Ε Κ Θ Ε Σ Η Γ Ε Ν Ι Κ Η Σ Π Α Ι ∆ Ε Ι Α Σ Γ ΄ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ

Έλληνες ή Ευρωπαίοι; Θεωρώ την πατρίδα µου ως µάνα. Όχι µονάχα δική µου αλλά και του κόσµου που ζει µε συνείδηση τη ζωή του. Η

µελαγχολική, ολόφωτη µειλιχιότητα του ελληνικού τόπου ζωντάνεψε τις συνειδήσεις και βυθοµέτρησε τον άνθρωπο µε συνταραχτική δύναµη υπαρξιακού ηρωισµού. Η Ελλάδα, γεννήτρια που τροφοδότησε φως στην Οικουµένη, µάνα της Ευρώπης και τροφός της επί τρεις χιλιάδες χρόνια σχεδόν. Έτσι, όπου κι αν σταθείς στην ήπειρό µας, σε βορρά, νότο, ανατολή και δύση της Ευρώπης, θ’ αντικρίσεις έντονα και λαµπρά τα ελληνικά ίχνη. Οι άποικοι άφησαν µάρµαρα λαξεµένα, αγάλµατα κι επιγραφές µες στα τοπία που τα εξανθρώπισαν µε τα ερείπιά τους. Οι δάσκαλοι, οι πρόσφυγες, οι καλλιτέχνες κι οι καλόγεροι έσπειραν τα ευρωπαϊκά κράτη µε τον ελληνικό σπόρο του πνεύµατος. Ως τα πρώτα µεταπολεµικά χρόνια τα ευρωπαϊκά σχολεία ξεκινούσαν το φωτισµό των παιδιών απ’ την Ελλάδα. ∆ώσαµε τους σοφούς µας, τους θεούς κι ήρωές µας, την ιστορία µας σ’ ολόκληρο τον κόσµο. Κι ο κόσµος έτσι µας φαίνεται γνώριµος και φιλικός. Έχουµε ζήσει ως Έθνος σε βαθιά µοναξιά, αλλά ποτέ η Ευρώπη δε µας φάνηκε, θαρρώ, άλλος, ξένος κόσµος.

Είµαστε γνώριµοι, είµαστε συγγενείς, είµαστε οι πρόγονοι. Τα πρόσωπά µας µοιάζουν αδελφικά. Η ζωή µας έχει συγγένειες κι οµοιότητες, ο χαρακτήρας µας είναι αλλιώτικος αλλά µπορεί να εναρµονιστεί µε το χαρακτήρα των άλλων λαών.

Μιλώντας για χαρακτήρα αισθάνοµαι µιαν ανάσχεση στον ενθουσιασµό µου. Ο δικός µας χαρακτήρας είναι ζυµωµένος µε το αίµα µιας µνήµης που δε διαθέτουν οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Φέρνουµε µεις οι Έλληνες µια διάσταση ιστορίας µέσα µας µε γεγονότα που µας πονούν, µε νίκες κι αποτυχίες που µας φτερώνουν ή µας τυραγνούν. Πολιτιστικά είµαστε Ευρωπαίοι, ιστορικά νιώθουµε πριν απ’ όλα Έλληνες. Η πτώση της Πόλης µας δένει κόµπο το λαρύγγι, ενώ τον Άγγλο ή το Γερµανό τον αφήνει σχεδόν αδιάφορο. Το ξερίζωµα του ελληνισµού από τη Μικρασία οι Ευρωπαίοι που ναυλοχούσαν στο θαλασσινό κατώφλι της Σµύρνης και µας βλέπαν να µας σφάζουν, δεν το ένιωθαν ως ξερίζωµα της Ευρώπης, της ευγένειας, του πολιτισµού της.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, ο τεχνολογικός «πολιτισµός» συνταιριασµένος µε την κοινωνία της κατανάλωσης λειαίνει τις ψυχές των λαών, ισοπεδώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και τα µέσα επικοινωνίας και δηµοσιότητας µαζί µε τα οµοιόµορφα βιοµηχανικά προϊόντα επιβάλλουν στα έθνη µιαν ενότητα ύφους ζωής – τουλάχιστον κατά τα φαινόµενα. Είναι δυνατό να δεχτούν οι Ευρωπαίοι πως µια τέτοια ισοπέδωση κι οµοιοµορφία θα διευκολύνει την ενοποίηση της Ευρώπης, τη σωτηρία και την αξιοπρέπειά της ανάµεσα στις γιγάντιες δυνάµεις που τη συνθλίβουν;

