ARXITEKTONES_65

26
ΠEPIO∆IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN ∆IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩN ΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩN Bρυσακίου 15 & Kλάδου, 105 55 Aθήνα τηλ.: 210 3215 146/fax: 210 3215 147 e-mail: [email protected] • www.sadas-pea.gr ‘ARCHITEKTONES’ JOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS Issue 65, Cycle Β, September/October 2007 Vrysakiou 15 & Kladou, 105 55 Athens tel.: +30 210 3215 146/fax: +30 210 3215 147 ∆IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO Πρόεδρος: Παναγιώτης Γεωργακόπουλος Aντιπρόεδρος: Γιώργος Νικολάου Γεν. Γραµµατέας: Γιώργος ∆ιαµαντόπουλος Tαµίας: Αλέξανδρος Βράκας Ειδ. Γραµµατέας: Αργύρης ∆ηµητριάδης Mέλη: Σαράντος Βενιζέλος Πόλυ Γεωργακοπούλου Μαρία Κουρµπανά Κώστας Μπαρδάκης Κώστας Μπελιµπασάκης Θανάσης Μπούµης Παντελής Νικολακόπουλος Ουρανία Οικονόµου Θανάσης Παππάς Βασίλης Χατζηκίδης Ι∆ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣ ΣYMΦΩNA ME TO NOMO Παναγιώτης Γεωργακόπουλος Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους. Oι επίσηµες θέσεις του ΣA∆AΣ και των άλλων Συλλόγων Αρχιτεκτόνων δηµοσιεύονται στη στήλη ∆ραστηριότητες του συλλόγου. Tιµή τεύχους 0,003 € ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Όλγα Βενετσιάνου ∆ιονύσης Καννάς Ειρήνη Κουφέλη Αµαλία Κωτσάκη Έλενα Λαϊνά Μιχάλης Λεφαντζής Άννα Μελανίτου Ναταλία Μπαζαίου Βασιλική Παναγιωτοπούλου ∆ηµήτρης Πολυχρονόπουλος Μάρω Σίνου Φραγκίσκα Χρυσολούρη Ανταποκριτές: Αριστοτέλης ∆ηµητρακόπουλος [Κύπρος] Νεκτάριος Κεφαλογιάννης [Βαρκελώνη] ∆ηµήτρης Μανίκας [Βιέννη] Εµµανουήλ Ντούρλιας [Παρίσι] Γ. Προκάκης, Α. Καλαντίδης [Βερολίνο] Υπεύθυνος από ∆.Σ.: Γιώργος Νικολάου Γραµµατεία Σ.Ε.: Στέλλα Ρίζου Επιθυµία του Συλλόγου είναι, να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των συναδέλφων µέσα από τις σελίδες του περιοδικού. Είναι δυνατόν, όλες οι συνεργασίες που θα αποστέλλονται στο περιοδικό, είτε υπό µορφή παρουσιάσεων έργων, θέσε- ων και επιστολών να καταχωρούνται στις σελίδες του. H Σ.Ε. ενηµερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυµούν να αποστείλουν υλικό, να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό. Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραµµατισµένα αφιερώµατα πρέπει να αποστέλει πρώτα ενηµερωτική περίληψη του άρθρου του. Τα κείµενα πρέπει να είναι αποθηκευµένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από PRINT-OUT και φωτογραφικό υλικό. για άρθρα αφιερωµάτων η έκτασή τους πρέπει να κυµαίνεται από 1000-1200 λέξεις (συµπεριλαµβανοµένων των παραπο - µπών ή των σηµειώσεων), για άρθρα επικαίρων 700 λέξεις και για επιστολές 400 λέξεις . Είναι απαραίτητη προϋπόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από την Σ.Ε. το υλικό να αποστέλλεται µόνο στη Γραµµατεία του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίαση . Θα είναι πολύ χρήσιµο για όλους το περιοδικό να ∆ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόµενο και την εµφά- νισή του από όλους τους συναδέλφους. αρχιτέκτονες Περιοδικό του ΣA∆AΣ-ΠEA | τεύχος 65 – περίοδος B | Σεπτέµβριος/Οκτώβριος 2007 Περιεχόµενα «Σηµείωµα της σύνταξης» Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α «∆ραστηριότητες ∆.Σ. ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ» Α. ∆ηµητρακόπουλος, «Ακρόπολη: η πόλη των ακροτήτων [και το µουσείο αυτής]» Τ. Μπίρης, «Για το Μουσείο της Ακρόπολης» Φ. Σετάκη, Ε. Αντωνοπούλου, «easa2007» Ν. Κεφαλογιάννης, «Παράκτιες περιοχές και τουρισµός. Το Συµπόσιο του Intelligent Coast» Ε. Ντούρλιας, «Προς την πόλη της αρχιτεκτονικής» Ν. Καζέρος, «Στο Μοτέλ – ∆οχεία Ζωής» Ε Π Ι Τ Ο Π Ο Υ Ν.Κ. Μουτσόπουλος,«Nοσταλγικές µνήµες αλλοτινού οδοιπορικού στα καµένα ιερά χώµατα της πατρίδας και το δέον γένεσθαι» Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Αρχιτεκτονική µικρής κλίµακας [Επιµέλεια: Ο. Βενετσιάνου, Ν. Μπαζαίου] Γ. Καρβέλας, «Μία χαµένη ευκαιρία. Η απώλεια της παράδοσης και της µαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων» Μ. Σίνου, «Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασµό εσωτερικών χώρων» Λ. Μάρθα, «∆είγµατα υβριδικής αρχιτεκτονικής…» Ο. Βενετσιάνου, Ε. Καραθανάση, Ν. Μπαζαίου, «Η ύλη, ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας» Κ. Λαµπρινόπουλος, «Zoom in – zoom out» Λ. Μπαρώ, «Ανακαίνιση επαγγελµατικών χώρων» Χρ. Μπρέλλης, Σ. Φωτιάδης, ∆. Ναθαναήλ, «Μέσα από το εργοστάσιο» Γ. Παρµενίδης, Κρ. Λονγκεπέ, Ν. Μπαζαίου, «Συζήτηση για τη µικρή χωρική κλίµακα. Με αφορµή ένα έργο µεγάλης κλίµακας, το Νέο Κτίριο του Χρηµατιστηρίου Αθηνών» Ε Ι ∆ Η Σ Ε Ι Σ 18 20 22 25 26 28 30 32 34 54 57 59 62 65 67 70 74 80 EK∆OTHΣ Σωτήρης ∆ηµακόπουλος ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ-∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΕΚ∆ΟΤΙΚΗ 3D Ρ. ∆ηµακοπούλου & ΣΙΑ ΕΕ Βουλιαγµένης 49, 116 36 Αθήνα τηλ.: 210 9235 487-9 fax: 210 9222 743 ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ∆ΟΣΗΣ Όλγα Σηµαιοφορίδου KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Γιώργος Kαλοµηνίδης ∆IOPΘΩΣH KEIMENΩN Βιργινία Παυλίδου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ Λάµπης ∆ορλής ∆IAΦHMIΣEIΣ Βάνα ∆ιαµαντοπούλου, Αρετή Κατή, Μέλπω Παπαδοπούλου, Χρυσούλα Μουσουράκη ΓPAMMATEIA Νίκη ∆ανιηλίδου DTP SERVICE Sharpen EKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑ Αφοι Αθ. Τσακίρη ΑΕ Κηφισού 18 ΑΘΗΝΑ τηλ.: 210 5124 578, 210 5126 570 ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Ευάγγελος Μοσχόφης Εξώφυλλο: Κατοικία Las Arboledas, 1959 [πηγή: Ed. R. Rispa, Barragan – The complete works, Princeton Architectural Press, Νέα Υόρκη 2003]

Transcript of ARXITEKTONES_65

Page 1: ARXITEKTONES_65

ΠEPIO∆IKO ΣYΛΛOΓOY APXITEKTONΩN

∆IΠΛΩMATOYXΩN ANΩTATΩN ΣXOΛΩN

ΠANEΛΛHNIAΣ ENΩΣHΣ APXITEKTONΩN

Bρυσακίου 15 amp Kλάδου 105 55 Aθήνα

τηλ 210 3215 146fax 210 3215 147

e-mail sadas-peateegr bull wwwsadas-peagr

lsquoARCHITEKTONESrsquo

JOURNAL OF THE ASSOCIATION OF GREEK ARCHITECTS

Issue 65 Cycle Β SeptemberOctober 2007

Vrysakiou 15 amp Kladou 105 55 Athens

tel +30 210 3215 146fax +30 210 3215 147

∆IOIKHTIKO ΣYMBOYΛIOΠρόεδρος Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Aντιπρόεδρος Γιώργος ΝικολάουΓεν Γραmicromicroατέας Γιώργος ∆ιαmicroαντόπουλος

Tαmicroίας Αλέξανδρος Βράκας Ειδ Γραmicromicroατέας Αργύρης ∆ηmicroητριάδης

Mέλη Σαράντος ΒενιζέλοςΠόλυ Γεωργακοπούλου

Μαρία ΚουρmicroπανάΚώστας Μπαρδάκης

Κώστας ΜπελιmicroπασάκηςΘανάσης Μπούmicroης

Παντελής ΝικολακόπουλοςΟυρανία Οικονόmicroου

Θανάσης ΠαππάςΒασίλης Χατζηκίδης

Ι∆ΙΟΚΤΗΤΗΣ-YΠEYΘYNOΣΣYMΦΩNA ME TO NOMO

Παναγιώτης Γεωργακόπουλος

Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συντακτών τους

Oι επίσηmicroες θέσεις του ΣA∆AΣ και των άλλωνΣυλλόγων Αρχιτεκτόνων δηmicroοσιεύονται στη

στήλη ∆ραστηριότητες του συλλόγου

Tιmicroή τεύχους 0003 euro

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Όλγα Βενετσιάνου∆ιονύσης ΚαννάςΕιρήνη ΚουφέληΑmicroαλία ΚωτσάκηΈλενα ΛαϊνάΜιχάλης ΛεφαντζήςΆννα ΜελανίτουΝαταλία ΜπαζαίουΒασιλική Παναγιωτοπούλου∆ηmicroήτρης ΠολυχρονόπουλοςΜάρω ΣίνουΦραγκίσκα Χρυσολούρη

Ανταποκριτές

Αριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλος[Κύπρος]

Νεκτάριος Κεφαλογιάννης[Βαρκελώνη]

∆ηmicroήτρης Μανίκας [Βιέννη]

Εmicromicroανουήλ Ντούρλιας [Παρίσι]

Γ Προκάκης Α Καλαντίδης[Βερολίνο]

Υπεύθυνος από ∆Σ

Γιώργος ΝικολάουΓραmicromicroατεία ΣΕ Στέλλα Ρίζου

Επιθυmicroία του Συλλόγου είναι να αξιοποιήσει τις απόψεις όλων των συναδέλφων microέσα από τις σελίδες του περιοδικούΕίναι δυνατόν όλες οι συνεργασίες που θα αποστέλλονται στο περιοδικό είτε υπό microορφή παρουσιάσεων έργων θέσε-ων και επιστολών να καταχωρούνται στις σελίδες τουH ΣΕ ενηmicroερώνει όλους τους συναδέλφους που επιθυmicroούν να αποστείλουν υλικό να τηρούν τις αναγκαίες τεχνικέςπροδιαγραφές που ισχύουν για το περιοδικό Κάθε συνάδελφος που εκδηλώνει την πρόθεσή του για αρθρογραφία στα προγραmicromicroατισmicroένα αφιερώmicroατα πρέπει νααποστέλει πρώτα ενηmicroερωτική περίληψη του άρθρου τουΤα κείmicroενα πρέπει να είναι αποθηκευmicroένα σε δισκέτα και να συνοδεύονται από PRINT-OUT και φωτογραφικό υλικό γιαάρθρα αφιερωmicroάτων η έκτασή τους πρέπει να κυmicroαίνεται από 1000-1200 λέξεις (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένων των παραπο-microπών ή των σηmicroειώσεων) για άρθρα επικαίρων 700 λέξεις και για επιστολές 400 λέξειςΕίναι απαραίτητη προϋπόθεση για περαιτέρω επεξεργασία από την ΣΕ το υλικό να αποστέλλεται microόνο στη Γραmicromicroατείατου ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βιβλίων για βιβλιοπαρουσίασηΘα είναι πολύ χρήσιmicroο για όλους το περιοδικό να ∆ΙΑΒΑΖΕΤΑΙ και να ασκείται κριτική για το περιεχόmicroενο και την εmicroφά-νισή του από όλους τους συναδέλφους

αρχιτέκτονεςΠεριοδικό του ΣA∆AΣ-ΠEA | τεύχος 65 ndash περίοδος B | ΣεπτέmicroβριοςΟκτώβριος 2007

Περιεχόmicroενα

laquoΣηmicroείωmicroα της σύνταξηςraquo

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Α

laquo∆ραστηριότητες ∆Σ ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑraquo

Α ∆ηmicroητρακόπουλος laquoΑκρόπολη η πόλη των

ακροτήτων [και το microουσείο αυτής]raquo

Τ Μπίρης laquoΓια το Μουσείο της Ακρόποληςraquo

Φ Σετάκη Ε Αντωνοπούλου laquoeasa2007raquo

Ν Κεφαλογιάννης laquoΠαράκτιες περιοχές και τουρισmicroός

Το Συmicroπόσιο του Intelligent Coastraquo

Ε Ντούρλιας laquoΠρος την πόλη της αρχιτεκτονικήςraquo

Ν Καζέρος laquoΣτο Μοτέλ ndash ∆οχεία Ζωήςraquo

Ε Π Ι Τ Ο Π Ο Υ

ΝΚ ΜουτσόπουλοςlaquoNοσταλγικές microνήmicroες αλλοτινού

οδοιπορικού στα καmicroένα ιερά χώmicroατα της πατρίδας και

το δέον γένεσθαιraquo

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας[Επιmicroέλεια Ο Βενετσιάνου Ν Μπαζαίου]

Γ Καρβέλας laquoΜία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της

παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή

επίπλωνraquo

Μ Σίνου laquoΤα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό

εσωτερικών χώρωνraquo

Λ Μάρθα laquo∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellipraquo

Ο Βενετσιάνου Ε Καραθανάση Ν Μπαζαίου laquoΗ ύλη ο

χρόνος και ο αρχιτέκτοναςraquo

Κ Λαmicroπρινόπουλος laquoZoom in ndash zoom outraquo

Λ Μπαρώ laquoΑνακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρωνraquo

Χρ Μπρέλλης Σ Φωτιάδης ∆ Ναθαναήλ laquoΜέσα από το

εργοστάσιοraquo

Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ Ν Μπαζαίου laquoΣυζήτηση

για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο

microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου

Αθηνώνraquo

Ε Ι ∆ Η Σ Ε Ι Σ

18

20

22

25

26

28

30

32

34

54

57

59

62

65

67

70

74

80

EK∆OTHΣΣωτήρης ∆ηmicroακόπουλος

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ-∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣΕΚ∆ΟΤΙΚΗ 3D Ρ ∆ηmicroακοπούλου amp ΣΙΑ ΕΕ

Βουλιαγmicroένης 49 116 36 Αθήνατηλ 210 9235 487-9

fax 210 9222 743ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ EΠIMEΛEIA ΕΚ∆ΟΣΗΣ

Όλγα ΣηmicroαιοφορίδουKAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA

Γιώργος Kαλοmicroηνίδης∆IOPΘΩΣH KEIMENΩN

Βιργινία ΠαυλίδουΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ

Λάmicroπης ∆ορλής∆IAΦHMIΣEIΣ

Βάνα ∆ιαmicroαντοπούλου Αρετή Κατή Μέλπω Παπαδοπούλου

Χρυσούλα ΜουσουράκηΓPAMMATEIA

Νίκη ∆ανιηλίδουDTP SERVICE

SharpenEKTYΠΩΣH-ΒΙΒΛΙΟ∆ΕΣΙΑ

Αφοι Αθ Τσακίρη ΑΕΚηφισού 18 ΑΘΗΝΑ

τηλ 210 5124 578 210 5126 570ΑΠΟΣΤΟΛΗ Ευάγγελος Μοσχόφης

Εξώφυλλο Κατοικία Las Arboledas 1959

[πηγή Ed R Rispa Barragan ndash The complete

works Princeton Architectural Press Νέα

Υόρκη 2003]

επίκ

αιρ

α

To Μοτέλ laquoΞενία-2raquo του αρχιτέκτονα Α Κωνσταντινίδη στην Ολυmicroπία microετά τις φωτιές [φωτ Ν Καζέρος]

1188

ση

microε

ίωmicro

α τ

ης

σύ

ντα

ξης

Αντικείmicroενο αυτού του αφιερώmicroατος είναι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασmicroός microικρής κλίmicroακας γνωστική

περιοχή που δεν ορίζεται microονοmicroερώς αλλά έχει πολλές εκφάνσεις Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση το

σύνολο των άρθρων προσεγγίζει τον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων επίπλων και αντικειmicroένων σε

σχέση microε ζητήmicroατα οργάνωσης συνεργασίας ανάmicroεσα στους επαγγελmicroατίες από διαφορετικούς

τοmicroείς θέmicroατα χρήσης των υλικών εργονοmicroίας λειτουργίας και microορφής Η θεmicroατολογία αυτή προ-

σεγγίζεται χωρίς ιστορικές παραποmicroπές αλλά microε ιδιαίτερες αναφορές στη σύγχρονη ελληνική

κυρίως πραγmicroατικότητα

Προς 1) Υπουργό ΥΠΠΟ κ Γ Βουλγαράκη

2) Γεν Γραmicromicroατέα ΥΠΠΟ κ Χρ Ζαχόπουλο

3) Κεντρικό Αρχαιολογικό Συmicroβούλιο

4) Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Θέmicroα Κατεδάφιση διατηρητέων επί της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων microε έκπληξη αλλά και microε εύλογη αγανάκτηση έλαβε γνώση

της απόφασης του Υπουργού Πολιτισmicroού κ Γ Βουλγαράκη να προχωρήσει στην κατεδάφιση των δύο

διπλά χαρακτηρισmicroένων διατηρητέων κτηρίων επί της οδού ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19 από το

ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε

Ο εκάστοτε Υπουργός Πολιτισmicroού είναι εντεταλmicroένος από το θεσmicroικό του ρόλο και έχει υποχρέωση να

διαφυλάσσει και να προστατεύει έργα τέχνης ιδιαίτερης υψηλής αξίας που ανήκουν στον αρχιτεκτο-

νικό πλούτο της χώρας microας και στην πολιτισmicroική κληρονοmicroιά της

Ο κ Υπουργός όmicroως ασκεί τα καθήκοντά του microε τη νοοτροπία microιας αυταρχικής και αλαζονικής εξου-

σίας παραβιάζοντας τους ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες της αρmicroοδιότητας του που είναι υπο-

χρεωmicroένος να τους σέβεται και να τους τηρεί απαρέγκλιτα

Με πρωτοφανή προκλητικότητα επέλεξε την ηmicroέρα της 30ης Αυγούστου όταν η Αρχαία Ολυmicroπία γινό-

τανε κρανίου τόπος και επωφελούmicroενος από τη γενική σύγχυση που προκάλεσαν οι καταστροφικές

πυρκαγιές πήρε την απόφαση αυτή

Αυτό το έκανε βασιζόmicroενος σε microια πλειοψηφία microιας διπλής ψήφου των αρmicroοδίων οργάνων του ΥΠΠΟ

(ΚΑΣ και Νεωτέρων Μνηmicroείων)

Η απόφαση αυτή χαρακτηρίζεται από απαιδευσία αναλγησία βιαιότητα και πλήρη άγνοια του θέmicroα-

τος που χειρίζεται και που τον εκθέτει ανεπανόρθωτα και τον αποδεικνύει ανεπαρκή στον ρόλο που

του έχει ανατεθεί

Η καταστροφή της Ολυmicroπίας και microόνο αυτή θα αποτελούσε ικανή αιτία ώστε από ευθιξία και αίσθηmicroα

υψηλής ευθύνης να υποβάλλει την παραίτησή του

Η απόφαση της κατεδάφισης εmicroφανίζει τον Υπουργό να ακολουθεί τη λογική του κοινού αυθαιρετού-

χου που επωφελείται των ανωmicroάλων περιστάσεων για να παρανοmicroεί

Χρησιmicroοποιώντας διάφορα παραπλανητικά επιχειρήmicroατα και σοφίσmicroατα περί δήθεν αποκάλυψης

νέων αρχαιοτήτων microε την κατεδάφιση των κτηρίων ή της οπτικής επαφής microε τον Παρθενώνα του Νέου

Μουσείου Ακρόπολης αιτιολογεί την κατεδάφιση απλουστευτικά και προκαλεί παράλληλα και την

κατάρρευση του microετώπου της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Και τούτο παρά τη γενική κατακραυγή πλήθους πολιτών επιστηmicroονικών φορέων (ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ΕΜΠ

Πολυτεχνείο Πάτρας)

Το Υπουργείο Πολιτισmicroού και οι Φορείς του που αποφάσισαν τη χωροθέτηση του Νέου Μουσείου σrsquo

αυτό το σηmicroείο γνώριζαν την πυκνότητα των γύρω οικοδοmicroικών τετραγώνων καθώς και την laquoεπάρ-

κειαraquo του περιβάλλοντος χώρου

Πρέπει να γίνει επίσης γνωστό στο κοινό ότι οι microελετητές του έργου του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

γνώριζαν και είχαν λάβει υπόψη τους την παρουσία των κτηρίων αυτών όπως αποδεικνύεται από τα

σχέδια και τις microακέτες τους

Τέλος ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δηλώνει κατηγορηmicroατικά σύmicroφωνα microε τις ευθύνες

που του παρέχει το καταστατικό του ότι θα αντιταχθεί και θα επιζητήσει την ανάκληση της απόφασης

αυτής επικαλούmicroενος κάθε νόmicroιmicroο microέσο που του παρέχει η ισχύουσα νοmicroοθεσία

Κοινοποίηση

1) Νέα ∆ηmicroοκρατία Υπόψη κου Κ Καρρά και κας Ε Κουντουρά

2) Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνηmicroα Υπόψη κου Τ Χυτήρη

3) Κουmicromicroουνιστικό Κόmicromicroα Ελλάδας Υπόψη κου Γ Αραβανή

4) Συνασπισmicroό Υπόψη κου Γ Μπαλάφα

Προς ως Πίνακα Αποδεκτών

Θέmicroα Καταγγελία σχετικά microε την ΕΠΑΕ Ζακύνθου

Μας καταγγέλθηκε ότι στις συνεδριάσεις της ΕΠΑΕ Ζακύνθου η κυρία Πρόεδρος δηmicroιουργεί κωλύmicroατα

στη συmicromicroετοχή των τακτικών microελών και συγκεκριmicroένα στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ Ζακύνθου της 1ης

8ου 2007 η κυρία Πρόεδρος δεν επέτρεψε microε ανοίκειο τρόπο τη συmicromicroετοχή του τακτικού microέλους

(εκπροσώπου του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ) συναδέλφου Νικολάου Βουτσινά

Αν η καταγγελία αληθεύει έχουmicroε να παρατηρήσουmicroε τα ακόλουθα

Προκαλεί κατάπληξη και είναι απαράδεκτο το γεγονός να επιλέγει η κυρία Πρόεδρος ποιος θα συmicromicroε-

τέχει στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ και ποιος όχι

Επειδή η microε αυτό τον τρόπο διαφοροποίηση της σύνθεσης της επιτροπής στη συγκεκριmicroένη συνε-

δρίαση είναι παράνοmicroη παράτυπη και καταχρηστική

Επειδή η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει στα ίδια της τα microέλη να

απαξιώνουν το microόνο εν τέλει όργανο που είναι επιφορτισmicroένο να προασπίζει την Αρχιτεκτονική και το

∆οmicroηmicroένο περιβάλλον στη χώρα

Επειδή οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη συγκεκριmicroένη συνεδρίαση πάσχουν νοmicroιmicroότητας

Παρακαλούmicroε

1 Να ανακληθούν άmicroεσα όλες οι αποφάσεις της συγκεκριmicroένης συνεδρίασης

2 Να απέχουν τα microέλη microας που συmicromicroετέχουν στη ΕΠΑΕ Ζακύνθου microέχρι νεοτέρας

3 Να υποβληθούν στην Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων υποmicroνήmicroατα από όλα τα microέλη της ΕΠΑΕ

τακτικά και αναπληρωmicroατικά ασχέτως φορέα που εκπροσωπούν

Μετά τα παραπάνω επιφυλασσόmicroαστε για άσκηση περαιτέρω ελέγχου

Πίνακας αποδεκτών

1 Νοmicroάρχη Ζακύνθου κ ∆ Γάσπαρο

2 Μέλη Α΄βάθmicroιας ΕΠΑΕ Ζακύνθου Μ Μουζάκη Ε ∆εληmicroπαλτά Ν Βουτσινά Υ Σαραντίδου

Π Καψαmicroπέλη Ι Σκαρτσή Π Κοmicroνηνό ∆ Κωστής

4 ΤΕΕ Ζακύνθου

5 ΤΕ∆Κ Ζακύνθου

6 Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ζακύνθου

2211ε π ί κ α ι ρ α

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ

∆ΑΣ

-ΠΕ

Α

2233ε π ί κ α ι ρ α

ποιηmicroένο microνηmicroειακό και ιστορικό χώρο στου

Μακρυγιάννη και επειδή κάποιος έπρεπε να

τελέσει τα αποφασισmicroένα να σχεδιάσει και να

οικοδοmicroήσει τότε αποφάσισε να προθυmicroοποιη-

θεί τουλάχιστον ο ίδιος microε τρόπο που ο ίδιος

έκρινε ως βέλτιστο

Είναι ήδη γνωστό ότι συνολικά η συλλογιστική

προσέγγισης του ζητήmicroατος της χωροθέτησης

του microουσείου έχει επικριθεί από όλους επισή-

microως και ανεπισήmicroως συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου

και του αρχιτέκτονα του έργου Είναι δεδοmicroένο

ότι η συγκεκριmicroένη θέση προσκαλούσε ένα κτή-

ριο microανιτάρι microε βάση microικρότερη του κορmicroού

που δε δύναται ούτε να πατήσει σωστά (ήταν

για τεράστιες περιόδους διφορούmicroενο και ασα-

φές το πού πώς και αν microπορεί να ακουmicroπήσει

το έδαφος και τα ευρήmicroατα) ούτε να ειδωθεί

σωστά στο επίπεδο του πεζού (ήταν ασαφές

που θα αποκαλυπτόταν το κτήριο στον δρόmicroο

αφού η πρόοδος των απαλλοτριώσεων δεν ήταν

δεδοmicroένη ούτε προβλέψιmicroη) ούτε να γεννήσει

microια υγιή σχέση στο επίπεδο του δρόmicroου προ-

γραmicromicroατικά και αρχιτεκτονικά (οι αποστάσεις

του κτηρίου από τον δηmicroόσιο χώρο των περιmicroε-

τρικών οδών παραmicroένουν ασαφείς) καταδει-

κνύοντας την αmicroήχανη φύση του υπολειπόmicroε-

νου laquoπεριβάλλοντοςraquo χώρου

Τα σχόλια αυτά δεν αποτελούν κρίσεις για το

έργο του microελετητή αρχιτέκτονα αλλά επικε-

ντρώνονται στο ελλιπές όραmicroα για το έργο όπως

αυτό εκφράστηκε στην ανακοίνωση του διαγω-

νισmicroού και αναφέρονται εδώ ως τυπική περί-

πτωση αρχιτεκτονικού διαγωνισmicroού της ηmicroεδα-

πής microε τα συντρέχοντα γνωρίσmicroατα αυτών αmicroέ-

τρητους πολέmicroιους microε ετερόκλητες ή και θολές

ατζέντες υπέρογκο (έως και αδύνατο) κτηριο-

λογικό πρόγραmicromicroα σε υπερβολικά περιορι-

σmicroένη επιφάνεια εξωφρενικούς κτηριολογι-

κούς κανονισmicroούς και ασυνάρτητες απαγορεύ-

σεις ελλιπή θεώρηση της σχέσης microε το άmicroεσο

και ευρύτερο αστικό περιβάλλον λειτουργικά

προγραmicromicroατικά και ογκολογικά αλλά κυρίως

πλήρως απούσα προσέγγιση του κρίσιmicroου

θέmicroατος του υπαίθριου laquoακάλυπτουraquo χώρου

που εξαναγκαστικά προκύπτει ως υπολειπό-

microενο στοιχείο στην εξίσωση των laquoωφέλιmicroωνraquo

τετραγωνικών κλειστής επιφάνειας Τελικά

όπως ndashσχεδόνndash σε κάθε οικοδοmicroικό εγχείρηmicroα

στη σύγχρονη ελληνική πόλη η διαλεκτική της

αρχιτεκτονικής περιορίζεται στον απολογισmicroό

των κλειστών χώρων microιας έννοιας υποβιβασmicroέ-

νης laquoχωρητικότηταςraquo

Ακριβώς αυτή η ελλιπής προσέγγιση του αρχιτε-

κτονικού οράmicroατος ndashπριν ακόmicroη λειτουργήσει ο

αρχιτέκτοναςndash συνιστά την τραυmicroατική αφετη-

ρία που σπάνια microπορεί να αναστραφεί από τον

microελετητή όταν το έργο έχει λάβει πλέον επί-

σηmicroη χροιά και νοmicroική υπόσταση Μέσα στην

αφάνταστα και ανυπόφορα ωmicroή πραγmicroατικό-

τητα της σύγχρονης επαγγελmicroατικής πρακτικής

ο microελετητής microόνο έmicromicroεσα microπορεί να επηρεάσει

το όραmicroα και το πρόγραmicromicroα που του παραδίδε-

ται αφού οι πολιτικές και νοmicroικές ευθύνες microιας

τέτοιας προσπάθειας τον θέτουν σε ιδιαίτερα

ευαίσθητη θέση χωρίς καν το ζήτηmicroα να αποτε-

λεί επισήmicroως τον τοmicroέα laquoεπαγγελmicroατικήςraquo δρα-

στηριοποίησής του και υποχρεώσεών του Αυτό

δεν σηmicroαίνει ότι ο αρχιτέκτονας περιορίζεται

στον ρόλο του διεκπεραιωτή ετερόκλητων απαι-

τήσεων αλλά πως είναι σηmicroαντικό να συλλάβει

κανείς την πολυπλοκότητα των διαδικασιών

πριν εκφράσει κρίσεις

Ως άλλος ανθοκόmicroος που πλέον έχει καταδικα-

στεί να διαχειρίζεται χαmicroόκλαδα και να συνθέτει

microε άνθρακα ο σύγχρονος αρχιτέκτονας καταλή-

γει συχνά να λειτουργεί ως διανοητικός ρακο-

συλλέκτης καλείται να αναλάβει πολιτισmicroικούς

εξορκισmicroούς και αστικές νεκραναστάσεις έχο-

ντας στα χέρια του microόνο υπολείmicromicroατα και ψήγ-

microατα όταν οι καταληστεύσεις τόπων και τοπίων

έχουν παγιωθεί και ολοκληρωθεί όταν όλοι οι

laquoαναπτυξιακοί παράγοντεςraquo έχουν διαχωρίσει

τη θέση τους από τις οιεσδήποτε ευθύνες Ταυ-

τόχρονα παραmicroένει ως ο laquoαποδιοποmicroπαίοςraquo

όταν το ξόρκι laquoκλωτσήσειraquo ndash ή το κλωτσήσουν

Ετερόκλητα φρονήmicroατα αλλοφροσύνη και

αλλόφρονες

Σηmicroαντικό τmicroήmicroα του laquoοράmicroατοςraquo ενός έργου

παραmicroένει η microέθοδος επιλογής του microελετητή

Στην περίπτωση του laquoκλειστούraquo αρχιτεκτονικού

διαγωνισmicroού ιδεών κρίσιmicroης σηmicroασίας είναι τα

κριτήρια προεπιλογής των διαγωνιζόmicroενων το

βάθος ή η ρηχότητα αυτών των κριτηρίων και ο

βαθmicroός ενηmicroέρωσης των laquoκριτώνraquo για την αρχι-

τεκτονική και όχι απλά για τους διάττοντες αστέ-

Ακρόπολη η πόλη των ακροτήτων [και το microουσείο αυτής]

Αριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλος αρχιτέκτων

2222 ε π ί κ α ι ρ α

σχrsquo

ολ

ιο

Ως ο στοχαστής που εξυmicroνεί το απρόσmicroενο το

απρόβλεπτο και το συγκυριακό το τυχαίο ndashανα-

πόφευκτα και το ατυχέςndash ο δηmicroιουργός του

οξυγώνιου microουσείου αποτέλεσε ιδανική επι-

λογή αφού από καιρό συλλάmicroβανε και ιδεολο-

γικοποιούσε κάποια καίρια χαρακτηριστικά της

περίφηmicroης νεοελληνικής πραγmicroατικότητας

ορατά σε κάθε πτυχή της laquoγεωπολιτικήςraquo υπό-

στασης του έργου

Σκεπτόmicroενος το ζήτηmicroα ένταξης του κτηρίου

στο περιβάλλον του και τις πολλές διαmicroαρτυ-

ρίες για τη σχέση του microουσείου microε το άmicroεσο

αστικό τοπίο δε θα microπορούσε κανείς να παρα-

βλέψει πως ο δηmicroιουργός του microουσείου έγινε

ακαδηmicroαϊκά περιβόητος στη δύση microε το περί-

φηmicroο βιβλίο laquoΑρχιτεκτονική και ∆υσαρmicroογήraquo

[Architecture and Disjunction] ndash προβάλλοντας

κατrsquo επέκταση την έννοια του δυσ-προσάρmicroο-

στου ως αφετηρία και αντικείmicroενο ως στόχο και

αναπόφευκτη κατάληξη ή laquoγεγονόςraquo Ταυτό-

χρονα έχει εκδηλώσει ιδιαίτερες τάσεις λα-

τρείας της έννοιας του τραυmicroατικού και του

laquoδυσ-τυχηmicroατικούraquo Ως ακραίο παράδειγmicroα

σχεδόν ανεκδοτολογικού χαρακτήρα ndashmicroαρτυ-

ρώντας το ιδιαίτερο δηmicroοσιογραφικό ταλέντο

αυτοπροβολήςndash αναφέρεται η ολοσέλιδη δηmicroο-

σίευση ακτινογραφίας του θρυmicromicroατισmicroένου του

καρπού και παλάmicroης ndashmicroετά από σχεδόν microοιραίο

αυτοκινητιστικό ατύχηmicroαndash σε επιφανέστατη

περιοδική έκδοση αρχιτεκτονικής κριτικής και

laquoθεωρίαςraquo ndashτο περιοδικό Anyndash ως εικονογρά-

φηση ιδιαίτερα σύντοmicroου δοκιmicroίου του ιδίου3

Ανεξαρτήτως των θεωρητικών του τάσεων

κινούmicroενος microε επαγγελmicroατική πρακτικότητα

που έmicromicroεσα πηγάζει από τη γεωγραφική θέση

του γραφείου του και το περιβάλλον λειτουρ-

γίας και δραστηριοποίησης τις Ηνωmicroένες Πολι-

τείες ο αρχιτέκτονας σχεδίασε το έργο αντανα-

κλώντας ένα πραγmicroατιστικό πνεύmicroα ndash ως επαγ-

γελmicroατίας που συmicromicroετέχει συστηmicroατικά σε

αρχιτεκτονικούς διαγωνισmicroούς ιδεών γνωρίζο-

ντας πως συνήθως δεν αποτελούν κερδοφόρα

ενασχόληση (άρα κατά τη φάση συmicromicroετοχής η

αφοσίωση στον εκάστοτε διαγωνισmicroό οφείλει

να είναι ελεγχόmicroενη και όχι απόλυτη) Ίσως ο

πραγmicroατισmicroός αυτός ήταν ένας κύριος λόγος

που υπερίσχυσε η συγκεκριmicroένη αρχιτεκτονική

πρόταση έναντι των συνδιαγωνιζόmicroενων

Έτσι παρά την επίσηmicroα δεδηλωmicroένη διαφωνία

και του ίδιου του αρχιτέκτονα microε την απόφαση

χωροθέτησης του microουσείου στο laquoοικόπεδοraquo

Μακρυγιάννη ή ακριβέστερα στον οικοπεδο-

laquohellip Μια άγραφη νοmicroοθεσία διαmicroορφωmicroένη στα

φιλολογικά καφενεία όλου του κόσmicroου από το

Saint-Germain-des-Preacutes ως το Greenwich Vil-

lage απαγορεύει ndashτην εποχή αυτή της ασυδο-

σίαςndash ρητά στον ποιητή να ξαναπιάσει έννοιες

βασικές που αφορούν την τέχνη του microόνο και

microόνο επειδή έχασαν το περιεχόmicroενό τους στα

χρόνια microας εκεί που βέβαια το σωστό θα ήτανε

νrsquo απαιτήσει την επανατοποθέτησή τους και την

απαρχής λειτουργία τους microέσα στη σηmicroερινή

πραγmicroατικότητα ∆εν ανανεώνεται κανείς στον

έρωτα καταργώντας τις γυναίκες ndash απλώς γίνεται

Αυνάναςhellipraquo

Οδυσσέας Ελύτης Πρώτα ndash Πρώτα η Ποίηση

Ανοιχτά Χαρτιά σ 9 Εκδόσεις Ίκαρος 2000

Καθώς το microουσείο της Ακρόπολης γίνεται στα-

διακά αντιληπτό ως απτό στοιχείο της αθηναϊ-

κής πραγmicroατικότητας οι θέσεις και οι διαθέσεις

προς αυτό τείνουν να συmicroπτυχτούν σε ένα πνεύ-

microα έντονης κριτικής Έστω και αν οι (λειτουργι-

κές) laquoπροθέσειςraquo του έργου θεωρούνται καλές

(η επιστροφή και έκθεση των γλυπτών του Παρ-

θενώνα και η οργανωmicroένη έκθεση των ευρηmicroά-

των του Ιερού Βράχου εν γένει) η ελληνική ψυχή

βρίσκει το νοητικό χώρο να κρίνει και να ελέγ-

χει το πολιτικό αστικό και αρχιτεκτονικό πλαί-

σιο στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριmicroένο κτί-

ριο Πιθανά αν βρισκόmicroασταν σε κάποια άλλη

χώρα του ευνουχισmicroένου δυτικού κόσmicroου οιο-

δήποτε laquoκουτίraquo έγραφε laquomicroουσείο ακρόποληςraquo

στην είσοδο ίσως να γινόταν άmicroεσα αποδεκτό

άκριτα και απόλυτα

Αρκετές εκτιmicroήσεις φιλτράρουν το έργο υπό το

πρίσmicroα θεωρητικών σχηmicroάτων ndash ξεπερασmicroένων

microεν microεγαλεπήβολων δε Αποτελεί γενικότερο

φαινόmicroενο εφήmicroερες κενόδοξες και συχνά

φλύαρες microυθοπλασίες του αρχιτεκτονικού στε-

ρεώmicroατος ανασύρονται ως άλλα διαφηmicroιστικά

συνθήmicroατα προς υπεράσπιση σύγχρονων αστι-

κών παρεmicroβάσεων laquoτης microοδόςraquo microιας κατηγο-

ρίας έργων που χωρίς τον πλανεmicroένο laquoαέραraquo

των media αναπόφευκτα χωλαίνουν εκmicroηδενί-

ζονται Παρασυρόmicroενες από πνεύmicroα συmicroπόρευ-

σης ή αντιπαράθεσης προς τις διαθέσεις θεω-

ρητικολογίας και microεγαλοποίησης του κατά τα

άλλα απλού και microεmicroπτού microας κόσmicroου πολλές

κρίσεις καταλήγουν συχνά σε άτοπα ή άστοχα

σχόλια1 Καταθέτω εδώ microια προσωπική microεν

ndashάmicroεση2 δεndash προσέγγιση του όλου ndashαστικού

πολιτικού και πολιτισmicroικούndash εγχειρήmicroατος

φωτ Φ Μαλλόυχου-Tufano

Για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤάσος Μπίρης αρχιτέκτων καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

2255ε π ί κ α ι ρ α

σχό

λιο

Αυτό το γουρλωτό κοίταγmicroα προς το αρχαίο microνη-

microείο δεν χρειάζεται Κι ας το ζητά η λύση Γιατί

εmicroείς τουλάχιστον έχουmicroε δει (αλλά και νοιώ-

σει βαθιά) microέσα από συστοιχίες τοπικών microικρών

ανοιγmicroάτων και laquoκάδρωνraquo που δηmicroιουργούν οι

δρόmicroοι και οι πλατείες των χωριών των νησιών

microας την απεραντοσύνη όλου του Αιγαίου χωρίς

να διανοηθούmicroε να ξεριζώσουmicroε σπίτια δηmicroαρ-

χεία και εκκλησιές ούτε καν ένα σταύλο

Υπενθυmicroίζεται επίσης ότι ακόmicroα και το πολυσυ-

ζητηmicroένο τεράστιο laquoΜάτι του Κύκλωπαraquo προς

τον Παρθενώνα που βραβεύθηκε σε προηγού-

microενο διαγωνισmicroό αποδείχθηκε πιο οικονοmicroικό

απέναντι σrsquo αυτή την αχαλίνωτη ψύχωση της

απόλυτης θέας που γεννά τούτη την άστοχη και

αστόχαστη laquomicroεγάληraquo αρχιτεκτονική

Πώς να τιθασευτούν τώρα microε λόγια οι τεράστιες

microονοκόmicromicroατες γραmicromicroές της ατοπικής βίαιης

στερεοmicroετρίας του υλοποιηmicroένου πια αυτού

κτηρίου Πώς θα συσχετισθεί microε το περιβάλλον

του χωρίς να το τραυmicroατίσει ή ακόmicroα και να το

εξαφανίσει από προσώπου γης Τι να σου κάνει

πια το καηmicroένο το νεοκλασσικό του Κουρεmicroέ-

νου microπροστά σrsquo αυτήν την εξουθενωτική πίεση

Όmicroως εmicroείς είmicroαστε που βραβεύσαmicroε microε θαυ-

microασmicroό τη συγκεκριmicroένη πρόταση προαναγγέλ-

λοντας ίσως έτσι και τις επόmicroενες βραβεύσεις

κτηρίων γνωστών laquoδιασηmicroοτήτωνraquo που θα γί-

νουν microε κλειστούς (δια προσκλήσεως) διαγωνι-

σmicroούς και κλειστές (δια προσκλήσεως) επιτρο-

πές αξιολόγησης Όπως λέγεται ότι θα συmicroβεί

και στην περίπτωση της laquoΕθνικής Βιβλιοθήκηςraquo

της laquoΕθνικής Λυρικής Σκηνήςraquo κλπ

∆ε φτάνουν λοιπόν τα άκαιρα λόγια και οι microετα-

χρονολογηmicroένες γενικές θεωρίες Ας αποφασί-

ζουmicroε επιτέλους κάθε φορά microε ειλικρίνεια και

προβλεπτικότητα επί του συγκεκριmicroένου Για το

ποια αρχιτεκτονική πραγmicroατικά θέλουmicroε και

θεωρούmicroε ότι microας αξίζει Και ας γίνεται αυτό

όχι κατόπιν εορτής αλλά έγκαιρα Πρωτίστως

microέσω των ειδικών θεσmicroικών διαδικασιών microε τις

οποίες η αρχιτεκτονική υπεύθυνα κρίνεται

συγκρίνεται και αξιολογείται Πριν βραβευθεί

και κτισθεί για να microας καπελώνει πια microε βούλα

και κερί τα επόmicroενα 400 χρόνια Ενώ laquoεmicroείς

(ανώφελα) θα άδωmicroενraquo κλαίγοντας Οι ίδιοι που

χίλιες φορές έχουmicroε πετάξει το άξιο στα σκου-

πίδια για χάρη του microεγάλου του εντυπωσιακού

και του διάσηmicroου

Εξοργισmicroένος παρακολουθώ επί microέρες την

ndashτουλάχιστονndash προσβλητική στάση microερίδας των

αρθρογραφούντων υποστηρικτών της πρότασης

για το laquoΝέο Μουσείο της Ακρόποληςraquo που σή-

microερα κατασκευάζεται απέναντι σε καθηγητές

και καθηγήτριες της Σχολής microας που αντιτίθε-

νται σθεναρά στο laquoξεδόντιασmicroαraquo της πόλης για

χάρη του έργου του κ Τσουmicroί

Παίζουν οι πρώτοι ξανά το γνωστό παιχνίδι που

χωρίζει βολικά τις laquoπαλιέςraquo ξεπερασmicroένες

συντηρητικές νοοτροπίες από τις laquoνέεςraquo εκ-

συγχρονιστικές ελπιδοφόρες που καλούνται

να χτίσουν το microέλλον microας για microας χωρίς εmicroάς

Γιrsquo αυτό και ανιχνεύει κανείς στον λόγο τους

έναν τόνο a priori βεβαιότητας και επικυριαρ-

χίας Ίσως γιατί εκφράζουν και τις επιθυmicroίες

του ισχυρότατου πολιτιστικο-πολιτικού κατε-

στηmicroένου που διατρέχει οριζοντίως το σύνολο

της ελληνικής κοινωνίας ρυθmicroίζοντας εν αγα-

στή εσωτερική οmicroόνοια την τύχη της

Από πλευράς microου θεωρώ ότι το διακύβευmicroα της

αντιπαράθεσης έχει κακώς εγκλωβισθεί απο-

κλειστικά στο εάν η αξία των κτηρίων που προ-

τείνεται να γκρεmicroισθούν (και τα οποία φυσικά

πρέπει να παραmicroείνουν ως διατηρητέα) είναι

microικρότερη ή microεγαλύτερη από την αξία της πανο-

ραmicroικής θέας του Παρθενώνα

Αντιθέτως πιστεύω ότι το πρόβληmicroα είναι ένα

και microόνο Η ακαταλληλότητα της ίδιας της αρχι-

τεκτονικής πρότασης που υλοποιείται ∆έσmicroια

της ιδέας της είναι φυσικό ότι επιχειρεί να επι-

βάλλει την ατοπικότητα και την εγωκεντρική

επιθετικότητά της σε ότι την περιτριγυρίζει

ακόmicroα καις το ίδιο το microνηmicroείο σαρώνοντας τα

πάντα γύρω της

Στην ουσία πρόκειται για microια προσωπική νεύ-

ρωση επιβεβαίωσης του αρχιτέκτονα microέσω της

επιβολής του έργου του (συνήθη στην εγωκε-

ντρική εποχή microας) Και τη νεύρωση αυτή προ-

σπαθεί τώρα αυτός να παρουσιάσει ως θέσφα-

τη πάνδηmicroη διεθνή και τοπική επιθυmicroία και

αναγκαιότητα που πρέπει πια οπωσδήποτε να

ικανοποιηθεί Εδώ όmicroως δεν πρόκειται πια για

σχέδια αλλά για κτήριο που υλοποιείται και γιrsquo

αυτό θα γεννά στο διηνεκές τεράστια προβλή-

microατα ένταξης στον πολεοδοmicroικό ιστό που δεν

θα παρουσιάζονταν ακόmicroα και σε ασκήσεις 6ου

εξαmicroήνου σπουδών αρχιτεκτονικής

σύγκριση microε τις οιεσδήποτε αποmicroιmicroήσεις και

κακέκτυπά της ή σε σχέση microε το σύγχρονο κό-

σmicroο και πια ακριβώς θεωρούν πως θα ήταν η

συνδροmicroή τους microε το γενναίο βήmicroα της κατάθε-

σης αρχιτεκτονικής πρότασης για το συγκεκρι-

microένο microουσείο Μη ξεχνάmicroε ότι τα δύο πρώτα

βραβεία δόθηκαν σε διάσηmicroους πολυγραφότα-

τους θεωρητικούς ndashτου laquoανατρεπτικούraquo microετώ-

πουndash της αρχιτεκτονικής που ποτέ δεν είχαν

καταπιαστεί microε τα ζητήmicroατα αυτά

Ο παράγωνος απόγονος

Εν τέλει το microουσείο συγχωρήθηκε [συν + χωρώ]

στο laquoοικόπεδοraquo Μακρυγιάννη και στενοχωρή-

θηκε [στενό + χωρώ] ασφυκτιώντας ανάmicroεσα

στα άλλα κτήρια Ίσως όχι τυχαία το νέο microου-

σείο microπορεί να εξεταστεί ως laquoγλαφυρόraquo σηmicroει-

ολογικό απάνθισmicroα της νεοελληνικής αυθαίρε-

της δόmicroησης ad-hoc προσθήκη στον ακάλυπτο

microε piloti ετερόκλητη προσθήκη στο δώmicroα και

αδιαχείριστη απειλητική σχέση ορίων microε τις

γειτονικές πολυκατοικίες Ίσως αποτελεί microια

laquoΥψηλήraquo εκδοχή microιας νέο-λαϊκής αρχιτεκτονι-

κής ή microετα-λαϊκής αρχιτεκτονικής ndash θεωρώ-

ντας ως σύγχρονη λαϊκή αρχιτεκτονική το ανώ-

νυmicroο κακόηθες αυθαίρετο σε καταπατηmicroένη

γή Ίσως συνδράmicroει στο να χαρτογραφήσουmicroε

την αλλοίωση ηθών σε αντιδιαστολή microε τα laquoευ-

γενέστεραraquo γνωρίσmicroατα της κατά 100 χρόνια

παλαιότερης laquoλαϊκής αρχιτεκτονικήςraquo που ενέ-

πνευσε τον Πικιώνη

Ίσως microε τον τρόπο αυτό δεν είναι απλά και microόνο

το microουσείο της ακρόπολης αλλά και το microουσείο

της πρωτεύουσας των ακροτήτων

Όσο για την περίφηmicroη έννοια του αστικού

laquoγεγονότοςraquo Ο γέγονεν γέγονεν ndash όπως άλλω-

στε συνηθίσαmicroε πλέον να αποδεχόmicroαστε

Σηmicroειώσεις

1 Όπως πρόσφατα έγινε microε το ζήτηmicroα της laquoανάγκηςraquo

κατεδάφισης των υπαρχόντων διατηρητέων κτηρίων

ενώ αυτά θεωρήθηκαν δεδοmicroένα στοιχεία του περι-

βάλλοντος χώρου καθrsquo όλη την εξέλιξη της σχεδιαστι-

κής πρότασης Ίσως η κατεδάφισή τους πλήξει την

αρχιτεκτονική ιδέα που ακολούθησε πιστά το περί-

γραmicromicroα της περιοχής παρέmicroβασης και που θα microπο-

ρούσε ndashαν είχε ως δεδοmicroένο ότι ενδέχεται διαφορε-

τική σχέση microε τον πεζοδρόmicroοndash να είχε προσεγγίσει

διαφορετικά το αρχιτεκτονικό σενάριο της εισόδου ndash

την οπτική κίνηση και τη microορφή Είναι προφανές ότι

το στέγαστρο εισόδου δε θα είχε την τωρινή του

microορφή αν είχε άλλο περίγραmicromicroα ο οικοδοmicroήσιmicroος

χώρος και ο χώρος παρέmicroβασης

2 Οι κρίσεις που εκφράζονται είναι απόλυτα προσω-

πικές και αντανακλούν microια φάση διανοητικής microετεξέ-

λιξης και δεν αντανακλούν τη δράση microου ως project

architect του συγκεκριmicroένου έργου στο γραφείο του

αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη microια επαγγελmicroατική

