικρών παγετώνων» έπιασε εξα-πίνης πληθυσµούς, πανίδα και χλω-ρίδα. Ανάµεσα στο 1420 και το 1570 π.χ. οι Βίκινγκς που είχαν αποικίσει τη Γροιλανδία έχασαν τα κοπάδια

τους, τα χωράφια τους, µε λίγα λόγια το βιός τους και τέλος τη ζωή τους.

Οξύτατα προβλήµατα είχε και ο θαλάσσιος πλούτος. Ο µπακαλιάρος ο οποίος προσέφερε την πρωτεΐνη στη Σκανδιναβία (και που τον ψάρευαν ακόµη και στις ανατολικές ακτές του Καναδά, µε βεβαιότητα πέντε χρόνια µετά την ανακάλυψη της Αµερικής από τον Κολόµβο και µε µέγιστη πιθανότη-τα αιώνες πιο πριν) χάνεται, ενώ συγ-χρόνως περιορίζονται και τα ταξίδια στην ανοικτή θάλασσα και διαταράσ-σεται η επικοινωνία των ανθρώπων.

••• Έτσι περνάει κανείς στην περίοδο

ότητας του Ήλιου ο καιρός ήταν ψυ-χρός (oort minimum).

H «Μεσαιωνική Αναθέρµανση» µένει ως µια από τις ευτυχέστερες περιόδους στην Ιστορία της Γης. Βέ-βαια δεν της έλειψαν οι κακοκαιρίες, αλλά τα καλοκαίρια ήταν µακροβιό-τερα και θερµότερα, τα φυτά κάρπι-ζαν και οι λιµοί σπάνιζαν. Αφεντικά και αγρότες είχαν µια καλή ζωή. Η Ευρώπη δε χόταν ικανοποιητ ικέ ς βροχοπτώσεις. Η ευηµερία επέτρε-ψε συσσώρευση πλούτου που εν µέρει σπαταλήθηκε στις Σταυροφο-ρίες-Ληστείες. Δακτύλιοι δένδρων -υπάρχουν ακόµη στην περιοχή δέν-δρα ηλικίας 5.500 ετών- δείχνουν ότι η Καλιφόρνια, π.χ., απολάµβανε καιρικέ ς συνθήκες παρόµοιε ς µε εκε ίνε ς της Ευρώπης. Η αφθον ία τροφίµων επέτρεψε την αύξηση των πληθυσµών. Για πρώτη φορά αυτό-νοµες πλέον πολιτ ισ τικές εκδηλώ-σεις, πανεπιστήµια, αρχιτεκτονήµα-τα, ξεπροβάλλουν τόσο στην Ευρώ-πη όσο και στην Κίνα. Η περίοδος είναι η εποχή της κορύφωσης του Μουσουλµανικού-Αραβικού πολιτι-σµού στα Γράµµατα, τις Επιστήµες, την Λογοτεχνία. Ο Plimer επισηµαί-νει … «Βιοµηχανίες που εκπέµπουν διοξείδιο του άνθρακα (CO2) δεν υπήρχαν, όµως αυτή η κατά τη φύση αύξηση της θερµοκρασίας υπερέ-βαινε εκείνη που µας ειπώθηκε ότι παρουσιάστηκε στο τέλος του 20ου αιώνα εξαιτίας της δραστηριότητας των ανθρώπων»…

••• Αυτό το optimum µεσαιωνικό κλί-µα αλλάζει σχεδόν ξαφνικά το 1303 µε την έναρξη της «περιόδου των µικρών παγετώνων» (Little Ice Age), (1280-1850 µ.Χ.). Η αλλαγή πήρε 23 χρόνια και ήταν µοιραία από πολλές απόψεις. Επέστρεψαν οι λιµοί, οι πόλεµοι, οι επι-δηµίες που µείωσαν τον πληθυσµό. Η περίοδος συµπίπτει µε µείωση της δρα-στηριότητας του Ήλιου και της εκπεµπό-µενης από αυτόν ενέργειας. Ο πλανήτης έγινε ψυχρότερος, κατά διαστήµατα πολύ ψυχρός, η ζωή δυσκόλεψε… και ο Ναπολέων έχασε το παιχνίδι…

Η «περίοδος των µικρών παγετώ-νων» δεν ήταν βέβαια µια περίοδος

αναθέρµανσης «του τεθνεώτος 20ου αιώνα» (1850 µέχρι σήµερα…). «Η αναθέρµανση του 20ου αιώνα όµως µόλις τελειώνει. Μια ανάλυση 102 επιστηµονικών µελετών της αναθέρ-µανσης του 20ου αιώνα έδειξε ότι το 78% των µελετών διαπίστωσε ότι οι πρώιµες περίοδοι της, ας την πούµε, νέας εποχής µετά το 1850 ήταν θερµό-τερες από οποιαδήποτε περίοδο του 20ου αιώνα. Τρεις µελέτες διαπιστώ-νουν ότι ο 20ος αιώνας ήταν ο θερ-µότερος αιώνας και τέσσερις µελέτες διαπιστώνουν ότι το πρώιµο τµήµα του 20ου αιώνα, πριν οι άνθρωποι εξαπολύσουν πολύ διοξείδιο του άν-θρακα (CO2) στην ατµόσφαιρα, ήταν το θερµόµετρο του 20ου αιώνα. Η αναθέρµανση του 20ου αιώνα λοιπόν δεν ήταν τίποτα το ασυνήθιστο»…

Η ανθρώπινη ευθύνη

Και ο Plimer συµπεραίνει …Η Ρω-µαϊκή αναθέρµανση και οι Σκοτεινοί Αιώνες, η Μεσαιωνική αναθέρµανση και η Εποχή των Μικρών Παγετώνων, ακυρώνουν όλα τα επιχειρήµατα που θεµελιώνουν την άποψη της ανθρω-πογενούς κλιµατικής αλλαγής. Και αυτό γιατί κλίµατα πολύ θερµότερα του παρελθόντος αιώνα υπήρξαν προ της βιοµηχανικής εποχής και των αν-θρωπογενών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα. Η άποψη ότι η κλιµατι-κή αλλαγή είναι συνδεδεµένη µόνο µε την ανθρώπινη δραστηριότητα, µε τις γνωστές ατµοσφαιρικές και ωκεάνιες ανατροφοδοτήσεις (feedbacks) είναι µια απλοποιηµένη και σφαλερή ερµη-νεία των νεότερων και αρχαιότερων κλιµάτων»…. Το σύγγραµµα έκτασης 503 σελίδων, µε µια κυριολεκτικά απί-στευτη συσσώρευση στοιχείων από τη σχετική αλληλογραφία τελειώνει µε µια επισκόπηση, κριτική των απόψεων που εκφράζουν οι υποστηρικτές της ανθρωπογενούς «επερχόµενης» κλι-µατικής αλλαγής. Και ο συγγραφέας ο Ian Plimer κλείνει, θα ‘λεγε κανείς λίγο υπεροπτικά, το κείµενο µε την ακόλουθη φράση: Την ανθρώπινη ηλι-θιότητα υπερβαίνει µόνο το έλεος του Θεού που είναι απέραντο.

Με ατελείωτο πλήθος πληροφοριών, o Plimer

«αποδεικνύει» ότι το φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής δεν έχει σχέση

µε τη δραστηριότητα του ανθρώπου, ενώ δεν είναι παρά µια από τις µορφές

του κλίµατος του τελευταίου εκατοµµυρίου ετών(!).

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

H Eταιρική Κοινωνική Ευθύνη τα τελευταία χρόνια αποτελεί αναπόσπαστο κοµµάτι της επιχειρηµατικής στρατηγικής, όχι µόνο στη χώρα µας, αλλά και διεθνώς. Σήµερα, που η οικονοµική ύφεση έχει πλέον περάσει και στην πραγµατική

οικονοµία, το ερώτηµα που εύλογα προκύπτει είναι εάν οι εταιρείες εξακολουθούν να θέτουν τις ενέργειες Ε.Κ.Ε. στην πρώτη γραµµή του επιχειρείν τους.

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΥΦΕΣΗ

Από τον ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΡΔΕΡΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΟΙ BΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

80 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΙΛΟΓΗ 81

Η ετήσια έρευνα του Εργαστηρίου Μάρκετινγκ (A.LA.R.M) του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών,

η οποία διεξήχθη σε συνεργασία µε το Κέντρο Αειφορίας (CSE) δίνει σαφή εικόνα για το τι ισχύει στην ελληνική αγορά. Η έρευνα διενεργήθηκε πρόσφατα σε δείγµα 700 καταναλωτών, µε τηλεφωνική συνέντευξη. Η έρευνα έδειξε ότι τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα έχουν σηµειώσει ανοδική πορεία, παρά την οικονοµική κρίση, γεγονός που δείχνει τη σηµαντική δυναµική που υπάρχει. Οι ενέργειες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που θεωρούνται σηµαντικές για τους καταναλωτές, κατά σειρά προτεραιότητας είναι η µείωση εκποµπών ρύπων και αποβλήτων, η εξοικονόµηση νερού και ενέργειας, η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, καθώς και η δηµιουργία οικολογικών προϊόντων από κάθε εταιρεία. Αυτές είναι και οι 4 νέες τάσεις στις ενέργειες κοινωνικής ευθύνης οι οποίες αναµένεται να ενταθούν τα προσεχή χρόνια. Στελέχη της αγοράς marketing ωστόσο, µιλώντας στην «Ε» για το ζήτηµα, προσέθεσαν και τις ενέργειες που αφορούν στον άνθρωπο, αφού «η κοινωνία περνάει δύσκολες στιγµές και θα περάσει ακόµα δυσκολότερες». Το 54% των ερωτηθέντων της παραπάνω έρευνας θα άλλαζε τη µάρκα του προϊόντος που χρησιµοποιεί για να δοκιµάσει ένα νέο προϊόν φιλικό προς το περιβάλλον, ενώ το 46% θα πλήρωνε υψηλότερη τιµή για την αγορά ενός τέτοιου προϊόντος, έστω και εν µέσω οικονοµικής ύφεσης. Μάλιστα, το 37% του δείγµατος δήλωσε ότι γνωρίζει κάποια εταιρεία ή προϊόν στην Ελλάδα, το οποίο υποστηρίζει µε συγκεκριµένες ενέργειες την προστασία του περιβάλλοντος. Το 2008 το αντίστοιχο ποσοστό ανρχόταν σε 25%. Ωστόσο, υπάρχουν και προβλήµατα. Πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Επικοινωνίας αποδεικνύει ότι όσο αυξάνεται η ευαισθητοποίηση και οι προσδοκίες των πολιτών/καταναλωτών απέναντι σε θέµατα ΕΚΕ σε σχέση µε τις επιχειρήσεις, τόσο αυξάνεται και η δυσπιστία τους. Οι λόγοι στους οποίους οφείλεται αυτή η δυσπιστία είναι τρεις: Ο αποσπασµατικός χαρακτήρας της δραστηριοποίησης κάποιων εταιρειών σε θέµατα ΕΚΕ, η αµφισβήτηση της γνησιότητας των κινήτρων των επιχειρήσεων που αναλαµβάνουν τέτοιες δράσεις, αλλά και η έλλειψη ειλικρινούς, ανοικτής και χωρίς υπεκφυγές ενηµέρωσης και επικοινωνίας.

82 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

Τ ο πεδίο στο οποίο θα κινηθεί η εταιρική κοι-νωνική ευθύνη τα προσεχή χρόνια, αποτελεί κατά γενική οµολογία, η«πράσινη επιχειρη-

µατικότητα». Το ζητούµενο ωστόσο, είναι οι επιχει-ρήσεις να βρουν τον σωστό τρόπο δράσης σε αυτή την κατεύθυνση. Σύµφωνα µε τον Γιώργο Αυλωνί-τη, πρόεδρο της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ακαδη-µίας Μάρκετιγκ και καθηγητή Μάρκετιγκ του Οικο-νοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών υπάρχουν δέκα σηµαντικές αρχές που αποτελούν αναγκαία και ικανή συνθήκη ορθολογικής πορείας σε αυτή την κατεύθυνση. Ο ίδιος τις παρουσιάζει ως δεκάλογο πράσινης επιχειρηµατικότητας.

Μακροχρόνια δέσµευση σε «πράσινες» πολι-τικές ως ένα διατηρήσιµο ανταγωνιστικό πλεονέ-κτηµα.

Συνεργασία µε µη κυβερνητικές οργανώσεις και µε οµάδες ενδιαφέροντος (stakeholders) µε σκοπό την ανεύρεση ιδεών και προτάσεων που αφορούν την «πράσινη» επιχειρηµατικότητα.

«Χτίσιµο» νέας εταιρικής-επιχειρηµατικής κουλ-τούρας άµεσα προσανατολισµένης σε «πράσινες» µεθόδους λειτουργίας µέσα από στοχοθέτηση, πα-ροχή κινήτρων, εκπαίδευση και χρήση κατάλληλων µεθόδων παραγωγής και διάθεσης προϊόντων.

Υιοθέτηση περισσότερο αναγνωρίσιµων, από µέρους των καταναλωτών, ενεργειών για την προ-στασία του περιβάλλοντος όπως είναι για παρά-δειγµα η µείωση εκποµπής ρύπων και αποβλήτων, η χρήση ανακυκλώσιµων υλικών, η εξοικονόµηση ενέργειας κ.λπ.

Ανάπτυξη πλήρους γκάµας και προώθησης των χρήσεων των «πράσινων» προϊόντων. Τα «πράσι-να» προϊόντα θα πρέπει να αποδίδουν το ίδιο ή καλύτερα από εναλλακτικά προϊόντα και θα πρέπει να προσφέρουν τα οφέλη και την αξία που αναζη-τούν οι καταναλωτές, δηλαδή να είναι αποτελεσµα-τικά και αποδοτικά, να είναι υγιεινά και ασφαλή, να προσδίδουν κύρος και να είναι εύκολα στη χρή-ση τους.

Εκπαίδευση των καταναλωτών µε επικοινω-νιακά µηνύµατα τα οποία να συνδέουν τα φιλικά

Πράσινη ηθική9 +1 λόγοι

προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά του προϊόντος µε την αξία και τα οφέλη που αναζητούν οι κατα-ναλωτές (π.χ. «προϊόντα χωρίς φυτοφάρµακα είναι πιο υγιεινά», «η σωστή διαχείριση της ενέργειας εξοικονοµεί χρήµατα», «η ηλιακή ενέργεια είναι πρόσφορη». Επίσης, τα φιλικά προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά θα πρέπει να παρουσιάζονται ως λύσεις των αναγκών των πελατών (π.χ. οι επανα-φορτιζόµενες µπαταρίες αποδίδουν και διαρκούν περισσότερο).

Προβολή ισχυρισµών που είναι σαφείς, διαφα-νείς και αληθείς αναφορικά µε τα φιλικά προς το περιβάλλον χαρακτηριστικά του προϊόντος και τα οφέλη που προσφέρουν στον καταναλωτή.

Πιστοποίηση των «πράσινων» προϊόντων µε τη βοήθεια ενός ανεξάρτητου και έγκυρου φορέα για την απόκτηση ενός περιβαλλοντικού λογότυπου και εκπαίδευση των καταναλωτών σχετικά µε τη σηµα-σία της πιστοποίησης των «πράσινων» προϊόντων, µε σκοπό τη βελτίωση της αναγνωρισιµότητας των πιστοποιήσεων «πράσινων» προϊόντων και κατ’ επέκταση τη µείωση της δυσπιστίας από πλευράς των καταναλωτών.

Βελτίωση της επικοινωνίας µε τους καταναλωτές και διαρκής πληροφόρηση για καλλιέργεια κλίµα-τος εµπιστοσύνης, π.χ. γραµµή επικοινωνίας, εται-ρικές εκπαιδευτικές ιστοσελίδες κ.α.

Βελτίωση της λειτουργίας διανοµής, έτσι ώστε οι καταναλωτές να έχουν άµεση πρόσβαση στα «πρά-σινα» προϊόντα σε περισσότερα σηµεία πώλησης.

Green Marketing

Το πρώτο βασικό κύµα του Green Marketing εκδηλώθηκε στη δεκαετία του 1980, κατά την οποία η Ένωση Μάρκετινγκ (ΑΜΑ) εξέδιδε εκ-θέσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, τις οποίες παρουσίαζε σε εταιρείες που, εκτός από την επι-χειρηµατική τους δραστηριότητα, έδειχναν και την ανάλογη ευαισθησία σε θέµατα οικολογίας. Το 1987 η Παγκόσµια Οργάνωση για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη συνέταξε µια πρώτη µελέτη, η οποία περιλάµβανε βασικές αρχές σχετικά µε την κοινωνική ευθύνη και την αειφόρο ανάπτυξη. Ακολούθησαν αντίστοιχες µελέτες και από τοπικές αρχές στο Ηνωµένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

Η Αµερικανική Ένωση Μάρκετινγκ είχε ξεκι-νήσει τη συζήτηση για το λεγόµενο «πράσινο µάρ-κετιγκ», ήδη από τις αρχές του 1975. Αποτέλεσµα εκείνης της προσπάθειας ήταν η συγγραφή ενός βιβλίου µε τον τίτλο «Οικολογικό Μάρκετινγκ».

ΕΠΙΛΟΓΗ 83

To 1973…«Το social accountability είναι ακόµα µία δεξιότη-τα management που οι επιχειρήσεις θα πρέπει να µάθουν. Μακροπρόθεσµα, η επιχείρηση που θα διακριθεί για τη διαχείριση της λειτουργίας της θα διακριθεί επίσης και για την προσαρµοστικότητά της στις κοινωνικές ανάγκες». Αυτή τη σηµαντική παράµετρο για την εταιρική κοινωνική ευθύνη έθε-σε ο Harold Burson, ιδρυτής του διεθνούς δικτύου δηµοσίων σχέσεων Burson Marsteller, σε οµιλία του το 1973 στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης.