Ένωση της Ευρώπης χωρίς ψυχή, είναι καταδικασµένη να θρυµµατιστεί, όπως ο γάµος χωρίς ελεύθερη συναίνεση των µελλονύµφων φέρνει µέσα του το θανάσιµο σπέρµα της αποτυχίας. Η ένωση αυτή πρέπει να γίνει µε ψυχή, πρέπει πρώτα να πραγµατωθεί µέσα στη συνείδηση των Ευρωπαίων, ώστε η αλληλεγγύη τους να ξεκινά από την ίδια τους την ύπαρξη, για ν’ αγγίζει τις µεγάλες ενότητες των λαών.

Κι ο κάθε λαός έχει ψυχή: έχει παράδοση δική του, µνήµη, ιστορία δική του, ιδιαίτερο ύφος ζωής, ιδιοσυγκρασία ξεχωριστή. Αν αυτά ισοπεδωθούν, η ενοποίηση δε θα µπορέσει να γίνει. Γιατί αυτή η Ένωση πρέπει να είναι σαν µια ορχήστρα όπου το κάθε έθνος θα φιλοτιµείται να παίζει τ’ όργανό του όσο καλύτερα µπορεί, πρέπει να είναι σαν ανθρώπινο κορµί συναρθρωµένο µε πολλά όργανα διαφορετικά, που εναρµονισµένα συνεργάζονται για την επιβίωση και την ενότητα του ανθρώπου. […]

Είναι η ώρα µιας σοφής και σπουδαίας ενότητας που θα εγγυηθεί την ελευθερία µας που είναι το αιώνιο στηµόνι της γνήσιας ευρωπαϊκής ζωής και θα συνεχίσει την ιστορία µας µ’ έναν τρόπο καινούργιο, που δε θα πάψει να είναι ανθρώπινος. Έτσι θ’ αναχαιτιστεί η αβυσσαλέα δίψα των Υπερδυνάµεων να µας κατακτήσουν και θα κερδίσουµε ακόµη µια φορά, κατανικώντας τ’ αµαρτήµατα και τα λάθη µας, τη µάχη του πολιτισµού που είναι σάρκα από τη σάρκα της Ευρώπης και γέννηµα του τόπου µας που πλάστηκε για συνειδητή ελευθερία.

ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ

Α. Να αποδώσετε το νόηµα του κειµένου µε 100 λέξεις χωρίς προσωπικά σχόλια. Μονάδες 25 Β.1. Να βάλετε σε κύκλο τη σωστή απάντηση (Σωστό - Λάθος): Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι: α. Ο ελληνικός πολιτισµός αποτέλεσε τη βάση του ευρωπαϊκού. Σ Λ β. Πολιτιστικά είµαστε Έλληνες, ιστορικά όµως νοιώθουµε Ευρωπαίοι. Σ Λ γ. Ο τεχνολογικός πολιτισµός επιβάλλει στα έθνη έναν οµοιόµορφο τρόπο ζωής. Σ Λ δ. Η ενοποίηση των λαών θα επιτευχθεί µονάχα, αν αυτοί απολέσουν την ιδιαιτερότητά τους. Σ Λ ε. Η ενοποίηση των λαών της Ευρώπης θα διασφαλίσει την ελευθερία και την ιστορική συνέχεια του

ευρωπαϊκού πολιτισµού. Σ Λ Μονάδες 5

Β.2. Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιµοποιούνται στο κείµενο; Τεκµηριώστε την άποψή σας χρησιµοποιώντας συγκεκριµένα παραδείγµατα.