εmicroπειρία ιδιαίτερα θετική και εξαιρετικά δηmicroιουργική

3 Πολλές άλλες αναφορές θα microπορούσαν να αναπτυ-

χθούν microε άλλη συγγραφική ευκαιρία

ρες αυτής την εmicroπορευmicroατοποίηση και τα laquoδί-

κτυαraquo προώθησης αυτών

Σε microια ευκαιριακή και περιστασιακή εποχή που

όλα εξετάζονται ως ευκαιρίες και περιστάσεις

όχι κατευθύνσεις και εξελίξεις τα έργα εθνι-

κού κύρους και οικουmicroενικής βαρύτητας είναι

σηmicroαντικό να καταθέτουν πολιτισmicroικές και

πνευmicroατικές δυναmicroικές όχι microόνο στατιστικά

ορθές επιλογές λειτουργικής ndashεκθεσιακήςndash

οργάνωσης Γιατί αναπόφευκτα η πολιτισmicroική

και πνευmicroατική δυναmicroική laquoακτινοβολείraquo πιο

έντονα διά της απουσίας της ή ακόmicroη περισσό-

τερο όταν έχει παραβιαστεί και παραποιηθεί

Αποτελεί υπέρτατη microορφή γραικυλισmicroού να

κινούνται να προωθούνται και να κατευθύνο-

νται κύρια και ανεπανάληπτα κτηριακά έργα από

ηmicroι-πολιτευόmicroενους paparazzi που προσεγγί-

ζουν τα διεθνή είδωλά τους ndashπου άλλως αδιαφο-

ρούν πλήρως και επιδεικτικά για τον γεωγρα-

φικό microας χώρο και την εγχώρια πολιτισmicroική

δυναmicroικήndashmicroε δόλωmicroα τα κεφάλαια του ελληνι-

κού δηmicroοσίου παραmicroάσχαλα Ειδικά όταν τα

laquoείδωλαraquo αυτά ευαισθητοποιούνται για τον

γεωγραφικό και πολιτισmicroικό χώρο της πατρίδας

microας microόνο καθrsquo όσο εξυπηρετούνται εγωπαθώς

κάποιοι προσωπικοί στόχοι συνδράmicroοντας σε

ένα πνεύmicroα εκφαυλισmicroού αποτελmicroάτωσης και

απαξίωσης οιασδήποτε γηγενούς πολιτισmicroικής

δυναmicroικής

Ίσως αρχικά ακουστεί απλοϊκό ή κοινότυπο

microάλλον όmicroως θα είχε συνταρακτικό ενδιαφέρον

αν καλούνταν όλοι οι τότε διαγωνιζόmicroενοι να

καταθέσουν ndashέστω και ετεροχρονισmicroέναndash πραγ-

microατικά προσωπικά δοκίmicroια στα οποία απροκάλυ-

πτα να δηλώνουν ndashή να οmicroολογούνndash τι πραγmicroα-

τικά σηmicroαίνει γιrsquo αυτούς η Ακρόπολη της Αθή-

νας ο Παρθενώνας ή η κλασική Ελλάδα σε

2244 ε π ί κ α ι ρ α

πάνω Μετα-λαϊκή αρχιτεκτονική Οξυγώνιες microορφές και

αυθαίρετα στο Πέραmicroα Αττικής Φωτ Α ∆ηmicroητρακόπουλος

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 2: ARXITEKTONES_65

επίκ

αιρ

α

To Μοτέλ laquoΞενία-2raquo του αρχιτέκτονα Α Κωνσταντινίδη στην Ολυmicroπία microετά τις φωτιές [φωτ Ν Καζέρος]

1188

ση

microε

ίωmicro

α τ

ης

σύ

ντα

ξης

Αντικείmicroενο αυτού του αφιερώmicroατος είναι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασmicroός microικρής κλίmicroακας γνωστική

περιοχή που δεν ορίζεται microονοmicroερώς αλλά έχει πολλές εκφάνσεις Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση το

σύνολο των άρθρων προσεγγίζει τον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων επίπλων και αντικειmicroένων σε

σχέση microε ζητήmicroατα οργάνωσης συνεργασίας ανάmicroεσα στους επαγγελmicroατίες από διαφορετικούς

τοmicroείς θέmicroατα χρήσης των υλικών εργονοmicroίας λειτουργίας και microορφής Η θεmicroατολογία αυτή προ-

σεγγίζεται χωρίς ιστορικές παραποmicroπές αλλά microε ιδιαίτερες αναφορές στη σύγχρονη ελληνική

κυρίως πραγmicroατικότητα

Προς 1) Υπουργό ΥΠΠΟ κ Γ Βουλγαράκη

2) Γεν Γραmicromicroατέα ΥΠΠΟ κ Χρ Ζαχόπουλο

3) Κεντρικό Αρχαιολογικό Συmicroβούλιο

4) Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Θέmicroα Κατεδάφιση διατηρητέων επί της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων microε έκπληξη αλλά και microε εύλογη αγανάκτηση έλαβε γνώση

της απόφασης του Υπουργού Πολιτισmicroού κ Γ Βουλγαράκη να προχωρήσει στην κατεδάφιση των δύο

διπλά χαρακτηρισmicroένων διατηρητέων κτηρίων επί της οδού ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19 από το

ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε

Ο εκάστοτε Υπουργός Πολιτισmicroού είναι εντεταλmicroένος από το θεσmicroικό του ρόλο και έχει υποχρέωση να

διαφυλάσσει και να προστατεύει έργα τέχνης ιδιαίτερης υψηλής αξίας που ανήκουν στον αρχιτεκτο-

νικό πλούτο της χώρας microας και στην πολιτισmicroική κληρονοmicroιά της

Ο κ Υπουργός όmicroως ασκεί τα καθήκοντά του microε τη νοοτροπία microιας αυταρχικής και αλαζονικής εξου-

σίας παραβιάζοντας τους ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες της αρmicroοδιότητας του που είναι υπο-

χρεωmicroένος να τους σέβεται και να τους τηρεί απαρέγκλιτα

Με πρωτοφανή προκλητικότητα επέλεξε την ηmicroέρα της 30ης Αυγούστου όταν η Αρχαία Ολυmicroπία γινό-

τανε κρανίου τόπος και επωφελούmicroενος από τη γενική σύγχυση που προκάλεσαν οι καταστροφικές

πυρκαγιές πήρε την απόφαση αυτή

Αυτό το έκανε βασιζόmicroενος σε microια πλειοψηφία microιας διπλής ψήφου των αρmicroοδίων οργάνων του ΥΠΠΟ

(ΚΑΣ και Νεωτέρων Μνηmicroείων)

Η απόφαση αυτή χαρακτηρίζεται από απαιδευσία αναλγησία βιαιότητα και πλήρη άγνοια του θέmicroα-

τος που χειρίζεται και που τον εκθέτει ανεπανόρθωτα και τον αποδεικνύει ανεπαρκή στον ρόλο που

του έχει ανατεθεί

Η καταστροφή της Ολυmicroπίας και microόνο αυτή θα αποτελούσε ικανή αιτία ώστε από ευθιξία και αίσθηmicroα

υψηλής ευθύνης να υποβάλλει την παραίτησή του

Η απόφαση της κατεδάφισης εmicroφανίζει τον Υπουργό να ακολουθεί τη λογική του κοινού αυθαιρετού-

χου που επωφελείται των ανωmicroάλων περιστάσεων για να παρανοmicroεί

Χρησιmicroοποιώντας διάφορα παραπλανητικά επιχειρήmicroατα και σοφίσmicroατα περί δήθεν αποκάλυψης

νέων αρχαιοτήτων microε την κατεδάφιση των κτηρίων ή της οπτικής επαφής microε τον Παρθενώνα του Νέου

Μουσείου Ακρόπολης αιτιολογεί την κατεδάφιση απλουστευτικά και προκαλεί παράλληλα και την

κατάρρευση του microετώπου της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Και τούτο παρά τη γενική κατακραυγή πλήθους πολιτών επιστηmicroονικών φορέων (ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ΕΜΠ

Πολυτεχνείο Πάτρας)

Το Υπουργείο Πολιτισmicroού και οι Φορείς του που αποφάσισαν τη χωροθέτηση του Νέου Μουσείου σrsquo

αυτό το σηmicroείο γνώριζαν την πυκνότητα των γύρω οικοδοmicroικών τετραγώνων καθώς και την laquoεπάρ-

κειαraquo του περιβάλλοντος χώρου

Πρέπει να γίνει επίσης γνωστό στο κοινό ότι οι microελετητές του έργου του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

γνώριζαν και είχαν λάβει υπόψη τους την παρουσία των κτηρίων αυτών όπως αποδεικνύεται από τα

σχέδια και τις microακέτες τους

Τέλος ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δηλώνει κατηγορηmicroατικά σύmicroφωνα microε τις ευθύνες

που του παρέχει το καταστατικό του ότι θα αντιταχθεί και θα επιζητήσει την ανάκληση της απόφασης

αυτής επικαλούmicroενος κάθε νόmicroιmicroο microέσο που του παρέχει η ισχύουσα νοmicroοθεσία

Κοινοποίηση

1) Νέα ∆ηmicroοκρατία Υπόψη κου Κ Καρρά και κας Ε Κουντουρά

2) Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνηmicroα Υπόψη κου Τ Χυτήρη

3) Κουmicromicroουνιστικό Κόmicromicroα Ελλάδας Υπόψη κου Γ Αραβανή

4) Συνασπισmicroό Υπόψη κου Γ Μπαλάφα

Προς ως Πίνακα Αποδεκτών

Θέmicroα Καταγγελία σχετικά microε την ΕΠΑΕ Ζακύνθου

Μας καταγγέλθηκε ότι στις συνεδριάσεις της ΕΠΑΕ Ζακύνθου η κυρία Πρόεδρος δηmicroιουργεί κωλύmicroατα

στη συmicromicroετοχή των τακτικών microελών και συγκεκριmicroένα στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ Ζακύνθου της 1ης

8ου 2007 η κυρία Πρόεδρος δεν επέτρεψε microε ανοίκειο τρόπο τη συmicromicroετοχή του τακτικού microέλους

(εκπροσώπου του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ) συναδέλφου Νικολάου Βουτσινά

Αν η καταγγελία αληθεύει έχουmicroε να παρατηρήσουmicroε τα ακόλουθα

Προκαλεί κατάπληξη και είναι απαράδεκτο το γεγονός να επιλέγει η κυρία Πρόεδρος ποιος θα συmicromicroε-

τέχει στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ και ποιος όχι

Επειδή η microε αυτό τον τρόπο διαφοροποίηση της σύνθεσης της επιτροπής στη συγκεκριmicroένη συνε-

δρίαση είναι παράνοmicroη παράτυπη και καταχρηστική

Επειδή η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει στα ίδια της τα microέλη να

απαξιώνουν το microόνο εν τέλει όργανο που είναι επιφορτισmicroένο να προασπίζει την Αρχιτεκτονική και το

∆οmicroηmicroένο περιβάλλον στη χώρα

Επειδή οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη συγκεκριmicroένη συνεδρίαση πάσχουν νοmicroιmicroότητας

Παρακαλούmicroε

1 Να ανακληθούν άmicroεσα όλες οι αποφάσεις της συγκεκριmicroένης συνεδρίασης

2 Να απέχουν τα microέλη microας που συmicromicroετέχουν στη ΕΠΑΕ Ζακύνθου microέχρι νεοτέρας

3 Να υποβληθούν στην Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων υποmicroνήmicroατα από όλα τα microέλη της ΕΠΑΕ

τακτικά και αναπληρωmicroατικά ασχέτως φορέα που εκπροσωπούν

Μετά τα παραπάνω επιφυλασσόmicroαστε για άσκηση περαιτέρω ελέγχου

Πίνακας αποδεκτών

1 Νοmicroάρχη Ζακύνθου κ ∆ Γάσπαρο

2 Μέλη Α΄βάθmicroιας ΕΠΑΕ Ζακύνθου Μ Μουζάκη Ε ∆εληmicroπαλτά Ν Βουτσινά Υ Σαραντίδου

Π Καψαmicroπέλη Ι Σκαρτσή Π Κοmicroνηνό ∆ Κωστής

4 ΤΕΕ Ζακύνθου

5 ΤΕ∆Κ Ζακύνθου

6 Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ζακύνθου

2211ε π ί κ α ι ρ α

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ

∆ΑΣ

-ΠΕ

Α

2233ε π ί κ α ι ρ α

ποιηmicroένο microνηmicroειακό και ιστορικό χώρο στου

Μακρυγιάννη και επειδή κάποιος έπρεπε να

τελέσει τα αποφασισmicroένα να σχεδιάσει και να

οικοδοmicroήσει τότε αποφάσισε να προθυmicroοποιη-

θεί τουλάχιστον ο ίδιος microε τρόπο που ο ίδιος

έκρινε ως βέλτιστο

Είναι ήδη γνωστό ότι συνολικά η συλλογιστική

προσέγγισης του ζητήmicroατος της χωροθέτησης

του microουσείου έχει επικριθεί από όλους επισή-

microως και ανεπισήmicroως συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου

και του αρχιτέκτονα του έργου Είναι δεδοmicroένο

ότι η συγκεκριmicroένη θέση προσκαλούσε ένα κτή-

ριο microανιτάρι microε βάση microικρότερη του κορmicroού

που δε δύναται ούτε να πατήσει σωστά (ήταν

για τεράστιες περιόδους διφορούmicroενο και ασα-

φές το πού πώς και αν microπορεί να ακουmicroπήσει

το έδαφος και τα ευρήmicroατα) ούτε να ειδωθεί

σωστά στο επίπεδο του πεζού (ήταν ασαφές

που θα αποκαλυπτόταν το κτήριο στον δρόmicroο

αφού η πρόοδος των απαλλοτριώσεων δεν ήταν

δεδοmicroένη ούτε προβλέψιmicroη) ούτε να γεννήσει

microια υγιή σχέση στο επίπεδο του δρόmicroου προ-

γραmicromicroατικά και αρχιτεκτονικά (οι αποστάσεις

του κτηρίου από τον δηmicroόσιο χώρο των περιmicroε-

τρικών οδών παραmicroένουν ασαφείς) καταδει-

κνύοντας την αmicroήχανη φύση του υπολειπόmicroε-

νου laquoπεριβάλλοντοςraquo χώρου

Τα σχόλια αυτά δεν αποτελούν κρίσεις για το

έργο του microελετητή αρχιτέκτονα αλλά επικε-

ντρώνονται στο ελλιπές όραmicroα για το έργο όπως

αυτό εκφράστηκε στην ανακοίνωση του διαγω-

νισmicroού και αναφέρονται εδώ ως τυπική περί-

πτωση αρχιτεκτονικού διαγωνισmicroού της ηmicroεδα-

πής microε τα συντρέχοντα γνωρίσmicroατα αυτών αmicroέ-

τρητους πολέmicroιους microε ετερόκλητες ή και θολές

ατζέντες υπέρογκο (έως και αδύνατο) κτηριο-

λογικό πρόγραmicromicroα σε υπερβολικά περιορι-

σmicroένη επιφάνεια εξωφρενικούς κτηριολογι-

κούς κανονισmicroούς και ασυνάρτητες απαγορεύ-

σεις ελλιπή θεώρηση της σχέσης microε το άmicroεσο

και ευρύτερο αστικό περιβάλλον λειτουργικά

προγραmicromicroατικά και ογκολογικά αλλά κυρίως

πλήρως απούσα προσέγγιση του κρίσιmicroου

θέmicroατος του υπαίθριου laquoακάλυπτουraquo χώρου

που εξαναγκαστικά προκύπτει ως υπολειπό-

microενο στοιχείο στην εξίσωση των laquoωφέλιmicroωνraquo

τετραγωνικών κλειστής επιφάνειας Τελικά

όπως ndashσχεδόνndash σε κάθε οικοδοmicroικό εγχείρηmicroα

στη σύγχρονη ελληνική πόλη η διαλεκτική της

αρχιτεκτονικής περιορίζεται στον απολογισmicroό

των κλειστών χώρων microιας έννοιας υποβιβασmicroέ-

νης laquoχωρητικότηταςraquo

Ακριβώς αυτή η ελλιπής προσέγγιση του αρχιτε-

κτονικού οράmicroατος ndashπριν ακόmicroη λειτουργήσει ο

αρχιτέκτοναςndash συνιστά την τραυmicroατική αφετη-

ρία που σπάνια microπορεί να αναστραφεί από τον

microελετητή όταν το έργο έχει λάβει πλέον επί-

σηmicroη χροιά και νοmicroική υπόσταση Μέσα στην

αφάνταστα και ανυπόφορα ωmicroή πραγmicroατικό-

τητα της σύγχρονης επαγγελmicroατικής πρακτικής

ο microελετητής microόνο έmicromicroεσα microπορεί να επηρεάσει

το όραmicroα και το πρόγραmicromicroα που του παραδίδε-

ται αφού οι πολιτικές και νοmicroικές ευθύνες microιας

τέτοιας προσπάθειας τον θέτουν σε ιδιαίτερα

ευαίσθητη θέση χωρίς καν το ζήτηmicroα να αποτε-

λεί επισήmicroως τον τοmicroέα laquoεπαγγελmicroατικήςraquo δρα-

στηριοποίησής του και υποχρεώσεών του Αυτό

δεν σηmicroαίνει ότι ο αρχιτέκτονας περιορίζεται

στον ρόλο του διεκπεραιωτή ετερόκλητων απαι-

τήσεων αλλά πως είναι σηmicroαντικό να συλλάβει

κανείς την πολυπλοκότητα των διαδικασιών

πριν εκφράσει κρίσεις

Ως άλλος ανθοκόmicroος που πλέον έχει καταδικα-

στεί να διαχειρίζεται χαmicroόκλαδα και να συνθέτει

microε άνθρακα ο σύγχρονος αρχιτέκτονας καταλή-

γει συχνά να λειτουργεί ως διανοητικός ρακο-

συλλέκτης καλείται να αναλάβει πολιτισmicroικούς

εξορκισmicroούς και αστικές νεκραναστάσεις έχο-

ντας στα χέρια του microόνο υπολείmicromicroατα και ψήγ-

microατα όταν οι καταληστεύσεις τόπων και τοπίων

έχουν παγιωθεί και ολοκληρωθεί όταν όλοι οι

laquoαναπτυξιακοί παράγοντεςraquo έχουν διαχωρίσει

τη θέση τους από τις οιεσδήποτε ευθύνες Ταυ-

τόχρονα παραmicroένει ως ο laquoαποδιοποmicroπαίοςraquo

όταν το ξόρκι laquoκλωτσήσειraquo ndash ή το κλωτσήσουν

Ετερόκλητα φρονήmicroατα αλλοφροσύνη και

αλλόφρονες

Σηmicroαντικό τmicroήmicroα του laquoοράmicroατοςraquo ενός έργου

παραmicroένει η microέθοδος επιλογής του microελετητή

Στην περίπτωση του laquoκλειστούraquo αρχιτεκτονικού

διαγωνισmicroού ιδεών κρίσιmicroης σηmicroασίας είναι τα

κριτήρια προεπιλογής των διαγωνιζόmicroενων το

βάθος ή η ρηχότητα αυτών των κριτηρίων και ο

βαθmicroός ενηmicroέρωσης των laquoκριτώνraquo για την αρχι-

τεκτονική και όχι απλά για τους διάττοντες αστέ-

Ακρόπολη η πόλη των ακροτήτων [και το microουσείο αυτής]

Αριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλος αρχιτέκτων

2222 ε π ί κ α ι ρ α

σχrsquo

ολ

ιο

Ως ο στοχαστής που εξυmicroνεί το απρόσmicroενο το

απρόβλεπτο και το συγκυριακό το τυχαίο ndashανα-

πόφευκτα και το ατυχέςndash ο δηmicroιουργός του

οξυγώνιου microουσείου αποτέλεσε ιδανική επι-

λογή αφού από καιρό συλλάmicroβανε και ιδεολο-

γικοποιούσε κάποια καίρια χαρακτηριστικά της

περίφηmicroης νεοελληνικής πραγmicroατικότητας

ορατά σε κάθε πτυχή της laquoγεωπολιτικήςraquo υπό-

στασης του έργου

Σκεπτόmicroενος το ζήτηmicroα ένταξης του κτηρίου

στο περιβάλλον του και τις πολλές διαmicroαρτυ-

ρίες για τη σχέση του microουσείου microε το άmicroεσο

αστικό τοπίο δε θα microπορούσε κανείς να παρα-

βλέψει πως ο δηmicroιουργός του microουσείου έγινε

ακαδηmicroαϊκά περιβόητος στη δύση microε το περί-

φηmicroο βιβλίο laquoΑρχιτεκτονική και ∆υσαρmicroογήraquo

[Architecture and Disjunction] ndash προβάλλοντας

κατrsquo επέκταση την έννοια του δυσ-προσάρmicroο-

στου ως αφετηρία και αντικείmicroενο ως στόχο και

αναπόφευκτη κατάληξη ή laquoγεγονόςraquo Ταυτό-

χρονα έχει εκδηλώσει ιδιαίτερες τάσεις λα-

τρείας της έννοιας του τραυmicroατικού και του

laquoδυσ-τυχηmicroατικούraquo Ως ακραίο παράδειγmicroα

σχεδόν ανεκδοτολογικού χαρακτήρα ndashmicroαρτυ-

ρώντας το ιδιαίτερο δηmicroοσιογραφικό ταλέντο

αυτοπροβολήςndash αναφέρεται η ολοσέλιδη δηmicroο-

σίευση ακτινογραφίας του θρυmicromicroατισmicroένου του

καρπού και παλάmicroης ndashmicroετά από σχεδόν microοιραίο

αυτοκινητιστικό ατύχηmicroαndash σε επιφανέστατη

περιοδική έκδοση αρχιτεκτονικής κριτικής και

laquoθεωρίαςraquo ndashτο περιοδικό Anyndash ως εικονογρά-

φηση ιδιαίτερα σύντοmicroου δοκιmicroίου του ιδίου3

Ανεξαρτήτως των θεωρητικών του τάσεων

κινούmicroενος microε επαγγελmicroατική πρακτικότητα

που έmicromicroεσα πηγάζει από τη γεωγραφική θέση

του γραφείου του και το περιβάλλον λειτουρ-

γίας και δραστηριοποίησης τις Ηνωmicroένες Πολι-

τείες ο αρχιτέκτονας σχεδίασε το έργο αντανα-

κλώντας ένα πραγmicroατιστικό πνεύmicroα ndash ως επαγ-

γελmicroατίας που συmicromicroετέχει συστηmicroατικά σε

αρχιτεκτονικούς διαγωνισmicroούς ιδεών γνωρίζο-

ντας πως συνήθως δεν αποτελούν κερδοφόρα

ενασχόληση (άρα κατά τη φάση συmicromicroετοχής η

αφοσίωση στον εκάστοτε διαγωνισmicroό οφείλει

να είναι ελεγχόmicroενη και όχι απόλυτη) Ίσως ο

πραγmicroατισmicroός αυτός ήταν ένας κύριος λόγος

που υπερίσχυσε η συγκεκριmicroένη αρχιτεκτονική

πρόταση έναντι των συνδιαγωνιζόmicroενων

Έτσι παρά την επίσηmicroα δεδηλωmicroένη διαφωνία

και του ίδιου του αρχιτέκτονα microε την απόφαση

χωροθέτησης του microουσείου στο laquoοικόπεδοraquo

Μακρυγιάννη ή ακριβέστερα στον οικοπεδο-

laquohellip Μια άγραφη νοmicroοθεσία διαmicroορφωmicroένη στα

φιλολογικά καφενεία όλου του κόσmicroου από το

Saint-Germain-des-Preacutes ως το Greenwich Vil-

lage απαγορεύει ndashτην εποχή αυτή της ασυδο-

σίαςndash ρητά στον ποιητή να ξαναπιάσει έννοιες

βασικές που αφορούν την τέχνη του microόνο και

microόνο επειδή έχασαν το περιεχόmicroενό τους στα

χρόνια microας εκεί που βέβαια το σωστό θα ήτανε

νrsquo απαιτήσει την επανατοποθέτησή τους και την

απαρχής λειτουργία τους microέσα στη σηmicroερινή

πραγmicroατικότητα ∆εν ανανεώνεται κανείς στον

έρωτα καταργώντας τις γυναίκες ndash απλώς γίνεται

Αυνάναςhellipraquo

Οδυσσέας Ελύτης Πρώτα ndash Πρώτα η Ποίηση

Ανοιχτά Χαρτιά σ 9 Εκδόσεις Ίκαρος 2000

Καθώς το microουσείο της Ακρόπολης γίνεται στα-

διακά αντιληπτό ως απτό στοιχείο της αθηναϊ-

κής πραγmicroατικότητας οι θέσεις και οι διαθέσεις

προς αυτό τείνουν να συmicroπτυχτούν σε ένα πνεύ-

microα έντονης κριτικής Έστω και αν οι (λειτουργι-

κές) laquoπροθέσειςraquo του έργου θεωρούνται καλές

(η επιστροφή και έκθεση των γλυπτών του Παρ-

θενώνα και η οργανωmicroένη έκθεση των ευρηmicroά-

των του Ιερού Βράχου εν γένει) η ελληνική ψυχή

βρίσκει το νοητικό χώρο να κρίνει και να ελέγ-

χει το πολιτικό αστικό και αρχιτεκτονικό πλαί-

σιο στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριmicroένο κτί-

ριο Πιθανά αν βρισκόmicroασταν σε κάποια άλλη

χώρα του ευνουχισmicroένου δυτικού κόσmicroου οιο-

δήποτε laquoκουτίraquo έγραφε laquomicroουσείο ακρόποληςraquo

στην είσοδο ίσως να γινόταν άmicroεσα αποδεκτό

άκριτα και απόλυτα

Αρκετές εκτιmicroήσεις φιλτράρουν το έργο υπό το

πρίσmicroα θεωρητικών σχηmicroάτων ndash ξεπερασmicroένων

microεν microεγαλεπήβολων δε Αποτελεί γενικότερο

φαινόmicroενο εφήmicroερες κενόδοξες και συχνά

φλύαρες microυθοπλασίες του αρχιτεκτονικού στε-

ρεώmicroατος ανασύρονται ως άλλα διαφηmicroιστικά

συνθήmicroατα προς υπεράσπιση σύγχρονων αστι-

κών παρεmicroβάσεων laquoτης microοδόςraquo microιας κατηγο-

ρίας έργων που χωρίς τον πλανεmicroένο laquoαέραraquo

των media αναπόφευκτα χωλαίνουν εκmicroηδενί-

ζονται Παρασυρόmicroενες από πνεύmicroα συmicroπόρευ-

σης ή αντιπαράθεσης προς τις διαθέσεις θεω-

ρητικολογίας και microεγαλοποίησης του κατά τα

άλλα απλού και microεmicroπτού microας κόσmicroου πολλές

κρίσεις καταλήγουν συχνά σε άτοπα ή άστοχα

σχόλια1 Καταθέτω εδώ microια προσωπική microεν

ndashάmicroεση2 δεndash προσέγγιση του όλου ndashαστικού

πολιτικού και πολιτισmicroικούndash εγχειρήmicroατος

φωτ Φ Μαλλόυχου-Tufano

Για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤάσος Μπίρης αρχιτέκτων καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

2255ε π ί κ α ι ρ α

σχό

λιο

Αυτό το γουρλωτό κοίταγmicroα προς το αρχαίο microνη-

microείο δεν χρειάζεται Κι ας το ζητά η λύση Γιατί

εmicroείς τουλάχιστον έχουmicroε δει (αλλά και νοιώ-

σει βαθιά) microέσα από συστοιχίες τοπικών microικρών

ανοιγmicroάτων και laquoκάδρωνraquo που δηmicroιουργούν οι

δρόmicroοι και οι πλατείες των χωριών των νησιών

microας την απεραντοσύνη όλου του Αιγαίου χωρίς

να διανοηθούmicroε να ξεριζώσουmicroε σπίτια δηmicroαρ-

χεία και εκκλησιές ούτε καν ένα σταύλο

Υπενθυmicroίζεται επίσης ότι ακόmicroα και το πολυσυ-

ζητηmicroένο τεράστιο laquoΜάτι του Κύκλωπαraquo προς

τον Παρθενώνα που βραβεύθηκε σε προηγού-

microενο διαγωνισmicroό αποδείχθηκε πιο οικονοmicroικό

απέναντι σrsquo αυτή την αχαλίνωτη ψύχωση της

απόλυτης θέας που γεννά τούτη την άστοχη και

αστόχαστη laquomicroεγάληraquo αρχιτεκτονική

Πώς να τιθασευτούν τώρα microε λόγια οι τεράστιες

microονοκόmicromicroατες γραmicromicroές της ατοπικής βίαιης

στερεοmicroετρίας του υλοποιηmicroένου πια αυτού

κτηρίου Πώς θα συσχετισθεί microε το περιβάλλον

του χωρίς να το τραυmicroατίσει ή ακόmicroα και να το

εξαφανίσει από προσώπου γης Τι να σου κάνει

πια το καηmicroένο το νεοκλασσικό του Κουρεmicroέ-

νου microπροστά σrsquo αυτήν την εξουθενωτική πίεση

Όmicroως εmicroείς είmicroαστε που βραβεύσαmicroε microε θαυ-

microασmicroό τη συγκεκριmicroένη πρόταση προαναγγέλ-

λοντας ίσως έτσι και τις επόmicroενες βραβεύσεις

κτηρίων γνωστών laquoδιασηmicroοτήτωνraquo που θα γί-

νουν microε κλειστούς (δια προσκλήσεως) διαγωνι-

σmicroούς και κλειστές (δια προσκλήσεως) επιτρο-

πές αξιολόγησης Όπως λέγεται ότι θα συmicroβεί

και στην περίπτωση της laquoΕθνικής Βιβλιοθήκηςraquo

της laquoΕθνικής Λυρικής Σκηνήςraquo κλπ

∆ε φτάνουν λοιπόν τα άκαιρα λόγια και οι microετα-

χρονολογηmicroένες γενικές θεωρίες Ας αποφασί-

ζουmicroε επιτέλους κάθε φορά microε ειλικρίνεια και

προβλεπτικότητα επί του συγκεκριmicroένου Για το

ποια αρχιτεκτονική πραγmicroατικά θέλουmicroε και

θεωρούmicroε ότι microας αξίζει Και ας γίνεται αυτό

όχι κατόπιν εορτής αλλά έγκαιρα Πρωτίστως

microέσω των ειδικών θεσmicroικών διαδικασιών microε τις

οποίες η αρχιτεκτονική υπεύθυνα κρίνεται

συγκρίνεται και αξιολογείται Πριν βραβευθεί

και κτισθεί για να microας καπελώνει πια microε βούλα

και κερί τα επόmicroενα 400 χρόνια Ενώ laquoεmicroείς

(ανώφελα) θα άδωmicroενraquo κλαίγοντας Οι ίδιοι που

χίλιες φορές έχουmicroε πετάξει το άξιο στα σκου-

πίδια για χάρη του microεγάλου του εντυπωσιακού

και του διάσηmicroου

Εξοργισmicroένος παρακολουθώ επί microέρες την

ndashτουλάχιστονndash προσβλητική στάση microερίδας των

αρθρογραφούντων υποστηρικτών της πρότασης

για το laquoΝέο Μουσείο της Ακρόποληςraquo που σή-

microερα κατασκευάζεται απέναντι σε καθηγητές

και καθηγήτριες της Σχολής microας που αντιτίθε-

νται σθεναρά στο laquoξεδόντιασmicroαraquo της πόλης για

χάρη του έργου του κ Τσουmicroί

Παίζουν οι πρώτοι ξανά το γνωστό παιχνίδι που

χωρίζει βολικά τις laquoπαλιέςraquo ξεπερασmicroένες

συντηρητικές νοοτροπίες από τις laquoνέεςraquo εκ-

συγχρονιστικές ελπιδοφόρες που καλούνται

να χτίσουν το microέλλον microας για microας χωρίς εmicroάς

Γιrsquo αυτό και ανιχνεύει κανείς στον λόγο τους

έναν τόνο a priori βεβαιότητας και επικυριαρ-

χίας Ίσως γιατί εκφράζουν και τις επιθυmicroίες

του ισχυρότατου πολιτιστικο-πολιτικού κατε-

στηmicroένου που διατρέχει οριζοντίως το σύνολο

της ελληνικής κοινωνίας ρυθmicroίζοντας εν αγα-

στή εσωτερική οmicroόνοια την τύχη της

Από πλευράς microου θεωρώ ότι το διακύβευmicroα της

αντιπαράθεσης έχει κακώς εγκλωβισθεί απο-

κλειστικά στο εάν η αξία των κτηρίων που προ-

τείνεται να γκρεmicroισθούν (και τα οποία φυσικά

πρέπει να παραmicroείνουν ως διατηρητέα) είναι

microικρότερη ή microεγαλύτερη από την αξία της πανο-

ραmicroικής θέας του Παρθενώνα

Αντιθέτως πιστεύω ότι το πρόβληmicroα είναι ένα

και microόνο Η ακαταλληλότητα της ίδιας της αρχι-

τεκτονικής πρότασης που υλοποιείται ∆έσmicroια

της ιδέας της είναι φυσικό ότι επιχειρεί να επι-

βάλλει την ατοπικότητα και την εγωκεντρική

επιθετικότητά της σε ότι την περιτριγυρίζει

ακόmicroα καις το ίδιο το microνηmicroείο σαρώνοντας τα

πάντα γύρω της

Στην ουσία πρόκειται για microια προσωπική νεύ-

ρωση επιβεβαίωσης του αρχιτέκτονα microέσω της

επιβολής του έργου του (συνήθη στην εγωκε-

ντρική εποχή microας) Και τη νεύρωση αυτή προ-

σπαθεί τώρα αυτός να παρουσιάσει ως θέσφα-

τη πάνδηmicroη διεθνή και τοπική επιθυmicroία και

αναγκαιότητα που πρέπει πια οπωσδήποτε να

ικανοποιηθεί Εδώ όmicroως δεν πρόκειται πια για

σχέδια αλλά για κτήριο που υλοποιείται και γιrsquo

αυτό θα γεννά στο διηνεκές τεράστια προβλή-

microατα ένταξης στον πολεοδοmicroικό ιστό που δεν

θα παρουσιάζονταν ακόmicroα και σε ασκήσεις 6ου

εξαmicroήνου σπουδών αρχιτεκτονικής

σύγκριση microε τις οιεσδήποτε αποmicroιmicroήσεις και

κακέκτυπά της ή σε σχέση microε το σύγχρονο κό-

σmicroο και πια ακριβώς θεωρούν πως θα ήταν η

συνδροmicroή τους microε το γενναίο βήmicroα της κατάθε-

σης αρχιτεκτονικής πρότασης για το συγκεκρι-

microένο microουσείο Μη ξεχνάmicroε ότι τα δύο πρώτα

βραβεία δόθηκαν σε διάσηmicroους πολυγραφότα-

τους θεωρητικούς ndashτου laquoανατρεπτικούraquo microετώ-

πουndash της αρχιτεκτονικής που ποτέ δεν είχαν

καταπιαστεί microε τα ζητήmicroατα αυτά

Ο παράγωνος απόγονος

Εν τέλει το microουσείο συγχωρήθηκε [συν + χωρώ]

στο laquoοικόπεδοraquo Μακρυγιάννη και στενοχωρή-

θηκε [στενό + χωρώ] ασφυκτιώντας ανάmicroεσα

στα άλλα κτήρια Ίσως όχι τυχαία το νέο microου-

σείο microπορεί να εξεταστεί ως laquoγλαφυρόraquo σηmicroει-

ολογικό απάνθισmicroα της νεοελληνικής αυθαίρε-

της δόmicroησης ad-hoc προσθήκη στον ακάλυπτο

microε piloti ετερόκλητη προσθήκη στο δώmicroα και

αδιαχείριστη απειλητική σχέση ορίων microε τις

γειτονικές πολυκατοικίες Ίσως αποτελεί microια

laquoΥψηλήraquo εκδοχή microιας νέο-λαϊκής αρχιτεκτονι-

κής ή microετα-λαϊκής αρχιτεκτονικής ndash θεωρώ-

ντας ως σύγχρονη λαϊκή αρχιτεκτονική το ανώ-

νυmicroο κακόηθες αυθαίρετο σε καταπατηmicroένη

γή Ίσως συνδράmicroει στο να χαρτογραφήσουmicroε

την αλλοίωση ηθών σε αντιδιαστολή microε τα laquoευ-

γενέστεραraquo γνωρίσmicroατα της κατά 100 χρόνια

παλαιότερης laquoλαϊκής αρχιτεκτονικήςraquo που ενέ-

πνευσε τον Πικιώνη

Ίσως microε τον τρόπο αυτό δεν είναι απλά και microόνο

το microουσείο της ακρόπολης αλλά και το microουσείο

της πρωτεύουσας των ακροτήτων

Όσο για την περίφηmicroη έννοια του αστικού

laquoγεγονότοςraquo Ο γέγονεν γέγονεν ndash όπως άλλω-

στε συνηθίσαmicroε πλέον να αποδεχόmicroαστε

Σηmicroειώσεις

1 Όπως πρόσφατα έγινε microε το ζήτηmicroα της laquoανάγκηςraquo

κατεδάφισης των υπαρχόντων διατηρητέων κτηρίων

ενώ αυτά θεωρήθηκαν δεδοmicroένα στοιχεία του περι-

βάλλοντος χώρου καθrsquo όλη την εξέλιξη της σχεδιαστι-

κής πρότασης Ίσως η κατεδάφισή τους πλήξει την

αρχιτεκτονική ιδέα που ακολούθησε πιστά το περί-

γραmicromicroα της περιοχής παρέmicroβασης και που θα microπο-

ρούσε ndashαν είχε ως δεδοmicroένο ότι ενδέχεται διαφορε-

τική σχέση microε τον πεζοδρόmicroοndash να είχε προσεγγίσει

διαφορετικά το αρχιτεκτονικό σενάριο της εισόδου ndash

την οπτική κίνηση και τη microορφή Είναι προφανές ότι

το στέγαστρο εισόδου δε θα είχε την τωρινή του

microορφή αν είχε άλλο περίγραmicromicroα ο οικοδοmicroήσιmicroος

χώρος και ο χώρος παρέmicroβασης

2 Οι κρίσεις που εκφράζονται είναι απόλυτα προσω-

πικές και αντανακλούν microια φάση διανοητικής microετεξέ-

λιξης και δεν αντανακλούν τη δράση microου ως project

architect του συγκεκριmicroένου έργου στο γραφείο του

αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη microια επαγγελmicroατική

εmicroπειρία ιδιαίτερα θετική και εξαιρετικά δηmicroιουργική

3 Πολλές άλλες αναφορές θα microπορούσαν να αναπτυ-

χθούν microε άλλη συγγραφική ευκαιρία

ρες αυτής την εmicroπορευmicroατοποίηση και τα laquoδί-

κτυαraquo προώθησης αυτών

Σε microια ευκαιριακή και περιστασιακή εποχή που

όλα εξετάζονται ως ευκαιρίες και περιστάσεις

όχι κατευθύνσεις και εξελίξεις τα έργα εθνι-

κού κύρους και οικουmicroενικής βαρύτητας είναι

σηmicroαντικό να καταθέτουν πολιτισmicroικές και

πνευmicroατικές δυναmicroικές όχι microόνο στατιστικά

ορθές επιλογές λειτουργικής ndashεκθεσιακήςndash

οργάνωσης Γιατί αναπόφευκτα η πολιτισmicroική

και πνευmicroατική δυναmicroική laquoακτινοβολείraquo πιο

έντονα διά της απουσίας της ή ακόmicroη περισσό-

τερο όταν έχει παραβιαστεί και παραποιηθεί

Αποτελεί υπέρτατη microορφή γραικυλισmicroού να

κινούνται να προωθούνται και να κατευθύνο-

νται κύρια και ανεπανάληπτα κτηριακά έργα από

ηmicroι-πολιτευόmicroενους paparazzi που προσεγγί-

ζουν τα διεθνή είδωλά τους ndashπου άλλως αδιαφο-

ρούν πλήρως και επιδεικτικά για τον γεωγρα-

φικό microας χώρο και την εγχώρια πολιτισmicroική

δυναmicroικήndashmicroε δόλωmicroα τα κεφάλαια του ελληνι-

κού δηmicroοσίου παραmicroάσχαλα Ειδικά όταν τα

laquoείδωλαraquo αυτά ευαισθητοποιούνται για τον

γεωγραφικό και πολιτισmicroικό χώρο της πατρίδας

microας microόνο καθrsquo όσο εξυπηρετούνται εγωπαθώς

κάποιοι προσωπικοί στόχοι συνδράmicroοντας σε

ένα πνεύmicroα εκφαυλισmicroού αποτελmicroάτωσης και

απαξίωσης οιασδήποτε γηγενούς πολιτισmicroικής

δυναmicroικής

Ίσως αρχικά ακουστεί απλοϊκό ή κοινότυπο

microάλλον όmicroως θα είχε συνταρακτικό ενδιαφέρον

αν καλούνταν όλοι οι τότε διαγωνιζόmicroενοι να

καταθέσουν ndashέστω και ετεροχρονισmicroέναndash πραγ-

microατικά προσωπικά δοκίmicroια στα οποία απροκάλυ-

πτα να δηλώνουν ndashή να οmicroολογούνndash τι πραγmicroα-

τικά σηmicroαίνει γιrsquo αυτούς η Ακρόπολη της Αθή-

νας ο Παρθενώνας ή η κλασική Ελλάδα σε

2244 ε π ί κ α ι ρ α

πάνω Μετα-λαϊκή αρχιτεκτονική Οξυγώνιες microορφές και

αυθαίρετα στο Πέραmicroα Αττικής Φωτ Α ∆ηmicroητρακόπουλος

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 3: ARXITEKTONES_65

Προς 1) Υπουργό ΥΠΠΟ κ Γ Βουλγαράκη

2) Γεν Γραmicromicroατέα ΥΠΠΟ κ Χρ Ζαχόπουλο

3) Κεντρικό Αρχαιολογικό Συmicroβούλιο

4) Κεντρικό Συmicroβούλιο Νεωτέρων Μνηmicroείων

Θέmicroα Κατεδάφιση διατηρητέων επί της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων microε έκπληξη αλλά και microε εύλογη αγανάκτηση έλαβε γνώση

της απόφασης του Υπουργού Πολιτισmicroού κ Γ Βουλγαράκη να προχωρήσει στην κατεδάφιση των δύο

διπλά χαρακτηρισmicroένων διατηρητέων κτηρίων επί της οδού ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου 17 και 19 από το

ΥΠΠΟ και το ΥΠΕΧΩ∆Ε

Ο εκάστοτε Υπουργός Πολιτισmicroού είναι εντεταλmicroένος από το θεσmicroικό του ρόλο και έχει υποχρέωση να

διαφυλάσσει και να προστατεύει έργα τέχνης ιδιαίτερης υψηλής αξίας που ανήκουν στον αρχιτεκτο-

νικό πλούτο της χώρας microας και στην πολιτισmicroική κληρονοmicroιά της

Ο κ Υπουργός όmicroως ασκεί τα καθήκοντά του microε τη νοοτροπία microιας αυταρχικής και αλαζονικής εξου-

σίας παραβιάζοντας τους ηθικούς και δεοντολογικούς κανόνες της αρmicroοδιότητας του που είναι υπο-

χρεωmicroένος να τους σέβεται και να τους τηρεί απαρέγκλιτα

Με πρωτοφανή προκλητικότητα επέλεξε την ηmicroέρα της 30ης Αυγούστου όταν η Αρχαία Ολυmicroπία γινό-

τανε κρανίου τόπος και επωφελούmicroενος από τη γενική σύγχυση που προκάλεσαν οι καταστροφικές

πυρκαγιές πήρε την απόφαση αυτή

Αυτό το έκανε βασιζόmicroενος σε microια πλειοψηφία microιας διπλής ψήφου των αρmicroοδίων οργάνων του ΥΠΠΟ

(ΚΑΣ και Νεωτέρων Μνηmicroείων)

Η απόφαση αυτή χαρακτηρίζεται από απαιδευσία αναλγησία βιαιότητα και πλήρη άγνοια του θέmicroα-

τος που χειρίζεται και που τον εκθέτει ανεπανόρθωτα και τον αποδεικνύει ανεπαρκή στον ρόλο που

του έχει ανατεθεί

Η καταστροφή της Ολυmicroπίας και microόνο αυτή θα αποτελούσε ικανή αιτία ώστε από ευθιξία και αίσθηmicroα

υψηλής ευθύνης να υποβάλλει την παραίτησή του

Η απόφαση της κατεδάφισης εmicroφανίζει τον Υπουργό να ακολουθεί τη λογική του κοινού αυθαιρετού-

χου που επωφελείται των ανωmicroάλων περιστάσεων για να παρανοmicroεί

Χρησιmicroοποιώντας διάφορα παραπλανητικά επιχειρήmicroατα και σοφίσmicroατα περί δήθεν αποκάλυψης

νέων αρχαιοτήτων microε την κατεδάφιση των κτηρίων ή της οπτικής επαφής microε τον Παρθενώνα του Νέου

Μουσείου Ακρόπολης αιτιολογεί την κατεδάφιση απλουστευτικά και προκαλεί παράλληλα και την

κατάρρευση του microετώπου της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου

Και τούτο παρά τη γενική κατακραυγή πλήθους πολιτών επιστηmicroονικών φορέων (ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ ΕΜΠ

Πολυτεχνείο Πάτρας)

Το Υπουργείο Πολιτισmicroού και οι Φορείς του που αποφάσισαν τη χωροθέτηση του Νέου Μουσείου σrsquo

αυτό το σηmicroείο γνώριζαν την πυκνότητα των γύρω οικοδοmicroικών τετραγώνων καθώς και την laquoεπάρ-

κειαraquo του περιβάλλοντος χώρου

Πρέπει να γίνει επίσης γνωστό στο κοινό ότι οι microελετητές του έργου του Νέου Μουσείου Ακρόπολης

γνώριζαν και είχαν λάβει υπόψη τους την παρουσία των κτηρίων αυτών όπως αποδεικνύεται από τα

σχέδια και τις microακέτες τους

Τέλος ο ΣΑ∆ΑΣ-Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δηλώνει κατηγορηmicroατικά σύmicroφωνα microε τις ευθύνες

που του παρέχει το καταστατικό του ότι θα αντιταχθεί και θα επιζητήσει την ανάκληση της απόφασης

αυτής επικαλούmicroενος κάθε νόmicroιmicroο microέσο που του παρέχει η ισχύουσα νοmicroοθεσία

Κοινοποίηση

1) Νέα ∆ηmicroοκρατία Υπόψη κου Κ Καρρά και κας Ε Κουντουρά

2) Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνηmicroα Υπόψη κου Τ Χυτήρη

3) Κουmicromicroουνιστικό Κόmicromicroα Ελλάδας Υπόψη κου Γ Αραβανή

4) Συνασπισmicroό Υπόψη κου Γ Μπαλάφα

Προς ως Πίνακα Αποδεκτών

Θέmicroα Καταγγελία σχετικά microε την ΕΠΑΕ Ζακύνθου

Μας καταγγέλθηκε ότι στις συνεδριάσεις της ΕΠΑΕ Ζακύνθου η κυρία Πρόεδρος δηmicroιουργεί κωλύmicroατα

στη συmicromicroετοχή των τακτικών microελών και συγκεκριmicroένα στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ Ζακύνθου της 1ης

8ου 2007 η κυρία Πρόεδρος δεν επέτρεψε microε ανοίκειο τρόπο τη συmicromicroετοχή του τακτικού microέλους

(εκπροσώπου του ΣΑ∆ΑΣ-ΠΕΑ) συναδέλφου Νικολάου Βουτσινά

Αν η καταγγελία αληθεύει έχουmicroε να παρατηρήσουmicroε τα ακόλουθα

Προκαλεί κατάπληξη και είναι απαράδεκτο το γεγονός να επιλέγει η κυρία Πρόεδρος ποιος θα συmicromicroε-

τέχει στη συνεδρίαση της ΕΠΑΕ και ποιος όχι

Επειδή η microε αυτό τον τρόπο διαφοροποίηση της σύνθεσης της επιτροπής στη συγκεκριmicroένη συνε-

δρίαση είναι παράνοmicroη παράτυπη και καταχρηστική

Επειδή η Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει στα ίδια της τα microέλη να

απαξιώνουν το microόνο εν τέλει όργανο που είναι επιφορτισmicroένο να προασπίζει την Αρχιτεκτονική και το

∆οmicroηmicroένο περιβάλλον στη χώρα

Επειδή οι αποφάσεις που ελήφθησαν στη συγκεκριmicroένη συνεδρίαση πάσχουν νοmicroιmicroότητας

Παρακαλούmicroε

1 Να ανακληθούν άmicroεσα όλες οι αποφάσεις της συγκεκριmicroένης συνεδρίασης

2 Να απέχουν τα microέλη microας που συmicromicroετέχουν στη ΕΠΑΕ Ζακύνθου microέχρι νεοτέρας

3 Να υποβληθούν στην Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων υποmicroνήmicroατα από όλα τα microέλη της ΕΠΑΕ

τακτικά και αναπληρωmicroατικά ασχέτως φορέα που εκπροσωπούν

Μετά τα παραπάνω επιφυλασσόmicroαστε για άσκηση περαιτέρω ελέγχου

Πίνακας αποδεκτών

1 Νοmicroάρχη Ζακύνθου κ ∆ Γάσπαρο

2 Μέλη Α΄βάθmicroιας ΕΠΑΕ Ζακύνθου Μ Μουζάκη Ε ∆εληmicroπαλτά Ν Βουτσινά Υ Σαραντίδου

Π Καψαmicroπέλη Ι Σκαρτσή Π Κοmicroνηνό ∆ Κωστής

4 ΤΕΕ Ζακύνθου

5 ΤΕ∆Κ Ζακύνθου

6 Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ζακύνθου

2211ε π ί κ α ι ρ α

∆ραστηριότητες

2200 ε π ί κ α ι ρ α

∆Σ

ΣΑ

∆ΑΣ

-ΠΕ

Α

2233ε π ί κ α ι ρ α

ποιηmicroένο microνηmicroειακό και ιστορικό χώρο στου

Μακρυγιάννη και επειδή κάποιος έπρεπε να

τελέσει τα αποφασισmicroένα να σχεδιάσει και να

οικοδοmicroήσει τότε αποφάσισε να προθυmicroοποιη-

θεί τουλάχιστον ο ίδιος microε τρόπο που ο ίδιος

έκρινε ως βέλτιστο

Είναι ήδη γνωστό ότι συνολικά η συλλογιστική

προσέγγισης του ζητήmicroατος της χωροθέτησης

του microουσείου έχει επικριθεί από όλους επισή-

microως και ανεπισήmicroως συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου

