Σακχαρώδης Διαβήτης Τεύχος No.37

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α Γ Ι Α Ο Λ Ο Υ Σ

Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 # 37

ISSN

: 17

91-4

574

ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

τεύχ

ος

37

Αργύρης Αργυρόπουλος, ενδοκρινολόγος π. διευθυντής διαβητολογικού ιατρείου Νοσοκομείου Νίκαιας: «Το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος» που θεωρείται ένα από τα σημαντικά Ευρωπαϊκά κεκτημένα φαίνεται ότι ροκανίζεται ύπουλα ιδίως στο νότο»

Σημαντική πρόοδος στην προσπάθεια δημιουργίας κυττάρωνπου παράγουν ινσουλίνη

Πως πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 οι δάσκαλοι& καθηγητές στο σχολείο

ΣΑ

ΚΧ

ΑΡ

ΩΔ

ΗΣ

Δ

ΙΑ

ΒΗ

ΤΗ

Σ -

ΦΡ

ΟΝ

ΤΙ

ΔΑ

ΓΙ

Α Ο

ΛΟ

ΥΣ

ww

w.e

lodi

.org

Ε Π Ι Σ Η Μ Η & Α Π Ο Κ Λ Ε Ι Σ Τ Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Η Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η Τ Η Σ Ε Λ . Ο . Δ Ι .

Παπαδιαµαντοπούλου 41 | Ιλίσσια |115 28 | ΑθήναTηλ. 210 7488821 | Fax 210 7488827 www.winmedica.gr

Πόσο σίγουροι είστεγια τις µετρήσεις

του σακχάρου σας;

Η αξιόπιστη λύση για την υγεία σας.

Τώρα µπορείτε να είστε πολύ!

Ο µετρητής σακχάρου αίµατος On Call Vivid προσφέρει:

100% ακρίβεια

Ευκολία στη χρήση, χωρίς κωδικοποίηση

Αυτόµατη διόρθωση του αιµατοκρίτη

Προειδοποίηση για εµφάνιση κετονών

Προηγµένες λειτουργίες για διαχείρηση της νόσου

AstraZeneca-Anazitame-21x28cm.indd 1 26/11/2013 5:06 μ.μ.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

AstraZeneca-Anazitame-21x28cm.pdf 1 7/3/14 11:00 π.µ.

21x28.indd 1 7/3/14 11:07 π.μ.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΕΛΟΔΙ, Γ’ Σεπτεμβρίου 90,Πλ. Βικτωρίας, 104 34 Αθήνατηλ: 210 88 38 113, φαξ: 210 88 38 118website : www.elodi.org

EKΔΟΤΗΣΑλέξανδρος Κόντος[email protected]

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ Ευαγγελία Ματθαίου[email protected]

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ & ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΥΛΗΣΜαρία Χατζηδάκη[email protected]

ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΚΤΗΣΣοφία Νέτα

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΕυαγγελία Ματθαίου[email protected]

ΑRT DIRECTORΑγαμέμνων Μπεγνής[email protected]

ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝΔημήτρης Χατζησταύρου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟShutterstock

ΕΚΤΥΠΩΣΗPrint Team - ΑΦΟΙ Στάντζου και ΣΙΑ ΕΕ

ΕΚΔΟΣΗ

ALFA CONCEPT ΕΠΕ, Γ. Θεοτόκη 11, 185 38 Πειραιάς / τ: 210 45 29 440-5, φ: 210 45 29 446

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ Γ.Γ.Ε. 018331

Η συντακτική επιτροπή, ο εκδότης και ο ιδιοκτήτης δεν φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη ηθική ή σωματική προκληθεί από τη χρήση μεθόδων, προϊόντων ή εφαρμογή ιδεών που περιέχονται στις δημοσιεύσεις. Η έγκριση δημοσίευσης οποιασδήποτε μελέτης ή διαφημιστικού υλικού δεν σημαίνει αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα ή της εταιρείας που διαφημίζει το προϊόν. Η ευθύνη αφορά τους συγγραφείς ή τις διαφημιζόμενες εταιρείες. Για τα αποστελλόμενα κείμενα, έντυπα και φωτογραφίες λαμβάνεται αυτομάτως το δικαίωμα δημοσίευσης. Το υλικό που αποστέλλεται στο περιοδικό για δημοσίευση δεν επιστρέφεται. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή η μετάδοση όλου ή μέρους του περιοδικού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Θεόδωρος Αλεξανδρίδης, καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας, διευθυντής ενδοκρινολογικού τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών

Χαράλαμπος Βασιλόπουλος, ενδοκρινολόγος, αναπληρωτής διευθυντής τμήματος ενδοκρινο-λογίας - μεταβολισμού, Διαβητολογικό Κέντρο Νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός»

Αικατερίνη Δάκου-Βουτετάκη, ομότιμη καθη-γήτρια παιδιατρικής - ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Γεώργιος Δημητριάδης, καθηγητής παθολογίας, Β΄ προπαιδευτική παθολογική κλινική & μονάδα έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν»

Χρήστος Ζούπας, ειδικός παθολόγος - διαβη-τολόγος, διευθυντής διαβητολογικής κλινικής Νοσοκομείο «Υγεία»

Βασίλειος Καραμάνος, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Νικόλαος Λ. Κατσιλάμπρος, ομότιμος καθηγη-τής παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιπρόεδρος Εθνικού Κέντρου Έρευνας Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβή-τη και των Επιπλοκών του (ΕΚΕΔΙ)

Όλγα Κορδονούρη, καθηγήτρια παιδιατρικής, υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείο Παίδων, Ανόβερο, Γερμανία

Χρήστος Μανές, ειδικός παθολόγος - διαβητολό-γος, αναπλ. διευθυντής Γ΄ παθολογικής κλινικής, υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝΘ «Πα-παγεωργίου»

Ασημίνα Μητράκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Ζαδάλλα Μούσλεχ, ενδοκρινολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Αλεξάνδρα Μπαργιώτα, επίκουρη καθηγήτρια παθο-λογίας-ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο ΘεσσαλίαςΜαριάννα Μπενρουμπή, παθολόγος, διευθύντρια Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΝ Αθηνών «Πολυκλινική»Ηλίας Μυγδάλης, παθολόγος, διευθυντής Β΄ πα-θολογικής κλινικής και Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείο «ΝΙΜΤΣ»

Κωνσταντίνος Πολυχρονάκος, καθηγητής παιδια-τρικής, διευθυντής του εργαστηρίου ενδοκρινολο-γικής γενετικής, Πανεπιστήμιο McGill, διευθυντής τμήματος παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, Νοσοκο-μείο Παίδων Μοντρεάλ Σωτήριος Ράπτης, καθηγητής παθολογίας, ενδοκρι-νολογίας μεταβολισμού και σακχαρώδη διαβήτη των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ουλμ Γερμανίας, πρόεδρος Εθνικού Κέντρου Έρευνας Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των Επιπλοκών του (ΕΚΕΔΙ)

Βασιλική Σπηλιώτη, καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών, υπεύθυνη Μονάδας Παιδιατρικής Ενδο-κρινολογίας και Διαβήτη

Στέλιος Τίγκας, επίκουρος καθηγητής ενδοκρινολο-γίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Αγαθοκλής Τσατσούλης, καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Δημήτριος Χιώτης, παιδίατρος - ενδοκρινολόγος

Γεώργιος Χρούσος, καθηγητής παιδιατρικής, δι-ευθυντής Α’ παιδιατρικής κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Helen Vlassara, MD, the Mount Sinai Chair on Diabe-tes and Aging, professor of geriatrics, medicine and molecular medicine, director, Division of Experimen-tal Diabetes and Aging, Brookdale Department of Geriatrics, Mt Sinai School of Medicine

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αναπληρωτής καθηγη-τής ενδοκρινολογίας

ΜΕΛΗ

Ανδριανή Βαζαίου, παιδίατρος, αναπλ. διευ-θύντρια Α΄ παιδιατρικής κλινικής, υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»Ανδρομάχη Βρυωνίδου, ενδοκρινολόγος, συντο-νίστρια διευθύντρια τμήματος, ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, υπεύθυνη διαβητολογικού κέντρου ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενακειο» ΕΕΕΧριστίνα Κανακά, παιδίατρος - παιδοενδοκρινο-λόγος - διαβητολόγος, αναπληρώτρια

καθηγήτρια παιδιατρικής ενδοκρινολογίας - νε-ανικού διαβήτη, Α΄ παιδιατρική κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

Νικόλαος Κεφαλάς, παιδίατρος-ενδοκρινολόγος

Χρήστος Μπαρτσόκας, ομότιμος καθηγητής παιδι-ατρικής, διευθυντής παιδιατρικής κλινικής Νοσοκο-μείου «Μητέρα»

Νικόλαος Τεντολούρης, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ «Λαϊκό»

Χαράλαμπος Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας, διευθυντής παθολογικής κλινικής «Λευκός Σταυρός»

Παναγιώτης Χαλβατζιώτης, επίκουρος καθηγη-τής παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

ΥΠO ΤΗΝ ΑIΓIΔΑ

Ε.ΚΕ.ΔΙ

Ε ΠΙ Σ Η Μ Η & Α ΠΟ Κ Λ Ε Ι Σ Τ ΙΚ Η Π Ε Ρ ΙΟ Δ ΙΚ Η Ε Ν Η ΜΕ Ρ Ω Σ Η Τ Η Σ Ε Λ .Ο. Δ Ι .

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 4-6/2014 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 4-6/20144 54 5ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/2014 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/2014

6

8

22

30

34

20

44 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣΣυνέδρια, ημερίδες, σεμινάρια, εκδηλώσειςγύρω από το σακχαρώδη διαβήτη

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣΑισθητική φροντίδα κάτω άκρων σε άτομα με διαβήτη

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ«Παρόλο που είμαι γιατρός, όπως και αρκετοί συνάδελφοι, είχα πάντοτε φοβία να κάνω εργαστηριακές εξετάσεις στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου»αναφέρει ο Μπομποτάς Νομικός

ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΑΜΥΝΑΠοιος είναι ο ρόλος του καφέ στην υγεία μας;Συμβάλει στην αποφυγή εμφάνισης διαβήτη τύπου 2;

ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΑΛΛΑΛαχταριστές μπάρες σοκολάτας με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗΚαταδύσεις & άτομα με διαβήτη

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣΦολέγανδρος, το νησί της χαλάρωσης

ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥΤα νέα της αγοράς

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣΓίνετε δωρεάν συνδρομητές στο περιοδικό Σακχαρώδης Διαβήτης Φροντίδα για όλους

ΧΡΗΣΤΙΚΑΟ οδηγός των διαβητολογικών κέντρωνσε όλη τη χώρα

ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣΟι γιατροί απαντούν στις πιο συχνέςερωτήσεις για το διαβήτη

24

4648

52

5659

54

61

62

64

50

24

30

36

34

38

40

36

περιεχόμενα # 37ΠΡΟΟΙΜΙΟΓεώργιος Ν. ΚουκούληςΔιευθυντής σύνταξης περιοδικού ΕΛΟΔΙ

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟΤέτ α τετ συνέντευξη με τον Αργύρη Αργυρόπουλο, ενδοκρινολόγο, τ. διευθυντή διαβητολογικού ιατρείου Νοσοκομείου Νίκαιας

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑΟμάδες εκπαίδευσης, ψυχολογικής στήριξης& αλληλοβοήθειας ασθενών με διαβήτη τύπου 1

ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑΝέα και ειδήσεις για το διαβήτη από την Ελλάδα και τον κόσμο

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗΕφαρμογές των laser σε δερματικέςεκδηλώσεις ατόμων με διαβήτη

ΠΡΟΛΗΨΗ & ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣΠως πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 οι δάσκαλοι & καθηγητές στο σχολείο

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥΣημαντική πρόοδος στην προσπάθεια δημιουργίας κυττάρων, που παράγουν ινσουλίνη

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗΔιαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η συνήθης επιπλοκή του διαβήτη στα μάτια

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗΣακχαρώδης διαβήτης και διακοπές μικρές συμβουλές για ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι

ΔΙΑΒΗΤΗΣ Η ΑΙΤΙΑΤι είναι τα ιχνοστοιχεία και γιατί χρειάζονται;

50 54

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 4-6/20146

Αγαπητοί αναγνώστες,Μετά την καλοκαιρινή ξεγνοιασιά και χαλάρωση, που ελπίζω όλοι να απολαύσατε, ήρθε η ώρα της επιστροφής στην πραγματικότητα. Το φθινόπωρο σηματοδοτεί, για όλους μας, την αρχή μίας νέας χρονικής περιόδου. Ανανεωμένοι σωματικά και ψυχικά είμαι βέβαιος ότι θα αντιμε-τωπίσουμε με αισιοδοξία τα προβλήματα της καθημερινότητας τα οποία έχει καταστήσει εντονότερα η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών. Η πρόσφατη αλλαγή της σύνθεσης της κυβέρνησης έφερε νέο Υπουρ-γό στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ο οποίος ελ-πίζουμε και ευχόμαστε να δώσει ουσιαστικές λύσεις στην προσπάθεια αναμόρφωσης του δημόσιου συστήματος υγείας, ώστε αυτό να γίνει πιο προσιτό στα άτομα με χρόνια προβλήματα και αποτελεσματικό στην φροντίδα των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη. Δυστυχώς, στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται στην κατεύθυνση αναμόρφωσης του συστήμα-τος υγείας, η συμμετοχή-συμβολή των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη, μέσω της ΕΛΟΔΙ ή των σωματείων-μελών της, είναι υποτονική έως απούσα. Η καταγραφή της πραγματικότητας στην καθημερινή επαφή του ατόμου με διαβήτη με το δημόσιο σύστημα υγείας και η υποβολή ρεαλιστικών προτάσεων προς την πολιτεία, εκτιμώ ότι ανήκουν στις υποχρεώσεις της ΕΛΟΔΙ.. Είναι κοινώς παραδεκτό ότι η αποτελεσματική διαχείριση της υπερ-γλυκαιμίας επιτυγχάνεται ευκολότερα όταν η ιατρική φροντίδα συνδυ-άζεται με την εκπαίδευση-αυτενέργεια του πάσχοντος. Ο σχηματισμός ομάδων από άτομα με το ίδιο πρόβλημα έχει βρεθεί ότι βοηθάει στην αντιμετώπιση πολλών από τα προβλήματα που δημιουργεί ο διαβή-της. Τη σημασία και τις προϋποθέσεις δημιουργίας τέτοιων ομάδων πραγματεύεται στο παρόν τεύχος το άρθρο της κλινικής ψυχολόγου κ. Ατσαλάκη.Το φθινόπωρο σηματοδοτεί επίσης την επιστροφή των μαθητών στα θρανία η την είσοδο τους για πρώτη φορά. Για τα παιδιά με σακχαρώ-δη διαβήτη και τους γονείς τους, η σχετική ανησυχία για το νέο περι-βάλλον είναι μεγαλύτερη αφού έχουν να διαχειριστούν το πρόσθετο πρόβλημα της μεταβολικής διαταραχής του σακχάρου. Προτάσεις για την αντιμετώπιση των παραμέτρων αυτού του προβλήματος θα βρείτε στο άρθρο της ψυχολόγου κ. Ράγγα. Στο τεύχος αυτό, ο αναγνώστης μπορεί επίσης να ενημερωθεί για το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 σε παιδιά και εφήβους και την αντιμετώπιση του καθώς και άλλα ενδι-αφέροντα άρθρα. Τέλος, η παράθεση πληροφοριών σχετικά με την σημαντική πρόοδο των ερευνών στην κατεύθυνση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του διαβήτη δικαιολογεί την διατήρηση της αισιοδοξίας για το μέλλον.

Καλό Φθινόπωρο σε όλους!

Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αναπληρωτής καθηγητής ενδοκρινολογίας

διευθυντής σύνταξης

editorial


1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: Saizen® 8 mg click easy®, κόνις και διαλύτης για ενέσιμο διάλυμα. 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Κάθε φιαλίδιο του Saizen® 8 mg click easy®, περιέχει 8 mg σωματοτροπίνη (ανασυνδυασμένη ανθρώπινη αυξητική ορμόνη). *παράγεται με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA σε κύτταρα θηλαστικών. Η ανασύσταση με το περιεχόμενο του φυσιγγίου του βακτηριοστατικού διαλύτη δίνει μία συγκέντρωση 5,83 mg/ml. 4.3 Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα. Η σωματοτροπίνη δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της ανάπτυξης σε παιδιά με κλειστές επιφύσεις. Οποιαδήποτε ένδειξη ενεργών κακοηθών όγκων. Η σωματοτροπίνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όταν υπάρχει οποιαδήποτε ένδειξη δραστηριότητας όγκου. Οι ενδοκρανιακοί όγκοι πρέπει να είναι ανενεργοί και η αντινεοπλασματική θεραπεία πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη. Η θεραπεία θα πρέπει να διακόπτεται αν υπάρχει ένδειξη αύξησης όγκου. Ασθενείς με οξέως κρίσιμη ασθένεια που έχουν υποστεί επιπλοκές μετά από επέμβαση ανοικτής καρδιάς, επέμβαση στην κοιλιακή χώρα, πολλαπλό τραύμα από ατύχημα, οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια ή παρόμοιες καταστάσεις δεν θα πρέπει να θεραπεύονται με σωματοτροπίνη. Σε παιδιά με χρόνια νεφρική νόσο, η θεραπεία με σωματοτροπίνη θα πρέπει να διακόπτεται κατά τη μεταμόσχευση νεφρού. 4.4 Ειδικές προειδοποιήσεις και προφυλάξεις κατά τη χρήση: Η θεραπεία θα πρέπει να διενεργείται υπό την τακτική καθοδήγηση ενός ιατρού που είναι έμπειρος στη διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης. Η μέγιστη συνιστώμενη ημερήσια δόση δε πρέπει να υπερβαίνεται. Οι ασθενείς με ενδο- ή εξωκρανιακή νεοπλασία σε ύφεση, οι οποίοι λαμβάνουν θεραπεία με αυξητική ορμόνη θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά και σε τακτικά χρονικά διαστήματα από τον ιατρό. Οι ασθενείς που εμφανίζουν δευτερογενή ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης μετά από ενδοκρανιακό όγκο θα πρέπει να εξετάζονται συχνά για την πρόοδο ή την υποτροπή της υποκείμενης εξέλιξης της νόσου. Το Saizen® δεν ενδείκνυται για την μακροχρόνια θεραπεία των παιδιατρικών ασθενών με ανεπάρκεια ανάπτυξης οφειλόμενη σε γενετικά επιβεβαιωμένο σύνδρομο Prader-Willi, εκτός αν έχει επίσης διαγνωστεί να έχουν ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης. Υπήρξαν αναφορές άπνοιας ύπνου και αιφνίδιου θανάτου μετά την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη σε παιδιατρικούς ασθενείς με σύνδρομο Prader-Willi που είχαν έναν ή περισσότερους από του ακόλουθους παράγοντες κινδύνου: σοβαρή παχυσαρκία, ιστορικό απόφραξης των άνω αεραγωγών ή άπνοια ύπνου, ή άγνωστης αιτιολογίας αναπνευστική λοίμωξη. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε μικρό αριθμό ασθενών με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, μερικοί των οποίων έχουν λάβει αγωγή με σωματοτροπίνη, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη ότι η επίπτωση της λευχαιμίας είναι αυξημένη σε αποδέκτες αυξητικής ορμόνης χωρίς παράγοντες προδιάθεσης. Οι ασθενείς με διαβήτη ή δυσανεξία στη γλυκόζη θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια της θεραπείας με σωματοτροπίνη. Το ιστορικό σταθερής αμφιβληστροειδοπάθειας δεν πρέπει να συνεπάγεται διακοπή της θεραπείας υποκατάστασης με σωματοτροπίνη. Στις περιπτώσεις ανάπτυξης εκφυλιστικών αλλοιώσεων και παρουσίας εκφυλιστικής αμφιβληστροειδοπάθειας, η θεραπεία υποκατάστασης με σωματοτροπίνη πρέπει να διακόπτεται. Θα πρέπει να διενεργείται έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας σε όλους τους ασθενείς. Σε ασθενείς με υποϋποφυσισμό θα πρέπει να παρακολουθείται στενά η συνήθης θεραπεία υποκατάστασης όταν χορηγείται η θεραπεία με σωματοτροπίνη. Σε περίπτωση σοβαρής ή υποτροπιάζουσας κεφαλαλγίας, οπτικών προβλημάτων, ναυτίας ή/και εμέτου, συνιστάται βυθοσκόπηση του οφθαλμού για το ενδεχόμενο οιδήματος οπτικής θηλής. Εάν επιβεβαιωθεί οίδημα οπτικής θηλής θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο καλοήθους ενδοκρανιακής υπέρτασης (ή ψευδονεόπλασμα του εγκεφάλου) και αν είναι απαραίτητο, θα πρέπει να διακοπεί η θεραπεία με Saizen®. Δοκιμασία αντισωμάτων στη σωματοτροπίνη θα πρέπει να διενεργείται σε κάθε ασθενή που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία. Οι απότομες αυξήσεις της ανάπτυξης μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο προβλημάτων των αρθρώσεων, ιδιαίτερα δε του ισχίου που βρίσκεται σε μεγάλη ένταση κατά την απότομη προεφηβική ανάπτυξη. Σε παιδιά με κοντό ανάστημα γεννημένα SGA, άλλοι ιατρικοί λόγοι ή θεραπείες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την αναπτυξιακή διαταραχή θα πρέπει να αποκλείονται πριν την έναρξη της θεραπείας. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται η ινσουλίνη σε περίοδο νηστείας και η γλυκόζη του

αίματος πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως κάθε χρόνο. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται το επίπεδο IGF-I πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως δύο φορές το χρόνο. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται το επίπεδο IGF-I πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως δύο φορές το χρόνο. Η εμπειρία στην εκκίνηση της θεραπείας στους SGA ασθενείς λίγο πριν την έναρξη της εφηβείας, είναι περιορισμένη και δε συνιστάται. Περιορισμένη είναι η εμπειρία με SGA ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο Silver-Russel. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε ενήλικες, αναμένεται να εμφανιστεί κατακράτηση υγρών. Το σημείο της ένεσης πρέπει να αλλάζει ώστε να αποφεύγεται η λιποατροφία. Η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα είναι μία ισόβια κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζεται ανάλογα, εντούτοις η εμπειρία στους ασθενείς άνω των 60 ετών καθώς και η εμπειρία σε παρατεταμένη χρήση είναι περιορισμένη. Σε όλους τους ασθενείς που αναπτύσσουν οξέως κρίσιμη νόσο θα πρέπει να αξιολογείται το όφελος της θεραπείας με Σωματοτροπίνη σε σχέση με το δυνητικό κίνδυνο. 4.8 Ανεπιθύμητες ενέργειες: Μέχρι και 10 % των ασθενών μπορούν να εμφανίσουν ερυθρότητα και κνησμό στο σημείο της ένεσης, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιηθεί η υποδόρια οδός. Οι ενήλικες ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης της αυξητικής ορμόνης, αναμένεται να παρουσιάσουν κατακράτηση υγρών. Κλινικές εκδηλώσεις της κατακράτησης υγρών μπορεί να είναι το οίδημα, η διόγκωση των αρθρώσεων, οι αρθραλγίες οι μυαλγίες και οι παραισθήσεις. Εντούτοις, αυτά τα συμπτώματα / σημεία είναι συνήθως παροδικά και δοσοεξαρτώμενα. Οι ενήλικες ασθενείς με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης, που είχαν διαγνωσθεί με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία, ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες λιγότερο συχνά από τους ασθενείς με έναρξη της ανεπάρκειας της αυξητικής ορμόνης στην ενηλικίωση. Μπορεί να εμφανισθούν αντισώματα στη σωματοτροπίνη σε μερικούς ασθενείς. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε έναν μικρό αριθμό ασθενών με έλλειψη αυξητικής ορμόνης, μερικοί από τους οποίους έλαβαν θεραπεία με σωματοτροπίνη. Εντός κάθε κατηγορίας συχνότητας εμφάνισης, οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του νευρικού συστήματος: Όχι συχνές (≥1/1,000, <1/100): Ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση (καλοήθης ενδοκρανιακή υπέρταση), Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, Μη γνωστή συχνότητα: Μεμονωμένη κεφαλαλγία. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του μυοσκελετικού συστήματος και του συνδετικού ιστού. Πολύ σπάνιες (<1/10,000): Επιφυσιολίσθηση κεφαλής μηριαίου οστού (Επιφυσιόληση κεφαλής μηριαίου οστού), ή ισχαιμική νέκρωση της κεφαλής του μηριαίου οστού. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος. Πολύ σπάνιες (<1/10,000): Υποθυρεοειδισμός. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του μεταβολισμού και της θρέψης. Συχνές (≥1/100, <1/10): Στους ενηλίκους: Κατακράτηση υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Όχι συχνές (≥1/1,000, <1/100): Στα παιδιά: Κατακράτηση υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Μη γνωστή συχνότητα: Αντοχή στην ινσουλίνη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε υπερινσουλιναιμία και σε σπάνιες περιπτώσεις σε υπεργλυκαιμία. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Γενικές διαταραχές και καταστάσεις της οδού χορήγησης. Συχνές (≥1/100, <1/10): Αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης: Τοπική λιποατροφία που μπορεί να αποφευχθεί με αλλαγές του σημείου της ένεσης. 7. ΚΑΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΜΕRCK Α.Ε., Λ. Κηφισίας 41-45, Κτίριο Β΄, 151 23, Μαρούσι, Αθήνα, Τηλ. 210-6165 100, Fax. 210-6101 373 8. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 24614/15-4-10 10. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: 4 Ιουλίου 2013. Περαιτέρω πληροφορίες διατίθενται από τον κάτοχο της άδειας κυκλοφορίας κατόπιν αιτήσεως ή περιλαμβάνονται στη συνοπτική περιγραφή χαρακτηριστικών του προϊόντος, το φύλλο οδηγιών χρήσης και τη μονογραφία του φαρμάκου. Λιανική Tιμή: 221,10€

Και οι δύο ξεκίνησαν θεραπεία πρόσφατα.

Ξέρετε ποιος έχει ήδη χάσει δύο ημέρες θεραπείας;*

Merck Serono *Ό,τι χρειάζεται να γνωρίζεις

END/

24/1

1.13

nove

ltis

ta

Βοηθήστε να γίνουν τα φάρµακα πιο ασφαλή καιΑναφέρετεΟΛΕΣ τις ανεπιθύµητες ενέργειες γιαΟΛΑ τα φάρµακαΣυµπληρώνοντας την «ΚΙΤΡΙΝΗ ΚΑΡΤΑ»

Saizen® easypod™ είναι η μοναδική

συσκευή αυτοχορήγησης αυξητικής

ορμόνης σχεδιασμένη να καταγράφει

ηλεκτρονικά την απλή, καθημερινή

έγχυσή της.

Λεωφόρος Κηφισίας 41-45 (Κτίριο Β), 151 23 Μαρούσι, Αθήναwww.merck.gr • www.merckserono.gr


πρόσωπο με πρόσωπο

ΑΡΓΥΡΗΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ > ενδοκρινολόγοςπ. διευθυντής διαβητολογικού ιατρείου Νοσοκομείου Νίκαιας

« Αυτό όμως, που θεωρώ ως σημαντικό μήνυμα, που αξίζει να «περάσει» στους νυν και τους υποψήφιους διαβητικούς, είναι - όπως προέκυψε από σειρά μετα-αναλύσεων στα δεδομένα των μεγάλων μελετών θεραπευτικής παρέμβασης σε διαβητικούς τύπου 1 και 2 – ότι, υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις, οι οποίες συνηγορούν υπέρ της άποψης του καθοριστικού ρόλου της πρώϊμης διάγνωσης της νόσου και της δραστικής θεραπευτικής παρέμβασης για την αντιμετώπισή της. Και τούτο, επειδή τα δύο αυτά στοιχεία φαίνεται να λειτουργούν ως προστατευτική μελλοντική ασπίδα κατά των επιπλοκών, ακόμη και για μεταγενέστερες περιόδους στην εξελικτική πορεία της νόσου, στις οποίες για ποικίλους λόγους η ρύθμισή της δεν είναι όσο ικανοποιητική θα έπρεπε »

→ Λαμβάνοντας υπόψη τις ρα-γδαίες εξελίξεις, που συντελούνται στο χώρο της υγείας, εξαιτίας των σημαντικών μειώσεων στις παρο-χές και στα κονδύλια, που δίνονται για την περίθαλψη των πολιτών αυτής της χώρας, διαμορφώνεται ένα νέο τοπίο στο χώρο της υγείας. Το Υπουργείο Υγείας κάνει συνε-χώς περικοπές σε φάρμακα και παροχές, δημιουργώντας ανασφά-λεια στους ασφαλισμένους και, κυρίως, στα άτομα με διαβήτη. Η ευπαθής αυτή ομάδα καλείται να πληρώσει πολλά περισσότε-ρα χρήματα, για να καλύψει τις φαρμακευτικές της ανάγκες. Πως κρίνετε την κατάσταση, όπως αυτή διαμορφώνεται. Πιστεύετε ότι, θα επηρεάσει στο άμεσο μέλλον την υγεία των διαβητικών ατόμων. Επίσης, θεωρείτε ότι, λειτουργούν αποτελεσματικά, για τις ανάγκες των ατόμων με διαβήτη, τα εξωτε-ρικά διαβητολογικά ιατρεία;

Είναι θλιβερό και συνάμα εξοργι-στικό να συνειδητοποιεί κανείς ότι, η αναμφιβόλως απαραίτητη και επι-βαλλόμενη στη χώρα μας δημοσιο-νομική προσαρμογή καταλύει κατά βάναυσο τρόπο το αγλάϊσμα της ευ-ρωπαϊκής αντίληψης και κουλτούρας για την κοινωνική πρόνοια, όπως εξε-λίχθηκε με αγώνες και θυσίες στην πολυτάραχη ιστορία της γηραιάς ηπείρου κατά τους δύο τελευταίους αιώνες. Το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος», ή «κράτος πρόνοιας», που θεωρείται ένα από τα πλέον σημα-ντικά ευρωπαϊκά κεκτημένα, φαίνεται ότι, ροκανίζεται ύπουλα και μεθοδι-κά, ιδίως στον ευρωπαϊκό νότο και οδηγεί βαθμιαία σε διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής. Κανείς βεβαίως δε μπορεί ν’ αμφισβητήσει ότι, η σπα-τάλη στη φαρμακευτική δαπάνη, που ανήρχετο στα 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την έναρξη της οικονο-μικής κρίσης προ 5ετίας, έπρεπε να αντιμετωπιστεί δραστικά, αλλά τα

περίπου 2 δις ευρώ, που δαπανώ-νται σήμερα, συνιστούν κατακόρυφη πτώση, που οδήγησε, πλην των άλ-λων, σε στρεβλώσεις και ελλείψεις στη φαρμακευτική αγορά. Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα η εθνική κατά κεφαλήν φαρμακευτική δαπάνη, η οποία ανέρχεται στα 180 ευρώ περίπου και αντιστοιχεί μόλις στο 55% του μέσου όρου της Ευρώπης «των 27» (ο μέσος όρος της εθνικής κατά κεφαλήν φαρμακευτικής δαπάνης στην ευρωζώνη ανέρχεται στα 300 ευρώ) δεν είναι αποτέλεσμα «υγιών περικοπών», αλλά απότοκο του βά-ναυσου αποκλεισμού των Ελλήνων από τη φαρμακευτική περίθαλψη, ιδιαιτέρως των ευπαθών νοσολογικά ομάδων, στις οποίες συγκαταλέγονται και οι διαβητικοί. Συνεπώς, ουδείς μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ο φαρμακευτικός αυτός αποκλεισμός να έχει επιπτώσεις στη ρύθμιση του δια-βήτη τους και να οδηγήσει σε δυσμενή μελλοντικώς έκβαση της νόσου τους.