Μονάδες 2,5 Β.3. Σε ποιο γραµµατειακό είδος ανήκει το κείµενο; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. Μονάδες 2,5

Β.4. α. Ανάσχεση, ναυλοχούσαν, ιδιοσυγκρασία, εναρµονισµένα, αβυσσαλέα: Να γραφούν τα συνώνυµα των λέξεων.

Μονάδες 2,5 β. Λειαίνει, οµοιόµορφα, συναίνεση, αλληλεγγύη, µειλιχιότητα: Να γραφούν τα αντώνυµα των λέξεων. Μονάδες 2,5 Β.5. Στην εποχή της παγκοσµιοποποίησης η διακρατική συνεργασία προβάλλει ως µία επιτακτική

αναγκαιότητα.: Αναλύστε την παραπάνω πρόταση σε ολοκληρωµένη παράγραφο (80 – 100 λέξεις) χρησιµοποιώντας τη µέθοδο της αιτιολόγησης.

Μονάδες 10 Γ. Υπέθεσε ότι συµµετέχεις στη Βουλή των Εφήβων και έχεις αναλάβει την εκπόνηση µιας εισήγησης στην οποία

παρουσιάζεις τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τους σύγχρονους λαούς την εποχή της παγκοσµιοποίησης, καθώς και τρόπους µε τους οποίους αυτοί θα διαφυλάξουν την παράδοσή τους.

Μονάδες 50

Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Α. Το κείµενο πραγµατεύεται το θέµα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ο συγγραφέας αρχικά επισηµαίνει τη συµβολή

του ελληνικού πολιτισµού στη διαµόρφωση του ευρωπαϊκού, ταυτόχρονα όµως, διαπιστώνει τη διαφορετικότητα του χαρακτήρα των Ελλήνων, προϊόν της µακραίωνης ιστορίας τους. Στη συνέχεια, αφού καταγράφει τον κίνδυνο που ελλοχεύει για την απώλεια της εθνικής ιδιαιτερότητας εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης και του καταναλωτισµού, υποστηρίζει ότι η ενοποίηση των ευρωπαϊκών λαών πρέπει να πραγµατωθεί πρώτα στη συνείδηση των Ευρωπαίων και να υλοποιηθεί µε γνώµονα το σεβασµό στην ιδιαίτερη φυσιογνωµία των λαών. Τέλος, συµπεραίνει ότι η ενοποίηση των ευρωπαϊκών λαών θα διασφαλίσει την ελευθερία και την ιστορική συνέχεια του ευρωπαϊκού πολιτισµού.

Β.1. α Σ, β Λ, γ Σ, δ Λ, ε Σ. Β.2. Στο κείµενο χρησιµοποιούνται: α. Η επίκληση στη λογική, καθώς παρατίθενται συγκεκριµένα γεγονότα – τεκµήρια: «Οι άποικοι άφησαν …

ξεκινούν το φωτισµό των παιδιών από την Ελλάδα», «Η πτώση της Πόλης … της ευγένειας, του πολιτισµού της».

β. Η επίκληση στο συναίσθηµα, εφόσον το κείµενο χαρακτηρίζεται από πληθώρα εκφραστικών µέσων και µεταφορικών εκφράσεων: «Ο δικός µας χαρακτήρας είναι ζυµωµένος µε το αίµα µιας µνήµης …», «Ένωση της Ευρώπης χωρίς ψυχή … σπέρµα της αποτυχίας», «Γιατί αυτή η ένωση πρέπει να είναι σαν µια ορχήστρα … και την ενότητα του ανθρώπου».

