1025-1204: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ και

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ (1054)

ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ και ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (1095-1204)

oΗ Δυναστεία των Μακεδόνων (1025-1081)

oΗ Δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185)

oΗ Δυναστεία των Αγγέλων (1185-1204)

Οι χρονολογίες αναφέρονται στη διάρκεια του έργου και όχι στη διάρκεια ζωής.

1025: Βυζάντιο Βασίλειος Β΄

Η περίοδος από το 1025-1081 χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη για τη βυζαντινή

αυτοκρατορία. Οι αυτοκράτορες που ανέβηκαν στο διάστημα αυτό στο θρόνο δε

φάνηκαν αντάξιοι συνεχιστές του Βασιλείου Β' (976-1025). '

Η Δυναστεία των Μακεδόνων 1025-1081

Νικηφόρος Γ΄ Bοτανειάτης (1078-1081)

Μιχαήλ Ζ' Δούκας (1071 -1078)

Ρωμανός Δ' Διογένης (1068 – 1071)

Κωνσταντίνος Ι' Δούκας & Ευδοκία (1059-1067)

Ισαάκιος Κομνηνός (1057-1059)

Μιχαήλ Στ' (1056-1057)

1054: ΣΧΙΣΜΑ

Θεοδώρα (1055-1056)

Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος (1042-1055) & Ζωή

Μιχαήλ Ε' Καλαφάτης (1041-1042)

Μιχαήλ Δ' ο Παφλαγών, (1034-1041) +& Ζωή

Ο Ρωμανός Γ' Αργυρός ή Αργυροπώλης (1028-1034) & Ζωή

Κωνσταντίνος Η' (1025-1028)

Διάδοχοι

Την περίοδο 1025-1081 ο βυζαντινός στρατός αποδυναμώθηκε και μεγάλο μέρος του αντικαταστάθηκε από μισθοφόρους.

Στην εικόνα, στρατιώτες. Μικρογραφία χειρογράφου, 13ος αιώνας. 'Aγιο Όρος, Μονή Βατοπεδίου,

© Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους, 'Aθως

1025-1081: Στρατός

Ο Κωνσταντίνος Η΄ ακολούθησε σκληρή εσωτερική πολιτική και παραμέλησε τις στρατιωτικές λειτουργίες του κράτους.

Στην εικόνα, χρυσό histamenon, της εποχής του. Athens, Byzantine and Christian Museum

1025-1028: Κωνσταντίνος Η‘

Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου. Διατηρώντας τη συμβασιλεία και προσφέροντας τον θρόνο στους διαδοχικούς συζύγους της συνήψε τρεις γάμους με τους εξής συζύγους: α) τον Αυτοκράτορα Ρωμανό Γ' τον Αργυρό (1028-1034), β) τον

Αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ' τον Παφλαγώνα (1034-1041) και γ) τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ' τον Μονομάχο (1042-1055). Παρά τους τρεις γάμους της πέθανε το 1050 άκληρη.

Ζωή η Πορφυρογέννητη, Κόρη του Κωνσταντίνου Η‘ 1028 - 1050

Όπως απεικονίζεται σε μωσαϊκό της Αγίας

Σοφίας.

Solidus Ο Χριστός καθήμενος

1028-1034: Ο Ρωμανός Γ' Αργυρός ή Αργυροπώλης & Ζωή

Ο Ρωμανός Γ΄ ανέβηκε στο θρόνο σε μεγάλη ηλικία. Η

μόνη του δράση στα εσωτερικά της Αυτοκρατορίας

υπήρξε:

η κατάργηση του «αλληλέγγυου» (αλληλέγγυο: Οι πλούσιοι υποχρεώνονταν να πληρώσουν το φόρο των αδυνάτων, όταν εκείνοι δεν ήταν σε θέση να τον πληρώσουν) ,

η επιεικής είσπραξη των φόρων,

η απαλλαγή χρεών πολλών πολιτών και

η διανομή άφθονων χρημάτων σε ναούς και Μοναστήρια.