ΠΟΙΑ ΘΕΩΡΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ «ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ»

Οικονοµία χαµηλών εκποµπών ρύπων 21%

Επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον 21%

Περισσότερες πράσινες επιχειρήσεις 10%

Περισσότερες θέσεις εργασίας σε «πράσινα» επαγγέλµατα 6%

Πιο «πράσινος» δηµόσιος τοµέας 5%

Άλλο 11%

ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙ ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΝΑ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Χρήση ανακυκλώσιµων υλικών 50%

Μείωση εκποµπής ρύπων 49%

Μείωση τοξικών αποβλήτων – βιολογικός καθαρισµός 42%

Εξοικονόµηση ενέργειας ή/και πόσιµου νερού 28%

Χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας 14%

Ανάπτυξη οικολογικών προϊόντων, όπου αυτό είναι δυνατόν 14%

Καµπάνιες προώθησης περιβαλλοντικών σκοπών(ευαισθητοποίηση εργαζοµένων και κοινού για περιβαλλοντικά θέµατα) 10%

Συνεισφορά χρηµάτων σε περιβαλλοντικούς σκοπούς 8%

Μια συµβολή στην αύξηση του φαινοµένου του θερµοκηπίου 5%

Δηµιουργία «πράσινων» κτιρίων 3,4%

Άλλο 11%

ΟΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ «ΠΡΑΣΙΝΩΝ» ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΟ 2009

Κατηγορία προϊόντος Αυξήθηκαν Παρέµεινανσταθερές Μειώθηκαν

Τρόφιµα 35% 55% 10%

Απορρυπαντικά 42% 49% 9%

Καλλυντικά 22% 58% 20%

Είδη ένδυσης 15% 60% 25%

Πηγή: Έρευνα A.LA.R.M/Κέντρο Αειφορίας

84 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

ΕΠΙΛΟΓΗ 85

Καλύτερα από κάθε άλλη χρονιά στο πρόσφατο παρελθόν είναι τα δεδο-µένα µε τα οποία προχωρά τη δρα-στηριότητά του ο κλάδος των φωτο-βολταϊκών στην Ελλάδα, καθώς τόσο σε νοµοθετικό επίπεδο, όσο και στο

επενδυτικό, τα νέα είναι ευχάριστα. Μπορεί το «κλί-µα» να δυσκόλεψε, ύστερα από την απροσδόκητη πρόταση της κυβέρνησης για µείωση της επιδότησης του παραγόµενου από τα φωτοβολταϊκά ηλεκτρικού ρεύµατος, η άνοιξη όµως της συγκεκριµένης ανανεώ-σιµης πηγής ενέργειας δεν είναι µακριά. Ο κλάδος, ο οποίος βρισκόταν σε αναµονή περισσότερο από µια πενταετία και έβλεπε τις ελπίδες που γέννησε η νο-µοθετική ρύθµιση του 2006 να διαψεύδονται, µπορεί σήµερα να ελπίζει σε «φωτεινότερες» µέρες, εφόσον ψηφιστεί το σχέδιο νόµου για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα και δεν «ψαλιδιστεί» η επιδότηση. Το σχέδιο νόµου µειώνει κατά πολύ τον µέσο χρόνο αδειοδότη-σης µιας επένδυσης και δηµιουργεί τις προϋποθέσεις

για την απεµπλοκή δεκάδων αιτήσεων (πολλών µεγα-βάτ…) που λιµνάζουν στα συρτάρια της ΡΑΕ, του ΔΕ-ΣΜΗΕ, των Αρχαιολογικών Υπηρεσιών, των Νοµαρχι-ών κ.ό.κ. Σύµφωνα µάλιστα µε τον υφυπουργό Περι-βάλλοντος και Ενέργειας, Γιάννη Μανιάτη, τα επόµενα τρία χρόνια αναµένεται να πραγµατοποιηθούν επεν-δύσεις ύψους 3 δισ. ευρώ στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, ενώ ιδιαίτερα σηµαντική ήταν η δήλωσή του ότι η χώρα µας θα θέσει ως προτεραιό-τητα την κατασκευή µονάδων αποθήκευσης ενέργει-ας- «αγκάθι» στην αγορά των ΑΠΕ. Αν και ανάλογες, υπεραισιόδοξες τοποθετήσεις έχουν ακουστεί ξανά στο παρελθόν, από επίσηµα χείλη (χωρίς να πραγµα-τοποιηθεί ούτε το ένα δέκατο των υποσχόµενων…), σήµερα το νοµοσχέδιο για την επιτάχυνση των ΑΠΕ φαίνεται πως αποτελεί µια κάποιου είδους εγγύηση. Όπως αναφέραµε, δεν είναι όλα θετικά. Η Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασµού για τις ΑΠΕ δέχεται αρκετά πα-ράπονα από πολλές πλευρές της αγοράς, σηµαντικό-τερα όµως ήταν αυτά που εκφράζει το τελευταίο διά-στηµα ο Σύνδεσµος Εταιρειών Φωτοβολταϊκών. Ο ΣΕΦ ζητά περισσότερη «γενναιότητα» από το υπουργείο

Με τις καλύτερες προοπτικές προχωρά το 2010 για τον κλάδο των φωτοβολταϊκών, δραστηριότητα που αντιστέκεται στην οικονοµική κρίση, δίνοντας το αναπτυξιακό παράδειγµα. Προβλήµατα υπάρχουν, όπως και µερικά πισωγυρίσµατα. Η υπέρβασή τους όµως είναι καθαρά ζήτηµα πολιτικών επιλογών και νοµοθετικών ρυθµίσεων που θα δώσουν φτερά ανάπτυξης σε όσους

σκοπεύουν να επενδύσουν ή περιµένουν να γευτούν τους καρπούς των κόπων τους.

Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΤΡΟΧΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΡΑΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ

Η δύναµη ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ &Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ύφεσης

86 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

ΠΕΚΑ, διαγραφή ορισµένων αρνητικών υπουργικών αποφάσεων του παρελθόντος και απελευθέρωση της αγοράς. Τονίζει µά-λιστα ότι θα πρέπει να υπάρξει µεγαλύτερη πρόνοια για τους µικροεπενδυτές οι οποίοι συµµετέχουν µέσω του τέλους υπέρ των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στον λογα-ριασµό της ΔΕΗ σε µια ανάπτυξη από την οποία, ορισµένες φορές αποκλείονται. Πό-σο µάλλον όταν αυτό το τέλος αναµένεται -παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώ-σεις- να αυξηθεί εντός του 2010.

Νέες αφίξεις

Είναι αναµενόµενο στη νέα «έκρηξη» των φωτοβολταϊκών, ελαφρύ προβάδισµα να έχουν οι ήδη …τοποθετηµένοι στην ελληνι-κή αγορά. Εταιρείες όπως η BP Solar και η Conergy έχουν ήδη µεγάλα έργα σε πλήρη λειτουργία, ενώ επεκτείνουν πλέον τις δρα-στηριότητές τους και σε τοµείς που δεν είχαν έντονη παρουσία µέχρι σήµερα- η Conergy για παράδειγµα έχει εισέλθει πολύ δυναµικά στα φωτοβολταϊκά επί κτιρίων (πέρυσι εγκα-τέστησε σύστηµα 19,80kWp ενσωµατωµέ-νο σε πρόσοψη επαγγελµατικού κτιρίου, επί της Λ. Αλεξάνδρας στο κέντρο της Αθήνας), ενώ η BP Solar προτιµάει τα µεγαλύτερου µεγέθους έργα, κατανεµηµένα σχεδόν σε όλη τη χώρα. Ανά την επικράτεια είναι κα-τανεµηµένα και τα έργα της Positive Energy η οποία στις 18/2 ανακοίνωσε ακόµα ένα µεγάλο βήµα της. Πιο συγκεκριµένα παρέ-δωσε δύο επιπλέον εγκαταστάσεις στα Χα-νιά της Κρήτης, συνολικής ισχύος 160 kWp, οι οποίες συνδέθηκαν µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Για τη φωτοβολταϊκή εγκατάσταση που βρίσκεται στη θέση Νίππος Αποκορώνου (80kWp), χρησιµοποιήθηκε σύστηµα διαξονικής ιχνηλάτησης του ήλιου (trackers) και για την εγκατάσταση που βρίσκεται στη θέση Κου-τρουλολέ (80kWp), έγινε χρήση σταθερού συστήµατος στήριξης. Οι σταθµοί αναµένε-ται να παράγουν συνολικά σε ετήσια βάση τουλάχιστον 250.000 kWh ηλεκτρικής ενέρ-γειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλάχιστον 255 τόνων διοξειδίου του άνθρακα, ετησίως. Προβάδισµα έχει και η δυναµική Θεσσαλονικιώτικη KLT Energy, η οποία έκλεισε το 2009 µε εννέα νέους φωτο-βολταϊκούς σταθµούς (55 συνολικά τα τελευ-ταία χρόνια) ενώ µέσα στο πρώτο τρίµηνο

του 2010 θα ολοκληρώσει έργα που βρίσκο-νται σε εξέλιξη, συνολικής ισχύος 4,5 MW. Επενδύσεις στον χώρο των φωτοβολταϊκών ανακοίνωσε πρόσφατα η Μπήτρος Συµµε-τοχική, η οποία µάλιστα εξασφάλισε την πο-λυπόθητη άδεια (δύο σταθµοί ονοµαστικής ισχύος 3,85 MW, σε εγκαταστάσεις της εται-ρείας στον Ασπρόπυργο και στη ΒΙΠΕΘ Σίν-δου). Σηµαντική κινητικότητα υπάρχει στον τραπεζικό χώρο, κυρίως µέσω επενδυτικών θυγατρικών. Η Attica Ventures, θυγατρική της Attica Bank ανακοίνωσε επενδύσεις στις ΑΠΕ (ξεκινώντας όµως άµεσα από την αιολι-κή και αργότερα στα φωτοβολταϊκά), ενώ η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων ανακοίνωσε πρόσφατα ότι µπαίνει κι αυτή στα φωτοβολ-ταϊκά, σε συνεργασία µε την Prime Energy για την εγκατάσταση 30 ΜW σε φωτοβολ-ταϊκά πάρκα. Αυτή τη στιγµή υλοποιούνται επενδύσεις (σε διάφορα όµως στάδια) για τη δηµιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων στη λί-µνη Υλίκη από τις Quest, Verbund και Ύπατος Ενεργειακή, επενδύσεις ύψους 20 εκατ. ευρώ και συνολικής ισχύος 17,5MW. Από τις επεν-δυτικές δραστηριότητες του τελευταίου δια-στήµατος ενδιαφέρον έχει το σχήµα TheGeRo/ Voltalia. Η The.Ge.Ro. θυγατρική εταιρεία του γαλλικού εισηγηµένου στο Χρηµατιστήριο του Παρισιού Οµίλου Voltalia ήδη δραστηριοποι-είται στη Γουϊνέα, Γαλλία και Βραζιλία. Ξεκινά τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα αναθέτο-ντας µετά από σχετικό διαγωνισµό στην εται-ρεία Positive Energy, την υλοποίηση φωτοβολ-ταϊκών σταθµών συνολικής ισχύος 3,4MWp σε όλη την Ελλάδα. Εκ µέρους της The.Ge.Ro ο Γεώργιος Οικονόµου, γενικός διευθυντής και µέτοχος της εταιρείας, δήλωσε σχετικά κατά την επίσηµη παρουσίαση του σχήµα-τος: «Ξεκινάµε δυναµικά την υλοποίηση ενός φιλόδοξου επενδυτικού σχεδίου µακροπρό-θεσµης διάρκειας σε µια χώρα µε σηµαντικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα για την αξιοποίηση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, όπως η µορφολογία, το κλίµα και τα κίνητρα που δηµιουργούνται για «πράσινη» ανάπτυξη». Η εταιρεία έχει καταθέσει αιτήσεις για φωτο-βολταϊκούς σταθµούς συνολικής ισχύος 120 MW, ενώ έχει ήδη καταθέσει αιτήσεις για 400 MW από αιολικά πάρκα. Τέλος, δραστήρια παρουσιάζεται και η παλαιότερη στον κλάδο ΗeliosRes, η οποία υλοποιεί 13 φωτο-βολταϊκούς σταθµούς στην Κρήτη, συνολι-κής ισχύος 1MW.

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΙΟΜΙΛΟΙΕΠΙ ΤΩ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩ ΕΡΓΩ

Η Attica Ventures, θυγατρική της Attica

Bank ανακοίνωσε επενδύσεις στις ΑΠΕ

(ξεκινώντας όµως άµεσα από την αι-ολική κι αργότερα

στα φωτοβολταϊκά), ενώ η Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων ανα-κοίνωσε πρόσφατα ότι µπαίνει κι αυτή στα φωτοβολταϊκά, σε συνεργασία µε

την Prime Energy για την εγκατάσταση 30

ΜW σε φωτοβολταϊκά πάρκα.

ΕΠΙΛΟΓΗ 87

Στα µέσα Φεβρουαρίου το υπουργείο ΠΕΚΑ έδωσε στη δηµοσιότητα το σχέδιο νόµου για την τιµολόγηση της ενέργειας από φω-

τοβολταϊκά συστήµατα και ξεκίνησε επίσηµα η δηµόσια διαβούλευσή του. Το σοκ που υπέστησαν οι άνθρωποι της αγοράς των φωτοβολταϊκών ήταν έντονο γιατί µετά από ένα εντυπωσι-ακό «σερί» θετικών νοµολογιών από τη µέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά της, η νέα ηγεσία του ΠΕΚΑ κέρασε για πρώτη φορά «πικρό καφέ» έναν κλά-δο που περιµένει τη βοήθεια του κρά-τους για να µπορέσει να υλοποιήσει τα

επενδυτικά του σχέδια. Επενδύσεις οι οποίες είναι άµεσα συνδεδεµένες µε τους στόχους της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής που περιγράφεται ως «20-20-20». Το σχέδιο για την τιµολόγηση είναι αναπόσπαστο κοµµάτι του «Σχε-δίου Νόµου Για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας για την Αντιµετώπιση της Κλιµατικής Αλλαγής» προβλέπει ανα-θεώρηση των τιµών µε τις οποίες θα αγοράζει το κράτος ηλεκτρικό ρεύµα από τους ιδιώτες παραγωγούς κι αυτό διότι οι «πραγµατικές εξελίξεις της αγοράς» και η «εξέλιξη του κόστους παραγωγής» επιβάλλουν, σύµφωνα µε το νοµοθέτη, αλλαγή στην τιµολόγηση. Πράγµατι το κόστος των φωτοβολτα-ϊκών έχει υποχωρήσει και όντως, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η τιµή είναι πολύ µικρότερη ανά κιλοβατώρα, ενώ σε κάποιες έχει σταµατήσει εντελώς

η επιδότηση (Γερµανία). Πρόκειται όµως για ώριµες αγορές, µε πολλά εγκατεστηµένα µεγαβάτ. Στην Ελλάδα που τρέχει να προλάβει την εκπλήρωση των στόχων, που έχει βάλει στον «πάγο» δεκάδες µικρούς επενδυτές (που έχουν εγκαταστήσει τα προηγούµενα χρόνια συστήµατα πολύ ακριβό-

τερα των σηµερινών), οι νέες µει-ωµένες τιµές προκαλούν, ασφαλώς,

αρκετές δυσκολίες .Για φωτοβολτα-ϊκά έως 10kWpeak στον οικι-

ακό τοµέα και σε µικρές επιχειρήσεις η τιµή είναι 550 ευρώ ανά µεγαβα-τώρα, για φωτοβολταϊκά ισχύος µικρότερης ή ίσης των 100kWpeak η τιµή είναι 400 ευρώ/MWh και για φωτοβολταϊκά

ισχύος µεγαλύτερης των 100kWpeak, η τιµή είναι 320 ευρώ/MWh, υπάρχει δηλαδή µια µείωση ανάλογη της εγκα-ταστηµένη ισχύος. Από την πλευρά του ο Σύνδεσµος Εταιρειών Φωτοβολ-ταϊκών, εξέφρασε την αντίθεσή του στην προσπάθεια της κυβέρνησης να µειώσει την επιδότηση και µε ηµερί-δες, συνεντεύξεις Τύπου και επιστολές διαµαρτυρίας, προσπαθεί να αλλάξει τη βούληση του ΠΕΚΑ. Ο ΣΕΦ προει-δοποιεί ότι αν θέλουµε να πετύχουµε διείσδυση των φωτοβολταϊκών κατά 12% στο ενεργειακό µείγµα της χώ-ρας (40% στο µείγµα της ηλεκτρικής ενέργειας), θα πρέπει να διατηρηθεί η επιδότηση και να προστατευθούν οι επενδύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη ή σχεδιάζονται αυτή τη στιγµή. Εκτιµά µάλιστα ότι µε τα νέα «εµπόδια» που βάζει η κυβέρνηση στην «πιο καθαρή µορφή ενέργειας», είναι αµφίβολο αν επιτευχθεί το 1/5 του στόχου που έχει τεθεί από το ελληνικό κράτος. Σύµφωνα µε τον ΣΕΦ αυτή τη στιγµή εκκρεµούν στη ΡΑΕ αιτήσεις για φωτο-βολταϊκά συνολικής ισχύος 3.700 MW, ενώ οι ανάγκες της χώρας κυµαίνονται από 6 έως 6.500 MW. Πόσα από αυτά θα πάρουν άδεια; «Πολύ λιγότερα κι απ΄ αυτά που έχουν καταθέσει άδεια» φοβούνται οι υπεύθυνοι του ΣΕΦ µετά τις νέες εξελίξεις. Εκπροσωπώντας τον Σύνδεσµο, ο Στέλιος Ψωµάς ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «δεν είναι ευκταίο από περιβαλλοντική αλλά και από οι-κονοµική άποψη να µην αναπτυχθούν τα φωτοβολταϊκά στη χώρα µας. Αν δεν υιοθετηθεί υψηλός στόχος για τα φωτοβολταϊκά, δεν θα πιάσουµε τους ενεργειακούς στόχους µας, δεν θα κρατήσουµε βιοµηχανίες στην Ελλάδα και θα χάσουµε θέσεις εργασίας».