Β.3. Το κείµενο ανήκει στο γραµµατειακό είδος του δοκιµίου και µάλιστα αποδεικτικού. Ο συγγραφέας ακολουθώντας την επαγωγική συλλογιστική πορεία, αρχικά εκθέτει τις απόψεις του, για να οδηγηθεί τελικά, λογικά στη διατύπωση της θέσης του: ότι δηλαδή µονάχα η ενοποίηση των λαών της Ευρώπης θα διασφαλίσει την ελευθερία και την ιστορική συνέχεια του ευρωπαϊκού πολιτισµού. Στο κείµενο επιστρατεύεται ως βασικός τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική, ακολουθείται µια λογική σειρά στη διάταξη των ιδεών και κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, η οποία όµως, διανθίζεται από πλήθος µεταφορικών εκφράσεων και σχηµάτων λόγου.

Β.4. α. Αναχαίτιση, αγκυροβολούσαν, ψυχοσύνθεση, συνταιριασµένα, απύθµενα. β. Τραχύνει, διαφορετικά, άρνηση, αδιαφορία, τραχύτητα. Β.5. Στην εποχή της παγκοσµιοποίησης η διακρατική συνεργασία προβάλλει ως µια επιτακτική αναγκαιότητα. Η

συνεργασία µεταξύ των κρατών, που καθίσταται εφικτή λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης η οποία διευκολύνει την επικοινωνία και εκµηδενίζει τις αποστάσεις, συµβάλλει πρώτιστα στην επίτευξη της οικονοµικής ανάπτυξης καθώς και στην επίλυση παγκόσµιων προβληµάτων (π.χ. οικολογικό, ανεργία, πείνα κ.ά.). Επίσης, η συνεργασία των κρατών σε επίπεδο επιστηµονικό, πολιτικό και κοινωνικό συντελεί στην ανάπτυξη των επιστηµών και των τεχνών, δηµιουργεί πνεύµα ειρηνικής συνύπαρξης και διαλόγου ακόµα και µεταξύ κρατών που έχουν έντονες διαφορές, ενώ τέλος οδηγεί στο σεβασµό της ιστορικής παράδοσης, της εδαφικής ακεραιότητας και στην κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωµάτων. Στην εποχή της παγκοσµιοποίησης εποµένως, η συνεργασία µεταξύ των κρατών αποτελεί τη µοναδική προϋπόθεση για την επίτευξη της προόδου και τη δηµιουργία µιας οικουµενικής συνείδησης.

Γ. Αγαπητοί φίλοι, Στη σύγχρονη εποχή η αλµατώδης εξέλιξη της τεχνολογίας των µέσων µαζικής ενηµέρωσης και συγκοινωνίας

διευκολύνει την επικοινωνία των λαών, καθιστά εφικτή τη µεταξύ τους συνεργασία και πραγµατώνει την αλληλεπίδρασή τους σε όλους τους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η εποχή της παγκοσµιοποίησης λοιπόν, υλοποιεί τη δηµιουργία ενός οικουµενικού πολιτισµού, γεγονός όµως που δηµιουργεί µια πληθώρα κινδύνων για τους σύγχρονους λαούς. Ειδικότερα, µπορούµε να επισηµάνουµε τις παρακάτω αρνητικές συνέπειες:

Αθέµιτος ανταγωνισµός, κυρίως σε οικονοµικό και στρατιωτικό επίπεδο διαµόρφωση υπερδυνάµεων που παρεµβαίνουν και καθορίζουν τις τύχες των λαών σύγκρουση συµφερόντων, παρέµβαση στα εσωτερικά των κρατών, υποκίνηση ή διατήρηση πολεµικών συρράξεων, κλονισµός των διεθνών σχέσεων, ψυχροπολεµικό κλίµα, διασάλευση της παγκόσµιας ειρήνης.

Φαύλος κύκλος των εξοπλισµών, καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωµάτων, απειλή µιας γενικευµένης σύγκρουσης.

Κυριαρχία των ισχυρών οικονοµικά και τεχνολογικά κρατών σε βάρος των ασθενέστερων στον οικονοµικό, πολιτικό και πολιτιστικό τοµέα.

Οικονοµικοί ανταγωνισµοί εύθραυστη διεθνής οικονοµία νοµισµατικές αστάθειες (οικονοµικές κρίσεις).