Η Ζωή και ο Μιχαήλ (Μιχαήλ Δ΄) έπνιξαν τον Ρωμανό

Γ’ μέσα στο λουτρό (11 Απριλίου 1034) και την ίδια

μέρα τέλεσαν τους γάμους τους, ενώ ακόμη ο νεκρός

βρισκόταν σε δωμάτιο του Παλατιού.

Αργυρό μιλιαρέσιον

1034 – 1041: Μιχαήλ Δ΄ ο Παφλαγών Μοίρασε αξιώματα και θέσεις σε φίλους,

συγγενείς και συμπατριώτες του.

Διεξήγαγε επιτυχείς εκστρατείες, κατά τις οποίες κατελήφθη η Σικελία και καταστράφηκαν οι στόλοι των Αράβων στο Αιγαίο.

Ο Μιχαήλ Δ΄, αφού συνεννοήθηκε με τη Ζωή και τον αδελφό του Ιωάννη, όρισε διάδοχό του τον ανιψιό του Μιχαήλ Ε΄ και το καλοκαίρι του 1041 ζήτησε να τον μεταφέρουν στη μονή Αγίων Αναργύρων, όπου πέθανε.

Ιστάμενον

Μιχαήλ Δ΄ (Μικρογραφία από το

"Χρονικόν" του Ιωάννη Σκυλίτζη 12ος αιώνας)

1041-1042: Μιχαήλ Ε’ ο Καλαφάτης

Ανηψιός του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ΄, ανήλθε στο θρόνο χάριν της Ζωής της Πορφυρογέννητης Αυτοκράτειρας, η οποία και τον είχε υιοθετήσει.

Όταν ο Μιχαήλ προσπάθησε να εκτοπίσει την αυτοκράτειρα Ζωή, ο λαός της Πόλης εξεγέρθηκε.

Ο Μιχαήλ καθαιρέθηκε.

Κατέφυγε στην μονή Στουδίου αλλά ύστερα από διαταγή της Θεοδώρας (αδελφή της Ζωής) τυφλώθηκε, ευνουχίσθηκε και εξορίστηκε.

Ιστάμενον

Λεπτομέρεια από το Ψηφιδωτό Ζωής και

Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου στην Αγία

Σοφία Κωνσταντινούπολης.

Ανοικοδόμηση της εκκλησίας του Αγίου

Γεωργίου των Μαγγάνων στην

Κωνσταντινούπολη.

Ανοικοδόμηση του καθολικού της Νέας

Μονής στη Χίο. Οι Ρώσοι επιτίθενται στην Κωνσταντινούπολη. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι εισβάλλουν στην

Αρμενία και ηττώνται. Ο Λέων Θ' πάπας της Ρώμης, γνωστός

σήμερα για την αποστολή αντιπροσωπείας με επικεφαλής τον Λεγάτο (πρεσβευτής του Πάπα) Ουμβέρτο, καρδινάλιο, ο οποίος απέδωσε βούλα με αναθεματιζμό.

το σχίσμα ανάμεσα στη δυτική και την ανατολική εκκλησία βαθαίνει εξαιτίας του filiοque.

1054: Σχίσμα ανάμεσα στην Ανατολική και

τη Δυτική Εκκλησία.

1042-1055: Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος & Ζωή

1042-1055: Κωνσταντίνος Θ΄ Μονομάχος & Ζωή

Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Μονομάχος & η αυτοκράτειρα Ζωή δεξιά και αριστερά του ένθρονου

Χριστού, περίπου 1044.

Αναθηματικό ψηφιδωτό από την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.

Ankara, Ministry of Culture General Directorate of Monuments and Museums

Το στέμμα του Κωνσταντίνου Μονομάχου (1042-1054).

Hungary, Budapest, Magyar Nemzeti

Museum

Ευρύτερα γνωστός είναι ο Μιχαήλ Κηρουλάριος, καθώς είναι ο Πατριάρχης στην εποχή του οποίου έγινε το Σχίσμα μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Εκκλησίας.