Τιµολόγηση

Ηλιοβασίλεµα κερδώνΗ πρόσφατη αναθεώρηση προς τα κάτω των τιµών, µε τις οποίες θα αγοράζει το κράτος ηλεκτρικό ρεύµα από τους ιδιώτες, προβληµατίζει και εγείρει αντιδρά-σεις στην αγορά και τους επενδυτές.

88 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS LIFE - ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ

Γ ια να αναδειχθεί η αξία της σωσ τής δια τ ροφής σ την εργασία θα πρέπει πρώτα να δούµε τη σηµασία του

εργασιακού χώρου και χρόνου στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Με δεδοµένο ότι ο µέσος εργαζόµενος περνά το λιγότερο το ένα τρίτο της ηµέρας στην εργασία, είναι ολοφά-νερο ότι η «εργασιακή ζωή» απο-

CARPE DIEMΟι συνθήκες εργασίας για πολλά στελέχη επιχειρήσεων έχουν επιδεινωθεί. Η

πολύωρη παραµονή στην εργασία, τα χωρίς τέλος meeting, οι επιχειρηµατικές υποχρεώσεις, ακόµα και τα αεροπορικά ταξίδια είναι µερικοί µόνο παράγοντες που

επηρεάζουν τη διατροφή και προκαλούν διαταραχές, ικανές να βλάψουν την υγεία και κατά συνέπεια την αποδοτικότητα του επιχειρηµατικού στελέχους.

Από τoν ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ

τελεί το πιο σηµαντικό κοµµάτι της καθηµερινότητας. Οι έρευνες για την αξία και τη σχέση της διατροφής µε την εργασία είναι παλιές, οι πρώτες εµπερισ τατωµένες έ χουν τ ις ρίζ ε ς τους στα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια. Όπως υποστηρίζει ο δηµοσιογράφος της Washington Post και συγγραφέας Christopher Wanjek στο βιβλίο του «Food At Work: workplace solutions

for malnutrition, obesity and chronic diseases» (έκδοση του International Labour Office, Γενεύη, 2005), η αξία της σωστής διατροφής στον εργασι-ακό χώρο και η ανάδειξή της σε ερ-γασιακό δικαίωµα αναγνωρίζεται για πρώτη φορά επίσηµα το 1944 µε τη Διακήρυξη της Φιλαδέλφεια που έθε-σε τα θεµέλια για τη δηµιουργία του International Labour Organization

ΕΠΙΛΟΓΗ 89

συνολικών δαπανών για την υγεία σ τις βιοµηχανοποιηµένες χώρες. Ειδικά στις ΗΠΑ, έρευνες που εκπο-νήθηκαν στα µέσα της προηγούµε-νης δεκαετίας ανεβάζουν το κόστος των υπηρεσιών υγείας που συνδέο-νται µε την παχυσαρκία σε περίπου 75 δισ. δολάρια το χρόνο, ενώ πο-λύ µεγαλύτερο είναι το κόστος των καρδιαγγειακών ασθενειών (πάνω από 330 δισ. δολάρια) και του δια-βήτη (πάνω από 130 δισ. δολάρια) για να αναφέρουµε µόνο δύο από τις κατηγορίες ασθενειών που συν-δέονται µε την κακή διατροφή στον εργασιακό χώρο και την παχυσαρ-

κία. Τα νούµερα είναι ενδεικτικά του προβλήµατος. Η παχυσαρκία δυστυχώς µας αφορά: πρόκειται γ ια µια πάθηση που συνδέε ται άµεσα µε τις νέες εργασιακές συν-θήκες που έχουν επικρατήσει και στην Ελλάδα τα τελεταία χρόνια. Ο Παύλος Τούτουζας, οµότιµος καθη-γητής καρδιολογίας στο Πανεπιστή-µιο της Αθήνας και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύµατος Καρδιολογίας (ΕΛ.Ι. ΚΑΡ.) αναφέρει στο πρόσφα-το βιβλίο του «Αλκικαρδία: εις έτη πολλά και ευτυχή» (Alta Graphico, 2008) ότ ι «από την έρευνα του ΕΛ.Ι.ΚΑΡ. επί 25.519 Ελλήνων ηλι-κίας 15-94 ετών παρατηρήθηκε ότι 19% του πληθυσµού ήταν παχύ-σαρκοι και 42% υπέρβαροι. Το πιο λυπηρό σηµείο ήταν ότι το 74% αυ-τού του υπέρβαρου πληθυσµού εί-χε την πεποίθηση ότι το βάρος του ήταν φυσιολογικό».

(ILO). Μισό αιώνα αργότερα, η αξία της διατροφής στον εργασιακό χώρο αναδείχθηκε ως µια από τις σηµα-ντικές παραµέτρους των Στόχων της Χιλιετίας (Millennium Development Goals) του ΟΗΕ, ο οποίος επιθυµεί µέχρι το 2015 να έχει «µεταφέρει» στους εργασιακούς χώρους όλα τα δικαιώµατα που αναγνωρίζον ται στην καθηµερινότητα των ανθρώπων. Ενδιάµεσα, το 1956, η International Labour Conference υιοθέτησε την Welfare Facilities Recommendation µε την οποία για πρώτη φορά στην παγκόσµια ισ τορία επισηµοποιή-θηκε η ίδρυση καντίνας ή αίθουσας σίτισης στους εργασιακούς χώρους, κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσµο. Ήταν η εποχή που η αξία της σωστής διατροφής, η υγεία και η ευεξία του εργαζόµενου απολάµβανε του ενδι-αφέροντος της επιστηµονικής κοι-νότητας. Τα πανεπιστήµια προσπα-θούσαν να αποδείξουν την άµεση σχέση της έλλειψης σιδήρου (ήταν η πιο συχνή διατροφική διαταραχή που καταγραφόταν στους εργασια-κούς χώρους) µε την απόδοση. Οι έρευνες του ILO αποδείκνυαν ότι η αύξηση κατά 1% των θερµίδων που προσλάµβανε ο µέσος εργαζόµενος, προκαλούσε αύξηση της παραγωγι-κότητάς του κατά 2,3%. Δυστυχώς, στα χρόνια που κύλησαν το ενδια-φέρον σε ό,τι αφορά στη διατροφή στον εργασιακό χώρο µετατοπίστη-κε. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Christopher Wanjek, «το ενδιαφέρον άλλαξε δραµατικά στις ανεπτυγµένες χώρες µετά το 1956, καθώς η έγνοια για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόµε-νοι θα έχουν αρκετή τροφή, σήµερα αντικαταστάθηκε από την παχυσαρ-κία η οποία είναι το σηµαντικότερο πρόβληµα στις περισσότερες χώρες».

Το κόστος της κακής διατροφής

Πράγµατι, σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία διεθνών οργανισµών όπως ο World Health Organization και ο Food & Agriculture Organization, η παχυσαρκία κοστίζει το 2-7% των

«Η κρίση θα οδη-γήσει σε µεγαλύτερη παχυσαρκία. Όπου υπάρχει φτώχεια, οι άνθρωποι ‘ξεσπάνε’ στο φαγητό και όπως γνωρίζετε, το φαγητό πλέον είναι φθηνό, στην Κατοχή π.χ. δεν ήταν. Στις φτωχογειτονιές, για παράδειγµα, θεριεύει η παχυσαρκία.»Μ. Καζαµίας, διατροφολόγος

90 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS LIFE - ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ

Υγεία και απόδοση στην εργασία

Από το πρωινό γεύµα ξεκίνησε η συζή-τησή µας µε τον Μάνο Καζαµία, έναν από τους έµπειρους Έλληνες διατρο-φολόγους ο οποίος έχει εργαστεί τό-σο µε διάφορες κατηγορίες ιδιωτών (µεταξύ των οποίων στελέχη επιχει-ρήσεων), όσο και µε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις παρέχοντας συµβουλές. «Οι άνθρωποι στην Ελ-λάδα δεν τρώνε πρωινό, ξεκινάνε να τρώνε µετά τις 11 το πρωί και ό,τ ι βρουν, µέχρι το βράδυ όπου επίσης τρώνε τα πάντα και µετά πέφτουν για ύπνο. Έτσι, παχαίνουν… Υπάρχει ένα αν τ ικειµεν ικό πρόβληµα σ τη χώρα µας: ότ ι τα ωράρια λειτουργίας εί-ναι συνεχή και κανένας δεν σταµατά γ ια κανονικό φαγητό το µεσηµέρι» µας είπε στη συνοµιλία που είχαµε µαζί του. Ο Μ. Καζαµίας όµως είναι αισιόδοξος. «Δεν είµαστε καταδι-κασµένοι» λέει µε τη σιγουριά του επιστήµονα. « Πρέπει και µπορούµε να εν τάξουµε όλοι µας την υγιεινή διατροφή στη ζωή µας, αλλά µε τέ-τοιες λύσεις που να είναι βιώσιµες. Ναι µεν, το κύριο γεύµα µπορεί να µετατοπιστεί προς το βράδυ, αλλά κα-τά τη διάρκεια της ηµέρας θα πρέπει να υπάρχουν κάποια γεύµατα που θα µας εξασφαλίζουν ότι θα αποφύγου-µε την παχυσαρκία». Θέτουµε υπόψη του τη µαζική στροφή των εταιρειών εσ τ ίασης που απευθύνον ται σ τους εργαζόµενους της ηµέρας και σε στε-λέχη επιχειρήσεων σε υγιεινές λύσεις και σε µενού που διαφέρουν πολύ σε σχέση µε ορισµένα χρόνια πριν. Ο συνοµιλητής µας υπερθεµατίζει. «Εί-ναι µια πολύ καλύτερη λύση από το να πάει κάποιος …στη γωνία π.χ. σε ένα τυροπιτάδικο. Τα σκευάσµατα µε φύλλο, τα ψωµοειδή, αυτά που έχουν γέµιση αµφιβόλου ποιότητας δεν είναι κατάλληλα για τη διατροφή µας» υπο-στηρίζει. Γι΄ αυτόν µια καλή λύση εί-ναι το να ετοιµάζει κανείς το κολατσιό του, µε όσο το δυνατό πιο φρέσκα και υγιεινά υλικά από το σπίτι. Κάτι που δεν συνηθίζεται όµως στα µέρη µας. «Σε όλη την Ευρώπη και στην Αµερική οι άνθρωποι πλέον ετοιµάζουν από

το σπίτι τους το φαγητό που τρώνε στη δουλειά τους, δεν είναι καθόλου παρεξηγήσιµο αυτό. Εµείς στην Ελ-λάδα είµαστε της εύκολης λύσης, της πρωινής τυροπιτούλας και του «που να τρέχω τώρα να ετοιµάζω». Αυτή η διατροφή όµως αφορά µια καθηµερι-νότητα σε βάθος χρόνου - το αποτέλε-σµα, µε µαθηµατική ακρίβεια, οδηγεί σε πρόβληµα».Ζητάµε από το Μ. Καζαµία να µας σχολιάσει τη νέα κίνηση ορισµένων επιχειρήσεων, τουλάχιστον πριν ξε-σπάσει η κρίση, της προσφοράς δω-ρεάν ή σε συµβολική τιµή, ενός σνακ κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Υπάρχει η συµβουλή του ειδικού πίσω από µια τέτοια επιλογή; «Πολύ αµφιβά-λω αν συµβουλεύονται διαιτολόγους κι αν έχουν ως στόχο την προσφορά ενός υγιεινού σνακ. Προτεραιότη-τα είναι να προσφέρουν κάτι µέσα στην επιχείρηση για να µην βγει έξω ο εργαζόµενος. Με τη γνώµη και τη συµβουλή όµως ενός ειδικού, αυ-τό θα µπορούσε να γ ίνει µια πολύ ωραία λύση». Όσο για την κρίση η οποία αναπόφευκτα µπήκε στη συ-ζήτησή µας, όπως συµβαίνει σε όλες τις πτυχές της επιχειρηµατικής πραγ-µατικότητας, ο συνοµιλητής µας είναι απαισιόδοξος. «Η κρίση θα οδηγήσει σε µεγαλύτερη παχυσαρκία. Όπου υπάρχει φτώχεια, οι άνθρωποι «ξε-σπάνε» στο φαγητό και όπως γνωρί-ζετε, το φαγητό πλέον είναι φθηνό, στην Κατοχή π.χ. δεν ήταν. Στις φτω-χογειτονιές, για παράδειγµα, θεριεύ-ει η παχυσαρκία». Ο Μάνος Καζαµί-ας έχει δώσει σεµινάρια σε αρκετές επιχειρήσεις, ενώ έχει εργαστεί µε πολυεθνικές όπως η Pizza Hut (σειρά συνταγών µε πιο υγιεινές λύσεις) και ελληνικές εταιρείες (Ζαχαροπλαστεία Fresh µε σειρά συνταγών). Πεποίθησή του είναι ότι το συµφέρον των επιχει-ρήσεων και η υγεία των εργαζοµένων τους είναι δύο αλληλένδετοι παρά-γοντες. «Αν καταλάβουν οι επιχειρή-σεις ότι το κέρδος τους είναι να έχουν έναν εργαζόµενο υγιή κι όχι νωθρό, παχύσαρκο ή µε προβλήµατα υγείας, θα στραφούν περισσότερο σε παρο-χές υγιεινών λύσεων για τους εργαζό-µενους» µας είπε.

ΚΑΛΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Τι συστήνουν οι επισ τήµονες σχετικά µε τη διατροφή στην εργασία; Οι προτάσεις τους δεν διαφέρουν αισθητά από αυτές που δίνουν γενικά για τον σύγ-χρονο άνθρωπο και µπορούν να συνοψιστούν σε µια φράση: κατανάλωση όσο το δυνατό λιγό-τερου ζωικού λίπους και κατερ-γασµένων ελαίων, κατανάλωση όσο το δυνατό περισσότερων φρέσκων φρούτων και λαχανι-κών, περιορισµό της ζάχαρης και του αλατιού και διατήρηση ενός συγκεκριµένου προγράµµατος λήψης φαγητού στο οποίο εκτός από δύο κύρια γεύµατα θα περι-λαµβάνονται πρωινό, δεκατιανό και απογευµατινό.

ΠΕΡΙΤΤΟ ΛΙΠΟΣ

Οι έρευνες του ILO (International Labour Conference) αποδείκνυ-αν, µισό αιώνα πριν, ότι η αύξη-ση κατά 1% των θερµίδων που προσλάµβανε ο µέσος εργαζόµε-νος, προκαλούσε αύξηση της πα-ραγωγικότητάς του κατά 2,3%. Μισό αιώνα µετά, στο σήµερα, η έγνοια για τη διασφάλιση ότι οι εργαζόµενοι θα έχουν αρκετή τροφή, αντικαταστάθηκε από την παχυσαρκία η οποία είναι το ση-µαντικότερο πρόβληµα στις πε-ρισσότερες χώρες.

92 ΕΠΙΛΟΓΗ

BACK OFFICE ΛΥΣΕΙΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Στο front office, η παραγωγικότητα, η αποτελεσµατικότητα, η ανταγωνιστικότητα και η ανάπτυξη µίας επιχείρησης. Στο back office οι εφαρµογές και οι λύσεις που επιτρέπουν στην επιχείρηση να παρουσιάζει τη συγκεκριµένη εικόνα front

office. Τάση των ηµερών, που επιλέγεται συνεχώς από περισσότερες επιχειρήσεις µέσα στο σκηνικό της ύφεσης, οι «on demand» επιλογές εφαρµογών.

SOFTWAREMANIA ON DEMAND

Από τον ΣΙΜΟ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟ

Ανταγωνιστικό πλεονέ-κ τηµα της επιχε ιρη-µατικότητας, ιδίως σε µια απαιτητ ική επο-χή όπως η σηµερινή, αποτελεί το λογισµικό

και ευρύτερα οι εφαρµογές που υπο-στηρίζουν τις back office λειτουργίες. Μεταξύ των σηµαντικών συνιστω-σών που συγκαταλέγονται στα υπέρ των back office συστηµάτων είναι ότι αποτελούν αρωγούς στη χρηστή επι-χειρηµατική διαχείριση, στην εξοικο-νόµηση πόρων, στον εφοδιασµό του ανθρώπινου δυναµικού µίας επιχείρη-σης µε την απαιτούµενη γνώση για το πελατολόγιο της επιχείρησης. Με δυο λόγια επιτρέπουν στην επιχείρηση να διαχειριστεί αποτελεσµατικά το λει-τουργικό της κόστος, την παραγωγι-κότητά της, να εκµεταλλευτεί τις ανα-φυόµενες ευκαιρίες µέσα στην ύφεση -καθώς ας µην ξεχνάµε κάθε νόµισµα έχει δύο όψεις-, να παραµείνει αντα-γωνιστική. Σε περιόδους κρίσης πάντα δηµιουργούνται ευκαιρίες, όµως για να τις εκµεταλλευτούν οι εταιρείες θα πρέπει να είναι εφοδιασµένες µε τα κατάλληλα συστήµατα, υποστηρίζουν οι ειδήµονες της αγοράς. Αυτό δεν συ-

νεπάγεται βέβαια άκριτο εφοδιασµό µε συστήµατα. Κάθε επιχείρηση έχει συγκεκριµένες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσει και θέτουν τις βάσεις ανάπτυξής της. Πολλώ δε µάλλον σή-µερα, σε µία δύσκολη συγκυρία, που τα όποια περιθώρια µίας λανθασµένης επιλογής σε εφαρµογή είναι από τη φύση τους περιορισµένα, µας είπε ο Κοσµάς Καρακωνσταντής, διευθύνων σύµβουλος της Softecon Enterprise και συµπλήρωσε: «Το ζητούµενο λοιπόν είναι να εγκαταστήσουµε ένα σύστη-µα που θα ικανοποιεί τον πελάτη σε βάθος χρόνου και θα καλύπτει πραγ-µατικά όλες τις ανάγκες του». Αυτό ήταν το ζητούµενο πάντοτε άλλωστε. Σήµερα, όµως φαίνεται ότι η επιχειρη-µατικότητα στο πλαίσιο του να ελέγ-ξει την οποιαδήποτε σπάταλη επιλογή συστήµατος είναι πιο προσεκτική, αφήνοντας πίσω της επιχειρηµατικές συνήθειες του πρόσφατου παρελθό-ντος. Τάση που αναµένεται να λάβει µεγαλύτερες διαστάσεις στο σκηνικό της ύφεσης και που σαφώς θα µπορεί να καταλογιστεί στα υπέρ των εξελί-ξεων που πυροδότησε. Παρόλα αυτά ακόµα αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις δεν αφιερώνουν χρόνο στην αναζήτη-ση της κατάλληλης λύσης, επιλέγουν

τις περισσότερο γνωστές εφαρµογές, που όµως πάντοτε δεν συνάδουν µε ό,τι πραγµατικά έχει ανάγκη κάθε επι-χείρηση. Χαρακτηριστική σχετικά είναι η επισήµανση του Λεωνίδα Φλωράκη, ΙΤ Director της Τηλέτυπος Α.Ε. Μας εί-πε συγκεκριµένα: «Στην Ελλάδα πάµε σαν τα πρόβατα. Δύσκολα ξεκολλάµε από τα δεδοµένα. Δύσκολα ψάχνου-µε λίγο παρακάτω για να βρούµε το διαφορετικό, αυτό που µας ταιριάζει πραγµατικά». Ο ίδιος πιστεύει ότι είναι σηµαντικό για την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς και την ικανοποίηση των πραγµατικών της αναγκών να υπάρ-χουν διαθέσιµες τουλάχιστον 2-3 αξιό-πιστες επιλογές ERP συστηµάτων. «Και ευτυχώς αυτές υπάρχουν σήµερα. Στην ελληνική αγορά δηλαδή διατίθενται ικανοποιητικά συστήµατα που είναι σε θέση να καλύψουν κάθε ανάγκη του πελάτη».