και του αρχιτέκτονα του έργου Είναι δεδοmicroένο

ότι η συγκεκριmicroένη θέση προσκαλούσε ένα κτή-

ριο microανιτάρι microε βάση microικρότερη του κορmicroού

που δε δύναται ούτε να πατήσει σωστά (ήταν

για τεράστιες περιόδους διφορούmicroενο και ασα-

φές το πού πώς και αν microπορεί να ακουmicroπήσει

το έδαφος και τα ευρήmicroατα) ούτε να ειδωθεί

σωστά στο επίπεδο του πεζού (ήταν ασαφές

που θα αποκαλυπτόταν το κτήριο στον δρόmicroο

αφού η πρόοδος των απαλλοτριώσεων δεν ήταν

δεδοmicroένη ούτε προβλέψιmicroη) ούτε να γεννήσει

microια υγιή σχέση στο επίπεδο του δρόmicroου προ-

γραmicromicroατικά και αρχιτεκτονικά (οι αποστάσεις

του κτηρίου από τον δηmicroόσιο χώρο των περιmicroε-

τρικών οδών παραmicroένουν ασαφείς) καταδει-

κνύοντας την αmicroήχανη φύση του υπολειπόmicroε-

νου laquoπεριβάλλοντοςraquo χώρου

Τα σχόλια αυτά δεν αποτελούν κρίσεις για το

έργο του microελετητή αρχιτέκτονα αλλά επικε-

ντρώνονται στο ελλιπές όραmicroα για το έργο όπως

αυτό εκφράστηκε στην ανακοίνωση του διαγω-

νισmicroού και αναφέρονται εδώ ως τυπική περί-

πτωση αρχιτεκτονικού διαγωνισmicroού της ηmicroεδα-

πής microε τα συντρέχοντα γνωρίσmicroατα αυτών αmicroέ-

τρητους πολέmicroιους microε ετερόκλητες ή και θολές

ατζέντες υπέρογκο (έως και αδύνατο) κτηριο-

λογικό πρόγραmicromicroα σε υπερβολικά περιορι-

σmicroένη επιφάνεια εξωφρενικούς κτηριολογι-

κούς κανονισmicroούς και ασυνάρτητες απαγορεύ-

σεις ελλιπή θεώρηση της σχέσης microε το άmicroεσο

και ευρύτερο αστικό περιβάλλον λειτουργικά

προγραmicromicroατικά και ογκολογικά αλλά κυρίως

πλήρως απούσα προσέγγιση του κρίσιmicroου

θέmicroατος του υπαίθριου laquoακάλυπτουraquo χώρου

που εξαναγκαστικά προκύπτει ως υπολειπό-

microενο στοιχείο στην εξίσωση των laquoωφέλιmicroωνraquo

τετραγωνικών κλειστής επιφάνειας Τελικά

όπως ndashσχεδόνndash σε κάθε οικοδοmicroικό εγχείρηmicroα

στη σύγχρονη ελληνική πόλη η διαλεκτική της

αρχιτεκτονικής περιορίζεται στον απολογισmicroό

των κλειστών χώρων microιας έννοιας υποβιβασmicroέ-

νης laquoχωρητικότηταςraquo

Ακριβώς αυτή η ελλιπής προσέγγιση του αρχιτε-

κτονικού οράmicroατος ndashπριν ακόmicroη λειτουργήσει ο

αρχιτέκτοναςndash συνιστά την τραυmicroατική αφετη-

ρία που σπάνια microπορεί να αναστραφεί από τον

microελετητή όταν το έργο έχει λάβει πλέον επί-

σηmicroη χροιά και νοmicroική υπόσταση Μέσα στην

αφάνταστα και ανυπόφορα ωmicroή πραγmicroατικό-

τητα της σύγχρονης επαγγελmicroατικής πρακτικής

ο microελετητής microόνο έmicromicroεσα microπορεί να επηρεάσει

το όραmicroα και το πρόγραmicromicroα που του παραδίδε-

ται αφού οι πολιτικές και νοmicroικές ευθύνες microιας

τέτοιας προσπάθειας τον θέτουν σε ιδιαίτερα

ευαίσθητη θέση χωρίς καν το ζήτηmicroα να αποτε-

λεί επισήmicroως τον τοmicroέα laquoεπαγγελmicroατικήςraquo δρα-

στηριοποίησής του και υποχρεώσεών του Αυτό

δεν σηmicroαίνει ότι ο αρχιτέκτονας περιορίζεται

στον ρόλο του διεκπεραιωτή ετερόκλητων απαι-

τήσεων αλλά πως είναι σηmicroαντικό να συλλάβει

κανείς την πολυπλοκότητα των διαδικασιών

πριν εκφράσει κρίσεις

Ως άλλος ανθοκόmicroος που πλέον έχει καταδικα-

στεί να διαχειρίζεται χαmicroόκλαδα και να συνθέτει

microε άνθρακα ο σύγχρονος αρχιτέκτονας καταλή-

γει συχνά να λειτουργεί ως διανοητικός ρακο-

συλλέκτης καλείται να αναλάβει πολιτισmicroικούς

εξορκισmicroούς και αστικές νεκραναστάσεις έχο-

ντας στα χέρια του microόνο υπολείmicromicroατα και ψήγ-

microατα όταν οι καταληστεύσεις τόπων και τοπίων

έχουν παγιωθεί και ολοκληρωθεί όταν όλοι οι

laquoαναπτυξιακοί παράγοντεςraquo έχουν διαχωρίσει

τη θέση τους από τις οιεσδήποτε ευθύνες Ταυ-

τόχρονα παραmicroένει ως ο laquoαποδιοποmicroπαίοςraquo

όταν το ξόρκι laquoκλωτσήσειraquo ndash ή το κλωτσήσουν

Ετερόκλητα φρονήmicroατα αλλοφροσύνη και

αλλόφρονες

Σηmicroαντικό τmicroήmicroα του laquoοράmicroατοςraquo ενός έργου

παραmicroένει η microέθοδος επιλογής του microελετητή

Στην περίπτωση του laquoκλειστούraquo αρχιτεκτονικού

διαγωνισmicroού ιδεών κρίσιmicroης σηmicroασίας είναι τα

κριτήρια προεπιλογής των διαγωνιζόmicroενων το

βάθος ή η ρηχότητα αυτών των κριτηρίων και ο

βαθmicroός ενηmicroέρωσης των laquoκριτώνraquo για την αρχι-

τεκτονική και όχι απλά για τους διάττοντες αστέ-

Ακρόπολη η πόλη των ακροτήτων [και το microουσείο αυτής]

Αριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλος αρχιτέκτων

2222 ε π ί κ α ι ρ α

σχrsquo

ολ

ιο

Ως ο στοχαστής που εξυmicroνεί το απρόσmicroενο το

απρόβλεπτο και το συγκυριακό το τυχαίο ndashανα-

πόφευκτα και το ατυχέςndash ο δηmicroιουργός του

οξυγώνιου microουσείου αποτέλεσε ιδανική επι-

λογή αφού από καιρό συλλάmicroβανε και ιδεολο-

γικοποιούσε κάποια καίρια χαρακτηριστικά της

περίφηmicroης νεοελληνικής πραγmicroατικότητας

ορατά σε κάθε πτυχή της laquoγεωπολιτικήςraquo υπό-

στασης του έργου

Σκεπτόmicroενος το ζήτηmicroα ένταξης του κτηρίου

στο περιβάλλον του και τις πολλές διαmicroαρτυ-

ρίες για τη σχέση του microουσείου microε το άmicroεσο

αστικό τοπίο δε θα microπορούσε κανείς να παρα-

βλέψει πως ο δηmicroιουργός του microουσείου έγινε

ακαδηmicroαϊκά περιβόητος στη δύση microε το περί-

φηmicroο βιβλίο laquoΑρχιτεκτονική και ∆υσαρmicroογήraquo

[Architecture and Disjunction] ndash προβάλλοντας

κατrsquo επέκταση την έννοια του δυσ-προσάρmicroο-

στου ως αφετηρία και αντικείmicroενο ως στόχο και

αναπόφευκτη κατάληξη ή laquoγεγονόςraquo Ταυτό-

χρονα έχει εκδηλώσει ιδιαίτερες τάσεις λα-

τρείας της έννοιας του τραυmicroατικού και του

laquoδυσ-τυχηmicroατικούraquo Ως ακραίο παράδειγmicroα

σχεδόν ανεκδοτολογικού χαρακτήρα ndashmicroαρτυ-

ρώντας το ιδιαίτερο δηmicroοσιογραφικό ταλέντο

αυτοπροβολήςndash αναφέρεται η ολοσέλιδη δηmicroο-

σίευση ακτινογραφίας του θρυmicromicroατισmicroένου του

καρπού και παλάmicroης ndashmicroετά από σχεδόν microοιραίο

αυτοκινητιστικό ατύχηmicroαndash σε επιφανέστατη

περιοδική έκδοση αρχιτεκτονικής κριτικής και

laquoθεωρίαςraquo ndashτο περιοδικό Anyndash ως εικονογρά-

φηση ιδιαίτερα σύντοmicroου δοκιmicroίου του ιδίου3

Ανεξαρτήτως των θεωρητικών του τάσεων

κινούmicroενος microε επαγγελmicroατική πρακτικότητα

που έmicromicroεσα πηγάζει από τη γεωγραφική θέση

του γραφείου του και το περιβάλλον λειτουρ-

γίας και δραστηριοποίησης τις Ηνωmicroένες Πολι-

τείες ο αρχιτέκτονας σχεδίασε το έργο αντανα-

κλώντας ένα πραγmicroατιστικό πνεύmicroα ndash ως επαγ-

γελmicroατίας που συmicromicroετέχει συστηmicroατικά σε

αρχιτεκτονικούς διαγωνισmicroούς ιδεών γνωρίζο-

ντας πως συνήθως δεν αποτελούν κερδοφόρα

ενασχόληση (άρα κατά τη φάση συmicromicroετοχής η

αφοσίωση στον εκάστοτε διαγωνισmicroό οφείλει

να είναι ελεγχόmicroενη και όχι απόλυτη) Ίσως ο

πραγmicroατισmicroός αυτός ήταν ένας κύριος λόγος

που υπερίσχυσε η συγκεκριmicroένη αρχιτεκτονική

πρόταση έναντι των συνδιαγωνιζόmicroενων

Έτσι παρά την επίσηmicroα δεδηλωmicroένη διαφωνία

και του ίδιου του αρχιτέκτονα microε την απόφαση

χωροθέτησης του microουσείου στο laquoοικόπεδοraquo

Μακρυγιάννη ή ακριβέστερα στον οικοπεδο-

laquohellip Μια άγραφη νοmicroοθεσία διαmicroορφωmicroένη στα

φιλολογικά καφενεία όλου του κόσmicroου από το

Saint-Germain-des-Preacutes ως το Greenwich Vil-

lage απαγορεύει ndashτην εποχή αυτή της ασυδο-

σίαςndash ρητά στον ποιητή να ξαναπιάσει έννοιες

βασικές που αφορούν την τέχνη του microόνο και

microόνο επειδή έχασαν το περιεχόmicroενό τους στα

χρόνια microας εκεί που βέβαια το σωστό θα ήτανε

νrsquo απαιτήσει την επανατοποθέτησή τους και την

απαρχής λειτουργία τους microέσα στη σηmicroερινή

πραγmicroατικότητα ∆εν ανανεώνεται κανείς στον

έρωτα καταργώντας τις γυναίκες ndash απλώς γίνεται

Αυνάναςhellipraquo

Οδυσσέας Ελύτης Πρώτα ndash Πρώτα η Ποίηση

Ανοιχτά Χαρτιά σ 9 Εκδόσεις Ίκαρος 2000

Καθώς το microουσείο της Ακρόπολης γίνεται στα-

διακά αντιληπτό ως απτό στοιχείο της αθηναϊ-

κής πραγmicroατικότητας οι θέσεις και οι διαθέσεις

προς αυτό τείνουν να συmicroπτυχτούν σε ένα πνεύ-

microα έντονης κριτικής Έστω και αν οι (λειτουργι-

κές) laquoπροθέσειςraquo του έργου θεωρούνται καλές

(η επιστροφή και έκθεση των γλυπτών του Παρ-

θενώνα και η οργανωmicroένη έκθεση των ευρηmicroά-

των του Ιερού Βράχου εν γένει) η ελληνική ψυχή

βρίσκει το νοητικό χώρο να κρίνει και να ελέγ-

χει το πολιτικό αστικό και αρχιτεκτονικό πλαί-

σιο στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριmicroένο κτί-

ριο Πιθανά αν βρισκόmicroασταν σε κάποια άλλη

χώρα του ευνουχισmicroένου δυτικού κόσmicroου οιο-

δήποτε laquoκουτίraquo έγραφε laquomicroουσείο ακρόποληςraquo

στην είσοδο ίσως να γινόταν άmicroεσα αποδεκτό

άκριτα και απόλυτα

Αρκετές εκτιmicroήσεις φιλτράρουν το έργο υπό το

πρίσmicroα θεωρητικών σχηmicroάτων ndash ξεπερασmicroένων

microεν microεγαλεπήβολων δε Αποτελεί γενικότερο

φαινόmicroενο εφήmicroερες κενόδοξες και συχνά

φλύαρες microυθοπλασίες του αρχιτεκτονικού στε-

ρεώmicroατος ανασύρονται ως άλλα διαφηmicroιστικά

συνθήmicroατα προς υπεράσπιση σύγχρονων αστι-

κών παρεmicroβάσεων laquoτης microοδόςraquo microιας κατηγο-

ρίας έργων που χωρίς τον πλανεmicroένο laquoαέραraquo

των media αναπόφευκτα χωλαίνουν εκmicroηδενί-

ζονται Παρασυρόmicroενες από πνεύmicroα συmicroπόρευ-

σης ή αντιπαράθεσης προς τις διαθέσεις θεω-

ρητικολογίας και microεγαλοποίησης του κατά τα

άλλα απλού και microεmicroπτού microας κόσmicroου πολλές

κρίσεις καταλήγουν συχνά σε άτοπα ή άστοχα

σχόλια1 Καταθέτω εδώ microια προσωπική microεν

ndashάmicroεση2 δεndash προσέγγιση του όλου ndashαστικού

πολιτικού και πολιτισmicroικούndash εγχειρήmicroατος

φωτ Φ Μαλλόυχου-Tufano

Για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤάσος Μπίρης αρχιτέκτων καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

2255ε π ί κ α ι ρ α

σχό

λιο

Αυτό το γουρλωτό κοίταγmicroα προς το αρχαίο microνη-

microείο δεν χρειάζεται Κι ας το ζητά η λύση Γιατί

εmicroείς τουλάχιστον έχουmicroε δει (αλλά και νοιώ-

σει βαθιά) microέσα από συστοιχίες τοπικών microικρών

ανοιγmicroάτων και laquoκάδρωνraquo που δηmicroιουργούν οι

δρόmicroοι και οι πλατείες των χωριών των νησιών

microας την απεραντοσύνη όλου του Αιγαίου χωρίς

να διανοηθούmicroε να ξεριζώσουmicroε σπίτια δηmicroαρ-

χεία και εκκλησιές ούτε καν ένα σταύλο

Υπενθυmicroίζεται επίσης ότι ακόmicroα και το πολυσυ-

ζητηmicroένο τεράστιο laquoΜάτι του Κύκλωπαraquo προς

τον Παρθενώνα που βραβεύθηκε σε προηγού-

microενο διαγωνισmicroό αποδείχθηκε πιο οικονοmicroικό

απέναντι σrsquo αυτή την αχαλίνωτη ψύχωση της

απόλυτης θέας που γεννά τούτη την άστοχη και

αστόχαστη laquomicroεγάληraquo αρχιτεκτονική

Πώς να τιθασευτούν τώρα microε λόγια οι τεράστιες

microονοκόmicromicroατες γραmicromicroές της ατοπικής βίαιης

στερεοmicroετρίας του υλοποιηmicroένου πια αυτού

κτηρίου Πώς θα συσχετισθεί microε το περιβάλλον

του χωρίς να το τραυmicroατίσει ή ακόmicroα και να το

εξαφανίσει από προσώπου γης Τι να σου κάνει

πια το καηmicroένο το νεοκλασσικό του Κουρεmicroέ-

νου microπροστά σrsquo αυτήν την εξουθενωτική πίεση

Όmicroως εmicroείς είmicroαστε που βραβεύσαmicroε microε θαυ-

microασmicroό τη συγκεκριmicroένη πρόταση προαναγγέλ-

λοντας ίσως έτσι και τις επόmicroενες βραβεύσεις

κτηρίων γνωστών laquoδιασηmicroοτήτωνraquo που θα γί-

νουν microε κλειστούς (δια προσκλήσεως) διαγωνι-

σmicroούς και κλειστές (δια προσκλήσεως) επιτρο-

πές αξιολόγησης Όπως λέγεται ότι θα συmicroβεί

και στην περίπτωση της laquoΕθνικής Βιβλιοθήκηςraquo

της laquoΕθνικής Λυρικής Σκηνήςraquo κλπ

∆ε φτάνουν λοιπόν τα άκαιρα λόγια και οι microετα-

χρονολογηmicroένες γενικές θεωρίες Ας αποφασί-

ζουmicroε επιτέλους κάθε φορά microε ειλικρίνεια και

προβλεπτικότητα επί του συγκεκριmicroένου Για το

ποια αρχιτεκτονική πραγmicroατικά θέλουmicroε και

θεωρούmicroε ότι microας αξίζει Και ας γίνεται αυτό

όχι κατόπιν εορτής αλλά έγκαιρα Πρωτίστως

microέσω των ειδικών θεσmicroικών διαδικασιών microε τις

οποίες η αρχιτεκτονική υπεύθυνα κρίνεται

συγκρίνεται και αξιολογείται Πριν βραβευθεί

και κτισθεί για να microας καπελώνει πια microε βούλα

και κερί τα επόmicroενα 400 χρόνια Ενώ laquoεmicroείς

(ανώφελα) θα άδωmicroενraquo κλαίγοντας Οι ίδιοι που

χίλιες φορές έχουmicroε πετάξει το άξιο στα σκου-

πίδια για χάρη του microεγάλου του εντυπωσιακού

και του διάσηmicroου

Εξοργισmicroένος παρακολουθώ επί microέρες την

ndashτουλάχιστονndash προσβλητική στάση microερίδας των

αρθρογραφούντων υποστηρικτών της πρότασης

για το laquoΝέο Μουσείο της Ακρόποληςraquo που σή-

microερα κατασκευάζεται απέναντι σε καθηγητές

και καθηγήτριες της Σχολής microας που αντιτίθε-

νται σθεναρά στο laquoξεδόντιασmicroαraquo της πόλης για

χάρη του έργου του κ Τσουmicroί

Παίζουν οι πρώτοι ξανά το γνωστό παιχνίδι που

χωρίζει βολικά τις laquoπαλιέςraquo ξεπερασmicroένες

συντηρητικές νοοτροπίες από τις laquoνέεςraquo εκ-

συγχρονιστικές ελπιδοφόρες που καλούνται

να χτίσουν το microέλλον microας για microας χωρίς εmicroάς

Γιrsquo αυτό και ανιχνεύει κανείς στον λόγο τους

έναν τόνο a priori βεβαιότητας και επικυριαρ-

χίας Ίσως γιατί εκφράζουν και τις επιθυmicroίες

του ισχυρότατου πολιτιστικο-πολιτικού κατε-

στηmicroένου που διατρέχει οριζοντίως το σύνολο

της ελληνικής κοινωνίας ρυθmicroίζοντας εν αγα-

στή εσωτερική οmicroόνοια την τύχη της

Από πλευράς microου θεωρώ ότι το διακύβευmicroα της

αντιπαράθεσης έχει κακώς εγκλωβισθεί απο-

κλειστικά στο εάν η αξία των κτηρίων που προ-

τείνεται να γκρεmicroισθούν (και τα οποία φυσικά

πρέπει να παραmicroείνουν ως διατηρητέα) είναι

microικρότερη ή microεγαλύτερη από την αξία της πανο-

ραmicroικής θέας του Παρθενώνα

Αντιθέτως πιστεύω ότι το πρόβληmicroα είναι ένα

και microόνο Η ακαταλληλότητα της ίδιας της αρχι-

τεκτονικής πρότασης που υλοποιείται ∆έσmicroια

της ιδέας της είναι φυσικό ότι επιχειρεί να επι-

βάλλει την ατοπικότητα και την εγωκεντρική

επιθετικότητά της σε ότι την περιτριγυρίζει

ακόmicroα καις το ίδιο το microνηmicroείο σαρώνοντας τα

πάντα γύρω της

Στην ουσία πρόκειται για microια προσωπική νεύ-

ρωση επιβεβαίωσης του αρχιτέκτονα microέσω της

επιβολής του έργου του (συνήθη στην εγωκε-

ντρική εποχή microας) Και τη νεύρωση αυτή προ-

σπαθεί τώρα αυτός να παρουσιάσει ως θέσφα-

τη πάνδηmicroη διεθνή και τοπική επιθυmicroία και

αναγκαιότητα που πρέπει πια οπωσδήποτε να

ικανοποιηθεί Εδώ όmicroως δεν πρόκειται πια για

σχέδια αλλά για κτήριο που υλοποιείται και γιrsquo

αυτό θα γεννά στο διηνεκές τεράστια προβλή-

microατα ένταξης στον πολεοδοmicroικό ιστό που δεν

θα παρουσιάζονταν ακόmicroα και σε ασκήσεις 6ου

εξαmicroήνου σπουδών αρχιτεκτονικής

σύγκριση microε τις οιεσδήποτε αποmicroιmicroήσεις και

κακέκτυπά της ή σε σχέση microε το σύγχρονο κό-

σmicroο και πια ακριβώς θεωρούν πως θα ήταν η

συνδροmicroή τους microε το γενναίο βήmicroα της κατάθε-

σης αρχιτεκτονικής πρότασης για το συγκεκρι-

microένο microουσείο Μη ξεχνάmicroε ότι τα δύο πρώτα

βραβεία δόθηκαν σε διάσηmicroους πολυγραφότα-

τους θεωρητικούς ndashτου laquoανατρεπτικούraquo microετώ-

πουndash της αρχιτεκτονικής που ποτέ δεν είχαν

καταπιαστεί microε τα ζητήmicroατα αυτά

Ο παράγωνος απόγονος

Εν τέλει το microουσείο συγχωρήθηκε [συν + χωρώ]

στο laquoοικόπεδοraquo Μακρυγιάννη και στενοχωρή-

θηκε [στενό + χωρώ] ασφυκτιώντας ανάmicroεσα

στα άλλα κτήρια Ίσως όχι τυχαία το νέο microου-

σείο microπορεί να εξεταστεί ως laquoγλαφυρόraquo σηmicroει-

ολογικό απάνθισmicroα της νεοελληνικής αυθαίρε-

της δόmicroησης ad-hoc προσθήκη στον ακάλυπτο

microε piloti ετερόκλητη προσθήκη στο δώmicroα και

αδιαχείριστη απειλητική σχέση ορίων microε τις

γειτονικές πολυκατοικίες Ίσως αποτελεί microια

laquoΥψηλήraquo εκδοχή microιας νέο-λαϊκής αρχιτεκτονι-

κής ή microετα-λαϊκής αρχιτεκτονικής ndash θεωρώ-

ντας ως σύγχρονη λαϊκή αρχιτεκτονική το ανώ-

νυmicroο κακόηθες αυθαίρετο σε καταπατηmicroένη

γή Ίσως συνδράmicroει στο να χαρτογραφήσουmicroε

την αλλοίωση ηθών σε αντιδιαστολή microε τα laquoευ-

γενέστεραraquo γνωρίσmicroατα της κατά 100 χρόνια

παλαιότερης laquoλαϊκής αρχιτεκτονικήςraquo που ενέ-

πνευσε τον Πικιώνη

Ίσως microε τον τρόπο αυτό δεν είναι απλά και microόνο

το microουσείο της ακρόπολης αλλά και το microουσείο

της πρωτεύουσας των ακροτήτων

Όσο για την περίφηmicroη έννοια του αστικού

laquoγεγονότοςraquo Ο γέγονεν γέγονεν ndash όπως άλλω-

στε συνηθίσαmicroε πλέον να αποδεχόmicroαστε

Σηmicroειώσεις

1 Όπως πρόσφατα έγινε microε το ζήτηmicroα της laquoανάγκηςraquo

κατεδάφισης των υπαρχόντων διατηρητέων κτηρίων

ενώ αυτά θεωρήθηκαν δεδοmicroένα στοιχεία του περι-

βάλλοντος χώρου καθrsquo όλη την εξέλιξη της σχεδιαστι-

κής πρότασης Ίσως η κατεδάφισή τους πλήξει την

αρχιτεκτονική ιδέα που ακολούθησε πιστά το περί-

γραmicromicroα της περιοχής παρέmicroβασης και που θα microπο-

ρούσε ndashαν είχε ως δεδοmicroένο ότι ενδέχεται διαφορε-

τική σχέση microε τον πεζοδρόmicroοndash να είχε προσεγγίσει

διαφορετικά το αρχιτεκτονικό σενάριο της εισόδου ndash

την οπτική κίνηση και τη microορφή Είναι προφανές ότι

το στέγαστρο εισόδου δε θα είχε την τωρινή του

microορφή αν είχε άλλο περίγραmicromicroα ο οικοδοmicroήσιmicroος

χώρος και ο χώρος παρέmicroβασης

2 Οι κρίσεις που εκφράζονται είναι απόλυτα προσω-

πικές και αντανακλούν microια φάση διανοητικής microετεξέ-

λιξης και δεν αντανακλούν τη δράση microου ως project

architect του συγκεκριmicroένου έργου στο γραφείο του

αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη microια επαγγελmicroατική

εmicroπειρία ιδιαίτερα θετική και εξαιρετικά δηmicroιουργική

3 Πολλές άλλες αναφορές θα microπορούσαν να αναπτυ-

χθούν microε άλλη συγγραφική ευκαιρία

ρες αυτής την εmicroπορευmicroατοποίηση και τα laquoδί-

κτυαraquo προώθησης αυτών

Σε microια ευκαιριακή και περιστασιακή εποχή που

όλα εξετάζονται ως ευκαιρίες και περιστάσεις

όχι κατευθύνσεις και εξελίξεις τα έργα εθνι-

κού κύρους και οικουmicroενικής βαρύτητας είναι

σηmicroαντικό να καταθέτουν πολιτισmicroικές και

πνευmicroατικές δυναmicroικές όχι microόνο στατιστικά

ορθές επιλογές λειτουργικής ndashεκθεσιακήςndash

οργάνωσης Γιατί αναπόφευκτα η πολιτισmicroική

και πνευmicroατική δυναmicroική laquoακτινοβολείraquo πιο

έντονα διά της απουσίας της ή ακόmicroη περισσό-

τερο όταν έχει παραβιαστεί και παραποιηθεί

Αποτελεί υπέρτατη microορφή γραικυλισmicroού να

κινούνται να προωθούνται και να κατευθύνο-

νται κύρια και ανεπανάληπτα κτηριακά έργα από

ηmicroι-πολιτευόmicroενους paparazzi που προσεγγί-

ζουν τα διεθνή είδωλά τους ndashπου άλλως αδιαφο-

ρούν πλήρως και επιδεικτικά για τον γεωγρα-

φικό microας χώρο και την εγχώρια πολιτισmicroική

δυναmicroικήndashmicroε δόλωmicroα τα κεφάλαια του ελληνι-

κού δηmicroοσίου παραmicroάσχαλα Ειδικά όταν τα

laquoείδωλαraquo αυτά ευαισθητοποιούνται για τον

γεωγραφικό και πολιτισmicroικό χώρο της πατρίδας

microας microόνο καθrsquo όσο εξυπηρετούνται εγωπαθώς

κάποιοι προσωπικοί στόχοι συνδράmicroοντας σε

ένα πνεύmicroα εκφαυλισmicroού αποτελmicroάτωσης και

απαξίωσης οιασδήποτε γηγενούς πολιτισmicroικής

δυναmicroικής

Ίσως αρχικά ακουστεί απλοϊκό ή κοινότυπο

microάλλον όmicroως θα είχε συνταρακτικό ενδιαφέρον

αν καλούνταν όλοι οι τότε διαγωνιζόmicroενοι να

καταθέσουν ndashέστω και ετεροχρονισmicroέναndash πραγ-

microατικά προσωπικά δοκίmicroια στα οποία απροκάλυ-

πτα να δηλώνουν ndashή να οmicroολογούνndash τι πραγmicroα-

τικά σηmicroαίνει γιrsquo αυτούς η Ακρόπολη της Αθή-

νας ο Παρθενώνας ή η κλασική Ελλάδα σε

2244 ε π ί κ α ι ρ α

πάνω Μετα-λαϊκή αρχιτεκτονική Οξυγώνιες microορφές και

αυθαίρετα στο Πέραmicroα Αττικής Φωτ Α ∆ηmicroητρακόπουλος

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 4: ARXITEKTONES_65

2233ε π ί κ α ι ρ α

ποιηmicroένο microνηmicroειακό και ιστορικό χώρο στου

Μακρυγιάννη και επειδή κάποιος έπρεπε να

τελέσει τα αποφασισmicroένα να σχεδιάσει και να

οικοδοmicroήσει τότε αποφάσισε να προθυmicroοποιη-

θεί τουλάχιστον ο ίδιος microε τρόπο που ο ίδιος

έκρινε ως βέλτιστο

Είναι ήδη γνωστό ότι συνολικά η συλλογιστική

προσέγγισης του ζητήmicroατος της χωροθέτησης

του microουσείου έχει επικριθεί από όλους επισή-

microως και ανεπισήmicroως συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου

και του αρχιτέκτονα του έργου Είναι δεδοmicroένο

ότι η συγκεκριmicroένη θέση προσκαλούσε ένα κτή-

ριο microανιτάρι microε βάση microικρότερη του κορmicroού

που δε δύναται ούτε να πατήσει σωστά (ήταν

για τεράστιες περιόδους διφορούmicroενο και ασα-

φές το πού πώς και αν microπορεί να ακουmicroπήσει

το έδαφος και τα ευρήmicroατα) ούτε να ειδωθεί

σωστά στο επίπεδο του πεζού (ήταν ασαφές

που θα αποκαλυπτόταν το κτήριο στον δρόmicroο

αφού η πρόοδος των απαλλοτριώσεων δεν ήταν

δεδοmicroένη ούτε προβλέψιmicroη) ούτε να γεννήσει

microια υγιή σχέση στο επίπεδο του δρόmicroου προ-

γραmicromicroατικά και αρχιτεκτονικά (οι αποστάσεις

του κτηρίου από τον δηmicroόσιο χώρο των περιmicroε-

τρικών οδών παραmicroένουν ασαφείς) καταδει-

κνύοντας την αmicroήχανη φύση του υπολειπόmicroε-

νου laquoπεριβάλλοντοςraquo χώρου

Τα σχόλια αυτά δεν αποτελούν κρίσεις για το

έργο του microελετητή αρχιτέκτονα αλλά επικε-

ντρώνονται στο ελλιπές όραmicroα για το έργο όπως

αυτό εκφράστηκε στην ανακοίνωση του διαγω-

νισmicroού και αναφέρονται εδώ ως τυπική περί-

πτωση αρχιτεκτονικού διαγωνισmicroού της ηmicroεδα-

πής microε τα συντρέχοντα γνωρίσmicroατα αυτών αmicroέ-

τρητους πολέmicroιους microε ετερόκλητες ή και θολές

ατζέντες υπέρογκο (έως και αδύνατο) κτηριο-

λογικό πρόγραmicromicroα σε υπερβολικά περιορι-

σmicroένη επιφάνεια εξωφρενικούς κτηριολογι-

κούς κανονισmicroούς και ασυνάρτητες απαγορεύ-

σεις ελλιπή θεώρηση της σχέσης microε το άmicroεσο

και ευρύτερο αστικό περιβάλλον λειτουργικά

προγραmicromicroατικά και ογκολογικά αλλά κυρίως

πλήρως απούσα προσέγγιση του κρίσιmicroου

θέmicroατος του υπαίθριου laquoακάλυπτουraquo χώρου

που εξαναγκαστικά προκύπτει ως υπολειπό-

microενο στοιχείο στην εξίσωση των laquoωφέλιmicroωνraquo

τετραγωνικών κλειστής επιφάνειας Τελικά

όπως ndashσχεδόνndash σε κάθε οικοδοmicroικό εγχείρηmicroα

στη σύγχρονη ελληνική πόλη η διαλεκτική της

αρχιτεκτονικής περιορίζεται στον απολογισmicroό

των κλειστών χώρων microιας έννοιας υποβιβασmicroέ-

νης laquoχωρητικότηταςraquo

Ακριβώς αυτή η ελλιπής προσέγγιση του αρχιτε-

κτονικού οράmicroατος ndashπριν ακόmicroη λειτουργήσει ο

αρχιτέκτοναςndash συνιστά την τραυmicroατική αφετη-

ρία που σπάνια microπορεί να αναστραφεί από τον

microελετητή όταν το έργο έχει λάβει πλέον επί-

σηmicroη χροιά και νοmicroική υπόσταση Μέσα στην

αφάνταστα και ανυπόφορα ωmicroή πραγmicroατικό-

τητα της σύγχρονης επαγγελmicroατικής πρακτικής

ο microελετητής microόνο έmicromicroεσα microπορεί να επηρεάσει

το όραmicroα και το πρόγραmicromicroα που του παραδίδε-

ται αφού οι πολιτικές και νοmicroικές ευθύνες microιας

τέτοιας προσπάθειας τον θέτουν σε ιδιαίτερα

ευαίσθητη θέση χωρίς καν το ζήτηmicroα να αποτε-

λεί επισήmicroως τον τοmicroέα laquoεπαγγελmicroατικήςraquo δρα-

στηριοποίησής του και υποχρεώσεών του Αυτό

δεν σηmicroαίνει ότι ο αρχιτέκτονας περιορίζεται

στον ρόλο του διεκπεραιωτή ετερόκλητων απαι-

τήσεων αλλά πως είναι σηmicroαντικό να συλλάβει

κανείς την πολυπλοκότητα των διαδικασιών

πριν εκφράσει κρίσεις

Ως άλλος ανθοκόmicroος που πλέον έχει καταδικα-

στεί να διαχειρίζεται χαmicroόκλαδα και να συνθέτει

microε άνθρακα ο σύγχρονος αρχιτέκτονας καταλή-

γει συχνά να λειτουργεί ως διανοητικός ρακο-

συλλέκτης καλείται να αναλάβει πολιτισmicroικούς

εξορκισmicroούς και αστικές νεκραναστάσεις έχο-

ντας στα χέρια του microόνο υπολείmicromicroατα και ψήγ-

microατα όταν οι καταληστεύσεις τόπων και τοπίων

έχουν παγιωθεί και ολοκληρωθεί όταν όλοι οι

laquoαναπτυξιακοί παράγοντεςraquo έχουν διαχωρίσει

τη θέση τους από τις οιεσδήποτε ευθύνες Ταυ-

τόχρονα παραmicroένει ως ο laquoαποδιοποmicroπαίοςraquo

όταν το ξόρκι laquoκλωτσήσειraquo ndash ή το κλωτσήσουν

Ετερόκλητα φρονήmicroατα αλλοφροσύνη και

αλλόφρονες

Σηmicroαντικό τmicroήmicroα του laquoοράmicroατοςraquo ενός έργου

παραmicroένει η microέθοδος επιλογής του microελετητή

Στην περίπτωση του laquoκλειστούraquo αρχιτεκτονικού

διαγωνισmicroού ιδεών κρίσιmicroης σηmicroασίας είναι τα

κριτήρια προεπιλογής των διαγωνιζόmicroενων το

βάθος ή η ρηχότητα αυτών των κριτηρίων και ο

βαθmicroός ενηmicroέρωσης των laquoκριτώνraquo για την αρχι-

τεκτονική και όχι απλά για τους διάττοντες αστέ-

Ακρόπολη η πόλη των ακροτήτων [και το microουσείο αυτής]

Αριστοτέλης ∆ηmicroητρακόπουλος αρχιτέκτων

2222 ε π ί κ α ι ρ α

σχrsquo

ολ

ιο

Ως ο στοχαστής που εξυmicroνεί το απρόσmicroενο το

απρόβλεπτο και το συγκυριακό το τυχαίο ndashανα-

πόφευκτα και το ατυχέςndash ο δηmicroιουργός του

οξυγώνιου microουσείου αποτέλεσε ιδανική επι-

λογή αφού από καιρό συλλάmicroβανε και ιδεολο-

γικοποιούσε κάποια καίρια χαρακτηριστικά της

περίφηmicroης νεοελληνικής πραγmicroατικότητας

ορατά σε κάθε πτυχή της laquoγεωπολιτικήςraquo υπό-

στασης του έργου

Σκεπτόmicroενος το ζήτηmicroα ένταξης του κτηρίου

στο περιβάλλον του και τις πολλές διαmicroαρτυ-

ρίες για τη σχέση του microουσείου microε το άmicroεσο

αστικό τοπίο δε θα microπορούσε κανείς να παρα-

βλέψει πως ο δηmicroιουργός του microουσείου έγινε

ακαδηmicroαϊκά περιβόητος στη δύση microε το περί-

φηmicroο βιβλίο laquoΑρχιτεκτονική και ∆υσαρmicroογήraquo

[Architecture and Disjunction] ndash προβάλλοντας

κατrsquo επέκταση την έννοια του δυσ-προσάρmicroο-

στου ως αφετηρία και αντικείmicroενο ως στόχο και

αναπόφευκτη κατάληξη ή laquoγεγονόςraquo Ταυτό-

χρονα έχει εκδηλώσει ιδιαίτερες τάσεις λα-

τρείας της έννοιας του τραυmicroατικού και του

laquoδυσ-τυχηmicroατικούraquo Ως ακραίο παράδειγmicroα

σχεδόν ανεκδοτολογικού χαρακτήρα ndashmicroαρτυ-

ρώντας το ιδιαίτερο δηmicroοσιογραφικό ταλέντο

αυτοπροβολήςndash αναφέρεται η ολοσέλιδη δηmicroο-

σίευση ακτινογραφίας του θρυmicromicroατισmicroένου του

καρπού και παλάmicroης ndashmicroετά από σχεδόν microοιραίο

αυτοκινητιστικό ατύχηmicroαndash σε επιφανέστατη

περιοδική έκδοση αρχιτεκτονικής κριτικής και

laquoθεωρίαςraquo ndashτο περιοδικό Anyndash ως εικονογρά-

φηση ιδιαίτερα σύντοmicroου δοκιmicroίου του ιδίου3

Ανεξαρτήτως των θεωρητικών του τάσεων

κινούmicroενος microε επαγγελmicroατική πρακτικότητα

που έmicromicroεσα πηγάζει από τη γεωγραφική θέση

του γραφείου του και το περιβάλλον λειτουρ-

γίας και δραστηριοποίησης τις Ηνωmicroένες Πολι-

τείες ο αρχιτέκτονας σχεδίασε το έργο αντανα-

κλώντας ένα πραγmicroατιστικό πνεύmicroα ndash ως επαγ-

γελmicroατίας που συmicromicroετέχει συστηmicroατικά σε

αρχιτεκτονικούς διαγωνισmicroούς ιδεών γνωρίζο-

ντας πως συνήθως δεν αποτελούν κερδοφόρα

ενασχόληση (άρα κατά τη φάση συmicromicroετοχής η

αφοσίωση στον εκάστοτε διαγωνισmicroό οφείλει

να είναι ελεγχόmicroενη και όχι απόλυτη) Ίσως ο

πραγmicroατισmicroός αυτός ήταν ένας κύριος λόγος

που υπερίσχυσε η συγκεκριmicroένη αρχιτεκτονική

πρόταση έναντι των συνδιαγωνιζόmicroενων

Έτσι παρά την επίσηmicroα δεδηλωmicroένη διαφωνία

και του ίδιου του αρχιτέκτονα microε την απόφαση

χωροθέτησης του microουσείου στο laquoοικόπεδοraquo

Μακρυγιάννη ή ακριβέστερα στον οικοπεδο-

laquohellip Μια άγραφη νοmicroοθεσία διαmicroορφωmicroένη στα

φιλολογικά καφενεία όλου του κόσmicroου από το

Saint-Germain-des-Preacutes ως το Greenwich Vil-

lage απαγορεύει ndashτην εποχή αυτή της ασυδο-

σίαςndash ρητά στον ποιητή να ξαναπιάσει έννοιες

βασικές που αφορούν την τέχνη του microόνο και

microόνο επειδή έχασαν το περιεχόmicroενό τους στα

χρόνια microας εκεί που βέβαια το σωστό θα ήτανε

νrsquo απαιτήσει την επανατοποθέτησή τους και την

απαρχής λειτουργία τους microέσα στη σηmicroερινή

πραγmicroατικότητα ∆εν ανανεώνεται κανείς στον

έρωτα καταργώντας τις γυναίκες ndash απλώς γίνεται

Αυνάναςhellipraquo

Οδυσσέας Ελύτης Πρώτα ndash Πρώτα η Ποίηση

Ανοιχτά Χαρτιά σ 9 Εκδόσεις Ίκαρος 2000

Καθώς το microουσείο της Ακρόπολης γίνεται στα-

διακά αντιληπτό ως απτό στοιχείο της αθηναϊ-

κής πραγmicroατικότητας οι θέσεις και οι διαθέσεις

προς αυτό τείνουν να συmicroπτυχτούν σε ένα πνεύ-

microα έντονης κριτικής Έστω και αν οι (λειτουργι-

κές) laquoπροθέσειςraquo του έργου θεωρούνται καλές

(η επιστροφή και έκθεση των γλυπτών του Παρ-

θενώνα και η οργανωmicroένη έκθεση των ευρηmicroά-

των του Ιερού Βράχου εν γένει) η ελληνική ψυχή

βρίσκει το νοητικό χώρο να κρίνει και να ελέγ-

χει το πολιτικό αστικό και αρχιτεκτονικό πλαί-

σιο στο οποίο γεννήθηκε το συγκεκριmicroένο κτί-

ριο Πιθανά αν βρισκόmicroασταν σε κάποια άλλη

χώρα του ευνουχισmicroένου δυτικού κόσmicroου οιο-

δήποτε laquoκουτίraquo έγραφε laquomicroουσείο ακρόποληςraquo

στην είσοδο ίσως να γινόταν άmicroεσα αποδεκτό

άκριτα και απόλυτα

Αρκετές εκτιmicroήσεις φιλτράρουν το έργο υπό το

πρίσmicroα θεωρητικών σχηmicroάτων ndash ξεπερασmicroένων

microεν microεγαλεπήβολων δε Αποτελεί γενικότερο

φαινόmicroενο εφήmicroερες κενόδοξες και συχνά

φλύαρες microυθοπλασίες του αρχιτεκτονικού στε-

ρεώmicroατος ανασύρονται ως άλλα διαφηmicroιστικά

συνθήmicroατα προς υπεράσπιση σύγχρονων αστι-

κών παρεmicroβάσεων laquoτης microοδόςraquo microιας κατηγο-

ρίας έργων που χωρίς τον πλανεmicroένο laquoαέραraquo

των media αναπόφευκτα χωλαίνουν εκmicroηδενί-

ζονται Παρασυρόmicroενες από πνεύmicroα συmicroπόρευ-

σης ή αντιπαράθεσης προς τις διαθέσεις θεω-

ρητικολογίας και microεγαλοποίησης του κατά τα

άλλα απλού και microεmicroπτού microας κόσmicroου πολλές

κρίσεις καταλήγουν συχνά σε άτοπα ή άστοχα

σχόλια1 Καταθέτω εδώ microια προσωπική microεν

ndashάmicroεση2 δεndash προσέγγιση του όλου ndashαστικού

πολιτικού και πολιτισmicroικούndash εγχειρήmicroατος

φωτ Φ Μαλλόυχου-Tufano

Για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤάσος Μπίρης αρχιτέκτων καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

2255ε π ί κ α ι ρ α

σχό

λιο

Αυτό το γουρλωτό κοίταγmicroα προς το αρχαίο microνη-

microείο δεν χρειάζεται Κι ας το ζητά η λύση Γιατί

εmicroείς τουλάχιστον έχουmicroε δει (αλλά και νοιώ-

σει βαθιά) microέσα από συστοιχίες τοπικών microικρών

ανοιγmicroάτων και laquoκάδρωνraquo που δηmicroιουργούν οι

δρόmicroοι και οι πλατείες των χωριών των νησιών

microας την απεραντοσύνη όλου του Αιγαίου χωρίς

να διανοηθούmicroε να ξεριζώσουmicroε σπίτια δηmicroαρ-

χεία και εκκλησιές ούτε καν ένα σταύλο

Υπενθυmicroίζεται επίσης ότι ακόmicroα και το πολυσυ-

ζητηmicroένο τεράστιο laquoΜάτι του Κύκλωπαraquo προς

τον Παρθενώνα που βραβεύθηκε σε προηγού-

microενο διαγωνισmicroό αποδείχθηκε πιο οικονοmicroικό

απέναντι σrsquo αυτή την αχαλίνωτη ψύχωση της

απόλυτης θέας που γεννά τούτη την άστοχη και

αστόχαστη laquomicroεγάληraquo αρχιτεκτονική

Πώς να τιθασευτούν τώρα microε λόγια οι τεράστιες

microονοκόmicromicroατες γραmicromicroές της ατοπικής βίαιης

στερεοmicroετρίας του υλοποιηmicroένου πια αυτού

κτηρίου Πώς θα συσχετισθεί microε το περιβάλλον

του χωρίς να το τραυmicroατίσει ή ακόmicroα και να το

εξαφανίσει από προσώπου γης Τι να σου κάνει

πια το καηmicroένο το νεοκλασσικό του Κουρεmicroέ-

νου microπροστά σrsquo αυτήν την εξουθενωτική πίεση

Όmicroως εmicroείς είmicroαστε που βραβεύσαmicroε microε θαυ-

microασmicroό τη συγκεκριmicroένη πρόταση προαναγγέλ-

λοντας ίσως έτσι και τις επόmicroενες βραβεύσεις

κτηρίων γνωστών laquoδιασηmicroοτήτωνraquo που θα γί-

νουν microε κλειστούς (δια προσκλήσεως) διαγωνι-

σmicroούς και κλειστές (δια προσκλήσεως) επιτρο-

πές αξιολόγησης Όπως λέγεται ότι θα συmicroβεί

και στην περίπτωση της laquoΕθνικής Βιβλιοθήκηςraquo

της laquoΕθνικής Λυρικής Σκηνήςraquo κλπ

∆ε φτάνουν λοιπόν τα άκαιρα λόγια και οι microετα-

χρονολογηmicroένες γενικές θεωρίες Ας αποφασί-

ζουmicroε επιτέλους κάθε φορά microε ειλικρίνεια και

προβλεπτικότητα επί του συγκεκριmicroένου Για το

ποια αρχιτεκτονική πραγmicroατικά θέλουmicroε και

θεωρούmicroε ότι microας αξίζει Και ας γίνεται αυτό

όχι κατόπιν εορτής αλλά έγκαιρα Πρωτίστως

microέσω των ειδικών θεσmicroικών διαδικασιών microε τις

οποίες η αρχιτεκτονική υπεύθυνα κρίνεται

συγκρίνεται και αξιολογείται Πριν βραβευθεί

και κτισθεί για να microας καπελώνει πια microε βούλα

και κερί τα επόmicroενα 400 χρόνια Ενώ laquoεmicroείς

(ανώφελα) θα άδωmicroενraquo κλαίγοντας Οι ίδιοι που

χίλιες φορές έχουmicroε πετάξει το άξιο στα σκου-

πίδια για χάρη του microεγάλου του εντυπωσιακού

και του διάσηmicroου

Εξοργισmicroένος παρακολουθώ επί microέρες την

ndashτουλάχιστονndash προσβλητική στάση microερίδας των

αρθρογραφούντων υποστηρικτών της πρότασης

για το laquoΝέο Μουσείο της Ακρόποληςraquo που σή-

microερα κατασκευάζεται απέναντι σε καθηγητές

και καθηγήτριες της Σχολής microας που αντιτίθε-

νται σθεναρά στο laquoξεδόντιασmicroαraquo της πόλης για

χάρη του έργου του κ Τσουmicroί

Παίζουν οι πρώτοι ξανά το γνωστό παιχνίδι που

χωρίζει βολικά τις laquoπαλιέςraquo ξεπερασmicroένες

συντηρητικές νοοτροπίες από τις laquoνέεςraquo εκ-

συγχρονιστικές ελπιδοφόρες που καλούνται

να χτίσουν το microέλλον microας για microας χωρίς εmicroάς

Γιrsquo αυτό και ανιχνεύει κανείς στον λόγο τους

έναν τόνο a priori βεβαιότητας και επικυριαρ-

χίας Ίσως γιατί εκφράζουν και τις επιθυmicroίες

του ισχυρότατου πολιτιστικο-πολιτικού κατε-

στηmicroένου που διατρέχει οριζοντίως το σύνολο

της ελληνικής κοινωνίας ρυθmicroίζοντας εν αγα-

στή εσωτερική οmicroόνοια την τύχη της

Από πλευράς microου θεωρώ ότι το διακύβευmicroα της

αντιπαράθεσης έχει κακώς εγκλωβισθεί απο-

κλειστικά στο εάν η αξία των κτηρίων που προ-

τείνεται να γκρεmicroισθούν (και τα οποία φυσικά

πρέπει να παραmicroείνουν ως διατηρητέα) είναι

microικρότερη ή microεγαλύτερη από την αξία της πανο-

ραmicroικής θέας του Παρθενώνα

Αντιθέτως πιστεύω ότι το πρόβληmicroα είναι ένα

και microόνο Η ακαταλληλότητα της ίδιας της αρχι-

τεκτονικής πρότασης που υλοποιείται ∆έσmicroια

της ιδέας της είναι φυσικό ότι επιχειρεί να επι-

βάλλει την ατοπικότητα και την εγωκεντρική

επιθετικότητά της σε ότι την περιτριγυρίζει

ακόmicroα καις το ίδιο το microνηmicroείο σαρώνοντας τα

πάντα γύρω της

Στην ουσία πρόκειται για microια προσωπική νεύ-

ρωση επιβεβαίωσης του αρχιτέκτονα microέσω της

επιβολής του έργου του (συνήθη στην εγωκε-

ντρική εποχή microας) Και τη νεύρωση αυτή προ-

σπαθεί τώρα αυτός να παρουσιάσει ως θέσφα-

τη πάνδηmicroη διεθνή και τοπική επιθυmicroία και

αναγκαιότητα που πρέπει πια οπωσδήποτε να

ικανοποιηθεί Εδώ όmicroως δεν πρόκειται πια για

σχέδια αλλά για κτήριο που υλοποιείται και γιrsquo

αυτό θα γεννά στο διηνεκές τεράστια προβλή-

microατα ένταξης στον πολεοδοmicroικό ιστό που δεν

θα παρουσιάζονταν ακόmicroα και σε ασκήσεις 6ου

εξαmicroήνου σπουδών αρχιτεκτονικής

σύγκριση microε τις οιεσδήποτε αποmicroιmicroήσεις και

κακέκτυπά της ή σε σχέση microε το σύγχρονο κό-

σmicroο και πια ακριβώς θεωρούν πως θα ήταν η

συνδροmicroή τους microε το γενναίο βήmicroα της κατάθε-

σης αρχιτεκτονικής πρότασης για το συγκεκρι-

microένο microουσείο Μη ξεχνάmicroε ότι τα δύο πρώτα

βραβεία δόθηκαν σε διάσηmicroους πολυγραφότα-

τους θεωρητικούς ndashτου laquoανατρεπτικούraquo microετώ-

πουndash της αρχιτεκτονικής που ποτέ δεν είχαν

καταπιαστεί microε τα ζητήmicroατα αυτά

Ο παράγωνος απόγονος

Εν τέλει το microουσείο συγχωρήθηκε [συν + χωρώ]