Πρόσωπα της εποχής: (1043-1059) Ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος

Με την άνοδο στο θρόνο του Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου, αναδείχθηκε πανίσχυρος σύμβουλός του και κατόπιν εξελέγη Πατριάρχης.

Εργάστηκε για το κύρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και την τόνωση του κύρους της πατερικής παράδοσης.

Ήρθε σε σύγκρουση με τον Μιχαήλ Ψελλό, ο οποίος υπερασπιζόταν την κλασσική ελληνική φιλοσοφία και πολλές φορές τον αποδοκίμαζε και τον ανάγκαζε να υπαναχωρήσει από τις θέσεις του.

Ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος ένθρονος (Μικρογραφία από το "Χρονικόν" του Ιωάννη

Σκυλίτζη 12ος αιώνας)

Το Σχίσμα του 1054, γνωστό επίσης ως Μεγάλο Σχίσμα, ήταν το γεγονός που διαίρεσε το Χριστιανισμό σε Δυτικό καθολικισμό και Ανατολική ορθοδοξία.

Αν και εντοπίζεται χρονολογικά στο έτος 1054, όταν ο Πάπας Λέων Θ΄ και ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος αντάλλαξαν μεταξύ τους Αναθέματα, το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης περιόδου αποξένωσης μεταξύ των δύο εκκλησιών.

Το Σχίσμα έγινε εξαιτίας κυρίως πολιτικών λόγων αλλά και θεωρητικών διαφορών, γλωσσικών και γεωγραφικών απαιτήσεων. Οι πολιτικοί λόγοι συνδέονταν με την εξωτερική πολιτική των κρατών στα οποία ανήκαν οι δύο Εκκλησίες. Οι θεωρητικές διαφορές αφορούσαν δύο σημεία: 1.Δογματικές αντιθέσεις όπως σχετικά με την εκπόρευση του Αγίου

Πνεύματος (filioque) 2. Διιστάμενες απόψεις σχετικά με την οργάνωση και τη διοίκηση της

Εκκλησίας: (οι Δυτικοί πίστευαν στην παντοδυναμία του πάπα, ενώ οι Ανατολικοί στην πενταρχία και τη "δημοκρατικότερη" λήψη αποφάσεων μέσω οικουμενικών συνόδων).

1054: Σχίσμα των Εκκλησιών

1054: Σχίσμα

Πάπας Λέων Θ΄

Ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος

1054: Σχίσμα των Εκκλησιών

Το πρωί του Σαββάτου 16 Ιουλίου 1054, λίγο πριν αρχίσει η θεία Λειτουργία στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης, τρεις ξένοι με παράξενα ρούχα μπήκαν στο Ιερό Βήμα και απέθεσαν επάνω στην Αγία Τράπεζα ένα έγγραφο και απομακρύνθηκαν. Όταν έφτασαν στον νάρθηκα φώναξαν με δυνατή φωνή: "Videat Deus et judicet" (βλέπει ο Θεός και κρίνει) και έφυγαν. Οι τρεις ξένοι, με επικεφαλής τον καρδινάλιο Ουμβέρτο, ήταν απεσταλμένοι του Πάπα και το έγγραφο περιείχε βαριές κατηγορίες και έναν αναθεματισμό. Τέσσερις μέρες αργότερα η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης αναθεμάτισε με την σειρά της τους συντάκτες του εγγράφου. Την Κυριακή 24 Ιουλίου ο αναθεματισμός αναγνώστηκε επίσημα μέσα στην Αγία Σοφία. Τα γεγονότα αυτά καταγράφηκαν στην Ιστορία ως το οριστικό Σχίσμα ανάμεσα στην Ανατολική και την Δυτική Εκκλησία.

1965

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας και ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ ανακάλεσαν τους αφορισμούς το 1965.

Πρόσωπα της εποχής: 1057-1078: Μιχαήλ Ψελλός

Μιχαήλ Ψελλός:

από τις σημαντικότερες μορφές του 11ου αιώνα με ηγετικό ρόλο στην πνευματική αλλά και πολιτική ζωή του Βυζαντίου. Έζησε από το 1018-1081 περίπου. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει πολλά ιστορικά, φιλοσοφικά, ρητορικά και νομικά κείμενα.

