1

Επαναληπτικό Φύλλο Εργασίας 2

Να μελετήσετε τα πιο πάνω κεφάλαια, στηριζόμενοι στο επαναληπτικό υλικό που αναρτήθηκε

στην ιστοσελίδα του Σχολείου μας και να απαντήσετε στο πιο κάτω επαναληπτικό φύλλο εργασίας.

Οι απαντήσεις σας να αποσταλούν μέχρι 3 Απριλίου 2020 στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

istoriabgym@gmail.com

1. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης α΄ με τα στοιχεία της στήλης β΄.

Στήλη α΄ Στήλη β΄

1. Ηράκλειος α. Αγία Σοφία

2. Ανθέμιος-Ισίδωρος β. Πέρσης Βασιλιάς

3. Χοσρόης Α γ. Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου

4. Ιουστινιανός δ. Πιστός εν Χριστώ Βασιλεύς

2. Να σημειώσετε αν είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) οι παρακάτω προτάσεις.

α. Οι εκστρατείες του Ηρακλείου δεν είχαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. __________

β. Η στάση του Νίκα πήρε το όνομά της, από το σύνθημα «Νίκα», που χρησιμοποιούσαν οι οπαδοί

του Ιουστινιανού Α΄. __________

γ. Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού-αυτοκράτορα, ο οποίος όμως δεν ηγήθηκε

προσωπικά το βυζαντινό στρατό. __________

δ. Οι Νεαρές ήταν οι νέοι νόμοι του Ιουστινιανού Α΄ που οι περισσότεροι γράφτηκαν στην ελληνική

γλώσσα. ________

3. Να κατατάξετε κατά χρονολογική σειρά τα παρακάτω γεγονότα ξεκινώντας από το προγενέστερο και να σημειώσετε για το καθένα την απαραίτητη χρονολογία.

α. Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Άβαρους και τους Σλάβους. __________

β. Στάση του Νίκα. __________

γ. Ο Ιουστινιανός κατακτά το Βανδαλικό Βασίλειο. __________

δ. Μάχη Νινευί. __________

Απάντηση: α.___, β.___, γ.___, δ.___

Εξωτερικά Προβλήματα και αναδιοργάνωση του Κράτους

1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του (σελ. 16-18)

2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717)-

Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης (σελ.19-21)

2

4. Να γράψετε σύντομα κατατοπιστικά σημειώματα για τα πιο κάτω, με βάση τα ζητούμενα των παρενθέσεων:

(α) Θέματα (τι ήταν, ποιος ο σκοπός τους) (β) Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου (δύο (2) λόγους που οδήγησαν στην κωδικοποίηση, σημασία) (γ) Αγία Σοφία (ρυθμός, στοιχείο που εντυπωσιάζει) 5. Να εξηγήσετε πώς λειτουργούσε ο θεματικός στρατός και ποια η σημασία του. 6. Ποια τρία (3) ελληνικά στοιχεία υιοθετήθηκαν από το ρωμαϊκό κράτος την εποχή του

Ηρακλείου, τα οποία φανερώνουν τον εξελληνισμό του Βυζαντίου;

7. (α) Ποιος ήταν ο γενικός στόχος του Ιουστινιανού Α΄ στην εξωτερική πολιτική;

(β) Να δώσετε τρία (3) στοιχεία που αποδεικνύουν ότι πέτυχε τον πιο πάνω στόχο σε μεγάλο

βαθμό.

(γ) Να γράψετε δύο (2) αρνητικές συνέπειες, που είχε η συγκεκριμένη πολιτική για τη

Βυζαντινή αυτοκρατορία.

8. Αφού μελετήσετε τα πιο κάνω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε

στα ερωτήματα που ακολουθούν:

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1: Η αυτοκρατορία είχε μεταβληθεί σε ερείπια, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνησή της ο Ηράκλειος (610–641), ένας από τους μεγαλύτερους ηγεμόνες του Βυζαντίου. Η χώρα βρισκόταν σε άθλια οικονομική κατάσταση και ο παλαιωμένος διοικητικός μηχανισμός είχε αχρηστευθεί. Η στρατιωτική οργάνωση, που στηριζόταν στους μισθοφόρους, δεν απέδιδε, αφού δεν υπήρχαν χρήματα, ενώ είχαν εξαντληθεί και οι παλαιές εστίες που τροφοδοτούσαν το στράτευμα με έμψυχο υλικό. Οι κεντρικές επαρχίες του κράτους είχαν κυριευθεί από τους εχθρούς. Άβαροι και Σλάβοι είχαν εγκατασταθεί στη Βαλκανική χερσόνησο, ενώ οι Πέρσες βρίσκονταν στην καρδιά της Μ. Ασίας. Μόνο μια εσωτερική αναγέννηση θα μπορούσε να σώσει την αυτοκρατορία από την καταστροφή.

Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1978, τόμ. 1, σ. 159

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 2: Η σημασία της αναδιοργανώσεως του στρατού και της διοικήσεως φάνηκε αμέσως από τα γεγονότα που ακολούθησαν. Ο αγώνας των Βυζαντινών κατά των Περσών στη δεκαετία του 620 παίρνει εντελώς νέα τροπή, αφού τις ήττες του παρελθόντος διαδέχονται τώρα επικές επιτυχίες. Το κράτος ανορθώνεται και καταφέρνει συντριπτικό πλήγμα στον εχθρό, που ως τώρα ήταν υπέρτερος. Δεν είναι μικρή και η συμβολή της πανίσχυρης βυζαντινής Εκκλησίας στην επιτυχία αυτή. Για τον αγώνα εναντίον των απίστων έθεσε όλους τους θησαυρούς της στη διάθεση του πτωχευμένου κράτους. Ο πόλεμος άρχισε μέσα σε μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής εξάρσεως, που ήταν άγνωστη σε προηγούμενες εποχές. Ήταν ο πρώτος χαρακτηριστικά μεσαιωνικός πόλεμος, πρόδρομος των κατοπινών σταυροφοριών. Ο αυτοκράτορας ανέλαβε προσωπικά την αρχηγία του στρατεύματος και ανέθεσε στον πατριάρχη Σέργιο και στον πατρίκιο Βώνο να διοικούν το κράτος στη θέση του ανήλικου γιού του όσο χρόνο θα απουσίαζε από την Κωνσταντινούπολη.

Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978, τόμ. 1, σ. 166–16

3

(α) Με βάση το παράθεμα 1, να εντοπίσετε και να γράψετε τέσσερα (4) χαρακτηριστικά , τα οποία

φανερώνουν, ότι το Βυζάντιο βρισκόταν σε κρίση την περίοδο που ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο

Ηράκλειος.

(β) Με βάση το παράθεμα 2 και τις ιστορικές σας γνώσεις να γράψετε (4) τέσσερις παράγοντες που

συνέβαλαν στη νικηφόρα εκστρατεία του Ηρακλείου εναντίον των Περσών.

(γ) Να γράψετε αν τα πιο πάνω παραθέματα είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς πηγές και να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

9. Αφού μελετήσετε τα πιο κάτω παραθέματα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε

στα ερωτήματα που ακολουθούν:

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 1: Ήταν πραγματικότητα που επιβεβαιωνότανε από τις συχνές διαμαρτυρίες των υπηκόων, ότι η διοίκηση έπρεπε οπωσδήποτε να αναδιοργανωθεί και να παταχθούν οι αυθαιρεσίες των αρχών και των δημοσίων υπηρεσιών. […]. Ο λαός ήταν δυσαρεστημένος με τους άρχοντές του και, όπως τότε δεν υπήρχε άλλος τρόπος εκδήλωσης της λαϊκής αγανάκτησης, οι διαμαρτυρίες στον ιππόδρομο παρέμειναν ο μόνος τρόπος ξεσπάσματος του λαϊκού αναβρασμού. Στη διάρκεια τέτοιων διαμαρτυριών, που άρχισαν με αλληλοκατηγορίες αρχομένων και αρχόντων, η αγέρωχη και αψυχολόγητη στάση των αρχών συνετέλεσαν ώστε ένα ασήμαντο καθαυτό επεισόδιο να μεταβληθεί τελικά σε αληθινή επανάσταση.

Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος, Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη,1996, σ. 110

ΠΑΡΑΘΕΜΑ 2: Τον Ιανουάριο ξέσπασε στην Κωνσταντινούπολη μια μεγάλη εξέγερση. Ονομάστηκε στάση του «Νίκα» από το σύνθημα «Νίκα», που χρησιμοποιούσαν οι οπαδοί των δήμων για να αλληλοενθαρρύνονται. Η γενική δυσαρέσκεια για την καταπίεση και τη βαριά φορολογία καθώς και η διαφθορά πολλών ανώτερων αξιωματούχων του κράτους έκαναν το λαό να ξεσηκωθεί. Συγκεκριμένα η οργή του πλήθους στράφηκε εναντίον του Ιωάννη Καππαδόκη και του Τριβωνιανού, που ήταν στενοί συνεργάτες και σύμβουλοι του Ιουστινιανού. Την αρχή έκαναν οι Πράσινοι, που διαμαρτυρήθηκαν έντονα κατά του αυτοκράτορα στον ιππόδρομο. Την άλλη ημέρα ενώθηκαν με τους Βένετους και η στάση απλώθηκε γρήγορα σε όλη την πόλη. Ένα μεγάλο μέρος της, παραδόθηκε στις φλόγες, οι στασιαστές κυριάρχησαν παντού και τέλος ανακήρυξαν στον ιππόδρομο αυτοκράτορα τον Υπάτιο. Ο Ιουστινιανός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Ήθελε να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη. Τον συγκράτησε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, η οποία είπε το περίφημο «Καλόν εντάφιον η βασιλεία, Αύγουστε». Καλύτερα, δηλαδή, να πεθάνεις Αύγουστε σαν βασιλιάς, παρά σαν φυγάς. Έτσι, παίρνοντας κουράγιο ο αυτοκράτορας διέταξε τον έμπιστό του στρατηγό Βελισάριο να επιτεθεί εναντίον των επαναστατών. Τελικά η συμμαχία Πράσινων και Βένετων διασπάστηκε, γιατί πολλοί ηγέτες τους δωροδοκήθηκαν και η κατάσταση άλλαξε. Οι στρατηγοί Βελισάριος και Μούνδος κατόρθωσαν να περικυκλώσουν τους στασιαστές, που είχαν συγκεντρωθεί στον ιππόδρομο και έκαναν τρομερή σφαγή. Υπολογίζεται, ότι πάνω από 30.000 πολίτες βρήκαν τότε το θάνατο. Την επομένη εκτελέστηκε ο Υπάτιος και μερικοί συγκλητικοί, που είχαν πάρει το μέρος των στασιαστών. Η εξέγερση είχε κρατήσει έξι μέρες.

Λάμπρου Τσακτσίρα-Ζαχαρία Ορφανουδάκη-Μαρίας Θεοχάρη, Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή

ΟΕΔΒ,Αθήνα,σ.107-108.

(α) Με βάση τα παραθέματα να γράψετε δύο (2) αίτια της στάσης του Νίκα.

(β) Να εντοπίσετε με βάση το δεύτερο παράθεμα δύο (2) αποτελέσματα που είχε η Στάση του Νίκα.

Έπειτα να γράψετε, με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις δύο (2) συνέπειες που είχε η Στάση αυτή.

4