Η οπτική του πελάτη

Στην αντίπερα όχθη τώρα, στην πλευρά των εταιρειών που επενδύουν σε back office εφαρµογές. Ο Όµιλος Yioula, εί-ναι ένας από τους οµίλους που υλοποί-ησε σηµαντικές επενδύσεις σε λογισµι-κό στις εγκαταστάσεις της εταιρείας του

ΕΠΙΛΟΓΗ 93

Η ΑΝΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗΕΥΚΑΙΡΙΑ

Τα επιδοτούµενα προγράµµατα είναι ο ανεκµετάλλευτος θησαυρός στην Ελλάδα καθώς είναι ελάχιστες οι

εταιρείες που προσφεύγουν σε αυτά σε αντίθεση µε το εξωτερικό.

94 ΕΠΙΛΟΓΗ

BACK OFFICE ΛΥΣΕΙΣ & ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

στα Βαλκάνια. Μιλήσαµε µε τον Ζαχα-ρία Μαριδάκη, ΙΤ Director του Οµίλου Yioula. Μας είπε ότι σήµερα τα µεγά-λα έργα έχουν εκλείψει και οι εταιρείες εστιάζουν σε µικρότερα έργα που είναι πιο ευέλικτα, έχουν µικρότερο κόστος και µικρότερο χρόνο υλοποίησης. «Σή-µερα ένα σύστηµα πρέπει να λανσάρε-ται γρήγορα και να έχει εφαρµογές σε όλα τα επίπεδα αναγκών µιας επιχεί-ρησης. Επιπλέον είναι πολύ σηµαντικό να επιλέγουµε τους κατάλληλους συ-νεργάτες καθώς η κρισιµότητα ενός IT έργου είναι τέτοια που η ανθρώπινη επικοινωνία µεταξύ πελάτη και προµη-θευτή είναι πολύτιµη σε κάθε στάδιο υλοποίησης», συµπλήρωσε ο Ζαχαρίας Μαριδάκης. Και από τον Όµιλο Yioula στη Riginos Yachts και συγκεκριµένα στον Γεώργιο Ριγινό, γενικό διευθυ-ντή της εταιρείας. Αφού µας εξήγησε ότι οι σύγχρονες λύσεις προσφέρουν νέες δυνατότητες που ήταν άγνωστες µέχρι σήµερα και αναβαθµίζουν την χρηστικότητα µέσα σε µια επιχείρηση,

µας µετέφερε την εµπειρία της επιχεί-ρησής του: «Αναζητούσαµε χρόνια µια εφαρµογή που θα ήταν συµβατή σε Windows και σε Mac, ενώ πρόσφατα εγκαταστήσαµε µια λύση On demand της Oracle που µας δίνει πρόσβαση στο σύστηµα από παντού, από κάθε συ-σκευή, ακόµα και από το κινητό τηλέ-φωνο, το iPhone ή το Blackberry. Είναι ιδιαίτερα λειτουργικό να ανοίγεις έναν browser στο ίντερνετ και να αποκτάς πρόσβαση στο σύστηµά σου. Κάτι τέ-τοιο δεν υπήρχε παλαιότερα!», µας εί-πε χαρακτηριστικά, αναφερόµενο στην ουσία στη νέα τάση της αγοράς: Τις on demand λύσεις λογισµικού.Παραγγελία από το µενού των λύσεωνΟι προµηθευτές επιχειρηµατικών λύσε-ων προσφέρουν σήµερα όλο το µπου-κέτο προγραµµάτων σε όλες τις επιχει-ρήσεις στην επιχειρηµατικότητα και µέ-σω διαδικτύου. Οι εταιρείες πλέον δεν χρειάζεται να επενδύσουν σε server και άδειες λογισµικού καθώς µπορούν να αγοράσουν µε τη µέθοδο του «καταλό-

ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ Η διασύνδεση των εφαρµογών αποτελεί τον µεγαλύτερο πονοκέφαλο των επιχειρήσεων αφού προσπαθούν να συνδέσουν κάτω από την ίδια οµπρέλα λογισµικά µε διαφορετική προέλευση, σκοπούς και τεχνολογία. Αντίδοτο είναι η επιλογή συστηµάτων µε ανοιχτή

αρχιτεκτονική και open standards, έτσι ώστε όταν διασυνδέονται διαφορετικές εφαρµογές και όταν τοποθετούνται στην αγορά οι νέες αναβαθµίσεις των εφαρµογών, η διαδικασία διασύνδεσης να

γίνεται µε ευκολία και χρηστικότητα. Να επισηµάνουµε εδώ ότι η διασύνδεση των εφαρµογών έχει ως αποτέλεσµα χαµηλότερο κόστος επένδυσης και µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα της επιλεγµένης λύσης.

γου» (on demand) όποια εφαρµογή ται-ριάζει στις ανάγκες τους. Με µια λογική τιµή, ανά χρήστη και ανά πρόγραµµα αποκτούν πρόσβαση στο λογισµικό. Η υλοποίηση του έργου γίνεται σε 2-3 µήνες, ενώ το κόστος υπολογίζεται στα 60-70 ευρώ το χρόνο ανά άτοµο. Σύµ-φωνα µε τον Γεώργιο Ριγινό της Riginos Yachts «το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα µιας τέτοιας λύσης είναι η άµεση τηλε-φωνική υποστήριξη, η εξοικονόµηση πόρων και η δυνατότητα προσθήκης νέων λειτουργιών εύκολα και γρήγο-ρα» ενώ δεν απασχολεί την εταιρεία το θέµα της υποδοµής. Μια λύση on demand είναι απόλυτα ασφαλής καθώς η προστασία του λογισµικού γίνεται κε-ντρικά στους server του προµηθευτή. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αρχικό κόστος επένδυσης σε υλικοτεχνικό εξοπλισµό κάνει τις λύσεις on demand ανταγωνι-στικές στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις αλλά και στις επιχειρήσεις που δεν θέλουν να διαταράξουν τη ρευστότητά τους µε µεγάλες επενδύσεις.

ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ Το µεγαλύτερο µέρος των Ελλη-νικών επιχειρήσεων έχει σήµερα καλύψει µε κάποιο λογισµικό το κοµµάτι του ERP. Βαρύτητα πλέον δίνεται σε εφαρµογές που σχετίζονται µε την απόδοση της εταιρείας. Αυτό πρακτικά σηµαί-νει ότι η εταιρεία πρέπει να διαθέτει τα κατάλληλα συστήµατα για να µπορεί να γνωρίζει ανά πάσα στιγµή τα υπέρ της λειτουργίας της αλλά και τις αδυναµίες της, κάτι που στην πράξη επιτυγχάνουν οι εφαρµογές µοντελοποίησης. Με ένα σύστηµα µοντελοποίησης µια εταιρεία έχει απόλυτο έλεγχο στο σύνολο των λειτουργιών της και µπορεί να λάβει τις κατάλληλες στρατηγικές αποφάσεις. Είναι αναµφισβήτητο ότι µέσα στην κρίση παρόµοιες εφαρµογές παί-ζουν σηµαντικό ρόλο στη βιωσιµότητα µιας επιχείρησης, επιση-µαίνουν στελέχη του κλάδου.

(ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ & ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ)

ΕΠΙΛΟΓΗ 95

ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ Κοινό τόπο αποτε-λεί ότι σε µια επιχείρηση κοστίζει 6 φορές περισσότερο να κερδίσει έναν νέο πελάτη από το να διατηρήσει έναν υπάρχοντα. Είναι εξαιρετικά κρίσιµο και σηµαντικό οι επιχειρήσεις να είναι σε θέση να γνωρίζουν το προφίλ των πελατών τους, συνολικά και ανά µονάδα έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Μέχρι σήµερα λύ-σεις συνολικής διαχείρισης των χαρακτηριστικών και του προφίλ ενός πελάτη θεωρούνταν ακριβές και απαιτούσαν αρκετά µεγάλο διάστηµα για να υλοποιηθούν. Το µοντέ-λο on demand θεωρείται ότι προσφέρει σχετικά προσι-τές λύσεις µε σύντοµη χρονικά εφαρµογή. Για παράδειγ-µα, στον τοµέα των τηλεπικοινωνιών, πολλοί χρήστες διαθέτουν διαφορετικές γραµµές κινητής τηλεφωνίας, προσωπική, επαγγελµατική, οικογενειακή, ίντερνετ. Μια εταιρεία κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει συνολικά τις κινήσεις του πελάτη της, να έχει στοιχεία για την κερδοφορία του, τον τζίρο, να σκιαγρα-φεί το συνολικό προφίλ του έτσι ώστε να µπορεί να του προσφέρει εξειδικευµένες λύσεις, προσφορές και δώρα.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤο 96% των CEO σε όλο τον κόσµο πιστεύει ότι ο ανθρώπινος παράγο-

ντας είναι η σηµαντικότερη παράµετρος που µπορεί να συµβάλλει ουσι-αστικά στην έξοδο µίας επιχείρησης από την κρίση. Αυτά σύµφωνα µε

πρόσφατη έρευνα της PricewaterhouseCoopers. Οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν τα κατάλληλα συστήµατα για να µπορέσουν να διατηρήσουν

το ανθρώπινο δυναµικό που έχει τις κατάλληλες δεξιότητες και να τοπο-θετήσουν τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις. «Είναι

σηµαντικό το ανθρώπινο δυναµικό να ασχοληθεί µε θέµατα στρατηγικού χαρακτήρα και όχι µε διαδικαστικά θέµατα λαµβάνοντας παράλληλα ουσιαστική πληροφόρηση και στοιχεία από ένα ολοκληρωµένο πρό-

γραµµα», επισηµαίνει ο Θανάσης Πούλιας, Business Solutions Division Manager της Uni Systems. Παρόµοια λογισµικά διαχείρισης ανθρωπίνου δυναµικού έχουν ήδη θετικές εφαρµογές σε µεγάλους οργανισµούς και

εταιρείες όπως η Τράπεζα Πειραιώς, ο ΟΤΕ και η L’Oreal.

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΙΜΟΛΟΓΙΩΝ Ισοδυναµεί µε ορθή διαχείριση του χρόνου. Η διαχείριση τιµολογίων αποτελεί µια από τις πιο χρονοβόρες διαδικασίες για τα τµήµατα προµηθειών και λογιστηρίου των επιχειρήσεων. Όταν εµπλέκεται ένας µεγάλος αριθµός προµηθευτών, η διαχείρισή τους γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκη µε αποτέλεσµα να επηρεάζεται η ρευστότητα της εταιρείας λόγω του µεγάλου χρόνου επεξεργασίας των τιµολογίων, ενώ διαταράσσεται και η οµαλή συνεργασία µε τους προµηθευτές. H απουσία µιας ολοκληρωµένης διαδικασίας για τη σωστή διαχείριση των τιµολογίων δυσχεραίνει την εφαρµογή των κανόνων συµµόρφωσης που απαιτείται να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις βάσει τοπικών ή διεθνών οδηγιών. Σύµφωνα µε τον Δηµήτρη Χατζηγεωργίου και τον Βασίλη Παπαγγελή, Business Development της SAP Hellas & Cyprus, «οι επιχειρήσεις σήµερα πρέπει να µπορούν να αναγνωρίζουν τους καλύτερους προµηθευτές τους και να διατηρούν τις καλύτερες δυνατές σχέσεις µαζί τους τηρώντας τις προθεσµίες πληρωµών µε την καλύτερη δυνατή διαχείριση και µε το ελάχιστο δυνατό φόρτο εργασίας, ενώ ταυτόχρονα µε όλα τα παραπάνω, είναι απαραίτητη και η καλύτερη δυνατή χρηµατοοικονοµική πληροφόρησή τους».

ΕΠΙΛΟΓΗ 97

«Η πιο σηµαντική δρά-ση µας στην αξιοποίηση του νερού και µάλιστα του χρησιµοποιηµένου, είναι η διάθεση επεξεργασµέ-νων λυµάτων για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών γύρω από την Εγκατάστα-ση Επεξεργασίας Λυµάτων Θεσσαλονίκης.»

Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Η«Ε» µίλησε µε τον Νίκο Παπαδάκη, καθηγητή και διευθύνον τα σύµ-βουλο της ΕΥΑΘ για την κατάσταση των αγωγών

των δικτύων και την ανάγκη εκσυγ-χρον ισµού τους µε σκοπό όχ ι µό -νο τις καλύτερες υποδοµές αλλά την εξοικονόµηση του νερού. Σαφώς και είναι υπέρ της αντικατάστασής τους. Διατυπώνει ότι ο εκσυγχρονισµός των δικτύων προϋποθέτει τη συστηµατική συντήρησή τους, η οποία τελικά από την πλευρά του κόστους, ισοδυναµεί µε αντικατάσταση των πεπαλαιωµένων αγωγών. «Η αντικατάσταση των πεπα-λαιωµένων αγωγών της εταιρείας, που είναι επί της αρχής αρµοδιότητα της ΕΥΑΘ Παγίων, είναι προτεραιότητα που µας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, δεδοµένου ότι τα τελευταία χρόνια δεν έχει γίνει ανάθεση σε εργολάβο για την αντικατά-σταση των παλαιών αγωγών. Που βρί-σκεται σήµερα η εταιρεία; Όπως µας είπε ο Νίκος Παπαδάκης, η δηµιουρ-γία ενός εναλλακτικού δικτύου για την αντιµετώπιση έκτακτων σοβαρών βλα-βών και η ηλεκτρονική αποτύπωση του χάρτη των αγωγών είναι θέµατα που θα εξεταστούν στο αµέσως προσεχές διάστηµα. «Και το κόστος των επενδύ-σεων που αφορούν στον εκσυγχρονι-σµό των δικτύων;», ήταν και η επόµενή µας ερώτηση. Ο διευθύνων σύµβουλος της ΕΥΑΘ µας απαντά: «Είναι θέµα πε-νταετούς προγραµµατισµού της εται-ρείας και πάντως προηγείται σε κάθε περίπτωση ενδελεχής και πολύπλευρη µελέτη του δικτύου. Το βέβαιο είναι ότι η απόσβεση θα είναι άµεση, καθώς θα

YΠΟΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ!

είναι µεγάλη η εξοικονόµηση από τις κοστοβόρες επεµβάσεις για την αποκα-τάσταση των βλαβών. Έχετε πάντως κα-τά νου, ότι ήδη από τη δεκαετία του ’80 είχα προτείνει να ενταχθεί το δίκτυο της Θεσσαλονίκης στα λεγόµενα µεγάλα έργα της περιοχής». Συνεχίζοντας τη συ-ζήτηση µε τον Νίκο Παπαδάκη, περνά-µε στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας όπου ο ρόλος του νερού µπο-ρεί να είναι σηµαντικός. Η ΕΥΑΘ διαθέ-τει µονάδα παραγωγής και εκµετάλλευ-σης βιοαερίου στην ΕΕΛΘ (Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυµάτων Θεσσαλονίκης). Πρόκειται για µονάδα αναερόβιας χώ-νευσης για την επεξεργασία της ιλύος που προκύπτει από την κατεργασία των αστικών λυµάτων της Θεσσαλονίκης. Με τη διαδικασία αυτή παράγεται βι-οαέριο, µέρος του οποίου χρησιµεύει για την προθέρµανση και προανάδευση της ιλύος που εισέρχεται στη χώνευση. «Το υπόλοιπο», µας εξηγεί ο διευθύ-νων σύµβουλος της εταιρείας, «µπορεί να χρησιµοποιηθεί στον Σταθµό Παρα-γωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας». Ο ίδιος συµπληρώνει:«Η πιο σηµαντική δρά-ση µας στην αξιοποίηση του νερού και µάλιστα του χρησιµοποιηµένου, είναι η διάθεση επεξεργασµένων λυµάτων για άρδευση γεωργικών καλλιεργειών γύρω από την ΕΕΛΘ. Η δράση αυτή στην πεδι-άδα της Χαλάστρας και του Καλοχωρίου έχει αποτέλεσµα την άρδευση περίπου 12.000 στρεµµάτων διαφόρων καλλιερ-γειών. Στη διάρκεια δε της αρδευτικής περιόδου και σε καθηµερινή χρήση δι-ατίθεται όλη η παροχή εξόδου από την ΕΕΛΘ, περίπου 165.000 κ.µ. νερού.