Η εμμονή του στην προσπάθεια αναβίωσης του ελληνικού πνεύματος τον οδήγησε σε αντίθεση με την ιεραρχία του κλήρου, σε σημείο που σχεδόν εκδιώχθηκε από την εκκλησία

Ο Μιχαήλ Ψελλός (αριστερά) με τον μαθητή του,

αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ' Δούκα Παραπινάκη. Μικρογραφία από εικονογραφημένο χειρόγραφο 12ου-13ου

αι. ΙΜ Παντοκράτορος, Άθως.

Χρυσό νόμισμα του Ισαάκιου Κομνηνού, του οποίου η ενθρόνιση σήμανε την νίκη των στρατιωτικών επί των γραφειοκρατών, οι οποίοι είχαν καταλάβει όλες τις

διοικητικές θέσεις. Athens, Byzantine and Christian Museum

1057-1059: Ισαάκιος Κομνηνός

1057-1059: Ισαάκιος Κομνηνός και Ο δικέφαλος αετός

Σύμφωνα με την πιο επικρατούσα θεωρία, ο δικέφαλος αετός υιοθετήθηκε για πρώτη φορά ως αυτοκρατορικό έμβλημα από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό εμπνευσμένο από τις τοπικές παραδόσεις για ένα μυθικό ον, το haga, στην πατρίδα του, την Παφλαγονία της Μικράς Ασίας. Δεν είναι βέβαιο ότι αποτελούσε επίσημο έμβλημα της αυτοκρατορίας, αφού εμφανίζεται μεν σε αυτοκρατορικές σφραγίδες και άλλα προσωπικά αντικείμενα και σύμβολα της δυναστείας, π.χ. σε αυτοκρατορικές στολές και πατριαρχικά άμφια, αλλά λείπουν απεικονίσεις αυτοκρατόρων όπου να απεικονίζονται με τον δικέφαλο αετό ως σύμβολό τους. Η χρήση του από κάποια μέλη της οικογένειας των Παλαιολόγων, κυρίως μετά την Άλωση, οδηγεί στην υπόθεση οτι θεωρήθηκε οικόσημο των Παλαιολόγων

Στην Κωνσταντινούπολη χρησιμοποιούνταν ο παραδοσιακός ρωμαϊκός μονοκέφαλος αετός τουλάχιστον μέχρι την υστερορωμαϊκή περίοδο. Στους βυζαντινούς χρόνους οι αετοί αντικαταστάθηκαν από τον σταυρό και το χριστόγραμμα, καθώς οι αετοί θεωρούνταν ειδωλολατρικό σύμβολο.

Ο δικέφαλος αετός

Στη βυζαντινή εποχή, ο δικέφαλος αετός σχεδόν πάντα έφερε τα χρώματα της αυτοκρατορικής εξουσίας, που ήταν το χρυσό και το πορφυρό. Ένας μαύρος αετός σε χρυσό υπόβαθρο χρησιμοποιήθηκε σε κύκλους εκτός της αυτοκρατορικής οικογένειας, δείχνοντας την κατώτερη θέση αυτών που το χρησιμοποιούσαν, αφού ο μαύρος αετός ήταν «η σκιά» του χρυσού αετού του αυτοκράτορα.

Μετά το 1204, ο δικέφαλος αετός άρχισε να χρησιμοποιείται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και την

Αυτοκρατορία της Νίκαιας. Στην δύση αναφέρεται για πρώτη φορά το 1250- οικόσημα του αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β' της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενώ ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης τον επέλεξε για

σύμβολό της αυτοκρατορίας του.

Αγία Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Γερμανία) 1400, 1510, 1540-1545

Αυστροουγγαρία

Δικέφαλος Ρωσική Ομοσπονδία

Ρωσική Αυτοκρατορία

Αλβανία Μαυροβούνιο

Ο δικέφαλος αετός, ως έμβλημα, υιοθετήθηκε από την τρίτη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αυτήν της Μόσχας.