της Μαρίας Χατζηδάκη

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/2014 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/201410 11


Λύση του προβλήματος θα μπορού-σε να επιτευχθεί στο πλαίσιο ενός συναινετικού διαλόγου μεταξύ της πολιτείας και των εμπλεκόμενων στη φαρμακευτική δαπάνη παραγό-ντων (φαρμακοβιομηχανία, ιατρικό σώμα, φαρμακοποιοί). Όσον αφορά την δυσλειτουργία του ΕΣΥ - γνωστές και πολλάκις επιση-μανθείσες διαχρονικώς, ήδη από τον ιδρυτικό του νόμο (1397/1983) και την εν συνεχεία οργάνωση του- που επιδεινώθηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης (αθρόες συνταξιοδοτήσεις κα-τά την τελευταία 5ετία και μη ανανέ-ωση της στελέχωσης του), προφανώς επηρεάζουν αρνητικά και οδηγούν σε πλημμελή κάλυψη των διαβητικών. Ωστόσο πιστεύω ότι, με την ίδρυση και λειτουργία του ΕΟΠΥΥ αρχικώς και τελευταία του ΠΕΔΥ, παρά τα γνω-στά μύρια όσα προβλήματα τους, λόγω της οικονομικής κρίσης, εξα-σφαλίζονται οι απαραίτητες βασικές υγειονομικές δομές, οι οποίες μελ-λοντικώς ελπίζω ότι, θα συμβάλουν, με τη βοήθεια της δημοσιονομικής εξυγίανσης και την αναμενόμενη παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, στην αποσυμφόρηση και την αποδοτικότερη λειτουργία των διαβη-τολογικών κέντρων και των εξωτερι-κών διαβητολογικών ιατρείων.

→ Κύριε Αργυρόπουλε, έχοντας στο ενεργητικό σας μια σπου-δαία επαγγελματική εμπειρία και στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό, αφού έχετε διατελέ-σει διευθυντής διαβητολογικού τμήματος στο νοσοκομείο Ευαγ-γελισμός, αλλά και στο νοσοκο-μείο της Νίκαιας, θα θέλαμε να μας κάνετε έναν σύντομο απο-λογισμό των εμπειριών σας, ο οποίος θα έχει στοιχεία και από το εξωτερικό, αλλά και από το εσωτερικό. Μιλήστε μας για τα καλώς, αλλά και τα κακώς κείμε-να, που συναντήσατε;Περί τα τέλη του 1970 άρχισα την ειδί-κευση μου στην παθολογία στο νοσο-κομείο «Πολυκλινική Αθηνών». Εκεί εί-χα την τύχη να συναντήσω τον πρώτο μου δάσκαλο, τον Τζων Αλιβιζάτο, τον πατέρα της ελληνικής διαβητολογίας, ο οποίος διεύθυνε την ενδοκρινολογι-κή κλινική, στο πλαίσιο της οποίας λει-τουργούσε, ήδη από ετών, το πρώτο και ίσως το μοναδικό τότε διαβητολο-γικό κέντρο της χώρας μας. Κοντά του αγάπησα την ενδοκρινολογία, προς την οποία έκτοτε προσανατολίστηκα και ήρθα σε επαφή με τα πολλά και ποικίλα προβλήματα των διαβητικών, τα οποία με οδήγησαν να ασχοληθώ αργότερα ιδιαιτέρως μ’ αυτά.

Το 1974, μετά το πέρας της εξειδίκευ-σής μου στην παθολογία, την οποία ολοκλήρωσα ως ασκούμενος επί διετία στη β’ προπαιδευτική παθο-λογική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στον «Ευαγγελισμό» υπό τον καθηγητή Κ. Γαρδίκα, επέλεξα να συνεχίσω την ειδίκευσή μου στην ενδοκρινολογία. Έτσι βρέθηκα κοντά στον τρίτο κατά σειρά μεγάλο μου δάσκαλο, τον αλησμόνητο Διονύση Ίκκο, ο οποίος διηύθυνε τον τομέα ενδοκρινολογίας, μεταβολισμού και ραδιοϊσοτόπων του «Ευαγγελισμού».Το 1978, αφού ολοκλήρωσα και την τριετή εξειδίκευση μου στην ενδοκρι-νολογία και εργαζόμουνα ως ειδικευ-όμενος πλέον εσωτερικός βοηθός της κλινικής, αποφάσισα να μεταβώ στο εξωτερικό για περαιτέρω ενασχό-ληση μου με τον μεταβολισμό και ειδικώς με τον σακχαρώδη διαβήτη. Με τη μεσολάβηση, λοιπόν, του δα-σκάλου μου, ο οποίος απευθύνθηκε προς το Δ.Σ του «Ευαγγελισμού» και ανέπτυξε την προοπτική δημιουργίας ενός άρτια οργανωμένου ΕΔΙ στον το-μέα ενδοκρινολογίας, μεταβολισμού και σακχαρώδη διαβήτη του νοσοκο-μείου μας, εξασφάλισα εκπαιδευτική άδεια 14 μηνών μετ’ αποδοχών (1979-1980) και μετέβην για μετεκπαίδευση στη μονάδα μεταβολικής ιατρικής και

διαβήτη του “Guy’s Hospital”, στο Λον-δίνο, υπό τον καθηγητή Harry Keen. Στο Λονδίνο είχα την ευκαιρία και την τύχη ν’ ασχοληθώ ερευνητικά με την μι-κρολευκωματουρία, ως πρόδρομο δεί-κτη της επίπτωσης του ΣΔ στη νεφρική λειτουργία και με τον Ιταλό συνεργάτη και μετέπειτα φίλο μου, τον Giancarlo Viberti, ως επικεφαλής στις μελέτες αυτές, συμμετείχα στη δημοσίευση δυο-τριών άρθρων, που είχαν σημα-ντική και ευρεία διεθνή απήχηση στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980. Εκείνη την περίοδο μάλιστα συμμετείχα, με τα άλλα μέλη του προσωπικού της μονάδας μας, ως υγιής μάρτυς σε μια από τις πρώτες παγκοσμίως δοκιμές, που επιχειρήθηκαν τότε, για να ελεγ-χθεί η φαρμακοκινητική και αντιγονική ανοσολογική συμπεριφορά της «αν-θρωπίνου» τύπου ινσουλίνης, η οποία προέκυψε ως συνθετικό προϊόν, κατά τη διαδικασία αναπαραγωγής της με την τεχνική του ανασυνδυασμένου DNA. Το πλέον όμως σημαντικό, που απο-κόμισα από τη βρετανική εμπειρία μου σχετικά με την κλινική αντιμετώπιση των διαβητικών, και όχι μόνο, ήταν το ευρύ εθνικό δίκτυο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, υποστηριζόμενο από τον μεγάλο αριθμό των ανά την χώρα γενικών γιατρών. Η πασίγνωστοι και περίφημοι GP (General Practitioners), υψηλού συνήθως επιστημονικού επι-πέδου και λίαν ικανοποιητικώς αμει-βόμενοι- τουλάχιστον εκείνη την επο-χή- είχαν υπό την ευθύνη τους ένα συγκεκριμένο αριθμό διαβητικών, τους οποίους παρακολουθούσαν συστη-ματικώς, καταγράφοντας την εξέλιξη της νόσου τους και δημιουργώντας ένα πλήρη ιατρικό φάκελο για τον καθένα τους. Με βάση τον ιατρικό αυτό φάκελο παρέπεμπαν τον διαβητικό ασθενή τους μόνο όταν αντιμετώπιζαν κάποιο ειδικό δυσεπίλυτο πρόβλημα, ζητώντας τη βοήθεια των ειδικών ανά περιφέρεια διαβητολογικού ιατρείου, ή μονάδας, όπως φερ’ ειπείν η μονάδα μας στο Guy’s Hospital. Στη μονάδα μας βίωσα για πρώτη φορά την απο-

τελεσματικότητα της θεραπευτικής ομάδας (Θ.Ο.) στην ολιστική αντιμετώ-πιση των διαβητικών και αυτή ήταν μια πολύτιμη εμπειρία, που προσπάθησα να μεταφέρω, όταν επέστρεψα στην Ελλάδα. Επρόκειτο για συντονισμέ-νη, συλλογική προσπάθεια αφού, πλην του γιατρού, συμμετείχαν στην επίλυση των πολλών και ποικίλων προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν οι διαβητικοί, η ειδική για την εκπαίδευση τους νοσηλεύτρια, η διαιτολόγος και, εάν χρειαζόταν, ο ποδοθεραπευτής/τρια, αλλά και η ψυχολόγος. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, την άνοι-ξη του 1981, οργάνωσα το ΕΔΙ του τομέα ενδοκρινολογίας, μεταβολι-σμού και ΣΔ του «Ευαγγελισμού», το οποίο λειτούργησε υπό τη διεύθυνσή μου επί μια 5ετία και συγκεκριμένα μέχρι τον Μάρτιο του 1986, οπότε και κατέλαβα, μετά από επιτυχή κρίση, τη θέση του διευθυντή του ενδο-κρινολογικού τμήματος στο Γενικό Νοσοκομείο της Νίκαιας, στο πλαίσιο της έναρξης τότε της λειτουργίας του ΕΣΥ. Η λειτουργία του ΕΔΙ μας στον «Ευαγγελισμό» συνέβαλε αποφα-σιστικά στην εξυπηρέτηση του ολο-ένα αυξανόμενου πληθυσμού των διαβητικών στη χώρα μας, καθώς προσετέθη στα λιγοστά, πέντε έως έξι αναγνωρισμένα και λειτουργούντα τότε ΕΔΙ στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, από την εκπαιδευτική δραστηριότητα του εν λόγω ιατρείου αναδείχθηκαν από τους ειδικευόμενους τότε ενδοκρινο-λόγους μας τρεις-τέσσερις αξιόλογοι συνάδελφοι, οι οποίοι μετά το πέρας της ειδίκευσής τους ασχολήθηκαν με τον ΣΔ και, αφού μετεκπαιδεύτηκαν στο εξωτερικό, είναι σήμερα διευθυ-ντές, ή στελέχη σε ΕΔΙ και ΔΚ.Την άνοιξη του 1986, εν όψει της ανα-λήψεως των καθηκόντων μου ως διευθυντού του τμήματος ενδοκρινο-λογίας στο Γ.Ν. Νίκαιας, σε ηλικία 40 ετών, έμπλεος ενθουσιασμού, ονεί-ρων, φιλοδοξιών και κυρίως προσ-δοκιών με την έναρξη λειτουργίας του

Στον τομέα της πρόγνωσης - πρόληψης θα συμβάλει τα μέγιστα η περαιτέρω διερεύνηση του συνδυασμού των γονιδίων, που ευθύνονται για την εκδήλωση της νόσου, πάντοτε βεβαίως σε δυναμική αλληλεπίδραση με τους ποικίλους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συνεπώς, προβλέπεται καθοριστικός ο ρόλος της γενετικής συμβουλευτικής με βάση τη γονιδιακή ταυτότητα των γονέων και των απογόνων τους, ούτως ώστε να καταστεί εφικτός ο εκ των προτέρων προσδιορισμός των πιθανών προς νόσηση ατόμων



ΕΣΥ, επισκέφθηκα τη Στοκχόλμη με αφορμή ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον περί τον Σ.Δ. συνέδριο.Επρόκειτο για ένα συνέδριο, που πραγ-ματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του WHO (Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) και είχε ως αντικείμενο την οργάνωση των δομών και της λειτουργίας των υπηρεσιών για την αντιμετώπιση του ΣΔ σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περί-θαλψης. Επελέγη δε η Στοκχόλμη, στην οποία λειτουργούσε ήδη από 5ετίας, αν θυμούμαι καλώς, το «Κέντρο Διδασκα-λίας και Εκπαίδευσης για τον Σ.Δ. του νομαρχιακού συμβουλίου της Στοκ-χόλμης» υπό την αιγίδα του WHO και την επίβλεψη του διάσημου ενδοκρινο-λόγου Rolf Luft, στενού συνεργάτη και πολύ φίλου του αείμνηστου δασκάλου μου Διονύση Ίκκου, ο οποίος και με προσκάλεσε στο συνέδριο.Περί τα μέσα του 1986 ορκίσθηκα και ανέλαβα τα καθήκοντά μου, ως διευθυ-ντής του ενδροκρινολογικού τμήματος στο Γ.Ν. Νίκαιας, όπου με πολύ όρεξη καταπιάστηκα με την αναδιοργάνωσή του. Στην προσπάθεια αυτή, κύριο μέλημά μου υπήρξε η δημιουργία και ανάπτυξη ΕΔΙ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν

ότι, στη μεγάλη πληθυσμιακά (περί το 1 εκατομμύριο κάτοικοι) περιφέρεια της τέως Νομαρχίας Πρωτεύουσης, όπως αναφερόταν τότε στη διοικητική γλώσσα, δε λειτουργούσε ούτε ένα διαβητολογικό ιατρείο. Με την αρωγή της διοίκησης του νοσοκομείου μας και αφού εξασφαλίστηκε μια στοιχειώδης αρχικώς υποδομή, το ΕΔΙ μας άρχισε με μεγάλη συγκίνηση. Στο σημείο αυτό θεωρώ υποχρέωσή μου ν’ αναφερθώ στην πολύτιμη βοήθειαρ που προσέ-φερε για τη λειτουργία του ΕΔΙ μας, στα δύσκολα πρώτα χρόνια, η παρουσία του, φίλου πλέον, παθολόγου Γ. Ερω-τοκρίτου ο οποίος την εποχή εκείνη υπηρετούσε ως επιμελητής β’ στην Α’ Π. του νοσοκομείου μας. Με την έγκριση της διοίκησης ο Γ. Ερωτοκρίτου αποσπάσθηκε για να προσφέρει τις υπηρεσίες του δίπλα μου δύο φορές την εβδομάδα και υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης και φίλος για 25 ολόκληρα χρόνια, μέχρι τη συνταξιοδότησή μου το 2011. Σήμερα ο κ Γ. Ερωτοκρίτου είναι πλέον διευθυντής της Α’ Π. του νοσο-κομείου μας και συγκαταλέγεται στους έγκριτους διαβητολόγους της χώρας.Βεβαίως με την πάροδο των ετών το

τμήμα μας στελεχώθηκε με δυο επι-μελητές β’ και έναν α’, θέση την οποία κατέλαβε το 1988, μόλις επέστρεψε από τη μετεκπαίδευσή του στο ΣΔ στη Στοκχόλμη, ο επίσης στενός συνεργά-της μου έκτοτε Γ. Προκόβας, ο οποίος τώρα διευθύνει το τμήμα μας μετά τη συνταξιοδότησή μου. Τέλος, από το 1990, είχαμε και την αμέριστη συμπα-ράσταση των ειδικευομένων μας.Εκτός όμως από την ιατρική στελέ-χωση του τμήματος, κατάφερα σιγά - σιγά - και με πολλή προσπάθεια να συγκροτήσω μια σχεδόν πλήρη Θ.Ο., η οποία, λειτουργώντας ως συλλογικό υποκείμενο, προσπάθησε να υλοποι-ήσει το όραμα της βιοψυχοκοινωνικής θεώρησης των χρόνιων νοσημάτων και να προσεγγίσει τους διαβητικούς μας στο πλαίσιο του νέου, «ανοικτού», μη ιατροκεντρικού, μοντέλου.

→ Στην Ελλάδα έχουμε αναγνω-ρισμένα σπουδαίους ενδοκρινο-λόγους, οι οποίοι έχουν υπηρε-τήσει με αγάπη και αφοσίωση τον κλάδο τους, προσφέροντας τα μέγιστα στα άτομα με διαβή-τη. Τώρα, επάνω στα δικά σας

ΑΦΙΞΕΙΣ

Διαβατήριο εμπιστοσύνης<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<ΜΕΤΡΗΤΗΣ<ΓΛΥΚΟΖΗΣ<ΑΙΜΑΤΟΣ<<<<<<<<<

Γευματικοί δείκτες/Δείκτες άσκησης

Γραφική απεικόνισηαποτελεσμάτων με μια ματιά

Αυτόματος μηχανισμός απόρριψης ταινίας

Αυτόματη Κωδικοποίηση

Μικρό δείγμα αίματος, 0,3μL

Φωτισμός στην υποδοχή της ταινίας μέτρησης

Ρυθμίσεις Υψηλών & Χαμηλών ορίων

Ειδοποίηση για την ημερομηνία λήξης των ταινιών μέτρησης

Ευανάγνωστη LCD οθόνη με backlight φωτισμό

Ειδοποίηση σε περίπτωση υπογλυκαιμίας

VI_2

014_

02

ΒΙΑΝΕΞ Α.Ε. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ • ΑΘΗΝΑ: Οδός Τατοΐου 146 71 Ν. Ερυθραία, Τηλ.: 210 8009111 • E-Mail: [email protected] • INTERNET: http://www.vianex.gr • ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Ακάδημου 113, Kόμβος Μακρυγιάννη Εύοσμος Θεσσαλονίκης, ΤΚ 56224, Τηλ: 2310 840440

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣΒΙΑΝ Α.Ε. 14ο χλμ. Ε.Ο. Αθηνών - Λαμίας, 145 64 ΚηφισιάΤηλ: 210 9883372, FAX: 210 9889591

Γραμμή κοινού: 800 11 11 800 www.glucocard.gr

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

21X28_VI_2014_02_HR.pdf 1 1/14/14 11:17 AM


αυτά στοιχεία φαίνεται να λειτουργούν ως προστατευτική μελλοντική ασπίδα κατά των επιπλοκών, ακόμη και για μεταγενέστερες περιόδους στην εξε-λικτική πορεία της νόσου, στις οποίες για ποικίλους λόγους η ρύθμισή της δεν είναι όσο ικανοποιητική θα έπρεπε.Τέλος, αυτονόητη και ανέξοδη για την προστασία των διαβητικών από τις εν-δεχόμενες μελλοντικές επιπλοκές είναι η αυξημένη φυσική δραστηριότητα (ζωηρό βάδισμα τρεις -τέσσερις φορές την εβδομάδα για 30 λεπτά τουλάχι-στον), η οποία συμβάλλει στη διατήρη-ση του επιθυμητού σωματικού βάρους και βεβαίως η διακοπή του καπνίσματος.

→ Πιστεύετε ότι, η ενδοκρινολο-γική εταιρεία θα μπορούσε να κάνει κάποια πράγματα, προκει-μένου να δημιουργήσει τις προϋ-ποθέσεις για μια καλύτερη σχέση διαλόγου και επικοινωνίας με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, η οποία θα βοηθούσε, τόσο τους επιστήμονες, όσο και τα άτομα με διαβήτη. Ποιες ενέρ-γειες θα βοηθούσαν προς αυτήν την κατεύθυνση;Αγαπητή κυρία Χατζηδάκη, με εκπλήσ-σει η επικαιρότητα της συγκεκριμένης ερώτησής σας και διερωτώμαι, ποια διαισθητικού τύπου ενδοψυχική διερ-γασία σας οδήγησε να την υποβάλετε, αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι μεσούντος του Ιουλίου ανακοινώθηκε επισήμως πρό-ταση της νέας ηγεσίας του Υπουργεί-ου Υγείας προς τους νοσοκομειακούς γιατρούς να προσέλθουν σε διάλογο μαζί της, προκειμένου να επιλυθούν τα σοβούντα, ανεπίλυτα προβλήματα, που ταλανίζουν το ΕΣΥ και τη λειτουργία του (σημείωση: η πρόταση διατυπώθηκε στις 21.07.2014, ενώ η ερώτησή σας γνωστοποιήθηκε σε μένα 10 ημέρες νωρίτερα, δηλαδή σε ανύποπτο χρόνο). Συνεπώς η απάντησή μου πιθανώς ν ’αποβεί ωφέλιμη και να μη περιορισθεί σε θεωρητικού τύπου διατυπώσεις, όπως συνήθως συμβαίνει. Δράττομαι λοιπόν της ευκαιρίας να επισημάνω

μερικά από τα ζέοντα προβλήματα, που απασχολούν τους (Έλληνες) διαβητι-κούς μας, αλλά και όσους ασχολούνται μ’ αυτούς. Ως πρώτο θα έθετα τη διόρ-θωση της υπουργικής απόφασης, ώστε να συμπεριλάβει στον κατάλογο με τις μόνιμες και μη αναστρέψιμες παθήσεις, για τις οποίες η διάρκεια του ποσοστού αναπηρίας καθορίζεται επ’ αόριστον, και τον κλασσικό ΣΔ τύπου 1. Αναφέρομαι δε στον «κλασσικό», ο οποίος άλλωστε επιδημιολογικώς καλύπτει εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό από το σύνολο των Ελλήνων διαβητικών, με σκοπό να αποφευχθεί η φαλκίδευσή του με τους διαβητικούς τύπου LADA, που εκδηλώ-νουν τη νόσο τους σε μεγάλη σχετικώς ηλικία και τους ινσουλινοθεραπευόμε-νους διαβητικούς τύπου 2 μικρής σχετι-κώς ηλικίας. Ένα δεύτερο, σημαντικής όμως προτεραιότητας για διάλογο με το υπουργείο, θέμα είναι η απουσία ανα-φοράς των διαβητολογικών κέντρων (καθότι δεν συμπεριλαμβάνονται) στους υπό έκδοση νέους οργανισμούς των νοσοκομείων, υπό το πρίσμα να υπο-χωρήσουμε ως προς το συνολικό αριθ-μό τους ανά την επικράτεια και από 19 να περιορισθούν σε 10-12 (1 ΔΚ ανά εκατομμύριο πληθυσμού) εν ισορροπία όμως κατανεμημένα γεωγραφικώς.

→ Όπως ενημερώθηκα, κύριε Αρ-γυρόπουλε, μια από τις αγαπημέ-

νες σας συνήθειες (εκτός από την επιστήμη σας) είναι και η ανά-γνωση λογοτεχνικών κειμένων και βιβλίων. Μιλήστε μας για την σημασία της λογοτεχνίας στην εξέ-λιξη του ανθρώπου. Πιστεύετε την θεωρία των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι υποστήριζαν ότι, η παιδεία (γενικότερα) μπορεί θα θεραπεύ-σει εξίσου τον άνθρωπο, όπως και η επιστήμη, σας βρίσκει σύμφωνο;Στη λογοτεχνία καταγράφεται η ιστο-ρία της συλλογικής μας μνήμης ως είδους, αφού ο κάθε συγγραφέας, οι-στρηλατούμενος από τη δημιουργική φαντασία του, περιγράφει μαγευτικά - όσες φορές το κατορθώνει - την ανθρώπινη συνθήκη στην άπειρη ποι-κιλομορφία της. Έτσι, ο αναγνώστης βυθίζεται ηδονικά στο σύμπαν της ανθρώπινης συμπεριφοράς, άλλοτε μετέχοντας και συμπάσχοντας με τους ήρωες και άλλοτε αποστασιοποιούμε-νος κριτικά απ’ αυτούς. Πάντοτε όμως, αν είναι δεκτικός και ευαίσθητος, μπο-ρεί να οδηγηθεί σε τέτοιο βαθμό αυ-τογνωσίας ώστε να συνυπογράψει την εξαίσια ρήση του Τερέντιου, ο οποίος αναφώνησε: «nihil humanum mihi allienum est». δηλαδή «τίποτε το αν-θρώπινο δε μου είναι ξένο». Κι αυτό, αν καταστεί εφικτό, πιστέψτε με κυρία Χατζηδάκη, είναι απαραίτητη προϋ-πόθεση για τη σωστή προσέγγιση


«χνάρια», έρχονται να πατήσουν οι νέες γενιές ενδοκρινολόγων, οι οποίοι καλούνται να συνεχίσουν, αλλά και να εξελίξουν το σπου-δαίο έργο σας. Θα θέλαμε να μας πείτε, ποιες είναι οι προκλήσεις του μέλλοντος, που καλούνται να αντιμετωπίσουν και ποιες είναι οι συμβουλές, που θα δίνατε στους νέους συναδέλφους σας;Οι προκλήσεις, που πρόκειται ν’ αντι-μετωπίσουν οι νέοι, αλλά και οι μελλο-ντικοί συνάδελφοί μας είναι πολλές και μάλλον απρόβλεπτες, για το απώτερο τουλάχιστον μέλλον. Ωστόσο, αν θα μπορούσε κανείς αυτή τη στιγμή, σε μια προσπάθεια πρόβλεψης του εγγύς μέλλοντος, ν’ αναφερθεί υπαινικτικά σε κάποιες απ’ αυτές, θα διέκρινε ίσως να αναδύονται στους δύο μεγάλους τομείς της διαβητολογίας: της πρόγνωσης - πρόληψης της νόσου και της θεραπευ-τικής της αντιμετώπισης.Στον τομέα της πρόγνωσης - πρόληψης θα συμβάλει τα μέγιστα η περαιτέρω διερεύνηση του συνδυασμού των γονιδίων, που ευθύνονται για την εκδή-λωση της νόσου, πάντοτε βεβαίως σε δυναμική αλληλεπίδραση με τους ποι-κίλους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συνεπώς, προβλέπεται καθοριστικός ο ρόλος της γενετικής συμβουλευτικής με βάση τη γονιδιακή ταυτότητα των

γονέων και των απογόνων τους, ούτως ώστε να καταστεί εφικτός ο εκ των προ-τέρων προσδιορισμός των πιθανών προς νόσηση ατόμων.Στον τομέα της θεραπευτικής αντιμε-τώπισης ήδη εξελίσσονται εκπληκτικές πρόοδοι στο πεδίο εφαρμογής των ηλεκτρονικών συστημάτων έγχυσης της ινσουλίνης, δηλαδή στις αντλίες κλειστού κυκλώματος, που ελπίζω να οδηγήσουν συντόμως στο μικρού με-γέθους τεχνητό πάγκρεας, το οποίο θα συμβάλει αποφασιστικά στην ικανοποι-ητική ρύθμιση των διαβητικών τύπου 1. Και βεβαίως στην προσεχή 10ετία, ή 20ετία, ίσως καταστεί εφικτή η εξατομι-κευμένη, με βάση τη γενετική ταυτότητα, χρήση των συνεχώς ανακαλυπτόμενων αντιδιαβητικών φαρμάκων.Συνεπώς, οι προκλήσεις του μέλλο-ντος, κυρία Χατζηδάκη, διαγράφο-νται συναρπαστικές για το εγγύς και απώτερο μέλλον και απαιτούν από τους νέους «Ασκληπιάδες» να οικο-δομήσουν τα στοιχεία εκείνα, όπως η δίψα για διά βίου μάθηση, η αναζή-τηση της γνώσης, το ανοιχτό πνεύμα και η δημιουργική διάθεση, τα οποία αναπόσπαστα δεμένα μεταξύ τους υπόσχονται αισιοδοξία για το μέλλον.