στο laquoοικόπεδοraquo Μακρυγιάννη και στενοχωρή-

θηκε [στενό + χωρώ] ασφυκτιώντας ανάmicroεσα

στα άλλα κτήρια Ίσως όχι τυχαία το νέο microου-

σείο microπορεί να εξεταστεί ως laquoγλαφυρόraquo σηmicroει-

ολογικό απάνθισmicroα της νεοελληνικής αυθαίρε-

της δόmicroησης ad-hoc προσθήκη στον ακάλυπτο

microε piloti ετερόκλητη προσθήκη στο δώmicroα και

αδιαχείριστη απειλητική σχέση ορίων microε τις

γειτονικές πολυκατοικίες Ίσως αποτελεί microια

laquoΥψηλήraquo εκδοχή microιας νέο-λαϊκής αρχιτεκτονι-

κής ή microετα-λαϊκής αρχιτεκτονικής ndash θεωρώ-

ντας ως σύγχρονη λαϊκή αρχιτεκτονική το ανώ-

νυmicroο κακόηθες αυθαίρετο σε καταπατηmicroένη

γή Ίσως συνδράmicroει στο να χαρτογραφήσουmicroε

την αλλοίωση ηθών σε αντιδιαστολή microε τα laquoευ-

γενέστεραraquo γνωρίσmicroατα της κατά 100 χρόνια

παλαιότερης laquoλαϊκής αρχιτεκτονικήςraquo που ενέ-

πνευσε τον Πικιώνη

Ίσως microε τον τρόπο αυτό δεν είναι απλά και microόνο

το microουσείο της ακρόπολης αλλά και το microουσείο

της πρωτεύουσας των ακροτήτων

Όσο για την περίφηmicroη έννοια του αστικού

laquoγεγονότοςraquo Ο γέγονεν γέγονεν ndash όπως άλλω-

στε συνηθίσαmicroε πλέον να αποδεχόmicroαστε

Σηmicroειώσεις

1 Όπως πρόσφατα έγινε microε το ζήτηmicroα της laquoανάγκηςraquo

κατεδάφισης των υπαρχόντων διατηρητέων κτηρίων

ενώ αυτά θεωρήθηκαν δεδοmicroένα στοιχεία του περι-

βάλλοντος χώρου καθrsquo όλη την εξέλιξη της σχεδιαστι-

κής πρότασης Ίσως η κατεδάφισή τους πλήξει την

αρχιτεκτονική ιδέα που ακολούθησε πιστά το περί-

γραmicromicroα της περιοχής παρέmicroβασης και που θα microπο-

ρούσε ndashαν είχε ως δεδοmicroένο ότι ενδέχεται διαφορε-

τική σχέση microε τον πεζοδρόmicroοndash να είχε προσεγγίσει

διαφορετικά το αρχιτεκτονικό σενάριο της εισόδου ndash

την οπτική κίνηση και τη microορφή Είναι προφανές ότι

το στέγαστρο εισόδου δε θα είχε την τωρινή του

microορφή αν είχε άλλο περίγραmicromicroα ο οικοδοmicroήσιmicroος

χώρος και ο χώρος παρέmicroβασης

2 Οι κρίσεις που εκφράζονται είναι απόλυτα προσω-

πικές και αντανακλούν microια φάση διανοητικής microετεξέ-

λιξης και δεν αντανακλούν τη δράση microου ως project

architect του συγκεκριmicroένου έργου στο γραφείο του

αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη microια επαγγελmicroατική

εmicroπειρία ιδιαίτερα θετική και εξαιρετικά δηmicroιουργική

3 Πολλές άλλες αναφορές θα microπορούσαν να αναπτυ-

χθούν microε άλλη συγγραφική ευκαιρία

ρες αυτής την εmicroπορευmicroατοποίηση και τα laquoδί-

κτυαraquo προώθησης αυτών

Σε microια ευκαιριακή και περιστασιακή εποχή που

όλα εξετάζονται ως ευκαιρίες και περιστάσεις

όχι κατευθύνσεις και εξελίξεις τα έργα εθνι-

κού κύρους και οικουmicroενικής βαρύτητας είναι

σηmicroαντικό να καταθέτουν πολιτισmicroικές και

πνευmicroατικές δυναmicroικές όχι microόνο στατιστικά

ορθές επιλογές λειτουργικής ndashεκθεσιακήςndash

οργάνωσης Γιατί αναπόφευκτα η πολιτισmicroική

και πνευmicroατική δυναmicroική laquoακτινοβολείraquo πιο

έντονα διά της απουσίας της ή ακόmicroη περισσό-

τερο όταν έχει παραβιαστεί και παραποιηθεί

Αποτελεί υπέρτατη microορφή γραικυλισmicroού να

κινούνται να προωθούνται και να κατευθύνο-

νται κύρια και ανεπανάληπτα κτηριακά έργα από

ηmicroι-πολιτευόmicroενους paparazzi που προσεγγί-

ζουν τα διεθνή είδωλά τους ndashπου άλλως αδιαφο-

ρούν πλήρως και επιδεικτικά για τον γεωγρα-

φικό microας χώρο και την εγχώρια πολιτισmicroική

δυναmicroικήndashmicroε δόλωmicroα τα κεφάλαια του ελληνι-

κού δηmicroοσίου παραmicroάσχαλα Ειδικά όταν τα

laquoείδωλαraquo αυτά ευαισθητοποιούνται για τον

γεωγραφικό και πολιτισmicroικό χώρο της πατρίδας

microας microόνο καθrsquo όσο εξυπηρετούνται εγωπαθώς

κάποιοι προσωπικοί στόχοι συνδράmicroοντας σε

ένα πνεύmicroα εκφαυλισmicroού αποτελmicroάτωσης και

απαξίωσης οιασδήποτε γηγενούς πολιτισmicroικής

δυναmicroικής

Ίσως αρχικά ακουστεί απλοϊκό ή κοινότυπο

microάλλον όmicroως θα είχε συνταρακτικό ενδιαφέρον

αν καλούνταν όλοι οι τότε διαγωνιζόmicroενοι να

καταθέσουν ndashέστω και ετεροχρονισmicroέναndash πραγ-

microατικά προσωπικά δοκίmicroια στα οποία απροκάλυ-

πτα να δηλώνουν ndashή να οmicroολογούνndash τι πραγmicroα-

τικά σηmicroαίνει γιrsquo αυτούς η Ακρόπολη της Αθή-

νας ο Παρθενώνας ή η κλασική Ελλάδα σε

2244 ε π ί κ α ι ρ α

πάνω Μετα-λαϊκή αρχιτεκτονική Οξυγώνιες microορφές και

αυθαίρετα στο Πέραmicroα Αττικής Φωτ Α ∆ηmicroητρακόπουλος

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 5: ARXITEKTONES_65

φωτ Φ Μαλλόυχου-Tufano

Για το Μουσείο της ΑκρόποληςΤάσος Μπίρης αρχιτέκτων καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

2255ε π ί κ α ι ρ α

σχό

λιο

Αυτό το γουρλωτό κοίταγmicroα προς το αρχαίο microνη-

microείο δεν χρειάζεται Κι ας το ζητά η λύση Γιατί

εmicroείς τουλάχιστον έχουmicroε δει (αλλά και νοιώ-

σει βαθιά) microέσα από συστοιχίες τοπικών microικρών

ανοιγmicroάτων και laquoκάδρωνraquo που δηmicroιουργούν οι

δρόmicroοι και οι πλατείες των χωριών των νησιών

microας την απεραντοσύνη όλου του Αιγαίου χωρίς

να διανοηθούmicroε να ξεριζώσουmicroε σπίτια δηmicroαρ-

χεία και εκκλησιές ούτε καν ένα σταύλο

Υπενθυmicroίζεται επίσης ότι ακόmicroα και το πολυσυ-

ζητηmicroένο τεράστιο laquoΜάτι του Κύκλωπαraquo προς

τον Παρθενώνα που βραβεύθηκε σε προηγού-

microενο διαγωνισmicroό αποδείχθηκε πιο οικονοmicroικό

απέναντι σrsquo αυτή την αχαλίνωτη ψύχωση της

απόλυτης θέας που γεννά τούτη την άστοχη και

αστόχαστη laquomicroεγάληraquo αρχιτεκτονική

Πώς να τιθασευτούν τώρα microε λόγια οι τεράστιες

microονοκόmicromicroατες γραmicromicroές της ατοπικής βίαιης

στερεοmicroετρίας του υλοποιηmicroένου πια αυτού

κτηρίου Πώς θα συσχετισθεί microε το περιβάλλον

του χωρίς να το τραυmicroατίσει ή ακόmicroα και να το

εξαφανίσει από προσώπου γης Τι να σου κάνει

πια το καηmicroένο το νεοκλασσικό του Κουρεmicroέ-

νου microπροστά σrsquo αυτήν την εξουθενωτική πίεση

Όmicroως εmicroείς είmicroαστε που βραβεύσαmicroε microε θαυ-

microασmicroό τη συγκεκριmicroένη πρόταση προαναγγέλ-

λοντας ίσως έτσι και τις επόmicroενες βραβεύσεις

κτηρίων γνωστών laquoδιασηmicroοτήτωνraquo που θα γί-

νουν microε κλειστούς (δια προσκλήσεως) διαγωνι-

σmicroούς και κλειστές (δια προσκλήσεως) επιτρο-

πές αξιολόγησης Όπως λέγεται ότι θα συmicroβεί

και στην περίπτωση της laquoΕθνικής Βιβλιοθήκηςraquo

της laquoΕθνικής Λυρικής Σκηνήςraquo κλπ

∆ε φτάνουν λοιπόν τα άκαιρα λόγια και οι microετα-

χρονολογηmicroένες γενικές θεωρίες Ας αποφασί-

ζουmicroε επιτέλους κάθε φορά microε ειλικρίνεια και

προβλεπτικότητα επί του συγκεκριmicroένου Για το

ποια αρχιτεκτονική πραγmicroατικά θέλουmicroε και

θεωρούmicroε ότι microας αξίζει Και ας γίνεται αυτό

όχι κατόπιν εορτής αλλά έγκαιρα Πρωτίστως

microέσω των ειδικών θεσmicroικών διαδικασιών microε τις

οποίες η αρχιτεκτονική υπεύθυνα κρίνεται

συγκρίνεται και αξιολογείται Πριν βραβευθεί

και κτισθεί για να microας καπελώνει πια microε βούλα

και κερί τα επόmicroενα 400 χρόνια Ενώ laquoεmicroείς

(ανώφελα) θα άδωmicroενraquo κλαίγοντας Οι ίδιοι που

χίλιες φορές έχουmicroε πετάξει το άξιο στα σκου-

πίδια για χάρη του microεγάλου του εντυπωσιακού

και του διάσηmicroου

Εξοργισmicroένος παρακολουθώ επί microέρες την

ndashτουλάχιστονndash προσβλητική στάση microερίδας των

αρθρογραφούντων υποστηρικτών της πρότασης

για το laquoΝέο Μουσείο της Ακρόποληςraquo που σή-

microερα κατασκευάζεται απέναντι σε καθηγητές

και καθηγήτριες της Σχολής microας που αντιτίθε-

νται σθεναρά στο laquoξεδόντιασmicroαraquo της πόλης για

χάρη του έργου του κ Τσουmicroί

Παίζουν οι πρώτοι ξανά το γνωστό παιχνίδι που

χωρίζει βολικά τις laquoπαλιέςraquo ξεπερασmicroένες

συντηρητικές νοοτροπίες από τις laquoνέεςraquo εκ-

συγχρονιστικές ελπιδοφόρες που καλούνται

να χτίσουν το microέλλον microας για microας χωρίς εmicroάς

Γιrsquo αυτό και ανιχνεύει κανείς στον λόγο τους

έναν τόνο a priori βεβαιότητας και επικυριαρ-

χίας Ίσως γιατί εκφράζουν και τις επιθυmicroίες

του ισχυρότατου πολιτιστικο-πολιτικού κατε-

στηmicroένου που διατρέχει οριζοντίως το σύνολο

της ελληνικής κοινωνίας ρυθmicroίζοντας εν αγα-

στή εσωτερική οmicroόνοια την τύχη της

Από πλευράς microου θεωρώ ότι το διακύβευmicroα της

αντιπαράθεσης έχει κακώς εγκλωβισθεί απο-

κλειστικά στο εάν η αξία των κτηρίων που προ-

τείνεται να γκρεmicroισθούν (και τα οποία φυσικά

πρέπει να παραmicroείνουν ως διατηρητέα) είναι

microικρότερη ή microεγαλύτερη από την αξία της πανο-

ραmicroικής θέας του Παρθενώνα

Αντιθέτως πιστεύω ότι το πρόβληmicroα είναι ένα

και microόνο Η ακαταλληλότητα της ίδιας της αρχι-

τεκτονικής πρότασης που υλοποιείται ∆έσmicroια

της ιδέας της είναι φυσικό ότι επιχειρεί να επι-

βάλλει την ατοπικότητα και την εγωκεντρική

επιθετικότητά της σε ότι την περιτριγυρίζει

ακόmicroα καις το ίδιο το microνηmicroείο σαρώνοντας τα

πάντα γύρω της

Στην ουσία πρόκειται για microια προσωπική νεύ-

ρωση επιβεβαίωσης του αρχιτέκτονα microέσω της

επιβολής του έργου του (συνήθη στην εγωκε-

ντρική εποχή microας) Και τη νεύρωση αυτή προ-

σπαθεί τώρα αυτός να παρουσιάσει ως θέσφα-

τη πάνδηmicroη διεθνή και τοπική επιθυmicroία και

αναγκαιότητα που πρέπει πια οπωσδήποτε να

ικανοποιηθεί Εδώ όmicroως δεν πρόκειται πια για

σχέδια αλλά για κτήριο που υλοποιείται και γιrsquo

αυτό θα γεννά στο διηνεκές τεράστια προβλή-

microατα ένταξης στον πολεοδοmicroικό ιστό που δεν

θα παρουσιάζονταν ακόmicroα και σε ασκήσεις 6ου

εξαmicroήνου σπουδών αρχιτεκτονικής

σύγκριση microε τις οιεσδήποτε αποmicroιmicroήσεις και

κακέκτυπά της ή σε σχέση microε το σύγχρονο κό-

σmicroο και πια ακριβώς θεωρούν πως θα ήταν η

συνδροmicroή τους microε το γενναίο βήmicroα της κατάθε-

σης αρχιτεκτονικής πρότασης για το συγκεκρι-

microένο microουσείο Μη ξεχνάmicroε ότι τα δύο πρώτα

βραβεία δόθηκαν σε διάσηmicroους πολυγραφότα-

τους θεωρητικούς ndashτου laquoανατρεπτικούraquo microετώ-

πουndash της αρχιτεκτονικής που ποτέ δεν είχαν

καταπιαστεί microε τα ζητήmicroατα αυτά

Ο παράγωνος απόγονος

Εν τέλει το microουσείο συγχωρήθηκε [συν + χωρώ]

στο laquoοικόπεδοraquo Μακρυγιάννη και στενοχωρή-

θηκε [στενό + χωρώ] ασφυκτιώντας ανάmicroεσα

στα άλλα κτήρια Ίσως όχι τυχαία το νέο microου-

σείο microπορεί να εξεταστεί ως laquoγλαφυρόraquo σηmicroει-

ολογικό απάνθισmicroα της νεοελληνικής αυθαίρε-

της δόmicroησης ad-hoc προσθήκη στον ακάλυπτο

microε piloti ετερόκλητη προσθήκη στο δώmicroα και

αδιαχείριστη απειλητική σχέση ορίων microε τις

γειτονικές πολυκατοικίες Ίσως αποτελεί microια

laquoΥψηλήraquo εκδοχή microιας νέο-λαϊκής αρχιτεκτονι-

κής ή microετα-λαϊκής αρχιτεκτονικής ndash θεωρώ-

ντας ως σύγχρονη λαϊκή αρχιτεκτονική το ανώ-

νυmicroο κακόηθες αυθαίρετο σε καταπατηmicroένη

γή Ίσως συνδράmicroει στο να χαρτογραφήσουmicroε

την αλλοίωση ηθών σε αντιδιαστολή microε τα laquoευ-

γενέστεραraquo γνωρίσmicroατα της κατά 100 χρόνια

παλαιότερης laquoλαϊκής αρχιτεκτονικήςraquo που ενέ-

πνευσε τον Πικιώνη

Ίσως microε τον τρόπο αυτό δεν είναι απλά και microόνο

το microουσείο της ακρόπολης αλλά και το microουσείο

της πρωτεύουσας των ακροτήτων

Όσο για την περίφηmicroη έννοια του αστικού

laquoγεγονότοςraquo Ο γέγονεν γέγονεν ndash όπως άλλω-

στε συνηθίσαmicroε πλέον να αποδεχόmicroαστε

Σηmicroειώσεις

1 Όπως πρόσφατα έγινε microε το ζήτηmicroα της laquoανάγκηςraquo

κατεδάφισης των υπαρχόντων διατηρητέων κτηρίων

ενώ αυτά θεωρήθηκαν δεδοmicroένα στοιχεία του περι-

βάλλοντος χώρου καθrsquo όλη την εξέλιξη της σχεδιαστι-

κής πρότασης Ίσως η κατεδάφισή τους πλήξει την

αρχιτεκτονική ιδέα που ακολούθησε πιστά το περί-

γραmicromicroα της περιοχής παρέmicroβασης και που θα microπο-

ρούσε ndashαν είχε ως δεδοmicroένο ότι ενδέχεται διαφορε-

τική σχέση microε τον πεζοδρόmicroοndash να είχε προσεγγίσει

διαφορετικά το αρχιτεκτονικό σενάριο της εισόδου ndash

την οπτική κίνηση και τη microορφή Είναι προφανές ότι

το στέγαστρο εισόδου δε θα είχε την τωρινή του

microορφή αν είχε άλλο περίγραmicromicroα ο οικοδοmicroήσιmicroος

χώρος και ο χώρος παρέmicroβασης

2 Οι κρίσεις που εκφράζονται είναι απόλυτα προσω-

πικές και αντανακλούν microια φάση διανοητικής microετεξέ-

λιξης και δεν αντανακλούν τη δράση microου ως project

architect του συγκεκριmicroένου έργου στο γραφείο του

αρχιτέκτονα στη Νέα Υόρκη microια επαγγελmicroατική

εmicroπειρία ιδιαίτερα θετική και εξαιρετικά δηmicroιουργική

3 Πολλές άλλες αναφορές θα microπορούσαν να αναπτυ-

χθούν microε άλλη συγγραφική ευκαιρία

ρες αυτής την εmicroπορευmicroατοποίηση και τα laquoδί-

κτυαraquo προώθησης αυτών

Σε microια ευκαιριακή και περιστασιακή εποχή που

όλα εξετάζονται ως ευκαιρίες και περιστάσεις

όχι κατευθύνσεις και εξελίξεις τα έργα εθνι-

κού κύρους και οικουmicroενικής βαρύτητας είναι

σηmicroαντικό να καταθέτουν πολιτισmicroικές και

πνευmicroατικές δυναmicroικές όχι microόνο στατιστικά

ορθές επιλογές λειτουργικής ndashεκθεσιακήςndash

οργάνωσης Γιατί αναπόφευκτα η πολιτισmicroική

και πνευmicroατική δυναmicroική laquoακτινοβολείraquo πιο

έντονα διά της απουσίας της ή ακόmicroη περισσό-

τερο όταν έχει παραβιαστεί και παραποιηθεί

Αποτελεί υπέρτατη microορφή γραικυλισmicroού να

κινούνται να προωθούνται και να κατευθύνο-

νται κύρια και ανεπανάληπτα κτηριακά έργα από

ηmicroι-πολιτευόmicroενους paparazzi που προσεγγί-

ζουν τα διεθνή είδωλά τους ndashπου άλλως αδιαφο-

ρούν πλήρως και επιδεικτικά για τον γεωγρα-

φικό microας χώρο και την εγχώρια πολιτισmicroική

δυναmicroικήndashmicroε δόλωmicroα τα κεφάλαια του ελληνι-

κού δηmicroοσίου παραmicroάσχαλα Ειδικά όταν τα

laquoείδωλαraquo αυτά ευαισθητοποιούνται για τον

γεωγραφικό και πολιτισmicroικό χώρο της πατρίδας

microας microόνο καθrsquo όσο εξυπηρετούνται εγωπαθώς

κάποιοι προσωπικοί στόχοι συνδράmicroοντας σε

ένα πνεύmicroα εκφαυλισmicroού αποτελmicroάτωσης και

απαξίωσης οιασδήποτε γηγενούς πολιτισmicroικής

δυναmicroικής

Ίσως αρχικά ακουστεί απλοϊκό ή κοινότυπο

microάλλον όmicroως θα είχε συνταρακτικό ενδιαφέρον

αν καλούνταν όλοι οι τότε διαγωνιζόmicroενοι να

καταθέσουν ndashέστω και ετεροχρονισmicroέναndash πραγ-

microατικά προσωπικά δοκίmicroια στα οποία απροκάλυ-

πτα να δηλώνουν ndashή να οmicroολογούνndash τι πραγmicroα-

τικά σηmicroαίνει γιrsquo αυτούς η Ακρόπολη της Αθή-

νας ο Παρθενώνας ή η κλασική Ελλάδα σε

2244 ε π ί κ α ι ρ α

πάνω Μετα-λαϊκή αρχιτεκτονική Οξυγώνιες microορφές και

αυθαίρετα στο Πέραmicroα Αττικής Φωτ Α ∆ηmicroητρακόπουλος

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 6: ARXITEKTONES_65

2277ε π ί κ α ι ρ α2266 ε π ί κ α ι ρ α

Αρχιτεκτόνων από όλη την Ευρώπη που για

δεκαπέντε ηmicroέρες συνεργάστηκαν δηmicroιουρ-

γικά επηρέασε την πόλη ανατροφοδοτώντας

τον κατάλογο περιεχοmicroένων της

Η ποικιλία των microέσων που χρησιmicroοποιήθηκαν

επιβεβαιώνει το εύρος των δυνατοτήτων για τη

microελέτη της πόλης και της Αρχιτεκτονικής σή-

microερα όπως και την ύπαρξη ενός παγκόσmicroιου λε-

ξιλογίου που επιτρέπει στους σύγχρονους microελε-

τητές να συνοmicroιλούν ανταλλάσσοντας ιδέες και

προβληmicroατισmicroούς

Η καταγραφή των δράσεων εmicroπλουτίζει τον

κατάλογο περιεχοmicroένων της πόλης ανατροφο-

δοτεί το city_index Το πείραmicroα ολοκληρώνεται

όταν τα σηmicroεία του ψηφιακού χάρτη της πόλης

ενηmicroερώνονται microε τη νέα αστική πληροφορία

που παράχθηκε Η τελική microορφή θα επιτρέψει

τη γενίκευση και θα δώσει ένα παγκόσmicroιο εργα-

λείο ανάγνωσης και ερmicroηνείας της πόλης που

θα microπορεί να εφαρmicroοστεί και σε άλλα αστικά

παραδείγmicroατα

Η αναλυτική παρουσίαση και τα συmicroπεράσmicroατα

της συνάντησης πρόκειται να συγκεντρωθούν

στην έκδοση βιβλίου για την easa007 και στην

αναδροmicroική έκθεση που θα γίνει microέσα στους

επόmicroενους microήνες

Οργανωτική Επιτροπή Φ Σετάκη Ε Αντωνοπού-

λου Ο Λινάρδου Τ Τζόκα Ε Παπαθανασίου

Συmicroβουλευτική Επιτροπή διδασκόντων της Σχο-

λής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ Σπ Ραφτό-

πουλος Ν Μπελεβίλας ∆ Παπαλεξόπουλος Π

Τουλιάτος Θ Φωτίου Σ Αυγερινού-Κολώνια Μ

Μαντουβάλου Γ Γυπαράκης

easa2007Φωτεινή Σετάκη Έλενα Αντωνοπούλου αρχιτέκτονες

δρ

άσ

εις

ε π ί κ α ι ρ αε π ί κ α ι ρ α

ούργησε νέες σκέψεις και συζητήσεις για την

πόλη της Ελευσίνας εmicroπλέκοντας δηmicroιουργικά

και τους κατοίκους της πόλης

Αν και τα αποτελέσmicroατα των εργαστηρίων

workshop ήταν κυρίως σηmicroειακές εφήmicroερες

παρεmicroβάσεις microικρής κλίmicroακας τα συmicroπερά-

σmicroατα που προκύπτουν είναι πιο συνολικά

Αφορούν τη σχέση πόλης-θάλασσας την ποιό-

τητα του δηmicroόσιου χώρου την ενεργοποίηση

των βιοmicroηχανικών κελυφών τον επαναπροσδιο-

ρισmicroό της ταυτότητας ενός τόπου σε microετάβαση

Το περιορισmicroένο ndashλόγω της ενεργής και ανε-

νεργής βιοmicroηχανίαςndash microέτωπο της πόλης στη

θάλασσα κέντρισε το ενδιαφέρον των ευρω-

παίων συmicromicroετεχόντων και τους ώθησε σε microία

σειρά προτάσεων-παρεmicroβάσεων που περιλάmicro-

βανε και την ενεργοποίηση δύο εγκαταλελειmicro-

microένων εργοστασιακών κελυφών του παλιού

Ελαιουργείου και microέρους του συγκροτήmicroατος

Ίρις

Οι παραπάνω χώροι αποτέλεσαν επίσης δύο

βασικούς πυρήνες της έκθεσης των αποτελε-

σmicroάτων η οποία αν και διασκορπισmicroένη σε όλη

την πόλη είχε ως βασικό της άξονα το παρα-

λιακό microέτωπο Οι δράσεις της easa007 προ[σ]-

κάλεσαν τους κατοίκους να microετέχουν στο πεί-

ραmicroα microιας διάδρασης Η ενέργεια 400 νέων

Η easa είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που διε-

ρευνά την Αρχιτεκτονική την πόλη την τεχνο-

λογία Αποτελεί microια πλατφόρmicroα επικοινωνίας

για την ανταλλαγή ιδεών εmicroπειριών προβληmicroα-

τισmicroών την αφετηρία για διαδράσεις στο πεδίο

της πόλης Από το 1981 ετήσιες σuναντήσεις

πραγmicroατοποιούνται κάθε καλοκαίρι σε διαφο-

ρετική χώρα στις οποίες περιλαmicroβάνονται δια-

λέξεις συζητήσεις workshop εκθέσεις που σχε-

τίζονται microε microια κεντρική θεmicroατική που προτείνει

κάθε φορά η διοργανώτρια χώρα Το κοινό απο-

τελείται κυρίως από φοιτητές Αρχιτεκτονικής

αλλά και επαγγελmicroατίες Αρχιτέκτονες Ακαδη-

microαϊκούς αλλά και καλλιτέχνες

Σε microια εποχή που χαρακτηρίζεται από κινητικό-

τητα στα παγκόσmicroια δίκτυα ροή πληροφορίας

και διευρυmicroένη χρήση των νέων microέσων οι λόγοι

συνάντησης συνεργασίας και ανταλλαγής microε-

ταξύ φοιτητών Αρχιτεκτονικής από όλη την Ευ-

ρώπη κρίνονται microάλλον προφανείς και επίκαιροι

Η φετινή συνάντηση πραγmicroατοποιήθηκε στην

Ελευσίνα από 22 Ιουλίου έως 5 Αυγούστου 2007

ενώ η θεmicroατική της είχε τίτλο city_index Κυ-

ρίαρχος προβληmicroατισmicroός ήταν ο πειραmicroατισmicroός

microε ένα [παγκόσmicroιο] εργαλείο αναζήτησης-δια-

χείρισης-καταχώρησης αστικής πληροφορίας

Το εργαλείο αυτό οργανώνει το περιεχόmicroενο

της πόλης ενώ επιτρέπει πολλαπλές αναγνώ-

σεις και τροφοδοτεί νέες ερmicroηνείες

Ήδη πριν τη συνάντηση το νέο εργαλείο πήρε

τη microορφή ενός διαδραστικού ψηφιακού χάρτη

ικανού να διασυνδέει και να συνοψίζει αστική

πληροφορία Η Ελευσίνα παρουσιάστηκε microέσω

ενός αφαιρετικού microοντέλου τριών επάλληλων

ιστορικών επιπέδων [layers] καθώς και από

σύνολα σηmicroείων Με λέξεις κλειδιά ο χρήστης

του χάρτη πλοηγούνταν στην πόλη ενώ οι συmicro-

microετέχοντες της συνάντησης είχαν τη δυνατό-

τητα να microετέχουν εκ των προτέρων προτείνο-

ντας τα σενάρια των δράσεων [θεmicroατικές εργα-

στηρίωνworkshop]

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι συmicromicroετέ-

χοντες λειτουργώντας σε microικρές οmicroάδες[work-

shop] διερεύνησαν microε πειραmicroατικούς τρόπους

και νέα microέσα το πεδίο της πόλης ενώ είχαν την

ευκαιρία να παρακολουθήσουν τρεις κύκλους

διαλέξεων για τη διεύρυνση του θεωρητικού

πλαισίου του θέmicroατος Η in situ αναζήτηση-

πλοήγηση από τους ξένους συmicromicroετέχοντες ενερ-

γοποίησε καινούριους προβληmicroατισmicroούς δηmicroι-

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 7: ARXITEKTONES_65

2299ε π ί κ α ι ρ α2288 ε π ί κ α ι ρ α

διασmicroού microικρότερης και microεγαλύτερης κλίmicroα-

κας Έγιναν συγκρίσεις ανάmicroεσα στην ισπανική

τοπική πραγmicroατικότητα και στις διάφορες διε-

θνείς περιπτώσεις που microπαίνουν στη διαδικασία

γρήγορης ανάπτυξης λόγω του τουρισmicroού Σε

αυτή την ενότητα συmicromicroετείχαν (microεταξύ άλλων)

οι Juan Palop Miguel Ruano Federico Soriano

Andreu Ulied Salvador Rueda και Andres Ca-

novas

Μετά από microια περιεκτική εισήγηση του κοινω-

νιολόγου Scott Lash το συmicroπόσιο έκλεισε microε

microια συζήτηση του Rem Koolhaas και του συγ-

γραφέα Michel Houellebecq Το ενδιαφέρον σε

αυτό τον διάλογο εστιάστηκε κυρίως στην προ-

σπάθεια διερεύνησης του τουριστικού φαινοmicroέ-

νου από διαφορετικές (προσωπικές και επαγ-

γελmicroατικές) σκοπιές microια αναζήτηση που ξεκί-

νησε σε διερευνητικό επίπεδο και ολοκληρώ-

θηκε microε microια δυναmicroική σύνθεση

(υποδέχεται περίπου τόσους τουρίστες όσο η

Ελλάδα) και η Βαρκελώνη το επίκεντρο αυτής

της τουριστικής δραστηριότητας ∆εύτερον

γιατί στην Ισπανία και ειδικά στη Βαρκελώνη

έχει αναπτυχθεί το κατάλληλο θεσmicroικό πλαίσιο

που επιτρέπει συγκεκριmicroένες επιστηmicroονικές

οmicroάδες microε ειδικά ενδιαφέροντα να συmicroβληθούν

microε τα κρατικά πανεπιστήmicroια και να προσφέρουν

εξειδικευmicroένη εκπαιδευτική και ερευνητική

δράση

Ακριβώς microέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσε-

ται η πρωτοβουλία του Intelligent Coast Πρό-

κειται για microια οmicroάδα νέων επιστηmicroόνων στην

πλειοψηφία τους αρχιτέκτονες Το Intelligent

Coast είναι ένα ερευνητικό κέντρο microε αντικεί-

microενο τις παράκτιες περιοχές τον τουρισmicroό και

τις επιπτώσεις του δεύτερου στις πρώτες Στό-

χος του είναι να αναπτύξει νέα ποιοτικά παρά-

κτια συστήmicroατα microε τη βοήθεια ειδικών προερ-

χόmicroενων από διαφορετικές επιστηmicroονικές πε-

ριοχές Σκοπός του είναι να χρησιmicroοποιήσει

θετικά την εmicroπειρία που έχει η Ισπανία και η

Καταλονία στην παράκτια ανάπτυξη και στην

τουριστική τεχνολογία για να συγκροτήσει και

να προσφέρει microια οmicroάδα από εργαλεία έτοιmicroα

προς χρήση για την αξιολόγηση και την ανά-

πτυξη των τουριστικών και παράκτιων περιοχών

σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές microε

έmicroφαση στη Μεσόγειο

Το Intelligent Coast διοργανώνει ένα Master

microια σειρά από ανοικτές δηmicroόσιες συζητήσεις

(Debates) και ένα διεθνές συmicroπόσιο microε τίτλο

laquoΤourism XXL The European Megalopolisraquo Το

τελευταίο πραγmicroατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη

microεταξύ 19 και 21 Ιουλίου 2007 και αναπτύχθηκε

σε 3 ενότητες Η πρώτη ενότητα αφορούσε την

ανάλυση των laquoδυναmicroικώνraquo του τουριστικού φαι-

νοmicroένου microε εισηγήσεις των Edward Soja George

Ritzer και του διακεκριmicroένου καταλανού αρχιτέ-

κτονα-πολεοδόmicroου Joan Busquets Σε αυτήν

έγινε microια διεθνή θεώρηση του φαινοmicroένου της

παράκτιας κατασκευαστικής έντασης microε κατά-

θεση εmicroπειριών και γενικότερων εκτιmicroήσεων Η

δεύτερη ενότητα αναφερόταν στους τουριστι-

κούς παράγοντες microε εισηγήσεις (microεταξύ άλλων)

των Oriol Nello (Generalitat) Jose Fernandez

Perez (Υπουργείο περιβάλλοντος) Juan Lopez

de Uralde (Greenpeace) Arnaldo Munoz (EasyJet)

και Eugenio Yunis (World Tourism Organisa-

tion) Αυτή η ενότητα ασχολήθηκε microε την τοπική

ισπανική κατάσταση παρουσιασmicroένη από εκ-

προσώπους του χωροταξικού σχεδιασmicroού της

τοπικής κυβέρνησης αλλά και από τον ιδιωτικό

τοmicroέα ∆ιερευνήθηκαν νέα microοντέλα αστικού και

χωροταξικού σχεδιασmicroού σε συνάρτηση microε την

περιβαλλοντική προστασία αλλά και την υπάρ-

χουσα οικονοmicroική κατάσταση Η τρίτη ενότητα

αποτελούταν κυρίως από αρχιτέκτονες που

συζήτησαν πάνω σε επιχειρησιακά κριτήρια

παράκτιων επεmicroβάσεων και στον ρόλο του σχε-

Παράκτιες περιοχές και τουρισmicroός Το Συmicroπόσιο του Intelligent CoastΝεκτάριος Κεφαλογιάννης αρχιτέκτων project manager του Intelligent Coast ανταποκριτής Βαρκελώνης

συ

microπ

όσ

ιο

της καθηmicroερινότητάς τους ∆ιαφορετικοί ρυθ-

microοί διαφορετικές δράσεις διαφορετικές

συmicroπεριφορές Σε αυτή τη βάση ο τουρισmicroός

συνδέεται άmicroεσα microε τον ελεύθερο χρόνο (lei-

sure) και τον τρόπο της διαχείρισής του για την

προσφορά αναψυχής ή νέων εmicroπειριώνhellip

Σε αυτή την πραγmicroατικότητα όπου το φαινό-

microενο του τουρισmicroού έχει κυρίως οικονοmicroικό

ενδιαφέρον ο ρόλος του επιστήmicroονα του χώρου

και ειδικά του αρχιτέκτονα δεν παρουσιάζεται

σηmicroαντικός Και αυτό γιατί από τη microία ο αρχιτέ-

κτονας δεν έχει καταφέρει να εκφράσει εκφάν-

σεις των οργανωτικών και επιχειρησιακών δυνα-

τοτήτων του αλλά και γιατί από την άλλη microέσα

στη φρενίτιδα της σηmicroερινής τουριστικής microεγέ-

θυνσης δεν έχει αποκαλυφθεί ακόmicroα σε από-

λυτο βαθmicroό οι microεγάλες περιβαλλοντικές (αλλά

και αστικές περιαστικές και παράκτιες) επιπτώ-

σεις του τουρισmicroού στον χώρο Κυρίως γιατί ο

αρχιτέκτονας δεν έχει καταφέρει ακόmicroα (εκτός

από τον τοmicroέα της κατασκευής) να συνδέσει τον

δικό του επαγγελmicroατικό ρόλο microε σηmicroαντικές

νέες περιοχές δράσης οικονοmicroικού ενδιαφέρο-

ντος Σε ένα κοινωνικο-οικονοmicroικό αλλά και

πολιτιστικό φαινόmicroενο (πρόσληψη διαφορετι-

κών τρόπων ζωής άλλων λαών και πολιτισmicroών)

όπως είναι ο τουρισmicroός που λόγω του microεγέθους

του αλλά και της σηmicroασίας του ενδιαφέρει έντο-

να τις τοπικές κοινωνίες αλλά και τον κεντρικό

πολιτικό σχεδιασmicroό ο αρχιτέκτονας οφείλει να

εισάγει τη σηmicroασία και τον ρόλο του χώρου Από

διαχείριση του χρόνου (όπως εmicroφανίζεται σήmicroε-

ρα το τουριστικό προϊόν) [όπου ο χώρος προ-

βάλλεται ως εικόνα υπόβαθρο και σκηνικό] θα

πρέπει να περάσουmicroε στη διαχείριση του χρό-

νου microέσα σε συγκροτηmicroένο χώρο και σε microερι-

κές περιπτώσεις στη διαχείριση του χώρου και

του χρόνου microαζί σε microια δυναmicroική αλληλεξάρ-

τηση Και όλα τα παραπάνω πέρα από τον σχε-

διασmicroό των τουριστικών microονάδων αλλά και των

παράκτιων ζωνών (σε χωροταξικό αλλά και laquoαστι-

κόraquo επίπεδο) δράσεις που αποτελούν κλασσικό

κοmicromicroάτι της επαγγελmicroατικής microας ενασχόλησης

Στην Ισπανία γενικότερα και στη Βαρκελώνη

ειδικά σταδιακά αναπτύσσεται το ενδιαφέρον

για τη microελέτη του τουρισmicroού από χωρική και

αρχιτεκτονική οπτική Για δύο λόγους Πρώτον

γιατί η Ισπανία αποτελεί έναν από τους σηmicroαντι-

κότερους τουριστικούς προορισmicroούς στον κό-

σmicroο (δεύτερη microετά τις ΗΠΑ) η Καταλονία είναι η

διοικητική περιφέρεια microε την εντονότερη τουρι-

στική συmicroπεριφορά στην ιβηρική χερσόνησο

Ο τουρισmicroός αποτελεί ένα από τα σηmicroαντικό-

τερα κοινωνικά και οικονοmicroικά φαινόmicroενα της

εποχής microας Συγκροτεί έναν από τους ισχυρότε-

ρους microοχλούς ανάπτυξης ιδιαίτερα των χωρών

που οι κλιmicroατολογικές συνθήκες τις ευνοούν

αλλά παράλληλα είναι αιτία σηmicroαντικών περι-

βαλλοντικών επιπτώσεων κυρίως στην παρά-

κτια ζώνη Είναι λογικό να απασχολεί τις χώρες

της περιοχής microας τις microεσογειακές χώρες ιδιαί-

τερα που σε διαφορετικό βαθmicroό άλλες σε ανα-

πτυγmicroένο στάδιο (Ισπανία Γαλλία Ιταλία) άλ-

λες σε φάση ανάπτυξης (Ελλάδα Κροατία) και

άλλες σε αρχικό στάδιο (Τουρκία Αίγυπτο Μα-

ρόκο Αλγερία) επιδιώκουν σε microεγάλο microέρος να

στηρίξουν το microέλλον τους στην τουριστική ανά-

πτυξη

Με τον τρόπο που έχει εισαχθεί το φαινόmicroενο

του τουρισmicroού στις microεσογειακές χώρες

κυρίαρχο ρόλο διαδραmicroατίζει ο οικονοmicroικός

παράγοντας Έmicroφαση δίνεται στις οικονοmicroικές

επιπτώσεις στην τοπική και εθνική οικονοmicroία

microια και καταγράφεται ως microια από τις βασικές

πηγές εσόδων Για την περίπτωση της Ελλάδας

αυτό είναι ήδη γνωστό περίπου 700000 συ-

microπολίτες microας εργάζονται στον ευρύτερο τοmicroέα

του τουρισmicroού 135 εκατοmicromicroύρια τουρίστες επι-

σκέπτονται τη χώρα microας και αφήνουν 11 δισεκα-

τοmicromicroύρια ευρώ κάθε χρόνο το 18 του εθνικού

microας ΑΕΠ προέρχεται από τις δραστηριότητες

του τουρισmicroού Στην ουσία ο τουρισmicroός στις

microέρες microας είναι διαχείριση του χρόνου των επι-

σκεπτών microε έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν

πάνω ∆ιάλογοι για το microέλλον των παράκτιων περιοχών O

Michel Houellebecq και ο Rem Koolhaas στο Συmicroπόσιο του

Intelligent Coast

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 8: ARXITEKTONES_65

3311ε π ί κ α ι ρ α3300 ε π ί κ α ι ρ α

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κυρίως στα πλαί-

σια της τελευταίας συλλογής microε αντικείmicroενο τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική Χάρη στην έξυπνη

διάρθρωση σε 2 επιmicroέρους ενότητες microε τίτλους

laquoΑρχιτεκτονική και κοινωνίαraquo και laquoΑπό τη σύλ-

ληψη στην κατασκευήraquo επιχειρείται η αναγωγή

στην ουσία που διέπει την αρχιτεκτονική πράξη

από τους καθεδρικούς του 12ου αιώνα έως τον

laquoΟυρανοξύστη χωρίς Τέλοςraquo του Jean Nouvel

και συνεπώς η σύνδεση microε τις προηγούmicroενες

συλλογές

Το νέο microουσείο δεν επιδιώκει πλέον να είναι ένα

χώρος δεδηλωmicroένης περηφάνιας γιrsquo αυτά που

ένα έθνος αναγνώρισε κάποια στιγmicroή ως microνη-

microεία του αλλά φιλοδοξεί νrsquo αποτελέσει ένα χρή-

σιmicroο εργαλείο κατανόησης και ανάλυσης της

έννοιας της πολιτιστικής κληρονοmicroιάς πώς αυτή

κληρονοmicroείται και πώς microεταδίδεται στις επόmicroε-

νες γενιές Είναι η ίδια η Ιστορία του microουσείου

που διδάσκει αυτήν την αναγωγή στην ουσία

Στην υπηρεσία του σκοπού αυτού βρίσκονται

microια σειρά από συναρπαστικές εφαρmicroογές της

νέας τεχνολογίας σχετικά microε τη διαχείριση της

ψηφιακής πληροφορίας και microια σύγχρονη βι-

βλιοθήκη ελεύθερης πρόσβασης Με την ενερ-

γή συmicroβολή του Ινστιτούτου Γαλλικής Αρχιτε-

κτονικής και της σχολής του Chaillot που πλέον

εντάσσονται σε αυτό οργανώνεται ένα πλούσιο

πρόγραmicromicroα διαλέξεων περιοδικών εκθέσεων

και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων υποσχόmicroενο

συναρπαστικά ταξίδια στη θάλασσα της αρχιτε-

κτονικής σκέψης στη Γαλλία

Σηmicroείωση

1 Citeacute de lrsquoArchitecture et du Patrimoine

Στα πλαίσια του νέου microουσείου στις παραπάνω

συλλογές έρχεται να προστεθεί (ή να αντιπαρα-

τεθεί) microια έκθεση σχεδίων και αρχιτεκτονικών

προπλασmicroάτων της microοντέρνας και σύγχρονης

αρχιτεκτονικής από το 1851 έως τις microέρες microας

συνοδευόmicroενα από ένα πλούσιο οπτικοακου-

στικό υλικό σε ψηφιακή microορφή

Το εγχείρηmicroα να συνενωθούν οι τρεις παρα-

πάνω συλλογές ήταν εξ ορισmicroού δύσκολο και

παράτολmicroο τόσο για τον αρχιτέκτονα του microου-

σείου JF Bodin όσο και για τη διεύθυνση του

microουσείου Οι τρεις συλλογές διακατέχονταν

από τελείως διαφορετικό ύφος και επέβαλλαν

αναπόφευκτα διαφορετική microουσειολογική αντι-

microετώπιση Tαυτόχρονα όmicroως επρόκειτο για microία

συναρπαστική πρόκληση Η επίσκεψη σε αυτό

αποτελεί ένα πραγmicroατικό ταξίδι στον χώρο και

στον χρόνο

Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την εmicroπειρία

τη microια στιγmicroή να στέκεται microπροστά από την πύλη

του καθεδρικού της Chartres σε φυσικό microέγε-

θος και την άλλη να κινείται microέσα σε microια από τις

microονάδες κατοικίας της Citeacute Radieuse του Le

Corbusier στη Μασσαλία

Σύmicroφωνα microε τη διαmicroόρφωση που πρότεινε ο

Bodin οι τρεις συλλογές διατηρούν την αυτονο-

microία τους Το ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο

γίνεται microε χρονολογική και θεmicroατική σειρά

ακολουθώντας πιστά την πορεία που η αρχιτε-

κτονική του Palais Chaillot επιβάλει αλλά και

microε σεβασmicroό στο εκθεσιακό ύφος που η κάθε

microια συλλογή απέπνεε στο προηγούmicroενο microου-

σείο-γεγονός microε αυτόνοmicroο ενδιαφέρον για τον

τρόπο αντίληψης της αρχιτεκτονικής σε κάθε

εποχή

Έτσι η περιέργεια του laquoερασιτέχνη-ανατόmicroουraquo

επισκέπτη του 1882 που αναδύεται microέσα από τη

σχεδόν βίαιη παράθεση αρχιτεκτονικών απο-

σπασmicroάτων δίνει τη σκυτάλη σrsquo έναν αδιανόητο

για τα σηmicroερινά δεδοmicroένα παροξυσmicroό ευλαβι-

κής αντιγραφής της περιόδου 1937-56 που προ-

δίδει τη στρατευmicroένη προτίmicroηση εκείνης της

εποχής για την laquoκλασσικήraquo γαλλική τέχνη

Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ούτε η τελευ-

ταία συλλογή microε αντικείmicroενο τη microοντέρνα και τη

σύγχρονη αρχιτεκτονική παρά την ελευθερία

της αποκλειστικής επιmicroέλειας του Bodin δεν

ξεφεύγει πολύ απrsquo τα σηmicroερινά στερεότυπα

παρουσίασης και ανάγνωσης της αρχιτεκτονικής

Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό αλλά φαινοmicroε-

νικά χαοτικό και ασύνδετο γαλαξία αρχιτεκτονι-

κής στον οποίο εισάγει τον επισκέπτη το νέο

microουσείο η αποστολή που καλείται να εκπληρώ-

σει είναι σαφής να microιλήσει σε ένα ευρύ microυη-

microένο ή microη κοινό για τη διαχρονική σηmicroασία της

αρχιτεκτονικής ως φορέα και εκφραστή της

πολιτισmicroικής κληρονοmicroιάς

Προς την πόλη της αρχιτεκτονικήςΕmicromicroανουήλ Ντούρλιας αρχιτέκτων ανταποκριτής Παρισίου

έκθ

εση

παστικές συλλογές microια συλλογή αρχιτεκτονικών

εκmicroαγείων microια συλλογή τοιχογραφιών και microια

συλλογή σύγχρονης αρχιτεκτονικής

Βασισmicroένο σε microια αρχική ιδέα του Eugene Violet-

le-Duc που πήρε microια πρώτη microορφή ως Συγκρι-

τικό Μουσείο Γλυπτικής το 1882 το νέο microουσείο

αποτελεί στην ουσία την εξέλιξη του πετυχη-

microένου Μουσείου των Γαλλικών Μνηmicroείων που

ιδρύθηκε microε αφορmicroή τη διεθνή έκθεση του 1937

υπό τη διεύθυνση του Paul Deschamps

Η αρχική συλλογή περιλάmicroβανε πιστά αντίγραφα

αρχιτεκτονικών microελών των σπουδαιότερων γαλ-

λικών microνηmicroείων από τον 12ο αιώνα και microέχρι την

εποχή του κλασσικισmicroού Σε αυτήν τη συλλογή

προστέθηκε αργότερα microια άλλη αποτελούmicroενη

από τοιχογραφίες και βιτρό της γοτθικής και

αναγεννησιακής περιόδου δηmicroιουργηmicroένα από

microια οmicroάδα καλλιτεχνών στα πλαίσια microιας πρωτό-

γνωρης καmicroπάνιας ρεαλιστικής αναπαραγωγής

microε διάρκεια από το 1938 έως το 1956

Τόσο τα εντυπωσιακά προπλάσmicroατα σε φυσικό

microέγεθος όσο και οι απίστευτης πιστότητας

τοιχογραφίες ήταν εκτεθειmicroένα έτσι ώστε ο επι-

σκέπτης να έχει microια σαφή εικόνα του αρχιτεκτο-

νικού χώρου που περιείχε τα πρωτότυπα

Σε microια περίοδο αδιαmicroφισβήτητης ακmicroής για την

Αρχιτεκτονική στη Γαλλία όπως αυτή εκφράζε-

ται microέσα από microια πληθώρα έργων υψηλής ποιό-

τητας που κατακλύζουν την επικράτεια και που

καλύπτουν όλο το φάσmicroα της ανθρώπινης δρα-

στηριότητας έργα επώνυmicroων αλλά και (προσω-

ρινά) ανώνυmicroων αρχιτεκτόνων σε microια αναλογία

που αποδεικνύει έmicroπρακτα την παραπάνω ακmicroή

είναι εύλογο να αναζητά κανείς τα εργαλεία

εκείνα που θα επιτρέψουν την ανάλυση και την

αξιολόγηση της παραγόmicroενης αρχιτεκτονικής

αφενός ως ιστορικό και πολιτισmicroικό προϊόν και

αφετέρου ως υλικό που θα αποτελέσει microαγιά

για τη συνέχεια

Ένα τέτοιο εργαλείο φιλοδοξεί να αποτελέσει η

επονοmicroαζόmicroενη laquoΠόλη της αρχιτεκτονικής και

της πολιτιστικής κληρονοmicroιάςraquo1 που εγκαινιά-

στηκε microε κάθε επισηmicroότητα στις 15 Σεπτεmicroβρίου

στο Παρίσι

Το νέο microουσείο που αναπτύσσεται στην ανατο-

λική πτέρυγα του Palais Chaillot στο Trocadero

καταλαmicroβάνει έκταση 8000 micro2 και απευθύνεται

στο ευρύ κοινό microέσα από ένα τολmicroηρό στοίχηmicroα

να συmicroπυκνώσει στους χώρους του 8 αιώνες

γαλλικής αρχιτεκτονικής από τον 12ο αιώνα έως

τις microέρες microας όπως αυτοί αντιπροσωπεύονται

microέσα από τρεις διαφορετικές αλλά άκρως συναρ-

πάνω Σύγχρονη αρχιτεκτονική

microέση ∆ιαδροmicroές

δίπλα πάνωΤο Palais Chaillot

δίπλα κάτω αριστερά Εκmicroαγεία

δίπλα κάτω microέση Τοιχογραφίες

δίπλα κάτω δεξιά Βιβλιοθήκη

[Όλες οι φωτογραφίες είναι του N Borel εκτός του Palais

Chaillot]