Το κόστος συντήρησης ισοδυναµεί τελικά µε την αντικατάσταση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στη χώρα, υποστηρίζει ο Γιώργος Παπαδάκης, διευθύνων σύµβουλος της ΕΥΑΘ.

BUSINESS Δίκτυα - ΕΥΑΘ

98 ΕΠΙΛΟΓΗ

CISCO // ΣΕΡΦΑΡΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Η Cisco ανακοίνωσε µία σηµαντική εξέλιξη για την αγο-ρά διαδικτύωσης, το Cisco® CRS -3 Carrier Routing

System (CRS), ειδικά σχεδιασµένο για να αποτελέσει τη βάση του Internet Επόµενης Γενιάς και να υπηρετήσει τη ραγδαία ανάπτυξη της µετάδοσης βίντεο, της υιοθέτησης

φορητών συσκευών και των νέων online υπηρεσιών αυτή τη δεκαετία, αλλά και µετά από αυτή. Με µεγαλύ-

τερη από 12πλάσια ικανότητα διακίνησης δεδοµένων, σε σύγκριση µε το πλησιέστερο ανταγωνιστικό σύστηµα,

το Cisco CRS-3 είναι σχεδιασµένο να αλλάξει ριζικά την ευρυζωνική επικοινωνία και την ψυχαγωγία, επιταχύνο-ντας την παροχή νέων εµπειριών για τους καταναλωτές, ευκαιρίες για νέα έσοδα για τους Τηλεπικοινωνιακούς Παρόχους και νέους τρόπους συνεργασίας στο χώρο εργασίας. Ειδικότερα, α) το Cisco CRS-3 τριπλασιάζει την ικανότητα του προκατόχου του, του Cisco CRS -1 Carrier Routing System, µε µέχρι 322 Terabits ανά

δευτερόλεπτο. Π.χ. κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί στην Κίνα θα µπορούσαν να πραγµατοποιήσουν µία βιντεο-κλήση ταυτόχρονα, ενώ κάθε κινηµατογραφική ταινία

θα µπορούσε να προβάλλεται σε λιγότερο από τέσσερα λεπτά και β) Το Cisco CRS-3 προσφέρει ενιαία παροχή υπηρεσιών Internet και cloud services, χρησιµοποιώ-ντας τον service intelligence spanning service provider Internet Protocol Next-Generation Network (IP

NGNs) αλλά και data center. Το Cisco CRS-3 προσφέρει επίσης οικονοµία µε προστασία επένδυσης για τα πε-ρίπου 5.000 συστήµατα Cisco CRS-1 που έχουν εγκα-τασταθεί σε όλον τον κόσµο. Η συνολική επένδυση της Cisco στην οικογένεια προϊόντων Cisco CRS ανέρχεται

στα 1,6 δισ. δολ. USD.

IBC SOLAR // ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Η IBC SOLAR A.E., θυγατρική εταιρεία της IBC SOLAR A.G., ανακοίνωσε την ολοκλήρωση της εγκα-τάστασης διασυνδεδεµένου φωτοβολταϊκού συστή-µατος συνολικής ισχύος 19,8kWp σε οικιστικό συ-

γκρότηµα στην Κρήτη. Η εγκατάσταση έγινε από την εταιρεία ECOWATT συνεργάτη της IBC SOLAR A.E.

ΟΤο σύστηµα το οποίο θα συνδεθεί άµεσα µε το δί-κτυο της ΔΕΗ θα εκµεταλλεύεται τις ιδιαίτερα ευνο-ϊκές συνθήκες ηλιακής ακτινοβολίας του Ελλαδικού χώρου (1630 κιλοβατώρες (kWh) ανά τετραγωνικό

µέτρο (m2) σε οριζόντιο επίπεδο για την περιοχή της Κρήτης), καθώς και την ελκυστική τιµή πώλησης της

παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας (0,50€/kWh).

BUSINESS νέα της αγοράς

Cisco® CRS -3 Carrier Routing System (CRS)

ΕΠΙΛΟΓΗ 99

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΌΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΟ LIVE COOKING

Τη φιλανθρωπική πρωτοβουλία του Δήµου Αθηναίων «Συσσίτια – Live Cooking» στήριξε η Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Οι δύο βραδιές πραγµατοποιήθηκαν στον χώρο της «Τεχνόπολις» στο Γκάζι µε σκοπό τη συγκέντρωση χρηµάτων για το Κέντρο Σίτισης Αστέγων του Δήµου. Δανειζόµενοι την αισθητική δοµή των συσσιτίων, δεκάδες άνθρωποι συσπειρώθηκαν και απόλαυσαν όλοι µαζί τις λιτές δηµιουργίες των chefs, Βασίλη Καλλίδη και Ντίνας Νικολάου, υπό τη συνοδεία των ζύθων Amstel και Amstel Bock.

FRIESLANDCAMPINA HELLASΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΤΕΚΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Την Κοινότητα των Ελλήνων Πολυτέκνων ως επίσηµος χορηγός της Ανωτάτης Συνοµοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδας (ΑΣΠΕ) και της Ένωσης Πολυτέκνων Αθηνών (ΕΠΑ) για το έτος 2010 υποστηρίζει για τρίτη συνεχή χρονιά η FrieslandCampina Hellas µε τα προϊόντα Νουνού. Στην ετήσια τελετή απονοµής βραβείων γονέων και παιδιών η Ένωση Πολυτέκνων Αθηνών – Ε.Π.Α. βράβευσε 819 γονείς και παιδιά που αρίστευσαν στο Γυµνάσιο και Λύκειο, εισήχθησαν / αποφοίτησαν σε / από ΑΕΙ – ΤΕΙ ή έλαβαν µεταπτυχιακό τίτλο και διδακτορικό. Τιµητική διάκριση αποδόθηκε και στους Ολυµπιονίκες µέλη της Ε.Π.Α. Πύρρο Δήµα και Πέτρο Γαλακτόπουλο. Τα προϊόντα Νουνού πραγµατοποίησαν απονοµή των καθιερωµένων βραβείων «Νουνού», σε 4 τιµώµενα µέλη, συνοδευτικά µε χρηµατική επιταγή αξίας 1.000 ευρώ.

ΟΤΕΒΡΑΒΕΥΕΙ ΤΟΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ

Στο πλαίσιο του 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου Τεχνικών ΟΤΕ, που πραγµατοποιήθηκε πρόσφατα, η εταιρεία βράβευσε τον κ. Μένιππο Αράπη, για την εθελοντική του προσφορά κατά τις επιχειρήσεις διάσωσης στην Αϊτή. Ο κ. Αράπης εργάζεται ως τεχνικός στη Θεσσαλονίκη και µετέβη εθελοντικά στην Αϊτή, ως µέλος της Ελληνικής Οµάδας Διάσωσης, µετά τον καταστροφικό σεισµό της 12ης Ιανουαρίου 2010. Εκεί, η Ελληνική Οµάδα Διάσωσης συνέβαλε, µεταξύ άλλων, στον απεγκλωβισµό ενός 24χρονου Αϊτινού µετά από 12 ολόκληρες µέρες στα συντρίµµια.

VODAFONE // ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Mε τ ις απαιτήσε ις του διεθνούς προτύπου BS 25999, για το Σύστη-µα Διαχε ίρισης της Επιχε ιρησ ια-κής Συνέχειας (Business Continuity Management) από τον διεθνή φο-ρέα πιστοποίησης Lloyd’s Register Quality Assurance (LRQA) πιστοποι-ήθηκε η Vodafone. Να σηµειωθεί ότι στον ευρύτερο χώρο των τηλε-πικοινωνιών και ασύρµατων επικοι-νωνιών, είναι η πρώτη εταιρία στην Ελλάδα που λαµβάνει το σχε τ ικό πιστοποιητικό. Το Σύστηµα Διαχεί-ρισης της Επιχειρησιακής Συνέχειας έχει πρωταρχικό στόχο τη συνεχή λειτουργία των κρίσιµων δραστηριο-τήτων της εταιρείας, υποστηρίζοντας την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών στους πελάτες της. Παράλληλα, δια-σφαλίζει τη δυνατότητα επικοινωνί-ας των πολιτών σε περίπτωση έκτα-κτων αναγκών και ελαχιστοποιεί τις συνέπειες που προκύπτουν από µια ενδεχόµενη καταστροφή ή κρίση. Η εν λόγω πιστοποίηση αποτελεί την αναγνώριση ότι το ολοκληρωµένο Σύστηµα Διαχείρισης της Επιχειρη-σιακής Συνέχειας της Vodafone, πε-ριλαµβάνει συγκεκριµένες πολιτικές, διαδικασίες και οµάδες δράσης που καλύπτουν το σύνολο της καθηµερι-νής λειτουργίας της εταιρείας.

Ο chef Βασίλης Καλλίδης µε τις κοπέλες της Amstel.

POSITIVE ENERGY // ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Η εταιρεία ολοκλήρωσε πρόσφατα την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρ-κου ισχύος 100 kWp σε συνεργασία µε την τοπική ε ταιρε ία «Εργοπάκ ΑΒΕΕ» σ το Διαβολίτσ ι του Νοµού Μεσσηνίας το οποίο διασυνδέθηκε µε το Εθνικό Δίκτυο Διανοµής και Μεταφοράς Ενέργειας. Ο σ ταθµός αναµένε ται να παράγει σε ε τήσ ια βάση τουλάχιστον 175.000 kWh ηλε-κτρικής ενέργειας, αποτρέποντας µε αυτόν τον τρόπο την έκλυση τουλά-χιστον 175 τόνων διοξειδίου του άν-θρακα, ετησίως.

Ο βραβευθείς Μένιππος Αράπης (αριστερά) µε τον διευθύνοντα

σύµβουλο του ΟΤΕ, Παναγή Βουρλούµη.

100 ΕΠΙΛΟΓΗ

BUSINESS news & products

Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου. ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.

∆ηµιουργία banner και pop-up windows. Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.

Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατα-σκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.

Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

AllmediaCreativeΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΕΠΙΛΟΓΗ 101

Σχεδιασµός και παραγωγή κάθε είδους εντύπου. ∆ηµιουργία καταχωρίσεων για έντυπα και internet.

∆ηµιουργία banner και pop-up windows. Παραγωγή πολυσέλιδων εντύπων και business cards.

Μελέτη και σχεδιασµός εταιρικής ταυτότητας /εφαρµογές, σχεδιασµός και κατα-σκευή συσκευασίας, σχεδιασµός και παραγωγή εταιρικού περιοδικού - newsletter.

Σχεδιασµός και παραγωγή Εταιρικού Απολογισµού - Μετατροπή σε ηλεκτρονική έκδοση.

Για περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 210 6401850, e-mail: creative@allmedia.gr

AllmediaCreativeΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΤΥΠΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΟΜΙΛΟΣ VIVARTIA // ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ& ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΑ ΚΕΡΔΗ

Ο Όµιλος Vivartia βελτίωσε σηµαντικά την καθα-ρή κερδοφορία του και διατήρησε τις πωλήσεις οριακά αυξηµένες σε σχέση µε το προηγούµενο έτος παρά τις δύσκολες οικονοµικές συνθήκες που επικρατούν στις χώρες που δραστηριοποιεί-ται. Αναλυτικότερα, οι πωλήσεις του οµίλου από συνεχιζόµενες δραστηριότητες ανήλθαν το 2009 σε 1.364 εκατ. ευρώ έναντι 1.347 εκατ. ευρώ το 2008, σηµειώνοντας οριακή αύξηση 1,25%. Μέ-ρος της αύξησης οφείλεται στην ενσωµάτωση των νέο-ενοποιούµενων θυγατρικών Everest και Nonni’s για ολόκληρο το έτος 2009. Τα συνολικά ενοποιηµένα κέρδη µετά από φόρους ανήλθαν σε 49,2 εκατ. ευρώ από 35,5 εκατ. ευρώ το 2008. Σηµαντική εξέλιξη για τον όµιλο είναι η πώληση του κλάδου ζαχαρωδών και αρτοσκευασµάτων (Chipita), σε κοινοπραξία επενδυτών της οποίας ηγούνται ο προηγούµενος βασικός µέτοχος της Chipita πριν τη συγχώνευσή της µε τη ΔΕΛΤΑ και τη δηµιουργία της Vivartia, Σπύρος Θεοδωρόπου-λος και ο Όµιλος Olayan, έναντι 730 εκατ. ευρώ.

SIEMENS // ΝΕΟ ΕΡΓΟ ΑΞΙΑΣ 110 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ

Ο Τοµέας Ενέργειας της Siemens εξασφάλισε παραγγελία για την προµήθεια του βασικού µηχανολογικού εξοπλισµού για τη νέα µονάδα

παραγωγής ενέργειας συνδυασµένου κύκλου, στο Ντενιζλί της Τουρκίας. Η κατασκευαστική εταιρεία ΜΕΤΚΑ έχει αναλάβει την ανέγερση της

µονάδας για λογαριασµό της κοινοπραξίας της Γερµανικής RWE και της Τουρκικής Turcas Guney Elektrik Uretim A.S., στην οποία η RWE διατηρεί

µερίδιο 70% και η Turcas 30%. Η αρχή της εµπορικής λειτουργίας της µονάδας έχει ορίζοντα το 2012. Η αξία της παραγγελίας ανέρχεται περίπου

στα 110 εκατοµµύρια ευρώ. Η νέα µονάδα συνδυασµένου κύκλου µε εγκατεστηµένη ισχύ περίπου 775MW θα βρίσκεται στα περίχωρα της πόλης Ντενιζλί στη δυτική Ανατολία, µια περιοχή που σηµειώνει

δυναµική οικονοµική ανάπτυξη. Η παραγγελία αφορά στην προµήθεια δύο αεριοστροβίλων Siemens SGT5-4000F, ενός ατµοστροβίλου Siemens

ST5-5000, τριών αερόψυκτων γεννητριών Siemens SGen5-1000A, του σχετικού ηλεκτρικού εξοπλισµού, αλλά και των συστηµάτων µέτρησης και ελέγχου Siemens SPPAT3000. Να σηµειωθεί ότι η συµµετοχή της Siemens Ελλάδος στην ανέγερση της µονάδας στο Ντενιζλί έρχεται να

προστεθεί σε µια σειρά σηµαντικών έργων που έχει αναλάβει η εταιρεία για λογαριασµό πελατών όπως η ΔΕΗ, τα ΕΛ.ΠΕ και η Motor Oil.

Η Αµερικανική Εταιρεία Διεθνούς Ανά-πτυξης (USAID) και η The Coca-Cola Company προχωρούν σε νέα κοινή επένδυση 12,7 εκατ. δολ. σ το πλαί-σιο της Συµµαχίας για το Νερό και την Ανάπτυξη (Water and Development Alliance/WADA), την οποία έχουν δηµι-ουργήσει. Μέσω της επένδυσης αυτής, η WADA θα υποστηρίξει 8 νέα πολυετή προγράµµατα στην περιοχή της Υπο-σαχάριας Αφρικής: στην Αγκόλα, στο Μπορούντι, στη Γκάνα, στο Μαλάουι, στη Μοζαµβίκη, στη Σενεγάλη, στη Νό-τιο Αφρική και στην Τανζανία, µε σκοπό την εύρεση βιώσιµων λύσεων απέναντι στις παγκόσµιες προκλήσεις σε θέµα-τα νερού. Με τη νέα αυτή επένδυση, η κοινή δέσµευση της USAID και της The Coca-Cola Company από το 2005 ανέρ-χεται σε 28,1 εκατ. δολ., µε σκοπό την

ΤΗΕ COCA-COLA COMPANY & USAID // ΥΔΑΤΙΝΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ

συνολική υποστήριξη 32 πρωτοβουλιών σε 22 χώρες στην Αφρική, Λατινική Αµε-ρική, Μέση Ανατολή και Νοτιοανατολική Ασία. Η λειψυδρία, η χαµηλή ποιότητα του νερού και η έλλειψη βασικών υπηρεσιών παροχής νερού και υγιεινής αποτελούν σηµαντικές προκλήσεις σε παγκόσµιο επί-πεδο, ειδικά για τους φτωχούς κατοίκους του κόσµου. Ως αποτέλεσµα, η USAID και η The Coca-Cola Company ίδρυσαν τη Συµµαχία για το Νερό και την Ανάπτυξη/WADA, της οποίας η δράση επικεντρώνε-

ται σε τέσσερεις στόχους: διαχείριση υδάτινων πόρων, παροχή νερού και µέσων εξυγίανσης, προώθηση σωστής υγιεινής και παραγωγική χρήση νερού. Η συνεργασία αναπτύσσεται µε βάση τις δυνατότητες και την εµπειρία των συµµετεχόντων, της USAID, της The Coca-Cola Company και του Global Environment & Technology Foundation, που εργάζονται για να αναδείξουν ότι το Κράτος, οι επιχειρήσεις και η µη κυβερ-νητικές οργανώσεις µπορούν να συµ-βάλλουν στην επίλυση των παγκοσµίων προβληµάτων που αφορούν στο νερό.

BUSINESS νέα της αγοράς

102 ΕΠΙΛΟΓΗ

65

Τα παιδιά γράφουν

και ζωγραφίζουν

τα δικαιώµατά τους το 2010

Διάκριση από το διαγωνισµό του 2009, 1/Θ Νηπιαγωγείο Καλλικώµου Ηλείας.