→ Από την πολύχρονη εμπειρία που έχετε, θα θέλαμε να μας δώ-

σετε μερικές προτάσεις και λύσεις αντιμετώπισης των σημαντικότε-ρων επιπλοκών του διαβήτη. Υπάρ-χουν πράγματα, που θα μπορού-σαν να κάνουν τα διαβητικά άτομα για να βοηθηθούν, χωρίς όμως να απαιτούνται πολλά χρήματα;Αφ’ ης στιγμής διαπιστωθεί η εγκα-τάσταση των διαβητικών επιπλοκών, δυστυχώς η αντιμετώπισή τους πε-ριορίζεται, πλην της ικανοποιητικής γλυκαιμικής ρύθμισης και της άρσης των διαφόρων παραγόντων κινδύνου (παχυσαρκία, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα κλπ), στην ειδική για κάθε επιπλοκή θεραπεία, που έχει ως στόχο την ανακούφιση του ασθενούς από τη συμπαρομαρτούσα ενδεχομένως συμπτωματολογία και τη μη περαιτέρω, ει δυνατόν, επιδείνωσή τους.Αυτό όμως, που θεωρώ ως σημαντικό μήνυμα, που αξίζει να «περάσει» στους νυν και τους υποψήφιους διαβητικούς, είναι - όπως προέκυψε από σειρά μετα-αναλύσεων στα δεδομένα των μεγάλων μελετών θεραπευτικής πα-ρέμβασης σε διαβητικούς τύπου 1 και 2 – ότι, υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις, οι οποίες συνηγορούν υπέρ της άποψης του καθοριστικού ρόλου της πρώϊμης διάγνωσης της νόσου και της δραστικής θεραπευτικής παρέμβασης για την αντι-μετώπισή της. Και τούτο, επειδή τα δύο


του ασθενούς από το γιατρό του στην όλως ιδιαίτερη διαπροσωπική σχέση, που αναπτύσσεται μεταξύ τους.Όσον αφορά το καίριο ερώτημά σας, κυρία Χατζηδάκη, για τη σημασία της λογοτεχνίας στην εξέλιξη του ανθρώπου, θ’ αφήσω ν’ απαντήσει ο διάσημος καθηγητής της λογοτεχνίας του πανεπιστημίου του Yale, ο Harold Bloom. Ο σοφός γέρων του Yale, ο μεγαλύτερος εν ζωή κριτικός, αν και γέρασε στο σώμα, διατηρεί σπινθη-ροβόλο το πνεύμα, και αποφάνθηκε σε μια σχετικώς πρόσφατη συνέντευ-ξή του, απαντώντας σε παραπλήσιο με το δικό σας ερώτημα ως εξής: «Αν εξαιρέσουμε την αγάπη, που γεν-νιέται ανάμεσα σε δύο ανθρώπους με αφορμή ένα λογοτεχνικό έργο, η λογοτεχνία προσφέρει ύψιστη από-λαυση, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να οδηγήσει στην πιο βαθιά επίγνωση της ύπαρξής μας. Μέσα δε από την ψυχοσυναισθηματική αυτή πληρό-τητά, μας αποκαλύπτει το εύρος των ανθρωπίνων επιτευγμάτων».Σχετικά με τη θεωρία για την ια-ματική επίδραση της αρχαιοελλη-νικής γραμματείας, σας υπενθυ-μίζω κυρία Χατζηδάκη, τον θόρυ-βο, που ξεσήκωσε πριν από μια 10ετία περίπου το εκλαϊκευμένο έργο του αμερικανού καθηγητή Lou Marinoff υπό τον τίτλο «Πλάτων και όχι prozac» (πρόκειται για το γνωστό και ευρέως διαδεδομένο αντικαταθλιπτικό φλουοξετίνη), το οποίο υπήρξε αντικείμενο αντι-κρουόμενων απόψεων. Ωστόσο, η επιστημονική προσέγγιση του θέματος απεκάλυψε ότι, η εν λόγω θεωρία έχει βρει εφαρμογή ως «διαλεκτική» μέθοδος προσέγγισης των χρονίως πασχόντων, των διαβη-τικών συμπεριλαμβανομένων, με σκοπό την ψυχολογική ενδυνάμω-σή τους (empowerment approach). Κατά τη μέθοδο αυτή, χρησιμοποι-είται η τεχνική της «διαλεκτικής» των πλατωνικών διαλόγων, και δη

του Σωκράτη, για την ενίσχυση της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών, όταν αντιμετωπίζουν ένα χρόνιο, στρεσογόνο νόσημα.

→ Κύριε Αργυρόπουλε, έχοντας πλέον βγει στη σύνταξη, πιστεύετε ότι, έχετε «κλείσει» τον επαγγελ-ματικό σας κύκλο, ή είστε της άπο-ψης ότι, ένας γιατρός δεν μπορεί να αφήσει πίσω του την επιστήμη;Οφείλω να σας ενημερώσω ότι, τρία και πλέον χρόνια μετά τη συνταξιοδό-τησή μου έχω «κλείσει» τον επαγγελ-ματικό μου κύκλο, αφού δεν ασκώ πια κατ’ επάγγελμα την ιατρική στο δημό-σιο, ή τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, θα ήθελα να σας ομολογήσω ότι, δεν έχω «κλείσει» τη σχέση μου με την Ιατρική, η οποία σημειωτέον δεν είναι μόνον επιστήμη, αλλά και τέχνη. Μια τέχνη μάλιστα, η άσκηση της οποίας συνιστά κατόρθωμα, όπως αποφθεγματικά αποφαίνεται στο πρώτο επάγγελμα των «Αφορισμών» του ο Ιπποκράτης, ο οποίος γράφει: «Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρή, ο δε καιρός οξύς, η δε πείρα σφαλερή, η δε κρίσις χαλεπή». Συνεπώς, αυτό που μου λείπει, κυρία Χατζηδάκη, δεν είναι η επιστημονική ενημέρωση ιατρικών τεχνικών up-to-date του διαδικτύου, των οποίων παραμένω συνδρομητής στο χώρο της ειδικότητάς μου. Εκείνο όμως, που μου λείπει ιδιαιτέρως, είναι η άσκηση της τέχνης μας, γι’ αυτό και επιδιώκω με κάθε τρόπο να την ασκώ, ακόμη και μετά τη σύνταξή μου. Πέρα, λοιπόν, από την άσκησή της στο στενό κύκλο συγγενών και φίλων, όταν τους εξυ-πηρετώ στα ιατρικά τους προβλήματα, νιώθω ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση, όταν καλούμαι στο νοσοκομείο από τους παλιούς μου συνεργάτες, με τους οποίους διατηρώ στενή επαφή, ώστε να συμβάλω κι εγώ στην επίλυση διαγνωστικών, ή θεραπευτικών προ-βλημάτων. Έτσι μετριάζεται κάπως το στερητικό μου σύνδρομο, μετά τη 40ετή νοσοκομειακή μου θητεία. x

Στον τομέα της θεραπευτικής αντιμετώπισης ήδη εξελίσσονται εκπληκτικές πρόοδοι στο πεδίο εφαρμογής των ηλεκ. συστημάτων έγχυσης ινσουλίνης, δηλαδή στις αντλίες κλειστού κυκλώματος, που ελπίζω να οδηγήσουν σύντομα στο μικρού μεγέθους τεχνητό πάγκρεας, το οποίο θα συμβάλει αποφασιστικά στη ρύθμιση των διαβητικών τύπου 1.Και βεβαίως στην προσεχή 10ετία, ή 20ετία, ίσως καταστεί εφικτή η εξατομικευμένη, με βάση τη γενετική ταυτότητα, χρήση των συνεχώς ανακαλυπτόμενων αντιδιαβητικών φαρμάκων


21X28_ABBOTT_ALEX_SALONI_SAKX DIABETES_FIN.indd 2 5/9/14 5:46 PM21X28_ABBOTT_ALEX_SALONI_SAKX DIABETES_FIN.indd 1 5/9/14 5:46 PM


Η εκδήλωση μιας χρόνιας νόσου απο-τελεί γεγονός τραυματικό, τόσο για τον ασθενή, όσο και για την οικογένειά του. Μετά την ανακοίνωση της διάγνω-σης - στην προκειμένη περίπτωση του διαβήτη - από τον γιατρό, όλοι περνούν από διάφορα στάδια, που είναι λίγο πολύ γνωστά, τόσο εμπειρικά, όσο και από τη βιβλιογραφία: το αρχικό «μούδιασμα», που φέρνει ο αιφνιδια-σμός, διαδέχονται η άρνηση να γίνει η πληροφορία αντικείμενο σκέψης και επεξεργασίας από την πλευρά του υποκειμένου (ασθενούς), που κάνει σαν να μη συμβαίνει τίποτα, ο θυμός για το ότι συνέβη σ’ εκείνο, χωρίς να μπορεί να προσδιορίσει τι έφταιξε, η θλίψη, το πένθος μιας προηγούμενης κατάστασης ξεγνοιασιάς και το άγχος, για το αν θα μπορέσει να ανταποκρι-θεί με επιτυχία στις απαιτήσεις ανα-προσαρμογής του τρόπου ζωής του, ώστε να ρυθμιστεί σωστά. Συχνά, στην επιβάρυνση, που αποτελεί η ασθένεια και οι αναγκαίες αλλαγές στην καθημε-ρινότητα, που αυτή επιφέρει, προστίθε-νται κι άλλες καταστάσεις.

Με δεδομένο ότι, ο διαβήτης τύπου 1 εμφανίζεται, κατά κανόνα, σε νεαρή ηλι-κία, είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστεί αυτό που βιώνει το παιδί, ο έφηβος, ή ο νεαρός ενήλικας, που πάσχουν από διαβήτη, από αυτό που βιώνουν οι δικοί του άνθρωποι. Το συναισθηματικό «κλίμα», που επικρατεί στην οικογένεια, επηρεάζει τον ασθενή, που αρκετές φορές τείνει να αποδίδει τις συγκρού-σεις, τις εντάσεις, τη δυσκολία διαχείρι-σης του άγχους, ή τη στενοχώρια των άλλων μελών, στον διαβήτη του. Ο διαβήτης, ενίοτε, καταλήγει να παρε-μποδίσει την αυτονόμηση των νεαρών ασθενών, λειτουργώντας ως πρόσχη-μα, που επιτρέπει τη διαιώνιση μιας στάσης υπερπροστασίας, ή ελέγχου, από την πλευρά των γονέων. Άλλοτε είναι οι ίδιοι οι νεαροί ασθενείς, που τον «χρεώνουν» για την ανασφάλεια, που μπορεί να τους δημιουργεί το να πάρουν στα χέρια τους τη ζωή τους, μέ-ρος της οποίας είναι και η φροντίδα της υγείας τους. Κάποιες φορές ο διαβήτης ενοχοποιείται για οτιδήποτε δεν πάει καλά στη ζωή του ατόμου: για μια ερω-τική απογοήτευση, για τη μη πρόσληψη, ή την απόλυσή του από μια δουλειά, για την απομάκρυνση κάποιων φίλων, ή γνωστών. Στις περισσότερες περι-πτώσεις βέβαια αυτό που απασχολεί το άτομο που πάσχει από διαβήτη, είναι ο βαθμός στον οποίο η εν λόγω ασθένεια επιδρά στις σχέσεις του και ο τρόπος με τον οποίο το ίδιο μπορεί να συμπεριφερθεί, ώστε να μετριάσει την όποια αρνητική επίδραση προέρχεται

είτε από την ελλιπή πληροφόρηση, είτε από την προκατάληψη των άλλων, είτε από δικές του φοβίες. Ένα σημαντικό πρόβλημα, που αντι-μετωπίζει κάποιος, όταν μαθαίνει - συ-νήθως ξαφνικά και μάλιστα μερικές φορές μετά από νοσηλεία – ότι πάσχει από διαβήτη τύπου 1, είναι το γεγονός ότι, νιώθει απομονωμένος. Σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει συναντήσει ποτέ στο παρελθόν κάποιον διαβητικό τύπου 1, οπότε η αναπαράσταση, που έχει για την εν λόγω ασθένεια, βασίζεται σε στε-ρεότυπα, που της δίνουν τρομαχτικές διαστάσεις. Φαντάζεται ίσως τον εαυτό του στο μέλλον ανήμπορο, ευάλωτο, παραδομένο παθητικά στις επιπλοκές της ασθένειας. Μήπως πρέπει να παραι-τηθεί εκ των προτέρων από τα όνειρα και τους στόχους του, προκειμένου να μην απογοητευθεί; Μήπως να περιο-ρίσει τον κύκλο των συναναστροφών του, για να προστατευθεί από την απόρ-ριψη; Εκτός των άλλων, συνήθως τον πρώτο καιρό «συμβίωσης» με το δια-βήτη, ενίοτε όμως και μετά από χρόνια, τα ερωτήματα είναι πολλά και η φύση τους σπάνια είναι αμιγώς επιστημονική, ώστε η απάντηση να μπορεί να βρεθεί εύκολα σε μια έγκυρη σχετική ιστοσελί-δα. Στην περίπτωσή μας το ιατρικό δια-πλέκεται με το προσωπικό, το σωματικό τέμνεται με το ψυχικό.Για όλους τους παραπάνω λόγους, την τελευταία δεκαετία στο ενδοκρινολο-γικό τμήμα του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός», μετά από πρωτοβουλία του διευθυντή του διαβητολογικού ιατρείου κ. Χάρη

Βασιλόπουλου, λειτουργούν ομάδες διαβητικών ασθενών τύπου 1 σε δεκα-πενθήμερη βάση, που συντονίζονται από κοινού από γιατρό-ενδοκρινολό-γο και κλινικό ψυχολόγο. Ο ψυχολό-γος συμμετέχει στην ομάδα μετά τον πρώτο χρόνο, που αφιερώνεται στην εκμάθηση βασικών δεξιοτήτων δια-χείρισης της νόσου. Ο ρόλος του είναι να διευκολύνει το να αποτελέσουν οι ομάδες αυτές έναν χώρο όχι μόνο ενη-μέρωσης για τις ιατρικές διαστάσεις της ασθένειας, αλλά και επικοινωνίας μετα-ξύ των μελών, έναν χώρο «ενδιάμεσο», ανάμεσα στην υπερβολικά φορτισμένη συναισθηματικά ατμόσφαιρα της οικο-γένειας του διαβητικού και στο απρό-σωπο περιβάλλον ενός νοσοκομείου. Στο πλαίσιο των ομάδων, είτε αυτών, που λειτουργούν με συντονισμό από επαγγελματίες υγείας, είτε των ομάδων αλληλοβοήθειας, που μπορεί κανείς να αναζητήσει τα τελευταία χρόνια μέσω των συλλόγων των ασθενών, η συστηματική συναναστροφή με «όμοι-ους» δημιουργεί το υπόβαθρο για την

ανάπτυξη δεσμών αλληλεγγύης και επιτρέπει τη βαθμιαία εξοικείωση με την ασθένεια, καθώς μοιάζει λιγότερο απειλητική, όταν ο άλλος απέναντι, που λειτουργεί σαν καθρέφτης, αντιμε-τωπίζει τα ίδια θέματα και φαίνεται να τα καταφέρνει. Οι ανησυχίες μπορούν να εκφραστούν με λιγότερο δισταγμό, οι προβληματισμοί μπορούν να δια-τυπωθούν χωρίς τόσες επιφυλάξεις, όταν αποτελούν ζητήματα που δυνη-τικά αφορούν τον καθένα μέσα στην ομάδα. Εδώ ο διαβήτης δεν είναι αυτό που διαφοροποιεί το άτομο από τους άλλους, αλλά αυτό που λειτουργεί ως αφορμή, το αρχικό «κοινό σημείο» για να διερευνηθούν τόσο οι συγκλίσεις, όσο και οι αποκλίσεις μεταξύ των με-λών. Τα όποια ελλείμματα και οι αδυ-ναμίες του καθενός δεν αποδίδονται πλέον αυτόματα στην «ταυτότητα» του διαβητικού, καθώς οι άλλοι αποτελούν δυνάμει μέτρο σύγκρισης, όχι για να καταδείξουν αυτό, στο οποίο κάποιος υπολείπεται, αλλά αυτό, το οποίο είναι σε θέση να διεκδικήσει και να επιτύχει.

Η πολυετής εμπειρία μου, ως συντο-νίστριας στις ομάδες, μου έχει δείξει ότι, συχνά μιλώντας «για τον άλλον» οι συμμετέχοντες αποκτούν πιο ξεκά-θαρη εικόνα του εαυτού τους, παρα-κολουθώντας τους άλλους αποκτούν μεγαλύτερη ευελιξία στο πώς διαχειρί-ζονται τόσο το διαβήτη τους, όσο και τις σχέσεις τους με τους σημαντικούς άλ-λους στη ζωή τους, ενώ, αξιοποιώντας τη βοήθεια, που παρέχουν παλαιότε-ρα μέλη, που μπορούν να λειτουργή-σουν ως πρότυπα, νεότεροι ασθενείς έχουν μπορέσει να ξεπεράσουν φο-βίες, όπως αυτή της υπογλυκαιμίας, ή αναστολές, όπως το να φορέσουν αντλία, ή να κάνουν ένεση ινσουλί-νης μπροστά σε κάποιον άλλον, κάτι που πριν την ένταξή τους στην ομάδα έμοιαζε αδιανόητο. Εξάλλου, η ένταξη σε ευρύτερα δίκτυα ανθρώπων είναι το μόνο, που διαφαίνεται ως δυνατό-τητα εξόδου από την κρίση. Αν αυτό ισχύει για την οικονομία της χώρας μας και την κοινωνική κρίση, γιατί να μην ισχύει και σε προσωπικό επίπεδο; x

κοινωνική μέριμνα

Αμαλία Ατσαλάκη,δρ κλινικής ψυχολογίας -

ψυχοθεραπεύτρια,επιστημονική συνεργάτιδα

διαβητολογικού ιατρείου του ενδοκρινολογικού τμήματος

ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»

Ομάδες εκπαίδευσης, ψυχολογικής στήριξης και αλληλοβοήθειας ασθενών με διαβήτη τύπου 1


ειδησεογραφία

από τη Σοφία Νέτα

Η λήψη στατινών από καρδιοπαθείς σχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη, που σχετιζόταν με την υπολιπιδαιμική τους δρά-ση, υποδηλώνει νέα μελέτη. Ερευνητές από το University of British Columbia ανέλυσαν στοιχεία 137.000 ασθενών χωρίς διαβήτη, στους οποίους συνταγογραφήθηκαν στατίνες μετά από νοσηλεία για εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή προσβολή, ή άλλο σοβαρό πρόβλημα καρδιάς. Η ροσουβαστα-τίνη, η ατορβαστατίνη και η σιμβαστατίνη σε ελά-χιστη ημερήσια δόση 10mg, 20mg και 40mg, αντί-στοιχα, θεωρήθηκαν ως οι ισχυρότερες στατίνες.Δύο χρόνια μετά από την έναρξη των στατινών περίπου 3.600 ασθενείς διαγνώστηκαν με διαβή-τη. Διαπιστώθηκε ότι, όσοι είχαν λάβει πιο ισχυρή στατίνη είχαν 15% περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με διαβήτη, συγκριτικά με όσους έλαβαν χαμηλότερες δόσεις.

ΙΣΧΥΡΕΣ ΣΤΑΤΙΝΕΣ ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΓΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΑΝΕΤΡΕΨΑΝ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 ΣΕ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ

Ερευνητές από το University of Cincinnati, ανέστρεψαν τον διαβή-τη τύπου 1 σε μη παχύσαρκα πει-ραματόζωα, που είχαν εμφανίσει πρόσφατα τη νόσο. Ανακάλυψαν ότι, χρησιμοποιώντας το αντίσωμα UT18 για τη διέγερση του μορίου TLR4 εμπόδισαν τα Τ-κύτταρα να επιτεθούν στα βήτα κύτταρα.

Η νέα προσέγγιση διαφέρει από τις περισσότερες προσπάθειες κατα-πολέμησης του διαβήτη 1 στο ότι δεν στοχεύει άμεσα τα Τ-κύτταρα.Ο ερευνητής dr. William Ridgway δήλωσε ότι, κλειδί για την ανα-στροφή του διαβήτη τύπου 1 σε ποντικούς είναι να αντιμετωπιστεί η νόσος στην εμφάνισή της.

Η βαριατρική χειρουργική βοηθά περισσότερο τους παχύσαρκους ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 μακρο-πρόθεσμα, συγκριτικά με τη συνήθη φροντίδα. Στο συμπέρασμα κατέληξαν ερευνητές από το University of Gothenburg της Σουηδίας, οι οποίοι παρακολού-θησαν τις επιπτώσεις της βαριατρικής εγχείρησης σε 343 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και το συνέκριναν με αυτές 260 διαβητικών ασθενών, που δεν είχαν υποβληθεί σε εγχείρηση.Μετά από 24 μήνες, το 72% των υποβληθέντων σε επέμβαση εμφάνισε ύφεση της νόσου, συγκριτικά με το 16% των υπόλοιπων ασθενών. Μετά από 15 χρόνια, τα ποσοστά ήταν 30% και 7%, αντίστοιχα.

ΘΕΤΙΚΗ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΡΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/2014 23

Τα οφέλη από τη θεραπεία του διαβήτη μειώνο-νται με την ηλικία, σύμφωνα με νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο JAMA Internal Medicine. Μά-λιστα οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος από τα οφέλη, μετά την ηλικία των 75 ετών. Μετά από εξέταση της αποτελεσματικότητας των θεραπειών διαβήτη τύπου 2, σε περίπου 5.100 άτομα από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο ερευνητής της ομάδας δήλωσε επίσης ότι, ένα άτομο με διαβή-τη τύπου 2, που αρχίζει θεραπεία στα 45 και μει-ώνει την A1c κατά 1%, μπορεί να κερδίσει μέχρι και δέκα μήνες υγιούς ζωής. Στην ηλικία των 75, μπορεί να κερδίσει μόλις τρεις εβδομάδες.

ΩΦΕΛΕΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΜΕΤΑ ΤΑ 75;

ΝΕΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΜΕ ΣΙΤΑΓΛΙΠΤΙΝΗ

Νέα σημαντικά δεδομένα μελέτης για την αποτελεσματικότητα της σιταγλιπτίνης για την καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη τύπου 2 - και άρα τη βελτίωση της καθημερινό-τητας των ασθενών - δείχνουν ότι, οι ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, που ήταν υπό εντατική αγωγή με γλαργινική ινσουλίνη και λάμβαναν σιταγλιπτίνη μία φορά την ημέρα,

είχαν λιγότερα υπογλυκαιμικά επει-σόδια κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επίσης, οι ασθενείς, που τυχαιoποι-ήθηκαν στο σκέλος της σιταγλι-πτίνης, πέτυχαν τον κλινικό στόχο για γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη <7%, χωρίς υπογλυκαιμικά επεισό-δια κατά τη διάρκεια της νύχτας, σε σύγκριση με το σκέλος του εικονι-κού φαρμάκου.

Γενετική προδιάθεση, που δεκαπλασιάζει τον κίνδυ-νο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, ανακαλύφθηκε από ερευνητές. Ο καθηγητής Torben Hansen του Πανεπι-στημίου της Κοπεγχάγης ερεύνησε 2.575 κατοίκους της Γροιλανδίας για γενετικές σχέσεις με τον διαβήτη τύπου 2. Ανακάλυψε ότι, γονιδιακή μετάλλαξη στο γονίδιο TBC1D4, που ήταν παρούσα στο 17% του πλη-θυσμού, που μελετήθηκε, αύξανε τον κίνδυνο.Ωστόσο, η νέα μετάλλαξη, που είναι παρούσα σε σχεδόν 1 στους 5 κατοίκους της Γροιλανδίας, δεν έχει βρεθεί σε άλλους ευρωπαϊκούς, κινέζικους, ή αφρο-αμερικανικούς πληθυσμούς, υποδεικνύοντας ότι, ο διαβήτης τύπου 2 έχει πολλές αιτίες.

ΓΟΝΙΔΙΟ ΕΝΟΧΟ ΓΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΩΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2


Εκτιμάται ότι, το 30% των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) θα εκδηλώσει, τουλάχιστον μια, δερματική πάθηση στην πορεία της νόσου στην ζωή του. Αρκε-τές δερματοπάθειες απαντώνται συχνά σε ασθενείς με ΣΔ, ειδικά αυτές, που οφείλονται σε μόλυνση από μύκητες, ή βακτήρια, όπως Candida Albicans, ή Staphylococcus Aureus.Η εφαρμογή των laser στον χώρο της

επεμβατικής, αλλά και αισθητικής, δερ-ματολογίας τα τελευταία 20 χρόνια έχει δώσει θεραπευτική λύση σε κάποιες από τις δερματικές εκδηλώσεις του ΣΔ. Τα laser είναι πηγές, που παράγουν σύμ-φωνο μονοχρωματικό φως (δηλαδή φως με συγκεκριμένο μήκος κύματος), το οποίο διαδίδεται σε μια συγκεκριμέ-νη κατεύθυνση, σχηματίζοντας στενές δέσμες. Έτσι, ανάλογα με την πάθηση, χρησιμοποιούμε διαφορετικό τύπο laser με ανάλογο μήκος κύματος.Οι δερματικές εκδηλώσεις του ΣΔ, που μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελε-σματικά με laser, είναι οι τηλαγγειεκτα-σίες και η διάχυτη ερυθρότητα στο πρό-σωπο, η υπερτρίχωση, η μελανίζουσα ακάνθωση, η λιποειδική νεκροβίωση, η λεύκη, το δακτυλιoειδές κοκκίωμα και το διαβητικό έλκος.Τα laser, που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία των τηλαγγειεκτασιών και της διάχυτης ερυθρότητας, είναι κυρίως το pulse dye laser (μήκος κύματος 585-595nm) και το Nd:Yag (532 και 1064 nm). Και τα δύο έχουν ως στόχο το χρωμοφό-

ρο της αιμοσφαιρίνης και κατά συνέπεια επιφέρουν, μέσω της απορρόφησης της ενέργειας του laser από την αιμοσφαιρίνη, την καταστροφή του αγγείου. Συνήθως δεν απαιτούνται παραπάνω από 3-4 συνεδρίες για την ολοκλήρωση της θε-ραπείας των τηλαγγειεκτασιών.Η υπερτρίχωση είναι μια συχνή δερ-ματική εκδήλωση στις γυναίκες με ΣΔ. Η κατάσταση αυτή αντιμετωπίζε-ται με τα laser μακρού μήκους παλμού, που εκπέμπουν στο φάσμα απορρό-φησης της μελανίνης. Τέτοιου τύπου laser είναι το laser Ruby(694nm), το laser Alexandrite (755nm), και το laser pulsed diode (800nm). Ο πλέον ευρέως διαδε-δομένος τύπος laser, είναι το long pulsed alexandrite laser (755 nm, με μήκος παλ-μού από 3 έως 10 msec). Το μήκος κύ-ματος, στο οποίο εκπέμπει, έχει πολλή καλή απορρόφηση από την μελανίνη των τριχοθυλάκων. Ο αριθμός των θεραπειών, που απαιτούνται, είναι αρκετά μεγάλος και δεν μπορεί να προβλεφθεί. Με τη θεραπεία του laser συνήθως προσβάλ-λεται ο θύλακας της τρίχας, ο οποίος είτε

ρύθμιση του διαβήτη

Ιωάννης Βενετσάνος, επιστημονικός συνεργάτης Α΄ παν/κής

δερματολογικής κλινικής, Νοσοκομείο Αφροδισίων και

Δερματικών Νόσων «Α. Συγγρός»

Αλέξανδρος Στρατηγός, καθηγητής δερματολογίας

αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, δ/ντής Α΄ παν/κής

δερματολογικής κλινικής, Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων

«Α. Συγγρός»

Εφαρμογές των laser σε δερματικές εκδηλώσεις ατόμων με διαβήτη

1140.1 SANOFI ad DIABHTHS KOINOY kopela 21x28.indd 1 17/07/2014 11:08 π.μ.



αναπαράγεται, παράγοντας μία λεπτότε-ρη, πιο χνουδωτή τρίχα, ή καταστρέφεται εντελώς. Οι πιο πιθανές παρενέργειες για τους διαβητικούς ασθενείς μετά από laser αποτρίχωση είναι ο πόνος και οι προσω-ρινές μελαγχρωστικές αλλαγές.Τα laser αποτελούν μια σχετικά νέα και αρκετά αποτελεσματική προσέγγιση στην θεραπεία της μελανίζουσας ακάνθωσης, ειδικά σε ασθενείς με εκτεταμένες, αισθη-τικά μη-αποδεκτές βλάβες, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στην θεραπεία με τοπι-κά σκευάσματα (κερατολυτικές, ή ενυδα-τωτικές κρέμες), ή από του στόματος (per os) θεραπείες με φαρμακευτικά σκευ-άσματα, όπως η ετρετινάτη, η ισοτρετι-νοίνη και η μετφορμίνη. Οι ασθενείς με πιο σκούρο φωτότυπο δέρματος έχουν αυξημένη πιθανότητα υπομελάγχρωσης μετά την θεραπεία. Οι τύποι των laser, που χρησιμοποιούνται, είναι το long pulse Alexandrite laser και το continuous laser CO2. Με το Alexandrite laser απαι-τούνται 10 συνεδρίες σε διαστήματα 4-8

εβδομάδων, ενώ με το CO2 οι συνεδρίες είναι 3 σε διάστημα 4-6 εβδομάδων.Για την λιποειδική νεκροβίωση, έχουν περιγραφεί θεραπείες με pulsed dye laser (PDL) και fractional laser CO2. Ωστόσο, η όχι τόσο καλή αποτελεσματικότητα τους δεν μας επιτρέπει να τις συμπεριλάβουμε στις προτεινόμενες θεραπείες της καθ’ ημέ-ρα πράξης. Η βελτίωση, που περιγράφεται στην θεραπεία με PDL, αφορά το τμήμα του ερυθήματος και των τηλεαγγειεκτασι-ών μετά την συμπλήρωση κύκλου 3 θε-ραπειών, με μικρή επίδραση στην ατροφία και τη καφεοειδή μελάγχρωση, που συχνά συνοδεύει αυτές τις βλάβες.Μία από τις θεραπείες της λεύκης, που ως αυτoάνοσο πρόβλημα συχνά συ-νυπάρχει με ΣΔ, αποτελεί το excimer laser. Πρόκειται για ένα laser, που πα-ράγει μονοχρωματικό φως στα 311 nm (υπεριώδες φάσμα) και έχει πολύ καλά αποτελέσματα στις σταθερές, μη εξε-λίξιμες, βλάβες της λεύκης. Μπορεί να εφαρμοστεί σε ασθενείς με έκταση προ-

σβολής σε ποσοστό μικρότερο του 30% του σώματος τους (εντοπισμένη λεύκη). Οι συνεδρίες είναι 2 την εβδομάδα για διάστημα 6 μηνών, ή και περισσότερο, και το ποσοστό βελτίωσης φτάνει το 70% με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στις βλάβες του προσώπου. Η εξέλιξη της θεραπείας μπορεί να εκτιμηθεί μετά τις πρώτες 4 εβδομάδες. Ο συνδυασμός με τοπικά σκευάσματα στεροειδών, ή αναστολέων καλσινευρίνης, καθώς και η όσο το δυνατό γρηγορότερη έναρξη των συνεδριών από την εκδήλωση των βλαβών, κάνει την θεραπεία ακόμα πιο αποτελεσματική. Το δακτυλιοειδές κοκκίωμα, στις πε-ρισσότερες περιπτώσεις, περιορίζεται σε μεμονωμένες βλάβες, αλλά μπορεί να απαντηθεί και σε πιο γενικευμένες μορφές. Και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοσθεί θεραπεία με pulsed dye laser (PDL). Οι δημοσιευμένες μελέτες αφορούν σε μικρό αριθμό περιστατι-κών, αλλά δείχνουν ότι οι μεμονωμένες

Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια

Είναι η σοβαρότερη επιπλοκή του Σακχαρώδη Διαβήτη στα μάτιακαι προκαλείται από αλλοιώσεις των αγγείων του αμφιβληστροειδή λόγω του υψηλού σακχάρου στο αίμα.

