1

ΣΑΚΧΑΡΩ∆ΗΣ ∆ΙΑΒΗΤΗΣ

Σακχαρώδης διαβήτης-Ζάχαρη και φρουκτόζη: αλήθεια ή µύθος; Μαρία Μπλέτσα, M. Sc.

Κλινική ∆ιαιτολόγος – ∆ιατροφολόγος

Τµήµα ∆ιατροφής

Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»

Ο Σακχαρώδης ∆ιαβήτης (Σ∆) είναι µια νόσος όπου ακούγονται ίσως οι

περισσότεροι µύθοι περί διατροφής. Πολλές φορές, οι διαιτητικές οδηγίες προς τους

ασθενείς είναι ασαφείς, ελλιπείς και συχνά αντικρουόµενες, µε αποτέλεσµα να

δηµιουργείται σύγχυση στον ασθενή.

Το θέµα που θα µας απασχολήσει σήµερα είναι η ζάχαρη, αλλά και η φρουκτόζη,

καθώς αποτελούν τις κύριες φυσικές γλυκαντικές πηγές της διατροφής µας, µε επίκεντρο

τα άτοµα που πάσχουν από Σ∆. Εδώ και πολλά χρόνια προβάλλεται η πεποίθηση ότι τα

άτοµα που πάσχουν από Σ∆ δεν πρέπει να καταναλώνουν ζάχαρη ή τρόφιµα που την

περιέχουν, ενώ αντίθετα προάγεται η κατανάλωση της φρουκτόζης. Τί όµως ισχύει

πραγµατικά;

Η ζάχαρη (ή σακχαρόζη, όπως είναι ο επίσηµος όρος) είναι ένας φυσικός

δισκχαρίτης, ο οποίος αποτελείται από ένα µόριο γλυκόζης και ένα µόριο φρουκτόζης. Η

θεωρία ότι η ζάχαρη απαγορεύεται στους διαβητικούς έγκειται στην υπόθεση ότι η

ζάχαρη απορροφάται και πέπτεται πιο γρήγορα σε σχέση µε άλλα τρόφιµα που περιέχουν

άµυλο, προκαλώντας υπεργλυκαιµία. Παρόλα αυτά, τα τελευταία ερευνητικά δεδοµένα

δεν υποστηρίζουν την υπόθεση αυτή.

Πιο συγκεκριµένα, τα διάθεσιµα αποτελέσµατα από κλινικές µελέτες

έχουν δείξει ότι η προσλαµβανόµενη ζάχαρη δεν αυξάνει τη γλυκόζη του αίµατος

περισσότερο από µια αντίστοιχη ποσότητα αµύλου ίδιας ενεργειακής αξίας (σε

θερµίδες). Επιπροσθέτως, φαίνεται ότι πιο σηµαντικό είναι το συνολικό περιεχόµενο του

γεύµατος σε υδατάνθρακες παρά η πηγή ή τύπος του υδατάνθρακα. Εποµένως, τα

επιστηµονικά δεδοµένα αντικρούουν την ευρέως διαδεδοµένη διατροφική συµβουλή

«αποφεύγετε τη ζάχαρη»! Βέβαια, αν εξετάσουµε το θέµα ευρύτερα, οποιαδήποτε οδηγία

τύπου «αποφεύγετε το µέλι, το ψωµί, τα ζυµαρικά, το πορτοκάλι, τη µπανάνα, κλπ» όχι

2

µόνο δεν είναι επιστηµονικώς τεκµηριωµένη αλλά οδηγεί στη διαµόρφωση ενός

διαιτολογίου µονοµερούς και µονότονου, που συχνά είναι αδύνατο να εφαρµοστεί! Το

τελικό αποτέλεσµα είναι οι διαβητικοί να παρεκλίνουν και να µη συµµορφώνονται στις

διαιτητικές οδηγίες, ακόµα και να αντιδρούν σε αυτές! Μακροπρόθεσµα δηλαδή, ο

ασθενής βλάπτεται αφού η συµµόρφωση στην κατάλληλη διατροφή είναι απαραίτητη για

τη ρύθµιση του Σ∆, ανεξαρτήτως της φαρµακευτικής αγωγής.

Σε αυτό το σηµείο, κρίνεται σκόπιµο να τονιστεί ότι οι γενικές

διατροφικές οδηγίες που αφορούν στην αύξηση της κατανάλωσης των τροφών πλούσιων

σε φυτικές ίνες, όπως δηµητριακά, φρούτα και λαχανικά, ισχύουν και για τα διαβητικά

άτοµα, καθώς έχει βρεθεί ότι βοηθούν όχι µόνο γιατί είναι πλούσια σε φυτικές ίνες αλλά

και γιατί παρέχουν βιταµίνες και µέταλλα, συστατικά που γενικά προάγουν την υγεία του

ατόµου.

Ποιές είναι τελικά οι διαιτητικές οδηγίες που πρέπει να δίνονται σε άτοµα

που πάσχουν από Σ∆ όσον αφορά στη ζάχαρη;

Η ζάχαρη και οι τροφές που την περιέχουν δεν είναι απαραίτητο να να απαγορεύεται

στα διαβητικά άτοµα, µε το φόβο ότι αυξάνουν τη γλυκόζη του αίµατος.