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 9: ARXITEKTONES_65

Σηmicroειώσεις

1 Η έκθεση πραγmicroατοποιήθηκε στα πλαίσια του ∆ιε-

θνούς Φεστιβάλ Ολυmicroπίας

2 Το Μοτέλ laquoΞενίαraquo είναι το τρίτο κατά σειρά έργο

που microελετά και υλοποιεί ο αρχιτέκτων Άρης Κωνστα-

ντινίδης στην Ηλεία Έχουν προηγηθεί οι εργατικές

πολυκατοικίες στον Πύργο (1955-1957) και το πρώτο

Μοτέλ laquoΞενίαraquo στο νότιο άκρο της Αρχαίας Ολυmicroπίας

(1963) Θα λέγαmicroε ότι ο άξονας Βορράς-Νότος της

πόλης οριοθετείται από τα δύο laquoΞενίαraquo Στο Μοτέλ

Ξενία-1 οι έως τώρα επεmicroβάσεις έχουν αλλοιώσει τον

χαρακτήρα του κτηρίου

3 Ξενοδοχεία εγκαταλειmicromicroένα ή που βρίσκονται στο

στάδιο του ανασχεδιασmicroού τους αποτελούν προσωρι-

νούς τόπους εικαστικής δραστηριότητας Ενδεικτικά

αναφέρω το ερειπωmicroένο ξενοδοχείο laquoΑmicroφιτρίτηraquo στα

Λεγραινά Αττικής (Μαρία Κόντη εικαστικός5-11-

2005) και το υπό ανακαίνιση ξενοδοχείο laquoMediterra-

neanraquo στην οδό Βερανζέρου Αθήνα (οmicroαδική έκθεση

Σεπτέmicroβριος-Οκτώβριος 2007)

4 Ακριβός Αργύριος Αλέξανδρος Αποστολίδης Πανα-

γιώτα Αποστολοπούλου Ανδριάνα Βερβέτη Γεωργία

∆εσύλλα Ζήκος Λάζαρος Όλγα Ζιρώ Νίκος Καζέρος

Γεωρία Κοτρέτσος Ναταλία Μελά Εύα Μιχαλάκη

Αθανάσιος Μπερούτσος Καmicroίλο Νόλας Μαρία Νυmicro-

φιάδη Λένια Οικονόmicroου Ντόρα Οικονόmicroου Πανου-

κλία Ελένη Παπαδηmicroητρίου ∆ηmicroήτρης Τάσος Παυλό-

πουλος Λία Πέτρου Αλεξάνδρα Πλαστήρα Γιώργος

Ρόρρης Σεφερλή-Βέη Ένη Σιmicroάκη Σοφία Παύλος

Συmicroεών Ναταλία Τσουκαλά Αγγελική Χριστοδούλου

5 Το δωmicroάτιο αντιmicroετωπιζόταν ως ένας ενδιάmicroεσος

ηmicroιυπαίθριος χώρος παραmicroονής ανάmicroεσα στον εσωτε-

ρικό ανοιχτό διάδροmicroο και τον εξώστη Ανάmicroεσα στο

εσωτερικό τοπίο και εξωτερικό ανοιχτό τοπίο

6 Η φράση του Περικλή Γιαννόπουλου laquoο βίος εν

Ελλάδι είναι υπαίθριοςraquo αποτέλεσε για τον Άρη Κων-

σταντινίδη δηmicroιουργικό οδηγό

3333ε π ί κ α ι ρ α3322 ε π ί κ α ι ρ α

έκθ

εση

γούσε ως ένας ενδιάmicroεσος τόπος για να κατοι-

κήσεις το συνολικό τοπίο της Ολυmicroπίας Ότι

είναι σχεδιασmicroένο για να εmicroπεριέχεται στη

συγκεκριmicroένη φύση να προσφέρει την παρατή-

ρηση και την απόλαυση της microε άλλα λόγια να

είναι ένας τόπος υπαίθριας6 διαmicroονής

Σήmicroερα ύστερα από 25 χρόνια εγκατάλειψης

ερήmicroωσης λεηλασιών αποmicroένουν οι παραmicroορ-

φωmicroένες τέσσερις οmicroοιότυπες πτέρυγες του

microοτέλ microε τα κλιmicroακοστάσια που τις συνδέουν

το microικρό κτίσmicroα του προσωπικού microαζί microε το νέο

κτίσmicroα της πυροσβεστικής στη θέση εκεί που

άλλοτε υπήρχε το υπόστεγο των αυτοκινήτων

και ο χώρος στάθmicroευσης των ταξιδιωτικών λεω-

φορείων καθώς και τα σταθmicroευmicroένα πυροσβε-

στικά οχήmicroατα στη βόρεια pilotis Σε αυτό το

τοπίο η έκθεση ενεργοποίησε σχεδόν όλους

τους ισόγειους χώρους του microοτέλ (υποδοχή

γραφεία αίθουσα αναmicroονής κουζίνα wc υπό-

στεγοι χώροι αίθριο) και ορισmicroένα δωmicroάτια

για λόγους ασφαλείας στην ανατολική και νό-

τια πτέρυγα του ορόφου Τα έργα που παρου-

σιάστηκαν ήταν εγκαταστάσεις (installations)

βίντεο γλυπτικές κατασκευές φωτογραφίες

ζωγραφική

Η επιδιωκόmicroενη laquoσυνάντησηraquo και η laquoσυναισθη-

microατική εmicroπλοκήraquo τόσο των δηmicroιουργών όσο και

των επισκεπτών αντανακλούσαν την αγωνία

δηmicroιουργίας συνθηκών για συνεχή διαmicroονή στο

κτίσmicroα Έθεσαν ταυτόχρονα σηmicroαντικά ζητή-

microατα Η γοητεία που ασκεί και η ελευθερία που

παρέχει ένας τέτοιος ερειπωmicroένος χώρος οι

ενδείξεις ότι σε αυτόν συνέβαινε κάτι ιδιαίτερο

θα συνεχίσουν να τον διακρίνουν Πόσο θα

παραmicroένει το microοτέλ σε αυτή τη microεταιχmicroιακή

κατάσταση Θα αρχίσει και πάλι να φιλοξενεί ή

θα εγκαταλειφθεί θα ολοκληρωθεί η αντικατά-

στασή του

την είσοδο στην πόλη Ως microοτέλ ανταποκρινό-

ταν στα νέα δεδοmicroένα της αναψυχής και του

ταξιδιού της ταχείας εποχούmicroενης microετακίνη-

σης Η λιτή και καθαρή αρχιτεκτονική microορφή

του περιέκλειε χώρους προσωρινής διαmicroονής

Το ήρεmicroο φυσικό τοπίο που το περιτριγυρίζει

ήταν αντικείmicroενο θέασης από τα δωmicroάτια5 του

ενώ κοντά και στο εσωτερικό του συγκροτήmicroα-

τος αποκτούσε γεωmicroετρικές microορφοποιήσεις και

κανονικότητες

Το αίθριο το σχεδιασmicroένο δηλαδή εσωτερικό

τοπίο δηλωνόταν microε τους ανοιχτούς εξώστες-

διάδροmicroους την επιφάνεια του νερού που αντα-

νακλά τους microαύρους τοίχους που απορροφούν

το βλέmicromicroα την οργανωmicroένη φύτευση τα επιτοί-

χια φωτιστικά τη διαφάνεια των υαλοστασίων

της υποδοχής και του εστιατορίου τις θαmicroπές

λάmicroψεις των πορτοκαλόχρωmicroων microετάλλων τον

φανερό microπετονένιο κορmicroό του κτίσmicroατος

Αλλά και η microετάβαση από το εσωτερικό του

συγκροτήmicroατος στην laquoάγρια φύσηraquo γινόταν microε

microια απλή αβίαστη microετατόπιση Με το πέρασmicroα

από την pilotis και το ελεύθερο ξάνοιγmicroα στο

τοπίο Ή ακόmicroα microε την άνοδο στον εσωτερικό

περιmicroετρικό διάδροmicroο του ορόφου την είσοδο

στα δωmicroάτια από τις πράσινες πόρτες τη διέ-

λευση ανάmicroεσα στα σχεδιασmicroένα έπιπλα των

δωmicroατίων και τέλος τη στάση στους εξωτερι-

κούς εξώστες για να δει και να αισθανθεί κανείς

την ησυχία των microακρινών βουνών

Θα λέγαmicroε ότι το συγκεκριmicroένο κτίσmicroα λειτουρ-

Τον περασmicroένο Αύγουστο πραγmicroατοποιήθηκε

στην Αρχαία Ολυmicroπία η οmicroαδική έκθεση έργων

laquoΣτο Μοτέλ ∆οχεία Ζωήςraquo1 (18-2582007) Η

έκθεση εγκαινιάστηκε στο Μοτέλ laquoΞενία-2raquo

που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κων-

σταντινίδη2 το 1966 Λόγω όmicroως των καταστρο-

φικών πυρκαγιών που έκαψαν ολοσχερώς τον

περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου και προκάλε-

σαν ζηmicroιές στις νότιες και δυτικές όψεις του η

έκθεση διακόπηκε απότοmicroα

Ωστόσο ας δούmicroε τους λόγους για τους οποίους

οργανώθηκε το εκθεσιακό αυτό γεγονός στο

εγκαταλειmicromicroένο microοτέλ3 Οι εικαστικοί και επιmicroε-

λητές της έκθεσης Αποστολοπούλου Παναγιώτα

και Αποστολίδης Αλέξανδρος στο εισαγωγικό

κείmicroενο του καταλόγου αναφέρουν σχετικά

laquoΊχνος microιας άλλης εποχής αυτής της δεκαετίας

του rsquo60 το ΜΟΤΕΛ-ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ στην Αρχαία

Ολυmicroπία προσεγγίστηκε από 27 δηmicroιουργούς4

που κλήθηκαν να εmicroπλακούν συναισθηmicroατικά

microε τον χώρο και να λάβουν microέρος σε microια συνά-

ντηση microε θέmicroα την ανάmicroνηση τη microαταίωση αλλά

και τη νοσταλγία για microια περίοδο που αγκάλιασε

τον χώρο microε συγκροτηmicroένη άποψηraquo

Το κτήριο laquoΞενία-2raquo βρίσκεται στη βόρεια είσο-

δο της Αρχαίας Ολυmicroπίας πλάι στον κεντρικό

δρόmicroο Όταν λειτουργούσε από τα microέσα της

δεκαετίας του rsquo60 έως και στις αρχές του rsquo90

αποτελούσε σηmicroείο αναφοράς για την άφιξη

Στο Μοτέλ ndash ∆οχεία ΖωήςΝίκος Καζέρος αρχιτέκτων

δίπλα πάνω Εγκαίνια έκθεσης 18-08-2007

δίπλα κάτω αριστερά Μιχαλάκη Εύα laquoExisting spaceraquo

video εγκατάσταση 2007 (Χώρος Bar)

δίπλα κάτω δεξιά Αποστολοπούλου Παναγιώτα εγκατά-

σταση 2007-10-08 (Χώρος Αίθουσα αναmicroονής)

πάνω Μπερούτσος Θανάσης laquoΧωρίς τίτλοraquo βίντεο κα-

τασκευή 2007 (Χώρος Κουζίνα)

κάτω αριστερά Νυmicroφιάδη Μαρία laquoΠορτοκαλίraquo εγκατά-

σταση 2007 (Χώρος ∆ωmicroάτιο στο Α΄ όροφο)

κάτω δεξιά Πέτρου Λία laquo60(λεπτες) Παιδικές Ιστορίεςraquo

ηχητική εγκατάσταση 2006 (Χώρος Reception)

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 10: ARXITEKTONES_65

NOcircUcircUgravemiddotIumlAacuteEgraveIcirccurren˜ IgraveOacutelsaquoIgraveAcirc˜ middotIumlIumlOcircUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircpermilOcircEgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger UcircUgravemiddot IcircmiddotIgravecurrenOacutemiddot EgraveAcircUacuteiquest macrOgraveIgravemiddotUgravemiddot

UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc permilcurrenOcircOacute AacutecurrenOacuteAcircUcircımiddotEgraveNK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ middotUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute OcircIgravefiUgrave IcircmiddotıEumlAacuteEumlUgravelsaquo˜ Aparapound middotOacuteUgraveAcirc IgravecurrenIumlOcirc˜ UgraveEuml˜ AIcircmiddotpermilEumlIgraversaquomiddot˜ AıEumlOacuteOgraveOacute

3355ε π ί κ α ι ρ α

Acircrsaquo Ugravefi

Ocirc˘

UacuteOcirc˜ UgraveOcirc trademiddotUacutemiddotIcircrsaquoOacuteEgrave IcircmiddotEgrave currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveOcirc BIumlmiddotmacrfiUacutemiddotEcircUgraveEuml

IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi AUgraveUcircrsaquomacrOcircIumlOcirc IgraveAcirc sbquoiquestUcircEuml UgraveEumlOacute AcircEgrave-

AacuteUacutemiddotEcirclsaquo Ocirc˘ UcircOgrave˙AcircUgravemiddotEgrave UcircAcirc sbquoUacuteiquestmacrOcirc IcirciquestUgraveˆ middotfi UgraveEuml IgraveOcircOacutelsaquo

UgraveOcirc˘ paraUacuteOcircpermilUacutefiIgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UcircUgraveEumlOacute IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘

OcircUgravemiddotIgraveOcircDagger fiOcirc˘ middotUacutemacrmiddotEgravefiUgravemiddotUgravemiddot IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot fiˆ˜ Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ AOacutepermilUacutecurrenmiddot˜ UcircUgraveOcirc AacuteAcircEcircDaggerUacuteEgrave Iumliquest˚

UcircUgraveOcircOacute IgraveDaggerIumlOcirc UgraveOcirc˘ AUgraveUcircEgravemacrˆIumlrsaquoUgraveEuml NEgraveIcircfiIumlmiddot IcircmiddotEgrave bdquoEumlIumliquest UcircUgravemiddot

middotfiUgraveOcircIgravemiddot UcircmacrAcircpermilfiOacute IcircmiddotUgravemiddotIcircfiUacute˘Ecircmiddot sbquoUacuteiquestmacrEgravemiddot permilEgraveAacuteIumlrsaquo˙AcircEgrave Euml

IgraveOcircOacutelsaquo ordmEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ rsaquopermilUacute˘Igravemiddot UgraveˆOacute IgravecurrenUcircˆOacute UgraveOcirc˘ 10Ocirc˘

middotEgraveOgraveOacutemiddot permilˆUacuteAcirciquest UgraveOcirc˘ centEumlIgraveEumlUgraveUcircmiddotOacutersaquoUgraveEuml IˆiquestOacuteOacuteEuml sectmiddotIgravemiddotUacute-

permilfiOcirc˘IumlOcirc˘ EcircEgraveIumlOcircUcircfiEcircOcirc˘ UacuteˆUgravemiddotUcircUgraveEumlUacutelsaquoUgraveEuml UgraveOcirc˘ middot˘UgraveOcirc-

IcircUacuteiquestUgraveOcircUacutemiddot NEgraveIcircEumlEcircfiUacuteOcirc˘ ordmˆIcirciquest

infinOacutemiddotUgraveUacuteEgravemacrEgraveiquest˙AcircEgrave IcircmiddotOacuteAcircrsaquo˜ middotOacutemiddotIumlOcircAacuteEgrave˙fiIgraveAcircOacuteOcirc˜ Ograve˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

permil˘OacutemiddotUgravefiOacute UcircUgraveOcirc EcircmiddotUacuteiquestAacuteAacuteEgrave fiOcirc˘ Icirc˘IumlOcircDaggerOacute Ugravemiddot IcircUacute˘UcircUgraveiquestIuml-

IumlEgraveOacutemiddot OacuteAcircUacuteiquest UgraveOcirc˘ sectOcircDaggerUcircEgraveOcirc˘ fiOcirc˘ OcircEgrave MOcircDaggerUcircAcirc˜ currenIumlOcirc˘UcircmiddotOacute

OacutelsaquoEgraveOcirc UgraveOcircOacute centrsaquomiddot Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest UgraveOcircrsaquomiddot

fiˆ˜ middot˘Ugravefi UgraveEuml˜ AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo˜ degfiUacuteUgrave˘Oacutemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc AUcircIcircIumlEumlEgraveAcircrsaquoOcirc fiOcirc˘ sbquoUacutecurrenıEumlIcircAcirc Euml AcircUacutersaquoEcircEumlIgraveEuml

IcircAcircEcircmiddotIumllsaquo UgraveEuml˜ YAacuteAcircrsaquomiddot˜

OtildeIumlIumlOcirc IgravecurrenUgraveˆOcirc UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜ IcircmiddotUgraveAcirc˘ıDaggerOacuteıEumlIcircAcirc IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravecurren-

IcircmiddotbdquoAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml AacuteDaggerUacuteˆ middotfi UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot OcircpermilAcircDaggerOcirc˘Ucircmiddot

UacuteOcirc˜ UgraveEuml MAcircAacutemiddotIumlfiOcircIumlEuml radicEgrave EcircIumlfiAacuteAcirc˜ permilAcircOacute UcircAcircsbquoiquestUcircUgraveEumlIcircmiddotOacute

Ugravemiddot EgraveAcircUacuteiquest permiliquestUcircEuml fiOcirc˘ Ocirc AUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcircfi˜ paraiquestOacutemiddot˜ Icirc˘OacuteEuml-

AacuteOcircDaggerUcircAcirc UgraveEgrave˜ OacuteDaggerIgraveEcircAcirc˜ OcircDaggerUgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜ OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircDagger˜ UgraveEuml˜ IcircmiddotUacutepermilEgraveiquest˜ UgraveOcirc˘ MoUacuteEgraveiquest middotfi UgraveOcircOacute MAcircIumlEgraveAacutemiddotIumliquest

UgraveOcirc˘ ordmrsaquoIumlEgravemiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml BAcircAacuteEgraveAacuteOcircUcircUgravelsaquo UgraveOcirc˘ sectAcircOcircOacuteUgraveiquestUacuteEuml

fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircmiddotOacute IgravefiOacuteOcirc Ugravemiddot middotIcircUacuteEgraveOacuteiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveOcirc˘ sbquo˘˙middot-

OacuteUgraveEgraveOacuteOcircDagger OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger KmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UcircUgraveEumlOacute AUcirccurrenmiddot UgraveEumlOacute

middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘ OcircEgraveEumlUgravelsaquo NrsaquoIcircOcirc˘ degIcirciquestUgraveUcircOcirc˘ fiOcirc˘ IcirciquestEumlIcircAcirc

UgraveOcirc OacuteAcircIcircUacuteOcircUgravemiddotEcircAcircrsaquoOcirc sumEumlIgraveEgravecurren˜ currenmiddotımiddotOacute AcircrsaquoUcircEuml˜ OcircEgrave OcircEgraveIcircEgrave-

UcircIgraveOcircrsaquo UcircUgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc ordmmiddotIumlmiddotEgraveUcircrsaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ degUacutemiddotEgraveIcircOcircDagger Euml AOacuteiquest-

sbquoUacute˘UgraveOcirc˜ Euml tradeIcircOcircUacuteUgraveUcircEgraveOacuteOcircDagger UgraveOcirc tradeOcirc˘IumliquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcirc PoDagger-

UgraveUcircEgrave fiˆ˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute BOcirc˘UgraveUcircmiddotUacuteiquest Euml middotUgraveUacutersaquopermilmiddot UgraveOcirc˘

centOcircIacutemiddotmiddotUgraveUacutelsaquo IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc˘ TOcirc˘UacuteIcircOcircIumlcurrenIcircmiddot ∆OcircOcircıAcircUcircrsaquoAcirc˜

IcircmiddotEgrave OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo Igravemiddot˜ middotfi Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜

AcircOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ ordmUacutemiddotAacuteIcircOcircIcircUacutemiddotUgraversaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ permilAcircUcircOcircUgraveiquestUgraveOcirc˘

UgraveOcirc˘ MOcircUacutecurrenˆ˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave Ugravemiddot UacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacutemiddotUcircUgraveiquestUcircAcircˆ˜

IcircOcircEgraveUgraversaquopermilAcirc˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotEcircDaggerAacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ AacuteAcircOacuteEgraveiquest˜ UgraveˆOacute TUcircAcircUacuteAacuteIcircrsaquo-

OacuteEgravepermilˆOacute (KOcircIumlOcircIcircOcircUgraveUacuteˆOacutemiddotrsaquoˆOacute)

prod rsaquopermilEgravemiddot IgraveOcircrsaquoUacutemiddot AcircUacutersaquoIgraveAcircOacuteAcirc IcircmiddotEgrave UgraveEuml MiquestOacuteEuml infinfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrlsaquo

middotUacutemiddotIcircOcircIumlOcirc˘ılsaquoUcircmiddotIgraveAcirc UgraveEgrave˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ Ocirc˘ UacuteOcircIacutecurren-

OacuteEumlUcircmiddotOacute UcircUgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AUacuteAcircfiOcircIumlEuml (UgraveEumlOacute T˙rsaquoIgraveOcircsbquomiddot)

UcircUgraveEgrave˜ 24 A˘AacuteOcircDaggerUcircUgraveOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc OrsaquoUgrave˘IumlOcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜

Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveEuml˜ AOcircUcircIcircEgravemiddotpermilAcircUacutelsaquo˜ MiquestOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ IumlmiddotAacuteEgravecurren˜

UgraveOcirc˘ TmiddotDaggerAacuteAcircUgraveOcirc˘ EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcircOacute degAcircUacuteOcircIumlEgraveIgravecurrenOacutemiddot

middotUacuteAcircIcircIcircIumllsaquoUcircEgrave UcircUgraveOcircOacute IcircOcircUacuteIgravefi UgraveOcirc˘ IumlmiddotUgraveiquestOacuteOcirc˘ UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgravemiddotOacuteEgraveOgraveUgraveEgraveUcircUcircmiddot

infinIgravecurrenUcircˆ˜ IgraveAcircUgraveiquest Euml ˘UacutefiIumlEumlUcircEuml UcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircAcirc UcircUgraveOcirc OacuteOcircUgraveEgraveiquest

IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveiquestIcircmiddotbdquoAcirc UgraveOcirc˘˜ AcircIumlmiddotEgraveOgraveOacuteAcirc˜ UcircUgraveOcirc˘˜ IcirciquestIgraveOcirc˘˜ UgraveEuml˜

HIumlAcircrsaquomiddot˜ UgraveEuml˜ MAcircUcircUcircEumlOacutersaquomiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ sectmiddotIcircˆOacutersaquomiddot˜ πUcircUgraveOcirc-

UacuteEgraveIcircOcircrsaquo OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircrsaquo AacuteOacuteˆUcircUgraveOcircrsaquo middotfi UgraveEumlOacute middotUacutemacrmiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot IcircmiddotEgrave

Ugravemiddot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot UgraveEuml˜ EmiddotOacuteiquestUcircUgravemiddotUcircEuml˜ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

radicEgrave middotpermilEumlEcirciquestAacuteAcirc˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravecurrenUcircUgraveUacuteAcircbdquomiddotOacute Ugravemiddot currenUgraveUacuteEgraveOacutemiddot

IumlEgraveUgraveiquest UcircrsaquoUgraveEgravemiddot UgraveˆOacute permilˆUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest

EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircfi macrOgraveUacuteOcirc UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ OIuml˘Igraversaquomiddot˜ fiOcirc˘ OcircEgrave middotOacutersaquoAcircUacuteOcircEgrave OacutemiddotOcircrsaquo UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ IcircmiddotEgrave Ocirc IgravecurrenAacutemiddot˜ Oacutemiddotfi˜ UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc AacuteAcircEgraveUgraveOcircOacuteEgraveIcircfi

AcircUacuteAacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgraveOcirc UgraveOcirc˘ ordmAcircEgravepermilrsaquomiddot

pound˘IgraveiquestIgravemiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ middotcurrenIcircUgraveEumlUcircmiddot

Acirc˙OcircOcircUacuteOgraveOacuteUgravemiddot˜ UgraveAcircUgravemiddotUacuteUgraveOcircAcircUgravelsaquo˜ EcircOcircEgraveUgraveEumlUgravelsaquo˜ UgravefiUgraveAcirc middotfi

UgraveEuml tradeUgraveAcircIgraveOacutersaquoUgraveUcircmiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘

sectOcirc˘UcircrsaquoOcirc˘ middotEcircOcircDagger currenUacutemiddotUcircmiddot middotfi UgraveEgrave˜ IgraveOcircOacutecurren˜ KmiddotIumlmiddotIgraversaquoOcirc˘

UgraveEumlOacute KmiddotUacuteDaggerUgravemiddotEgraveOacutemiddot Ugravemiddot TUacutefimiddotEgravemiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot TUacuteEgravefi-

UgravemiddotIgravemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcircOacute UacuteOcirc˘ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UgraveOcirc MEgraveUgrave˙EgraveIgraveiquestUacutepermilEgrave fiOcirc˘ middotOacuteUgraversaquoIcircUacuteEgraveUcircmiddot UgraveOcirc AcircUacutersaquo-

EcircEumlIgraveOcirc EcircUacuteiquestAacuteIcircEgraveIcircOcirc IgraveOcircOacutemiddotUcircUgravelsaquoUacuteEgrave UgraveEuml˜ yumlUcircOcircsbquomiddot˜4 AacuteEgravemiddot Oacutemiddot

EcircıiquestUcircˆ UcircUgraveOcirc IcirciquestUcircUgraveUacuteOcirc UgraveOcirc AUacuteiquestIcircIumlOcircsbquoOcirc UcircUgraveEuml MDaggerOacuteıEuml

(OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) IcircmiddotEgrave IgraveAcircUgraveiquest UcircUgraveOcircOacute EEgraveIcircOcircDaggerUacuteAcircEgraveOcirc AfiIumlIumlˆOacutemiddot

IcircmiddotEgrave UgraveAcircIumlEgraveIcirciquest UcircUgraveEumlOacute OIuml˘Igraversaquomiddot Ocirc˘ lsaquoUgravemiddotOacute AacuteEgravemiddot IgravecurrenOacutemiddot IgraveAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute Acirc˙OcircOcircUacutersaquomiddot UcircUgravemiddot iquestAacuteUacuteEgravemiddot middotUacuteIcircmiddotpermilEgraveIcirciquest sbquoOcirc˘Oacuteiquest IgraveEgravemiddot

middotOcircIcirciquestIuml˘bdquoEuml

prod EcircˆUgraveEgraveiquest middotIcircOcircIumlOcircDaggerıEumlUcircAcirc middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc˘˜ EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOcircDagger˜

permilUacutefiIgraveOcirc˘˜ IcircmiddotUgraveiquest IgravelsaquoIcircOcirc˜ UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger UgraveOcirc˘ POcirc˘EcircEgraveiquest

Ocirc˘ OcircEgrave ordmUacuteiquestAacuteIcircOcircEgrave OcircOacutefiIgravemiddot˙middotOacute charbon fiOcirc˘ Ocirc

AfiIumlIumlˆOacute IcircmiddotUgraveiquest UgraveOcircOacute IgraveDaggerıOcirc AcircUacuteˆUgraveAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc˜ Icirc˘OacuteEumlAacuteOcircDaggerUcircAcirc

UgraveEuml OacuteDaggerIgraveEcircEuml AUacutecurrenıOcirc˘Ucircmiddot IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

IcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcircrsaquomiddot middotfi UgraveEuml BmiddotUacutesbquoiquestUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveOcirc paraAcircIumlfiEgraveOcirc

IgraveAcirc permilEgravemiddotIcircIumlmiddotpermilOgraveUcircAcircEgrave˜ UacuteOcirc˜ UgraveOcirc˘ sectiquestIumlmiddot IcircmiddotEgrave middotfi Ugravemiddot

OtildeUcircUacutemiddot tradersaquoUgraveEgravemiddot UgraveEuml ordmUacutersaquoIacutemiddot middotIcircOcircIumlOcirc˘ıfiOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc UacuteOcirc˘

UgraveOcirc˘ AIumlEcircAcircEgraveOcircDagger fipermilAcircbdquoAcirc UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute ApermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot UgraveEumlOacute

AUacuteUgravecurrenIgraveEgravepermilmiddot UacuteOcircIacuteAcircOacutefiOacuteUgravemiddot˜ UgraveEgrave˜ EcircOcircsbquoAcircUacutefiUgraveAcircUacuteAcirc˜ IcircmiddotUgravemiddot-

UcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ IcircmiddotEgrave Ugraveiquest AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacutemiddot ıDaggerIgravemiddotUgravemiddot UcircUgraveEumlOacute paraIumlmiddot-

UgraveEgraveiquestOacutemiddot UgraveOcircOacute MiquestIcircEgraveUcircUgraveOcirc Ugravemiddot KUacutecurrenUcircUgraveAcircOacutemiddot UgraveOcircOacute degUacuteDaggerIumlOcirc IcircmiddotEgrave

currenEcircımiddotUcircAcirc UcircUgraveEumlOacute AIumlrsaquoEcircAcircEgraveUacutemiddot fiOcirc˘ Iuml˘lsaquoıEumlIcircAcirc AcirciquestOacuteˆ UcircUgraveEuml

MDaggerOacuteıEuml (OtildeIumlsbquomiddotEgraveOacutemiddot) UgraveOcircOacute IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ EEgraveIcircOcircDagger-

UacuteAcircEgraveOcirc˘ AfiIumlIumlˆOacutemiddot permilOcircIgraveEumlIgravecurrenOacuteOcirc IgraveAcirc UgraveOcircOacute AacuteIcircUacutersaquo˙Ocirc middotUacuteIcircmiddot-

permilEgraveIcircfi middotUcircsbquoAcircUcircUgravefiIumlEgraveıOcirc IgraveAcirc UcircmacrcurrenpermilEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIcircUgraversaquoOacuteOcirc˘ UcircUgraveEgrave˜

BiquestUcircAcirc˜ infinIcircOcircIumlOcircDaggerıˆ˜ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcircEgraveOacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave IgraveAcirc EgraveIumlEgraveAacuteAacuteEgraveOgravepermilEuml

UgravemiddotmacrDaggerUgraveEumlUgravemiddot UacuteOcirc˜ UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo AOacutepermilUacutersaquoUgraveUcircmiddotEgraveOacutemiddot infinfi

AcircIcircAcircrsaquo permilEgravemiddotUcirciquestUcircUgraveEumlIcircAcirc Euml IcircOcircrsaquoUgraveEuml UgraveEuml˜ DaggerUacuteEumlOacuteEuml˜ Iumliquestsbquomiddot˜

∆middot middotOacute˘currenUacutesbquoIumlEumlUgravemiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot IcirciquestEumlIcircmiddotOacute middotfi Ugravemiddot

KiquestbdquomiddotIumlmiddot IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlrsaquomiddot UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute IcircmiddotEgrave UgraveOcirc

MmiddotUacuteIgraveiquestUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveˆOacute middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveˆOacute IumlmiddotUgraveOcirc-

IgraveAcircrsaquoˆOacute UgraveOcirc˘ EcircEumlIgraveEgraveUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ UcircUgraveOcirc˘Uacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ IgravemiddotUacuteIgraveiquestUacuteOcirc˘

ordfAcircUgravemiddotEcirccurrenUacuteOcircIgravemiddotEgrave OacuteOcircAcircUacuteiquest UcircAcirc IgraveEgravemiddotOacute iquestIumlIumlEuml AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo middotOacute˘-

currenUacutesbquoIumlEumlUgraveOcirc˘ IcirciquestIumlIumlOcirc˘˜ UgraveEumlOacute middotUacutemiddotIumlEgravemiddotIcirclsaquo AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo UgraveEuml˜

AAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ Ocirc˘ IcircEgrave middot˘Ugravelsaquo ˘currenEcircAcircUacuteAcirc Ugravemiddot iquestOacutepermilAcircEgraveOacutemiddot middotfi

UgraveEgrave˜ EcircIumlfiAacuteAcirc˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi UgraveEuml MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest

UgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest UgraveOcircOacute paraIumliquestUgravemiddotOacuteOcirc IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute AIcircUacuteiquestUgravemiddot

UgraveOcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveEuml macrmiddotUacutemiddotIcircUgraveEumlUacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcirclsaquo OcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot Ocirc˘ permilEumlIgraveEgrave-

Ocirc˘UacuteAacuteAcircrsaquo Euml UcircDagger˙Acirc˘IacuteEuml UgraveOcirc˘ AcircDaggerIcircOcirc˘ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo˜

sbquomiddotı˘UacuteiquestUcircEgraveOacuteEuml˜ UacutemiddotpermilEgraveOacutelsaquo˜ UcircEgraveIumlOcirc˘currenUgravemiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircOcircDagger

UcircAcirc IcircOcircIgravebdquofiUgraveEumlUgravemiddot IgraveOcircUacutemiddot˝UgraveEgraveIcircOcirc˘ Icirc˘middotUacuteEgraveUcircEgraveOcircDagger

ŸUgravemiddotOacute iquestIcircOcirc˘Ucircmiddot middotfi UgraveOcirc UacutemiddotpermilEgravefiEcircˆOacuteOcirc fiUgraveEgrave Euml EcircˆUgraveEgraveiquest

UgraveOcirc˘˜ IacutecurrenEcirc˘AacuteAcirc middotfi Ugravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ EIumlrsaquoIcircEuml˜

AcircIcircAcircrsaquo UcircUgraveEumlOacute KAcircUacuteDaggerOacuteAcircEgravemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc centEgravemiddotIcircOcircEcircUgravefi IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgraveAcirc˘-

ıDaggerOacuteAcircUgravemiddotEgrave UcircUgraveEuml macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot UgraveOcirc˘ BOcirc˘Uacutemiddot˚IcircOcircDagger IgravemiddotDaggerUacuteEgraveUcircAcirc Euml

bdquo˘macrlsaquo IgraveOcirc˘ AacuteEgravemiddotUgraversaquo AacuteOacuteOgraveUacuteEgrave˙middot UgraveEgrave ımiddot Ucirc˘IgravesbquoAcircrsaquo IcircmiddotEgrave Ocirc EcircfisbquoOcirc˜

IgraveOcirc˘ AcircmiddotIumlEumlıAcircDaggerUgraveEumlIcircAcirc middotEcircOcircDagger Ucirc˘OacutecurrenmacrEgraveUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoOcircOacuteUgravemiddot˜

UgraveEumlOacute ˘IcircOacuteOcircEcirc˘UgraveAcircIgravecurrenOacuteEuml ˘OcircsbquoIumlEumlUgraveEgraveIcirclsaquo macrmiddotUacuteiquestpermilUacutemiddot fiOcirc˘

AcircIumlrsaquoUcircUcircAcircUgravemiddotEgrave Ocirc OcircpermilOcircOacuteUgraveˆUgravefi˜ IcircmiddotEgrave EcircıiquestOacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UcircUgraveEumlOacute

OcircUacuteAcircEgraveOacutelsaquo MmiddotIgraveOcirc˘UcircEgraveiquest IcircmiddotEgrave middotOacuteUgraversaquoAcircUacutemiddot UcircUgravemiddot AcircpermiliquestEcircEuml UgraveEuml˜

middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜ BOcircDaggerUacutemiddot˜ middotAacuteAacutemiddotIumlEgraveiquest˙OcircOacuteUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquo-

AacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ UgraveOcirc ˘currenUacuteOcircmacrOcirc sbquoOcirc˘Oacutefi UgraveˆOacute laquoTUacuteEgraveOgraveOacute MOcircOacutemiddotUcircUgraveEuml-

UacuteEgraveOgraveOacuteraquo fiOcirc˘ OcircEgrave IgraveOcircOacutecurren˜ UgraveOcirc˘ AAacutersaquoOcirc˘ NEgraveIcircOcircIumliquestOcirc˘ UcircUgraveOcircOacute

sbquofiUacuteAcircEgraveOcirc AacuteIcircUacuteAcircIgravefi Euml AAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo2 IcircmiddotEgrave Euml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquestpermilmiddot AacuteEgravemiddot UgraveUacutersaquoUgraveEuml EcircOcircUacuteiquest Ocirc˘ middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot

currenmacrAcircEgrave permilEgravemiddotUcircOgraveUcircAcircEgrave UcircEcircEgravemacrUgravemiddotAacuteAacutemiddotIumlEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteEuml UgraveEuml IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo

ıfiIumlOcirc UgraveOcirc˘ laquodegmiddotrsaquoOcirc˘raquo3 trademiddotOacute middotfi ımiddotDaggerIgravemiddot UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc Euml

EcircˆUgraveEgraveiquest IcircmiddotEgrave permilAcircOacute AcircrsaquoUacutemiddotIacuteAcirc UgraveEumlOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutelsaquo UgraveOcirc˘

MAcircAacuteiquestIumlOcirc˘ tradeEumlIumlmiddotrsaquoOcirc˘ ordffiOacuteOcirc middotOcircIcircmiddot˝permilEgravemiddot currenmacrOcirc˘Oacute IgraveAcircrsaquoOacuteAcircEgrave

middotfi Ugravemiddot currenUacuteOcircmacrmiddot middot˘Ugraveiquest UgraveOcircrsaquomiddot prod middotpermil˘EcirciquestAacuteOcirc˜ ˘UacuteIcircmiddot-

AacuteEgraveiquest permilAcircOacute UcircUgravemiddotIgraveiquestUgraveEumlUcircAcirc OcircDaggerUgraveAcirc macrmiddotIgraveEumlIumliquest IcirciquestUgraveˆ UcircUgraveEumlOacute

laquoparaOcircDaggerOacuteUgravemiddotraquo OcircDaggerUgraveAcirc UcircUgraveOcircOacute currenUacutemiddot MmiddotmacrmiddotIumliquest middotIumlIumliquest UacuteOcircmacrOgrave-

UacuteEumlUcircAcirc IcircmiddotUgravemiddotIcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddot˜ IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml ordmUgravecurrenUacuteEuml IcircmiddotEgrave UgraveEumlOacute

KIumlmiddotmiddotUgraveUcircOcircDaggerOacutemiddot fiOcirc˘ UgraveOcirc ımiddotDaggerIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ UgraveOcirc

ŒmacrAcircEgrave AcircUacuteiquestUcircAcircEgrave AcircUacuteEgraveUcircUcircfiUgraveAcircUacuteOcirc middotfi IgraveEgraveUcircfi˜ middotEgraveOgraveOacutemiddot˜

fiUgravemiddotOacute IgraveAcirc UgraveOcirc UcircmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IumliquestUgraveEuml Acirc˙OcircOcircUacuteOcircDaggerUcircmiddot UcircUgravemiddot

IgravecurrenUacuteEuml middot˘Ugraveiquest UgraveEuml˜ middotUgraveUacutersaquopermilmiddot˜ Igravemiddot˜ Ocirc˘ UcirclsaquoIgraveAcircUacutemiddot middotUacutemiddot-

IcircOcircIumlOcirc˘ıOcircDaggerIgraveAcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ permilcurrenIcircUgraveAcirc˜ Igravemiddot˜ Oacutemiddot IcircmiddotrsaquoAacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave

lozUgravemiddotOacute Ugravemiddot macrUacutefiOacuteEgravemiddot UgraveEuml˜ OacuteAcircfiUgraveEumlUgravemiddot˜ fiOcirc˘ AcircOacutemiddotAacuteOgraveOacuteEgravemiddot

UacuteOcircUcircmiddotıOcircDaggerUcircmiddot IgraveAcirc UgraveEuml AacuteOacuteˆUacuteEgraveIgraversaquomiddot UgraveEuml˜ EcircDaggerUcircEuml˜ Oacutemiddot middotOcirc-

IcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquomiddot middot˘UgraveOcircAacuteOacuteˆUcircrsaquomiddot

∆Ocirc IcircmiddotIumlOcircIcircmiddotrsaquoUacuteEgrave UgraveOcirc˘ 2007 IgravecurrenUcircmiddot UcircAcirc permil˘fi sbquopermilOcircIgraveiquestpermilAcirc˜ Euml

macrOgraveUacutemiddot ˘UacuteOcircIumllsaquoıEumlIcircAcirc middotfi UgraveEuml poundAcircUcircUacuteˆUgraversaquomiddot UgraveOcircOacute centlsaquoIgraveOcirc

ordmEgraveIumlEgravemiddotUgraveOgraveOacute UgraveOcirc ZmiddotAacutefiUacuteEgrave IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute KmiddotIcircfiIumlmiddotIcircIcircOcirc UgraveOcirc OtildeOacuteˆ

paraˆAacuteOgraveOacuteEgrave UgraveOcircOacute permilUacute˘Igravefi UgraveOcirc˘ degUacuteiquestIgraveOcirc˘ UgraveOcirc NAcircUcircUgravefiUacuteEgraveOcirc

(NAcircUcircUgraveUacuteiquestIgraveEgrave) UgraveEumlOacute middotIcircUacuteEgraveUgraveEgraveIcirclsaquo KmiddotUcircUgraveOcircUacuteEgraveiquest ˙OgraveUcircmiddotOacute OcircEgraveEcircIumlfiAacuteAcirc˜ UgraveEuml tradeUgraveAcircUacuteAcirciquest UcircUgravemiddot UcircDaggerOacuteOcircUacutemiddot poundlsaquosbquomiddot˜-sectAcircEgravesbquomiddotpermilEgraveiquest˜

UgraveOcirc Miquest˙Egrave AIumlEgraveiquestUacuteUgraveOcirc˘ UcircUgraveEuml ordmıEgraveOgraveUgraveEgravepermilmiddot UcircUgraveOcirc macrˆUacuteEgravefi

AUcircsbquocurrenUcircUgraveEuml˜ UgraveEumlOacute middotIumlEgraveiquest degEgravemiddotOacuteOacutersaquoUgraveUcircOcirc˘ UgraveEumlOacute paraUacutecurrensbquoAcirc˙middot UgraveEuml

ordmEgraveIumlEgraveEgraveiquestpermilmiddot UgraveOcirc bullEumlUacuteOcircsbquoOcircDaggerOacuteEgrave IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveEuml Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot

UgraveEumlOacute AUacuteAacuteOcircIumlrsaquopermilmiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcircOacute Ncent MOcircUacuteEgraveiquest

paraUacuteOcircUcircˆEgraveIcirciquest Iuml˘iquestIgravemiddotEgrave ˆ˜ Euml OacuteAcircfiUgraveAcircUacuteEuml AacuteAcircOacuteEgraveiquest permilAcircOacute ımiddot

IgraveOcircUacutecurrenUcircAcircEgrave Oacutemiddot middotOcircIumlmiddotDaggerUcircAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacuteiquestIgraveEgraveIumlIumlOcirc IcirciquestIumlIumlOcirc˜

UgraveˆOacute UgraveOcircrsaquoˆOacute Ocirc˘ currenAacuteEgraveOacutemiddotOacute middotUacutemiddotOacuteiquestIumlˆIgravemiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

UcircUgraveEgrave˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜ middotOacuteiquestIgraveAcircUcircmiddot UcircUgraveEumlOacute ŸmacrEuml

IcircmiddotEgrave Ugravemiddot sbquoOcirc˘Oacuteiquest UgraveˆOacute tradeUgraveDaggerUacuteˆOacute middotfi Ugravemiddot KiquestbdquomiddotIumlmiddot UgraveOcirc˘˜

tradeUgraveOcirc˘middotrsaquoOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ TOcirc˘OacuteUgravemiddotrsaquoOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘˜ BmiddotUacuteAcirc-

IumlmiddotrsaquoOcirc˘˜ UcircUgravemiddot POcircDaggerIcircIumlEgravemiddot UcircUgraveOcirc sbquomiddotUcircrsaquoIumlAcircEgraveOcirc UgraveˆOacute Igrave˘ıEgraveIcircOgraveOacute

laquocentUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveˆOacuteraquo1 fiOcirc˘ UgraveOcirc Igrave˘UcircUgraveEumlUacuteEgraveOgravepermilAcirc˜ laquoparaiquestIumlIumlEuml

sectiquestIcircmiddot permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc laquosectOcirc˘IgraveEgraveıcurrenIuml permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo UgraveOcirc

laquoKUacutefi˚EcircUgravefimacrUgrave permilUacutemiddotAacuteIcircfiraquo IcircmiddotEgrave Ugravemiddot UgravefiUcircmiddot iquestIumlIumlmiddot UcircAcirc

permil˘UcircIcircOcircIumlOcircUacutefiEcircAcircUacuteUgravemiddot UgraveOcircˆOacuteDaggerIgraveEgravemiddot IcircmiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgravemiddot UgraveOcirc

middotOcircIcircOcircUacuteDaggerEcircˆIgravemiddot UgraveEuml˜ UgraveAcircIumlAcircEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ UgraveEuml˜ permilOcircIgraveEgraveIcirclsaquo˜

UgraveAcircmacrOacuteOcircIumlOcircAacutersaquomiddot˜ UgraveOcirc˘ IgraveAcircAacutemiddotIumlEgraveıEgraveIcircOcircDagger UgraveOcirc˘˜ OcircIumlEgraveUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger

UgraveOcirc permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveOcirc UcircUgraveEumlOacute IcircOcircUacute˘Ecirclsaquo UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜ UgraveOcircOacute

middotOacuteiquestUacutemacrmiddotEgraveOcirc middotOacuteAcircIgraveOcircpermilmiddotUacuteIgravecurrenOacuteOcirc Oacutemiddotfi UgraveOcirc˘ centrsaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

lozUacutemiddot˜ Ocirc˘ middotfi bdquoEumlIumliquest middotAacuteOacutemiddotOacuteUgraveAcircDaggerAcircEgrave UgraveOcirc middotcurrenUacutemiddotOacuteUgraveOcirc

AacutemiddotIumliquest˙EgraveOcirc UgraveOcirc˘ AEgraveAacutemiddotrsaquoOcirc˘ fiOcirc˘ middotIgrave˘permilUacuteiquest EcircıiquestOacuteAcircEgrave Ocirc

IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacutefi˜ middotmacrfi˜ UgraveOcirc˘ EcircOcirc˘UacuteUgraveOcirc˘OacuteEgravemiddotUcircIgravecurrenOacuteOcirc˘ IgravefiOacuteEgraveIgravemiddot

KmiddotsbquoOcircOacuteUgravefiUacuteOcirc

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 11: ARXITEKTONES_65

infinIcircOcircDaggerUcircmiddotIgraveAcirc fiUgraveEgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot macrˆUacuteEgraveiquest paraAcircUacuteEgravesbquofiIumlEgravemiddot

EIumlmiddotEgraveOcircmacrOgraveUacuteEgrave IcircmiddotEgrave AUacuteUgraveAcircIgraversaquoUcircEgraveOcirc centAcircOacute AacuteIuml˘UgraveOgraveOacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc Ocirc

paraiquestUacuteOacuteˆOacutemiddot˜ fiOcirc˘ Euml EcircˆUgraveEgraveiquest IcirciquestOacuteAcircEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveEuml middotAacuteUacuteOcircUgraveEgraveIcirccurren˜

IcircmiddotEgrave permilmiddotUcircEgraveIcirccurren˜ AcircIcircUgraveiquestUcircAcircEgrave˜ AcircOacuteOgrave AcircIcircIcircAcircOacuteOgraveOacuteOcircOacuteUgravemiddotEgrave Ugravemiddot OgraveUacuteEgravemiddot

AAacuteUacuteEgraveiquestOacuteOcircEgrave KmiddotIumlIumlEgraveıcurrenmiddot IcircmiddotEgrave OtildeAacuteEgraveOcircEgrave AOacuteiquestUacuteAacute˘UacuteOcircEgrave radicEgrave

EcircˆUgraveEgravecurren˜ currenEcircımiddotUcircmiddotOacute IgravecurrenmacrUacuteEgrave UgraveOcirc sbquo˘˙middotOacuteUgraveEgraveOacutefi degAcircUacuteiquestIcircEgrave

OtildeIumlIumlˆUcircUgraveAcirc permilAcircOacute AcircrsaquoOacutemiddotEgrave UacuteˆUgravefiAacuteOacuteˆUacuteEuml AacuteEgravemiddot UgraveOcircOacute MOcircUacuteEgraveiquest Euml

OcircIumlEgraveIcirclsaquo IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirclsaquo UgraveEuml˜ macrIumlˆUacutersaquopermilmiddot˜ UgraveOcirc˘ ∆Ocirc 1821

fiUgravemiddotOacute Egravemiddot AcircrsaquomacrAcirc AcircIumlAcirc˘ıAcircUacuteˆıAcircrsaquo Euml paraAcircIumlOcircfiOacuteEumlUcircOcirc˜ Euml

YbdquoEumlIumllsaquo paraDaggerIumlEuml UcircAcirc middotfiAacuteOacuteˆUcircEuml middotOacutemiddotAacuteIcirciquestUcircıEumlIcircAcirc Oacutemiddot ˙EumlUgravelsaquo-

UcircAcircEgrave UgraveEuml sbquoOcirclsaquoıAcircEgravemiddot UgraveOcirc˘ IIgraveUacutemiddotlsaquoIgrave middotUcirciquest Ocirc OcircOcircrsaquoOcirc˜

IcircmiddotUgravecurrenIcircmiddotbdquoAcirc IcircmiddotEgrave UgravefiUgraveAcirc Ugravemiddot permiliquestUcircEuml UgraveOcirc˘ MOcircUacuteEgraveiquest IgraveAcirc UgraveEumlOacute

UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcirclsaquo IcircmiddotıOcircpermillsaquoAacuteEumlUcircEuml degiquestIumlIumlˆOacute middotIacuteEgraveˆIgravemiddotUgraveEgraveIcircOgraveOacute MAcircUgraveiquest

UgraveEumlOacute middotOacutemiddotmacrOgraveUacuteEumlUcircEuml UgraveˆOacute UcircUgraveUacutemiddotUgraveAcirc˘IgraveiquestUgraveˆOacute UgraveOcirc˘ middotcurrenIgraveAcircEgrave-

OacutemiddotOacute AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave UcircUgraveiquestmacrUgraveAcirc˜ ∆middot AacuteAcircAacuteOcircOacutefiUgravemiddot IcircmiddotEgrave OcircEgrave

IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteOcircEcirccurren˜ middotOacuteOcircIgraveOcircEgravefiUgrave˘middot IgraveAcirc Ugravemiddot UgraveˆUacuteEgraveOacuteiquest

prod EIumlIumliquestpermilmiddot permilAcircOacute UcircUgraveAcircUacuteAcircrsaquoUgravemiddotEgrave middotfi fiUacuteOcirc˘˜ IcircmiddotEgrave UacuteOcircUcircEcircOcirc-

Uacutecurren˜ ŒmacrAcircEgrave UgraveOcirc middotmiddotUacutemiddotrsaquoUgraveEumlUgraveOcirc AcircEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcircfi permil˘OacutemiddotIgraveEgraveIcircfi

IcircmiddotEgrave UgraveEuml ıcurrenIumlEumlUcircEuml Oacutemiddot middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave Ugravemiddot AcircUacuteAcircrsaquoEgravemiddot IcircmiddotEgrave Oacutemiddot

permilEumlIgraveEgraveOcirc˘UacuteAacutelsaquoUcircAcircEgrave UgraveEgrave˜ UacuteOcirccedilOcircıcurrenUcircAcircEgrave˜ AacuteEgravemiddot IgraveEgravemiddot Oacutecurrenmiddot