Αφορά όλους τους διαβητικούς ασθενείς (τύπου Ι & ΙΙ) .

Δεν υπάρχουν συμπτώματα στα αρχικά στάδια ενώ εάν δεν προληφθεί, διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, οι συνέπειες για την όραση μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.

Κάθε ασθενής που πάσχει από Διαβητική Αμφιβληστροειδοπάθεια θα πρέπει να υποβάλλεται τακτικά σε οφθαλμολογικό έλεγχο, ακόμα και εάν δεν έχει συμπτώματα, για έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της αμφιβληστροειδοπάθειας.

www.eyecenter.gr

Η σωστή ρύθμιση του σακχάρου και η τακτική οφθαλμολογική εξέταση ελαττώνουν σημαντικά τον κίνδυνο απώλειας της όρασης!

Θυμηθείτε:

Στο ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ λειτουργεί

εξειδικευμένο τμήμα βυθού για τη διάγνωση &

θεραπευτική αντιμετώπιση των παθήσεων του Αμφιβληστροειδή.

Διαθέτει ιατρικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας για την

καταγραφή και απεικόνιση των εκδηλώσεων της

διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας:

ΦλουοραγγειογραφίαΑγγειογραφία με Ινδοκυανίνη

Οπτική ΤομογραφίαΟφθαλμικό Υπέρηχο

Για την αντιμετώπιση της πάθησης, με τη βοήθεια

μηχανημάτων υψηλής τεχνολογίας, μέσα σε ένα

φιλικό περιβάλλον με άρτιες συνθήκες οργάνωσης, ομάδα εξειδικευμένων

οφθαλμιάτρων εφαρμόζει σύγχρονες μεθόδους

θεραπείας :Laser Φωτοπηξία

Φωτοδυναμική ΘεραπείαΕνδοϋαλοειδικές εγχύσεις

Anti-VEGF

To τμήμα βυθού στο ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ

λειτουργεί καθημερινά, κατόπιν ραντεβού.

ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝΒασ. Σοφίας 64 - 2ος όροφος

Αθήνα


βλάβες απαντούν καλύτερα στον συγκε-κριμένο τύπο laser, απ’ ότι η γενικευμένη μορφή. Άλλοι τύποι laser, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, είναι το excimer laser και το fractional CO2.Το διαβητικό πόδι αποτελεί μια χρόνια επιπλοκή του ΣΔ, αλλά και μια χρόνια πρόκληση για την θεραπεία του. Την τελευταία 20ετία έχουν δημοσιευθεί αρκετές μελέτες, που δείχνουν ότι, η σάρωση των βλαβών με laser μικρού κύματος έχει καλό αποτέλεσμα στην επούλωση τους (Low level laser therapy- LLLT). Ο ακριβής μηχανισμός δράσης των laser στην επούλωση των ελκών

δεν είναι ακόμα σαφής. Βιομετρικές και ιστολογικές μελέτες έδειξαν ότι, η «ταχεία ρίκνωση» των βλαβών κατά την εφαρμογή της θεραπείας οδηγεί σε πιο γρήγορη επιθηλιοποίηση και δημιουρ-γία ανανεωμένου συνδετικού ιστού με νέες ίνες κολλαγόνου. Διαφορετικά μήκη κύματος έχουν δοκιμαστεί στην επιρροή τους στην κινητικότητα-μετανάστευση και πολλαπλασιασμό των κυττάρων σε διαβητικούς ασθενείς και σε μάρτυρες. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, οι βλάβες επωφελούνται περισσότερο από την θεραπεία σε μήκη κύματος κοντά στο ορατό, παρά στο υπέρυθρο φάσμα. Οι

πλέον συνήθεις τύποι laser, που έχουν χρησιμοποιηθεί σε τέτοιες θεραπείες, εί-ναι το diode laser (670nm) και το helium-neon laser (633nm).Γενικά, τα Laser έχουν εφαρμογή σε πολλές από τις δερματικές εκδηλώσεις του ΣΔ, με κυμαινόμενα αποτελέσμα-τα, ανάλογα με τη φύση των βλαβών. Η ερυθρότητα/τηλαγγειεκτασίες και η υπετρίχωση/δασυτρυχισμός ανταπο-κρίνονται με καλά αποτελέσματα στη θεραπεία με Laser, ενώ για τις άλλες εκδηλώσεις η αποτελεσματικότητα στη-ρίζεται σε μικρές σειρές ασθενών, ή ανεκδοτολογικές παρατηρήσεις. x



Ο διαβήτης είναι μια από τις πιο κοινές χρόνιες ασθένειες της παιδικής ηλικίας και οφείλεται στην ανεπαρκή έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας. Στην Ελ-λάδα ο διαβήτης εμφανίζεται ετησίως σε 8-10 παιδιά, ανά 100.000 σε ηλικίες από 2 ετών μέχρι και την εφηβεία.

Από τη στιγμή της διάγνωσης τα παι-διά και οι έφηβοι με διαβήτη θα πρέ-πει να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους, μια και θα ζήσουν μια ολόκληρη ζωή με τη νόσο. Ο διαβήτης έχει μια βαθιά επίδραση στην οικογένεια. Ο προ-γραμματισμός για την φροντίδα και την ικανοποίηση των αναγκών ενός παιδιού με διαβήτη μπορεί να είναι κουραστικός. Όπως όλες οι χρόνιες ασθένειες, έτσι και ο διαβήτης αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά μπορεί να επι-φέρει δυσκολίες στο ίδιο το άτομο και τον άμεσο περίγυρό του, την οικογέ-

νειά του, το σχολικό του περιβάλλον.Οι προκλήσεις, που παρουσιάζονται στα παιδιά και στους εφήβους με διαβήτη, σε σύγκριση με την αντιμε-τώπιση του διαβήτη στους ενήλικες, αφορούν στη διατήρηση φυσιολο-γικής σωματικής και ψυχολογικής εξέλιξης και ανάπτυξης, καθώς και στη συμμετοχή ολόκληρης της οικο-γένειας (κυρίως όταν το παιδί είναι πολύ μικρό για να κατανοήσει, ή να αντιμετωπίσει το διαβήτη), αλλά και την οργάνωση της φροντίδας για το παιδί εκτός του οικογενειακού

Πως πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 οι δάσκαλοι & καθηγητές στο σχολείο

δρ. Μυρτώ-Μαρία Ράγγα,διδάκτωρ ψυχολογίας-γεροντολογίας

πρόληψη & διαγνωστικός έλεγχος

περιβάλλοντος, για παράδειγμα στο σχολείο. Παρ’ όλες τις προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης τις τελευταίες δεκαετίες τα παιδιά στο σχολικό περιβάλλον και σε χώρους ημερήσιας φροντίδας εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν διακρίσεις. Για παράδειγμα, παρατηρούνται φαινό-μενα όπου μπορεί σχολεία και παι-δαγωγοί να αρνηθούν την εισαγωγή παιδιών με διαβήτη στο σχολείο, τις περισσότερες φορές λόγω ελλιπούς ενημέρωσης και κατάρτισης, ή να τα αποκλείουν από δραστηριότητες, όπως σωματική άσκηση, ή εκδρομές. Για τη συμμετοχή των παιδιών στο σχολείο, ή/και κάποιο χώρο ημερή-σιας φροντίδας, είναι απαραίτητη η κατάρτιση του προσωπικού, για την παροχή ενός ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος. Και οι δύο γονείς και οι ειδικοί της υγειονομικής περίθαλ-ψης (π.χ. οικογενειακός και σχολικός γιατρός) θα πρέπει να συνεργάζονται, για να παρέχουν τις απαραίτητες πλη-ροφορίες στο προσωπικό, ώστε να επιτραπεί στα παιδιά με διαβήτη να συμμετέχουν πλήρως και με ασφά-

λεια στην εμπειρία του σχολείου, για τη μακροπρόθεσμη ευημερία τους και τη βέλτιστη ακαδημαϊκή επίδοσή τους. Έρευνες έδειξαν πως, όταν η γλυκόζη του αίματος κρατείται σε φυσιολογικά επίπεδα, μειώνεται ο κίνδυνος των επιπλοκών του σακχαρώδη διαβήτη. Για την επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου, θα πρέπει να παρακολουθείται η γλυκόζη του αίματος συχνά, να ακο-λουθείται ένα πλάνο γεύματος και να ληφθεί φαρμακευτική αγωγή. Μελέτες έχουν δείξει ότι, η πλειο-ψηφία του προσωπικού των σχολεί-ων έχουν ανεπαρκή κατανόηση του διαβήτη και οι γονείς των παιδιών με διαβήτη δεν έχουν εμπιστοσύνη στην ικανότητα των δασκάλων τους να δια-χειρίζονται αποτελεσματικά το διαβήτη. Κατά συνέπεια, η εκπαίδευση για τον διαβήτη πρέπει να απευθύνεται προς τους παρόχους ημερήσιας φροντίδας, δασκάλους και λοιπό σχολικό προ-σωπικό, που αλληλεπιδρούν με το παιδί, συμπεριλαμβανομένων των δι-ευθυντών του σχολείου, προπονητών, νοσηλευτών, βοηθών υγείας, οδηγών λεωφορείων, γραμματέων, κλπ.

Οι βασικές γενικές οδηγίες για τη φροντίδα του παιδιού στο σχολείο αφορούν σε ένα εξατομικευμένο πλάνο, που θα πρέπει να αναπτυχθεί από το γονέα/κηδεμόνα, τον γιατρό και τον πάροχο του σχολείου, ή του παιδικού σταθμού. Είναι σημαντικό να είναι ξεκάθαρες και οριοθετημένες οι αρμοδιότητες και οι ευθύνες, που αναλαμβάνουν όλα τα μέρη, συμπε-ριλαμβανομένου του γονέα/κηδεμό-να, του προσωπικού του σχολείου, καθώς και του ίδιου του μαθητή. Π.χ. χορήγηση όλων των απαιτούμενων πληροφοριών για την καλύτερη αντι-μετώπιση της εκάστοτε περίπτωσης.

Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει:• Παρακολούθηση της γλυκόζης του

αίματος και• Χορήγηση ινσουλίνης (αν είναι απα-

ραίτητο)• Διατροφικό πλάνο (γεύματα και

σνακ),• Συμπτώματα και θεραπεία της υπο-

γλυκαιμίας • Συμπτώματα και θεραπεία της υπερ-

γλυκαιμίας


Λόγω της ιδιαιτερότητας του τρόπου ζωής των παιδιών με διαβήτη, συχνά παρατηρούνται συναισθήματα και συμπεριφορές, που σχετίζονται με την άρνηση, το φόβο, το θυμό, την ενοχή και τη θλίψη. Η σωστή επικοινωνία μεταξύ του παιδιού και του ενήλικα, που τον φροντίζει, είναι πολύ σημα-ντική για τη σωστή αντιμετώπιση του διαβήτη. Συχνές συζητήσεις και διε-ρεύνηση των αναγκών του παιδιού, αλλά και της πιθανότητας σχολικού εκφοβισμού (bullying) από τους άλ-λους μαθητές είναι απαραίτητα για την ένταξη του παιδιού με διαβήτη στο χώρο του σχολείου. Σε μεγαλύτερες ηλικίες παιδιών, ενημερωτικές ομιλίες για τα παιδιά σε θέματα διαβήτη, θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόη-ση, την αποδοχή και την υποστήριξη

των παιδιών με διαβήτη κατά τη διάρ-κεια του σχολικού βίου.Οι ευθύνες των διαφόρων εμπλε-κόμενων μερών είναι εξίσου σημα-ντικές, προκειμένου όλοι να αισθά-νονται σιγουριά, ασφάλεια, αλλά και αλληλοσυμπαράσταση στην αντιμετώπιση της νόσου. Ο γονέας/κηδεμόνας θα πρέπει να παρέχει στον πάροχο – σχολείο, ή παιδικό σταθμό - όλα τα απαραίτητα υλικά και τον εξοπλισμό, που απαι-τούνται για τις εργασίες φροντίδας του διαβήτη, καθώς και πληροφορίες σχετικά με τον διαβήτη και την εκτέλε-ση των καθηκόντων, που σχετίζονται με το διαβήτη. Ειδικότερα, τηλεφωνι-κούς αριθμούς έκτακτης ανάγκης του γονέα/κηδεμόνα και των γιατρών, έτσι ώστε το σχολείο να μπορεί να

επικοινωνήσει με αυτά τα άτομα σε έκτακτη ανάγκη και πληροφορίες για το πρόγραμμα διατροφής του μαθητή, ώστε ο γονέας να συνεργαστεί με το σχολείο, για να συντονίσει αυτό το πρόγραμμα με εκείνο των άλλων μαθητών, όσο το δυνατόν καλύτερα. Η συμμετοχή του μαθητή με διαβήτη σε όλες τις δραστηριότητες εντός και εκτός του χώρου του σχολείου, όπως στη σωματική άσκηση, σε εκδρομές κ.α. είναι απαραίτητη για την ομαλή ένταξη του παιδιού στην μαθητική ομάδα και την καλύτερη επικοινωνία με τους συμμαθητές του. Ο υπεύθυνος του σχολείου, ή του παιδικού σταθμού, πρέπει να παρέχει εκπαίδευση σε όλους τους ενήλικες, που παρέχουν εκπαίδευση, φροντίδα και άλλες υπη-ρεσίες για το μαθητή. Η άγνοια της

πρόληψη & διαγνωστικός έλεγχος

νόσου προκαλεί ανασφάλεια πρώτα στον φροντιστή και μετά στον πάσχο-ντα. Ένας ενήλικας στο σχολείο θα πρέπει να τεθεί υπεύθυνος για την παρακολούθηση του μαθητή, π.χ. να γνωρίζει το πρόγραμμα γευμάτων, την παρακολούθηση της γλυκόζης, να εκπαιδευτεί για την πιθανή χορήγηση ινσουλίνης, ή γλυκαγόνης, καθώς και να ενημερώσει τον γονέα/κηδεμόνα για τυχόν αλλαγές στο πρόγραμμα του σχολείου, που επηρεάζουν το πρόγραμμα του μαθητή με διαβήτη. Τα άτομα αυτά δεν χρειάζεται να είναι επαγγελματίες υγείας.

Επίσης, τα παιδιά και οι νέοι πρέπει να είναι σε θέση να εφαρμόσουν τη φροντίδα του διαβήτη τους στο σχολείο με τη συγκατάθεση των γονέων, στο βαθμό που είναι συμ-βατός με την ανάπτυξη του μαθητή και την εμπειρία του με το διαβήτη. Η έκταση της ικανότητας του μαθητή να συμμετέχει στη φροντίδα του διαβή-τη θα πρέπει να συμφωνηθεί από το προσωπικό του σχολείου, το γονέα/κηδεμόνα, και ειδικούς υγειονομικής περίθαλψης. Παρέχοντας στο παιδί την ευκαιρία να αναπτύξει δεξιότητες για την αυτό-φροντίδα του, θα προα-

χθεί η αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμη-ση και αυτό θα συμβάλει θετικά στη θεραπεία της νόσου.Εν ολίγοις, με το σωστό σχεδιασμό και εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού των σχολείων, τα παιδιά και οι νέοι με διαβήτη μπορούν να συμμετέχουν πλήρως στην εμπειρία του σχολείου. Για το σκοπό αυτό, η οικογένεια, το σχολείο και οι ειδικοί στο χώρο της υγείας θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για να εξα-σφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλ-λον μάθησης χωρίς διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό. x

Βιβλιογραφία

1. American Diabetes Association: Diabetes 1996 Vital Statistics. Alexandria, VA, American Diabetes Association, 1996, p. 13–20

2. American Diabetes Association: Type 2 diabetes in children and adolescents (Consensus Statement). Diabetes Care 23:381–389, 2000

3. Diabetes Control and Complications Trial Research Group: Effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. N Engl J Med 329:977–986, 1993

4. Diabetes Control and Complications Trial Research Group: Effect of intensive diabetes treatment on the development and progression of long-term complications in adolescents with insulin-dependent diabetes mellitus. J Pediatr 125:177–188, 1994

5. Diabetes Epidemiology Research International Group: Secular trends in incidence of childhood IDDM in 10 countries. Diabetes 39:858–864, 1990

6. Dokheel TM, for the Pittsburgh Diabetes Epidemiology Research Group: An epidemic of childhood diabetes in the United States? Evidence from Allegheny County,

Pennsylvania. Diabetes Care 16:1606–1611, 1993

7. Hodges L, Parker J: Concerns of parents with diabetic children. Pediatr Nurse 13:22–24, 1987

8. Jesi Stuthard and ADA v. Kindercare Learning Centers, Inc., Case no. C2-96-0185 (USCD South Ohio 8/96)

9. Kostraba JN, Gay EC, Cai Y, Cruickshanks KJ, Rewers MJ, Klingensmith GJ, Chase HP, Hamman RF: Incidence of insulin-dependent diabetes mellitus in Colorado. Epidemiology 3:232–238, 1992

10. Kyllo CJ, Nuttall FQ: Prevalence of diabetes mellitus in school-age children in Minnesota. Diabetes 27:57–60, 1978

11. LaPorte RE, Matsushima M, Chang Y-F: Prevalence and incidence of insulin-dependent diabetes. In Diabetes in America. 2nd ed. Harris MI, Cowie CC, Stern MP, Boyko EJ, Reiber GE, Bennett PH, Eds. Washington, DC, U.S. Govt. Printing Office, 1995, p. 37–45 (NIH publ. no. 95-1468)

12. LaPorte RE, Tajima N, Dorman JS, Cruick-shanks KJ, Eberhardt MS, Rabin BS, Atchison RW, Wagener DK, Becker DJ, Orchard TJ: Differences between blacks and whites in the epidemiology of insulin-dependent diabetes mellitus in Allegheny County, Pennsylvania. Am

J Epidemiol 123:592–603, 198613. Libman I, Songer T, LaPorte R:

How many people in the U.S. have IDDM?Diabetes Care 16:841–842, 1993

14. Lindsey R, Jarrett L, Hillman K: Elementary schoolteachers’ understanding of diabetes. Diabetes Educ 13:312–314, 1987

15. Lipman TH: The epidemiology of type 1 diabetes in children 0–14 yr of age in Philadelphia. Diabetes Care 16:922–925, 1993

16. Rewers M, LaPorte R, King H, Tuomilehto J: Trends in the prevalence and incidence of diabetes: insulin-dependent diabetes mellitus in childhood. World Health Stat Q 41:179–189, 1988

17. Rewers M: The changing face of epidemiology of insulin-dependent diabetes mellitus (IDDM): research designs and models of disease causation. Ann Med 23:419–426, 1991

18. Skyler JS (Ed.): Medical Management of Type 1 Diabetes. 3rd ed. Alexandria, VA, American Diabetes Association, 1998

19. Wysocki T, Meinhold P, Cox DJ, Clarke WL: Survey of diabetes professionals regarding developmental charges in diabetes self-care.Diabetes Care 13:65–68, 1990


Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, συ-νήθως, εκδηλώνεται στην παιδική ηλι-κία και ευθύνεται για το 5%, περίπου, των περιπτώσεων διαβήτη. Η νόσος καταστρέφει τα κύτταρα του παγκρέ-ατος, που ονομάζονται β-κύτταρα και παράγουν ινσουλίνη, γι’ αυτό τα άτομα αυτά λαμβάνουν ινσουλίνη με τη μορφή ενέσεων, ή τη χρήση μι-

κρών αντλιών χορήγησης ινσουλίνης, ώστε να ρυθμίζουν το σάκχαρο του αίματος τους. Ένα σημαντικό βήμα, στο δρόμο προς νέες θεραπευτικές μεθόδους του δια-βήτη και ειδικότερα του διαβήτη τύπου 1, δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστη-μονικό περιοδικό Nature. Πρόκειται για ένα ακόμα βήμα προς την κατεύθυνση δημιουργίας κυττάρων, που να έχουν την ικανότητα να συνθέτουν και να παράγουν ινσουλίνη, ώστε η μεταμό-σχευση τους στους πάσχοντες να κα-λύψει την έλλειψη των β-κυττάρων του παγκρέατος. Βέβαια και στο παρελθόν έγιναν ανάλογες προσπάθειες.

Η δημιουργία κυττάρων ικανών να παράγουν ινσουλίνη χαρακτηρίστη-κε ως εντυπωσιακό τεχνικό επίτευγ-μα, που κυρίως θα βοηθήσει άμεσα στο να ανακαλύψουμε τι είναι εκεί-νο, που πυροδοτεί την καταστροφή των β-κυττάρων στα σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Στο πρόσφατο επίτευγμα χρησιμο-ποιήθηκε μια τεχνική, η οποία θυμίζει σε σημαντικό βαθμό τη διαδικασία κλωνισμού στα πειραματόζωα. Η πρόσφατη μελέτη είναι η τρίτη στον κόσμο, που χρησιμοποιεί την τεχνική του κλωνισμού για να δημιουργήσει ανθρώπινα πολυδύναμα κύτταρα και

η σελίδα του γιατρού

Σημαντική πρόοδος στην προσπάθεια δημιουργίας κυττάρων, που παράγουν ινσουλίνη

Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αν. καθηγητής ενδοκρινολογίας

η πρώτη, που χρησιμοποιεί μια νέα τεχνική για να δημιουργήσει κύτταρα, που παράγουν ινσουλίνη. Βασικά, οι επιστήμονες αφαίρεσαν τον πυρήνα (περιέχει το DNA) από ένα ανθρώπινο ωάριο και τον αντικατέ-στησαν με τον πυρήνα από ένα κύτ-ταρο του δέρματος μιας γυναίκας, που είχε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 από την ηλικία των 10 ετών. Ακολούθως άφησαν το ωάριο να διαιρεθεί και να αυξήσει τον αριθμό των κυττάρων του για μερικές ημέρες. Τα κύτταρα αυτά είναι πολυδύναμα γιατί έχουν την ικανότητα να αναπαράγονται και να εξελίσσονται σε οποιοδήποτε κύτταρο του ανθρωπίνου σώματος, μετά από κατάλληλους χειρισμούς. Μέχρι τώρα, η δημιουργία πολυ-δύναμων κυττάρων στηριζόταν σε διαφορετικές μεθόδους, που δεν χρησιμοποιούσαν ανθρώπινα ωάρια, τα οποία αφενός είναι δύσκολο να βρεθούν για ερευνητικούς λόγους και

αφετέρου δημιουργούν ηθικής φύσε-ως αναστολές. Σύμφωνα με δήλωση ενός εκ των ερευνητών στον τύπο, η χρησιμοποιηθείσα μέθοδος έχει σημαντικά βελτιωθεί και μπορεί να θεωρείται ως αξιόπιστη μέθοδος δη-μιουργίας πολυδυνάμων κυττάρων. Στην πράξη, πρόκειται για μια προ-σπάθεια «αναπρογραμματισμού» των κυττάρων του ασθενούς με το δικό του DNA, το οποίο είναι ανοσολογικά αποδεκτό από τον οργανισμό του. Τα πολυδύναμα κύτταρα, που δη-μιουργήθηκαν με τον τρόπο που προαναφέρθηκε, μεταμοσχεύτηκαν σε ποντίκια με ασθενικό σύστημα άμυνας, που επιτρέπει την επιβίω-ση τους, παρότι ξένα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, τα πολυδύναμα κύτταρα που μεταμοσχεύτηκαν στα ποντίκια, εξελίχθηκαν τόσο σε νευρι-κά κύτταρα, όσο και β-κύτταρα, που παρήγαγαν ινσουλίνη. Η μελέτη αυτή είναι ελπιδοφόρος,

αλλά παραμένει ασαφές, εάν παρό-μοια πολυδύναμα κύτταρα μπορούν να μεταμοσχευτούν σε άνθρωπο. Ως κύριο πρόβλημα αυτής της ερευνη-τικής προσπάθειας είναι το ότι, εκτός από τα β-κύτταρα, δημιουργήθηκαν και άλλα (νευρικά) κύτταρα. Σίγου-ρα, θα χρειαστεί χρόνος και πρό-σθετη γνώση, ώστε η όλη διαδικα-σία να οδηγεί στη δημιουργία μόνο β-κυττάρων. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι, αυτά τα κύτταρα θα χρησιμεύ-σουν κάποια μέρα για τη δημιουργία ιστών, που θα μπορούν να μεταμο-σχευθούν σε ανθρώπους, χωρίς να απορρίπτονται από τον οργανισμό, γιατί θα έχουν το ίδιο DNA. x

ΒιβλιογραφίαYamada M, et al. Human oocytes reprogram adult somatic nuclei of a type 1 diabetic to diploid pluripotent stem cells. Nature, 2014; 510:533-6.


ΟρισμόςΌταν ο διαβήτης προσβάλλει τα μικρά αιμοφόρα αγγεία του αμφι-βληστροειδή χιτώνα του ματιού, τότε λέμε ότι, κάποιος πάσχει από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.

Επιδημιολογικά στοιχείαΗ διαβητική αμφιβληστροειδοπά-θεια είναι μια συχνή επιπλοκή του διαβήτη. Εκτιμάται ότι, ένας στους τέσσερις ασθενείς με διαβήτη, σε

διάστημα 5 ετών απο τη στιγμή της διάγνωσης, θα παρουσιάσει τις πρώτες διαβητικές αλλοιώσεις στα μάτια. Για τα περισσότερα άτομα αυτές οι αλλοιώσεις είναι ασήμα-ντες χωρίς να δημιουργούν κάποιο πρόβλημα στην όραση. Κάθε χρόνο όμως, περίπου δύο άτομα στα 100, που πάσχουν από διαβήτη, παρου-σιάζουν παθήσεις στα ματιά τους, που απειλούν την όρασή τους.Γενικότερα, εάν ανήκετε σε μια από τις πιο κάτω κατηγορίες ατόμων: • έχετε διαβήτη για μεγάλο χρονικό

διάστημα• το επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα

σας είναι υψηλό• έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση• είστε έγκυος• παίρνετε ινσουλίνητότε βρίσκεσθε σε αυξημένο κίνδυ-νο για να αναπτύξετε αμφιβληστρο-ειδοπάθεια.

ΣυμπτώματαΣτα πρώιμα στάδια, η διαβητική αμ-φιβληστροειδοπάθεια δε δημιουρ-γεί αξιοπρόσεκτα συμπτώματα στην όραση και είναι πολύ πιθανό να μην αντιληφθούμε τις αλλοιώσεις, που θα προκληθούν στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, παρά μόνο όταν αυτές θα έχουν φθάσει σε μεταγενέ-στερα στάδια.Στα πιθανά συμπτώματα της διαβητι-κής αμφιβληστροειδοπάθειας περι-λαμβάνονται:• σχήματα, που «επιπλέουν» στο

οπτικό πεδίο - εξιδρώματα• θολή όραση• ξαφνική απώλεια όρασηςΕάν η αμφιβληστροειδοπάθεια δε δι-αγνωστεί έγκαιρα και δεν θεραπευτεί, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή απώ-λεια της όρασης – ακόμα και σε τύ-φλωση. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό, οποιοσδήποτε με διαβήτη άνω των

Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθειαη συνήθης επιπλοκή του διαβήτη στα μάτια

Ανδρέας Τουρμούζης, χειρουργός οφθαλμίατρος,

Οφθαλμολογικό Αθηνών


διαβήτης στην καθημερινή ζωή

12 ετών να επισκέπτεται τον οφθαλ-μίατρό του τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και να ελέγχει τα μάτια του για πιθανές αλλοιώσεις των αγγείων του αμφιβληστροειδή.

Σημασία της οφθαλμολογικής εξέτασηςΗ οφθαλμολογική εξέταση έχει σκο-πό να διερευνήσει την ύπαρξη διαβη-τικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Στη διάρκεια της εξέτασης, ο οφθαλ-μίατρος θα μετρήσει την οπτική σας οξύτητα (μακρινή όραση), θα διερευ-νήσει την ύπαρξη μεταμορφωψίας με Amsler Grid (τεστ με τετραγωνάκια), θα σας εξετάσει στη σχισμοειδή λυ-χνία και, αφού ρίξει σταγόνες στο μάτι σας, που θα διαστείλουν την κόρη του, θα εξετάσει το βυθό του ματιού σας. Η οφθαλμοσκόπηση συνοδεύ-εται με φωτογράφηση του βυθού, προκειμένου να καταγραφεί η κλινική σας εικόνα, ενώ, εάν υπάρξουν λόγοι για περαιτέρω διερεύνηση, θα σας προταθούν ειδικές εξετάσεις, όπως η οπτική τομογραφία (OCT) και η φλου-οραγγειογραφία.

Τα στάδια της διαβητικής αμφι-βληστροειδοπάθειαςΗ διαβητική αμφιβληστροειδοπά-θεια παρουσιάζει μια εξελικτική πορεία, την οποία διακρίνουμε σε τέσσερα στάδια, ανάλογα με το είδος των αλλοιώσεων.

Στάδιο Ι: (αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος) μικροανευρύσματα εμφανίζονται στα αιμοφόρα αγγεία του οφθαλμού.Στάδιο ΙΙ: (προ-παραγωγική αμφι-βληστροειδοπάθεια) παρουσιά-ζονται περισσότερο σοβαρές και εκτεταμμένες μεταβολές στον αμφι-βληστροειδή, συμπεριλαμβανομέ-νης της αιμορραγίας.Στάδιο ΙΙΙ: (παραγωγική αμφιβλη-στροειδοπάθεια) εμφάνιση νέων παθολογικών αγγείων (νεοαγγεία), τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια όρασης.Στάδιο ΙV: αιμορραγία στο υαλώδες, ουλοποίηση, αποκόλληση και απώ-λεια της όρασης.