Νόμισμα με τον Κωνσταντίνο Ι΄ Δούκα. Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του, η

κρίση στο Βυζάντιο μεγάλωσε. Athens, Numismatic Museum.

Ο πάπας αναγνωρίζει στο Ροβέρτο Γυϊσκάρδο (Νορμανδός) την κατοχή της νότιας Ιταλίας. Οι Νορμανδοί κυριεύουν τη Σικελία. Οι Νορμανδοί κατακτούν την Αγγλία (Γουλιέλμος ο Κατακτητής). Ανοικοδόμηση των εκκλησιών των Αγίων Θεοδώρων και της Καπνικαρέας στην Αθήνα. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι διασχίζουν την Αρμενία και κατακτούν την πρωτεύουσά της. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κατακτούν την Καππαδοκία και την Καισαρεία.

1059-1067: Κωνσταντίνος Ι' Δούκας

Γουλιέλμος ο Κατακτητής

Εικόνα: Χρυσό ιστάμενο . Athens, Byzantine and Christian Museum

1068 – 1071: Ρωμανός Δ' Διογένης

Ρωμανός Δ' Διογένης. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας που με την άνοδο του στο θρόνο (1067), σφράγισε

κυριολεκτικά την ιστορική διαδρομή του Ανατολικού κόσμου. Η τετράχρονη βασιλεία του Ρωμανού Δ'

έκλεισε με μια καταστροφή, που έθετε τις βάσεις για το πέρασμα της εξουσίας στο χώρο της Μ. Ασίας στα

Σελτζουκικά φύλα. Η ήττα των Βυζαντινών στο Μαντζικέρτ (Αρμενία) (1071) ήταν η αρχή, που βήμα

με βήμα ολοκληρώθηκε με τη συνολική πτώση των Βυζαντινών (1453).

Μάχη του Μαντζικέρτ, 26 Αυγούστου, 1071 Ήττα των βυζαντινών δυνάμεων από τους Σελτζούκους Τούρκους

Από γαλλική μινιατούρα του 15ου αι. Η μάχη του Μαντζικέρτ από γαλλική μινιατούρα του 15ου αιώνα, στην οποία οι πολεμιστές απεικονίζονται με

δυτικό οπλισμό και ρουχισμό

Υποχρεώθηκε στην καταβολή

ετήσιου φόρου και την

παραχώρηση μερικών φρουρίων

στους Σελτζούκους.

Αυτή η πανωλεθρία των

βυζαντινών στρατευμάτων και,

κυρίως, η εσωτερική πολιτική

παράλυση που ακολούθησε,

επέτρεψε τη μόνιμη

εγκατάσταση των Σελτζούκων

στη Μικρά Ασία.

1068 – 1071: Ρωμανός Δ' Διογένης, Μαντζικέρτ (Αρμενία)

Σελτζούκοι

1071: Σελτζούκοι – Ματζικέρτ (Αρμενία)

Αποτελέσματα της ήττας στο Ματζικέρτ. 1. Δημιουργήθηκε ένα γεωγραφικό κενό στον βυζαντινό χάρτη, το οποίο γέμισαν σταδιακά οι

Σελτζούκοι, εγκαθιδρύοντας την πρωτεύουσά τους στη Νίκαια (İznik) (1077). Μόνιμη εγκατάσταση των Σελτζούκων στη Μικρά Ασία.

2. Χάθηκαν οδοί που οδηγούσαν στις ανατολικές τους επαρχίες και ειδικά στην Αρμενία, με αποτέλεσμα να χάσουν και τον έλεγχο των κατοίκων τις περιοχής, οι οποίοι επάνδρωναν σε μεγάλο βαθμό το στρατό του Βυζαντίου και τον έκαναν πιο αξιόμαχο.