∆ηλώστε συµµετοχή τηλ.: 210 7255 555, φαξ: 210 7235 555, www.unicef.gr

Πανελλήνιο εκπαιδευτικό πρόγραµµα για την Ε’ Τάξη ∆ηµοτικού και τα Νηπιαγωγεία όλης της χώρας µε την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας

ΕΠΙΛΟΓΗ 103

ΟΜΙΛΟΣ ITALCEMENTIΕΡΕΥΝΑ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΟ Όµιλος Italcement, υπήρξε ανέκαθεν ένας από τους σηµαντι-κούς παράγοντες στον τοµέα της καινοτοµίας µε την ανάπτυξη νέων προϊόντων και νέων λύσεων για καλύτερες οικοδοµικές κα-τασκευές. Εκτός από το γνωστό πλέον «διάφανο τσιµέντο» ο Όµι-λος Italcementi έχει σήµερα δηµιουργήσει και άλλα οικοσυµβατά προϊόντα. Χαρακτηριστικό είναι στον τοµέα της εξοικονόµησης ενέργειας, ένα «θερµικό τσιµέντο» για την παραγωγή σκυροδέ-µατος µε πολύ χαµηλούς συντελεστές θερµικής αγωγιµότητας, χάρη στην παρουσία υαλωδών αδρανών υλικών τα οποία προ-έρχονται από ανακύκλωση υλικών όπως οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών και τηλεοράσεων τα οποία διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να ανακτηθούν. Το θερµικό τσιµέντο, σχεδιασµένο για την επίστρωση εξωτερικών επιφανειών και εσωτερικών κάθετων στοιχείων τοιχοποιίας και δαπέδων, βοηθά στο να διατηρούνται δροσερά τα κτίρια κατά το καλοκαίρι και θερµά κατά τους χειµε-ρινούς µήνες, µε προφανή εξοικονόµηση στις εκποµπές CO2 και στους λογαριασµούς της θέρµανσης. Να σηµειωθεί ότι η µακρά παράδοση καινοτοµιών του Οµίλου Italcementi περιλαµβάνει το TX Active®, ένα από τα καλύτερα και πλέον σηµαντικά προϊόντα, παγκοσµίως γνωστό πλέον στην αγορά ως «το τσιµέντο που τρώ-ει την αιθαλοµίχλη». Τα εν λόγω υλικά εκµεταλλεύονται τις φωτο-καταλυτικές ιδιότητες οι οποίες, εάν εφαρµοστούν σε οποιοδήπο-τε υλικό τσιµέντου, είναι σε θέση να µειώνουν τους ρύπους του αέρα χάρη στη δράση του φωτός.

ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΙΣΧΥΣ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ

Δύο νέα αιολικά πάρκα, συνολικής ισχύος 50 MW, ξεκινούν να κατασκευάζονται από τον

Όµιλο της Τέρνα Ενεργειακής. Το πρώτο αιολικό πάρκο ισχύος 30 MW βρίσκεται στην περιοχή

της Βοιωτίας. Το δεύτερο αιολικό πάρκο ισχύος 20 MW βρίσκεται στην Πολωνία, η έναρξη

κατασκευής του οποίου σηµατοδοτεί την επέκταση του Οµίλου της Τέρνα Ενεργειακής στην περιοχή

της Αν. Ευρώπης. Τα δύο νέα αιολικά πάρκα αναµένεται να τεθούν σε λειτουργία µέσα στο

επόµενο δωδεκάµηνο. Με τα νέα αυτά πάρκα, η συνολική εγκατεστηµένη αλλά και υπό κατασκευή

ισχύς της εταιρείας ανέρχεται σε 302 MW.

PRINTEC // «ΣΒΗΝΕΙ ΦΩΤΙΕΣ»Mετά από διαγωνισ τ ική διαδικασία, από το Τµήµα Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περι-βάλλον τος της Κύπρου γ ια την υλο-ποίηση ενός αξιόπιστου συστήµατος πυρανίχνευσης στο δάσος Ακάµας, επι-λέχθηκε ο Όµιλος Printec. Το έργο υλο-ποιήθηκε και βρίσκεται ήδη σε φάση

καλής λειτουργίας. Για την υλοποίη-

ση του συγκεκριµένου συστήµατος επι-λέχθηκε η λύση αυτόµατης ανίχνευσης πυρκαγιών Fire Watch της εταιρείας ΙQ Wireless. Η λύση αποτελείται από ένα επίγειο σύστηµα ψηφιακής παρακολού-θησης µε το οποίο είναι δυνατή η πα-ρατήρηση µεγάλων δασικών εκτάσεων, η ανάλυση, εκτίµηση και αποθήκευση

συλλογ ικών δεδοµένων τα οποία προκύπτουν από την έ γκαιρη αν ί-χνευση καπνού, έτσι ώστε να µειωθεί ο χρόνος αν τ ίδρασης σ το ξέσπασµα φωτιάς. Εκτός από την υλοποίηση του έργου, η Printec έχει αναλάβει και την τ ε χν ική υποσ τήριξη γ ια τα επόµενα πέντε χρόνια. Τα βασικά πλεονεκτήµα-τα του συστήµατος συνοψίζονται στη γρήγορη επίβλεψη και ακριβή ανίχνευ-ση καπνού σε απόσταση µέχρι και 15 χιλιόµετρα µέρα και νύχτα.

BUSINESS νέα της αγοράς

104 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΙΒΜ // ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ

Η IBM ανακοίνωσε τα αποτελέσµατα έρευ-νας στην οποία συµµετείχαν περισσότεροι από 1.900 οικονοµικοί διευθυντές (CFO) και υψηλόβαθµα οικονοµικά στελέχη, από 81 χώρες και 35 κλάδους από όλο τον κόσµο. Η έρευνα επισηµαίνει ότι πάνω από το 60% των οικονοµικών διευθυντών σχεδιάζουν να προβούν σε σηµαντικές αλλαγές για να ανταποκριθούν στο νέο οικονοµικό κλίµα. Οι οικονοµικοί διευ-θυντές και τα υψηλόβαθµα οικονοµικά στελέχη θεωρούν ότι η ήδη µεγάλη πίεση που ασκείται σε τρία µέτωπα -στον περιο-ρισµό του κόστους, στην ταχύτερη και πιο σωστή λήψη αποφάσεων και στην παροχή µεγαλύτερης διαφάνειας στους εξωτερι-κούς φορείς- θα αυξηθεί σηµαντικά την επόµενη τριετία. Στο πλαίσιο της γενικής απαίτησης για αλλαγές, οι συµµετέχοντες στην έρευνα κατέταξαν στην πρώτη θέση την «εισήγηση προτάσεων για τον καθο-ρισµό της στρατηγικής της επιχείρησης» ως τον πιο σηµαντικό παράγοντα. Έκπληξη αποτέλεσε το γεγονός ότι η µείωση του κόστους δεν βρισκόταν στην κορυφή της ατζέντας των οικονοµικών διευθυντών. Παράλληλα, αποκαλύφθηκε ένα µεγάλο κενό στην αποτελεσµατικότητα, καθώς µόνο το 50% των ερωτηθέντων είχαν την αίσθηση ότι οι οικονοµικές διευθύνσεις τους είναι σήµερα αποτελεσµατικές στο να προσφέρουν την απαραίτητη επιχειρη-µατική πληροφόρηση για την υποστήριξη των ευρύτερων προτεραιοτήτων της επι-χείρησης.

BUSINESS Management & Advertising

TRIBAL DDBO ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ ανέλαβε καθήκοντα Director of Creative Services στην Tribal DDB. Διαθέτει πολυετή εµπειρία στην Ελλάδα και την Αγγλία, στο design και το development εφαρµογών marketing και επικοινωνίας για το web και τα νέα µέσα. Έχει βραβευθεί πολλές φορές για την προσωπική του εταιρεία, την Onyro, αλλά και ως Director of Interactive & Design στην OgilvyOne, από την οποία και µετακινήθηκε στην Tribal DDB.

ICAP GROUPΟ ΗΛΙΑΣ ΑΛΕΒΙΖΟΣ ανέλαβε καθήκοντα Εκτελεστικού Διευθυντή του Τοµέα Ανθρώπινου Δυναµικού του Οµίλου της ICAP. Η νέα αυτή συνεργασία γίνεται σε συνέχεια της µετα-κίνησης του προκατόχου της θέσης αυτής, Γιώργου Χάρου, στη θέση του Εκτελεστικού Διευθυντή, υπευθύνου για τις συµβουλευτικές υπηρεσίες Ανθρώπινου Δυναµικού της ICAP Group (People Solutions). Ο Ηλίας Αλεβίζος τα τελευταία 12 χρόνια υπήρξε HR Director στην PriceWaterhouse Coopers, ενώ παλαιότερα κατείχε διευθυντικές θέσεις στην ΒΡ/Mobil και Coca Cola 3E.

MICROSOFT ΕΛΛΑΣΟ ERNST-JAN STIGTER αναλαµβάνει καθήκοντα διευθύ-νοντος συµβούλου από την 1η Ιουλίου, µετακινούµενος από τη Microsoft Ολλανδίας, όπου κατείχε τη θέση του Εµπορι-κού Διευθυντή από το 2007. Ο Ernst-Jan Stigter ξεκίνησε τη συνεργασία του µε τη Microsoft το 1999 και εξελίχθηκε, αναλαµβάνοντας διαδοχικές θέσεις στον τοµέα των Εταιρι-κών Πωλήσεων, συµπεριλαµβανοµένης και της τοποθέτησής του ως Διευθυντή Πωλήσεων Μεγάλων Εταιρικών Πελατών και Δηµοσίου Τοµέα το 2005. Παραµένοντας στην Microsoft Ελλάς να σηµειώσουµε ότι η Λία Κοµνηνού ανέλαβε καθή-κοντα Διευθύντριας Επικοινωνίας και Εταιρικής Κοινωνι-κής Ευθύνης της Microsoft Ελλάς, µετά την µετακίνηση της Κωνσταντίνας Λογοθέτη, που κατείχε τη θέση αυτή, σε άλλη εταιρεία στην Κύπρο.

ΕΠΙΛΟΓΗ 105

ΟΤΕ // ΑΝΑΖΗΤΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ

Πολύ µεγάλο είναι το εν-διαφέρον της διαφηµιστι-κής αγοράς για τον δια-γωνισµό που προκήρυξε πρόσφατα ο ΟΤΕ για την επιλογή διαφηµιστικής εταιρείας που θα χειρι-στεί το σύνολο της επι-κοινωνίας του. Σύµφωνα µε πληροφορίες, το δια-φηµιστικό κονδύλι ανέρ-χεται στα 71,873 εκατ. ευρώ και θα επενδυθεί για το χρονικό διάστηµα από 1η Ιουλίου 2010 έως 30 Ιουνίου 2012.

ADECCO// «WORK /LIFE BALANCE»

Ενδιαφέροντα συµπεράσµατα για την ελληνική αγορά εργασίας προέκυψαν από την τελευταία έρευνα του Οµίλου Adecco, µε θέµα «Work /life Balance στην ελληνική αγορά εργασίας». Σύµφωνα µε αυτή, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (81%), δεν έχει αξιοποιήσει ποτέ πολι-τικές work /life balance. Από αυτούς, το 54% δεν έκανε χρήση τέτοιων πολιτικών γιατί δεν χρειάστηκε, ενώ στο 46% δεν δόθηκε η δυνατότητα από την εταιρεία που απασχολούνταν, παρόλο που υπήρξε σχετική ανάγκη. Μοιρασµένο εµφανίζεται το δείγµα όσον αφορά στη γνώµη του για την ισότιµη παροχή πολιτικών work-life balance ανεξαρτήτως ιεραρχίας. Το 42% των συµµετεχόντων πιστεύει ότι η παροχή πολιτικών work /life balance είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την ιεραρχία, ενώ το 47% πιστεύει το αντίθετο. Μόνο το 50% θεωρεί ότι οι εργαζόµενοι που εφαρµόζουν πολιτικές work /life balance έχουν ισότιµη αντιµετώπιση τόσο από τους συναδέλφους τους, όσο και από τη διοίκηση της εταιρείας. Πάνω από το 60% πιστεύει ότι δεν γίνεται διάκριση µεταξύ ανδρών και γυναικών όσον αφο-ρά την εφαρµογή πολιτικών work-life balance. Μοιρασµένο εµφανίζεται το ποσοστό των υποψηφίων που συµµετεί-χαν στην έρευνα, αναφορικά µε το κατά πόσο οι εργαζόµενοι ενθαρρύνονται να εφαρµόσουν πολιτικές work /life balance. Σε περιπτώσεις που απαιτείται ευελιξία στην εργασία για να αντεπεξέλθει κανείς σε προσωπικές υποχρεώσεις, το 40% πιστεύει ότι είναι ευκολότερο να επιλέξει να έρθει σε άτυπη συνεννόηση µε τους συναδέλφους του, ενώ το 36% καταφεύ-γει στη χρήση επίσηµων πολιτικών work /life balance θεσπισµένων από τη διοίκη-ση της εταιρείας. Υψηλό ποσοστό (45%) των συµµετεχόντων δήλωσε πως θεωρεί ότι η απόρριψη προαγωγής είναι πιθανό να καταστρέψει την καριέρα ενός εργαζο-µένου. Όσον αφορά τις προϋποθέσεις για επιτυχία στον εργασιακό χώρο, το 56% θεωρεί ότι οι υπερωρίες είναι απαραίτη-τες. Το 51% των υποψηφίων δεν πιστεύει πως για να αποδώσει στην εργασία του πρέπει να τη θέσει σε προτεραιότητα σε σχέση µε την προσωπική του ζωή, ενώ το 36% έχει αντίθετη άποψη.

PRICEWATER HOUSECOOPERS// ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

Η PricewaterhouseCoopers LLP έλαβε την υψηλότερη βαθµολο-γία στη µελέτη της Gartner για τις «Παγκόσµιες Συµβουλευτικές Υπηρεσίες Διαχείρισης Οικονο-µικών». Η µελέτη πραγµατοποιεί µία εκτίµηση για τις δυνατότητες των 9 κορυφαίων παρόχων συµ-βουλευτικών υπηρεσιών παγκο-σµίως, όσον αφορά στη διαχεί-ριση των οικονοµικών. Τα κριτή-ρια αξιολόγησης είναι η άποψη των πελατών, η κατανόηση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος, η ανταπόκριση στην αγορά, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες, η στρατηγική προσφορών, οι γε-ωγραφικές δυνατότητες, καθώς και η καθετοποιηµένη στρατηγι-κή για κάθε τοµέα της αγοράς.

ONE TEAM ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙ

ΤΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ MICROSOFT

Οι προτάσεις της One Team επι-λέχθηκαν από την Microsoft Ελ-λάς, µετά από διαγωνισµό στον οποίο συµµετείχαν 4 εταιρείες. Ο διαγωνισµός αφορούσε στη δηµιουργία και υλοποίηση εκ-

δηλώσεων µε στόχο την υποστή-ριξη νέων εκδόσεων λογισµικού της Microsoft. Συγκεκριµένα, η One Team, εταιρία συνδυασµέ-

νων υπηρεσιών επικοινωνίας και µάρκετινγκ, ανέλαβε το σχεδια-σµό του concept, την επιµέλεια

των υλικών επικοινωνίας και των special effects, την κατασκευή σκηνικών και περιπτέρων των

χορηγών καθώς και το συνολικό συντονισµό υλοποίησης των εκ-

δηλώσεων.

106 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΛΜΑ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΟ 11,3% ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 10% ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΏΝΗ

Στο 11,3% αυξήθηκε το ποσοστό ανεργίας στην Ελλά-δα τον Ιανουάριο 2010 από 10,2% τον Δεκέµβριο,

το υψηλότερο επίπεδο από το 2000. Ο αριθµός των ανέργων φθάνει πλέον τις 567 χιλ. άτοµα. Ο αριθµός των απασχολούµενων µειώθηκε µέσα στον µήνα κατά 12 χιλ. άτοµα και των ανέργων αυξήθηκε κατά 62 χιλ. Τα υψηλότε-

ρα ποσοστά καταγράφονται στη Δυτ. Μακεδονία (17,7%) και το Νότιο Αιγαίο (15%), στην Αττική το πο-σοστό αυξήθηκε στο 10,7% από 7% ένα χρόνο πριν. Η εξέλιξη αυτή καθιστά την πρόβλεψη του υπουργείου Οικονοµικών για πο-σοστό 10% το 2010 µάλλον υπε-

ραισιόδοξη. Στην Ευρωζώνη αυξήθηκε οριακά στο 10% τον Φεβρουάριο, το υψηλό-

τερο επίπεδο από το 1998, µε τον αριθµό των ανέργων στα 15,8 εκατ. Οριακή άνοδος στο 19% στην Ισπανία, στο 10,1% στη Γαλλία, σταθερή στο 7,5% στη Γερµανία. Η Ελλάδα έχει το 4ο µεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρωζώνη µετά την Ισπα-νία, τη Σλοβακία (14,2%) και την Ιρλανδία (13,2%). Στην ΕΕ αυξήθηκε στο 9,6% , στη Βρετανία σταθερή στο 7,7%. Στις ΗΠΑ διατηρήθηκε στο 9,7% τον Μάρτιο, µε τον αριθµό των απασχολουµένων να αυξάνεται ελαφρά. Στην Ιαπωνία διατη-ρήθηκε τον Φεβρουάριο στο 4,9%. Οι µέσες αποδοχές στην Ελλάδα στον ιδιωτικό τοµέα προβλέ-πεται να αυξηθούν 2,7% το 2010.

BUSINESS Οικονοµικός οδηγός

ΑΝΟΔΙΚΑ Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΕ ΕΥΡΩΠΗ - ΗΠΑ, Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ

Νέα υποχώρηση καταγράφει η βιοµηχα-νία και γενικότερα η ελληνική παραγωγή το 2010. Η παραγωγή της µεταποίησης τον Φεβρουάριο µειώθηκε 7,6% (σύγκριση µε Φεβ. 2009) µετά από µείωση 2% τον Ια-νουάριο. Η βιοµηχανική παραγωγή (ορυ-χεία-µεταλλεία- ενέργεια) µειώθηκε 9%. Σε µηνιαία βάση ωστόσο, σύµφωνα µε την ΕΛ.ΣΤΑΤ. αυξάνεται. Στην Ευρωζώνη για 2ο συνεχόµενο µήνα, µετά από µια διετία µει-ώσεων, η βιοµηχανική παραγωγή σε ετήσια βάση αυξάνεται και µάλιστα σηµαντικά. Τον Μάρτιο ήταν 4% υψηλότερη σε σύγκριση µε το 2009, αποτέλεσµα κυρίως της αύξη-σης κατά 7% στη Γερµανία, 3% στη Γαλλία, 3% στην Ιταλία και 12% στην Ιρλανδία. Στην ΕΕ αυξήθηκε 3,5%, στη Βρετανία αυξήθηκε 1%. Θετική η εικόνα και στην αµερικανική οικονοµία, η παραγωγή της βιοµηχανίας αυξάνεται, µετά από µεγάλο διάστηµα συ-νεχούς µείωσης, τον Μάρτιο ήταν 4% υψη-

λότερη από τον Μαρ. 2009. Συγχρόνως ο ρυθµός ανάπτυξης το 4ο τρίµηνο 2009 ενι-σχύθηκε στο 5,6% από 2,2% το 3ο.