Θεραπεία Η θεραπεία της διαβητικής αμφιβλη-στροειδοπάθειας εξαρτάται από το στάδιο, που βρίσκεται. Έτσι, εάν η αμφιβληστροειδοπάθεια έχει διαγνω-στεί στα πρώιμα στάδια, μπορεί να αντιμετωπισθεί με καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη. Στην περίπτωση όμως που αυτή βρίσκεται σε πιο προχωρη-μένα στάδια, προτείνεται θεραπεία, είτε με laser, είτε με ενδοϋαλοειδικές ενέσεις. Το laser βοηθά στην εξα-φάνιση των παθολογικών αγγείων, έτσι ώστε να αποφευχθούν πιθανές αιμορραγίες και απώλεια της όρα-σης. Τα τελευταία χρόνια η χορήγηση των ενδοϋαλοειδικών ενέσεων έχει

οδηγήσει στην ικανοποιητική αντι-μετώπιση του διαβητικού οιδήματος της ωχράς κηλίδας με πολύ καλά αποτελέσματα. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση της διαβητικής αμφιβλη-στροειδοπάθειας με υαλοειδεκτομή.

Πρόληψη Πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόλη-ψη για την εμφάνιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας παίζει η ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, σε επίπεδα όσο το δυνατόν πιο κοντά στα φυσιολογικά. Επιπλέον, πρέπει να φροντίζετε ώστε:• να μην ξεχνάτε τον ετήσιο οφθαλμο-

λογικό έλεγχο• εάν αντιληφθείτε οποιαδήποτε αλλα-

γή στην όρασή σας, να ενημερώσετε αμέσως τον γιατρό σας

• να παίρνετε σωστά τα φάρμακά σας• να χάσετε βάρος (εάν χρειάζεται) και

να ακολουθείτε μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή

• να γυμνάζεσθε τακτικά• να κόψετε το κάπνισμα• να ελέγχετε την αρτηριακή πίεση

και το επίπεδο χοληστερόλης στο αίμα σας.

Θυμηθείτε, η διαβητική αμφιβλη-στροειδοπάθεια είναι μια συχνή επιπλοκή του διαβήτη, που μπορεί να αντιμετωπισθεί με έγκαιρη διά-γνωση και θεραπεία. x


Το ελληνικό καλοκαίρι αποτελεί συ-νώνυμο της ανεμελιάς, της διασκέ-δασης και της ξεκούρασης για όλους μας. Για πολλούς συνανθρώπους μας όμως, που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, η περίοδος αυτή μπορεί να κρύβει αρκετές παγίδες. Ωστόσο, με μια μικρή προετοιμασία, ακολου-θώντας τις παρακάτω συμβουλές, μπορούν να προφυλάξουν την υγεία τους κατά τη θερινή περίοδο και να απολαύσουν τις διακοπές τους.

A) Προφυλακτικά μέτρα σε πε-ρίοδο υψηλών θερμοκρασιών-καύσωνα

• Αυξημένη κατανάλωση υγρών. Τις ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες είναι σημαντικό για όλους μας να αυξάνουμε την κατανάλωση υγρών. Στα άτομα με διαβήτη ο γενικός αυ-τός κανόνας έχει διπλή αξία, καθώς οι αυξημένες τιμές σακχάρου στον οργανισμό (υπεργλυκαιμία) συντε-λούν στην πρόκληση αφυδάτωσης. Συνιστάται η κατανάλωση νερού, ή υγρών χωρίς ζάχαρη, όπως το παγωμένο τσάι με λεμόνι και ο περι-ορισμός στην κατανάλωση αλκοόλ. Αν καταναλώσετε φυσικό χυμό, θα πρέπει να γνωρίζετε πως αποτελεί πηγή υδατανθράκων, που θα πρέ-πει να προστεθούν στις υπόλοιπες τροφές (240 ml χυμού πορτοκαλιού, δηλ. ένα ποτήρι, έχει 25 γρ υδατάν-θρακες περίπου).

• Άσκηση, ή κοπιαστικές εργασίες, καλό θα είναι να πραγματοποιούνται νωρίς το πρωί, ή αργά το απόγευμα.

• Επίγνωση των συμπτωμάτων και σημείων της θερμοπληξίας. Τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι: Δυνα-τός πονοκέφαλος, ατονία, αίσθημα καταβολής δυνάμεων, τάση για λιπο-θυμία, πτώση της αρτηριακής πίεσης, ναυτία, ταχυκαρδία. Στις σοβαρότερες μορφές εμφανίζονται: Πυρετός, εμε-τοί, διάρροια, απουσία εφίδρωσης, απώλεια αισθήσεων. Είναι σημα-ντικό να γνωρίζεται τα παραπάνω συμπτώματα, καθώς αναγνωρίζοντας έγκαιρα τα συμπτώματα μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε άμεσα και αποτελεσματικά.

• Αποφυγή υπογλυκαιμικών επει-σοδίων Τα άτομα, που βρίσκονται υπό αγωγή με ινσουλίνη, θα πρέπει να γνωρίζουν πως, η υψηλή θερ-μοκρασία αυξάνει σημαντικά την απορρόφηση της ινσουλίνης από το σημείο της ένεσης. Συνιστώνται λοι-πόν συχνότερες μετρήσεις σακχάρου

Σακχαρώδης διαβήτης και διακοπέςμικρές συμβουλές για ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι

Τσερκέζου Μαρία, ειδικός παθολόγος

διαβήτης στην καθημερινή ζωή

(τουλάχιστον τέσσερις την ημέρα) και κατάλληλη ρύθμιση, ειδικά όταν πρόκειται να ακολουθήσει αυξημένη σωματική δραστηριότητα (κολύμβη-ση, θαλάσσια σπορ, ρακέτες κλπ).

• Προφύλαξη της ινσουλίνης, των μετρητών σακχάρου και των ταινιών μέτρησης από τις ακραίες θερμοκρα-σίες. Μην αφήνετε ποτέ την ινσουλίνη και τα αναλώσιμα υλικά εκτεθειμένα άμεσα στον ήλιο, ή μέσα στο αυτοκί-νητο, όπου μπορεί να αναπτυχθούν θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 50οC.

Β) Προστασία των κάτω άκρων

• Ποτέ μην περπατάτε ξυπόλητοι στην παραλία, στην πισίνα, στα αποδυτήρια, ή ακόμα και εντός του σπιτιού σας. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγετε τους τραυ-ματισμούς από αιχμηρά αντικείμενα, εγκαύματα από την καυτή άμμο και την επαφή με ιούς, ή μικρόβια, που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές λοιμώξεις.

• Εφαρμόστε αντηλιακή κρέμα στα πόδια σας για προστασία από τα ηλι-ακά εγκαύματα. Αν το θεωρείτε σκό-πιμο, ενυδατώστε τα κάτω άκρα σας, αλλά μην εφαρμόζετε ενυδατική λοσιόν μεταξύ των δακτύλων.

• Χρησιμοποιείτε κατάλληλες κάλτσες και ανυψώνετε τα πόδια σας, όποτε μπορείτε, σε περίπτωση που παρουσι-άζονται οιδήματα. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύετε την ομαλή μικροκυκλο-φορία και τη λειτουργία των νεύρων.

Γ) Σωστή διαιτητική συμπεριφορά

Οι θερινοί μήνες αποτελούν μια πρώτης τάξης ευκαιρία για σύσφιξη των οικογε-νειακών και φιλικών μας δεσμών και κοινωνικοποίηση. Πολλές είναι οι περι-πτώσεις όπου θα βρεθούμε μπροστά σε ένα τραπέζι με φίλους, ή συγγενείς, ή μπροστά στο μπουφέ ενός ξενοδοχεί-ου. Ακολουθούν μικρές συμβουλές για να τρώμε υγιεινά απολαμβάνοντας ταυ-τόχρονα όλες τις καλοκαιρινές γεύσεις.

• Διερευνήστε πρώτα τις διαθέσιμες τροφές σε ένα τραπέζι, ή στο μπουφέ. Γεμίστε το μεγαλύτερο κομμάτι του πιάτου σας με λαχανικά (τουλάχιστον το μισό πιάτο). Μεταξύ των κρεατικών επιλέξτε άσπρα κρέατα (κοτόπουλο, γαλοπούλα), αντί των κόκκινων (π.χ. χοιρινό). Επιλέγετε πάντα κρέατα χωρίς λίπος (αποφύγετε τα παϊδάκια).

• Αποφύγετε τα λιπαρά φαγητά π.χ τα πιάτα με μαγιονέζα, βούτυρο,

σάλτσες. Επιλέξτε λαχανικά με ελαι-όλαδο και ξύδι/λεμόνι.

• Πιείτε νερό, τσάι χωρίς ζάχαρη και σόδα (ή αναψυκτικά διαίτης) με το γεύμα σας. Αν καταναλώσετε αλ-κοόλ, πιείτε μόνο κατά τη διάρκεια του γεύματος και όχι πάνω από ένα (γυναίκες), ή δύο ποτά (άνδρες).

• Μην ξεχνάτε το επιδόρπιο. Αντι-μετωπίστε το σαν ευκαιρία να προ-σλάβετε τις συνιστώμενες ποσότητες φρούτων, όπως καρπούζι και όχι για να προσλάβετε μηδενικής θρεπτικής αξίας γλυκίσματα, όπως πάστες.

Το καλοκαίρι είναι η καλύτερη επο-χή για να ευχαριστηθούμε την οικο-γένεια μας, τους φίλους μας και την ίδια τη ζωή. Είναι επίσης η κατάλ-ληλη περίοδος για να εστιάσουμε εκ νέου στις αρχές της υγιεινής δια-τροφής, της αξίας της σωματικής και ψυχικής ευεξίας.

Οι ασθενείς με διαβήτη, που τηρούν βασικές αρχές αυτοπροστασίας, είναι βέβαιο πως μπορούν, πιθανώς καλύ-τερα και από τους υπόλοιπους συ-νανθρώπους τους, να απολαύσουν την πιο ανέμελη εποχή του χρόνου. x


Ως ιχνοστοιχεία, ή μικροστοιχεία, ορίζονται τα ανόργανα συστατικά, που απαντώνται στον ανθρώπινο ορ-γανισμό σε πολύ μικρές ποσότητες – μικρότερες του 0,01% του συνολικού σωματικού βάρους - και των οποίων η παρουσία είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του [1]. Από τα περισσότερο μελετημένα ιχνο-στοιχεία είναι ο σίδηρος, ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, το ιώδιο, το χρώμιο, το μαγγάνιο, το μαγνήσιο και το φθόριο. Κάθε ιχνοστοιχείο επιτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες στο σώμα, οι οποίες απαιτούν την παρουσία του σε ένα συγκεκριμένο εύρος συγκεντρώσεων. Οι λειτουργί-ες αυτές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλ-λων, τη συμμετοχή στη μεταφορά και στη χρησιμοποίηση του οξυγόνου, στη σύνθεση του κολλαγόνου, των νευροδιαβιβαστών και των θυρεοει-δικών ορμονών, στην προστασία των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες,

στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης, στην ινσουλινοευαισθη-σία, στην ενζυμική δραστικότητα και στη διατήρηση της δομής των οστών και των δοντιών.Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται από έλλειψη ιχνο-στοιχείων, λόγω της αυξημένης απώλειας υγρών από το σώμα. Η διαιτητική διαχείριση της νόσου έχει επικεντρωθεί στην πρόσληψη των μακροθρεπτικών συστατικών, ωστό-σο βιβλιογραφικά δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών υποστηρίζουν τη σημασία των μικροθρεπτικών συ-στατικών - ιχνοστοιχείων και βιταμι-νών - στην προαγωγή της υγείας των ασθενών, ειδικά όταν τα συστατικά αυτά συμμετέχουν στη μεταβολική πορεία της γλυκόζης, στη λειτουργία των παγκρεατικών β-κυττάρων και στην οδό σηματοδότησης της ινσου-λίνης. Στο σύνολό τους τα αποτελέσμα-τα των επιστημονικών μελετών δείχνουν ότι, η συγκέντρωση των ιχνοστοιχείων είναι χαμηλότερη στο πλάσμα των διαβητικών ατόμων και η ουρική απέκκρισή τους υψηλό-τερη, σε σχέση με των υγιών [2]. Η διαταραχή της ομοιόστασης των ιχνο-στοιχείων επηρεάζει δυσμενώς την ομοιόσταση της γλυκόζης και οδηγεί

σε αυξημένη μεταβολική απαίτηση αυτών, με αποτέλεσμα μεγάλο επι-στημονικό ενδιαφέρον να εστιάζεται στη διερεύνηση του πιθανού ευερ-γετικού ρόλου τους στη ρύθμιση της γλυκόζης των διαβητικών ασθενών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι, συ-γκεκριμένα ιχνοστοιχεία, μπορεί να διαδραματίζουν σημαντικούς ρόλους στη μεταβολική πορεία του σακχα-ρώδους διαβήτη τύπου 2, η απαραί-τητη δόση και οι πιθανοί συνδυασμοί τους, που μπορούν να επηρεάσουν αυτή την πορεία, δεν έχουν ακόμα διευκρινιστεί.

Ψευδάργυρος, ZnΟ ψευδάργυρος (Zn) είναι ένα απα-ραίτητο ιχνοστοιχείο, που απαντάται στους περισσότερους ιστούς του σώματος και, κυρίως, στο πάγκρεας. Αποτελεί τμήμα πολλών μεταλλοεν-ζύμων, ψευδαργυρο-εξαρτώμενων μεταγραφικών παραγόντων και άλ-λων πρωτεϊνικών δομών. Η συγκέ-ντρωση του Zn στα κύτταρα των παγκρεατικών νησιδίων υφίσταται αυστηρή ρύθμιση και η διαταραχή του μεταβολισμού του επηρεάζει τη σύνθεση, την αποθήκευση και την έκκριση της ινσουλίνης και, κατ’ επέ-κταση, τη ρύθμιση των συγκεντρώ-σεων της γλυκόζης. O σακχαρώδης

διαβήτης η αιτία

Αμαλία Ε. Γιάννη, δρ. χημικός, τμήμα επιστήμης

διαιτολογίας - διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Τι είναι τα ιχνοστοιχείακαι γιατί χρειάζονται;

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K


ωστόσο απαντάται σε ίχνη στους ζωικούς ιστούς. Αποτελεί συμπαρά-γοντα μεγάλου αριθμού ενζύμων, όπως τρανσφερασών, υδρολασών, λυασών, οξειδοαναγωγασών και λιγασών. Δρα, επίσης, ως ρυθμιστής, κατά τη μετάδοση δεύτερων μηνυμά-των στα κύτταρα [1]. Οι λίγες μελέτες, που επικεντρώνονται στον ρόλο του Mn στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, υποστηρίζουν ότι, ο μεταβολισμός του στοιχείου αλλάζει, λόγω της παρουσίας της νόσου [2]. Περαιτέρω έρευνα χρειάζεται να διενεργηθεί, για να διαλευκανθεί η επίδραση του Mn στον σακχαρώδη διαβήτη.

Σίδηρος, FeΟ σίδηρος (Fe) είναι συστατικό της αιμοσφαιρίνης, της μυοσφαιρίνης και αρκετών ενζύμων. Αποτελεί

ισχυρό προ-οξειδωτικό και κατα-λύει αρκετές κυτταρικές αντιδρά-σεις με αποτέλεσμα την παραγωγή ενεργών ριζών οξυγόνου και την επαγωγή του οξειδωτικού στρες [1]. Οι υψηλές συγκεντρώσεις Fe, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της αιμο-χρωμάτωσης, συσχετίζονται θετικά με δυσανοχή στη γλυκόζη [14]. Ση-μαντικές αλλαγές στις αποθήκες Fe του οργανισμού μπορεί να λάβουν χώρα στους διαβητικούς ασθενείς. Οι ασθενείς αυτοί φέρεται ότι, έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις φερρι-τίνης (ενός δείκτη των αποθηκών Fe του οργανισμού), συγκριτικά με τους μη διαβητικούς [15]. Υψηλές αποθήκες Fe συνδέονται με ινσουλινοαντίστα-ση. Στο σύνολό της η βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι, η υψηλή συγκέ-ντρωση Fe εμπλέκεται στην παθο-

γένεση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και στις επιπλοκές του [2].

Σελήνιο, SeΤο σελήνιο είναι ένα απαραίτητο ιχνοστοιχείο, που αποτελεί συ-στατικό αρκετών σεληνιο-εξαρ-τώμενων ενζύμων, όπως η υπε-ροξειδάση της γλουταθειόνης, η σεληνιοπρωτεΐνη P και άλλα, τα οποία προστατεύουν τους ιστούς από το οξειδωτικό στρες [1]. Μελέτες υποστηρίζουν ότι, το Se ενισχύει τη δραστικότητα της ινσουλίνης, ρυθ-μίζει την ομοιόσταση της γλυκόζης και προάγει τη λειτουργικότητα των β-κυττάρων [16,17]. Ωστόσο, οι ρόλοι του Se στο μεταβολισμό της γλυκόζης, αλλά και γενικότερα στο μεταβολισμό των θηλαστικών, δεν είναι πλήρως κατανοητοί. x

διαβήτης η αιτία

Βιβλιογραφία

1. Gropper S, Smith J, Groff L. Μικρο-στοιχεία. Στο: Διατροφή και Μετα-βολισμός, Επιστημονική επιμέλεια Συ-ντώσης Λ, Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, Τόμος ΙΙ, 2008: 481-562.

2. Kaur B, Henry J. Micronutrient status in type 2 diabetes: a review. Adv Food Nutr Res 2014;71: 55-100.

3. Anderson RA, Roussel AM, Zouari N, Mahjoub S, Matheau JM, Kerkeni A. Potential antioxidant effects of zinc and chromium supplementation in people with type 2 diabetes mellitus. J Am Col Nutr 2001;20(3):212-218.

4. Al-Maroof RA, Al-Sharbatti S. Serum zinc levels in diabetic patients and effect of zinc supplementation on glycemic control of type 32 diabetes. Saudi Med J 2006;27(3):344.

5. Seet RCS, Lee CYJ, Lim ECH, Quek AML, Huang H, Huang S et al. Oral zinc supplementaion does not improve oxidative stress or vascular function in patients with type 2 diabetes with normal zinc levels. Atherosclerosis 2011;219(1):231-239.

6. Suarez A, Pulido N, Casla A, Casanova B, Arrieta F, Rovira A. Impaired tyrosine-kinase activity

of muscle insulin receptors from hypomagnesaemic rats. Diabetologia 1995;38(11):1262-1270.

7. McNair P, Christiansen C, Madsbad S, Lauritzen E, Faber O, Binder C et al. Hypomagnesemia, a risk factor in diabetic retinopathy. Diabetes 1978;27(11):1075-1077.

8. Barbagallo M, Dominguez LJ, Galioto A, Ferlisi A, Cani C, Malfa L et al. Role of magnesium in insulin action, diabetes and cardiometabolic syndrome X. Mol Asp med 2003;24(1-3):39-52.

9. Song Y, Manson JE, Buring JE, Liu S. Dietary magnesium intake in relation to plasma insulin levels and risk of type 2 diabetes in women. Diabetes care 2004;27(1):59-65.

10. Schwartz K, Mertz W. Chromium (III) and glucose tolerance factor. Arch Biochem Biophys 1959;85(1):292-295.

11. Kazi T, Afridi H, Kazi N, Jamali M, Arain M, Jalbani N et al. Copper, chromium, manganese, iron, nickel, and zinc levels in biological samples of dibetes mellitus patients. Biol Trace Elem Res 2008;122(1):1-18.

12. Gosh D, Bhattacharya B, Mukherjee B, Manna B, Sinha M, Chowdhury J et al. Role of chromium supplementation in

Indians with type 2 diabetes mellitus. J Nutr biochem 2002;13(11):690-697.

13. Savu O, ionescu-Tirgoviste C, Atanasiu V, Gaman L, Papacocea R, Stoian I. Increase in total antioxidant capacity of plasma despite high levels of oxidative stress in uncomplicated type 2 diabetes mellitus. J Med Res 2012;40(2):709-716.

14. Mooradian AD, Morley JE. Micronutrient status in diabetes mellitus. Am J Clin Nutr 1987;45(5):877-895.

15. Rajpathak SN, Crandall JP, Wylie-Rosett J, Kabat GC, Rohan TE, Hu FB. The role of iron in type 2 diabetes in humans. Biochim Biophys Acta 2009;1790(7):671-681.

16. Mueller AS, Pallauf J. Compendium of the antidiabetic effects of supranutritional selenate doses. In vivo and in vitro investigations with type II diabetic db/db mice. J Nutr Biochem 2006;17(8):548-560.

17. Campbell SC, Aldibbiat A, Marriott CE, Landy C, Ali T, Ferris WF et al. Selenium stimulates pancreatic beta-cell gene expression and enhances islet function. FEBS Let;2008;582(15):2333-2337.

διαβήτης συσχετίζεται με ουρική απώλεια Zn, η οποία αποδίδεται στην πολυουρία, στην γλυκοζου-ρία και πιθανόν στην πρωτεϊνουρία. Σύμφωνα με αρκετές επιστημονικές μελέτες, η χορήγηση συμπληρω-μάτων Zn μπορεί να βελτιώσει την ομοιόσταση της γλυκόζης και να οδηγήσει σε προαγωγή της υγείας των διαβητικών ασθενών [3,4]. Ωστό-σο, ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι, η χορήγηση συμπληρωμάτων Zn δεν έχει ευεργετικά αποτελέσματα [5].

Μαγνήσιο, MgTo μαγνήσιο (Mg) αποτελεί σημα-ντικό συμπαράγοντα περισσότερων από 300 ενζύμων, μεταξύ αυτών και μερικών, που εμπλέκονται στη γλυκολυτική οδό. Το Mg ενισχύει την ικανότητα της ινσουλίνης να ενεργο-ποιεί την κινάση της τυροσίνης για το μεταβολισμό της γλυκόζης [6]. Όταν η διαθεσιμότητά του είναι χαμηλή, η δραστικότητα της κινάσης της τυρο-σίνης ελαττώνεται, με αποτέλεσμα να συνεισφέρει στην ινσουλινοαντί-σταση. Η επίδραση της υπομαγνησι-αιμίας στην ομοιόσταση της γλυκόζης και στην ινσουλινοευαισθησία ανα-φέρθηκε πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970 [7]. Επιδημιολογικές μελέτες

έχουν δείξει ότι, η υπομαγνησιαιμία εμφανίζεται σε ποσοστά της τάξης των 13,5 - 47,7% στους διαβητικούς ασθενείς και συσχετίζεται θετικά με τον αρρύθμιστο διαβήτη. Η αυξημένη πρόσληψη Mg φέρεται ότι, μπορεί να βελτιώσει την έκκριση και τη δράση της ινσουλίνης [8,9].

Χρώμιο, CrTo 1959, οι Scwartz & Mertz διαπί-στωσαν ότι, το χρώμιο (Cr) αυξάνει την ινσουλινοευαισθησία και την ανοχή στη γλυκόζη σε τρωκτικά, που είχαν έλλειψη Cr [10]. Από τότε σημαντικός αριθμός μελετών ασχο-λήθηκε με το Cr και τη σχέση του με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Από τα αποτελέσματα διαφαίνεται η παρουσία χαμηλότερων επιπέδων Cr στο αίμα και η υψηλή ουρική απέκκριση του στοιχείου στους δια-βητικούς ασθενείς [11,12]. Στο σύνολό της η βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι, ο μεταβολισμός του Cr αλλάζει στη νόσο του σακχαρώδη διαβήτη τύ-που 2 [2]. Παρά το γεγονός ότι, το Cr φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της δράσης της ινσουλίνης, χρειάζεται να διενεργη-θούν περισσότερες κλινικές μελέτες, προκειμένου αξιολογηθεί η επίδρα-

ση της χορήγησης συμπληρωμάτων Cr στη δράση της ινσουλίνης και στη ρύθμιση των επιπέδων της γλυκόζης.

Χαλκός, CuΟ χαλκός (Cu) αποτελεί συμπαρά-γοντα και αλλοστερικό τροποποιητή πολλών ενζύμων. Είναι απαραίτητος για την καταλυτική δραστικότητα της δισμουτάσης του υπεροξειδίου, αντι-οξειδωτικού ενζύμου, που προστα-τεύει τα κύτταρα από την βλαπτική επίδραση των ενεργών ριζών οξυ-γόνου (Ε.Ρ.Ο.). Οι Ε.Ρ.Ο. παράγονται όταν υπάρχει διαταραχή της οξειδο-αναγωγικής ισορροπίας και η αυξη-μένη παραγωγή τους οδηγεί στην κατάσταση του οξειδωτικού στρες. Το οξειδωτικό στρες είναι σημαντικός παράγοντας στην παθογένεση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 [13]. Οι επιστημονικές μελέτες αναφέρουν αλλαγές στο μεταβολισμό του Cu στη νόσο, που έχει ως αποτέλεσμα τη διαταραχή της ισορροπίας Cu-Zn, που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημέ-νη ευαισθησία των ιστών στο οξει-δωτικό στρες [2].

Μαγγάνιο, MnΤο μαγγάνιο (Mn) είναι ένα στοι-χείο πολύ διαδεδομένο στη φύση,


Ένα μάθημα ζωής για όλους, παρέδωσε ο Γκιουρκάν Ατσικγιόζ , άτομο με διαβήτη τύπου 1, από την Τουρκία καθώς κατά-φερε να κατακτήσει τρέχοντας «το βουνό των Θεών» τον Όλυμπο, στο πλαίσιο διεξαγωγής του 11ου Μαραθωνίου βουνού του «Olympus Marathon» που πραγματοποιήθηκε φέτος στις 29 Ιουνίου. Ο Γκιουρκάν, αν και έχει πολύ λίγες φο-ρές βρεθεί σε εκκίνηση και τερματισμό μαραθωνίων (μόλις επτά), έδειξε απα-ράμιλλη αποφασιστικότητα να «συνομι-λήσει» με το βουνό ακόμα και όταν ένας επιπόλαιος τραυματισμός διέκοψε την σταθερή του πορεία. «Άρχισα να λέω στον εαυτό μου όταν έσκισα το χείλος μου, ότι με φίλησε η Θεά Αφροδίτη... και ήταν σίγουρα το κίνητρό μου για να κατέβω προς τον τερματισμό». «Το να έχεις διαβήτη δεν σε κάνει να ξε-χωρίζεις από τους άλλους ανθρώπους

απλά έχεις ένα παραπάνω κίνητρο να μετατρέψεις την «αδυναμία» σου σε δύναμη…» θα πει όταν θα φτάσει στον τερματισμό. Ήταν έκπληξη για τον ίδιο ότι λίγα μέτρα πριν τον τερματισμό υπήρ-χε κόσμος που τον χειροκροτούσε και τον παρότρυνε να ολοκληρώσει – δεν υπάρχει τέτοια συμμετοχή του κόσμου σε παρόμοιους αγώνες στη Τουρκία διαπι-στώνει... και θα συμπληρώσει ότι: «Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη ήταν για μένα όταν άκουσα να αναγγέλλουν το όνομά μου και ένα μικρό κορίτσι η Φυλλίτσα Πίτσιου μου πέρασε το μετάλλιο στο λαιμό. Εκεί όμως ήταν, για να με αγκαλιάσει και να με συγχαρεί και ο πρόσφατος φίλος μου, συ-ναθλητής και «συνάδελφος» στο διαβήτη Νίκος Λαμπρούλης»… «Ο μόνος μου εφιάλτης ήταν το χρονόμετρο του αγώνα που έγραφε οριστικά 09:48:21… είχα πέσει πολύ έξω στις προβλέψεις μου, είχα

υποσχεθεί ότι θα τερμάτιζα σε λιγότερο από οκτώ ώρες. ‘Ήμουν υπεραισιόδοξος αλλά σίγουρα ήμουν υγιής και ασφαλής, είχα ολοκληρώσει τον δικό μου άθλο». Η καλή προπόνηση έπαιξε σημαντικό ρόλο στο δρόμο προς τον τερματισμό, ενώ η συνεχής ενυδάτωση και τα συχνά ενεργειακά γεύματα δεν του δημιούρ-γησαν κανένα πρόβλημα με το διαβήτη του. Όταν τερμάτισε μετρήθηκε και το σάκχαρό του ήταν στο 88. «Τα όνειρα πρέπει να τα κυνηγάς» θα πει και θα προσθέσει ότι «χωρίς την συνερ-γασία μεταξύ των υποκαταστημάτων της Novo Nordisk σε Ελλάδα και Τουρκία δεν θα μπορούσα να φτάσω εδώ και να γίνω πρωταθλητής στο όνειρό μου... του χρό-νου εύχομαι να είμαι πάλι εδώ, και ποιος ξέρει μπορεί να τρέξουμε παρέα με τον Νίκο και τον Σόρεν που αποτέλεσε την έμπνευση για αυτή τη προσπάθεια...». x

Ύψιστη τιμητική διάκριση έλαβε ο καθηγητής κ. Γ. Χρούσος

ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.: Φεστιβάλ Πηνειού 2014

Την ύψιστη τιμητική διάκριση στον κλάδο της ενδοκρινολο-γίας έλαβε ο καθηγητής και διευθυντής της Α’ παιδιατρικής κλινικής της ιατρική σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Bionian Cluster Βιοτεχνολογίας και Υγείας, κ. Γεώργιος Χρούσος, από την αμερικανική Endocrine Society: το Fred Conrad Koch Award. Η τελετή βράβευσης πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 96ης ετήσιας συνάντησης της Endocrine Society και του 16ου Διε-θνούς Συνεδρίου Ενδοκρινολογίας, στις 21 έως 24 Ιουνίου, στο

Σικάγο. Το βραβείο Fred Conrad Koch της Endocrine Society δί-δεται σε κορυφαίους επιστήμονες για τη συνολική τους προ-σφορά στον κλάδο. Η διάκριση στον καθηγητή Γεώργιο Χρού-σο αφορά την έρευνά του σχετικά με την επίδραση του στρες στις λειτουργίες του οργανισμού, καθώς και τη σύνδεσή του με την κατάθλιψη, το μεταβολικό σύνδρομο, την παχυσαρκία και τις αυτοάνοσες παθήσεις. Ο βραβείο που απονεμήθηκε στον κύριο Γεώργιο Χρούσος, συνοδευόταν και από το χρηματικό ποσό των 25.000 δολαρίων. x

Με απόλυτη επιτυχία στέφθηκαν οι δράσεις του Πανθεσσαλικού Συλλόγου Ατόμων με Διαβήτη (ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.) στα πλαί-σια της εκδήλωσης «Φεστιβάλ Πηνειού 2014», που πραγματοποιήθηκε από τις 28 Ιουνίου έως τις 6 Ιουλίου στη Λάρισσα.Ειδικότερα, υλοποιήθηκε ο στόχος του συλλόγου να προβάλλει το σημαντικό πρόβλημα του σακχαρώδη διαβήτη και των συνεπειών του και μέσα από την υπεύθυνη ενημέρωση των συμπο-λιτών να ενισχύσει δράσεις, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο, για την πρόλη-ψη του. Παράλληλα στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη προωθήθηκε το αισιόδοξο μήνυμα ότι η μεταβολική αυτή διαταραχή και οι ενδεχόμενες συνέπειες της μπορούν επιτυχώς να αντιμετωπισθούν όταν η ιατρική φρο-ντίδα συνδυάζεται με την συνεχή και υπεύθυνη ενημέρωση-εκπαίδευση τους. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, με πρωτοβουλία του ΔΣ του συλλόγου πραγματοποιήθηκαν, στο περίπτερο

του ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ. δωρεάν μετρήσεις σακ-χάρου παρουσία του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού της κλινικής ενδοκρινολογίας και μεταβολικών νόσων του Περιφερειακού Πανεπιστη-μιακού Γενικού Νοσοκομείου Λάρισας. Επίσης, σε συνεργασία με τη Σχολή Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ. Λάρισας και την ειδικότητα «Μαγειρική Τέχνη» με τον εκπαιδευτικό - σεφ κ. Βασίλειο Παναγούλη, παρουσιάστηκαν, πιάτα σύμφωνα με τους κανόνες της υγιεινής διατροφής και πραγματοποιήθηκαν γευστικές δοκιμές από τους επισκέπτες του Φεστιβάλ, ενώ παράλληλα σε συ-νεργασία με τη Συντεχνία Αρτοποιών Νομού Λάρισας την Πέμπτη, προσφέρ-θηκαν κουλουράκια κατάλληλα για διαβητικούς στους επισκέπτες.Ο Πανθεσσαλικός σύλλογος ατόμων με διαβήτη, ευχαριστεί ιδιαίτερα για την συμβολή τους, στο φεστιβάλ που διοργα-νώσαμε, τη Σχολή Μαθητείας του Ο.Α.Ε.Δ. και την συντεχνία των αρτοποιείων. x

επιστημονικές & κοινωνικές δράσεις επιστημονικές & κοινωνικές δράσεις

Πρωταθλητής στο όνειρό του,νικητής στην καρδιά μας


Το διαβητικό πόδι χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη εξέλκωσης, που συνήθως συνοδεύεται από καταστροφή των εν τω βάθει ιστών και επιλοίμωξη στον άκρο πόδα των ατόμων με διαβήτη, σε συνδυασμό με υποκειμενική περι-φερειακή νευροπάθεια, ή και ποικίλης βαρύτητας περιφερειακή αρτηριακή νόσο των κάτω άκρων.Οι ασθενείς με έλλειψη αισθητικότη-τας, λόγω διαβητικής νευροπάθειας, είναι ευάλωτοι σε τραυματισμούς, που καταλήγουν σε εξέλκωση.Η πρόληψη είναι το σημαντικότερο μέτρο αντιμετώπισης. Η γνώση, η σωστή και επιμελημένη φροντίδα στο

διαβητικό πόδι, μπορεί να προλάβει τους περισσότερους ακρωτηρια-σμούς. Η ξηρότητα, οι κάλοι, τα νύχια, που εισχωρούν στο δέρμα και διά-φοροι άλλοι μικροτραυματισμοί δεν γίνονται αντιληπτοί, γι’ αυτό το λόγο τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να επισκέπτονται προληπτικά τον γιατρό τους.Η καθημερινή εξέταση των ποδιών από τον ίδιο τον ασθενή είναι επι-βεβλημένη. Τα περισσότερα προ-βλήματα των ποδιών μπορούν να αποφευχθούν, αν μάθουν οι ασθε-νείς να εξετάζουν τα πόδια τους. Θα πρέπει να ελέγχουν προσεκτικά κάτω από δυνατό φώς τα πόδια τους. Αν δεν μπορούν οι ίδιοι να το κάνουν, μπορούν με την βοήθεια ενός καθρέφτη, ή με την βοήθεια κάποιου συγγενή τους.Θα πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους, αν παρατηρήσουν κά-ποιο τραυματισμό, λύση συνέχειας του δέρματος, αλλαγή χρώματος του δέρματος, διαφοροποίηση στο δέρμα, ή στα νύχια γενικά.