Επικράτηση των πολυεθνικών εταιριών σε βάρος των εθνικών επιχειρήσεων διαµόρφωση καταναλωτικών προτύπων υπερεκµετάλλευση του φυσικού πλούτου της γης επίταση του οικολογικού και ενεργειακού προβλήµατος.

Κίνδυνος απώλειας της εθνικής ταυτότητας και φυσιογνωµίας των ασθενέστερων χωρών µε την άκριτη αποδοχή ξενικών προτύπων και τρόπου ζωής πολιτιστική και κοινωνική αλλοτρίωση εκφυλισµός της πρωτοτυπίας των λαών στασιµότητα και οπισθοδρόµηση των εθνικών πολιτισµών.

Αναβίωση του σοβινισµού, του ρατσισµού και της ξενοφοβίας ως τρόπων αντίστασης των εθνών στη διαφαινόµενη πολιτιστική οµοιοµορφία και ισοπέδωση.

Στο όνοµα λοιπόν, ενός παγκόσµιου πολιτισµού ελλοχεύει ο κίνδυνος της άρνησης των παραδόσεων και των εθνικών πολιτισµών, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει στην οµογενοποίηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των λαών. Για να αποφευχθεί ο παραπάνω κίνδυνος και για να διατηρήσουν οι λαοί την εθνική τους ταυτότητα και ιδιαιτερότητα, χωρίς να οδηγηθούν σε αποµόνωση από τους άλλους λαούς, πρέπει να τηρηθούν οι παρακάτω προϋποθέσεις:

Αποφυγή αφενός της στείρας µίµησης, της προσκόλλησης στο παρελθόν και της δογµατικής προσήλωσης στην παράδοση (προγονοπληξία) και αφετέρου της άκριτης αποδοχής ξενικών και νεωτερικών στοιχείων (προοδοπληξία) → απόρριψη των νεκρών στοιχείων και συγκερασµός των στοιχείων της προόδου µε την παράδοση.

Ουσιαστική γνώση του παρελθόντος και των στοιχείων του- περιορισµός της άγνοιας και της ηµιµάθειας που προκαλούν συχνά δυσάρεστα αποτελέσµατα (π.χ. αλλοίωση της µουσικής παράδοσης) → δηµιουργική αφοµοίωση στοιχείων της παράδοσης κατόπιν κριτικής επιλογής.

Μέριµνα της οικογένειας, του σχολείου, των Μ.Μ.Ε και των φορέων της πολιτείας θα πρέπει να είναι η προστασία της παράδοσης από τη διαστρέβλωση και την εµπορευµατοποίηση, καθώς και η κατάλληλη προβολή της µε διάφορα µέσα (πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενηµερωτικές προβολές, εκπαιδευτικές εκδροµές, ανάπτυξη της επιστήµης της λαογραφίας, ίδρυση µουσείων κ.ά.).

Καλλιέργεια ανθρωπιστικού πνεύµατος (µε την παροχή ανθρωπιστικής παιδείας), που διευκολύνει την επαφή µας µε τις αξίες και τα πρότυπα που η παράδοση προβάλλει και αποτελεί αντιστάθµισµα στην τεχνοκρατική αντίληψη της εποχής µας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και οι παγκόσµιοι οργανισµοί οφείλουν να υιοθετήσουν πολιτικές πρακτικές σεβασµού των εθνικών πολιτισµών (π.χ. πολιτιστικές εκδηλώσεις, προγράµµατα πολιτιστικών ανταλλαγών, συγκρότηση επιστηµονικών φορέων και οργάνων για τη µελέτη των εθνικών πολιτισµών κ.ά.).

Σας ευχαριστώ που µε ακούσατε µε προσοχή.

Επιµέλεια Αλετράς Ζαχαρίας • Καλουτσάκης Αγησίλαος • Κανέλας Χρήστος

Κόρκακα Σάνδη • Ρωµάνου Εύα • Τζανάκη Ελευθερία • Χρονάκη Κατερίνα