Οι βιοµηχανικές παραγγελίες στην Ελλάδα µειώθηκαν 5,7% τον Φεβρουάριο. Η µείω-ση οφείλεται στην αδυναµία της εσωτερι-κής αγοράς, όπου µειώθηκαν 13% ενώ οι παραγγελίες από το εξωτερικό αυξάνονται. Όσον αφορά την πρόσφατη αύξηση του τζί-

ρου, αυτή οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην άνοδο των τιµών των καυσίµων. Στην Ευρωζώνη, οι παραγγελίες αυξήθηκαν για 2ο µήνα, 7% τον Ιανουάριο µετά από άνο-δο 9,5% τον Δεκέµβριο. Στο ίδιο αρνητικό κλίµα για την Ελλάδα, ο δείκτης υπευθύνων

προµηθειών υποχώρησε τον Μάρτιο, σε χαµηλό 11 µηνών, καθώς παραγγελίες, πα-ραγωγή και απασχόληση υποχωρούν. Στο -2,6% ο ρυθµός ανάπτυξης της Ελλάδας το 4ο τρίµηνο 2009 (σύγκριση µε 4ο 2008) µε -2,5% το 3ο. Σε σύγκριση µε το προηγού-µενο τρίµηνο το αεπ µειώθηκε 0,8%. Για το 2010 προβλέπεται µείωση του αεπ, 2-3% περίπου. Στην Ευρωζώνη ο ρυθµός ανάπτυ-

ξης το 2009 ήταν αρνητικός, -4,1%, όµως σε τριµηνιαία βάση βρίσκεται για 2ο τρίµη-νο σε θετική περιοχή, 0,3% το 3ο και 0,1% το 4ο. Ωστόσο, η επιβράδυνση του ρυθµού δείχνει αβεβαιότητα για τη διατηρισιµότητα της ανάκαµψης.

µ, %

2009 2010 2007 2008 2009

-2,5 … 4,5 2,0 -2,0

µ -12,6 -4,8 2,2 -4,7 -11,2

µ -31,4 -5,6 2,2 -1,9 -28,6

. -.

4 µ

.

2009 2010 2007 2008 2009

. , µ . µ 2,8 2,7 6,1 6,5 2,8

/µ , / 3,5 3,0 4,3 5,6 3,5

9,4 11,3 8,3 7,7 9,4

µ

.-.

.-.

µ, %

6789101112

2009 2010

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΤΟ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Μετά από 18 µήνες σχεδόν συνεχούς υπο-χώρησης, ο όγκος των λιανικών πωλήσε-ων ανέκαµψε τον Ιανουάριο, καταγράφο-ντας άνοδο 5,4%. Ωστόσο, οι εκτιµήσεις του κλάδου µιλούν για αναιµικό τζίρο το επόµενο διάστηµα των εκπτώσεων. Το 2009 συνολικά ο όγκος µειώθηκε 11% µε µείωση 2,3% στην Ευρωζώνη. Στην Ευ-ρωζώνη ο όγκος των λιανικών πωλήσεων

τον Φεβρουάριο (σύγκριση µε Φεβ. 2009) µειώθηκε 1,1% µετά από µείωση 0,6% τον Ιανουάριο, στη Γερµανία η µείωση είναι 0,9%, στη Γαλλία 2%, στην Ισπανία 1,7%. Στην ΕΕ µειώθηκε 1,6%, στη Βρε-τανία και τη Σουηδία αυξάνεται, 0,7% και 3,4% αντίστοιχα. Ευνοϊκές είναι οι εξελίξεις στην αµερικανική οικονοµία, οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν για 5ο συ-νεχόµενο µήνα τον Μάρτιο, κατά 8%. Οι πωλήσεις καινούργιων αυτοκινήτων στην Ελλάδα το 1ο τρίµηνο αυξήθηκαν 20%, ιδίως τον Μάρτιο καθώς η σύγκριση γί-νεται µε τα χαµηλά περυσινά επίπε-

δα. Η ιδιωτική κατανάλωση υποχωρεί, µε-τά από µείωση 1,9% το 3ο τρίµηνο 2009 µειώθηκε 1,6% και το 4ο (σύγκριση µε το ίδιο τρίµηνο 2008). Συνολικά το 2009 µει-ώθηκε 1,8%, προβλέπεται µείωση 1% το 2010, η οποία όµως µπορεί να αποδειχθεί µεγαλύτερη σε περιβάλλον αυξανόµε-νης ανεργίας και αβεβαιότητας.

ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Μετά από κατακόρυφη υποχώρηση της ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας το 2009, ο όγκος των νέων οικοδοµών αυξήθηκε 19% τον Ιανουάριο (σύγκριση µε Ιαν. 2009) και ο αριθµός των αδειών 13%. Η καθοδική πορεία του 2009 µεταφράζεται σε µείωση των αδειών οικοδοµών κατά 14% και του όγκου κατά 28%. Οι επενδύσεις σε κατοικίες το 2009 µειώθηκαν 22%, ενώ για το 2010 προβλέπεται µικρότερη µείωση, 15%.

Ο βαθµός χρησιµοποίησης του εργοστασιακού δυναµικού στα κεφαλαιακά αγαθά υποχωρεί και το 2010. Οι δαπάνες για δηµόσιες επενδύσεις µειώθηκαν 2,8% το 2009 ενώ, υπό την επίδραση της ύφεσης και των δραστικών περικοπών των δαπανών, αρνητική είναι η εικόνα στις αρχές του 2010. Οι επενδύσεις υποχώρησαν κάθετα το 2009, καταγράφοντας µείωση 14%. Μεγάλη είναι η συρρίκνωση των επενδύσεων σε µηχανολογικό εξοπλισµό, -20% το 2009, στα µεταφορικά µέσα -17% ενώ στις λοιπές κατασκευές αυξήθηκαν 4%. Για το 2010 προβλέπεται να συνεχιστεί η µείωση των επενδύσεων αλλά ηπιότερη, -1,6%.

µ, %

2009 2010 2007 2008 2009

, µ -5,9 5,4 2,2 1,3 -11,3

-37,8 20,1 4,6 -4,7 -17,4

4 µ -1,6 … 3,3 2,3 -1,8

µ

. - .

µ, %

2009 2010 2007 2008 2009 4 µ -19 … 4,6 -7,4 -13,9

µ (m3) . -27,6 18,8 -5,0 -17,1 -27,6

µ µ µ , %,

75,9 70,2 80,4 77,5 73,4

µ

Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας

ΕΠΙΛΟΓΗ 107

108 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΑΝΟΔΙΚΑ Ο ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ

Στο 3,9% αυξήθηκε ο πληθωρισµός τον Μάρτιο από 2,8% τον Φεβρουάριο, απο-τέλεσµα κυρίως της αύξησης των τιµών των καυσίµων αλλά και αυξήσεων σε άλλες κατηγορίες, όπως αλκοολούχα ποτά, τσιγάρα, υπηρεσίες υγείας κλπ. Η Ελλάδα, εν µέσω ύφεσης, έχει τον υψηλότερο πλη-θωρισµό στην Ευρωζώνη, όπου αυξήθηκε στο 1,4% τον Μάρτιο από 0,9% τον Φε-βρουάριο (0,8% χωρίς την ενέργεια). Οι τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία (εγχώρια αγορά) αυξήθηκαν 6,1% τον Φεβρουάριο σε σύγκριση µε Φεβρουάριο 2009, µετά από άνοδο 5,3% τον Ιανουάριο, λόγω της ανόδου των τιµών του πετρελαίου. Χωρίς

BUSINESS Οικονοµικός οδηγός

τον ενεργειακό κλάδο οι τιµές αυξήθηκαν 1,2% µόνο καθώς η ύφεση περιορίζει τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να αυξή-σουν τις τιµές. Στην Ευρωζώνη οι τιµές της βιοµηχανίας υποχωρούν, αλλά µε χαµηλότερο ρυθµό, -0,5% τον Φεβρου-άριο από -1,1% τον Ιανουάριο, χωρίς την ενέργεια µειώθηκαν 0,6%. Σε µηνιαία

PRICES

µ, %

2009 2010 2007 2008 2009

. µ 1,3 3,9

12µ 3,5 1,6 2,9 4,2 1,2

µ µ -. -5,3 6,1 4,1 10,1 -5,9

µ

Page 1

βάση ωστόσο οι τιµές αυξάνονται. Στις ΗΠΑ ο πληθωρισµός υποχώρησε στο 2,3% τον Μάρτιο, χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιµα η υποχώρηση είναι µεγαλύ-τερη, στο 1,1% τον Μάρτιο από 1,6% τον Ιανουάριο. Στην Ιαπωνία του αποπληθω-ρισµού, ο πληθωρισµός στο -1,1% τον Φεβρουάριο από -1,3% τον Ιανουάριο.

ΝΕΑ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

Η ΕΚΤ διατήρησε το επιτόκιό της στο 1% στις 8/4/2010, η αµερικανική Fed το διατήρησε στο 0-0,25% στις 16/3/2010. Η άνοδος της ρευστότητας στην Ευρωζώνη, µετά από σύντοµη ανάκαµψη τον Ιανουάριο επανήλθε σε αρνητική περιοχή τον Φεβρουάριο. Οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες υποχωρούν σε µηνιαία βάση. Στο 3,9% ενισχύθηκε η άνοδος της χρη-µατοδότησης των επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο. Ωστόσο ο υψηλότερος ρυθµός οφείλεται σε ενδο-οµιλικές κινήσεις ενός οµίλου, που ανεβάζει τεχνητά και τον ρυθµό ανόδου της χρηµατοδότησης των επιχειρήσεων στο 4,9% από 4,5% τον Ιανουάριο. Χωρίς αυτές οι καθαρή ροή δανείων στις επιχειρήσεις είναι αρνητική. Η χρηµατοδότηση της βιοµηχανίας βρίσκεται σε αρνητική περιοχή για 4ο µήνα. Στα νοικοκυριά η άνοδος υποχώρησε στο 2,7% από 2,9% εξαιτίας της αναδίπλωσης στα καταναλωτικά δάνεια όπου η καθαρή ροή δανείων είναι αρνητική για 2ο συνεχόµενο µήνα ενώ στα στεγαστικά η άνοδος διατηρείται στο 3,6%. Για το 2010 προβλέπεται νέα επιβράδυνση και ίσως µείωση του υπολοίπου των δανείων. Στην Ευρωζώνη τα δάνεια, ακολουθούν αρνητική πορεία για 6ο συνεχόµενο µήνα, µε την ένταση της µείωσης όµως να υποχωρεί. Η µείωση των δανείων οφείλεται στη µείωση των επιχειρηµατικών δανείων ενώ τα δάνεια των νοικοκυριών ανακάµπτουν. Τα δάνεια των επιχειρήσεων υποχωρούν τον Φεβρουάριο µε ρυθµό 2,5% και των νοικοκυριών αυξάνονται µε ρυθµό 1,8%. Σε σύγκριση µε τους προηγούµενους µήνες η χρηµατοδότηση των νοικοκυριών ενισχύεται ελαφρά.

MONEY

µ, %*

2009 2010 2007 2008 2009

µ 3, 5,8 -0,4 11,6 7,6 -0,2

16,1 0,1 13,8 15,1 ...

µ ( µ)

13,5 3,9 21,5 15,9 4,2

µ 16,4 4,9 20,6 18,7 5,1

µ µ 12,9 -3,0 11,2 15,8 -3,5

10,3 2,7 22,4 12,8 3,1

12,3 1,1 22,4 16,0 2,0

9,6 3,6 21,9 11,5 3,7

, %* 5,0 4,7 6,6 6,8 4,6

" * 4,3 3,3 5,6 6,1 3,7

µ µ A (1980=100) . ( 20/4) 1.869 2.005 22 -30 -36

% µ

* µµ 1 1 . ,

XHMA

Page 1

ΕΠΙΛΟΓΗ 109

LEADING INDICATORS

2008 2009

µ µ 76,1 72,4 69,6 93,4 70,6

µ. µ, 75,8 72,6 75,3 91,9 72,1

µ -47 -51 -57 -46 -46

µ µ 96,0 95,9 97,7 89,9 76,1

µ µ -14 -13 -10 -9 -29

µ -16 -17 -17 -17 -25

µ

µ µ 100,8 101,8 102,7

µ µ 101,0 102,0 102,9

µ µ 102,8 102,8 102,8

: , , , µ: µ

Page 1

ΝΕΟ ΧΑΜΗΛΟ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟ-ΜΙΚΟ ΚΛΙΜΑ

Ο δείκτης οικονοµικού κλίµατος στην Ελλάδα υποχώρησε σηµαντικά και τον Μάρτιο, αποτέλεσµα αναµενόµενο µε δεδοµένα τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η χώρα. Το κλίµα επιδεινώνεται σε όλους τους τοµείς εκτός της βιοµηχανίας, όπου είναι ήδη επιβαρυµένο. Τα νοικοκυριά είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξα όσον αφορά τη γενική οικονοµική κατάσταση αλλά και τη δική τους, µε τον δείκτη να καταγράφει την χειρότερη επίδοση στην ΕΕ. Με µέσο όρο -17 στην Ευρωζώνη, ο ελληνικός δείκτης είναι -57. Ο δείκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία µετά από υποχώρηση τον Φεβρουάριο ανακάµπτει ελαφρά, αποτέλεσµα των βελτιωµένων εκτιµήσεων για την παραγωγή το επόµενο διάστηµα. Στην ΕΕ και την Ευρωζώνη τo οικονοµικό κλίµα βελτιώθηκε σηµαντικά, αποτέλεσµα κυρίως της βελτίωσης στη βιοµηχανία κατά κύριο λόγο στη Γερµανία. Στην Ευρωζώνη ανοδικά κινήθηκε στη βιοµηχανία (για 9ο µήνα), το εµπόριο και τις κατασκευές. Σηµαντική είναι

η βελτίωση στη Γερµανία, την Πολωνία, τη Βρετανία και την Ολλανδία. Οι δείκτες συγκυρίας στην αµερικανική οικονοµία δείχνουν µεγαλύτερη δυναµική από ότι στην Ευρώπη, ανοδικοί και στην Ιαπωνία. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, της Κίνας δείχνουν επιβράδυνση της δυναµικής

ανόδου, της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Ρωσίας καταγράφουν µικρή άνοδο .

Όλα όσα πρέπει να ξέρει ο σύγχρονος επιχειρηµατίας

110 ΕΠΙΛΟΓΗ

Phot

o Α

ΓΓΕΛ

ΟΣ

ΣΤΑ

ΥΡΑ

ΚΗ

Σ

ΕΠΙΛΟΓΗ 111

O ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ

Συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Διαδροµές

Έντονα ανθρωποκεντρικός ο Εδουάρδος Σακαγιάν, είναι ένας από τους πιο αναγνωρισµένους Έλληνες ζωγράφους στην Ελλάδα και το

εξωτερικό. Τα έργα του αποπνέουν µία συναισθηµατική φόρτιση τόσο που εάν την αγγίξεις είναι λες και σε διαποτίζει από άκρη σε άκρη.

Ο Εδουάρδος Σακαγιάν δηµι-ουργεί στον καµβά του µία προέκταση της πραγµατικό-τητας που ζει ή αναπαριστά έναν άλλο κόσµο δικό του,

βιωµατικό; Είναι η συνέχεια αυτού του κόσµου που περνάει µέσα από το δικό µου φίλτρο της ευαισθησίας η οποία επικεντρώνεται σε µερικά πράγµατα που κάποιος άλλος πιθανόν να µην εί-χε το ενδιαφέρον να τα προσέξει. Και εφόσον δεν είµαι ένας λαϊκός καλλιτέ-χνης, αλλά ένας άνθρωπος µε αµφιβο-λίες, υπάρχουν αρκετές έµµονες ιδέες οι οποίες µάλλον εκφράζουν τραύµα-τα, φοβίες και επιθυµίες, γιατί όπως θα γνωρίζετε, πίσω από τον φόβο για κάτι… κρύβεται µια µεγάλη επιθυµία. Όλα αυτά δηµιουργούν τις εµµονές µας. Ακόµα και η αγάπη, όπως έλεγε ο Μπέ-ικον, είναι µια έµµονη ιδέα. Πρόκειται λοιπόν για ένα κόσµο που προκύπτει µέσα από αυτόν και δηµιουργεί µέσα από όλα αυτά έναν άλλο, αναγκαστικά δικό µου, ιδιαίτερο κόσµο.

Πώς καταλήγετε στους τίτλους των έργων σας; Κοιτάξτε αυτό είναι τυχαίο. Πολλές φορές, για να σας πω την «αµαρτωλή» µου αλήθεια, µπορεί να δω σε ένα λε-ξικό µια λέξη που θα µε εντυπωσιάσει και αντίστοιχα να τη συρράπτω. Κακά τα ψέµατα όµως, ο τίτλος περιορίζει τα

ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ

INFO••• Γεννήθηκε στη Θεσ-σαλονίκη το 1957.

••• Αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ το 1981 µε καθη-γητ έ ς τον Γιάν νη Μό-ραλη και τον Δηµήτρη Μυταρά και σπούδασε µε υποτροφία Βικάτου σ την Ecole Nat ionale Superieure de Beaux Arts στο Παρίσι µε καθηγητή τον Λ. Κρεµονίνι.