3. Χάθηκαν πολλές γαίες τις οποίες έδιναν για επιβράβευση στα στρατεύματα οι αυτοκράτορες, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να τους παρέχουν άλλα ανταλλάγματα, μετατρέποντας το στρατό από εθνικό σε μισθοφορικό.

4. Άνοιξε ο δρόμος για τον εκτουρκισμό* των πληθυσμών της περιοχής, δυσχεραίνοντας ακόμα πιο πολύ την ανακατάληψη αυτών των περιοχών από τους μετέπειτα αυτοκράτορες.

5. Ξεκίνησαν πάλι εμφύλιοι πόλεμοι, οι οποίοι έληξαν όταν ο Αλέξιος Α' Κομνηνός ανέβηκε στο θρόνο.

*Εκτουρκισμός: μεταβολή ανθρώπων άλλης εθνικότητας σε Τούρκους με πειθώ ή με βία.

1071: Αποτελέσματα της ήττας στο Ματζικέρτ:

Ο Ρωμανός Διογένης και η σύζυγός του Ευδοκία σε πλάκα από ελεφαντόδοντο

1071: Αίτια ήττας στο Ματζικέρτ: 1. Οι εμφύλιοι πόλεμοι έγιναν αιτία να εξασθενίσει το

βυζαντινό κράτος. 2. Μετατροπή των ελεύθερων αγροτών σε

δουλοπάροικους. 3. Παραμέληση του στρατού. 4. Καταστροφή των στρατιωτών. 5. Ετερογένεια του στρατού (ξένοι μισθοφόροι). 6. Ο αυτοκράτορας δεν μπορούσε να εμπιστευθεί

ανώτατους αξιωματούχους του στρατού και της πολιτικής σκηνής (πολιτικοί του αντίπαλοι).

1068 – 1071: Ρωμανός Δ' Διογένης

1071: Οι Νορμανδοί κατέχουν όλα τα εδάφη του Βυζαντίου στην Ιταλία

1071: Οι σκανδιναβικής καταγωγής Νορμανδοί αφαίρεσαν από το Βυζάντιο τις ιταλικές του κτήσεις. Το 1071 έπεσε στα χέρια τους το τελευταίο βυζαντινό οχυρό της Ιταλίας, η πόλη Μπάρι στην Αδριατική θάλασσα (Ροβέρτος Γουισκάρδος). Το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος της Βυζαντινής

Ιταλίας.

Ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας (1071 -1078) και ο δάσκαλός του Μιχαήλ Ψελλός. Μικρογραφία από εικονογραφημένο χειρόγραφο 12ου-13ου αι. ΙΜ Παντοκράτορος, Άθως.

1071 -1078: Μιχαήλ Ζ' Δούκας

Συζ. Μαρία Αλανή

Ο Μιχαήλ Ζ’ Δούκας, ο διάδοχος του Ρωμανού Διογένη, είχε το παρατσούκλι «Παραπινάκης» ή «Παραπινάκιος». Επί των ημερών του είχε καταρρεύσει η οικονομία και αναγκάσθηκε να υποτιμήσει το νόμισμα. Σα να μην έφτανε αυτό, διέθετε το σιτάρι στο λαό αντί ενός μεδίμνου, αλλά και αυτό λειψό «παρά πινάκιο», εξ ου και το προσωνύμιο «Παραπινάκης».

1077: Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κυριεύουν τη Νίκαια. Ιδρύεται το Σουλτανάτο του Ρουμ (στη σημερινή Τουρκία).

Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Βοτανειάτης με την Μαρία Αλανή. Τους στέφει ο Χριστός.

Εικονογραφημένο χειρόγραφο του 1074-1078. Paris, Bibliotheque Nationale

1078-1081: Νικηφόρος Γ΄ Bοτανειάτης

Χρυσό νόμισμα του Νικηφόρου Γ’ Βοτανειάτη (1078-1081). Αθήνα. Νομισματικό Μουσείο.

1080 (περίπου): Ο Σουλεϊμάν κυριεύει όλη τη Μικρά Ασία.