Όταν η ζάχαρη περιέχεται σε ένα γεύµα ή σε ένα τρόφιµο µπορεί κατά προτίµηση να

αντικαθίσταται από άλλη πηγή υδατανθράκων, αν αυτό είναι εφικτό. Αυτή η

αντικατάσταση προτείνεται γιατί η αυξηµένη κατανάλωση ζάχαρης µπορεί εύκολα να

οδηγήσει σε αύξηση του σωµατικού βάρους, πόσο µάλλον όταν το άτοµο είναι ήδη

υπέρβαρο και ακολουθεί ένα διαιτητικό πρόγραµµα µείωσης του βάρους. Επιπλέον,

είναι γνωστό ότι η ζάχαρη είναι µια τροφή πτωχή σε θρεπτικά συστατικά και πλούσια

σε ενέργεια (θερµίδες). Λαµβάνοντας υπόψη ότι τα διαβητικά άτοµα υπόκεινται σε

διατροφικό περιορισµό ιδιαιτέρως ως προς την προσλαµβανόµενη ενέργεια, είναι

προτιµότερο η ενέργεια αυτή να καλύπτεται µε την πρόσληψη «θρεπτικών» τροφών,

οι οποίες θα καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες των ασθενών αυτών, παρά µε τροφές

που δεν τους προσφέρουν τίποτα άλλο από ενέργεια.

Παρόλα αυτά, όταν η ζάχαρη τελικά προστίθεται στη διατροφή του ατόµου πρέπει να

υπολογίζεται από τον ειδικό και να καλύπτεται επαρκώς από τη φαρµακευτική αγωγή

του (ινσουλίνη ή άλλα χορηγούµενα υπογλυκαιµικά φάρµακα).

3

Ένα άλλο διατροφικό ζήτηµα που απασχολεί τα άτοµα που πάσχουν από Σ∆ είναι

η φρουκτόζη. Πολύ συχνά ακούµε να αντικαθιστούν τη ζάχαρη µε φρουκτόζη, µε την

πεποίθηση ότι πιο κατάλληλη και έχει λιγότερες θερµίδες. Η φρουκτόζη είναι ένας

φυσικός µονοσκχαρίτης, ο οποίος περιέχεται µε φυσικό τρόπο σε φρούτα και λαχανικά.

Η φρουκτόζη αποδίδει τις ίδιες θερµίδες µε τη ζάχαρη, αν συγκριθούν ίδιες ποσότητες

αυτών. Όµως, η φρουκτόζη είναι κάπως πιο γλυκή από τη ζάχαρη, οπότε χρειάζεται να

χρησιµοποιούνται µικρότερες ποσότητες αυτής.

Όσον αφορά στην επίδραση της φρουκτόζης στα επίπεδα γλυκόζης του

αίµατος, πολλές µελέτες σε διαβητικά άτοµα έχουν δείξει ότι η φρουκτόζη µπορεί να

προκαλέσει µείωση της µεταγευµατικής γλυκαιµίας (δηλαδή της γλυκόζης του αίµατος

έπειτα από ένα γεύµα) όταν αντικαθιστά τη ζάχαρη ή το άµυλο. Εποµένως, η φρουκτόζη

αποτελεί µια κατάλληλη γλυκαντική ουσία για τα διαβητικά άτοµα. Από την άλλη

πλευρά, η κατανάλωση µεγάλων ποσοτήτων φρουκτόζης µπορεί να έχει αντίθετη

επίδραση στα λιπίδια του αίµατος αφού µπορεί αυξήσει την ολική χοληστερόλη και την

LDL – χοληστερόλη νηστείας (η επονοµαζόµενη «κακή χοληστερίνη»).

Συµπερασµατικά, η χρήση φρουκτόζης, είτε µόνη της είτε προστιθέµενη σε τρόφιµα,

µπορεί να συνίσταται σε άτοµα µε Σ∆, αλλά η κατανάλωση αυτής πρέπει να γίνεται µε

µέτρο.

Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, το γενικό συµπέρασµα είναι ότι θα

πρέπει να είµαστε πολύ προσεκτικοί όταν αποκλείουµε τρόφιµα από τη διατροφή των

διαβητικών ατόµων. ∆εν υπάρχουν «κακά τρόφιµα» αλλά κακή χρήση αυτών. Η ζάχαρη

δεν απαγορεύεται αλλά σίγουρα καλό είναι να χρησιµοποιείται µε φειδώ, ενώ σε κάποιες

περιπτώσεις µπορεί να γίνεται αντικατάσταση αυτής µε φρουκτόζη. Τέλος, όπως

προαναφέρθηκε, η πορεία αλλά και η πρόοδος των ατόµων µε Σ∆ εξαρτάται σε µεγάλο

βαθµό από τις διατροφικές τους συνήθειες. Το διαιτητικό πρόγραµµα που καταρτίζει ο

επιστήµων διαιτολόγος βασίζεται στις ατοµικές ανάγκες του ασθενούς και πρόκειται

ουσιαστικά για ένα πρόγραµµα σωστής διατροφής µε στόχο την αντιµετώπιση των

επιπλοκών της νόσου αλλά και την πρόληψη µελλοντικών προβληµάτων.