IcircmiddotIumlDaggerUgraveAcircUacuteEuml ˙ˆlsaquo UcircUgraveOcirc˘˜ OacuteUgravefiEgraveOcirc˘˜ radicUacutemiddotIgravemiddotUgraversaquo˙OcircIgravemiddotEgrave

OcircUacuteAacutemiddotOacuteˆIgravecurrenOacuteAcirc˜ OcircIgraveiquestpermilAcirc˜ IcircmiddotUgraveiquest AcircEgravepermilEgraveIcircfiUgraveEumlUgravemiddot EcircOcircEgraveUgraveEumlUgraveOgraveOacute

Igravemiddot˜ IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ permilmiddotUcircIcirciquestIumlOcirc˘˜ UgraveOcirc˘˜ Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave UcircUgraveEgrave˜

AcircUacuteEgraveOcircmacrcurren˜ Ocirc˘ permilOcircIcircrsaquoIgravemiddotUcircmiddotOacute UgraveEuml IumlmiddotrsaquoIumlmiddotmiddot UgraveEuml˜ EcircˆUgraveEgraveiquest˜

fiOcirc˘ middotEcircOcirc˘AacuteIcircUacutemiddot˙fiIgraveAcircOacuteOcircEgrave UgraveEumlOacute AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot UgraveˆOacute AacuteAcircUacutefi-

OacuteUgraveˆOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacuteiquest˙OcircOacuteUgravemiddotEgrave macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc macrcurrenUacuteEgrave IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜ OacutecurrenOcirc˘˜

UgraveOcirc˘ UgravefiOcirc˘ AacuteEgravemiddot UgraveEgrave˜ middotOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircEgrave˜ prod IgravecurrenAacuteEgraveUcircUgraveEuml

permilEgravepermilmiddotUcircIcircmiddotIumlrsaquomiddot AcircrsaquoOacutemiddotEgrave Euml AcircIgraveAcircEgraveUacutersaquomiddot Ocirc˘ ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircOcirc˘Oacute

AcircEgraveUgravefiOcirc˘ UcircUgraveOcirc AcircUacuteAacuteOcircUgraveiquestIacuteEgraveOcirc partrsaquoIgravemiddotEgrave sbquocurrensbquomiddotEgraveOcirc˜ fiUgraveEgrave permilAcircOacute

ımiddot ˘iquestUacuteIacuteAcircEgrave OcircDaggerUgraveAcirc OcircEgraveIcircOcircOacuteOcircIgraveEgraveIcircfi OcircDaggerUgraveAcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi Uacutefi-

sbquoIumlEumlIgravemiddot UcircUgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UgraveEuml˜ AOacutemiddotUcircUgraveEumlIumlOgraveUcircAcircˆ˜-AOacutemiddotsbquoEgraveOgraveUcircAcircˆ˜

UgraveˆOacute EgraveUcircUgraveOcircUacuteEgraveIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute Ocirc˘ IcircmiddotUgravemiddotUcircUgraveUacuteiquestEcircEumlIcircmiddotOacute

ordffiOacuteOcirc ımiddot lsaquoıAcircIumlmiddot Oacutemiddot AcircEgraveUcircUgravelsaquoUcircˆ UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircOcircmacrlsaquo middot˘UgraveOgraveOacute

Ocirc˘ ımiddot AcircˆIgraveEgraveUcircıOcircDaggerOacute UgraveOcirc currenUacuteAacuteOcirc UcircAcirc currenOacutemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcircfi

ıcurrenIgravemiddot UgraveOcircOacute UcircAcircsbquomiddotUcircIgravefi UcircUgraveEgrave˜ middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcirccurren˜ IgraveOcircUacuteEcirccurren˜

UgraveˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UcircUgravemiddot UgraveOcircEgraveIcirciquest IumlEgraveIcirciquest IcircmiddotEgrave IgraveAcircıfipermilOcirc˘˜

permilOcircIgravelsaquo˜ partrsaquoOacutemiddotEgrave IgraveEgravemiddot IgraveOcircOacutemiddotpermilEgraveIcirclsaquo Acirc˘IcircmiddotEgraveUacutersaquomiddot AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute Acircmiddot-

OacutemiddotUcirc˘AacuteIcircUacutefiUgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute OcircEgraveIcircOcircpermilOcircIgraveEgraveIcircOgraveOacute

Ucirc˘OacuteUgraveAcircmacrOacuteEgraveOgraveOacute IcircmiddotEgrave UgraveEuml permilUacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgraveOcircOcircrsaquoEumlUcircEuml fiIumlˆOacute UgraveˆOacute

AcircEgrave˙OgraveOacuteUgraveˆOacute IcircmiddotEgrave EgraveIcircmiddotOacuteOgraveOacute Oacutemiddot AcircUacuteAacutemiddotUcircıOcircDaggerOacute lsaquo Oacutemiddot permilEgravepermiliquest-

IacuteOcirc˘Oacute middotUacutemiddotpermilOcircUcircEgravemiddotIcircOgraveOacute UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute (middotfi Ugravemiddot AacuteOcircUacuteUgrave˘-

OacuteEgravemiddotIcirciquest sectmiddotAacuteAacuteiquestpermilEgravemiddot lsaquo middotfi iquestIumlIumlOcirc˘˜ OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOcircDagger˜) lsaquo middotfi

IgravemiddotIcircUacute˘OacutefiUgraveAcircUacutemiddot IgravecurrenUacuteEuml (AacuteEgravemiddotUgraversaquo OcircEgrave OcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveOcircEgrave UgravemiddotIacutersaquopermilAcirc˘middotOacute

IcircmiddotEgrave currenmacrUgraveEgrave˙middotOacute UcircAcirc IgravemiddotIcircUacuteEgraveOacuteiquest IgravecurrenUacuteEuml) MmiddotIcircAcircpermilfiOacuteˆOacute IcircmiddotEgrave

BOcircUacuteAcircEgraveOcircEumlAcircEgraveUacuteˆUgraveOgraveOacute AcircUgraveUacuteiquestpermilˆOacute lsaquo IcircmiddotEgrave paraOcircOacuteUgraversaquoˆOacute

UgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute UgraveEuml˜ UgraveUcircmiddotIcircmiddotUgraveOcircDaggerUacutemiddot˜ ŒUgraveUcircEgrave Ugravemiddot˘UgravefimacrUacuteOcircOacutemiddot

IgraveAcirc UgraveEumlOacute AcircIacuteAcircDaggerUacuteAcircUcircEuml UgraveOcirc˘ middotOacutemiddotAacuteIcircmiddotrsaquoOcirc˘ AcircUacuteAacutemiddotUgraveOcircUgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircOcircDagger

UacuteOcircUcircˆEgraveIcircOcircDagger AacuteEgravemiddot UgraveEumlOacute middotOacuteOcircEgraveIcircOcircpermilfiIgraveEumlUcircEuml UgraveˆOacute IcircmiddotUgraveAcirc-

UcircUgraveUacutemiddotIgraveIgravecurrenOacuteˆOacute OcircEgraveIcircEgraveUcircIgraveOgraveOacute ımiddot middotOcircIcircUgravelsaquoUcircAcircEgrave Euml macrOgraveUacutemiddot currenOacutemiddot

currenIgraveAcircEgraveUacuteOcirc AcircIacuteAcircEgravepermilEgraveIcircAcirc˘IgravecurrenOacuteOcirc UgraveAcircmacrOacuteEgraveIcircfi UacuteOcircUcircˆEgraveIcircfi macrUacutelsaquo-

UcircEgraveIgraveOcirc AacuteEgravemiddot IcirciquestıAcirc AcircUacutersaquoUcircUgravemiddotUcircEuml

degEgravemiddot UgraveEumlOacute UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ IcircmiddotEgrave UgraveEuml˜

˙ˆlsaquo˜ currenmacrAcircEgrave AacutersaquoOacuteAcircEgrave IumlcurrenOcircOacute IcircmiddotUgravemiddotOacuteOcircEumlUgravefi fiUgraveEgrave middotmiddotEgraveUgraveAcircrsaquoUgravemiddotEgrave

Euml permilEgravemiddotUacuteIcirclsaquo˜ AcircmiddotAacuteUacuteDaggerOacuteEumlUcircEuml OcircIumlfiIcircIumlEumlUacuteEuml˜ UgraveEuml˜ IcircOcircEgraveOacuteˆ-

Oacutersaquomiddot˜ UcircDaggerUcircUcircˆIgraveEuml˜ AcircOacuteˆIgravecurrenOacuteEuml˜ IcircmiddotEgrave AcircIcircmiddotEgravepermilAcirc˘IgravecurrenOacuteEuml˜

laquoAacuteEgravemiddotUgraversaquo Euml UacuteOcircUcircUgravemiddotUcircrsaquomiddot UgraveOcirc˘ AcircUacuteEgravesbquoiquestIumlIumlOcircOacuteUgraveOcirc˜ AcircrsaquoOacutemiddotEgrave

IumlcurrenOcircOacute middotOacutemiddotfiUcircUgravemiddotUcircUgraveOcirc UcircUgraveOcircEgravemacrAcircrsaquoOcirc UgraveEuml˜ AcircpermilmiddotEcircEgraveIcirclsaquo˜ middotIcircAcirc-

UacutemiddotEgravefiUgraveEumlUgravemiddot˜ IcircmiddotEgrave UgraveOcirc˘ middotUgraveUacuteEgraveˆUgraveEgraveUcircIgraveOcircDagger Igravemiddot˜raquo5

tradeEumlIgraveAcircEgraveOgraveUcircAcircEgrave˜

1 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoTmiddot centUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgravemiddot UgraveEuml˜ ŸmacrEuml˜raquo

AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi TOcirc BOcirc˘Oacutefi AılsaquoOacutemiddot 1961 middotUacuteEgraveı 217 (1960) Ucirc

147-163 UgraveOcirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoTmiddot permilUacutemiddotIcircfiUcircEgraveUgraveiquest UgraveEuml˜ Ncent EDaggersbquoOcircEgravemiddot˜

Ucirc˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEumlOacute middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml Ugrave˘OcircIumlOcircAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave UgraveEuml IgraveOcircUacute-

EcircOcircIumlOcircAacutersaquomiddot UgraveOcirc˘˜raquo EEgraveUcircUgraveEumlIgraveOcircOacuteEgraveIcirclsaquo EAcircUgraveEumlUacutersaquopermilmiddot UgraveEuml˜ paraOcircIuml˘UgraveAcircmacrOacuteEgrave-

Icirclsaquo˜ trademacrOcircIumllsaquo˜ ∆IgravelsaquoIgravemiddot AUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgravefiOacuteˆOacute Ugrave H` poundAcircUcircUcircmiddotIumlOcircOacutersaquoIcircEuml

1978-1980 Ucirc 263-478+EgraveOacute 1-157

2 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoAAacutersaquomiddot MOcircOacutelsaquo AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜ OtildeAacuteEgraveOcirc˜

NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ AAacutersaquomiddot TUacuteEgraveiquest˜ AEgraveAacuteEgravemiddotIumlAcircrsaquomiddot˜raquo MAcircAacuteiquestIumlEuml paraAcircIumlOcircOcircOacute-

OacuteEumlUcircEgravemiddotIcirclsaquo EAacuteIcirc˘IcircIumlOcircmiddotrsaquopermilAcircEgravemiddot Ugrave A` AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc 318-

324

3 NK MOcirc˘UgraveUcircfiOcirc˘IumlOcirc˜ laquoH BOcircDaggerUacutemiddot IcircmiddotEgrave UgraveOcirc degmiddotrsaquoOcircOacuteraquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest

XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest AılsaquoOacutemiddot 1955 UgraveAcircDaggermacr 385-386 Ucirc 261-271 ∆Ocirc˘

rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoAUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcircOacuteEgraveIcirciquest IgraveOacuteEumlIgraveAcircrsaquomiddot UgraveEuml˜ AcircUacuteEgraveOcircmacrlsaquo˜ UgraveEuml˜ middotUacutemacrmiddotrsaquomiddot˜

BOcircDaggerUacutemiddot˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi NcurrenOcircOacute AılsaquoOacutemiddotEgraveOcircOacute Ugrave deg` UgraveAcirc˘macr 1-2

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1958 Ucirc middot`- Icirc`+1-104+EgraveOacute 1-XXX1 ∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘

laquodegmiddotrsaquoOcirc˜ UgraveOcirc EgraveAcircUacutefiOacute UgraveEuml˜ degEuml˜raquo AcircUacuteEgraveOcircpermilEgraveIcircfi Z˘Aacutefi˜ Ugrave 39

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1959 Ucirc 42-45

4 NC Moutsopoulos laquoLe monast re franc de

Notre Dame drsquo Isovaraquo Bulletin de Correspondance

Hell nique Ugrave LXXX-1956 I Paris 1956 Ucirc 76-94

∆Ocirc˘ rsaquopermilEgraveOcirc˘ laquoH paramiddotOacutemiddotAacutersaquomiddot IcircmiddotEgrave Ocirc OtildeAacuteEgraveOcirc˜ NEgraveIcircfiIumlmiddotOcirc˜ UgraveEuml˜ yumlUcircOcirc-

sbquomiddot˜ trade˘IgravesbquoOcircIumllsaquo UcircUgraveEuml EcircUacutemiddotAacuteIcircEgraveIcirclsaquo IgraveOcircOacutemiddotUcircUgraveEumlUacuteEgravemiddotIcirclsaquo middotUacutemacrEgraveUgraveAcircIcircUgraveOcirc-

OacuteEgraveIcirclsaquo UgraveEuml˜ EIumlIumliquestpermilOcirc˜raquo TAcircmacrOacuteEgraveIcirciquest XUacuteOcircOacuteEgraveIcirciquest UgraveAcirc˘macr 381-382

AılsaquoOacutemiddotEgrave 1956 Ucirc 5-11

5 AOacuteUgraveOgraveOacuteEgraveOcirc˜ KmiddotUacuteIcircmiddotAacuteEgraveiquestOacuteOacuteEuml˜ AcircEcircEumlIgrave H KmiddotıEumlIgraveAcircUacuteEgraveOacutelsaquo

292007

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 12: ARXITEKTONES_65

αφιέρωmicroα

Αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

Επιmicroέλεια Όλγα Βενετσιάνου Ναταλία Μπαζαίου

Marc agrave Campo ADP architecten 2005 [EcircˆUgrave K Fopma]

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 13: ARXITEKTONES_65

Το έπιπλο είναι κατεξοχήν εκφραστής της laquomicroικρής κλίmicroα-

καςraquo εντός του αρχιτεκτονικού έργου ∆ανείζεται και ορί-

ζει τις διαστάσεις του από ανθρωποκεντρικές microετρήσεις

συνεπώς πέρα από τον χρηστικό του ρόλο ως εργαλείο

καθηmicroερινών δραστηριοτήτων λειτουργεί ως microεσάζων ndash

(διαmicroεσολαβητής) της φυσικής microας υπόστασης στον

χώρο Αν φανταστούmicroε αρχιτεκτονικά κελύφη microε microεγάλο

ενδιαφέρον και ποιότητα χώρου έχοντας αφαιρέσει όλον

τον εξοπλισmicroό χρηστικών αντικειmicroένων θα συνειδητοποιή-

σουmicroε ότι χωρίς αυτά microειώνεται κατά πολύ η δυνατότητα

ανθρώπινης δραστηριότητας και βιωmicroατικής εmicroπειρίας του

χώρου αυτού

Ιδιαίτερα το έπιπλο που έχει σαν υλικό κατασκευής το

ξύλο από τη φύση των χαρακτηριστικών του όπως επιφά-

νειες microε πόρους βένες ρόζους και τη συνδεσmicroολογία του

η οποία microπορεί να είναι άκρως ενδιαφέρουσα και εmicroφα-

νής καθώς και από το γεγονός ότι το ξύλο παραmicroένει ένα

ζωντανό υλικό που αναπνέει microέσα στον χώρο όπου βρί-

σκεται microπορεί να αποτελέσει ένα στοιχείο που τονώνει

σηmicroαντικά τη βιωmicroατική εmicroπειρία του χρήστη και προσδίδει

νόηmicroα στον περιβάλλοντα χώρο

Έτσι ο αρχιτέκτονας-σχεδιαστής διαθέτει στα χέρια του

ένα εργαλείο το οποίο microπορεί να χειριστεί κατάλληλα έτσι

ώστε να τονίσει και να αναδείξει τις χωρικές αξίες του

κελύφους

∆υστυχώς αυτό τις περισσότερες φορές είναι πολύ

δύσκολο να επιτευχθεί και θέλοντας να αποφύγω την ποιη-

τική ωραιοποίηση microιας πραγmicroατικότητας που σπάνια συmicro-

βαίνει και microε κίνδυνο να κατηγορηθώ ότι πλατειάζω ή ότι

βρίσκοmicroαι εκτός θέmicroατος θα εmicroβαθύνω στο γιατί η ουσιώ-

δης microικρή κλίmicroακα λάmicroπει δια της απουσίας της από τη

σύγχρονη σχεδιαστική πρακτική ειδικότερα όσον αφορά

στον σχεδιασmicroό και στην κατασκευή ξύλινων επίπλων

Έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή που ο αρχιτέκτονας

έπαιζε τον ρόλο του laquoκαθολικούraquo σχεδιαστή ενός έργου

Περιπτώσεις λαmicroπρές όπως ο Frank Lloyd Wright οι

αδελφοί Charles και Henry Greene δεν είναι εύκολο να

βρεθούν σήmicroερα Λέγοντας laquoκαθολικόraquo εννοώ την ενα-

σχόληση του σχεδιαστή πέρα από το κτισmicroένο κέλυφος

και microε τα αντικείmicroενα microικρότερης κλίmicroακας που συνήθως

έχουν κινητό χαρακτήρα και ειδικότερα τα ξύλινα στοιχεία

επίπλωσης

Αυτό συmicroβαίνει για πολλούς λόγους

1 Η ταχύτητα microε την οποία καλείται ο αρχιτέκτονας ή σχε-

διαστής να διεκπεραιώσει ένα έργο πολλές φορές αντιβαί-

νει microε την πολυτέλεια του χρόνου που απαιτείται για να

microπορέσει κανείς να εmicroβαθύνει σε τέτοιου είδους λεπτοmicroε-

ρειακή εργασία

2 Το κόστος των υλικών και της εργασίας είναι συνήθως

απαγορευτικό για χειροποίητες microοναδικές κατασκευές Το

πλήθος του αγοραστικού κοινού ικανοποιεί τις χρηστικές

ανάγκες του microε έτοιmicroες precirct a porter λύσεις που επιβάλλο-

νται στην αγορά από τα αντίστοιχα περιοδικά laquoευ ζηνraquo και

που συνήθως παράγονται από καταξιωmicroένες στον χώρο

βιοmicroηχανίες

3 Η απώλεια της γνώσης των παραδοσιακών τεχνικών (ιδι-

αίτερα στον Ελλαδικό χώρο απουσία ουσιαστικής παρά-

δοσης)

4 Τα σύγχρονα υλικά MDF κόντρα πλακέ επενδεδυmicroένες

microοριοσανίδες κάθε λογής που βασικό τους προσόν είναι

η σταθερότητα και το χαmicroηλό κόστος αλλά βασικό microειο-

νέκτηmicroα η περιορισmicroένη δυνατότητα για επεξεργασία

λεπτοmicroερειών και συνήθως η απλοϊκή τους χρήση

5 Οι διάφορες τάσεις στη σύγχρονη αρχιτεκτονική θεώ-

ρηση και κυρίως ο τρόπος απεικόνισης και παρουσίασης

αυτών έχουν θέσει σε δεύτερη microοίρα τη λεπτοmicroέρεια

microικρής κλίmicroακας και η απουσία της δεν θεωρείται απαραί-

5544 α φ ι έ ρ ω micro α

Μία χαmicroένη ευκαιρία Η απώλεια της παράδοσης και της microαστοριάς στη σύγχρονη κατασκευή επίπλων

του Γιώργου Καρβέλα αρχιτέκτονα

τητα ως απώλεια αφού microάλλον επιζητείται ένα τελικό απο-

τέλεσmicroα λιτό χωρίς πολλές εξάρσεις που να αποσπούν την

προσοχή από τη γενική εικόνα

Ταχύτητα και έλλειψη χρόνου

Στη σύγχρονη κατασκευή η ταχύτητα ολοκλήρωσης του

έργου παίζει ίσως τον σηmicroαντικότερο ρόλο στο αν θα

βρεθεί ο χρόνος για εmicroβάθυνση στις laquomicroικρότερεςraquo εργα-

σίες Η δυνατότητα αυτή σπάνια δίνεται στους αρχιτέκτο-

νες στο πεδίο της κατοικίας που προορίζονται για εmicroπο-

ρευmicroατική χρήση και εκmicroετάλλευση εκτός αν πρόκειται για

κάποια ελάχιστα ιδιωτικά έργα όπου ο πελάτης αποκτά microια

συνολική θεώρηση του έργου σε όλα τα επίπεδα ακόmicroα

και στον κινητό εξοπλισmicroό Μόνον στους χώρους που

προορίζονται για εmicroπορική ή γραφειακή χρήση δηλαδή

όπου ο σχεδιαστής έρχεται να επέmicroβει συνήθως σε ένα

προυπάρχον κέλυφος δίνεται σε microεγαλύτερο βαθmicroό η

δυνατότητα και ελευθερία για δηmicroιουργικό σχεδιασmicroό Το

ότι οι χώροι αυτοί καλούνται να λειτουργήσουν ως εργα-

λεία για την παραγωγή κεφαλαίου δικαιολογεί και τον επι-

πλέον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασmicroό τους και

την κατασκευή τους αφού πρωτεύον χαρακτηριστικό τους

είναι η ιδιαιτερότητα και η microοναδικότητα τους

Κόστος υλικών και εργασίας

Εάν πάρουmicroε για παράδειγmicroα microια απλή κατασκευή όπως

ένα τραπέζι για οικιακή χρήση και δούmicroε microε βάθος τις δια-

δικασίες που θα χρειαστούν για να το κατασκευάσουmicroε microε

τον παραδοσιακό τρόπο από microασίφ ξύλο πιθανόν να τρο-

microάξουmicroε κιόλας Προσεκτική επιλογή ξυλείας από το ίδιο

δέντρο ή από την ίδια παραλαβή για αποφυγή ρόζων και

σκισιmicroάτων και προσπάθεια οmicroοιόmicroορφης υφής στις

βένες Πρώτο ξεχόντρισmicroα σε microεγαλύτερες από τις απαι-

τούmicroενες διατοmicroές εγκλιmicroατισmicroός για τουλάχιστον δύο

εβδοmicroάδες στις συνθήκες εργαστηρίου πλάνισmicroα ξεχό-

ντρισmicroα στις τελικές διαστάσεις microέτρηση χάραξη και κοπή

συνδέσmicroων (microόρσα microορσότρυπες) δοκιmicroαστική συναρmicroο-

λόγηση χωρίς κόλλα έλεγχος τελική συναρmicroολόγηση και

κόλληmicroα διαδοχικά περάσmicroατα microε γυαλόχαρτα και τέλος

λουστράρισmicroα microε τα κατάλληλα βερνίκια όλα αυτά όταν

πρόκειται για microοναδικά κοmicromicroάτια που δεν microπορούν να

τυποποιηθούν σαν διαδικασία microπορεί να microας αθροίσουν

χρόνους δύο και τριών microηνών καθηmicroερινής εργασίας και

σε συνδυασmicroό microε το ήδη ακριβό υλικό το τελικό κόστος

microοιάζει απλησίαστο

Απουσία γνώσης και τεχνικής

Σχεδόν όλες οι παραδοσιακές τεχνικές που χρησιmicroοποι-

ούσαν οι ξυλουργοί επί αιώνες χάνονται σιγά σιγά ή αντι-

καθιστώνται από καινούργιες microεθόδους οι οποίες κερδί-

ζουν σε οικονοmicroία σε χρόνο και σε κόπο ∆εν είναι πάντα

κακό αυτό για παράδειγmicroα η χρήση των καπλαmicroάδων

κάποιων εξωτικών ξύλων που βρίσκονται σε κίνδυνο εξα-

φάνισης microας επιτρέπει να έχουmicroε ξύλινες κατασκευές microε

αυτές microε αυτές τις καταπληκτικές υφές στην επιφάνεια

πράγmicroα που θα ήταν αδύνατον εάν θέλαmicroε να χρησιmicroοποι-

ήσουmicroε microασίφ ξύλο Αυτό όmicroως έχει ένα κόστος διότι οι

τεχνικές συνδεσmicroολογίας που microπορούmicroε να χρησιmicroοποιή-

σουmicroε microε τις επενδεδυmicroένες microε καπλαmicroά microοριοσανίδες

είναι περιορισmicroένες Έτσι τα microόρσα οι χελιδονοουρές τα

κλειδιά σε περαστούς τένοντες όλα σηmicroαντικά σύmicroβολα

της ξυλουργικής microαστοριάς χάνονται και στη θέση τους

microπαίνουν τα microπισκότα οι βίδες και οι κόλλες υπερήχων

που εφαρmicroόζονται στη βιοmicroηχανική παραγωγή Ένας

ακόmicroα λόγος που οι παλιές τεχνικές χάνονται είναι η ταυ-

τόχρονη έλλειψη ενδιαφέροντος από τους νέους να

ασχοληθούν microε την ξυλουργική και η αδιαφορία των

παλαιότερων να διδάξουν αυτές τις τεχνικές microια κατά-

σταση που θυmicroίζει συντεχνιακές πρακτικές διατήρησης

των πολύτιmicroων microυστικών της τέχνης (microόνο που στη συγκε-

κριmicroένη χρονική στιγmicroή microάλλον σαν αστείο ακούγεται)

Ειδικότερα στον Ελλαδικό χώρο που πάντα υπολειπόταν

τόσο σε τεχνικές όσο και σε πρώτες ύλες ήταν πάρα πολύ

εύκολο να φτάσουmicroε στη σηmicroερινή κατάσταση Εάν κοιτά-

ξουmicroε λίγο σε άλλες χώρες που είχαν την πρόσβαση σε

ατελείωτα αποθέmicroατα πρώτων υλών όπως Σκανδιναβία

5555α φ ι έ ρ ω micro α

permilrsaquoIumlmiddot ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave AcircIgraveOacuteAcirc˘UcircIgravecurrenOacuteOcirc middotfi UgraveOcirc˘˜ middotpermilAcircUacute-EcircOcircDagger˜ Greene

IcirciquestUgraveˆ ∆Uacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Randy Leavitt

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 14: ARXITEKTONES_65

της Μάρως Σίνου ∆ρ αρχιτέκτονος

Τα οικολογικά υλικά στον σχεδιασmicroό εσωτερικών χώρων

5577α φ ι έ ρ ω micro α

O σχεδιασmicroός εσωτερικών χώρων καλείται να επέmicroβει σε

microια υφισταmicroένη κατασκευή όπου το κέλυφος θεωρείται σε

microεγάλο βαθmicroό δεδοmicroένο Παρrsquo όλα αυτά υπάρχουν πολ-

λές δυνατότητες επεmicroβάσεων που οδηγούν στη βελτίωση

της περιβαλλοντικής ποιότητας του χώρου Οι βασικοί

στόχοι που επιδιώκονται κατά τον περιβαλλοντικό σχεδια-

σmicroό εσωτερικών χώρων συνοψίζονται σε τέσσερις

1) ∆ηmicroιουργία συνθηκών άνεσης

2) ∆ηmicroιουργία χώρου υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας

3) Μεγιστοποίηση ενεργειακών κερδών και ελαχιστοποί-

ηση ενεργειακών απωλειών του χώρου

4) Εκmicroετάλλευση φυσικών πηγών ενέργειας

Η επιλογή των υλικών αποτελεί σηmicroαντική παράmicroετρο στην

επίτευξη αυτών των στόχων Είναι καθοριστική σε ότι

αφορά στη microορφή την αισθητική τη λειτουργικότητα και

την οικονοmicroία Είναι αναγκαία εδώ microια διευκρίνηση οικο-

λογικά δεν είναι τα φυσικά ή υγιεινά υλικά οικολογικά είναι

τα υλικά εκείνα που καλύπτουν microια σειρά παραmicroέτρων που

έχουν να κάνουν και microε την προέλευση του υλικού την

απαραίτητη ενέργεια που απαιτείται για την εξόρυξη

παραγωγή και microεταφορά του καθώς επίσης τη διάρκεια

ζωής αλλά και τη δυνατότητα microελλοντικής ανακύκλωσης

του (Gauzin-Muller σελ 12)

Σύmicroφωνα microε τον Randall Thomas έξι κριτήρια microπορούν να

βοηθήσουν στην επιλογή υλικών για περιβαλλοντικά φιλι-

κές κατασκευές

1 Επιπτώσεις στο περιβάλλον πχ εκποmicroπές CO2 κατα-

στροφή του όζοντος κλπ

2 Επιπτώσεις στο τοπικό περιβάλλον από το οποίο προ-

έρχεται το υλικό πχ εξόρυξη υλικού από βουνά κλπ

3 Επιπτώσεις στο τοπικό και microη τοπικό περιβάλλον από

την επεξεργασία του υλικού

4 Εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που ορίζεται ως η ενέργεια

που καταναλώνεται από τη αποκοmicroιδή microεταφορά και επε-

ξεργασία του υλικού

5 Κίνδυνοι υγείας συσχετιζόmicroενοι microε την επεξεργασία ή τη

συντήρηση των υλικών

6 Αναmicroενόmicroενος χρόνος ζωής του υλικού και πιθανότητα

επαναχρησιmicroοποίησης ή ανακύκλωσης (Thomas σελ 90)

Τα υλικά πρέπει να επιλεγούν και συνδυαστούν ορθολο-

γικά σε κάθε κατασκευή έτσι ώστε να επιτευχθεί ο συνθε-

τικός και αισθητικός στόχος αλλά παράλληλα να βρίσκεται

το αποτέλεσmicroα microέσα στο πλαίσιο του περιβαλλοντικού

σχεδιασmicroού Με αυτές τις γενικές κατευθύνσεις microπορούmicroε

να δούmicroε ενδεικτικά και όσο επιτρέπει η έκταση αυτού του

κειmicroένου ορισmicroένα υλικά και τα οικολογικά τους χαρακτη-

ριστικά

Το ξύλο θεωρείται συχνά το πιο οικολογικό υλικό Ένα

από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι ότι προέρχεται

από microια ανανεώσιmicroη ζωντανή πηγή ενέργειας τα δέντρα

Επίσης έχει microικρή εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια που σηmicroαίνει

ότι δεν απαιτείται πολλή ενέργεια για την παραγωγή του

Τέλος είναι ανακυκλώσιmicroο (Wilhide 2002) Όmicroως υπάρ-

χει microια ασυmicroφωνία ως προς το που συνήθως παράγεται και

που χρησιmicroοποιείται ανά τον κόσmicroο η οποία δηmicroιουργεί

περιβαλλοντικές επιπτώσεις Για παράδειγmicroα στην Αγγλία

το 90 της ξυλείας που χρησιmicroοποιείται είναι εισαγόmicroενη

Υπάρχουν ακόmicroη σηmicroαντικά προβλήmicroατα που προκύ-

πτουν και από τη χρήση του ξύλου Η υπερβολική υλοτό-

microηση απειλεί την επιβίωση τροπικών δασών ειδικά του

Αmicroαζονίου και της Ινδονησίας Πολλά είδη όπως το τικ το

ιρόκο και το κέρουινγκ κινδυνεύουν microε εξαφάνιση

Η πέτρα ως φυσικό υλικό έχει επίσης πολλά αισθητικά και

πρακτικά προτερήmicroατα Ένα από τα microεγάλα πλεονεκτή-

microατα της πέτρας από περιβαλλοντικής πλευράς είναι ότι

microαζί microε το τούβλο και το τσιmicroέντο έχει τη δυνατότητα να

αποθηκεύσει microεγάλες ποσότητες θερmicroότητας καθιστώ-

ντας την έτσι σηmicroαντικό υλικό σε κτίρια που στοχεύουν

στον παθητικό σχεδιασmicroό Η χρήση της πέτρας για να

θεωρείται οικολογική οφείλει βεβαίως να πληροί τα κριτή-

ρια που τέθηκαν στην αρχή του κειmicroένου

Παρόλο που η εmicroπεριεχόmicroενη ενέργεια των microετάλλων είναι

microεγάλη όταν αυτά είναι τα πιο ενδεδειγmicroένα για τη χρήση

τότε microπορούν να γίνουν αποδεκτά Για παράδειγmicroα το

αλουmicroίνιο το οποίο είναι υλικό που ανακυκλώνεται microπορεί

να δώσει πολύ ενδιαφέροντα προϊόντα όπως ανακυκλω-

microένα πάνελ για χρήση διαχωριστικών ή επενδύσεων καθώς

επίσης επιφάνειες για επενδύσεις ψευδοροφών (Εικόνα 1)

Αγγλία Γερmicroανία Αmicroερική και Ιαπωνία οι τεχνικές διατη-

ρούνται παρά τις δυσκολίες που συναντώνται και ο εργά-

της-τεχνίτης του ξύλου χαίρει microεγάλης εκτίmicroησης όχι απλά

ως microάστορας αλλά και ως καλλιτέχνης-δηmicroιουργός

Νέα υλικά

Στον χώρο της επιπλοποιίας και της ξυλουργικής κατα-

σκευής τις τελευταίες δεκαετίες έχει επιτελεστεί microία επανά-

σταση microε την εισαγωγή νέων τεχνολογικών εφαρmicroογών και

υλικών Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα οι microοριοσανίδες

νοβοπάν MDF επενδεδυmicroένες και microη το κόντρα πλακέ οι

microελαmicroίνες κλπ Μπορούmicroε να βρούmicroε και υπέρ και κατά σrsquo

αυτές τις πρακτικές Τα χωρίς αmicroφισβήτηση προσόντα

τους είναι η σταθερότητα στις καιρικές συνθήκες η τυπο-

ποίηση σε πάχη-διαστάσεις φύλλου η οmicroοιοmicroορφία της

εmicroφάνισης η επένδυση microε καπλαmicroάδες δυσεύρετης

ξυλείας και τέλος η συνεχής διαθεσιmicroότητα Βασικό microειο-

νέκτηmicroα έτσι όπως έχουmicroε δει τη microέχρι τώρα χρήση τους

ο περιορισmicroός του σχεδιασmicroού σε απρόσωπα κουτιά

κυρίως για χρήση αποθήκευσης σε ντουλάπες και κουζί-

νες Κουτιά στα οποία αφού λυθεί κάπως το πρόβληmicroα

του σόκορου στη συνέχεια προστίθενται στην όψη laquoεντυ-

πωσιακότεραraquo πορτάκια για να διασκεδάσουν αισθητικά

το τελικό αποτέλεσmicroα Ή πόσες φορές δεν έχουmicroε δει να

αντιmicroετωπίζεται η ανάγκη ύπαρξης ενός τραπεζιού microε microια

microελαmicroίνη και ανεξάρτητα πόδια ή τριπόδια Αυτή όmicroως η

προσέγγιση του να προσπαθείς να κρύψεις το φθηνότερο

υλικό ή απλά να επιλύσεις τη χρηστική ανάγκη γρήγορα και

οικονοmicroικά δεν παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες για να βρε-

θούν ποιότητες στα υλικά στον σχεδιασmicroό και στις κατα-

σκευαστικές λεπτοmicroέρειες

Σύγχρονες τάσεις

Ζούmicroε σε microία εποχή όπου δύο σπιτικά σε δύο διαφορετικά

microέρη του κόσmicroου πχ στα Πετράλωνα και στη Βοστόνη

έχουν το ίδιο καθιστικό ∆εν εννοώ ότι microοιράζονται microόνον

τις ίδιες αρχές σχεδιασmicroού αλλά ότι έχουν και το ίδιο τρα-

πέζι τις ίδιες καρέκλες τις ίδιες πολυθρόνες Πιθανότατα

όλα αυτά τα αντικείmicroενα έχουν αγοραστεί από την ίδια

τεράστια εταιρεία microε παραρτήmicroατα σε όλο τον κόσmicroο Τα

έπιπλα της είναι σχεδιασmicroένα και κατασκευασmicroένα έτσι

ώστε να πληρούν κάποιες προϋποθέσεις αισθητικής κατα-

σκευαστικής αρτιότητας και να είναι προσιτά στο αγορα-

στικό κοινό στο οποίο απευθύνονται Αυτό είναι αποτέλε-

σmicroα microιας παγκόσmicroιας αισθητικής η οποία έχει επιβληθεί τις

τελευταίες δεκαετίες microε την ανάπτυξη των επικοινωνιών και

των microεταφορών Ο τοπικισmicroός στον σχεδιασmicroό και την

κατασκευή αλλά και στην αγορά έχει χάσει τη θέση του

στην παγκόσmicroια κοινωνία Το ίδιο συmicroβαίνει και στον

ειδικό τύπο που ασχολείται microε θέmicroατα αρχιτεκτονικής και

design αλλά και στο microεγαλύτερο microέρος των σχολών αρχι-

τεκτονικής και βιοmicroηχανικού σχεδίου Οι προσεγγίσεις και

οι διερευνήσεις πλέον ξεκινούν από τις ίδιες αφετηρίες και

microε παρόmicroοιες microεθοδολογίες καταλήγουν σε πανοmicroοιό-

microορφα αποτελέσmicroατα ∆ύσκολο να αρνηθεί κανείς την

παιδεία του τις κοινωνικές ανάγκες και τις αγοραστικές

απαιτήσεις και να επιστρέψει σε microια διερεύνηση microιας υπό

εξαφάνιση πλέον microοναδικότητας

Αντίσταση

Η προσπάθεια για να επανενσωmicroατωθεί η microαστοριά που

έχει χαθεί πρέπει να αρχίσει από την ίδια microας την παιδεία

πρέπει να microελετήσουmicroε τα παλαιότερα και να microην χρησι-

microοποιούmicroε microε εύκολο τρόπο την πρόοδο της τεχνολογίας

να ξαναγνωρίσουmicroε τη χρήση των αισθήσεων πρέπει να

microάθουmicroε να βλέπουmicroε να αγγίζουmicroε να microυρίζουmicroε όλα

από την αρχή Στο τέλος εάν και οι ίδιοι σαν καταναλωτές

δεχθούmicroε τον κόπο τον χρόνο και το χρήmicroα που απαιτεί-

ται για να βιώσουmicroε ένα αντικείmicroενο που θα εκφράζει τη

δικιά microας ανθρώπινη κλίmicroακα microε τέχνη και microαστοριά και

αντισταθούmicroε στη λογική που λέει τα θέλω όλα τώρα ίσως

τότε να microπορέσουmicroε να αποφύγουmicroε τη φράση laquo∆εν τα

φτιάχνουν πια όπως παλιάraquo

5566 α φ ι έ ρ ω micro α

iquestOacuteˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Richard ChillCottIcirciquestUgraveˆ microOcircEumlıEumlUgraveEgraveIcircfi UgraveUacutemiddotcurren˙Egrave UgraveOcirc˘ Benjamin AWood

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 15: ARXITEKTONES_65

∆είγmicroατα υβριδικής αρχιτεκτονικήςhellip

της Λουκίας Μάρθα αρχιτέκτονος

5599α φ ι έ ρ ω micro α5588 α φ ι έ ρ ω micro α

Η σκηνογραφία ως σχεδιασmicroός σκηνικού χώρου αναφέ-

ρεται στη χωρική ερmicroηνεία του δραmicroατικού κειmicroένου Αφε-

τηρία για τη σύνθεση του σκηνικού χώρου αποτελεί κάθε

microορφή δραmicroατικού κειmicroένου Ως τέτοιο microπορεί να θεωρη-

θεί κάθε δραmicroατικό έργο το laquoεν θερmicroώraquo παραγόmicroενο

έργο (αυτοσχεδιασmicroός) το σενάριο αστικού δρώmicroενου

και το κινηmicroατογραφικό σενάριο Πρόκειται για ένα χωρικό

κείmicroενο που διακρίνεται για τον εφήmicroερο χαρακτήρα του

και αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας microεταξύ του θεατρικού

χώρου του δραmicroατουργικού χώρου και του θεατρικού κει-

microένου-σεναρίου

Ενδιαφέρον προκαλεί ο ορισmicroός του σκηνογράφου Josef

Svoboda για τη σκηνογραφία laquoΟ διάλογος του χώρου

του χρόνου της κίνησης και του φωτός πάνω στη σκηνήraquo

Αφορmicroή για την αναζήτηση των ορίων ανάmicroεσα στην

αρχιτεκτονική την αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας και τη

σκηνογραφία αποτέλεσε η έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUDRENNIAL O7

Η έκθεση πραγmicroατοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια Η

φετινή διοργάνωση φιλοξενήθηκε στον βιοmicroηχανικό χώρο

Vystaviste Exhibition από τις 14 έως τις 24 Ιουνίου στην

Πράγα και πρόβαλλε σύγχρονες σκηνογραφικές εφαρmicroο-

Το γυαλί είναι υλικό που χρησιmicroοποιήθηκε ευρέως στη

σύγχρονη αρχιτεκτονική και microπορεί να χαρακτηρίσει και

την αειφόρο αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα Η ενέργεια

που απαιτείται για τη δηmicroιουργία του δεν είναι τόσο

microεγάλη ενώ διαρκώς δηmicroιουργούνται νέα έξυπνα κρύ-

σταλλα microε περιβαλλοντικές ιδιότητες και ειδικά γυαλιά που

συmicroβάλουν στη δηmicroιουργία ενέργειας όπως τα φωτοβολ-

ταικά Επίσης υπάρχουν πια στο εmicroπόριο πολλά προϊόντα

από ανακυκλωmicroένο γυαλί Το γυαλί είναι ένα από τα πρώτα

υλικά που ανακυκλώθηκαν και επαναχρησιmicroοποιούνται

Στη φωτογραφία διακρίνεται ένα πλακίδιο από ανακυκλω-

microένο γυαλί microε ανάγλυφη υφή (Εικόνα 2)

Το ένα τρίτο του πληθυσmicroού της Γης ζει σε σπίτια κατα-

σκευασmicroένα από χώmicroα Οι χοντροί ηχοmicroονωτικοί χωmicroάτι-

νοι τοίχοι απορροφούν θερmicroότητα κατά τη διάρκεια της

ηmicroέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της

νύχτας στο εσωτερικό των κτισmicroάτων Το στοιχείο αυτό

τους καθιστά ενδιαφέρουσα επιλογή για κατασκευές που

στοχεύουν στον παθητικό ηλιακό σχεδιασmicroό Σήmicroερα

κατασκευάζονται υλικά απολύτως οικολογικά microε βάση το

άψητο χώmicroα που microπορούν να χρησιmicroοποιηθούν ως υλικό

για τοίχους πληρώσεως Τέτοιο υλικό είναι το claytec ένα

microίγmicroα από άψητο χώmicroα νήmicroα από γιούτα και microπαmicroπού

(Εικόνα 3) Τα δύο τελευταία στοιχεία παρέχουν στο

πάνελ σταθερότητα ενώ microειώνουν το βάρος Το υλικό

αυτό έχει καλές θερmicroοmicroονωτικές και ηχοmicroονωτικές ιδιότη-

τες Παρrsquo όλα αυτά δεν microπορεί να χρησιmicroοποιηθεί σε

microεγάλες κατασκευές και προς το παρόν απευθύνεται σε

οικολογικές κατασκευές microικρής κλίmicroακας

Το χαρτί απαιτεί microεγάλες ποσότητες ξυλείας για να δηmicroι-

ουργηθεί Εποmicroένως το ανακυκλωmicroένο χαρτί είναι προτι-

microητέο από οικολογικής πλευράς Σήmicroερα το ανακυκλω-

microένο χαρτί χρησιmicroοποιείται όλο και περισσότερο σε πολλά

προϊόντα όπως εφηmicroερίδες βιβλία ταπετσαρίες κά Οι

περισσότερες ταπετσαρίες της αγοράς κατασκευάζονται

από ανακυκλωmicroένο χαρτί Μια άλλη χρήση που έχει

microεγάλο ενδιαφέρον και έχει αναπτυχθεί αρκετά τα τελευ-

ταία χρόνια είναι τα έπιπλα από χαρτί

Το 1972 ο αρχιτέκτονας Frank Gehry σχεδίασε microια σειρά

επίπλων τα Easy Edges κατασκευασmicroένα από χαρτόνι

(Εικόνα 4) Τα έπιπλα αυτά παρά την απλότητα της αισθη-

τικής αλλά και της κατασκευής είναι εξαιρετικής αντοχής

και σταθερότητας Η σειρά περιλαmicroβάνει τραπέζια καρέ-

κλες και τραπεζαρίες Ένα από τα πιο δηmicroοφιλή κοmicromicroάτια

είναι η καρέκλα Wiggle Side Chair που microοιάζει microε κορδέλα

που ξεδιπλώνεται

Το microπαmicroπού είναι φυτό που microεγαλώνει πολύ γρήγορα και

microπορεί να συλλεχθεί κάθε τέσσερα microε έξι χρόνια Τα υλικά

που παράγονται από το microπαmicroπού χρησιmicroοποιούνται συχνά

στον εσωτερικό χώρο όπως σε δάπεδα σκάλες διαχωρι-

στικά έπιπλα κά Το microπαmicroπού έρχεται από microακριά αφού

οι περισσότερες φυτείες βρίσκονται στην Κίνα Παρόλα

αυτά το ενεργειακό κόστος της microεταφοράς του υπερκαλύ-

πτεται από τα άλλα κέρδη και πλεονεκτήmicroατα που έχει ως

υλικό Είναι σκληρότερο από πολλά ξύλα όπως για παρά-

δειγmicroα η δρυς και πολύ σταθερό πράγmicroα που το καθιστά

καλύτερη επιλογή σε περιπτώσεις microεγάλων διακυmicroάνσεων

στη θερmicroοκρασία και την υγρασία (Wilhide σελ 136) Ένα

παράδειγmicroα από δάπεδο κατασκευασmicroένο από καλλιεργη-

microένο microπαmicroπού διακρίνεται στην Εικόνα 5 Το microπαmicroπού

κόβεται σε λεπτές λωρίδες και πρεσάρεται για να δηmicroι-

ουργηθεί η επιφάνεια Το τελικό προϊόν microπορεί στη συνέ-

χεια να βαφτεί σε διάφορες αποχρώσεις microε οικολογικές

βαφές και βερνίκια

Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευρύνει την γκάmicroα των υλι-

κών που επί αιώνες κυριαρχούσαν στην κατασκευή των

κτηρίων Το microέλλον φαίνεται ότι θα φέρνει διαρκώς νέα

υλικά υλικά που είναι νοήmicroονα έχουν τη δυνατότητα να

microεταβάλλονται ή έχουν ιδιότητες που κανείς δεν θα περί-

microενε και που σίγουρα διευρύνουν τις επιλογές του σχεδια-

σmicroού Υλικά από microονωτικά σκυρόδεmicroα γυαλί τα οποία

συνδυάζουν έξυπνα στοιχεία (ανιχνευτές κοντρόλ και επι-

κοινωνιακές συσκευές) ώστε να microπορούν να δίνουν πλη-

ροφορίες και να αλλάζουν ιδιότητα όπως για παράδειγmicroα

να ελαττώνουν την κατανάλωση ενέργειας

Τα οικολογικά υλικά microπορούν να ενσωmicroατωθούν στον

σχεδιασmicroό και να συνδράmicroουν στην επίτευξη των τεσσά-

ρων βασικών στόχων που επιδιώκονται κατά τον περιβαλ-

λοντικό σχεδιασmicroό Όταν microάλιστα συνδυάζονται microε τα

άλλα εργαλεία του σύγχρονου σχεδιασmicroού microπορούν να

δηmicroιουργήσουν καινοτόmicroες προτάσεις οι οποίες εmicroπεριέ-

χουν την έννοια της οικολογίας

UcircAcircIuml 57 partEgraveIcircfiOacutemiddot 1 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircmiddotIumlOcirc˘IgraversaquoOacuteEgraveOcirc AacuteEgravemiddot macrUacutelsaquoUcircEuml bdquoAcirc˘permilOcircUacuteOcircEcircOgraveOacute IcircmiddotEgrave permilEgravemiddotmacrˆ-UacuteEgraveUcircUgraveEgraveIcircOgraveOacute

IgravecurrenUcircEuml partEgraveIcircfiOacutemiddot 2 paraIumlmiddotIcircrsaquopermilEgraveOcirc middotfi middotOacutemiddotIcirc˘IcircIumlˆIgravecurrenOacuteOcircAacute˘middotIumlrsaquoIgravecurrenUcircEuml middotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 4 ∆middot currenEgraveIumlmiddot middotfi macrmiddotUacute-Ugraversaquo UgraveOcirc˘ Frank GehrymiddotUacuteEgraveUcircUgraveAcircUacuteiquest IcirciquestUgraveˆ partEgraveIcircfiOacutemiddot 3 paraiquestOacuteAcircIuml middotfi iquestbdquoEumlUgraveOcircmacrOgraveIgravemiddot AacuteEgraveOcircDaggerUgravemiddot IcircmiddotEgrave IgravemiddotIgraveOcircDagger UcircAcirc UgraveOcircIgravelsaquoIgravecurrenUcircEuml permilAcircIacuteEgraveiquest partEgraveIcircfiOacutemiddot 5 centiquestAcircpermilOcirc middotfi IgravemiddotIgraveOcircDagger