Οδηγίες για σωστή φροντίδα και πρόληψη διαβητικού ποδιού

• Κάνετε καθημερινό ποδόλουτρο με νερό σε θερμοκρασία 36°C. Προ-σοχή, ο έλεγχος της θερμοκρασίας να γίνεται με τον αγκώνα του χεριού και όχι με το πόδι. Στο νερό χρησιμο-ποιήστε σαπούνι με ουδέτερο PH, κρατώντας τα πόδια στο νερό για περίπου 5 λεπτά.

• Αμέσως μετά χρησιμοποιήστε ελα-φρόπετρα για τις πτέρνες και τα σκληρά σημεία του ποδιού (κεφαλές μεταταρσίων) με κινήσεις ήπιες.

• Κάντε πολύ καλό στέγνωμα των πο-διών, κυρίως ανάμεσα στα δάχτυλα, γιατί δεν πρέπει να μείνει ίχνος υγρα-σίας. Μπορείτε να χρησιμοποιείτε και το πιστολάκι, που στεγνώνετε τα μαλλιά σας.

• Εφαρμόζετε ενυδατική κρέμα στη ραχιαία και πελματιαία επιφάνεια των ποδιών και όχι ανάμεσα στα δά-χτυλα, για αποφυγή υγρασίας.

φροντίδα για όλους

Αισθητική φροντίδα κάτω άκρωνσε άτομα με διαβήτη

Γεωργία Μάρκου,νοσηλεύτρια MSc

ιατρείο διαβητικού ποδιού, Νοσοκομείο «Λαϊκό»

• Φοράτε παπούτσια άνετα, για να προστατεύσετε τα πόδια από τη δη-μιουργία σκληρύνσεων. Τα παπού-τσια να είναι από μαλακό δέρμα και ένα νούμερο μεγαλύτερα από το κανονικό νούμερο, που φοράτε. Αγοράζετε τα παπούτσια αργά το απόγευμα, όταν τα πόδια δεν είναι ξεκούραστα για να πετύχετε το σω-στό νούμερο.

• Κάνετε έλεγχο για ξένα σώματα στο εσωτερικό των παπουτσιών. Πολλές φορές τα άτομα με διαβή-τη, λόγω της νευροπάθειας, δεν αντιλαμβάνονται το ξένο σώμα στο υπόδημα.

Ειδική φροντίδα για το καλοκαίρι

Απαγορεύεται να περπατάτε ξυπό-λητοι στην άμμο, που μπορεί να είναι καυτή, λόγω θερμοκρασίας .Περπατά-τε πάντα προστατευμένοι με τα ειδικά παπούτσια θαλάσσης.Αμέσως μετά το μπάνιο ελέγξτε την πελματιαία επιφάνεια των ποδιών, υπάρχει κίνδυνος να έχετε πατήσει κάποιο πετραδάκι, ή γυαλάκι και να μην το έχετε αντιληφθεί. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, ταμπονάρετε ελαφρώς με Betadine, καλύψτε το με αποστει-ρωμένη γάζα και κάντε αλλαγές μια φορά την ημέρα. Αν παρ’ όλα αυτά επιμολυνθεί, δηλαδή αν πονάει, είναι κόκκινο και πρησμένο, ενημερώστε τον γιατρό σας.

Αισθητική περιποίηση νυχιών

Η ανάπτυξη των νυχιών του ποδιού πέρα από την κοίτη της ονυχοφόρου φάλαγγας είναι, συνήθως, αποτέλε-σμα ανεπαρκούς τεχνικής κοψίματος, ενώ οι ακίδες των νυχιών, που μένουν στο άκρο του νυχιού, μπορούν αργό-τερα να διεισδύσουν στην άκρη του (είσφρηση).Μια άλλη κοινή αιτία δημιουργίας βλάβης στο νύχι είναι το βαθύ κόψιμο στο πλάι του, για να αφαιρεθούν τα υπολείμματα. Η οποιαδήποτε πάχυν-ση της επιφάνειας του νυχιού, με ή χω-ρίς παραμόρφωση, χρειάζεται τακτική μείωση με λίμα, ή νυστέρι, από ειδικό. Ο λόγος είναι ότι, το υπόδημα θα πιέζει συνεχώς την παχιά επιφάνεια του νυχιού και μπορεί να προκαλέσει έλκος κάτω από αυτό.

Συγκεκριμένα, οι κυρίες, που θέλουν να περιποιηθούν τα νύχια τους χρη-σιμοποιώντας βερνίκια, θα πρέπει να προσέξουν:• Να μην έχουν μύκητες τα νύχια

(ονυχομυκητίαση), κατάσταση κατά την οποία το νύχι αποχρωματίζεται, κυρίως στις άκρες (γίνεται πιο λευ-κό), ή παρατηρούνται ρωγμές. Σε αυτή την περίπτωση απευθύνεστε στον δερματολόγο σας και ακολου-θείτε τη θεραπεία, που σας συστή-νει. Τοπικά μπορείτε να εφαρμόζετε καθημερινά μια ειδική λάκα από το φαρμακείο σε όλα τα νύχια.

• Να μην υπάρχει υποδόριο αιμάτω-μα (στοιχείο αίματος κάτω από το νύχι). Αν δεν υποχωρήσει, δεν πρέ-πει να χρησιμοποιηθεί βερνίκι.

Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στην περιποίηση των νυχιών και ιδι-αίτερη προσοχή στην επιλογή του κέντρου αισθητικής. Θα πρέπει να ελέγχετε, αν τα εργαλεία, που χρησι-μοποιούν, είναι σωστά αποστειρωμέ-να. Είναι προτιμότερο να μην κόβετε τα πετσάκια, γιατί υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού, αν αυτός που το κάνει δεν γνωρίζει. Αν σας ενοχλούν, μπορείτε με το ει-δικό ξυλάκι (sticks) να τα σπρώχνετε προς τα μέσα μετά το ποδόλουτρο. Αν πηγαίνετε σε κάποιο κέντρο αι-σθητικής, ή τα περιποιείστε μόνες σας, χρησιμοποιείστε χάρτινη λίμα. Λιμάρετε τα νύχια σας προς μία κα-τεύθυνση, αυτό δεν κακοποιεί τα νύχια σε σχέση με την χρήση ψα-λιδιού. Είναι ο καλύτερος και ο πιο ασφαλής τρόπος, προς αποφυγή τραυματισμού. Επίσης, μπορείτε να κάνετε πεντικιούρ, εφόσον τα νύχια σας είναι υγιή, καλύτερα όμως να αποφύγετε το ημι-μόνιμο πεντικιούρ, διότι δεν ελέγχεται η επιφάνεια του νυχιού εύκολα (αφαιρείται δύσκολα). Τέλος, αν δώσετε την απαιτούμε-νη προσοχή στην περιποίηση των νυχιών δεν θα έχετε κανένα απο-λύτως πρόβλημα. Σε κάθε άλλη πε-ρίπτωση, συμβουλευτείτε εγκαίρως τον ειδικό. x


Το Γενάρη του 2009, όταν η κατάστα-ση έφθασε στο απροχώρητο, αποφά-σισα να υποβληθώ σε εργαστηριακό έλεγχο και διαπιστώθηκε ότι, έπασχα από Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1. Είχα τότε γλυκόζη αίματος νηστείας

370mg/dl, γλυκοζιωμένη αιμοσφαι-ρίνη 14,3% και κέτωση. Προς στιγ-μή αισθάνθηκα ανακούφιση, διότι απέφυγα τα χειρότερα, όμως εκ των υστέρων άρχισα να πανικοβάλλομαι και να προβληματίζομαι με την σκέ-ψη του περιορισμού πραγμάτων και αγαθών, που αποτελούν το αλάτι της ζωής και της πειθαρχίας σε ένα και-νούργιο τρόπο ζωής, που μου ήταν άγνωστος μέχρι τότε.Μου φαινόταν αδύνατος, αν όχι ακα-τόρθωτος, ο περιορισμός στην ποσό-τητα και στο είδος των τροφών, λόγω του διαβήτη, όπως επίσης με τρόμαξε

η αναγκαστική αιφνίδια αλλαγή, που έπρεπε να κάνω στον τρόπο ζωής μου. Με το πέρασμα του χρόνου και αφού ξεπέρασα το αρχικό δύσκολο διάστημα προσαρμογής, κατάλαβα ότι, δεν ήταν και τόσο δύσκολο να αντιμετωπίσω τον διαβήτη. Κατάλα-βα ότι, με σχετική αυτοπειθαρχία και σεβασμό σε κάποιους κανόνες, που πρέπει να ακολουθείς, μπορείς να συμβιώσεις με το διαβήτη και να μη στερείσαι τίποτα από αυτά, που είχες συνηθίσει να κάνεις στη ζωή σου. Ίσως να σας φανεί παράξενο, όμως ειλικρινά αισθάνομαι τυχερός, που

στη μάχη κατά του διαβήτη

Παρόλο που είμαι γιατρός, όπως και αρκετοί συνάδελφοι, είχα πάντοτε φοβία να κάνω εργαστηριακές εξετάσεις στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου. Εργαζόμουν από το 1979 μέχρι το 2012 στο ακτινοδιαγνωστικό τμήμα του Αντικαρκινικού Νοσοκομείου ΜΕΤΑΞΑ και θεώρησα ότι, η σχετικά ξαφνική απώλεια βάρους, με παράλληλη βαθμιαία καταβολή των σωματικών μου δυνάμεων τη διετία 2007-2009 οφειλόταν σε πιθανή κακοήθεια, παρά σε οποιαδήποτε άλλη αιτία. Τη συνυπάρχουσα πολυφαγία, πολυουρία και πολυδιψία, την απέδωσα στην αθλητική δραστηριότητα, που είχα, με αποτέλεσμα την υπερβολική κατανάλωση τροφής και υγρών.

Μπομποτάς Νομικός,συνταξιούχος ιατρός ΕΣΥ

πρώην διευθυντής ακτινοδιαγνωστικού εργαστηρίου

ΓΑΝΠ «ΜΕΤΑΞΑ»

μπορώ και ρυθμίζω το διαβήτη μου με εντατικό σχήμα ινσουλινοθε-ραπείας (τρεις ενέσεις ινσουλίνης προγευματικά και μια ένεση βασικής ινσουλίνης ). Το σχήμα αυτό μου εξα-σφαλίζει την απαιτούμενη ινσουλίνη, που χρειάζεται ο οργανισμός μου και μου καλύπτει τα γεύματα, ανεξάρ-τητα από το χρόνο λήψης τους. Μου επιτρέπει τυχόν μικρές παρεκτροπές στην ποσότητα τροφής και στον τρόπο διατροφής μου γενικότερα, πράγμα σημαντικό, τουλάχιστον για τον χα-ρακτήρα μου, για να μην αισθάνομαι αδικημένος, ή στερημένος. Πέρα απ’όλα αυτά και με τη μέχρι τώρα εμπειρία μου θεωρώ ότι, για να μπορέσεις να ρυθμίσεις τον διαβήτη σου, υπάρχουν ιατρικές συμβουλές και κανόνες, που πρέπει ακολουθείς με θρησκευτική ευλάβεια.Από την προσωπική μου εμπειρία, ως διαβητικός τύπου 1, θεωρώ ότι,

πρώτος και απαράβατος κανόνας εί-ναι η τακτική μέτρηση του σακχάρου αίματος (προσωπικά κάνω 3-4 μετρή-σεις προγευματικά και 3-4 μετρήσεις μεταγευματικά ημερησίως ). Βάσει αυτών μπορείς να ρυθμίσεις την πο-σότητα του γεύματος σου, τις μονάδες ινσουλίνης, που θα κάνεις για την συγκεκριμένη ποσότητα , όπως επίσης και διορθωτικές δόσεις ινσουλίνης, σε τυχόν ανεύρεση υψηλού μεταγευμα-τικά επιπέδου γλυκόζης.Θεωρώ ότι, η προσπάθεια για τη ρύθμιση του διαβήτη μου θα ήταν πιο δύσκολη για εμένα, εάν δεν είχα τακτική ενασχόληση με την άσκη-ση. Διαπιστώνω ότι, τις ημέρες που αθλούμαι, η ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης είναι πολύ πιο εύκολη και πολύ καλύτερη , όχι μόνο την ίδια ημέρα, αλλά και την επόμενη. Επίσης, η καθημερινή φροντίδα και ο τρό-πος ζωής παίζουν σημαντικό ρόλο.

Η προσωπική υγιεινή, η αποφυγή φλεγμονών, η φροντίδα και υγιεινή της στοματικής κοιλότητας βοηθούν σημαντικά τον διαβητικό ασθενή. Έχοντας, λοιπόν, διατρέξει σχεδόν 5 χρόνια από την επίσημη διάγνωση της νόσου μου, σταμάτησα να φο-βάμαι το διαβήτη, γιατί τον έχω απο-δεχτεί και τον έχω μάθει. Θα έλεγα ακόμα ότι, ο διαβήτης δεν θα πρέπει να θεωρείται μια χρόνια πάθηση με στερήσεις και δυσκολίες (πολλά τρυ-πήματα, αυστηρή διατροφή, πολλές ενέσεις, πολλές εξετάσεις). Πιθανόν να ήταν έτσι, αν δεν μπορούσα να τον ρυθμίσω, να τον κάνω κομμάτι της καθημερινότητάς μου και τρόπο ζωής. Σήμερα πιστεύω ότι, έχοντας κάνει τον διαβήτη συνοδοιπόρο και όχι εχθρό, κατάφερα να έχω μια καλή ποιότητα ζωής, χωρίς ιδιαίτερες στερήσεις και διαφορετικότητα από τους συνανθρώπους μου. x


Ποιος είναι ο ρόλος του καφέ στην υγεία μας;Συμβάλει στην αποφυγή εμφάνισηςδιαβήτη τύπου 2;

Ο καφές αποτελεί ένα από τα πιο διαδε-δομένα ροφήματα παγκοσμίως και η κα-τανάλωσή του είναι υψηλή και στη χώρα μας. Σύμφωνα με δεδομένα της μελέτης Αττική με 4056 συμμετέχοντες από την ευρύτερη περιοχή της Αττικής, το 91% των αντρών και το 76% των γυναικών δήλωσαν ότι κατανάλωναν τουλάχιστον ένα φλιτζάνι καφέ καθημερινά, ενώ άλλα δεδομένα έχουν δείξει ότι η κατα-νάλωση στιγμιαίου καφέ φτάνει περίπου το 21% της συνολικής κατανάλωσης. Το ρόφημα του καφέ από μόνο του καθώς και τα συστατικά του, η καφεΐνη, γνωστή για τις ψυχοδιεγερτικές της ιδιότητες, και τα φαινολικά του στοιχεία, αποτελούν ένα πολλά υποσχόμενο ερευνητικό πε-δίο για το ρόλο της κατανάλωσης καφέ και τους μηχανισμούς δράσης του στη γενικότερη υγεία. Όσον αφορά στο γαστρεντερικό σύστη-μα, υπάρχει μια ευρεία πεποίθηση στο καταναλωτικό κοινό ότι η κατανάλωση καφέ προκαλεί ενοχλήσεις στο στομάχι. Εντούτοις, αυτό δεν επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα των λίγων διαθέσιμων μελετών στη βιβλιογραφία τα οποία

είναι αντικρουόμενα και ανεπαρκή για να δώσουν σαφείς απαντήσεις σε αυτό το θέμα. Κάποιες μελέτες, άλλα όχι όλες, υποστηρίζουν πως η κατανάλωση κα-φέ συσχετίζεται με αυξημένη έκκριση υδροχλωρικού οξέος και γαστρίνης που πιθανώς ενέχονται στην πρόκληση γαστρεντερικών διαταραχών. Σε αυτό το σημείο όμως είναι ενδιαφέρον να τονιστεί πως το στρες, χαρακτηριστικό του σύγχρονου τρόπου ζωής αυξάνει σημαντικά την έκκριση υδροχλωρικού οξέος και γαστρίνης και φαίνεται να ευ-θύνεται αποκλειστικά για τα συμπτώματα γαστρεντερικών διαταραχών, όπως η δυσφορία και ο πόνος. Επιπλέον, απο-τελέσματα μελετών που εξέτασαν τη συσχέτιση ανάμεσα σε συμπτώματα του ανώτερου γαστρεντερικού συστήματος και του τρόπου ζωής και των διαιτητικών συνηθειών, όπως η κατανάλωση καφέ, έδειξαν πως το στρες αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα εμφάνισης γα-στρεντερικών διαταραχών και συμπτω-μάτων και όχι οι διαιτητικές συνήθειες ή η κατανάλωση καφέ. Πρόσφατα δεδομένα κλινικής μελέτης που έγινε στο Γεωπονι-κό Πανεπιστήμιο Αθηνών από το Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, έδειξαν ότι η κατανάλωση καφέ (κρύος και ζεστός στιγμιαίος καφές, εσπρέσο και γαλλικός) δεν προκάλεσε ενόχληση στο στομάχι, ούτε επηρέασε δυσμενώς το επίπεδο στρες, σε κανένα από τα διαφορετικά είδη καφέ. Η μελέτη έγινε σε υγιείς εθελοντές με τη χρήση βιολογικών μετρήσεων και διαφόρων ερωτηματολογίων γαστρεντερικών συ-μπτωμάτων, διάθεσης και στρες, χωρίς καμία διαφορά ανάμεσα στα διαφορε-

διατροφή & άμυνα

Δρ. Αιμιλία Παπακωνσταντίνου, Λέκτορας Διατροφής & Μεταβολισμού

Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου

Γεωπονικό Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΑντώνης Ζαμπέλα,

καθηγητής Διατροφής του Ανθρώπου, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και

Διατροφής του Ανθρώπου,Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Zampelas A, Panagiotakos DB, Pitsavos C, Chrysohoou C, Stefanadis C. Associations between coffee consumption and inflammatory markers in healthy persons: the ATTICA study. The American journal of clinical nutrition. 2004;80:862-7.

2. Boekema, P. J., M. Samsom, G. P. van Berge Henegouwen and A. J. Smout. Coffee and gastrointestinal function: facts and fiction. A review. Scand J Gastroenterol Suppl. 1999;230:35-39.

3. Boekema, P. J., M. Samsom and A. J. Smout (1999). Effect of coffee on gastro-oesophageal reflux in patients

with reflux disease and healthy controls. EurJGastroenterolHepatol. 1999;11:1271-1276.

4. De Giorgi, F., G. Sarnelli, C. Cirillo, I. G. Savino, F. Turco, G. Nardone, A. Rocco and R. Cuomo. Increased severity of dyspeptic symptoms related to mental stress is associated with sympathetic hyperactivity and enhanced endocrine response in patients with postprandial distress syndrome. Neurogastroenterol Motil. 2013; 25: 31-e33.

5. Shimamoto, T., N. Yamamichi, S. Kodashima, Y. Takahashi, M. Fujishiro, M. Oka, T. Mitsushima and K. Koike.

No association of coffee consumption with gastric ulcer, duodenal ulcer, reflux esophagitis, and non-erosive reflux disease: a cross-sectional study of 8,013 healthy subjects in Japan. PLoS One. 2013;8:e65996.

6. van Dam, R.M., et al. Coffee consumption and incidence of impaired fasting glucose, impaired glucose tolerance, and type 2 diabetes: the Hoorn Study. Diabetologia. 2004; 4712:2152-9.

7. van Dam, R.M. and F.B. Hu. Coffee consumption and risk of type 2 diabetes: a systematic review. JAMA. 2005;294:97-104.

τικά είδη καφέ. Συμπερασματικά, δεν προκύπτουν πειστικές αποδείξεις που συσχετίζουν την κατανάλωση καφέ με γαστρεντερικές διαταραχές σε υγιή πλη-θυσμό. Αντιθέτως, υπάρχουν πειστικά δε-δομένα που υποστηρίζουν πως το στρες και ο αγχωτικός τρόπος ζωής ευθύνονται για αναφερόμενες γαστρεντερικές ενο-χλήσεις και όχι οι διαιτητικές συνήθειες, το είδος, η θερμοκρασία, ή η επεξεργασία των ποικιλιών του καφέ. Από τα μέχρι σήμερα δεδομένα, η μέ-τρια κατανάλωση καφέ (1 έως 3 φλι-τζάνια ανά ημέρα) στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου δεν προ-καλεί δυσμενείς επιδράσεις σε δείκτες χρόνιων νοσημάτων ούτε αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισής τους. Τουναντίον, η μέτρια κατανάλωση καφέ φαίνεται ότι μπορεί να προσφέρει ένα όφελος στην απώλεια λίπους και συνεπώς σωματικού βάρους, φαίνεται να έχει ιδιαίτερα ευερ-γετικές επιδράσεις στο γλυκαιμικό έλεγ-

χο και, μακροπρόθεσμα, στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, να έχει ενδεχομένως κάποιες ευεργετικές επιδράσεις στην καρδιαγγειακή νόσο και κυρίως στους παράγοντες κινδύνου της, φαίνεται να έχει προστατευτική δράση σε κάποιες μορφές καρκίνου, χωρίς όμως να επιφέ-ρει δυσμενείς επιπτώσεις στις υπόλοι-πες μορφές καρκίνου, ενώ υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι έχει ευεργετικές επιδράσεις στον εγκέφαλο μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Πάρκινσον. Ακόμα και στο ευαίσθητο θέμα της κατανάλωσης καφέ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, τόσο η πλειονότητα των επιστημονικών δεδομένων όσο και οι επίσημοι Επιστημονικοί φορείς συμφω-νούν στο ότι η μέτρια πρόσληψη καφε-ΐνης δεν επηρεάζει αρνητικά τη μητέρα, την έκβαση της κύησης και την υγεία του εμβρύου. Σύμφωνα με την επίσημη

θέση όλων των Επιστημονικών φορέων η μέτρια πρόσληψη καφεΐνης κατά τη διάρκεια της κύησης και του θηλασμού, η οποία ορίζεται σε 200 mg ή λιγότερο καφεΐνης ανά ημέρα, που αντιστοιχεί σε 2-3 φλιτζάνια καφέ ημερησίως, θεω-ρείται ασφαλής και δε φαίνεται να έχει δυσμενείς επιδράσεις.Ιδίαιτερα στο θέμα του σακχαρώδους διαβήτη, η προστατευτική δράση του καφέ έναντι στην εμφάνιση της νόσου αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο ερευ-νητικό πεδίο. Τόσο επιδημιολογικές όσο και κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η κατα-νάλωση καφέ, από 3 έως 4 φλιτζάνια ανά ημέρα, δεν προκαλεί δυσμενείς επιδρά-σεις στο γλυκαιμικό έλεγχο και πιθανώς να είναι ιδιαίτερα ευεργετική στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη μακρο-πρόθεσμα. Απαιτούνται όμως περισσό-τερες καλά σχεδιασμένες μελέτες για να τεκμηριωθεί αυτή η ευνοϊκή δράση του καφέ και των συστατικών του. x


Ψάχνετε νόστιμα, λαχταριστά και ταυτόχρονα ισορροπημένα σνακ που μπορείτε να φτιάξετε μόνοι σας; Χωρίς αμφιβολία, μικροί και μεγάλοι λατρεύουν την σοκολάτα... γι’ αυτό σας προτείνουμε μια υπέροχη συνταγή για μπάρες σοκολάτας με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη που κανείς δεν θα αντισταθεί. Ιδανικό σνακ για να το πάρουν τα παιδιά στο σχολείο, αλλά και για πρωινό ή απογευματινό στο σπίτι, όταν θέλουν κάτι γλυκό για να πάρουν ενέργεια και να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους.

Μπείτε στο www.sweetandbalance.gr και βρείτε πολλές ακόμα λαχταριστές και ισορρο-πημένες συνταγές για γλυκίσματα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη!

ΜΠΑΡΕΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ

ΥΛΙΚΑ• 1 κουτίSweet and Balance ΜΙΓΜΑ

ΓΙΑ MOUSSE ΜΕ ΓΕΥΣΗ ΣΟΚΟΛΑΤΑ• 250gSweet and Balance σοκολάτα• 2πακέτα(500g)μπισκόταχωρίςζάχαρη

• 20g(3κουτ.σούπας)Κακάο ΓΙΩΤΗΣ• 475g(2¼φλιτζ.τσαγιού)γάλα• 20g (2κουτ.σούπας)ρούμι (προαιρε-τικά)

• Λίγημαργαρίνη• 200ml(1φλιτζ.τσαγιού)νερό

ΕΚΤΕΛΕΣΗ• Προσθέτετε το κακάο στο νερό, ανα-κατεύετε και τα βάζετε να πάρουν μιαβράση.

• ΠαρασκευάζετετηSweet and Balance ΜΙΓΜΑ ΓΙΑ MOUSSE ΜΕ ΓΕΥΣΗ ΣΟ-ΚΟΛΑΤΑ σύμφωνα με τις οδηγίες τουκουτιούκαιπροαιρετικάπροσθέτετεστογάλατορούμι.

• Λιώνετεσεμπεν-μαρί100gSweet and Balance ΣΟΚΟΛΑΤΑκαι τηνπροσθέ-τετεστομίξερμαζίμεσιρόπιμεγεύσησοκολάτα.

• ΒάζετετηMousseστοψυγείο.• Σεέναμεγάλοpyrex(25Χ30cm)στρώ-νετεαντικολλητικόχαρτίκαιτοαλείφετεμελίγηλιωμένημαργαρίνη.

• Βουτάτε τα μπισκόταστο ζεστό κακάοκαι κάνετεστρώσειςστοpyrexμεμπι-σκότα, Mousse, μπισκότα με τη μισήποσότητα της μους και την υπόλοιπητην απλώνετε σαν τελευταία στρώσηστοτέλος.

• ΒάζετετοPyrexστοψυγείο.• Φτιάχνετετογλάσσοσοκολάταςανα-κατεύοντας150gλιωμένηΣΟΚΟΛΑ-ΤΑ Sweet and Balanceμε75gζε-στόγάλακαιτοαφήνετενακρυώσει.

• ΤοαπλώνετεπάνωστηMousseκαιβά-ζετετοpyrexπάλιστοψυγείο.