••• Από το 1993 είναι µόνιµος συνεργάτης της Γκαλερί Ζουµπουλάκη. Έργα του υπάρχουν σε µουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

••• Τιµήθηκε µε το Εθνι-κό Βραβείο Ζωγραφικής της Lefranc- Bourgeois και µε το Βραβείο Ζω-γραφικής της Μπιενάλε Αλεξανδρείας που έδωσε στην Ελλάδα, κατ’ επιλο-γή της συµµετοχής του από την Μ. Λαµπράκη.

πράγµατα. Η µεγάλη αλήθεια βρίσκεται σε όλα αυτά που υπάρχουν σε ένα έργο.

Πάντως πολλά από τα έργα σας µεταδίδουν µια πολύ έντονη συναισθηµατική φόρτιση… Ξέρετε, η αίσθηση πρέπει να είναι προ-πάντων συναισθηµατική. Δηλαδή, αν ένα έργο δεν είναι καλοφτιαγµένο, υπό την έννοια της έντονης παρουσίας του που επιτυγχάνεται µε τα χρώµατα…, τότε δεν υπάρχει συναίσθηµα… Άρα το συναίσθηµα που έχω εγώ, έχει τα ίδια χρώµατα µε ένα συναίσθηµα που υπάρ-χει και στη ζωή… Όµως η συγκίνηση πρέπει να προκύπτει και από το θέµα ή τον τρόπο που είναι φτιαγµένο. Δεν σας κρύβω ότι υπάρχουν φορές που σιχαί-νοµαι τη συγκίνηση γιατί είναι αρνητική και µε παγιδεύει και έτσι ακολουθώ µια διαδικασία διορθωτική που µετριάζει τη δραµατική συγκίνηση που ένιωσα ζώ-ντας την. Στη ζωγραφική πρέπει να βρεις ένα τρόπο για να βάλεις σε τάξη όλα αυ-τά τα πράγµατα της ζωής και επειδή στις µέρες µας έχουν χαθεί οι αξίες και δεν µπορούµε να βασιστούµε στα πρότυπα, το µόνο που µας αποµένει είναι η κραυ-γή που προσπαθούµε να διαµηνύσουµε µέσα από τη ζωγραφική.

Δεν είναι αντιφατικό που παρά τη χαοτική ιδιοσυγκρασία που έχουν οι καλλιτέχνες, πολλοί από αυτούς να µάχονται να βάλουν

112 ΕΠΙΛΟΓΗ

µια τάξη; Χάος είναι η ζωή αλλά παρό-λα αυτά το χάος είναι και ένας τεράστιος πλούτος γιατί µέσα από αυτό υπάρχει η πιθανότητα, όσο υπάρχει το δραµατικό στοιχείο παράλληλα να συνυπάρχει και το δηµιουργικό.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι υπήρξε µια µεταβα-τική περίοδος στη ζωγραφικής σας. Σε πρώιµη φάση διακρίνουµε αυτά τα σπουδαία έργα µε τη µητέρα σας, ενώ αργότερα φαίνεται να αλ-λάζετε πορεία… Πράγµατι πολλοί λένε ότι τα πρώτα µου έργα, που φτάνουν µέχρι το 1996 και που ανήκουν στη συλλογή Φρυ-σίρα, ήταν τα πιο σηµαντικά και µετά «πή-ρα την κάτω βόλτα…». Εγώ όµως το γεγο-νός ότι έπαυσα πλέον να ζωγραφίζω έχο-ντας απέναντί µου ένα µοντέλο, δεν ση-µαίνει ότι «αποπροσανατολίστηκα», αλλά απεναντίας προσπάθησα να εµβαθύνω σε όλα αυτά ζωγραφίζοντας όχι βάση µοντέ-λου, αλλά από τη µνήµη µου, «τη φαντα-σία µου για τον άνθρωπο». Αυτό ακριβώς ήταν που σόκαρε τους Ακαδηµαϊκούς.

Οι καλλιτέχνες είστε άνθρωποι µε πάρα πολλές ανασφάλειες και φόβους. Οι δικοί σας γύρω από πού περιστρέφονται; Είναι πολλοί και ευτυχώς δηλαδή …γιατί έτσι µειώνεται το µέγεθος της αγωνίας …Πίσω από τις ανα-σφάλειες κρύβεται µια ισχυρή επιθυµία για ζωή. Φανταστείτε άνθρωπο ο οποίος ζει χωρίς τον φόβο του θανάτου… Έτσι λοιπόν µια µεγάλη ευαισθησία οδηγεί σε µια διαύγεια, σε µια σκέψη και τη δηµι-ουργία ενός έργου το οποίο αποτελεί πα-ρηγοριά για όλους µας.

Ετοιµάζετε µια νέα έκθεση εκτός των τειχών. Έτσι, δεν είναι; Ακριβώς, θα λάβει χώρα στην Κύπρο και θα είναι περιορισµένου βεληνεκούς µε µικρά έργα.

Σε αυτή τη διαδροµή υπήρξε µια συγκλονιστική κουβέντα που να σας είπαν και να σας επηρέα-σε σε βάθος; Δε θυµάµαι κουβέντες αλλά τα δάκρυα και τη συγκίνηση που µου εξέ-φρασαν πολλοί άνθρωποι βλέποντας τα έργα µου. Τι καλύτερο;

Πότε κρίνετε ότι πρέπει να βάλετε την τελευταία πινελιά σε ένα έργο; Δεν υπάρχει... Εγώ όλα τα κάνω ασυνείδητα. Δεν έχω ούτε καν την πολυτέλεια του ενστίκτου, άραγε πώς είναι δυνατόν να πω θριαµβολογικά «εδώ τώρα θα βάλω την τελευταία πινελιά;».

ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΚΑΓΙΑΝ Ο ζωγράφος των αντιθέσεων

ΕΠΙΛΟΓΗ 113ΕΠΙΛΟΓΗ 113

Mέσα από τα ιδιαίτερα χαρακτικά έργα και λάδια σε ξύλο, καµβά και ύφα-σµα, που δηµιούργησε ο µεγάλος καλλιτέχνης στη

φάση της ώριµης περιόδου του που χρο-νολογείται από το 1976-1981, αποδεικνύ-εται η ζωντανή και πολύτιµη παρακαταθή-κη του στη σύγχρονη τέχνη. Όσον αφορά τα πρωτότυπα χαρακτικά έργα, αυτά είναι από τις σειρές Els Gossos (Τα σκυλιά), Gens de la mer (Άνθρωποι της θάλασσας) και επίσης τη σειρά Fundacio Palma. Τα ζωηρά χρώµατα όπως µπλε, κόκκινο, κί-τρινο, οι τεχνικές του προκειµένου να δη-µιουργήσει τα πρωτότυπα χαρακτικά του, όπως η οξυγραφία, η τονική οξυγραφία και η οξυγραφία µε ζάχαρη, συνυφαίνουν αυτό το αναπάντεχα ιδιαίτερο ύφος και την αίσθηση της αισιοδοξίας που µετα-δίδουν τα έργα του και που κάνουν τον θεατή να περιεργάζεται για αρκετά λεπτά το καθένα από αυτά. Εκτός όµως από αυ-τά τα χαρακτικά και τα λάδια θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και κάποιες φωτογραφί-ες των Jean –Marie del Moral και Francesc Catala- Roca που θα σας ταξιδέψουν στην τελευταία περίοδο του Miro, όταν κατοι-κούσε στη Μαγιόρκα και δηµιουργούσε έργα στο εργαστήριο του.Το σηµαντικό εικαστικό γεγονός πραγµα-τοποιείται σε συνεργασία µε το Τελλόγλειο Ίδρυµα Τεχνών του Α.Π.Θ. και το ίδρυµα Pilar i Joan Miro της Μαγιόρκα. Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δηµοκρατίας, Καρόλου Πα-πούλια και της Ισπανικής Πρεσβείας στην Αθήνα και την επιµέλειά της υπογράφει ο Μάριος Ελευθεριάδης.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Έκθεση «Ο Miro της Μαγιόρκα»

MIRRORING MIRO

Από τον ΓΙΩΡΓΟ ΠΑΠΑΧΑΤΖΗ

Τα έργα της ώριµης περιόδου του Miro που δηµιούργησε στο εργαστήριό του στη Μαγιόρκα φιλοξενεί αυτή την περίοδο το Κέντρο Πολιτισµού του «Ελληνικού Κόσµου».

Τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο αθηναϊκό κοινό και το καλούν να ανακαλύψει από κοντά τις τεχνοτροπίες του µεγάλου καλλιτέχνη.

TΑΥΤΟΤΗΤΑΠου: Ελληνικός Κόσµος – Κέντρο Πολιτισµού του ΙΜΕ, Πειραιώς 254, Ταύ-ρος, τηλ.: 212 /2540000 και Ινστιτούτο Θερβάντες, Μητροπόλεως 23, Σύ-νταγµα τηλ.: 210 /3634117Πότε: Δευτ., Τρ. , Πεµ. 9 π.µ. -2µ.µ. Τετ., Παρ., 9π.µ.-9µ.µ. Σαβ. 11π.µ.-2µ.µ. Κυρ. 10π.µ.-2µ.µ.Έως: 30 /5/ 2010

MIRO

114 ΕΠΙΛΟΓΗ

ΕΠΕΑΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

Διάβασα ότι η ΕΛΑΣ πρό-κειται να οργανώσει σεµινάρια κοινωνικής συµπεριφοράς για τους αστυνοµικούς. Και διάβασα ότι θα διδάσκονται σωστοί τρόποι να απευθύνο-νται προς τους πολίτες. Μήπως είναι δυνα-τόν να υποχρεωθούν να τα παρακολουθή-σουν και κάποιοι αγενέστατοι τηλεοπτικοί δηµοσιογράφοι οι οποίοι απευθύνονται στον ενικό, ή αποκαλούν παππού ή γιαγιά, ή ακόµα χειρότερα χρησιµοποιούν άπρεπα υποκοριστικά;

Οι άνθρωποι των δηµοσίων σχέσεων έχουν κύριο έργο την επικοινωνία. Δεν έχουν µάθει λοιπόν κάποιοι ότι η γνώση της ελληνικής είναι εργαλείο της δου-λειάς τους και ότι η διάνθιση των απα-ντήσεών τους µε ξένους όρους απλώς δείχνει άγνοια της γλώσσας; Η συγκε-κριµένη ενόχληση προήλθε από κυρία των δηµοσίων σχέσεων η οποία λόγω ηλικίας θεωρητικά είχε τη δυνατότητα να µάθει καλά ελληνικά στο σχολείο.

Τώρα η προηγούµενη κυρία το ότι φέρεται να είπε «πενία τέχνες κατεργάζε-ται» ας το αποδώσω στη µεταγραφή της δηµοσιογράφου.

Αλλά ούτε και αγγλικά δεν γνωρίζει όταν λέει «tailored-made» αντί για «tailor-made». Σας υπόσχοµαι ότι δεν θα ασχο-ληθώ ξανά µε το είδος αυτό (εκείνη θα το έλεγε species).

Μόνο σαν Σκνίπα αξίζει να ασχοληθώ. Μια Κυριακή η Καθηµερινή αφιέρωσε µια ολόκληρη σελίδα µε θέµα «Το brand name της Ελλάδας σε κρίση» Στη σελίδα πα-ρουσιάστηκαν οι απόψεις δύο «ειδικών» για το τι πρέπει να γίνει για το πρόβληµα. Αντιπαρέρχοµαι τον άκοµψο ελληνο-αγ-γλικό τίτλο γιατί δεν είναι τίποτα µπροστά στις κοινοτοπίες αλλά και τα παιδιάστικα κείµενα των ειδικών. Και τότε κατάλαβα γιατί η «εξυπνάδα» έχει αντικαταστήσει την «ιδέα» στην Ελλάδα.

Και κλείνω µε µια λατινική φράση για να µπορώ να σταθώ ανάµεσα στα στελέχη της επικοινωνίας που ανορθογραφούν σε δύο τουλάχιστον γλώσσες: Nemo mortalium omnibus horis sapit. Όχι για τους τακτικούς αναγνώστες, αλλά για τους τυχόν «περαστικούς»: Κανείς θνητός δεν γνωρίζει τα πάντα.

εφαρµόζει τη διαβούλευση. Από ότι δι-απιστώνεται τους προηγούµενους µήνες τίποτα δεν ισχύει. Ίσως-ίσως να εφαρµό-ζεται η άλλη διαδικασία, της ανατολίτικης σοφίας. Μας επιβάλλουν συνεχώς διάφο-ρα και όσο ακούνε διαµαρτυρίες επαυξά-νουν. Θα σταµατήσουν δε µόνο όταν όλοι µας το ρίξουµε στην τρελή.Και οι µεν Κυβερνήσεις έτσι επιλέγουν να λειτουργούν, γιατί φυσικά αυτές οι τακτι-κές εφαρµόστηκαν µε τον ίδιο τρόπο και από τη σηµερινή Αξιωµατική Αντιπολί-τευση. Άραγε υπάρχει ελπίδα οι δηµοσιο-γραφικές ενώσεις ή οι δηµοσιογράφοι να ανανήψουν και να αρνηθούν να παίζουν αυτό το παιχνίδι το οποίο έχει υποβαθµί-σει και το δηµοσιογραφικό επάγγελµα;

Ο γελωτοποιός του βασιλιά

Ως γνωστόν παλιά οι βασιλιάδες είχαν στην Αυλή τους και γελωτοποιούς για να τους διασκεδάζουν στα ενδιάµεσα των σοβαρών τους ενασχολήσεων, δηλαδή µεταξύ γευµάτων. Λέγεται λοιπόν ότι κάποτε ένας γελωτοποιός διέπραξε µια απρέπεια. Κανονικά έπρεπε να αποκεφα-λιστεί, όπως διέτασαν τα αποτελεσµατικά µέτρα λογοκρισίας της εποχής. Ο βασι-λιάς τον συµπαθούσε οπότε του έδωσε οδό διαφυγής. Του είπε ότι θα τον συγ-χωρούσε αν διέπραττε άλλη µια απρέπεια την οποία έπρεπε να “δικαιολογήσει” µε µεγαλύτερη απρέπεια.Στο γεύµα ο γελωτοποιός τσίµπησε τα οπί-σθια του βασιλιά και όταν εκείνος εξερρά-γη του είπε “Συγγνώµην Μεγαλειότατε, νόµιζα ότι ήταν η Μεγαλειοτάτη”. Αν βρί-σκετε το ανέκδοτο ανόητο ή και άπρεπο, πώς σας φαίνεται η περίπτωση βουλευτού στον οποίο χορηγήθηκε ασυλία για κάτι που φερόταν να έχει διαπράξει την εποχή που δεν ήταν βουλευτής; Δικαιολόγησε την αποδοχή της ασυλίας µε τη φράση “Μα αφού θα µου χορηγούσαν ασυλία ακόµα και αν παραιτούµην από αυτή”.Ατόπηµα χειρότερο και από το οποιοδήπο-τε σηµατοδοτούσε η αρχική κατηγορία, λες και δεν µπορούσε να εµφανιστεί στο δικα-στήριο παραιτούµενος κάθε προστασίας προκειµένου να µη µείνει έστω και υπόνοια ενοχής.

ΣΚΝΙΠΕΣ

Σταθερές πολιτικές παραπληροφόρησης

Από τον ΑΝΔΡΕΑ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟ

Τελικά όλες οι Κυβερνήσεις στην Ελλάδα από την ίδια χύτρα µεταγγίζουν τις µε-

θόδους επικοινωνίας. Αναφέρθη-κα ήδη στο θλιβερό φαινόµενο της χρησιµοποίησης των υπουργών ως άµισθους συνεργάτες των ρα-

διοφωνικών και τηλεοπτικών σταθµών. Όπως βέβαια µου επισήµαναν εναργείς παρατηρητές της πολιτικής σκηνής, η έκ-θεση στα µέσα εξασφαλίζει την εκλογή ή την επανεκλογή, οπότε ας πάει και το παλιάµπελο. Το παρόν φαινόµενο, όµως, πιστεύω ότι υπονοµεύει πλήρως τη δηµο-κρατία την οποία ευαγγελίζονται όλα τα κόµµατα, αλλά περισσότερο όλων την έχει σηµαία του το κυβερνών κόµµα. Αναφέ-ροµαι στην καθηµερινή και επαναληπτική διαδικασία της παπαγαλίας. Παπαγαλία ως γνωστόν είναι η µηχανική αποµνηµόνευ-ση και στη συνέχεια εκφώνηση χωρίς να καταλαβαίνουµε την ουσία. Στην πολιτική πρακτική είναι η διοχέτευση πληροφορι-ών στα µέσα ενηµέρωσης µε διάφορες ανεπίσηµες µεθόδους και η δηµοσίευσή τους -µε την ευρεία έννοια για ευαίσθη-τα θέµατα γενικού ενδιαφέροντος π.χ. τα νέα φορολογικά µέτρα. Οι δηµοσιευό-µενες πληροφορίες ενώ αποδίδονται σε “κύκλους” ή “γνωρίζοντες” κοκ σε καµία στιγµή δεν φέρουν τη σφραγίδα της Κυ-βέρνησης. Οι διαχέοντες τις πληροφορίες µέσω των παπαγάλων σταθµίζουν τις αντιδράσεις του κόσµου και στη συνέχεια κυκλοφο-ρούν νέες τροποποιητικές παπαγαλίες ωσότου σταθµίσουν ότι ο κόσµος είναι έτοιµος να αποδεχθεί τα µέτρα. Βεβαίως στην αρχή είναι πάντα δυσµενέστερες οι προτάσεις ώστε να λειτουργήσει η γνω-στή διαδικασία του Χότζα όταν ανέλαβε να κάνει κάποιον να θεωρήσει άνετο το σπίτι του. Πρώτα του πρότεινε να προσθέ-σει στο δωµάτιο διάφορα ζώα, πέρα από τους ανθρώπους και µετά να αρχίσει να τα αφαιρεί. Η ανακούφιση για την απαλ-λαγή των δυσµενέστερων ηρεµεί τους υπηκόους. Έλα όµως που υποτίθεται ότι εµείς βαυκαλιζόµαστε να θεωρούµε τους εαυτούς µας πολίτες και όχι υπηκόους και έλα που ο Πρωθυπουργός σεµνύνεται ότι