Παραποmicroπές

Dominique Gauzin-Mueller 2007 Μονοκα-

τοικίες Οικολογικές ΚΤΙΡΙΟ Θεσσαλονίκη

Randall Thomas 2003 Sustainable Urban

Design Spon Press London

Elizabeth Wilhide 2002 ECO An essential

sourcebook for environmentally friendly de-

sign and decoration Quadrille Publishing

Ltd London

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 16: ARXITEKTONES_65

εκθεσιακών χωρών οι οποίοι αντιmicroετωπίζονται τόσο ως

laquoαντικείmicroεναraquo δείγmicroατα εφήmicroερης υβριδικής αρχιτεκτονι-

κής όσο και ως φορείς υποδοχής και προβολής άλλων

σχεδιασmicroένων αντικειmicroένων των επιmicroέρους σκηνογραφι-

κών προτάσεων

Η παραπάνω διερεύνηση αποτελεί microια προσέγγιση microε

στόχο την άρση των διαχωριστικών γραmicromicroών ανάmicroεσα

στην αρχιτεκτονική στην αρχιτεκτονική microικρής κλίmicroακας

και στη σκηνογραφία και οδηγεί στην επανερmicroηνεία τους

microε εργαλείο τον laquoενιαίοraquo χαρακτήρα της χωροποιητικής

διαδικασίας Η πορεία από microια ιδέα αφετηρίας στον αρχι-

τεκτονικό σχεδιασmicroό ανεξαρτήτως κλίmicroακας ή από ένα

δραmicroατικό κείmicroενο για την παραγωγή κάποιου χώρου σκη-

νικού ή microη δραmicroατικού ή φανταστικού είναι αντίστοιχη

Γίνεται φανερό λοιπόν ότι τα όρια ανάmicroεσα στην αρχιτε-

κτονική και τη σκηνογραφία είναι ανύπαρκτα και ίσως η

χρήση των microεθόδων παραγωγής θεατρικού χώρου να

αποτελούν microία νέα πρόταση για διερεύνηση του λεγόmicroε-

νου πραγmicroατικού χώρου

6611α φ ι έ ρ ω micro α6600 α φ ι έ ρ ω micro α

γές στο θέατρο και στον κινηmicroατογράφο παραθεατρικά

laquoeventsraquo laquoαστικά θεατρικά δρώmicroεναraquo και χώρους θεσmicroο-

θετηmicroένης και microη Θεατρικής αρχιτεκτονικής

Η χάραξη της έκθεσης επιδιώκει την προβολή της γεωmicroε-

τρίας του αστικού τοπίου Πρόκειται για microια διαδροmicroή

ένας υπερυψωmicroένος τεθλασmicroένος άξονας στον οποίο

εκατέρωθεν αρθρώνονται οι εκθεσιακοί εθνικοί χώροι

Ένα διπλό σύστηmicroα microε άξονες και σηmicroειακές εντάσεις τα

περίπτερα στον ευρύτερο εκθεσιακό αστικό ιστό Η δια-

δροmicroή ανάmicroεσα στα εφήmicroερα αρχιτεκτονήmicroατα ξεδιπλώνει

την πολλαπλότητα ερmicroηνειών του θεατρικού γίγνεσθαι

κάθε χώρας κάθε πολιτισmicroού και διαρρηγνύει τα όρια του

παροντικού χρόνου

Η λογική του διαλόγου microεταξύ της αρχιτεκτονικής και της

αρχιτεκτονικής microικρής κλίmicroακας παρουσιάζεται microέχρι στον

σχεδιασmicroό των κατασκευών εξυπηρέτησης της έκθεσης

καφέ στάσεις βιβλιοπωλείο κλπ Η βασική σχεδιαστική

αρχή στη microορφοποίηση και οργάνωση των υποστηρικτι-

κών χώρων είναι η δηmicroιουργία microικρών περιβαλλόντων εφή-

microερης αρχιτεκτονικής microε διαφορετική συνθετική αφετηρία

ο κάθε ένας Χαρακτηριστικά αναφέρονται διαφορετικοί

τύποι αστικής microικροκλίmicroακας που καταγράφονται στα

καφέ όπως καφέ το οποίο microοιάζει microε ανοικτό κουτί περι-

τυλίγmicroατος καφέ-τροχόσπιτο το οποίο microε ένα διαmicroορφω-

microένο κήπο επαναπροσδιορίζει την έννοια του εξωτερικού

και του εσωτερικού χώρου εισάγοντας το δηmicroόσιο στο

ιδιωτικό

Το κάθε εκθεσιακό κύτταρο αυτόνοmicroο ως αισθητικός

κώδικας δίνει την εντύπωση απόσπασης από το περιβάλ-

λον της έκθεσης Η δυναmicroική εικόνα που παράγεται από

τη συνεχή microετακίνηση δεν επιτρέπει στους επισκέπτες να

συνδεθούν άρρηκτα microε κάποιον συγκεκριmicroένο τόπο Ανε-

ξάρτητα εκθεσιακά κύτταρα χώροι χωρίς πολιτιστική ταυ-

τότητα που δεν δηmicroιουργούνται ούτε από το microορφολογικό

και ιστορικό περιβάλλον του κτηρίου στο οποίο εντάσσο-

νται αλλά και ούτε από στο πολιτισmicroικό περιβάλλον της

πόλης που φιλοξενεί τη διοργάνωση λειτουργούν ως απο-

σπάσιmicroα αντικείmicroενα προσεγγίζοντας έτσι τα χρηστικά

αντικείmicroενα του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού

Στον σχεδιασmicroό των εθνικών εκθεσιακών microονάδων κατα-

γράφονται διαφορετικές προσεγγίσεις όπου κάθε συmicromicroε-

τέχουσα χώρα αντιmicroετωπίζει microε ιδιαίτερο τρόπο το εκθε-

σιακό της υλικό και προβάλλει την ιδιαιτερότητα του πολι-

τισmicroού της

Σε microία προσπάθεια αποκωδικοποίησης των εκθεσιακών

κυττάρων microπορούmicroε να κατηγοριοποιήσουmicroε ως ακολού-

θως

ndash Κύτταρα χωρίς κεντρική ιδέα Πρόκειται για επιφάνειες

στις οποίες προβάλλεται το εκθεσιακό υλικό χωρίς τα ίδια

να αποτελούν αντικείmicroενο ιδιαίτερου σχεδιασmicroού

ndash Κύτταρα - Μεταmicroόρφωσης του σκηνικού χώρου σε εκθε-

σιακό Χώροι θεατρικοί πραγmicroατοποιηmicroένοι για κάποια

συγκεκριmicroένη θεατρική παράσταση microεταφέρονται σε άλλη

κλίmicroακα σε άλλο context στην έκθεση Σκηνογραφίας και

Θεατρικής Αρχιτεκτονικής PRAGUE QUΑDRENNIAL

O7 δηmicroιουργώντας εκθεσιακούς χώρους φορτισmicroένους

microε δραmicroατουργικό υπόβαθρο Μετατρέπονται από προ-

σωπικές ερmicroηνείες σε φορείς πολιτιστικών microηνυmicroάτων

ndash Περίπτερα microε αυτόνοmicroο σχεδιασmicroό εικαστικές microορφές

σχετικές microε την ταυτότητα της χώρας Χαρακτηριστικό

παράδειγmicroα αποτελεί το περίπτερο του Ισραήλ όπου microετα-

γράφεται η έννοια του laquoτείχουςraquo microε τη χρήση ενός ισχυ-

ρού ορίου ενός πραγmicroατικού τοίχου από οπλισmicroένο σκυ-

ρόδεmicroα που διασχίζει το εκθεσιακό κύτταρο της χώρας

δηmicroιουργώντας δύο χώρους που δεν επικοινωνούν microεταξύ

τους Αυτή η σκληρή microεταφορά του laquoτείχους microε τον τοίχο

από microπετόν υποδέχεται τα κυρίως εκθέmicroατα τις microακέτες

και τα κοστούmicroια από θεατρικές παραστάσεις και υπο-

γραmicromicroίζει την ανατρεπτική και ενοποιητική δύναmicroη της

θεατρικής τέχνης

Αξιοσηmicroείωτος είναι ο διπλός χαρακτήρας των εθνικών

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 17: ARXITEKTONES_65

των Όλγας Βενετσιάνου Ελισάβετ Καραθανάση Ναταλίας Μπαζαίου αρχιτεκτόνων

Η ύλη ο χρόνος και ο αρχιτέκτονας

iquestOacuteˆ Gipsoteca Canovianna Possagno ∆UacuteAcircsbquorsaquo-˙Ocirc infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddotIgraveAcirc UgraveOcircOacute V Pastor NfiUgraveEgravemiddot IumlAcirc˘Uacuteiquest UgraveEuml˜ UacuteOcircUcircılsaquo-IcircEuml˜ [EumlAacutelsaquo Sergio Los Carlo Scarpa Tachen1993 UcircAcircIuml 64]intiquestUgraveˆ ordfOcirc˘UcircAcircrsaquoOcirc Castelvecchio microAcircUacutefiOacutemiddot infinUacutemacrEgrave-UgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Carlo Scarpa UcircAcirc Ucirc˘OacuteAcircUacuteAacutemiddotUcircrsaquomiddot IgraveAcirc UgraveOcirc˘˜C Maschieto A Rudi ordmˆUgrave radic microAcircOacuteAcircUgraveUcircEgraveiquestOacuteOcirc˘

permilrsaquoIumlmiddot The Handmade School RudrapurordfmiddotAacuteIcircIumlmiddotOacuteUgravecurren˜ infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveOcircOacuteAcirc˜ Anna HeringerEike Roswag [EumlAacutelsaquo The Architectural Re-

view AR Awards for Emerging Architec-

ture no 13181318 centAcircIcirccurrenIgravesbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 41]

UcircAcircIuml 64iquestOacuteˆ infinOcircIcircmiddotUgraveiquestUcircUgravemiddotUcircEuml degcurrenEcirc˘Uacutemiddot˜ micromiddotUacuteIcircAcircIumlOgraveOacuteEumlπUcircmiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Xavier Font [EumlAacutelsaquo TheArchitectural Review AR Awards for

Emerging Architecture no 1318 centAcircIcirccurrenIgrave-sbquoUacuteEgraveOcirc˜ 2006 UcircAcircIuml 58]IcirciquestUgraveˆ microUacuteAcircEcircOcircOacuteEumlEgravemiddotIcircfi˜ UcircUgravemiddotıIgravefi˜ Neuss degAcircUacute-IgravemiddotOacutersaquomiddot infinUacutemacrEgraveUgravecurrenIcircUgraveˆOacute Oliver Kruse Interiors

Now Images Publishing 2004

6633α φ ι έ ρ ω micro α6622 α φ ι έ ρ ω micro α

Σε κάθε περίπτωση ο προσανατολισmicroός στον σχεδιασmicroό

χώρων που laquoγερνούν ωραίαraquo δίνει microια ακόmicroα διάσταση

στη συνθετική διαδικασία τη διάσταση του χρόνου Τα

ερωτήmicroατα λοιπόν παραmicroένουν τι σχεδιάζουmicroε πόσο

θέλουmicroε να διαρκέσει και πώς θέλουmicroε να εξελιχθεί στον

χρόνο Κατά συνέπεια είναι ζητούmicroενο του σχεδιασmicroού το

πόσο laquoκαινούριαraquo ή laquoπαλιάraquo θέλουmicroε να δείχνει microια νέα

κατασκευή και επιπλέον το πώς το παλιό αντιπαρατίθεται

microε το καινούργιο Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα η ανακαί-

νιση του microουσείου Castelvecchio στο οποίο ο Carlo

Scarpa χρησιmicroοποιεί χαρακτηριστικά υλικά διαφορετικών

ιστορικών περιόδων που παραmicroένουν όmicroως ξεκάθαρα

αρθρωmicroένα Τα νέα δάπεδα δεν ακουmicroπούν τους τοίχους

Αντίστοιχα οι νέες τοιχοποιίες διακόπτονται πριν φτά-

σουν στην οροφή και συνολικά οι διαφορετικές φάσεις

στην εξέλιξη του κτηρίου γίνονται σαφείς microέσα από τη δια-

στρωmicroάτωση των υλικών

Παρατηρούmicroε ότι οι τρόποι microε τους οποίους η αρχιτεκτο-

νική microορφή και τα υλικά συνδιαλέγονται από την αρχαιό-

τητα ως σήmicroερα microεταβάλλονται επαναπροσδιορίζονται και

εξελίσσονται αποκτώντας microια σχεδόν ηθική αξία Η σχέση

των υλικών microε τον χρόνο δεν ήταν πάντα αρmicroονική Για

παράδειγmicroα οι κατοικίες του Le Corbusier που όπως σχο-

λίασε και ο Nikolaus Pevsner laquoδεν προκαλούν ευχαρί-

στηση σε κατάσταση παρακmicroήςraquo Η έντονη βιοmicroηχανοποί-

ηση όmicroως ακόmicroα και των φυσικών υλικών όπως για παρά-

δειγmicroα η πέτρα τείνει να δηmicroιουργήσει ένα σχίσmicroα στη

σχέση χώρου-ύλης τουλάχιστον στη σύγχρονη ελληνική

πραγmicroατικότητα Η εmicroπειρία του χαρακτήρα των υλικών η

αντίληψη των κρυmicromicroένων διαστάσεών του που συχνά απο-

καλύπτονται microε την πάροδο του χρόνου έχει δώσει τη

θέση στην έννοια της αντοχής που πλέον ταυτίζεται microε τη

microη - εξέλιξη των χαρακτηριστικών του υλικού στον χρόνο

Η διακήρυξη του Louis Kahn για σχεδιασmicroό laquoσύmicroφωνα microε

τη φύση των υλικώνraquo έχει παραγκωνιστεί Εύκολα ξεχνάmicroε

ότι η ύπαρξη microελέτης που ανταποκρίνεται στα εγγενή

χαρακτηριστικά των υλικών αλλά και στην εmicroπειρική τους

έκφραση microπορεί να αποτελέσει πολύτιmicroο microεθοδολογικό

εργαλείο σχεδιασmicroού Εύκολα ξεχνάmicroε επίσης και το ότι η

έmicroφαση στον σχεδιασmicroό και όχι στη χρήση ακριβών υλι-

κών (όπως για παράδειγmicroα η εmicromicroονή του Έλληνα για τα

δρύινα έπιπλα) microπορεί να αναπληρώσει ακόmicroα και να

microετατρέψει σε προτέρηmicroα την τυχόν αίσθηση ευτέλειας

της κατασκευής Παράλληλα η χρήση υλικών που δεν

κοστολογούνται ως πολυτελή διευκολύνει τον πειραmicroατι-

σmicroό καθώς είναι εφικτή και προσιτή η κατασκευή δοκιmicroίων

από τα ίδια τα υλικά της τελικής κατασκευής

Τίθεται λοιπόν το ερώτηmicroα του κατά πόσο το ζήτηmicroα των

υλικών απασχολεί πραγmicroατικά σήmicroερα τον αρχιτέκτονα-

microελετητή από τη στιγmicroή που σε πολλές περιπτώσεις έρχε-

ται σε λιγοστή έως ελάχιστη ουσιαστική επαφή microε τα υλικά

που χρησιmicroοποιούνται για την πραγmicroατοποίηση της microελέ-

της του Φαίνεται δε ότι δεν είναι πάντα προφανής η χρη-

σιmicroότητα της σωστής επιλογής των υλικών που να διαmicroορ-

Η αρχή αυτού του κειmicroένου τοποθετείται στη Σύρο στην

κεντρική πλατεία Μιαούλη της Ερmicroούπολης Έχουmicroε περ-

πατήσει πάνω στο ίδιο microαρmicroάρινο δάπεδο φθαρmicroένο

χιλιοπερπατηmicroένο από γενιές ανθρώπων Πάνω από 2000

τετραγωνικά τηνιακού microαρmicroάρου γυαλισmicroένου όχι από

κάποιο microηχάνηmicroα αλλά από χρόνια βροχής και βηmicroάτων

καλύπτουν όχι microόνο το δάπεδο αλλά ολόκληρη την

κεντρική πλατεία ndash από τα σκαλιά της κεντρικής εισόδου

του ∆ηmicroαρχείου microέχρι τις όψεις των κτηρίων που το πλαι-

σιώνουν Ποια να ήταν άραγε η πρόθεση του σχεδιασmicroού

του Τσίλλερ όταν επέλεξε ως πρωταρχικό υλικό το microάρ-

microαρο Η microελλοντική του χρήση και ακεραιότητα η αρmicroο-

νική σχέση microε τον χρόνο η υστεροφηmicroία του όλου εγχει-

ρήmicroατος

Απέναντι στη συγκεκριmicroένη στάση διατήρησης των υλικών

καθώς και των αξιών και της microνήmicroης που αυτά εκφράζουν

στέκεται ο πειραmicroατισmicroός microε υλικά που χαρακτηρίζονται

και ως laquoευτελήraquo των οποίων όmicroως η διάρκεια ζωής είναι

συνήθως σύντοmicroη Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι ένα

παραδοσιακά δαπανηρό υλικό είναι συνήθως και microεγαλύ-

τερης αντοχής στον χρόνο και τη φυσική φθορά Μπο-

ρούmicroε να πούmicroε όmicroως ότι ένα ακριβό υλικό laquoγερνάειraquo

απαραιτήτως και καλύτερα Η γενικότερη φιλοσοφία του

laquoγια πάντα νέοιraquo έχει περάσει και στον χειρισmicroό του δοmicroη-

microένου περιβάλλοντος Η ψύχωση microε την εικόνα καθώς

αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό της πολιτισmicroικής microας

ταυτότητας οδηγεί την επιστήmicroη στην εξεύρεση τρόπων

αποτροπής της φυσικής γήρανσης Κατά τον ίδιο τρόπο η

τεχνολογία των υλικών τείνει να κατευθύνει την έρευνά της

στη δηmicroιουργία υλικών που αντιστέκονται σε αυτήν

Σαν αποτέλεσmicroα δηmicroιουργείται η τάση προτίmicroησης βιοmicroη-

χανοποιηmicroένων υλικών που φθείρονται microεν δύσκολα αλλά

αποmicroακρύνουν την κατασκευή από την επαφή microε τη φύση

και την έννοια του χρόνου Από την άλλη microεριά υλικά microε

βραχεία ζωή συνηθίζεται να χρησιmicroοποιούνται σε κατα-

σκευές που τείνουν να microεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους

συχνά και συνήθως σχετίζονται microε χώρους επαγγελmicroατι-

κούς εmicroπορικούς και ψυχαγωγίας Μέσω της συνεχούς

ανανέωσης οι χωρικές αυτές διαmicroορφώσεις microένουν πάντα

επίκαιρες ενώ τα υλικά τους δεν φτάνουν στο σηmicroείο φθο-

ράς τα προλαβαίνει πάντα η αλλαγή Οι παραπάνω ανα-

φορές δεν διατείνονται υπέρ της επιλογής φυσικών (άρα

εξελίξιmicroων στον χρόνο) ή επεξεργασmicroένων υλικών αλλά

καταδεικνύουν την αναπόφευκτη γήρανση microιας κατα-

σκευής ως microια σχεδιαστική παράmicroετρο

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 18: ARXITEKTONES_65

Zoom in ndash zoom out

του Κωνσταντίνου Λαmicroπρινόπουλου αρχιτέκτονα

6655α φ ι έ ρ ω micro α6644 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λογική του παρακάτω κειmicroένου βασίζεται στην τεχνική

του zoom in ndash zoom out βασίζεται στην παραδοχή ότι η

αρχιτεκτονική όταν γεννιέται από microια ιδέα microπορεί άνετα να

microεταπηδήσει από microια κλίmicroακα στην άλλη χωρίς να χαθεί η

συνοχή της Βασίζεται στη δηmicroιουργία αρχιτεκτονικής microε

ιδέες και όχι microε στερεότυπα βασίζεται στην αντίληψη ότι ο

δηmicroιουργός microπορεί αν γνωρίζει να σχεδιάσει από πόmicroολο

microέχρι microία πόλη

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι που είναι κατά το 90 παραγό-

microενο αρχιτεκτονικό έργο αποτελούνται από τους εσωτερι-

κούς χώρους και από microικρής κλίmicroακας κτίρια που συνήθως

έχουν εφήmicroερο χαρακτήρα Γιrsquo αυτές τις κατηγορίες microιλάmicroε

κυρίως εδώ microε microεγαλύτερη έmicroφαση στους εσωτερικούς

χώρους

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως το επίπεδο από

όπου ξεκινούν οι πιο πολλοί αρχιτέκτονες Είναι το σχο-

λείο microετά το πανεπιστήmicroιο Η δυσκολία είναι να ξεφύγεις

από αυτό το επίπεδο και να microην αντιmicroετωπίζεις τον microεγα-

λύτερο χώρο σαν άθροισmicroα microικρότερων χώρων Η δια-

φορά αυτή ξεχωρίζει ίσως την εκπαίδευση του αρχιτέ-

κτονα από αυτή του διακοσmicroητή Αν θέλουmicroε να εστιά-

σουmicroε λίγο στις διαφορές ο διακοσmicroητής έχει επίσης αυτό

που ονοmicroάζεται φόβος του κενού χώρου Η διάθεσή του

είναι προσθετική ενώ του αρχιτέκτονα αφαιρετική Χωρίς

όmicroως αυτό να σηmicroαίνει ότι δεν υπάρχουν διακοσmicroητές που

αρχιτεκτονούν και αρχιτέκτονες που διακοσmicroούν

Η microικρή κλίmicroακα προδιαθέτει την πιο προσεκτική ανά-

γνωση του παραγόmicroενου χώρου Γίνονται ευδιάκριτα στοι-

χεία που στη microεγάλη κλίmicroακα χάνονται Όmicroως η αφετηρία

είναι ίδια Η ιδέα της διαmicroόρφωσης του χώρου είναι ενιαία

συmicroπεριλαmicroβάνει όλα τα επίπεδα σχεδίασης Σε αυτό η

microικρή κλίmicroακα δεν πρέπει να διαφέρει από τη microεγάλη κλί-

microακα Ο Aldo Rossi microίλαγε για τη σχέση της κλίmicroακας

νάνος microε αυτήν της κλίmicroακας γίγας ∆εν ήταν δύο έννοιες

παράλληλες αλλά τεmicroνόmicroενες σε microια λογική αλληλεξάρτη-

σης Η δηmicroιουργία του χώρου είτε αυτή ακολουθεί microια ποι-

ητική προδιάθεση είτε την απόλυτη λειτουργικότητα του

χώρου για να ισορροπεί πρέπει να έχει ακολουθία πρέπει

οι αναλογίες που τη συνθέτουν να λειτουργούν σε όλες τις

κλίmicroακες

Πολλές φορές το έχουmicroε δει σχεδιάζοντας στο Auto

CAD ότι κάνοντας zoom in ανακαλύπτεις microια νέα τάξη

σχεδιασmicroού που βασισmicroένη στην κυρίαρχη ιδέα υλοποιεί-

ται Η microικρή κλίmicroακα τότε microπορεί να συmicroπαρασύρει τη

microεγάλη όπως και το αντίθετο Η αρχιτεκτονική microπορεί να

γίνει τόσο κυρίαρχη στον χώρο ώστε όλα τα άλλα επίπεδα

σχεδιασmicroού να υποτάσσονται σε αυτήν Αυτός είναι ένας

τρόπος σχεδιασmicroού που βρίσκουmicroε στα εσωτερικά του

Tadao Ando για παράδειγmicroα αλλά και στον Rem Koolhaas

που το ισχυρό concept δηmicroιουργεί την αρχιτεκτονική Στα

καλύτερα παραδείγmicroατα η κυρίαρχη αρχιτεκτονική ταυτό-

τητα ή η κυρίαρχη ιδέα συmicroπαρασύρουν όλα τα άλλα επί-

πεδα σχεδιασmicroού και δηmicroιουργείται microια συνέχεια

Zoom in

Οι microικρής κλίmicroακας χώροι είναι συνήθως πιο βραχύβιοι και

για αυτό η επιρροή στιλιστικών επιρροών που είναι της

microόδας είναι αναπόφευκτη ειδικά για χώρους εmicroπορικούς

φώνεται και να εξελίσσεται ταυτόχρονα microε τη σχεδιαστική

διαδικασία ώστε το παραγόmicroενο αισθητικό αποτέλεσmicroα

να εκφράζει την ουσία της σκέψης και των προθέσεών του

αρχιτέκτονα

Αντιθέτως βλέπουmicroε ότι ένα microεγάλο ποσοστό Αρχιτεκτο-

νικών γραφείων ασχολείται αποκλειστικά microε microελέτες και

έτσι χάνεται η άmicroεση επαφή microε την κατασκευή Η πρακτική

αυτή καλλιεργείται ήδη από την αρχιτεκτονική εκπαίδευση

microε την τάση που υπάρχει να διδάσκονται τα σχετικά microε την

τεχνολογία των υλικών microαθήmicroατα ξέχωρα από τα σχεδια-

στικά Παράλληλα πολλά γραφεία που ασχολούνται και microε

την κατασκευή καταφεύγουν στη χρήση τυποποιηmicroένων

κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών κυρίως για λόγους οικο-

νοmicroίας χρόνου Αυτό έχει ως αποτέλεσmicroα την περιορι-

σmicroένη microελέτη των δυνατοτήτων των υλικών που microε τη

σειρά της οδηγεί σε έλλειψη πρωτοτυπίας στον σχεδια-

σmicroό Πρωτοτυπίας όχι ως αυτοσκοπού αλλά ως ανάδειξη

των ιδιοτήτων του κάθε υλικού

Θα microπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει σήmicroερα η βοήθεια

της ψηφιακής τεχνολογίας microε την πραγmicroατοποίηση πειρα-

microατισmicroών στον ηλεκτρονικό υπολογιστή Στην ουσία όmicroως

ο πειραmicroατισmicroός γίνεται microόνο microε την εικόνα και όχι microε την

αίσθηση και τον χαρακτήρα του υλικού την υφή και τη

microυρωδιά του Η απώλεια της άmicroεσης επαφής αρχιτέκτονα

- τεχνίτη - κατασκευαστή και η συχνή επανάπαυση στην

απλή επιλογή από τα προϊόντα που διατίθενται στην

αγορά microετατρέπει τον σύγχρονο επαγγελmicroατία από δηmicroι-

ουργό κατασκευαστικών λεπτοmicroερειών και επινοητή τρό-

πων χρήσης των υλικών σε σύmicroβουλο αγορών Με τον

τρόπο αυτό διακόπτεται η ζωτική δίοδος ανάmicroεσα στη

microελέτη και την κατασκευή microε ότι αυτό συνεπάγεται για την

εξέλιξη του σύγχρονου δοmicroηmicroένου περιβάλλοντος

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 19: ARXITEKTONES_65

Ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων

του Λούις Μπαρώ αρχιτέκτονα

6677α φ ι έ ρ ω micro α6666 α φ ι έ ρ ω micro α

Η λειτουργικότητα η εργονοmicroία και η ορθολογιστική διά-

ταξη του εργασιακού χώρου αποτελούν παραmicroέτρους που

επιδρούν καταλυτικά στην παραγωγικότητα του χρήστη

Υπάρχουν όmicroως και στοιχεία microη υπολογίσιmicroα και microετρή-

σιmicroα εξίσου σηmicroαντικά και θεmicroελιώδη τα οποία καθορί-

ζουν τη συνολική ποιότητα ενός επαγγελmicroατικού χώρου

Οι αισθητικές εντυπώσεις και το συγκινησιακό στοιχείο

που προκαλούνται στον εργαζόmicroενο και τον επισκέπτη

καθώς και η δυνατότητα εξοικείωσης microε τον χώρο είναι

microερικά από αυτά Αποτελεί πλέον γεγονός ότι η αποδοτι-

κότητα είναι άρρηκτα συνδεδεmicroένη microε την ψυχολογία του

χρήστη Η παγκοσmicroιοποίηση ο έντονος ανταγωνισmicroός οι

συνεχείς διακυmicroάνσεις και η αβεβαιότητα που χαρακτηρί-

ζει τις οικονοmicroικές αγορές καθώς και η διαρκώς αυξανό-

microενη εισροή πληροφοριών έχει αυξήσει σηmicroαντικά τον

χρόνο που δαπανά ο σύγχρονος άνθρωπος στον χώρο

εργασίας του Το laquoγραφείοraquo λοιπόν microετατρέπεται σε κύριο

χώρο ύπαρξης και δράσης Οι χώροι microιας εταιρείας δεν

αποτελούν πλέον αποκλειστικά τον χώρο παραγωγής

εργασίας αλλά αντικατοπτρίζεται microέσω αυτών η εσωτερική

δοmicroή και ιεραρχία το εταιρικό ήθος καθώς και η γενικό-

τερη δυναmicroική της εταιρείας

Η ανακαίνιση επαγγελmicroατικών χώρων θα microπορούσε να

ορισθεί ως η αναmicroόρφωση και αναδιάταξη ενός υφιστάmicroε-

νου χώρου ο οποίος ήδη φιλοξενεί κάποιες από τις απαι-

τούmicroενες λειτουργίες ή ενδεχοmicroένως και καmicroία Σε αντί-

θεση microε χώρους εmicroπορικούς ψυχαγωγίας ή κατοικίας η

ανακαίνιση πραγmicroατοποιείται microε βάση έναν χρονικό ορίζο-

ντα microεταξύ επτά και δώδεκα ετών περίπου Θα διερευνηθεί

λοιπόν ο ρόλος του αρχιτέκτονα κυρίως στη φάση της

microελέτης και του σχεδιασmicroού καθώς στη φάση της κατα-

σκευής η συmicromicroετοχή του στο έργο που έχει να αντιmicroετω-

πίσει και οι ευθύνες του ποικίλουν ανάλογα microε την εκά-

στοτε περίπτωση Παράλληλα θα εξετασθούν και θα αξιο-

λογηθούν οι διάφορες παράmicroετροι και δεσmicroεύσεις καθώς

και το δίκτυο σχέσεων και ισορροπιών το οποίο καλείται

να διαχειρισθεί

Οι λόγοι για τους οποίους ένας φορέας ή microια εταιρεία

Η αντίσταση σε αυτές τις στιλιστικές σειρήνες είναι πολύ

δύσκολη αλλά τις πιο πολλές φορές απαραίτητη

Η διάρκεια των χώρων αυτών microπορεί να είναι microικρή αλλά

αυτό δεν σηmicroαίνει ότι δεν microπορούν να επηρεάσουν να

εκφράσουν αρχιτεκτονικές αναζητήσεις και ιδέες Ο

Alvaro Siza λέει laquoΤα εφήmicroερα πράγmicroατα δεν είναι νεκρά

πράγmicroατα Μένουν στη microνήmicroη ή microπορούν να επηρεάσουν

κάποιον άλλο Η καταστροφή τους δεν σηmicroαίνει ότι δεν

υπήρχανraquo

Zoom out

Η αρχιτεκτονική έχει πολλές επιλογές έmicroπνευσης Η φύση

είναι η πιο αναγνωρίσιmicroη Οι αρχιτέκτονες όmicroως σήmicroερα

ψάχνουν για τα microη προφανή αλλά και χρησιmicroοποιούν δευ-

τερογενή υλικά ως έmicroπνευση ή ως εργαλεία σύνθεσης Η

ιδέα microπορεί να έχει αναφορές στη microορφή στη κατασκευα-

στική λογική στην αναδιαmicroόρφωση του προγράmicromicroατος

ακόmicroα και σε κάτι απρόσωπο και άυλο σε κάτι διφορού-

microενο και ετερόκλητο

Επίσης ο καλλιτέχνης αρχιτέκτονας αυτός δηλαδή που

ξεπέρασε το βιτρουβιανό τρίπτυχο της λειτουργικότητας

της κατασκευαστικής λογικής και της αισθητικής τελειότη-

τας αναζητά microοντέλα από παντού από τον βιοmicroηχανικό

σχεδιασmicroό από τη microόδα από την τέχνη και από κάθε

πηγή δηmicroιουργικότητας Τον ενδιαφέρει η πρωτοτυπία η

σχέση αιτίας και αποτελέσmicroατος η σχέση microέρους και

όλου η πολυπλοκότητα microέσα από την απλότητα

Zoom in

Τα όρια του καλλιτέχνη αρχιτέκτονα microε τους οmicroοϊδεάτες

συν-δηmicroιουργούς γραφίστες βιοmicroηχανικούς σχεδιαστές

διακοσmicroητές γίνονται λιγότερα διακριτά στους microικρής κλί-

microακας χώρους και ανακατεύονται Η δηmicroιουργία microικρών

χώρων εmicroπίπτει στην κατηγορία έργων που διαφορετικές

εκφάνσεις σχεδιασmicroού αναmicroιγνύονται σε ένα δηmicroιουργικό

blender

Zoom out

Ο microάστορας αρχιτέκτονας είναι τόσο πολύτιmicroος όσο ο

καλλιτέχνης αρχιτέκτονας Ο διάλογος microεταξύ του δηmicroι-

ουργού αρχιτέκτονα και του δηmicroιουργού τεχνίτη είναι απα-

ραίτητος Μόνο έτσι η κατασκευή microια κατάσταση δηmicroιουρ-

γική που χωρίζει τη διαδροmicroή από το microοναχικό σχέδιο

που εκφράζει τις επιθυmicroίες και την κατασκευαστική γνώση

των τεχνιτών που το υλοποιούν καθώς και τη δηmicroιουργική

διαδικασία διαλόγου για την υλοποίηση του εφικτού απο-

δεικνύεται εργαλείο πέρα από ndashισmicroους και ουτοπικές σκέ-

ψεις Ο Carlo Scarpa έλεγε laquoΗ διάκριση microεταξύ σχεδια-

σmicroού και κατασκευής έκανε εφικτή την παραγωγή ενός

σχεδίου ικανού να απεικονίσει όχι microόνο γεγονότα άλλα και

επιθυmicroίες όχι microόνο το παρόν άλλα και το microέλλονraquo

Zoom in

Το να συνθέτεις ένα έργο microικρής κλίmicroακας έχει ορισmicroένα

βασικά χαρακτηριστικά Συνήθως αντιλαmicroβάνεσαι όλο τον

χώρο σε microια ενότητα ο χρήστης κάνει zoom σε περισσό-

τερα επίπεδα

Αν microιλάmicroε για εσωτερικό χώρο έχουmicroε microια σειρά θεmicroάτων

επιλυmicroένα όπως το οικόπεδο ο φορέας η πολεοδοmicroική

σχέση

Όmicroως αντιmicroετωπίζεις microια κατηγορία θεmicroάτων που έχουν

να κάνουν microε το zoom in Στον εσωτερικό χώρο οι γωνίες

είναι σηmicroαντικές υπάρχουν frames πλέον και όχι όγκος

Υπάρχουν στοιχεία που απαρτίζουν τον χώρο και όχι

χώρος που συνθέτει τα στοιχεία Τα υλικά γίνονται απτά η

υφή τους το χρώmicroα τους η σκληρότητα τους η ψυχρή ή

ζεστή τους αίσθηση η αντανακλαστικότητά τους ακόmicroα

και η microυρωδιά τους πλέον είναι πολύ κοντά στον χρήστη

έρχεται σε επαφή microαζί τους τα ακουmicroπάει τα βλέπει και τα

microυρίζει κάθε γωνία συmicromicroετέχει η αντίληψη του όλου είναι

πιο εύκολη

God is in details

Η λεπτοmicroέρεια γίνεται κυρίαρχη Η λεπτοmicroέρεια προβάλλει

σαν χαρακτηριστικό στοιχείο της σύνθεσης Η απλότητα ή

η πολυπλοκότητά της microπορεί να αποτελέσει προοίmicroιο για

το τι θα ακολουθήσει σε όλο τον χώρο Ο όρος πατέντα

προσαρmicroόζεται microε άνεση στην έξυπνη λύση του προβλή-

microατος Το ταίριασmicroα των υλικών η σωστή λειτουργία της ο

τονισmicroός ή η εσκεmicromicroένη απόκρυψή της είναι στη microικρή κλί-

microακα απαραίτητα God is in details έλεγε ο Mies και από

άλλη όmicroως τελείως διαφορετική σκοπιά συmicroφωνούσε ο

Victor Horta o εκφραστής της art nouveau σχεδιάζοντας

τα πάντα από πόmicroολα και ταπετσαρίες microέχρι χειρολισθή-

ρες και microωσαϊκά πατώmicroατα Ο αρχιτέκτονας θέλει να έχει

τον έλεγχο να σχεδιάσει τα πάντα όλα να υπαγορεύονται

από τους ίδιους κανόνες σχεδίασης Αυτό microοιάζει ουτο-

πικό στην εποχή της ταχύτητας αλλά αν γίνεται πρέπει να

γίνει microέσα από διαρκή διάλογο microε τον χρήστη

Zoom in ndash zoom out

Η αρχιτεκτονική λειτουργεί σε πολλές κλίmicroακες από την

ουτοπική κλίmicroακα του σχεδιασmicroού microιας πόλης microέχρι τη

microελέτη και σχεδιασmicroό ενός πόmicroολου Όλα θέλουν εξειδι-

κευmicroένη γνώση έχουν λειτουργικές παραmicroέτρους και είναι

αποτέλεσmicroα design

Η αρχιτεκτονική της microικρής κλίmicroακας προσδιορίζεται σαν

ένα ατελείωτο zoom in ndash zoom out ενός ποντικιού σε microια

οθόνη σχεδίασης ενός αρχιτέκτονα όπως ακριβώς γίνεται

και για τη microεγάλη και microεσαία κλίmicroακα

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 20: ARXITEKTONES_65

paraEumlAacutecurren˜ EcircˆUgraveOcircAacuteUacutemiddotEcircEgraveOgraveOacuteElana Frankel 2001 Design secrets Office

spaces Rockport PublishersMatthew Stewart 2006 The Other Office Cre-

ative workplace design Birkhauser BerlinInteriors Now Images Publishing 2004

6699α φ ι έ ρ ω micro α6688 α φ ι έ ρ ω micro α

στολή να εξισορροπήσει στοιχεία όπως λειτουργικότητα

εργονοmicroία και ορθολογιστική διάρθρωση microε εκείνα της

δηmicroιουργικής φαντασίας και του δυναmicroικού σχεδιασmicroού

Μέσω της διαδικασίας της ανακαίνισης θα πρέπει να γίνει

αναδιαπραγmicroάτευση της αίσθησης του ανήκειν για τον

χρήστη Η αυστηρή ιεραρχία η αποmicroόνωση στον χώρο

εργασίας και η παγιωmicroένη χωρική διάταξη πρέπει σταδιακά

να εξαλειφθούν από τον σύγχρονο εργασιακό χώρο

Μέσα στο γενικότερο κλίmicroα αβεβαιότητας και διαρκούς

microεταβολής στη διάσταση της οικονοmicroίας και ειδικότερα

στο επίπεδο των εταιρειών η δυνατότητα ευελιξίας και

προσαρmicroοστικότητας στις ταχύτατες εξελίξεις πρέπει να

αποτελεί γενεσιουργό παράγοντα της microελέτης

Ζούmicroε πλέον στην εποχή της συνεχούς και καταιγιστικής

ροής πληροφοριών και γνώσεων καθώς οι περισσότερες

εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στη διαχείριση και

οργάνωση τους καθώς και στον τοmicroέα παροχής υπηρε-

σιών Ο σχεδιασmicroός πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία

και συνεργασία microεταξύ χρηστών Χρήση διαφώτιστων ή

ακόmicroα και διάφανων χωρισmicroάτων και επιφανειών διευκολύ-

νουν τη διέλευση φυσικού φωτός στα γραφεία Η από-

ιδρυmicroατοποίηση του χώρου εργασίας προσφέρει οφέλη

στον εργαζόmicroενο και κατrsquo επέκταση αυξάνεται η παραγω-

γικότητα και δηmicroιουργικότητα του Η δυνατότητα οικειο-

ποίησης του χώρου από τον χρήστη πλέον θεωρείται επι-

τακτική Χώροι εκτόνωσης της εργασιακής έντασης και

σύσφιξης σχέσεων microεταξύ εργαζοmicroένων όπως κυλικείο

εστιατόριο ή ακόmicroα και κάποιος ειδικός χώρος χαλάρω-

σης δεν πρέπει πλέον να αντιmicroετωπίζονται ως βοηθητικοί

αλλά ως πρωταρχικό microέληmicroα της χωροθέτησης

Ο επαγγελmicroατικός χώρος πλέον δεν αντιmicroετωπίζεται ως

αποστειρωmicroένος και συmicroβατικός Η παρουσία έντονων

χρωmicroάτων ψηφιακών εκτυπώσεων οπτικοακουστικών

microέσων και γραφικών αναπαραστάσεων προσδίδουν στον

χώρο ζωντάνια και δυναmicroισmicroό Ο microελετητής έχει να διαχει-

ρισθεί έναν microεγάλο όγκο διαθέσιmicroων πληροφοριών σχε-

τικά microε την επιλογή υλικών κατασκευαστικών αρχών και

τεχνολογιών καθώς και επίπλωσης τον οποίο οφείλει να

φιλτράρει και τελικά να επιλέξει τα στοιχεία εκείνα που θα

ενταχθούν στη διαδικασία σχεδιασmicroού Ο πρωτοποριακός

και δυναmicroικός σχεδιασmicroός του χώρου βελτιώνει την εται-

ρική εικόνα εmicroπνέει τους εργαζοmicroένους και εντυπωσιάζει

τους επισκέπτες Επιπροσθέτως συmicroβάλλει στην αποκρυ-

στάλλωση της εταιρικής ταυτότητας και επηρεάζει όλους

όσους εργάζονται ή έρχονται σε επαφή microε αυτόν Θα

ήταν σκόπιmicroο λοιπόν να αποδώσουmicroε στην ανθρωποκε-

ντρική διάσταση τη βαρύτητα που πραγmicroατικά έχει ώστε

να ζούmicroε να δηmicroιουργούmicroε και να παράγουmicroε σε ισόρρο-

πους εργασιακούς χώρους σύγχρονης δυναmicroικής

Βιβλιογραφία

1 Matthew Stewart 2006 The Other Office Creative workplace design

Birkhauser Berlin

2 Elana Frankel 2001 Design secrets Office spaces Rockport

Publishers

3 Justin Henderson 2000 Workplace and workspaces Rockport

Publishers

4 Περιοδικό ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία και Επαγγελmicroατικοί Χώροι

5 Matteo Vercelloni 2002 Offices for the digital age Lrsquo Archivolto

6 Peter Warr 2002 Psychology at work Penguin editions

7 Duane P Schultz and Sydney Schultz 2005 Psychology and work

today Prentice Hall

αποφασίζει να εmicroπλακεί σε microια σύνθετη διαδικασία όπως η

ανακαίνιση είναι πολυδιάστατοι όπως και τα οφέλη που

επιθυmicroεί να αποκοmicroίσει από αυτήν Είναι πολλές οι περι-

πτώσεις κατά τις οποίες microια εταιρεία επιλέγει τη χωρική

αναmicroόρφωση ως microέσο προβολής και επικοινωνίας σε αντι-

διαστολή microε τους συmicroβατικούς τρόπους προώθησης

(δηmicroοσιεύσεις διαφηmicroίσεις κα) Σε microια εποχή έντονου και

στυγνού εmicroπορικού ανταγωνισmicroού microέσω της ανακαίνισης

δηλώνεται η υγιής παρουσία της εταιρίας απευθυνόmicroενη

στις ανταγωνίστριες εταιρείες στους προmicroηθευτές στους

συνεργάτες και κυρίως στους πελάτες Άλλη πιθανή

εκδοχή είναι να προβληθεί microια νέα εταιρική ταυτότητα η

οποία ενδεχοmicroένως να έχει προκύψει από συγχώνευση ή

εξαγορά ή ακόmicroα και από εσωτερική αναδιάρθρωση

Εναλλακτικό εφαλτήριο αποτελεί η επιδίωξη ουσιαστικής

βελτίωσης συνθηκών εργασίας και εκσυγχρονισmicroός εξο-

πλισmicroού και υποδοmicroών

Μια προκαταρκτική microελέτη πριν την οριστική επιλογή του

χώρου προφυλάσσει από microελλοντικές δυσάρεστες εκπλή-

ξεις Στην αρχική φάση καταγράφεται η κατάσταση του

χώρου και η ευελιξία που παρέχει δηλαδή οι δυνατότητες

καθαιρέσεων και τροποποιήσεων δίχως να επηρεασθεί η

στατική επάρκεια του κτηρίου Ήδη στην παρούσα φάση ο

microελετητής θα πρέπει να έχει καθορίσει ένα ευρύ φάσmicroα

επιλογής οικοδοmicroικών τεχνολογιών κατασκευαστικών

αρχών και υλικών που θεωρεί κατάλληλα για εφαρmicroογή

στον συγκεκριmicroένο χώρο

Προτού ξεκινήσει η φάση ανασχεδιασmicroού χώρων και υπο-

δοmicroών η microελετητική οmicroάδα σε microια σειρά συναντήσεων θα

πρέπει να ενηmicroερωθεί για τις βασικές απαιτήσεις και σχε-

διαστικές αρχές του έργου Εφόσον η διαmicroόρφωση του

χώρου αντικατοπτρίζει την οργάνωση της εταιρείας θα

πρέπει να δοθούν αναλυτικά οι απαιτούmicroενες λειτουργίες

και ιδιαιτερότητες κάθε χώρου microε τη microορφή οργανογραmicro-

microάτων που αποτυπώνουν την ιεραρχική δοmicroή το δίκτυο

αλληλεξάρτησης και γειτνιάσεως τοmicroέων και τmicroηmicroάτων

καθώς και τις προβλέψεις ενδεχόmicroενης επέκτασης ή συρ-

ρίκνωσης Επιπροσθέτως ο microελετητής οφείλει να γνωρίζει

ποιοι είναι οι γενικότεροι στόχοι και προσδοκίες του εργο-

δότη του και ποια στοιχεία της εταιρικής ταυτότητας φιλο-

δοξεί να προβάλλει microέσω της ανακαίνισης Η καταγραφή

των απαιτήσεων καθώς και του υφιστάmicroενου εξοπλισmicroού

σε επίπεδο ηλεκτροmicroηχανολογικών υποδοmicroών είναι απα-

ραίτητη Με την αυξανόmicroενη διακίνηση πληροφοριών τα

δίκτυα δοmicroηmicroένης τηλεφωνίας ηλεκτρονικών υπολογιστών

και οπτικοακουστικών microέσων αποτελούν πλέον κυρίαρχο

παράγοντα στη διαδικασία microελέτης και κατασκευής ενός

επαγγελmicroατικού χώρου Τέλος τόσο το χρονοδιάγραmicromicroα

microελέτης και κατασκευής όσο και ο διαθέσιmicroος προϋπολο-

γισmicroός της εταιρείας για το συγκεκριmicroένο έργο είναι καλό

να κοινοποιούνται στον microελετητή από τα αρχικά στάδια

ώστε να εξοικονοmicroηθεί χρόνος που συνήθως αναλώνεται

σε διαδοχικές διορθωτικές microελέτες και αλλαγές στον σχε-

διασmicroό λόγω υπέρβασης του προϋπολογισmicroού ή του χρό-

νου κατασκευής

Ο microελετητής microέσω του σχεδιασmicroού έχει τη δύσκολη απο-

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 21: ARXITEKTONES_65

Μέσα από το εργοστάσιο

των Χριστόφορου Μπρέλλη Σέργιου Φωτιάδη βιοmicroηχανικών σχεδιαστών και του ∆ηmicroήτρη Ναθαναήλ εργονόmicroου-microηχανικού Phd

7700 α φ ι έ ρ ω micro α

Τα είδη και η φύση των επαγγελmicroάτων microεταλλάσσονται

ανάλογα microε το ιστορικό τους πλαίσιο Κάθε κοινωνία απο-

ζητά διαπλάθει και εν συνεχεία παράγει τους επαγγελmicroα-

τίες όπως υποδεικνύονται από τις ανάγκες της και την

οικονοmicroική δοmicroή της Κατά συνέπεια οι laquoειδικότητεςraquo θα

microπορούσαν να παραλληλιστούν microε laquoζωικά είδηraquo τα οποία

και συmicroπληρώνουν την εκάστοτε πολιτιστική οικονοmicroική

και πολιτική οικολογία του συστήmicroατος Οι γενετικές

microεταλλάξεις και προσmicroίξεις αντικατοπτρίζονται και στα

επαγγέλmicroατα αυτά ο χαρακτήρας των οποίων πρέπει να

υποστηρίζει (και να αντανακλά ως αποτέλεσmicroα) τις οργα-

νωτικές δοmicroές του κοινωνικού γίγνεσθαι Τα γλυπτά του

Bernini χαρακτηρίζουν την εποχή της Αναγέννησης ndash τη

νέα τάξη πραγmicroάτων θα αναγνωρίσουmicroε στις ραπτοmicroηχα-

νές Singer στα Zeppelin και στη συνέχεια στα Ford Τα

νέα αυτά προϊόντα του πολιτισmicroού θα παραχθούν microαζικά

θα καταναλωθούν θα ζήσουν τον σύντοmicroο κύκλο της

ζωής τους για να αντικατασταθούν microε νέα τα οποία και θα

προσφέρουν τόνωση στις γερασmicroένες οικονοmicroίες

Έτσι στην περίοδο της νεωτερικότητας και τη microετάβαση

στην πλήρως εκβιοmicroηχανισmicroένη δοmicroή των ∆υτικών κοινω-

νιών ορισmicroένα laquoείδηraquo (όπως οι λαξευτές και οι καλόγεροι-

γραφιάδες) εξαφανίζονται ενώ νέες microορφές laquoζωήςraquo

ανθούν Η θεωρία της εξέλιξης ανέδειξε από microια γενετική

πρόσmicroιξη παλαιότερων ειδών αρκετά νέα είδη που ανή-

κουν στην ευρύτερη συνοmicroοταξία που αποκαλούmicroε laquoΒιο-

microηχανικός σχεδιασmicroόςraquo

Το επάγγελmicroα του Αρχιτέκτονα ιδιαίτερα παλαιό και microε

αδιάλειπτη ιστορική παρουσία microορφοποιεί laquoσηmicroείαraquo του

(ανά περίοδο) πολιτισmicroού Στην κορύφωσή του παρέχει

χώρους λατρείας (εκκλησίες ναούς εmicroπορικά κέντρα) και

εξουσίας (παλάτια κοινοβούλια πολυώροφα εταιρικά κτή-

ρια) αλλά και χώρους στέγασης (εργατικές κατοικίες

οmicroοιόmicroορφα προάστια) Εκ προοιmicroίου η αρχιτεκτονική

πρόθεση εγγράφεται σε ένα πλαίσιο microε άρρητη σχέση ως

προς τη Γη ndash την ιδιοκτησία αυτής τη χρήση της κλπ

Αντίθετα η νεαρή τάξη των Βιοmicroηχανικών σχεδιαστών

7711α φ ι έ ρ ω micro α

γεννιέται microέσα στο εργοστάσιο Χωρίς ιστορία αλλά microε τη

συσσωρευmicroένη γνώση των υπό εξαφάνιση χειροτεχνών

και microαστόρων καλούνται να βοηθήσουν στην οικοδόmicroηση

της αστικής οικονοmicroίας Εκ προοιmicroίου η νέα δοmicroή του

Αστικού κράτους είναι δυναmicroική ndash η ανταλλακτική αξία

αποτελεί τον microοχλό κίνησης της κατασκευής του και τα

αντικείmicroενα προς πώληση αποτελούν την ύστατη έκφρασή

του Σε συνέχεια νέα άυλα προϊόντα εmicroφανίζονται (από

την ιδεολογία έως και τα χρηmicroατοοικονοmicroικά προϊόντα)

που προδίδουν και την ωρίmicroανσή του Η υλική φύση δεν

αποτελεί πλέον προϋπόθεση για την ανταλλαγή

Είναι σαφές ότι από την άποψη της κλίmicroακας των υλικών

κλπ οι δυο αυτές επαγγελmicroατικές κατευθύνσεις είναι

συmicroπληρωmicroατικές Αυξανόmicroενης όmicroως της πολυπλοκότη-

τας του συστήmicroατος όπως και της συσσώρευσης γνώσης

παρατηρούνται αντιδάνεια microεταξύ τους όσον αφορά τη

microεθοδολογία τις αξίες αλλά και την πρακτική Η δηmicroιουρ-

γία δεν αποτελεί πια προνόmicroιο του homo universalis αλλά

σύνθετων δικτύων σε ατοmicroικό εταιρικό κρατικό ή και υπε-

ρεθνικό επίπεδο

Η τεχνολογία microας επιτρέπει να αντιmicroετωπίζουmicroε ένα κτή-

ριο πλέον ως αντικείmicroενο microαζικής παραγωγής αλλά και

ένα προϊόν ως πολιτιστικήπολιτική έκφραση (λχ το στυλ)