• Μόλιςπαγώσεικόβετετογλύκισμασεμακρόστενακομμάτιακαισχηματίζετεμικρέςμπάρες.

διατροφή& άλλα

Διατροφική Επισήμανση

ΜΕΣΗ ΤΙΜΗΑΝΑ ΜΕΡΙΔΑ 30g

Ενέργεια 700kJ/166kcal

Λιπαρά 4,0g

εκ των οποίων κορεσμένα 2,5g

Υδατάνθρακες 31g

εκ των οποίων σάκχαρα 0,54g

Εδώδιμες ίνες 2,0g

Πρωτεΐνες 1,7g

Αλάτι 0,04g

Μερίδες ανά γλύκισμα: 54 μπάρες Βάρος μερίδας: 30ΓΡΙΣΟΔΥΝΑΜΑ: 2 ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΑΜΥΛΟΥ

Φτιάξτε τις πιο λαχταριστέςμπάρες σοκολάταςμε χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη!

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

KTX_S&B_21x28 me neo fylaraki+glykantika.pdf 1 19/12/13 3:31 µ.µ.


σωματικήάσκηση

Καταδύσεις& άτομα με διαβήτη

Παναγιώτης Χαλβατσιώτης, επίκουρος καθηγητής

β΄ προπαιδευτικής παθολογικής κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Πανεπιστημιακό Γ.Ν. «Αττικόν»

Για πολλά χρόνια υπήρχε αρνητική σύσταση σχετικά με τις καταδύσεις από άτομα με διαβήτη κυρίως λόγω του κινδύνου των υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Σήμερα όμως έχουν ανα-πτυχθεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα εκπαίδευσης αλλά και προαπαιτούμε-νων διαδικασιών που επιτρέπουν τη συμμετοχή διαβητικών σε καταδύσεις1. Πολλές φορές οι στατιστικές όχι μόνο δεν έδειξαν αύξηση της θνητότητας από καταδύσεις στους διαβητικούς αλλά τουναντίον μείωση συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό επειδή οι προφυλάξεις που λαμβάνονταν ήταν ιδιαίτερα πιο λεπτομερείς στους δια-βητικούς2.

Ειδικές προφυλάξεις στον διαβήτηΟι καταδύσεις προκαλούν αυξημένη διούρηση η οποία είναι πιο έντονη σε διαβητικούς. Επίσης είναι πιθανό πολλές φορές να υποκρύπτουν ση-μαντική απώλεια θερμίδων χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό. Για παράδειγμα, η κολύμβηση απέναντι σε ένα δυνατό θαλάσσιο ρεύμα μπορεί να απαιτεί έντονη άσκηση, ενώ ο κολυμβητής πα-ραμένει στο ίδιο σημείο3. Αυτό μάλλον είναι και το αίτιο των υπογλυκαιμιών που παρουσιάζουν οι διαβητικοί σε

κατάδυση και όχι η αύξηση της υδρο-στατικής πίεσης λόγω του βάθους κατάδυσης.

Ειδικές οδηγίεςΚριτήρια συμμετοχής σε καταδύσειςΑπαραίτητη προϋπόθεση είναι η σω-ματική και ψυχική υγεία. Κάθε δια-βητικός θα πρέπει να γνωρίζει την επίδραση της άσκησης στον μεταβο-λισμό του και θα πρέπει να βρίσκεται σε επαρκή γλυκαιμικό έλεγχο. Διαβη-τικοί με πρόσφατα σοβαρά επεισόδια υπογλυκαιμίας, που απαίτησαν για την αντιμετώπισή τους την παρουσία άλ-λου ατόμου, ή δεν έγιναν αντιληπτά από τον διαβητικό αποτελούν κριτή-ρια απαγορευτικά για καταδύσεις. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα που είναι σημαντικά πιο συχνά στους διαβητι-κούς αποτελούν επίσης απαγορευτικά κριτήρια για καταδύσεις και για το λόγο αυτό τα διαβητικά άτομα πρέπει να τύχουν ενδελεχούς εξέτασης σχε-τικά με την ύπαρξη των νοσημάτων αυτών. Κρίνεται απαραίτητη η δοκι-μασία κόπωσης αλλά και ο έλεγχος προς τον αποκλεισμό της αυτόνομης νευροπάθειας. Δεν συνιστώνται επί-σης οι καταδύσεις σε διαβητικούς με νεφροπάθεια, νευροπάθεια και αμ-

φιβληστροειδοπάθεια. Θα πρέπει να αποφεύγουν τέλος τις καταδύσεις οι διαβητικοί με πρόσφατη τροποποίηση του θεραπευτικού τους σχήματος.

Πριν την κατάδυσηΛεπτομερής ιατρικός έλεγχος σε ετήσια βάση κρίνεται απολύτως απαραίτητος. Η κατάδυση θα πρέπει να γίνεται με συνοδεία μη διαβητικού ατόμου. Θα πρέπει ο εξοπλισμός αυτομέτρησης σακχάρου να είναι άμεσα διαθέσιμος για μέτρηση και επαρκώς προφυ-λαγμένος από το νερό στην συνοδό λέμβο. Πριν την κατάδυση συνιστάται η πρόσληψη επαρκούς ποσότητας υγρών (~2λίτρα) για την πρόληψη αφυδάτωσης. Ο διαβητικός κατά την κατάδυση θα πρέπει να φέρει μαζί του gel γλυκόζης και να έχει ήδη εκ-

παιδευθεί για τον τρόπο λήψης του υποβρυχίως, ενώ στην συνοδό λέμβο απαιτείται να έχει ενέσιμη συσκευασία γλυκαγόνης αλλά και ακόμα περισσό-τερη ποσότητα απλών υδατανθράκων. Θεωρείται σκόπιμο ο διαβητικός να φέ-ρει στον εξοπλισμό του σε ορατό ση-μείο (καρπό, τράχηλος) αναγνωρίσιμη ταυτότητα που θα ενημερώνει για την ύπαρξη διαβήτη. Τέλος η χρήση φωτο-βολίδων ή σημαδούρας σε περίπτωση ξαφνικών ισχυρών ρευμάτων για την ειδοποίηση των συνοδών σκαφών περισυλλογής θα αποτρέψει την εμφά-νιση υπογλυκαιμίας από υπερκόπωση.

Κατά την κατάδυσηΚατά την έναρξη της κατάδυσης θα πρέπει ο διαβητικός να είναι υπεργλυ-καιμικός (160-200 mg/dl) διαπιστωμένο

σε 3 μετρήσεις κατά την τελευταία ώρα πριν την κατάδυση, η οποία δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το δίωρο και να μη ξεπερνά τα 35 μέτρα βάθος. Οι κα-ταδύσεις δεν πρέπει να επισυμβαίνουν 3 συνεχόμενες ημέρες ούτε πάνω από 2 φορές ημερησίως. Εάν εμφανιστεί υπογλυκαιμικό σημείο θα πρέπει να ενημερωθεί ο συνοδός και να ξεκι-νήσει άμεσα η διαδικασία ανάδυσης. Εάν κριθεί απαραίτητο μπορεί να χο-ρηγηθεί gel γλυκόζης ιδιαίτερα όταν η διαδικασία αποσυμπίεσης θα κρατήσει αρκετό χρονικό διάστημα.

Μετά την κατάδυσηΚρίνεται απαραίτητη η αυτομέτρηση σακχάρου άμεσα και η ενημέρωση του υπεύθυνου κατάδυσης για κάθε ανεξήγητη υπογλυκαιμία. x

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Pollock NW, Uguccioni DM, Dear G, Bates S, Albushies ™, Prosterman SA. Plasma glucose response to recreational diving in novice teenage

divers with insulin-requiring diabetes mellitus. Undersea Hyperb Med. 2006;33(2):125-33.

2. Edge CJ, Grieve AP, Gibbons N, O’Sullivan F, Bryson P. Control of blood glucose in a group of diabetic

scuba divers Undersea Hyperb Med 24:201-7, 1997

3. Lerch M., Lutrop C, Thurm U. Diabetes and diving: can the risk of hypoglycemia be banned? SPUMS J 26:62-6, 1996

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/2014 57ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ | ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ | 7-9/201456

Η ονομασία Πολύκανδρος σίγουρα θα είναι άγνωστη στους περισσότερους από εσάς. Η Πολύκανδρος δεν είναι άλλη από την πανέμορφη Φολέγαν-δρο. Το όμορφο αυτό νησί των Κυκλά-δων βρίσκεται μεταξύ της Σίκινου και της Μήλου και απέχει μόλις 22 μίλια από τη Σαντορίνη. Η Φολέγανδρος έχει συνολικό μήκος 13 χλμ. και πλά-τος μόλις 1,1 χλμ. ενώ στο μέσω του παρουσιάζει ένα ισθμό τον οποίο απο-καλούν «πόρτα», με δύο εκατέρωθεν κολπίσκους, τους Βαθύ και Πλάκα, που τη χωρίζουν σε δύο ισομήκη ορεινά και άδενδρα τμήματα. Οι ακτές της είναι κυρίως απόκρημνες και σχηματίζουν πολλά ακρωτήρια όπως το Καστέλι, ο Κυπάρισσος, η Ασπρόπουντα που φέρει Φάρο, ο Βιτσέντζος, η Γκρότα, το Λιβάδι, το Λιβαδάκι κ.ά. Οι κάτοικοι του νησιού είναι περίπου 650. Οπότε εάν ψάχνετε ένα νησί που θα σας προσφέρει χαλάρωση και ξεκούραση, τότε η Φολέγανδρος σίγουρα θα σας ικανοποιήσει. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει

χαρακτηριστεί από τους ξένους τουρί-στες ως «the island of peace». Το νησί έχει τρεις μεγάλους οικισμούς. Πρωτεύουσα είναι η Χώρα (ή πό-λη Φολέγανδρος), με 316 κατοίκους, χτισμένη στην ανατολική πλευρά, σε ύψωμα 200μ. Ο άλλος οικισμός είναι η Άνω Μεριά, η οποία βρίσκεται βορειότερα με πληθυσμό 291 κατοί-κων και αποτελεί το πιο παραδοσιακό κομμάτι του νησιού. Η Άνω Μεριά είναι ο αγροτικός οικισμός με τα σπίτια να βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους και να δημιουργούν τις λεγόμενες «Θεμονιές». Μικρότεροι οικισμοί είναι ο «Πετούσης», και το λιμάνι του νησιού που ονομάζεται Καραβοστάσης, και τέλος, η παραλία της Αγκάλης. Το κύριο χαρακτηριστικό του νησιού εί-ναι οι ατελείωτες ξερολιθές, που έχουν φτιαχτεί ανά τους αιώνες από τους κατοίκους του νησιού, προκειμένου να επιτύχουν βαθμίδες στην ηλιόλουστη πλαγιά του εδάφους ώστε να είναι σε θέση να καλλιεργήσουν σιτηρά.

Η Χώρα, κλειστή στην κυκλοφορία των αυτοκινήτων και μοτοσικλετών, έχει ένα μοναδικό «κέντρο» με τρείς πλατείες στην σειρά με δέντρα, όπου κάτω από την σκιά τους μπορείτε να απολαύσετε ένα ποτό ή φαγητό σε μια ήσυχη και ρομαντική ατμόσφαιρα. Από το απαλό αεράκι που διέρχεται από τα στενά, μπορεί να νιώσετε το άρωμα των δέντρων της λεμονιάς ή του εξαι-ρετικού ψωμιού που φτιάχνουν. Μπου-καμβίλιες και ιβίσκοι χρωματίζουν τα μικρά ξύλινα μπαλκόνια γύρω από το Κάστρο (ΧΙΙΙ αιώνας). Η εκκλησία της Παναγίας, στην κορυφή του λόφου, προσφέρεται για μια ωραία βόλτα και για το υπέροχο ηλιοβασίλεμα με θέα την Χώρα. Επίσης, η περιοχή του Κάστρου, ένα μικρό φρούριο που κατασκευάστηκε από τους Ενετούς το 1210-ένα μικρό χωριό μέσα στη Χώρα, θα σας ταξιδέψει πίσω στο Μεσαίωνα. Το χωριό της Άνω Μεριάς είναι ανά-μεσα σε καλλιεργημένα χωράφια και «ξερολιθιές». Εκεί μπορείτε να βρείτε

αποδράσεις

Φολέγανδρος, το νησί της χαλάρωσης

Επιμέλεια: Μαρία Χατζηδάακη

το τυπικό «καφενείο», ταβέρνες καθώς επίσης και το φολκλορικό μουσείο, ανοιχτό 10:00 έως 18:00. Το λιμάνι του νησιού, ο Καραβοστάσης, διαθέτει επί-σης λίγα καταστήματα και εστιατόρια και φιλοξενεί πολλά ξενοδοχεία.Το νησί γενικά είναι ιδιαίτερα πετρώδες και διαθέτει απότομες ακτές. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι Έλληνες την αποκαλούσαν «σιδηράν». Κυριότερες κορυφές είναι στο ΝΑ. τμήμα ο Άγιος Ελευθέριος (415μ.), της Παναγίας (365μ.), ο Τρούλος (312μ.), ο Ορθόνικας (305μ.) και στο ΒΔ. το Μεροβίγλι (310μ.) και ο Προφήτης Ηλίας (285μ.). Η σημαντικότερη κοι-λάδα καλούμενη «Λιβάδι» βρίσκεται στο νότιο τμήμα. Μεγάλοι ποταμοί δεν υφίστανται αλλά μόνο χείμαρροι που καλούνται από τους ντόπιους ποταμοί όπως σ’ όλες τις Κυκλάδες. Πηγές υπάρχουν ελάχιστες και οι ανάγκες ύδρευσης καλύπτονται από στέρνες αποθήκευσης όμβριων υδάτων.Το ανάπτυγμα των ακτών της φθάνει περίπου τα 32 χλμ. και παρουσιά-ζουν πλούσια εναλλαγή ακρωτη-

ρίων όρμων και παραλιών. Σημα-ντικότεροι όρμοι είναι αυτοί περί τον ισθμό του Καραβοστάση στην νότιο-ανατολική ακτή και της Αγκά-λης ή Βαθύ στη ΝΔ. ακτή. Κυριότερα ακρωτήρια είναι το ακρωτήριο Κυ-παρίσσι και το ακρωτήριο Κάστελλος στο βόρειο τμήμα και Ασπροπούντα ΝΔ. του βορείου τμήματος.Ό θεός Αίολος σίγουρα είχε το σπίτι του στις Κυκλάδες. Οπότε σίγουρα και η πανέμορφη Φολέγανδρος δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα, που θέλει τα νησιά αυτά να «μαστιγώνονται» από δυνατούς ανέ-μους. Δυνατοί βόρειοι άνεμοι σαρώ-νουν το νησί σχεδόν όλη τη διάρκεια του έτους. Χαρακτηριστικό στοιχείο της έντασής τους είναι η κλίση που έχουν λάβει τα δέντρα του νησιού προς το νότο. Ειδικά το χειμώνα οι άνεμοι είναι τόσο δυνατοί που εμποδίζουν ακόμα και την προσέγγιση από τα πλοία της γραμμής. Αυτό το στοιχείο έχει αρνητική επίδραση στην προοπτική κατασκευής διαφόρων εγκαταστάσεων –ιδίως λιμε-

νικών και γεωργικών. Για την προστασία των καλλιεργειών τους, οι κάτοικοι, έχουν κατασκευάσει αναβαθμούς, ενώ για την προστασία των οπωροφόρων, έχουν κατασκευάσει κυκλικά τοιχία ανά δέντρο. Οι Νότιοι άνεμοι σπανίζουν στο νησί. Πιο συχνά δημιουργούνται την Άνοιξη. Όταν συμβαίνει αυτό, συνοδεύ-ονται από ομίχλη η οποία είναι εντονό-τερη στη στεριά απ’ ότι στη θάλασσα. Γενικά το κλίμα είναι ξηρό και οι βροχές είναι εξαιρετικά λίγες.

Η ιστορία της Φολέγανδρου Η ιστορία της Φολεγάνδρου αρχίζει από πολύ παλιά και συνήθως παρα-κολουθεί την κοινή ιστορία των Κυ-κλάδων. Η πρώτη αναφορά στο νησί γίνεται στην ελληνική μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι πρωτοκατοική-θηκε από βοσκούς της Δυτικής Ελλά-δας που έψαχναν για βοσκότοπους. Και φυσικά, επειδή οι βοσκοί αυτοί ήταν άντρες, το νησί ονομάστηκε Πο-λύανδρος. Απόηχος αυτής της πανάρ-χαιης ονομασίας είναι η μεταξύ των



ναυτικών, ονομασία του νησιού ως Πολύκαντρο. Ως πρώτους κατοίκους αυτού του τόπου η ιστορία αναφέρει του Κάρες από την Μικρά Ασία. Σε συνέχεια, η μυθολογία μας λέει ότι στο νησί ήρθαν οι Μινωΐτες Κρήτες, με οδηγό τους το γιο του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Φολέγανδρο, το όνομα του οποίου πήρε το νησί στους κατοπι-νούς χρόνους. Είναι γνωστό από ιστο-ρικά κείμενα ότι το νησί αποτελούσε καταφύγιο καταδιωκομένων από την Κρήτη. Μία άλλη εκδοχή των μελετη-τών παρουσιάζει ότι η Φολέγανδρος οφείλει το όνομά της στους Φοίνικες. Οι Φοίνικες, ξακουστοί έμποροι στα πρώτα χρόνια της 1ης χιλιετίας π.Χ., χρησιμοποιούσαν το νησί ως αγκυρο-βόλιο και σταθμό στις εμπορικές τους εξορμήσεις σε όλη την Μεσόγειο και το ονόμαζαν «phelekgundari», όνομα που σημαίνει στη γλώσσα τους «πετρώδης γη», όρος που αποδίδει επακριβώς την μορφολογία του νησιού. Άλλωστε, «σιδηρά γη», εξαιτίας της τραχύτητας του εδάφους της την αποκαλεί και ο αρχαίος συγγραφέας Άρατος.Από επιγραφές που βρέθηκαν στη νήσο οι κάτοικοι κατά την ιστορική

περίοδο πρέπει να ήταν Δωριείς από τη Σαντορίνη του γένους των Αιγιδών.

Τουριστικά αξιοθέατα Οι ξενοδοχειακές υποδομές τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολύ, χωρίς όμως να επηρεάζουν το παραδοσιακό «χρώμα» του νησιού. Υπάρχουν κατα-λύματα για όλα τα γούστα και βαλάντια, στην Χώρα, τον Καραβοστάση, την Αγκά-λη και την Άνω Μεριά. Η Φολέγανδρος είναι μοναδικό δείγμα νησιού των Κυκλά-δων με πλατείες στην διαμόρφωση της Χώρας. Επίσης, είναι γεμάτη με εκκλησίες και εξωκλήσια, από τις οποίες ξεχωρίζει η εκκλησία της Παναγίας, σκαρφαλωμένη στο βουνό δίπλα στην Χώρα, προσβάσι-μη μόνο με τα πόδια. Οι συγκοινωνίες στο νησί γίνονται με λε-ωφορεία, συνδέοντας τον Καραβοστάση με την Χώρα, την Αγκάλη και την Άνω Μεριά. Το καλοκαίρι μπορεί κάποιος να κάνει και το γύρω του νησιού με καρα-βάκια ή να επισκεφτεί με αυτό κάποιες δυσπρόσιτες παραλίες.

Παραλίες ΦολεγάνδρουΗ Φολέγανδρος έχει όμορφες παραλίες, μερικές από τις οποίες λιγότερο προσβά-

σιμες: θα χρειαστεί να περπατήσετε λίγο, ή να νοικιάσετε κάποια βάρκα. Οι παραλίες που μπορείτε να φτάσετε με το αυτοκίνητο είναι οι: Καραβοστάση, Λατινάκι, Αγκάλη - μια από τις ωραιότερες παραλίες. Σας προτείνουμε να πάρετε ένα χάρτη του νησιού, που να αναγράφει τα δρο-μολόγια των λεωφορείων από και προς τη Χώρα, και πάντα να έχετε μαζί σας νερό και φαγητό. Από τον Καραβοστά-ση μπορείτε να πάτε Βάρδια, Λατινάκι, Βιτζέντσου, Πουντάκι, Άγιο Νικόλαο και στην παραλία του Λιβαδιού όπου υπάρχει και το κάμπινγκ.Στον Καραβοστάση θα βρείτε μια μεγάλη παραλία με βότσαλα, μια παραλία Ανα-τολικά από το λιμάνι και μικρές παραλίες προς το Λιβάδι. Από την Άνω Μεριά μπορείτε να περπατήσετε 40 έως 90 λεπτά για να φτάσετε σε άλλες παραλίες, μεταξύ των οποίων του Αγίου Γεωργίου, στα Βόρειοανατολικά.Το περπάτημα σε αυτό το νησί είναι ανα-ζωογονητικό, η φύση με τα αρώματά της καθώς και η ησυχία είναι πραγματικά μοναδικά. Την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού το νησί είναι πλούσιο σε κάπαρη, λουλούδια, θυμάρι και ρίγανη. x

Πηγή: Βικιπαίδεια



Νέαέκδοσητουσυστήματοςeasypod™απότη

Το easypod™ είναι ένα καινοτόμο σύστημα της Merck Serono για τη χο-ρήγηση σωματοτροπίνης (προέλευσης rDNA) για τη θεραπεία της έλλειψης αυ-ξητικής ορμόνης, το οποίο σχεδιάσθηκε σε συνεργασία με ασθενείς και επαγ-γελματίες υγείας για τη διευκόλυνση της καθημερινής χρήσης, την αξιοπιστία και την άνεση. Πρόκειται για τη μόνη ηλε-κτρονική, πλήρως αυτοματοποιημένη συσκευή έγχυσης ανθρώπινης ανα-συνδυασμένης αυξητικής ορμόνης, η οποία παρέχει ακριβή δεδομένα πιστής τήρησης στην οθόνη1 και κατά συνέπεια, επιτρέπει στους ιατρούς που επιβλέ-πουν ασθενείς με ανάγκη αυξητικής ορ-μόνης να έχουν καλύτερη εικόνα ώστε να παίρνουν πιο σωστές αποφάσεις ως προς τη θεραπεία.

Το easypod™ βοηθάει στη διατήρηση θετικής σχέσης μεταξύ θεράποντα ια-τρού και ασθενούς, διευκολύνοντας την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους2. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε έδειξε ότι τέσσερις στους πέντε ασθενείς που ακολουθούν θεραπεία με σωματοτρο-πίνη χρησιμοποιώντας το easypod™, δεν έχασαν παραπάνω από δύο ενέσεις το μήνα σε ένα τρίμηνο3.

Το 79% των ιατρών που συνταγογρα-φούν ανέδειξαν την έλλειψη συμμόρ-φωσης ως την κύρια αιτία αποτυχίας της θεραπείας4. Η έλλειψη συμμόρφωσης μπορεί επίσης να προκαλέσει αύξηση στο κόστος της υγειονομικής περίθαλ-ψης, καθώς οι επαγγελματίες υγείας αξιολογούν τα αποτελέσματά της με βάση τα φάρμακα που συνταγογρά-φησαν παρά με τη θεραπευτική αγωγή που χορηγήθηκε και συνεπώς μπορεί να αυξήσουν τη δοσολογία όταν δεν παρατηρούν βελτίωση5.

Η συμμόρφωση και η σωστή χορή-γηση είναι ζωτικής σημασίας για τους επαγγελματίες υγείας όταν λαμβάνουν αποφάσεις για μακροχρόνιες θεραπείες, όπως εκείνη που αφορά την αυξητική ορμόνη. Το νέο σύστημα easypod™ βελτιστοποιήθηκε για να παρέχει πλη-ροφορίες που βοηθούν τους ιατρούς να αντιμετωπίζουν ζητήματα κακής συμ-μόρφωσης και ανεπαρκούς τήρησης των οδηγιών τους από τους ασθενείς. Το νέο σύστημα easypod™ παρέχει πληροφορίες στους ιατρούς ώστε να αντιμετωπίζουν ζητήματα τόσο ανε-παρκούς συμμόρφωσης των ασθενών, όσο και λανθασμένης διαδικασίας χο-

ρήγησης που συχνά σχετίζονται με τη θεραπεία έλλειψης αυξητικής ορμόνης. Το νέο σύστημα easypod™ αποτελείται από τη συσκευή έγχυσης easypod™, τη βάση σύνδεσης easypod™ και το λογισμικό σύνδεσης του easypod™μέ-σω διαδικτύου. Η αναβαθμισμένη έκ-δοση του easypod™ παρέχει αρκετά πρόσθετα οφέλη στους ασθενείς. Αυτά περιλαμβάνουν από την αλλαγή σχεδι-ασμού και τη βελτίωση της κοιλότητας της βελόνας της σύριγγας, μέχρι τη λήψη ηλεκτρονικών μηνυμάτων υπεν-θύμισης που μπορεί να βοηθήσουν στη συμμόρφωση και την τήρηση των ιατρικών οδηγιών4. Τα δεδομένα που μεταβιβάζονται από τους ασθενείς μέ-σω ενός ασύρματου πομπού, δίνουν στον θεράποντα ιατρό τη δυνατότητα να παρακολουθεί τους ασθενείς μέσω δικτύου και να διαπιστώνει τη συμμόρ-φωσή τους με τη χρήση του λογισμικού σύνδεσης easypod™.

Με την καινοτομία της νέας έκδοσης του easypod™, η Merck Serono δείχνει τη δέσμευσή της στην παροχή πληρο-φοριών που θα βοηθούν τους ιατρούς να βελτιώνουν ακόμη περισσότερο τη συμμόρφωση.

Παραπομπές

1. easypod™: a new electronic injection device for growth hormone, Dahlgren, 2008

2. Adherence Remains a Challenge for Patients Receiving Growth Hormone Therapy, Svante Norgren, MD, PhD Department of Pediatric Medicine, Karolinska University Hospital,

Stockholm, Sweden, 20093. Source: Bozzola M et al, BMC Endoc

Disord, 2011 (Survey results of 824 children and their parents in a multicentre, multinational, observational 3-month survey in which children received r-hGH as part of their normal care)

4. IPSOS data for Merck Serono, 2010 (Survey of 177 endocrinologists in

seven territories: US, UK, Spain, France, Canada, Korea and Mexico)

5. Observations of Nonadherence to Recombinant Human Growth Hormone Therapy in Clinical Practice, Fritz Haverkamp, MD, Dipl-Psych; LottaJohansson, Herve Dumas, Shirley Langham, Maithe Tauber, and Francesco Chiarelli, 2008

δελτίατύπου


Νέος, καινοτόμος μετρητής σακχάρου αίματος υψηλής ακρίβειας από την WinMedica

Η καλή γλυκαιμική ρύθμιση είναι ο κύριος στόχος της σύγχρονης αντιμε-τώπισης του σακχαρώδη διαβήτη. Εί-ναι σαφές λοιπόν, ότι αυτός ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συχνό αυτοέλεγχο του σακχάρου αίματος

Η εταιρεία WinMedica μέσω της συνεργασίας της με την Αμερικα-νική πολυεθνική εταιρεία ACON Laboratories Inc. εξασφαλίζει την αποκλειστική διάθεση στην Ελλάδα του διεθνώς καταξιωμένου μετρητή σακχάρου On Call® Vivid που ανα-πτύχθηκε για να προσφέρει απλές, γρήγορες και κυρίως αξιόπιστες μετρήσεις του σακχάρου.

Αντίθετα με τους περισσότερους μετρητές που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά ο μετρητής On Call® Vivid, είναι πιστοποιημένος με ISO 15197:2013 και διαθέτει ακρί-βεια 100% στις μετρήσεις σε όλο το φάσμα των τιμών σακχάρου. Έτσι οι διαβητικοί ασθενείς μπορούν να αισθάνονται απόλυτη εμπιστοσύνη και ασφάλεια στην διαχείριση του διαβήτη τους.

Ο μετρητής On Call Vivid διατίθεται ήδη στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Μηδενική συμμετοχή ασθενούς στο κόστος. Οι ταινίες αποζημιώνονται από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

δελτίατύπου

1D.T. C

AC20 11_2013

Η ΦΑΡΜΑΣΕΡΒ- ΛΙΛΛΥ Α.Ε.Β.Ε. είναι στην ευχάριστή θέση να ανακοινώσει την κυκλοφορία ενός νέου καινοτόμου προϊόντος, του Cacipliq20®RGTA®, για την αποτελεσματική επούλωση των χρόνιων πληγών του δέρματος.

Το Cacipliq20® RGTA® ανήκει στην οικογένεια των αναγεννητικών πα-ραγόντων, οι οποίοι είναι τεχνητά βι-οδιασπώμενα πολυμερή γλυκόζης και η χρήση του ενδείκνυται για την επούλωση των χρόνιων πληγών του δέρματος, όπως:

◊ έλκη διαβητικού ποδιού ◊ φλεβικά έλκη ◊ αρτηριακά έλκη ◊ έλκη από πί-εση, καθώς και για τον πόνο, που αυτά προκαλούν.

Το Cacipliq20® RGTA® ανήκει στις ιατρικές συσκευές, είναι εύκολο στην εφαρμογή και δίνει λύση σε έλκη, που δεν παρουσίαζαν επούλωση για μήνες, προάγοντας την ανάπλαση του ιστού.

Βιβλιογραφίες :Φ.Ο.Χ. Cacipliq20® RGTA®Slim I. et al, Journal of Wound Technology,2012;17:16-20

Αν, το πόσο φαγητό θα βάλετε στο πιάτο σας, μοιάζει με σπαζοκεφαλιά για τα άτομα με διαβήτη, η Menarini diagnostics σας παρουσιάζει, σε συ-νεργασία με τη MedNutrition, το Meal Measure Plate.

Tι είναι το Meal Measure Plate; Είναι ένα πολύ χρήσιμο gadget διατροφής, που σας απαλλάσσει από τη χρήση του ζυ-γού της κουζίνας και όλων των άλλων

σκευών, που χρησιμοποιούσατε μέχρι σήμερα, για να μετρήσετε το φαγητό, που τρώτε (κούπες, φλιτζάνια, κουτάλια κ.ο.κ.). (www.mealmeasureplate.gr)

H Menarini diagnostics παρέχει το Meal Measure Plate ΔΩΡΕΑΝ στα μέλη του Club Προνομίων «Ελέγχουμε το Διαβή-τηTM». Μάθετε περισσότερα καλώντας στην εξειδικευμένη γραμμή διαβήτη 801-11-44400.