Η ανάπτυξη της τεχνικής αλλά και η ανεπτυγmicroένη ανά-

microεσα στον πληθυσmicroό χρήση του συmicroβολικού διαπερνά

όλα τα προϊόντα που θα παράξουmicroε ndash από το Reichstag

microέχρι το iPod Η εγγενής αξία της ταχύτητας της εναλλα-

γής αλλά και της διαρκώς εmicroφανούς ανάγκης για κοινω-

νική διαφοροποίηση (είτε σε πλαίσια ταξικά επαγγελmicroα-

τικά κοινότητας ή αγέλης) microας εξωθεί προς τη χρήση

τεχνικών υλικών και αισθητικών αξιών microε σύντοmicroο κύκλο

ζωής Όλα αυτά προς ώρας συmicroβαίνουν εις βάρος του

περιβάλλοντος και των ανθρώπων Έννοιες όπως αυτή της

laquoβιώσιmicroης ανάπτυξηςraquo αντιmicroετωπίζονται ως απειλές και

παροξυσmicroοί κάποιων απειλητικών γραφειοκρατών της

κεντρικής Ευρώπης Η αλλαγή νοοτροπίας των καταναλω-

τών και της βιοmicroηχανίας είναι δυσανάλογα αργή σε σχέση

microε την αmicroεσότητα και το microέγεθος του προβλήmicroατος

Χαρακτηριστικό παράδειγmicroα αποτελεί η απουσία σχεδια-

σmicroού για την τελική φάση του κύκλου ζωής ενός προϊό-

ντος (microε τα γνωστά ζητήmicroατα που προκύπτουν σχετικά microε

την ανακύκλωση υλικών και πόρων όπως και υποπροϊό-

ντων αλλά και των κοινωνικών τους επιπτώσεων)

Το Duomo της Φλωρεντίας έρχεται να συmicroφιλιωθεί microε το

σοβιετικό Lada Οι microεγάλες ιδέες του παρελθόντος η

βασικές αρχές κατανόησης του κόσmicroου η θρησκεία η

τάξη η σύνθετη και ώριmicroη λογική η γεωmicroετρία και οι microαγι-

κές αναλογίες του ανθρωπίνου σώmicroατος δεν επαρκούν

Εάν η υπέρτατη έκφανση της υψηλής Αρχιτεκτονικής

παρατηρείται στην αποκρυστάλλωση του κόσmicroου των

ιδεών η παρατήρηση της πρακτικής και η laquoανάστροφη

ενηmicroέρωσηraquo από την καθηmicroερινότητα (trickle up effect)

που εισάγει η εmicroπειρία από τον χώρο του εργοστασίου

του ξυλουργείου και της παραγωγής γίνονται απαραίτητα

Η τυποποίηση δεν συγκροτείται βάσει κάποιων υψηλών

αρχών αλλά πάνω στην εmicroπειρία του τελικού χρήστη

Η Αρχιτεκτονική και ο Σχεδιασmicroός ως πράξη πέραν των

δηmicroιουργικών και άλλων ορmicroών αποτελεί και σηmicroαντική

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 22: ARXITEKTONES_65

7722 α φ ι έ ρ ω micro α

έκφραση της πολιτικής και πολιτιστικής πραγmicroάτωσης Το

πλαίσιο είναι (προφανώς) κοινό και άρα σε microεγάλο βαθmicroό

η πρακτική διαφοροποιείται βάσει των προσωπικών αρχών

πολιτικής και ηθικής φύσης και των αντίστοιχων επιλογών

Αν η διεπιστηmicroονικότητα είναι το Άγιο ∆ισκοπότηρο της

ακαδηmicroαϊκής κοινότητας η ανάπτυξη δικτύων επαγγελmicroα-

τιών microε βαθιά πεδία γνώσης είναι πιστεύω microονόδροmicroος

για τη αποτελεσmicroατική microετεξέλιξη της διαδικασίας του

σχεδιασmicroού σε ρεαλιστικά για τον Πλανήτη (και τους

κατοίκους του) πλαίσια

∆ιαβάζοντας τις παραπάνω σκέψεις που τοποθετούν την

αφετηρία της αρχιτεκτονικής στον κόσmicroο των ιδεών και

την αφετηρία του βιοmicroηχανικού σχεδιασmicroού στην παρατή-

ρηση της καθηmicroερινότητας microου έρχεται στο microυαλό η

παρακάτω ιστορία Ένας αρχιτέκτονας λέγεται ότι σχε-

δίασε κάποτε ένα πολυώροφο κτίριο χωρίς φαινοmicroενικά

να προβλέψει διόλου πεζοδρόmicroια γύρω από αυτό Το

microόνο που έκανε ήταν να τοποθετήσει γρασίδι περιmicroετρικά

του κτηρίου Στη δριmicroύτατη κριτική που δέχτηκε microε την

παράδοση του κτηρίου δεν αντέδρασε καθόλου απλώς

περίmicroενε Μετά από microερικές εβδοmicroάδες τοποθέτησε πλά-

κες στα microονοπάτια που είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται

στο γρασίδι Η ιστορία είναι πιθανώς γνωστή στον ανα-

γνώστη Προσωπικά microου αρέσει να την υπενθυmicroίζω γιατί

καταδεικνύει microε πολύ παραστατικό τρόπο ότι η παρατή-

ρηση της πρακτικής των ανθρώπων είναι το ίδιο σηmicroαντική

microε την αφηρηmicroένη ιδέα τουλάχιστον σε ότι αφορά την

εργονοmicroία στον σχεδιασmicroό

Η εργονοmicroική συmicroβολή στον σχεδιασmicroό ndashτόσο βιοmicroηχα-

νικό όσο και αρχιτεκτονικόndash δεν εστιάζει σε αντικείmicroενα ή

χώρους αλλά σε καταστάσεις χρήσης Είτε πρόκειται για

την καmicroπίνα ενός τρένου είτε για το πόmicroολο microιας πόρτας

από εργονοmicroικής άποψης έχουmicroε να κάνουmicroε microε microια κατά-

σταση χρήσης Η κατάσταση αυτή περιλαmicroβάνει πέραν

του υπό σχεδιασmicroό αντικειmicroένου ή χώρου τα καθήκοντα

που θα εκτελεσθούν τους συγκεκριmicroένους ανθρώπους

που θα τα εκτελέσουν τις ενδεχόmicroενες εκούσιες ή ακού-

σιες καταχρήσεις που θα κάνουν κλπ

Το απλούστερο σχεδιαστικό δίληmicromicroα όπως για παρά-

δειγmicroα η επιλογή της θέσης και του είδους του πόmicroολου

microιας πόρτας microπορεί να αντιmicroετωπισθεί αναλυτικά ως κατά-

σταση χρήσης Έτσι η συνδυασmicroένη κίνηση ενός δεξιό-

χειρα ανθρώπου και microιας πόρτας κατά το άνοιγmicroά της

υποδεικνύει την τοποθέτηση του πόmicroολου αριστερά προς

τη microεριά που αυτή ανοίγει Με τον τρόπο αυτό κάνοντας

χρήση του δεξιού χεριού το σώmicroα του ανθρώπου παίρνει

αυτόmicroατα θέση έξω από την τροχιά κίνησης της πόρτας

Αντίστοιχα η ισχυρότερη ροπή που αναπτύσσει το δεξί

ανθρώπινο αντιβράχιο όταν περιστρέφεται δεξιόστροφα

(σε αντίθεση microε όταν περιστρέφεται αριστερόστροφα)

υποδεικνύει και την προτιmicroώmicroενη φορά κίνησης και άρα το

είδος του πόmicroολου Τέτοιες επισηmicroάνσεις microπορεί να φαί-

νονται προφανείς καθώς αποτελούν microέρος των καθηmicroερι-

νών συmicroβάσεων και εν τέλει της παράδοσης της τεχνικής

Όmicroως η αναλυτική τους θεώρηση βοηθά τον σχεδιαστή να

σκέφτεται πέρα από τις υφιστάmicroενες συmicroβάσεις και να απο-

φασίζει πότε είναι σηmicroαντικό να τις τηρήσει και πότε όχι

Η microικρή κλίmicroακα ιδιαίτερα απαιτεί λεπτοmicroερείς γνώσεις σε

ότι αφορά στα ανθρωποmicroετρικά εmicroβιοmicroηχανικά και αισθη-

τηριακά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου οργανισmicroού ∆εν

είναι λίγες οι φορές που ανεπαίσθητες αλλαγές στη φόρmicroα

ενός καθίσmicroατος κάνουν τη διαφορά microεταξύ άνεσης ή

microακροχρόνιων επιβλαβών συνεπειών Αντίστοιχα microικρές

σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις στη λαβή ενός κατσαβιδιού

έχουν microεγάλο αντίκτυπο στην αποτελεσmicroατικότητα και την

ασφάλεια χρήσης του

Όmicroως αν τα δεδοmicroένα της ανθρωποmicroετρίας της εmicroβιοmicroη-

χανικής και των δυνατοτήτων των αισθητηρίων οργάνων

είναι λίγο έως πολύ σταθερά για ένα συγκεκριmicroένο πληθυ-

σmicroό και microπορούν σχετικά εύκολα να ανευρεθούν από

βάσεις δεδοmicroένων αυτό δεν ισχύει για τα χαρακτηριστικά

της συmicroπεριφοράς που θα επιδείξουν οι άνθρωποι στις

υπό σχεδίαση καταστάσεις Η εργονοmicroική microελέτη ενός

σχεδιαζόmicroενου αντικειmicroένου ή χώρου δεν απαιτεί microόνο τις

παγιωmicroένες γνώσεις της laquomicroηχανικής του ανθρώπουraquo αλλά

και τη διεξοδική microελέτη της σχεδιαζόmicroενης κατάστασης

στην οποία παρεmicroβαίνει

Στοιχειώδεις καταστάσεις χρήσης όπως το άνοιγmicroα microιας

πόρτας microπορεί να είναι κοινές για ένα ευρύ φάσmicroα του

πληθυσmicroού Για τέτοιες καταστάσεις οι σχεδιαστές διαθέ-

τουν επαρκείς προσωπικές εmicroπειρίες ώστε να προβαίνουν

σε σχετικά έγκυρες προβλέψεις Όταν όmicroως ο σχεδιαστής

καλείται να συmicroβάλει σε καταστάσεις στις οποίες δεν δια-

θέτει εκ των προτέρων εmicroπειρία εκεί η φαντασία του δεν

επαρκεί ∆εν επαρκεί όmicroως ούτε και η γνώmicroη των microελλοντι-

κών χρηστών όπως εκφράζεται microέσα από τις τυπικές συνε-

ντεύξεις

Μια σχεδιαζόmicroενη κατάσταση χρήσης πέραν της παγιω-

microένης γνώσης της αρχιτεκτονικής ή του βιοmicroηχανικού σχε-

δίου (συmicroπεριλαmicroβανοmicroένης και της γνώσης της laquomicroηχανι-

κής του ανθρώπου) και πέραν της γνώmicroης των microελλοντι-

κών χρηστών απαιτεί συστηmicroατικές παρατηρήσεις κατα-

στάσεων αναφοράς Σε κάθε κατάσταση χρήσης όσο

απρόσκοπτη και αν φαίνεται αρχικά ο συστηmicroατικός

7733α φ ι έ ρ ω micro α

παρατηρητής θα αναγνωρίσει ανεπάρκειες προβλήmicroατα

ελλείψεις Οι άνθρωποι που βιώνουν καθηmicroερινά microε αυτά

συχνά δεν είναι σε θέση να τα επισηmicroάνουν καθώς τα

καθηmicroερινά προβλήmicroατα microέσα στον χρόνο γίνονται

microέρος της συνήθειας Η δουλειά του (εργονόmicroου) παρα-

τηρητή είναι να επισηmicroάνει τα προβλήmicroατα αυτά και η δου-

λειά του σχεδιαστή να τα συνδυάσει και να τα microετουσιώσει

σε σχεδιαστικές ευκαιρίες Οι αρχιτέκτονες ως σχεδιαστές

γνωρίζουν καλά την τέχνη του συγκερασmicroού απαιτήσεων

microε πολύ διαφορετική φύση Και χρησιmicroοποιώ τον όρο

συγκερασmicroό γιατί δεν πρόκειται για microια συmicroβιβαστική λύση

microεταξύ διαφόρων περιορισmicroών Είναι ο microετασχηmicroατισmicroός

των περιορισmicroών σε σχεδιαστικές ιδέες (σχεδόν ποτέ ένα

προς ένα) που αποτελεί την ουσία της δηmicroιουργικής δου-

λειάς

Σε καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης όπου δεν υπάρχει

κατάσταση αναφοράς για παρατήρηση απαιτείται microια προ-

σέγγιση σπειροειδής Καθαρά νέες καταστάσεις χρήσης

δεν microπορεί ποτέ να σχεδιαστούν βέλτιστα microε την πρώτη

φορά Η σπειροειδής προσέγγιση απαιτεί microοντέλα (mock-

ups) δοκιmicroές microε χρήστες και κυκλική βελτίωση microε όλο και

microεγαλύτερη λεπτοmicroέρεια Στην ουσία αποτελεί microια τεχνητή

επιτάχυνσης της εmicroπειρίας χρήσης αναγνωρίζοντας ότι η

διάνοια για να δηmicroιουργήσει απαιτεί πάντα κάποιο υπόβα-

θρο πρακτικής εmicroπειρίας

Τελειώνοντας και microε βάση τα παραπάνω θα ήθελα να επι-

σηmicroάνω microια σηmicroαντική διαφορά Αυτήν microεταξύ εργονοmicroι-

κού και εργονοmicroικο-φανούς σχεδιασmicroού Ένα σκαmicroπό που

σχεδιάστηκε έτσι ώστε η έδρα του να προσοmicroοιάζει το

κοίλο των γλουτών δεν αποτελεί κατrsquo ανάγκη στοιχείο βελ-

τίωσης της εργονοmicroίας του σκαmicroπό Μπορεί στην ιδανική

περίπτωση να κατανείmicroει πιο ισοmicroερώς τις πιέσεις από το

βάρος του σώmicroατος όmicroως αν δεν περιλαmicroβάνει microηχανι-

σmicroό στρέψης της έδρας microάλλον αρνητικά παρά θετικά

αποτελέσmicroατα θα φέρει στη γενική περίπτωση χρήσης Και

άλλωστε ποιο σωmicroατότυπο θα πρέπει να ακολουθεί το

καλούπι όταν είναι γνωστό ότι microόνο για τους ενήλικες το

πλάτος των γλουτών κυmicroαίνεται από 320 έως 440 mm Η

εργονοmicroία έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τη συmicroπερι-

φορά του Η φιλοσοφία της δεν είναι να επιβάλει αλλά να

υποδεικνύει τρόπους χρήσεις microε σεβασmicroό τόσο τις ιδιαιτε-

ρότητες όσο και την αυτονοmicroία του κάθε ανθρώπου Και

όσο προσφέρει στις καταστάσεις χρήσης στις οποίες

παρεmicroβαίνει άλλα τόσα παίρνει από αυτές ως microελλοντική

δική της εmicroπειρία

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 23: ARXITEKTONES_65

Συζήτηση για τη microικρή χωρική κλίmicroακα Με αφορmicroή ένα έργο microεγάλης κλίmicroακας το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστηρίου Αθηνών

Γιώργος Παρmicroενίδης αρχιτέκτων καθ ΕΜΠ Κριστίν Λονγκεπέ αρχιτέκτων εσωτ χώρων ENSAD Ναταλία Μπαζαίου αρχιτέκτων

7755α φ ι έ ρ ω micro α7744 α φ ι έ ρ ω micro α

ΓΠ Ναι Για παράδειγmicroα στο αίθριο του κτηρίου το

οποίο ήταν σχηmicroατισmicroένο από τον αρχιτέκτονα του κελύ-

φους αλλά κληθήκαmicroε κατά κάποιον τρόπο να το οργανώ-

σουmicroε εmicroείς θέλαmicroε να είναι αναγνώσιmicroος ο χώρος microε

βάση το πώς περπατάει ο τεχνητός λίθος και πώς κάθε

φορά αγκαλιάζει τους όγκους

ΝΜ Ποια ζητήmicroατα σας απασχόλησαν ως προς την επιλογή

των υλικών

ΓΠ Όπως προείπαmicroε τα υλικά υπήρξαν αφετηρία σχε-

διασmicroού Ξεκινήσαmicroε από αυτό το σηmicroείο που καθόmicroαστε

(το εστιατόριο του ισογείου) σκεφτόmicroενοι ότι εδώ θα

έπρεπε να έχουmicroε ένα δάπεδο το οποίο να microην είναι δια-

περατό από κρασί καφέ κλπ Αλλά από την άλλη microεριά

έπρεπε να είναι κάτι σαν microάρmicroαρο Οπότε επιλέξαmicroε

κατευθείαν να χρησιmicroοποιήσουmicroε κάποιο τεχνητό υλικό

που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά Αλλά θέλαmicroε έναν

τεχνητό λίθο που να microπορεί να αποτελέσει και δάπεδο και

τοίχο ως επένδυση οπότε περιορίζονταν οι επιλογές

Από την άλλη microεριά θέλαmicroε ένα υλικό που να έχει χρώmicroα

για να microπορέσουmicroε να ενισχύσουmicroε αυτές τις οργανώσεις

που λέγαmicroε πριν και να είναι ορατή η συνέχεια του ισό-

γειου και των ορόφων microέσω του χρώmicroατος Ένα άλλο

ζήτηmicroα είναι ότι θέλαmicroε να οργανώσουmicroε τον χώρο microε το

χρώmicroα και τις υφές επειδή διαπιστώσαmicroε ότι είναι πολύ

microικρό το αίθριο και θέλαmicroε να εξαλείψουmicroε microικροπλαστι-

κότητες που προέρχονταν ας πούmicroε από τα κουφώmicroατα ή

από κυmicroάτια άρα όλες οι διαφοροποιήσεις που θα υπήρ-

χαν για να οργανώσουν ενότητες θα έπρεπε να ήταν microόνο

microε χρώmicroα και υφή και όχι microε γεωmicroετρίες ή microε σκιές

ΝΜ Παρατηρώ ότι στην Ελλάδα τείνουmicroε να χρησιmicroοποιούmicroε

ακριβά υλικά σε αντίθεση microε το εξωτερικό που συνηθίζεται η

χρήση ευτελών υλικών ακόmicroα και σε σηmicroαντικά δηmicroόσια κτίρια

Πού νοmicroίζετε ότι οφείλεται το φαινόmicroενο αυτό

ΓΠ Είναι microάλλον κάτι σαν έλλειψη εmicroπιστοσύνης σε

πράγmicroατα τα οποία δεν είναι καταξιωmicroένα από κάτι από

την ιστορία από την ελληνικότητα όπως είναι για παρά-

δειγmicroα το ελληνικό microάρmicroαρο κάτι όmicroως που σιγά σιγά

ΝΜ Ποιες σκέψεις αποτέλεσαν την αφετηρία σχεδιασmicroού σας

ΓΠ Η κεντρική ιδέα διαmicroόρφωσης του ισογείου του κτη-

ρίου ήταν η δηmicroιουργία ενός ενιαίου και όσο το δυνατόν

πιο ανοιχτού χώρου που θα οδηγούσε σε διάφορες

κατευθύνσεις δίνοντας στον χρήστη την αίσθηση της δια-

φάνειας και της ελευθερίας ως προς τα πού να πάει και

πώς να τον χειριστεί Θέλαmicroε να δηmicroιουργήσουmicroε ένα

χώρο χωρίς καταναγκαστικούς διαδρόmicroους και κατανα-

γκαστικές πορείες που να λειτουργεί σαν ένα ανοιχτό

δηmicroόσιο κτίριο που δεν έχει τίποτα να κρύψει σαν πλατεία

NM Μπορούmicroε να ισχυριστούmicroε ότι σε ένα τόσο σηmicroαντικό

κτίριο για την πόλη όπως είναι το Νέο Κτίριο του Χρηmicroατιστη-

ρίου οι εσωτερικοί χώροι και οι λεπτοmicroέρειες microπορούν να απο-

τελέσουν παραγωγούς ταυτότητας της Αθήνας εξίσου ή περισ-

σότερο από το ίδιο το κέλυφος Έχουν γενικότερα ο εσωτερικός

χώρος και το design τη δύναmicroη να οργανώνουν ένα άλλο πεδίο

πόλης από αυτό που συνθέτουν τα εξωτερικά κελύφη των κτη-

ρίων

ΓΠ Έναν-δύο δρόmicroους έχει αυτό που λέτε Ένα είναι ότι

εmicroείς αρκετά χρόνια τώρα προσπαθούmicroε να δουλέψουmicroε

microε αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων πράγmicroα το οποίο

δεν υπήρχε κατrsquo ανάγκη στην ελληνική αγορά microε την

έννοια ότι δεν υπήρχε η αντίληψη της λεπτοmicroέρειας του

εσωτερικού χώρου ακόmicroα και από τους κατασκευαστές

και από τους εργολάβους και κατά κάποιον τρόπο έπρεπε

να τους εκπαιδεύσουmicroε Γιατί ο εσωτερικός χώρος δεν

είναι τόσο η κλίmicroακα της οικοδοmicroής όσο η κλίmicroακα της

επιπλοποιίας Σε πάει αλλού σε ζητήmicroατα άλλης λεπτοmicroέ-

ρειας Αλλά είναι κάτι το οποίο πιθανώς microε τα χρόνια να

γίνεται κατάκτηση του ελληνικού κοινού Γιατί αυτό στην

ουσία δείχνει microια αντίληψη ποιότητας ζωής όχι microονάχα ως

προς το φαίνεσθε προς τα έξω αλλά και όσον αφορά

αυτό που κάνεις microέσα στον εσωτερικό χώρο στη δική σου

microικρότερη κλίmicroακα Ο άλλος δρόmicroος που έχει ενδιαφέρον

για microας εδώ ήταν το πώς θα πετύχουmicroε όσα προαναφέ-

ραmicroε για την κεντρική ιδέα της microελέτης σε ένα κτίριο το

οποίο πρέπει να εκπέmicroπει την αίσθηση της ισχύος της

εξουσίας χωρίς όmicroως να καταλήξει ο εσωτερικός χώρος

σε ποmicroπώδεις διακοσmicroήσεις Αυτό ήταν ένα από τα ζητή-

microατα που αντιmicroετωπίσαmicroε από την αρχή δηλαδή να το

κάνουmicroε να microοιάζει δυνατό πλούσιο σύγχρονο αλλά να

microη δείχνει βεβαρηmicroένο από διακοσmicroήσεις που λειτουρ-

γούν συνήθως ως συmicroβολισmicroοί ενός πλουτισmicroού Γιrsquo αυτό

τα πάντα είναι αυστηρά λιτά γεωmicroετρικά είναι ένα παιχνίδι

microε τα υλικά τις ποιότητες των υλικών και τα φώτα

ΝΜ ∆ηλαδή τα υλικά έχουν παίξει τον ρόλο του δηmicroιουργού

χωρικών ενοτήτων

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 24: ARXITEKTONES_65

7777α φ ι έ ρ ω micro α7766 α φ ι έ ρ ω micro α

συνεργείων Αυτά δώσανε ένα γρήγορο ρυθmicroό τον οποίο

αναγκαστικά ακολουθούσαmicroε

ΝΜ Πιστεύετε ότι ο χρόνος παίζει διαφορετικό ρόλο στη

microικρή κλίmicroακα από ότι στη microεγάλη

ΚΛ Εξαρτάται Εγώ νοmicroίζω ότι ο χρόνος για τη microεγάλη

κλίmicroακα είναι πιο microεγάλος

ΓΠ Αλλά και για τη διαmicroόρφωση των εσωτερικών χώρων

είναι microεγάλος Από τη στιγmicroή που το εσωτερικό ενός κτη-

ρίου γίνεται πραγmicroατικό αντικείmicroενο σχεδιασmicroού και microελέ-

της νοmicroίζω ότι microοιάζει να είναι το ίδιο απαιτητικό σε

χρόνο microε το εξωτερικό

ΚΛ ∆εν πρέπει να ξεχάσουmicroε ότι η διαmicroόρφωση των

εσωτερικών χώρων περιλαmicroβάνει και όλη τη δουλειά του

microηχανικού του κλιmicroατισmicroού η οποία έχει τόσο microεγάλες επι-

πτώσεις στον εσωτερικό χώρο που αν δεν microπει για παρά-

δειγmicroα καλά ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού καταστρέφεται το

σύνολο Γιατί αν αφήσεις ένα microηχανολόγο microόνο του να

κάνει ότι θέλει θα λύσει σωστά το ζήτηmicroα του κλιmicroατισmicroού

αλλά πιθανόν να προκαλέσει άλλα προβλήmicroατα στον

χώρο Μιλάmicroε για συνεργασίες δύσκολες όπου δηmicroιουρ-

γούνται συνεχώς ζητήmicroατα που δυστυχώς δεν τα περιmicroέ-

νεις Συνήθως έχεις microια άποψη για το τι θα κάνεις και

ξεχνάς ότι υπάρχει και ένα κανάλι κλιmicroατισmicroού που περνάει

από κάπου Από την άλλη υπάρχει ένα ασαφές όριο ανά-

microεσα στο πού ξεκινάει η διαmicroόρφωση του εσωτερικού

χώρου και πού αρχίζουmicroε να microιλάmicroε για το εξωτερικό Γιατί

ας πούmicroε κάποιες κολώνες του εξωτερικού κελύφους microας

δίνουν και microια λεπτοmicroέρεια στον εσωτερικό χώρο Επειδή

συνήθως εξελίσσεται από έξω προς τα microέσα η οικοδοmicroή

το laquoέξωraquo microετατρέπεται και σε laquomicroέσαraquo

ΝΜ Ενσωmicroατώσατε δηλαδή στον σχεδιασmicroό τις microηχανολογι-

κές εγκαταστάσεις και καθόρισαν και αυτές τη microορφή των εσω-

τερικών χώρων

ΚΛ Ναι Στον 5ο όροφο η ψευδοροφή δεν έχει που-

θενά σχάρες κλιmicroατισmicroού κάποιο κουτί ή ένα ξένο σώmicroα

επάνω της Είναι ένα ενιαίο αντικείmicroενο Είναι σχεδιασmicroένη

σε όλες τις λεπτοmicroέρειες Η συνεργασία αυτή microε τους

microηχανικούς πέτυχε αλλά δεν ήταν εύκολο γιατί δεν πραγ-

microατοποιήσαmicroε συνηθισmicroένες κατασκευές Η αρχή ήταν

λίγο δύσκολη αλλά στη συνέχεια οι microηχανικοί κατάλαβαν

ότι είmicroαστε και εmicroείς πάνω στο έργο και δεν θα τους αφή-

σουmicroε microόνους τους Το κύριο πρόβληmicroά microας εmicroάς ήταν να

σπάσουmicroε τις τυποποιηmicroένες microορφές και λύσεις και κατα-

σκευές που επί χρόνια κάνανε

ΝΜ Στο συγκεκριmicroένο κτίριο τα microόνα έπιπλα που έχετε σχε-

διάσει οι ίδιοι είναι αυτά του χώρου εισόδου Επιβεβαιώνεται

κατά συνέπεια ο ισχυρισmicroός ότι ο αρχιτέκτονας δεν ασχολείται

πια τόσο πολύ microε τον σχεδιασmicroό των επίπλων στους εσωτερι-

κούς χώρους που καλείται να διαmicroορφώσει αλλά κυρίως microε την

επιλογή τους Και αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συmicroβαίνει

ΓΠ Συmicroβαίνει πράγmicroατι Οι λόγοι είναι χρόνος χρήmicroα

και κίνδυνος Πώς να ξέρεις εκ των προτέρων ότι το απο-

τέλεσmicroα θα είναι καλό Θέλει χρόνο-χρήmicroα για να γίνουν

δοκιmicroές οπότε συνήθως προτιmicroάς το έτοιmicroο

πέτρας ήταν η microεγαλύτερη απόφαση αλλά δεν την είχαmicroε

ονοmicroάσει από την αρχή πέτρα Απλώς στα προοπτικά που

είχαmicroε κάνει είχαmicroε βάλει ένα κόκκινο χρώmicroα δηλαδή κάτι

έντονο που να φαίνεται το πώς οργανώνει τον χώρο

ΚΛ θέλαmicroε να ανέβει το πάτωmicroα και να δηmicroιουργεί ένα εσω-

τερικό κουτί Οπότε έπρεπε να δούmicroε πώς θα το microεταφράσουmicroε

αυτό σε υλικά που να microπορούν να εφαρmicroοστούν και σε τοίχους

και σε δάπεδα

ΝΜ Κατά τη διάρκεια της επίβλεψης γινόντουσαν αλλαγές στη

microελέτη Αναθεωρούσατε πράγmicroατα βλέποντας τα να πραγmicroατο-

ποιούνται ∆ηmicroιουργήθηκαν νέα δεδοmicroένα κατά την υλοποίηση

ΓΠ Κατά 90-95 τηρήθηκαν οι αρχικές αποφάσεις

Κατά τη διάρκεια κατασκευής όmicroως παίξαmicroε ναι Τέτοιου

τύπου αλλαγές γίνονται συνέχεια

ΚΛ Ισχύει σίγουρα το ότι πλάθουmicroε το κτίριο και microε τα

χέρια του microάστορα Και επειδή ο κάθε microάστορας έχει δια-

φορετικό χέρι δεν microπορούmicroε να λύσουmicroε όλα τα ζητήmicroατα

100 microέσω των σχεδίων εκτός αν γνωρίζουmicroε πολύ καλά

τον microάστορα που ξέρουmicroε ότι θα το κατασκευάσει και

έχουmicroε κάνει και κάποιες συζητήσεις microαζί του Τότε θα

microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι θα κάναmicroε ένα σχέδιο παραλ-

λαγής microιας λεπτοmicroέρειας

ΓΠ Στη συγκεκριmicroένη περίπτωση συνέβη και κάτι λίγο

παράξενο Επειδή πήγαινε πάρα πολύ γρήγορα η οικο-

δοmicroή οι φάσεις σχεδιασmicroού των ιδεών αλλά και συγκρό-

τησης των κατασκευαστικών σχεδίων δηλαδή η οριστική

microελέτη η προmicroελέτη και η microελέτη εφαρmicroογής γίνανε ταυ-

τόχρονα

ΝΜ Ο χρόνος δηλαδή καθόρισε πολλά στη microελέτη

ΓΠ Όχι τόσο ο χρόνος όσο ο ταχύτατος ρυθmicroός των

ίσως αποβάλλεται Θέλει ένα θάρρος της γνώmicroης στις

αποφάσεις για παράδειγmicroα για την αγορά ενός καουτσου-

κένιου καθίσmicroατος

ΝΜ Η επιλογή των υλικών σε ποια φάση της microελέτης ενσω-

microατώθηκε στη διαδικασία

ΓΠ Πολύ γρήγορα Αρχικά κάναmicroε microια διευθέτηση των

κατόψεων για να δούmicroε πώς λειτουργεί ο χώρος Μετά τις

κατόψεις κάναmicroε το τρισδιάστατο για να αντιληφθούmicroε

καλύτερα τους όγκους και καταλάβαmicroε ότι ήταν πολύ microπερ-

δεmicroένα τα πράγmicroατα και έπρεπε κάπως να το οργανώσουmicroε

Και microετά αρχίσαmicroε να ψάχνουmicroε τα υλικά Η επιλογή της

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 25: ARXITEKTONES_65

τιέmicroαι ποια είναι αντίστοιχα τα εργαλεία και η microεθοδολογία ενός

σχεδιαστή βιοmicroηχανικού αντικειmicroένου

ΚΛ Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση του αρχιτέ-

κτονα Θα έπρεπε όmicroως και στις αρχιτεκτονικές σχολές να

υπάρχει microια microεγαλύτερη εξειδίκευση σε σχέση microε τον σχε-

διασmicroό αντικειmicroένων Αλλά το να προέλθει ένας designer

από σχολή αρχιτεκτονικής δεν το θεωρώ καθόλου λάθος

Είναι απλώς microια αλλαγή κλίmicroακας

Από την άλλη για να σχεδιάσει ένας designer για παρά-

δειγmicroα microια βιβλιοθήκη πάρα πολύ σηmicroαντική είναι η σχέση

microε το σώmicroα του ∆ηλαδή το έπιπλο ή το αντικείmicroενο το

σκέφτεται microε βάση το σώmicroα τις αναλογίες του την εργο-

νοmicroία Ενώ ένα κτίριο έχει microια λειτουργία περισσότερο

συσχετισmicroένη microε τον αέρα microε το νερό microε τους σεισmicroούς

δηλαδή κυρίως microε εξωτερικούς παράγοντες

Αρχιτεκτονική Μελέτη Ιωάννης Βικέλας

Μελέτη Εσωτερικών Χώρων Γ Παρmicroενίδης-Κρ Λονγκεπέ

Κ Καραδήmicroας amp Συνεργάτες Αρχιτέκτονες

Χρόνος Κατασκευής 2006-07

Φωτορεαλιστικά Γ Παρmicroενίδης Κρ Λονγκεπέ

Φωτογραφίες Ν Μπαζαίου

7799α φ ι έ ρ ω micro α7788 α φ ι έ ρ ω micro α

ΚΛ Είναι έτσι κι αλλιώς πολύ πιο ακριβό το να σχεδιά-

σουmicroε εmicroείς microια καρέκλα ιδίως microια καρέκλα Γιατί η καρέ-

κλα ως τεχνικό αντικείmicroενο είναι microια αρχιτεκτονική σε

microινιατούρα έχει στατικά προβλήmicroατα Είναι και οι πολλα-

πλές δοκιmicroές που πρέπει να γίνουν γιατί δεν πρέπει να

αφορούν microόνο τον όγκο και την εmicroφάνιση αλλά και το

στατικό σύστηmicroα Είναι microακρόχρονος ο δρόmicroος θέλει

λεφτά και θέληση Για παράδειγmicroα αποκλείεται να σχεδιά-

σουmicroε microια καρέκλα αν ο πελάτης δεν είναι εντελώς έτοιmicroος

γιrsquo αυτό Και συνήθως σε αυτή την περίπτωση ο πελάτης

είναι κατασκευαστής επίπλων γιατί δύσκολα υπάρχει ένας

ιδιώτης που να microπορεί να το αντέξει οικονοmicroικά Τραπέζι

γραφείο microπορεί γιατί η τεχνική τους είναι πιο κοινή και δεν

απαιτεί δοκιmicroές

ΓΠ Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ζήτηmicroα ότι microέσα στις

ταχύτητες και στο κέρδος των εργολάβων εmicroείς λειτουρ-

γούmicroε microερικές φορές περισσότερο σαν έmicroποροι ∆ηλαδή

θεωρείται ότι microπορεί να έχουmicroε έτοιmicroες λύσεις στο ράφι

όπως έχεις έτοιmicroα πράγmicroατα σε ένα κατάστηmicroα Αυτό

βέβαια είναι ένας εξευτελισmicroός

ΝΜ Αυτό όmicroως δεν ίσχυε πάντα

ΓΠ Είναι γεγονός ότι το έπιπλο έχει εmicroπορευmicroατοποιηθεί

πάρα πολύ Είναι πια πολύ δύσκολο να βρεις και κατασκευ-

αστές γιrsquo αυτά τα πράγmicroατα Στην Ελλάδα πάρα πολλοί

που είχαν τέτοια εργαστήρια το γυρίσανε στο εmicroπόριο

Προτιmicroούν δηλαδή να είναι microεταπράτες παρά κατασκευα-

στές Αυτή τη στιγmicroή ελάχιστα εργαστήρια microπορείς να

χρησιmicroοποιήσεις για να σχεδιάσεις και να κατασκευάσεις

ένα καλό έπιπλο

ΚΛ Και δεν είναι microόνο το έπιπλο είναι τα αντικείmicroενα

γενικά Όποιος δηλαδή θελήσει να σχεδιάσει ένα ρολόι

microια βαλίτσα microια τσάντα θα έχει πρόβληmicroα Πριν περίπου

15 χρόνια σχεδιάζαmicroε και κατασκευάζαmicroε πολλά microικρά

αντικείmicroενα Και είχαmicroε ένα δίκτυο από microάστορες δίκτυο

που περιλάmicroβανε χυτήριο βούρτσες ότι απαιτεί ένα αντι-

κείmicroενο για να πραγmicroατοποιηθεί Από το καλούπι microέχρι τα

χυτήρια για διαφορετικά υλικά ndashγιατί δεν χρησιmicroοποιείται

το ίδιο χυτήριο για αλουmicroίνιο ή για microαντέmicroιndash και ακολου-

θούσε το φινίρισmicroα Τώρα αυτή η αλυσίδα δεν υπάρχει πια

και η διαδικασία έχει γίνει πάρα πολύ βιοmicroηχανοποιηmicroένη

Τα κοινά χυτήρια τα εύκολα έχουν εξαφανιστεί Έχουν microεί-

νει microόνο χυτήρια βιοmicroηχανικά

ΝΜ Πρόκειται για κυρίως ελληνικό φαινόmicroενο

ΚΛ Και στη Γαλλία που γνωρίζω καλά αλλά microερικά χρό-

νια πριν υπήρχε η ίδια εξαφάνιση των παλιών εργαστηρίων

ΓΠ Στην πράξη γίνονται microεγάλες microετακινήσεις τέτοιων

κέντρων παραγωγής ανάλογα microε το που είναι χαmicroηλά τα

ηmicroεροmicroίσθια Αυτή τη στιγmicroή σχεδιασmicroό αντικειmicroένων microπο-

ρείς να κάνεις στην Ινδονησία στην Ινδία στην Τουρκία

Η Τουρκία απέκτησε ξαφνικά design σχολή υποστηριγ-

microένη από διεθνή ενδιαφέροντα γιατί έχει πάρα πολύ

χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Στην Ελλάδα αυτό πήγε να γίνει την

εποχή microετά τη δικτατορία και αρχικά έmicroοιαζε ότι microπορού-

σαmicroε κάτι να κάνουmicroε Για παράδειγmicroα ο Βαράγκης είχε

αρχίσει να φέρνει πατέντες του Herman Miller και του

είχαν δώσει και τα καλούπια για να τα φτιάχνει εδώ microέσα

στα πλαίσια του ότι είχαmicroε χαmicroηλά ηmicroεροmicroίσθια Μόλις

σταmicroάτησε αυτό εξαφανίστηκαν τα εργαστήρια

ΝΜ Γνωρίζετε ότι έχει δηmicroιουργηθεί εδώ και κάποια χρόνια

ΤΕΙ βιοmicroηχανικού Αντικειmicroένου στην Ελλάδα

ΚΛ Εγώ είmicroαι πάρα πολύ επιφυλακτική Επειδή τελείωσα

microια τέτοια σχολή τουλάχιστον για τις δικές microου σπουδές

που αποφοίτησα το rsquo86 τότε και microάλλον ακόmicroα τώρα αν

δεν έβγαινες από δύο συγκεκριmicroένες σχολές στο Παρίσι

από τις δύο microεγάλες δεν έβρισκες ποτέ δουλειά Ήταν

σχολές που δηmicroιουργούσαν ανέργους Και τώρα σε παιδιά

που έρχονται και microου ζητάνε τη γνώmicroη microου για το επάγ-

γελmicroα τους προειδοποιώ ότι δεν υπάρχει πάρα πολύ δου-

λειά για designers είναι ακόmicroα λιγότερη από ότι η δουλειά

για τους αρχιτέκτονες Επιπλέον στην Ελλάδα οι αρχιτέ-

κτονες είναι αυτοί που κάνουν τη δουλειά της microικρής κλί-

microακας Και στην Ιταλία υπάρχει ένα κάπως παρόmicroοιο φαι-

νόmicroενο

ΝΜ Η ενασχόληση των αρχιτεκτόνων microε τη microικρή κλίmicroακα

δεν κρύβει microια διαφορετική προσέγγιση από έναν άλλο επαγγελ-

microατία του χώρου πχ έναν designer Γιατί πιστεύω ότι ένας αρχι-

τέκτονας που σχεδιάζει ένα έπιπλο ή ένα αντικείmicroενο σκέφτεται

ακριβώς όπως θα σκεφτόταν και για ένα κτίριο Οπότε αναρω-

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις

Page 26: ARXITEKTONES_65

UIA Turin 2008 website

httpwwwuia2008torinoorg

Download the call for contributions

httpuia2008torinoorgcfpCFP_i

nvitation_engpdf

Πληροφορίες infouia2008torinoorg

Π Κανονίδης Αρχιτεκτονική και

Πολιτισmicroός του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα του αρχιτέκτονα

microηχανικού Παύλου Κανονίδη διδά-

κτορα ΑΠΘ microε τίτλο laquoΑρχιτεκτονική

και Πολιτισmicroός του Πόντουraquo εκδό-

θηκε από την laquoΈνωση Ποντίων

Αργυρούπολης Αττικήςraquo το Σεπτέmicro-

βριο του 2007

Πρόκειται για microια ενδελεχή επιστη-

microονική microελέτη του συγγραφέα που

ολοκληρώθηκε microετά από έρευνα 15

ετών και 5 επιτόπιες επισκέψεις στα

αστικά κέντρα και την ευρύτερη

περιοχή του Πόντου Αντικείmicroενο της

έρευνας είναι η αστική αρχιτεκτο-

νική του Πόντου από τα microέσα του

19ου αιώνα έως το 1922 και η πλού-

σια πολιτιστική κληρονοmicroιά της

παρευξείνιας γης Ο αστικός χώρος

προσεγγίζεται microέσα από την αρχιτε-

κτονική ως επιστήmicroης κοινωνικής και

ως τέχνης ταυτόχρονα τόσο στη

συνολική παρουσία των κτηρίων όσο

και στις λεπτοmicroέρειες κατασκευής

και στις πηγές έmicroπνευσης της microορ-

φής τους

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από το

γνώρισmicroα της διαχρονικότητας και

εκείνο της συγχρονικότητας Tο

πρώτο γνώρισmicroα εκείνο της διαχρο-

νικότητας αναδεικνύει το laquoχθεςraquo microε

τον τρόπο που το αναζητεί και το

διερευνά ο ίδιος ο συγγραφέας Oι

αναζητήσεις επικεντρώνονται στην

καταγραφή και ανάλυση των αρχιτε-

κοινωνικές και πολιτισmicroικές microεταβο-

λές οι οποίοι διαγράφουν το πλαί-

σιο microέσα στο οποίο εξελίσσεται η

ιστορία του Πόντου που ήταν microοι-

ραίο να επιδράσουν στην πολεοδο-

microική καθώς και στην αρχιτεκτονική

microορφή των πόλεων

Το δεύτερο microέρος αναφέρεται

γενικά microέσα από το αντιπροσωπευ-

τικό υλικό των microεγαλύτερων

πόλεων στην τυπολογία και microορφο-

λογία των αστικών κτηρίων του

Πόντου Πρόκειται για το ουσιαστικό

microέρος της microελέτης το οποίο ερευνά

την αρχιτεκτονική φυσιογνωmicroία του

Πόντου Ειδικότερα το microέρος αυτό

αναφέρεται στους παράγοντες εκεί-

νους που συνέβαλαν στην εξέλιξη

των πόλεων και των οικισmicroών του

Πόντου microέσα από τις οικονοmicroικές και

κοινωνικές συνιστώσες όπως αυτές

εmicroφανίζονται από τα microέσα του 19ου

αιώνα έως την καταστροφή του 1922

Επιδιώκεται microια συγκριτική προσέγ-

γιση των τυπολογιών που συνυπάρ-

χουν στα τρία microεγαλύτερα αστικά

κέντρα από τα οποία προέρχεται το

δείγmicroα των κτηρίων Επιλέχθηκαν οι

πόλεις Κερασούντα Αmicroισός και Τρα-

πεζούντα επειδή είναι τα microεγαλύ-

τερα αστικά κέντρα της περιοχής και

επέδειξαν microεγάλη πρόοδο στην

οικονοmicroία ανάδειξη του πλούτου

αλλά και ανάδειξη των αρχιτεκτονι-

κών microορφών Τέλος επιδιώκεται microια

προσέγγιση που αφορά τις αρχιτε-

κτονικές και κατασκευαστικές λεπτο-

microέρειες των κτηρίων του Πόντου Κιrsquo

αυτό γιατί ο λαϊκός τεχνίτης διατη-

ρούσε συνειδητά ή ασυνείδητα

microνήmicroες από microορφές της παράδοσης

στη microακρινή περιοχή του Πόντου τις

οποίες αξιοποιούσε κτίζοντας τα

ειδικά κτήρια που αποτελούν σαφή

απόδειξη του επιπέδου ανάπτυξης

και του χαρακτήρα του πολιτισmicroού

των κατοίκων των αστικών κέντρων

του Πόντου ειδικά κτήρια ndash δηmicroόσια

κτήρια και οι γενικές διαπιστώσεις

σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική

φυσιογνωmicroία των κτηρίων

Η microελέτη ολοκληρώνεται microε την σχε-

τική βιβλιογραφία Ακολουθεί ως

συmicroπλήρωmicroα το παράρτηmicroα που

περιέχει το πρωτογενές υλικό της

έρευνας

Πρόκειται για ένα έργο πνοής πρω-

τότυπο και microοναδικό στη διεθνή

βιβλιογραφία έργο microόχθου αγάπης

και αφοσίωσης στον αλησmicroόνητο

Πόντο

κτονικών microορφών των κτηρίων και

των στοιχείων που τις συνθέτουν

microέσα σε ένα πλέγmicroα διαλεκτικών

σχέσεων microε την κοινωνία που τα

δηmicroιούργησε Είναι η κοινωνία που

microέσα σε συνθήκες τραγωδίας συν-

θήκες επιβράβευσης του δικαίου

των ισχυρών τα εγκατέλειψε εκεί

στον Πόντο microαζί microε τις microνήmicroες αιώ-

νων Eίναι ο Πόντος ειδικά οι πόλεις

του ο κύριος χώρος αναφοράς του

συγγραφέα στην αναζήτηση της

αρχιτεκτονικής τους φυσιογνωmicroίας

εκείνης που παραπέmicroπει στην ιστο-

ρία και τον πολιτισmicroό τους

Tο δεύτερο γνώρισmicroα εκείνο της

συγχρονικότητας ανάγεται στο

σήmicroερα έτσι όπως το βιώνει ο ίδιος

ο συγγραφέας microέσα στο σύγχρονο

αστικό περιβάλλον επιχειρώντας να

διασυνδέσει την τυπολογία και τη

microορφολογία κυρίως των ελληνικών

κτηρίων microε τις χρήσεις και τους χρή-

στες αυτών σε πλαίσιο microιας συγκρι-

τικής αναγωγής των φάσεων της

ιστορίας των κτηρίων που αποτελούν

τον κορmicroό της επιτόπιας έρευνας

στις πόλεις του Πόντου

Το βιβλίο-λεύκωmicroα microε 252 σελίδες

150 φωτογραφίες 10 χάρτες και

πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια (όψεις

κατόψεις αρχιτεκτονικές λεπτοmicroέ-

ρειες κτλ) διαρθρώνεται σε δύο

microέρη microε επτά κεφάλαια

Το πρώτο microέρος αναφέρεται σε

γενικά στοιχεία σχετικά microε την

ένταξη του Πόντου στον ευρύτερο

γεωγραφικό χώρο microε τα γεωφυσικά

του γνωρίσmicroατα όπως η θέση η

microορφολογία το ανάγλυφο του εδά-

φους τα βουνά το υδάτινο στοιχείο

και το κλίmicroα Οι αναφορές αυτές

αποσκοπούν στην καλύτερη προσέγ-

γιση και κατανόηση του δευτέρου

microέρους της microελέτης που είναι

κυρίως η αναγνώριση και ερmicroηνεία

της αρχιτεκτονικής έκφρασης του

Πόντου Ακολουθεί microια σύντοmicroη

ιστορική προσέγγιση microέσω microιας σει-

ράς παραγόντων όπως οι ιστορικές

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ της ∆ΙΕΘΝΟΥΣ

ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της UIA

Tορίνο 2008

Υποβολή προτάσεων για ανακοίνωση

Από 29 Ιουνίου έως 3 Ιουλίου 2008

οι αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου θα

συναντηθούν στο Τορίνο της Ιταλίας

για το 23ο Παγκόσmicroιο Συνέδριο της

UIA

Το παγκόσmicroιο αυτό γεγονός θα επι-

κεντρωθεί στο θέmicroα Transmitting

Architecture θεωρώντας την αρχιτε-

κτονική ως κανάλι επικοινωνίας Το

συνέδριο θα microελετήσει όλες τις

πλευρές του επαγγέλmicroατος που συν-

δέονται microε την ποιότητα της ζωής

του τοπίου του δοmicroηmicroένου περι-

βάλλοντος σε καθηmicroερινή βάση

Μεταδίδοντας την αρχιτεκτονική

Πολιτισmicroός ∆ηmicroοκρατία Ελπίδα

Θα αφιερωθούν τρεις ηmicroέρες στην

ανάπτυξη της θεmicroατολογίας και στην

ανάλυση των τριών πλευρών του

κεντρικού θέmicroατος όπως παρακάτω

30 Ιουνίου το παρελθόν πολιτισmicroός

1 Ιουλίου το παρόν δηmicroοκρατία

2 Ιουλίου το microέλλον ελπίδα

Οι οργανωτές του συνεδρίου καλούν

τους αρχιτέκτονες όλου του κόσmicroου

να υποβάλλουν τις προτάσεις τους

σύmicroφωνα microε τον προσανατολισmicroό

που αναφέρεται πιο πάνω culture

democracy and hope

Όλες οι προτάσεις πρέπει να υπο-

βληθούν ηλεκτρονικά microέσω της

διεύθυνσης του συνεδρίου microέχρι 19

Οκτωβρίου 2007

8800 ε ι δ ή σ ε ι ς

ειδήσεις


BTS3900-BTS3900A-DBS3900 WCDMA V200R011C00SPC100 Parameter Reference

BTS3900-BTS3900A-DBS3900 WCDMA V200R011C00SPC100 Parameter Reference

anstruk matriks

anstruk matriks

Ο ΑΝΘΡΑΚΑΣ

Ο ΑΝΘΡΑΚΑΣ

Ιωάννου Γιώργος

Ιωάννου Γιώργος

aggelies

aggelies

Άσκηση1 4

Άσκηση1 4

Foukougiama 24grammata.com

Foukougiama 24grammata.com

ΟΕΕΚ Πιστοποιήσεις Φορέων ΦΕΚ

ΟΕΕΚ Πιστοποιήσεις Φορέων ΦΕΚ

GLIKOGENOLISIS

GLIKOGENOLISIS

2.10 XHMIKOS SYMBOLISMOS

2.10 XHMIKOS SYMBOLISMOS

ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ

ΛΙΠΗ ΚΑΙ ΕΛΑΙΑ

ΤΑ ΑΛΟΓΟΝΑ

ΤΑ ΑΛΟΓΟΝΑ

1.2 KATASTASEIS YLIKON

1.2 KATASTASEIS YLIKON

DC MOTOR

DC MOTOR

DBSCAN Algorithm Java Implementation

DBSCAN Algorithm Java Implementation

Ianos-animalbiblio

Ianos-animalbiblio

Seminaria&#32

Seminaria

ΜΠΟΥΡΤΖΙ

ΜΠΟΥΡΤΖΙ

ΔΟΥΛΓΕΡΗ

ΔΟΥΛΓΕΡΗ

Assignment Clinical Chem Globulins

Assignment Clinical Chem Globulins