Συνεργασία της Menarini diagnostics και του Mednutrition.gr


ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΣΤΑ ΕΞΗΣ ΣΗΜΕΙΑ:

Αποστείλατε τα στοιχεία σας στο fax: 210 88 38 118, ή μπορείτε να αποστείλετε την αίτηση στα γραφεία της ΕΛΟΔΙ, Γ΄ Σεπτεμβρίου 90, 104 34, Αθήνα ή ηλεκτρονικά στο www.elodi.org.Για περισσότερες πληροφορίες καλέστε στο 210 88 38 113 (09:00 - 13:00).

‘Όνομα - Επώνυμο: ............................................................................................................................................Διεύθυνση: .........................................................................................................................................................Περιοχή: .............................................................................................................................................................ΤΚ:.......................................................................................................................................................................Τηλέφωνο: ..........................................................................................................................................................e-mail: .................................................................................................................................................................

Στοιχεία συνδρομητή

Υπογραφή:

Επιθυμώ να λαμβάνω το περιοδικό:σε έντυπη μορφή

σε ηλεκτρονική μορφή

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ Ν. ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ «ΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ»

Σουηδίας 68, Αργοστόλι Κεφαλονιάς T. 6937 416600 / [email protected]

→ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ | ΠΕΑΝΔ Μακρυνίτσας 12-14 , Αθήνα / T. 210 77 96 660, F. 210 77 96 461 / www.peand.gr / [email protected]

→ ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΑΝΙΚΟ ΔΙΑΒΗΤΗ | ΠΑΣΥΝΕΔ

ΠΑΓΝΗ Βούτες Ηρακλείου Κρήτης / T. 6973 500 783, 2810 31 2501 / pasined.gr / [email protected]

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΑΛΗΝΟΣ Θεοφιλοπούλου 16, 117 43, Αθήνα T. 210 92 26 798, / www.galinos.org.gr [email protected]

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ Ορφέως 14 (Παλαιό Νοσοκομείο), Σέρρες T/F. 23210 58 791 / [email protected]

→ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ 3ης Σεπτεμβρίου 90, Αθήνα / T. 210 88 38 118

→ ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Σκουφά 29, 41222 , Λάρισα, Τ: 2410 2524 31 [email protected]

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΜΑΘΙΑΣ Σωφρονίου 25, 59 200, ΚΑΠΗ Νάουσας, Νάουσα T. 23320 24 947

→ ΕΝΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Λεωφ.Νίκης 3, Θεσσαλονίκη / T. 2310 223518, F. 2310 223 595 / www.diabetic.gr / [email protected]

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ | ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Εθν. Αντιστάσεως 11, 50 200, Πτολεμαϊδα T. 24630 28 188 / [email protected] www.diabitiki-poria.gr

→ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Ν.ΗΜΑΘΙΑΣ «ΓΛΥΚΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ» Σοφρωνίου 25 (ΚΑΠΗ Νάουσας) Νάουσα, 59 200 Τ. 2332024947

→ ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Σκουφά 29, 41 222, Λάρισα / T. 2410 25 24 31

→ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΑΝΙΚΟ ΔΙΑΒΗΤΗ | ΠΕΝΔΙ

Μπουμπουλίνας 4, 454 45, Ιωάννινα, T/F. 26510 73 634 / [email protected]

Αν δεν βρίσκετε το περιοδικό μας

σε ένα από τα παραπάνω

σημεία διανομής,

a επικοινωνήστεμεταγραφείατηςΕΛΟΔΙ(Γ'Σεπτεμβρίου90,

10434,Αθήνα)

aενημερωθείτεστοwww.elodi.org

a ήαποστείλατετηνπαρακάτωαίτησησυνδρομής

Σύλλογοιατόμωνμεσακχαρώδηδιαβήτη Σεόλαταδιαβητολογικάκέντραπανελλαδικά(βλ.σελίδες62-63)

σημείαδιανομής

Γίνετε δωρεάν συνδρομητές στο περιοδικόΣακχαρώδης Διαβήτης - Φροντίδα για όλους

Αθήνα> Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών

«Αττικόν», Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ρίμινι 1, ΤΚ 12462, Χαϊδάρι, T: 210 5831000, 210 5832013 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5326454

> Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Α Παιδιατρική Κλινική Παν. Αθηνών, Μ. Ασίας & Θηβών, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 213 2013451, 210 7496312 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7795538

> Γ.Ν. Αθηνών «Αλεξάνδρα», Β. Σοφίας 80, ΤΚ 11528, Αθήνα, Τ: 210 7770501-4, (εξωτ. ιατρείο),

Τ: 210 3381392, fax: 210 7770473> Γ.Ν. Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», Λ. Μεσογείων

154, ΤΚ 15669, Παπάγου, Τ: 210 7768000, 210 7768283 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7705980

> Γ.Ν. Αθηνών «Ιπποκράτειο», Β΄ Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Β. Σοφίας 114, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7769000, 213 2088333 (εξωτ. ιατρείο) fax: 213 2088646

> Περιφερειακό Γ.Ν. Αθηνών «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.», Ερυθρού Σταυρού 1, Αμπελόκηποι, ΤΚ 11526, Αθήνα, T: 210 6414000, 210 6414737 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6414800

> Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Π.& Α. Κυριακού», Λεωφ. Μεσογείων 24, ΤΚ 10024, Αθήνα, Τ: 213 2009800, 210 7726856 (εξωτ. ιατρείο), 213 2009856

> Γ.Ν. Αθηνών «Λαϊκό», Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Αγ. Θωμά 17, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7456000, 210 7456874 (εξωτ. ιατρείο), 210 7456294 Τετ., 210 7456308 Πέμ., fax: 210 7791839

> Ν.Γ.Ν. «Ο Ευαγγελισμός», ενδοκρινολογικό τμήμα, Υψηλάντου 45, ΤΚ 10676, Αθήνα, Τ: 210 7201000, 210 7201258 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7291808

> Ν.Γ.Ν. Αθηνών ΝΙΜΤΣ, Μονής Πετράκη 12, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 7288001, 210 7288111 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7297958

> Γ.Ν. Αθηνών «Πολυκλινική», Πειραιώς 3, ΤΚ 10552, Αθήνα, Τ: 210 5276000, 210 5276222 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5202944

Πειραιάς> Γ.Ν.Π. «Άγιος Παντελεήμων», Δημ.

Μαντούβαλου 3, ΤΚ 18484, Nίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077660 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2076426

> Γ.Ν. Πειραιά «Τζάννειο», Αφεντούλη & Ζαννή 1, ΤΚ 18536, Πειραιάς, Τ: 210 4592000, 210 4592174 & 583, (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4511709

Θεσσαλονίκη> Π.Γ.Ν.Θ. «ΑΧΕΠΑ», Α’ Παθολογική Κλινική

Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1, ΤΚ 54636, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313303316 (ραντεβού), 2310 9933369 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994608

> Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Β’

Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 89200, 2310 892101, 2310 892616, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 856075

> Γ.Π.Ν. Θεσσαλονίκης «Παπαγεωργίου», Γ΄ Παθολογική Κλινική, περιφ. οδός Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, Τ: 2313 323000 (εξωτ. ιατρείο) (εσωτ. 4226 ή 4248), fax: 2310 321862

Ιωάννινα> Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων,

Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, ΤΚ 45500, Ιωάννινα, Τ: 26510 99111, 26510 99227 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26510 46617

Πάτρα> Πανεπιστημιακό Γ.Ν. Πατρών, ΤΚ 26110, Πάτρα, Τ:

2610 999111, 2610 969149 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2610 969168

[ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ]

Στερεά Ελλάδα / Αττική & Πειραιάς> Μαιευτικό Γυναικολογικό κέντρο Αθηνών

«Έλενα Ε. Βενιζέλου», πλ. Ε. Βενιζέλου, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 6402000, 210 6402261 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6411156

> Π.Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Π.&Α. Κυριακού», Θηβών & Λεβαδείας 3, TK 11527, Αθήνα, Τ: 213 2009000, 213 2009310 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2009429

> Ν.Γ.Ν.Α. «Σπηλιοπούλειο», Δ. Σούτσου 21, TK 10671, Αθήνα, Τ: 210 6410445, 213 2023418 ή 418, (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6446951

> Γ.Ν.Μ. 1ο Νοσοκομείο ΙΚΑ (Μελισσίων), τέρμα Ζαΐμη, TK 15127, Μελίσσια, Τ: 210 8106200, 210 8106262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8041837

> 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας, Π. Κανελλοπούλου 3, ΤΚ 15500, Χολαργός, Τ: 210

7463399, 210 7464093 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7715690> Γ.Ν.Ν.Θ. Αθηνών «Σωτηρία», Μεσογείων 152,

TK 11527, Αθήνα, Τ: 210 7778611-19, 210 7763194 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7778838

> Γ.Ν. Αθηνών «Σισμανόγλειο», Σισμανογλείου 1, Μαρούσι, ΤΚ 15126, Αθήνα, Τ: 210 8039001-60, 210 8039789 (εξωτ. ιατρείο), fax 210 8042700

> Γ.Ν.Ν. Αθηνών «Ελπίς», Δημητσάνης 7, TK 11522, Αθήνα, Τ: 210 6434001, 210 6494270 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6445602

> Γ.Ν. Βούλας «Ασκληπιείο», Βασ. Παύλου 1, TK 16673, Βούλα, Τ: 213 2163000, 213 2163142 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8923326

> Γ.Ν. Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων», Ενδοκρινολογικό Τμήμα, Δ. Μαντούβαλου 3,

Νίκαια, TK 18484, Νίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077448 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 213 2076709

> Γ. Αντικαρκινικό Ν. Πειραιά «Μεταξά», Μπόταση 51, TK 18537, Πειραιάς, Τ: 213 2079670 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4599774

> Γ.Ν.Α. «Γιώργος Γεννηματάς», λεωφ. Μεσογείων 154, TK 15669, Αθήνα, Τ: 213 2032000, 213 2032283-4, fax: 210 7705980

> Γ.Ν.Α. «Αγία Όλγα», Αγίας Όλγας 3-5, ΤΚ 14231, Ν. Ιωνία, Τ: 213 2057000, 213 2057222 (εξωτ. ιατρείο)

> Γ.Ν.Ε. «Θριάσιο», λεωφόρος Γ. Γεννηματά, ΤΚ 19018, Μαγούλα, Τ: 213 2028000, 213 2028774 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5551243

> Γ.Ν.Α. «Η Παμμακάριστος», Ιακωβάτων 43, ΤΚ 11144, Αθήνα, Τ: 210 2284851, 210 2001100, 210 2001344 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 2020002

> Ν.Γ.Ν.Α. «Αμαλία Φλέμινγκ», 25ης Μαρτίου 14, ΤΚ 15126, Μελίσσια, Τ: 210 8030303, 210 8038371 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8038399

> Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Μ. Ασίας & Θηβών, TK 11527, Αθήνα, Τ: 210 7467000, 210 7467002 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7797649

Ν. Βοιωτίας> Ν.Γ.Ν. Θηβών, Τσεβά 2, TK 32200, Θήβα, Τ: 22620

24444, 26623 50133 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22620 25406

Ν. Δωρίδος> Ν.Γ.Ν. Άμφισσας, Οικισμός Δροσοχωρίου, TK

33100, Άμφισσα, Τ: 22650 28460, (εσωτ.: 171), fax: 22650 22086

Ν. Εύβοιας> Ν.Γ.Ν. Χαλκίδας, Γαζέπη 48, Χαλκίδα, TK 34100,

Τ: 22210 21901-10, 22210 35259 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22210 85131

> Κ.Υ. Καρύστου, Πολ. Κάτσικα 56, ΤΚ 34001, Κάρυστος, Ν. Ευβοίας, Τ: 22243 50100, 22243 50104 (εξωτ. ιατρείο)

Ν. Φθιώτιδας> Ν.Γ.Ν. Λαμίας, Παπασιοπούλου Τέρμα, ΤΚ 35100,

Λαμία, Τ: 22310 63000, 22310 63087 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22310 63324

Μακεδονία / Ν. Θεσσαλονίκης> Ν.Γ.Ν.Θ. «Άγιος Δημήτριος», Ελένης

Ζωγράφου 2, ΤΚ 54634, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 322100, 2313 322427 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2313 322205

> Ν.Α.Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Άγιος Παύλος», Εθνικής Αντίστασης 161, Φοίνικας, ΤΚ 54625, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 493400 (τηλ. κέντρο), 2310 49353 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 451727

> Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ», Β΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1, ΤΚ 54636, Θεσ/νίκη, Τ: 2310 993111,

Οδηγός διαβητολογικών κέντρων

χρηστικά


2310 993375-6 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994803> Ν.Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηματάς»

(κεντρικό), Εθνικής Αμύνης 41, ΤΚ 54635, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 211221, fax: 2310 210401

> Β΄ Γενικό Νοσοκομείο ΙΚΑ Θεσσαλονίκης, (Παναγία), Ν. Πλαστήρα 22, ΤΚ 55132, Κρήνη Θεσσαλονίκης, Τ: 2310 476936, fax: 2310 438322

> Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α Παιδιατρική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892462 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 992784

> Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892394 & 96 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 819758

> Γ.Π.Ν. Θεσσαλονίκης «Παπαγεωργίου», Α Παθολογική Κλινική, περιφ. οδός Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, T: 2313 323000, 2310 693251-2, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 321862

> Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Γ. Παπανικολάου», ΤΚ 57010, Εξοχή, Θεσσαλονίκη, T: 2313 307000, 2313 307528 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 357603

> Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, Αλεξ. Συμεωνίδη 2, ΤΚ 54351, Θεσσαλονίκη, T: 2310 898170

Ν. Κιλκίς> Νοσοκομείο Γουμένισσας, Μαυροπούλου

9, ΤΚ 61300, Γουμένισσα, Ν. Κιλκίς, Τ: 23430 41411, 23433 50321 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23430 428431

> Ν.Γ.Ν. Κιλκίς, Νοσοκομείου 1, ΤΚ 61100, Κιλκίς, Τ: 23413 51400, 23413 51671 / 51498 (εξωτ. Ιατρείο),

fax: 23413 51630

Ν. Πιερίας> Ν.Γ.Ν. Κατερίνης, 7ης Μεραρχίας 26, ΤΚ 60100,

Κατερίνη, Τ: 23513 50200, 23513 50251 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23513 50115

Ν. Χαλκιδικής> Ν.Γ.Ν. Χαλκιδικής, ΤΚ 63100, Πολύγυρος, T: 23710 20101, 23710 20248 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23710

23781

Ν. Δράμας> Γ.Ν.Ν. Δράμας, Τέρμα Ιπποκράτους, ΤΚ 66100,

Δράμα, Τ: 25210 23351-55, 25210 61458, 61433, (εξωτ. ιατρείο), fax: 25210 21883

Ν. Καβάλας> Ν.Γ.Ν. Καβάλας, Ύψωμα Βασιλάκη, ΤΚ 65500,

περιοχή Αγ. Σύλλα, Καβάλα, Τ: 2513 501100, 2513 501231-2 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2513 501548

Ν. Σερρών> Ν.Γ.Ν. Σερρών, 3ο χλμ Σερρών - Δράμας, ΤΚ

62100, Σέρρες, Τ: 23210 94500, 23210 94567 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23210 94713

Ν. Ημαθίας> Γ.Ν.Ν. Βέροιας, Ασωμάτων Βεροίας, ΤΚ 59100,

Βέροια, Τ: 23310 59100, 23313 51141 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23310 29920

> Ν.Γ.Ν. Νάουσας, Νοσοκομείου 3, ΤΚ 59200, Νάουσα, Τ: 23320 22200, 23320 59241 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23320 23422

Ν. Κοζάνης> Ν.Γ.Ν. Κοζάνης «Μαμάτσειο», Μαματσείου 1,

ΤΚ 50100, Κοζάνη, Τ: 24610 67600, 24613 52647 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24613 52630

Ν. Πέλλης> Ν.Γ.Ν. Γιαννιτσών, Τέρμα Λάμπρου Κατσώνη, ΤΚ

58100, Γιαννιτσά, Τ: 23820 56200, 23820 56536 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23820 26553

Νησιά Αιγαίου Πελάγους / Ν. Λέσβου> Ν.Γ.Ν. Μυτιλήνης «Βοστάνειο», Ε. Βοστάνη

48, TK 81100, Μυτιλήνη, Τ: 22510 57700, 22513 51540 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22510 40366

Ν. Σάμου> Ν.Γ.Ν. Σάμου «Άγιος Παντελεήμων»,

Κεφαλοπούλου 17, TK 83100, Σάμος, T: 22730 83100 (τηλ. κέντρο), 22730 83499 - 83136 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22730 28968 / Κέντρο Υγείας Καρλοβασίου 22730 32222

'Ηπειρος / Ν. Ιωαννίνων> Γ.Ν. Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα», λεωφόρος

Μακρυγιάννη, ΤΚ 45001, Ιωάννινα, Τ: 26510 80111, 26510 80444 - 80475 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26510 31414

Θεσσαλία / Ν. Λάρισας> Πανεπιστημιακό Γ. Ν. Λάρισας, Μεζούρλο, TK

41110, Λάρισα, Τ: 2413 501000, 2413 502430 & 2431 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 611097

> Γ. Ν. Λάρισας, Τσακάλωφ 1, TK 41221, Λάρισα, Τ: 2410 230031, 2410 560384 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 535150

Ν. Μαγνησίας> Ν.Γ.Ν. Βόλου «Αχιλλοπούλειο», Πολυμέρη 134,

TK 38222, Βόλος, Τ: 24210 94200, 24213 51115 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24210 36870

Ν. Τρικάλων> Ν.Γ.Ν. Τρικάλων, Καρδίτσης 56, TK 42100, Τρίκαλα,

Τ: 24313 50100, 24313 50721 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 24310 37392

N. Καρδίτσας> Ν.Γ.Ν. Καρδίτσας, Τέρμα Ταυρωπού, 43100

Καρδίτσα, Τ: 24410 65555, 24413 51222 (εξωτ. ιατρείο, fax.: 24410 26313

Θράκη / Ν. 'Εβρου> Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης, Δραγάνα, ΤΚ 68100,

Αλεξανδρούπολη, Τ: 25510 74000, 25510 75520 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25510 76420

Ν. Ξάνθης> Ν.Γ.Ν. Ξάνθης, Νεάπολη Ξάνθης, TK 67100, Ξάνθη,

Τ: 25410 47100, 25410 47261-262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25410 72139

Ν. Ροδόπης> Ν.Γ.Ν. Κομοτηνής, Σισμανόγλου 45, TK 69100,

Κομοτηνή, Τ: 25313 51100, 25313 51465 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25313 51527

Νησιά Ιονίου Πελάγους / Ν. Ζακύνθου> Ν.Γ.Ν. Ζακύνθου, ΤΚ 59200, Ζάκυνθος, Τ: 26950

59100, 26950 59221 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26950 42520

Ν. Λευκάδας> Ν.Γ.Ν. Λευκάδας, Βαλαωρίτου 24, ΤΚ 31100,

Λευκάδα, Τ: 26450 38200, 26450 38284 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26450 25377

Κρήτη / Ν. Ηρακλείου> Γ.Ν. Ηρακλείου «Βενιζέλειο», Λ. Κνωσσού 363,

ΤΚ 71409, Ηράκλειο Κρήτης, Τ: 2810 368000, 2810 368174 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810 368684

> Πε.Πα.Γ.Ν. Ηρακλείου, διασταύρωση Βουτών-Σταυρακίου, ΤΚ 71110, Βούτες Ηράκλειου, Τ: 2810 392111, 2810 392269 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810 542064

Ν. Χανίων> Ν.Γ.Ν. Χανίων «Άγιος Γεώργιος», Δημοκρατίας

81, 73134, Χανιά, Τ: 28210 22000, 28210 22594 (εξωτ. ιατρείο), fax: 28210 71112, 28210 22394

Πελοπόννησος / Ν. Αργολίδος> Ν.Γ.Ν. Άργους, Κορίνθου 191, ΤΚ 21200, Άργος, Τ: 27513 60290, 27510 24455, 27510 64128 (εξωτ. ιατρείο),

fax: 27510 24644

Ν. Αρκαδίας> Ν.Γ.Ν. Τρίπολης «Ευαγγελίστρια», Ερ. Σταυρού

(τέρμα), ΤΚ 22100, Τρίπολη, Τ: 2710 371700, 2710 371809 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27103 38175

Ν. Κορινθίας> Ν.Γ.Ν. Κορίνθου, Λ. Αθηνών 53, ΤΚ 20100,

Kόρινθος, Τ: 27413 61400, 27413 61549 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27410 20529, 27413 61300

↘ Ο οδηγός διαβητολογικών κέντρων είναι σύμφωνος με τα επίσημα στοιχεία του ΕΚΕΔΙ, όπως δημοσιεύτηκαν στις επίσημες λίστες του ΕΚΕΔΙ στις 7/7/2011



ανοικτόςδιάλογος

Μας ρωτάτε - σας απαντάμε

Στείλτε μας τις ερωτήσεις σας στο [email protected]

Είμαι 42 ετών και θα έλεγα παχουλός. Εργάζομαι ως ταμίας σε μία τράπεζα και όπως αντιλαμβάνεστε είμαι σε ένταση όλο το πρωινό. Κάποιες ημέρες το τελευταίο δίμηνο ένοιωσα, κατά τις 11 με 12 το πρωί, ελαφρό αίσθημα κόπωσης και αίσθημα πεί-νας που διαρκούσαν περίπου δέκα με δεκαπέντε λεπτά. Επισκέφτηκα γιατρό και εκείνος, αφού έγι-ναν κάποιες εξετάσεις, μου είπε ότι έχω προδιαβή-τη και τα συμπτώματα μου οφείλονται σε ελαφρά υπογλυκαιμία. Αφού στο διαβήτη το σάκχαρο ανε-βαίνει πώς γίνεται εγώ να παρουσιάζω υπογλυκαι-μία, δηλαδή χαμηλό σάκχαρο;

Αγαπητέ μου, από όσα μου γράφεις είναι φανερό ότι είσαι άτομο το οποίο παρουσιάζει διαταραχή στη ρύθμιση του σακχάρου. Υποθέτω ότι στις εξετάσεις που έγιναν είναι και μια που λέγεται παρατεταμένη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης. Δηλαδή, μέτρηση του σακχάρου στο αίμα ανά ώρα για 4 ώρες μετά την λήψη διαλύματος ζάχαρης. Για να αποδώσει τα συμπτώματα σου ο γιατρός σε υπογλυκαιμία σημαίνει ότι το σάκχαρο σου μετά τις 3 ώρες ήταν λιγότερο από 70mg/dl. Η απορία σου μοιάζει λογική αλλά δεν είναι. Ο διαβήτης είναι μια διαταραχή που ξεκινάει τουλάχιστον 10 χρόνια πριν βρούμε το σάκχαρο αυξημένο και σε όλη αυτή την περίοδο ο οργανισμός κρατάει το σάκχαρο κανονικό παράγοντας περισσότερη ινσουλίνη. Επίσης, ξέρουμε ότι το σάκχαρο στο αίμα είναι αυτό που ρυθμίζει πόσο ινσουλίνη θα στείλει το πάγκρεας στην κυκλοφορία μετά από ένα γεύμα με σκοπό να «κάψει» το σάκχαρο που αυξήθηκε με το φαγητό. Όμως, το σάκχαρο στο αίμα αυξάνεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το είδος του φαγητού. Σε ένα κανονικό γεύμα η μετακίνη-ση της τροφής από το στομάχι στο έντερο είναι βραδύτερη, η είσοδος του σακχάρου στο αίμα πιο αργή και συνεπώς πιο ομαλή η παραγωγή ινσουλίνης. Αντίθετα, όταν πιούμε ένα αναψυκτικό με ζάχαρη η είσοδος του σακχάρου στο αίμα είναι ταχύτατη οπότε έχουμε υψηλότερο σάκχαρο και περισσότερη ινσουλίνη. Μέρος της ινσουλίνης περισσεύει και αφού «κάψει» το σάκχαρο του αναψυκτικού οδηγεί στην υπογλυκαιμία. Φαντάζομαι ότι στις συνήθειες σου είναι ένας καφές με άφθονη ζάχαρη το πρωί κατά τις 8 οπότε έχουμε το φαινόμενο που περιέγραψα με το αναψυκτικό. Για την πρό-ληψη των υπογλυκαιμιών δες την παρακάτω περίπτωση και φυσικά φρόντισε να χάσεις βάρος.

Είμαι 35 ετών και παρουσιάζω, όπως μου είπαν, αντιδραστική υπογλυκαιμία. Τι πρέπει να κάνω ώστε να μην έχω συμπτώματα υπογλυκαιμίας;

Αντιδραστική υπογλυκαιμία ή αλλιώς μεταγευματική είναι η κατάσταση όπου το σάκχαρο αίματος ελαττώνεται μετά από φαγητό (συνήθως εντός 4 ωρών). Στις εκδηλώσεις της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας περιλαμβάνονται αίσθημα πείνας, αδυναμία, τρέμουλο, ιδρώτας, ελαφρά νύστα, ανη-συχία και λιγότερο συχνά σύγχυση. Παρόμοια συμπτώμα-τα με αυτά της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας είναι πιθανό να έχει κάποιος αλλά να μην οφείλονται σε ελάττωση του σακχάρου. Η πραγματική αντιδραστική υπογλυκαιμία συνοδεύεται από χαμηλό σάκχαρο στο αίμα. Συνήθεις αιτίες της αντιδραστικής υπογλυκαιμίας είναι α) ο προδιαβήτης και β) εγχειρήσεις στο στομάχι που κάνουν την τροφή να περνάει ταχύτερα στο έντερο. Για τα περισσότερα άτομα που παρουσιάζουν αντιδραστική υπογλυκαιμία, η πραγματική αιτία των συμπτωμάτων τους δεν είναι ξεκάθαρη αλλά μπορεί να σχετίζεται με το είδος της τροφής που κάποιος λαμβάνει ή με την ταχύτητα που η τροφή μετακινείται από το στομάχι στο έντερο. Γενικά, ή ιατρική εξέταση στοχεύει στο να διαπιστώσει εάν τα συμπτώματα οφείλονται σε ελάττωση του σακχά-ρου στο αίμα και εάν αυτά υποχωρούν όταν το χαμηλό σάκχαρο ανεβαίνει στα φυσιολογικά όρια, συνήθως με λήψη τροφής. Περισσότερες εξετάσεις χρειάζονται μόνο σε λίγες περιπτώσεις, συνήθως όταν είναι έντονη η συ-μπτωματολογία ή όταν το άτομο έχει κάνει εγχείρηση στο στομάχι. Για την πλειοψηφία των ασθενών, η αντιδραστική υπογλυκαιμία δεν χρειάζεται φαρμακευτική θεραπεία. Σημαντικά βοηθάει στο να προσέχει το άτομο το πότε θα φάει και τι θα φάει (η σύσταση της τροφής). Με την εφαρ-μογή των παρακάτω οδηγιών συνήθως αντιμετωπίζεται το πρόβλημα: α) λήψη συχνών μικρών γευμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας, που να μην απέχουν μεταξύ τους πάνω από 3 ώρες, β) τα γεύματα να περιέχουν συνδυα-σμό πρωτεϊνών με υδατάνθρακες, πλούσιους σε φυτικές ίνες όπως δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα και λαχα-νικά, γ) αποφυγή ή περιορισμός τροφών που περιέχουν ζάχαρη, ιδιαίτερα όταν είστε νηστικός και δ) αποφυγή λήξης αναψυκτικών που περιέχουν ζάχαρη, και προσοχή στη λήψη αλκοολούχων ποτών.

Παπαδιαµαντοπούλου 41 | Ιλίσσια |115 28 | ΑθήναTηλ. 210 7488821 | Fax 210 7488827 www.winmedica.gr

Πόσο σίγουροι είστεγια τις µετρήσεις

του σακχάρου σας;

Η αξιόπιστη λύση για την υγεία σας.

Τώρα µπορείτε να είστε πολύ!

Ο µετρητής σακχάρου αίµατος On Call Vivid προσφέρει:

100% ακρίβεια

Ευκολία στη χρήση, χωρίς κωδικοποίηση

Αυτόµατη διόρθωση του αιµατοκρίτη

Προειδοποίηση για εµφάνιση κετονών

Προηγµένες λειτουργίες για διαχείρηση της νόσου

AstraZeneca-Anazitame-21x28cm.indd 1 26/11/2013 5:06 μ.μ.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

AstraZeneca-Anazitame-21x28cm.pdf 1 7/3/14 11:00 π.µ.

21x28.indd 1 7/3/14 11:07 π.μ.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Φ Ρ Ο Ν Τ Ι Δ Α Γ Ι Α Ο Λ Ο Υ Σ

Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2014 # 37

ISSN

: 17

91-4

574

ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

τεύχ

ος

37

Αργύρης Αργυρόπουλος, ενδοκρινολόγος π. διευθυντής διαβητολογικού ιατρείου Νοσοκομείου Νίκαιας: «Το λεγόμενο «κοινωνικό κράτος» που θεωρείται ένα από τα σημαντικά Ευρωπαϊκά κεκτημένα φαίνεται ότι ροκανίζεται ύπουλα ιδίως στο νότο»

Σημαντική πρόοδος στην προσπάθεια δημιουργίας κυττάρωνπου παράγουν ινσουλίνη

Πως πρέπει να αντιμετωπίζουν τα παιδιά με διαβήτη τύπου 1 οι δάσκαλοι& καθηγητές στο σχολείο

ΣΑ

ΚΧ

ΑΡ

ΩΔ

ΗΣ

Δ

ΙΑ

ΒΗ

ΤΗ

Σ -

ΦΡ

ΟΝ

ΤΙ

ΔΑ

ΓΙ

Α Ο

ΛΟ

ΥΣ

ww

w.e

lodi

.org

Ε Π Ι Σ Η Μ Η & Α Π Ο Κ Λ Ε Ι Σ Τ Ι Κ Η Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Η Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Η Τ Η Σ Ε Λ . Ο . Δ Ι .

Σακχαρώδης Διαβήτης Τεύχος No.37

Health & Medicine

Transcript of Σακχαρώδης Διαβήτης Τεύχος No.37