Κομνηνοί: βυζαντινή οικογένεια, εκπρόσωπος της μικρασιατικής στρατιωτικής αριστοκρατίας. Το όνομά τους απέκτησε ιδιαίτερη αίγλη κυρίως μετά τη βασιλεία του Αλέξιου Α' Κομνηνού (1081-1118) και χρησιμοποιήθηκε από μέλη και άλλων οικογενειών που συγγένευαν απλώς με τον αυτοκρατορικό οίκο.

Αλέξιος

Α΄ Κομνηνός (1081-1118)

Ιωάννης

Β΄ Κομνηνός (1118-1143)

Μανουήλ Α΄ Κομνηνός

(1143-1180)

Αλέξιος

Β΄ Κομνηνός (1180-1183)

Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός (1183-1185)

Η Δυναστεία των Κομνηνών (1081-1185)

Αλέξιος Κομνηνός, ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών. Προσπάθησε να ξαναδώσει στο Βυζάντιο την παλιά του αίγλη. Vatican City, Biblioteca Apostolica Vaticana

1095:

Ο πάπας Ουρβανός Β'

κηρύσσει την

Α' Σταυροφορία.

11-12ος αιώνας

Ο Γοδεφρείδος του Μπουιγιόν και οι άλλοι βαρώνοι της Πρώτης Σταυροφορίας στο αυτοκρατορικό παλάτι του Αλέξιου Κομνηνού. Λεηλασίες και συγκρούσεις ψύχραναν τη σχέση Σταυροφόρων και Βυζαντινών.

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός

Υπέρπυρον Ιστάμενον

Άσπρον

Η Άννα Κομνηνή ήταν Βυζαντινή πριγκίπισσα, ιστορικός και ιατρός, από τις σημαντικότερες μορφές της πνευματικής ζωής της αυτοκρατορίας κατά τον 12ο αιώνα, κόρη και πρωτότοκο παιδί του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού και της αυτοκράτειρας Ειρήνης Δούκαινας. Το ιστορικό της έργο «Αλεξιάς» αποτελεί σημαντική πηγή για την Α' Σταυροφορία και είναι επίσης πολύτιμο για τις γεωγραφικές και τοπογραφικές πληροφορίες που περιέχει.

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός Για να βρει πόρους αναγκάστηκε να επιβάλει επιπλέον φόρους στο λαό.

Νέοι αυλικοί και διοικητικοί τίτλοι εφευρέθηκαν όπως αυτός του σεβαστοκράτορα .

1081: 18 Οκτωβρίου - Οι Νορμανδοί νικούν τον βυζαντινό στρατό στη μάχη του Δυρραχίου Αδριατική θάλασσα (σημερινή Αλβανία). Ο Αλέξιος ηττήθηκε και αναγκάστηκε για να εξασφαλίσει τη συνεργασία των Βενετών να τους παραχωρήσει αποκλειστικά προνόμια σε όλη την αυτοκρατορία.

Αντιμετώπισε τους Τούρκους στην Ευρώπη (Πετσενέγκους, Κουμάνους) και στην Μικρά Ασία (Σελτζούκους).

Γένοβα Βενετία

1081: Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία

1081

Βούλα (Bulla)

Με ένα εργαλείο που έμοιαζε με τανάλια και ονομαζόταν βουλωτήριο σφραγίζονταν τα επίσημα έγγραφα.

Οι ειδικές σφραγίδες που εξασφάλιζαν το γνήσιο ή το απόρρητο του περιεχομένου τους ήταν κάτι μικροί στρογγυλοί δίσκοι, οι βούλες.

Ανάλογα με τη θέση του στην κοινωνική ιεραρχία ο αποστολέας σφράγιζε τα έγγραφά του με βούλες καμωμένες από διαφορετικό υλικό και χρώμα.

Μήτρα αναπαραγωγής Βούλας για το πίσω μέρος.

Το Χρυσόβουλο

Το Χρυσόβουλο, ή χρυσόβουλλο, ήταν επίσημο δημόσιο έγγραφο - διάταγμα το οποίο γράφονταν σε περγαμηνή που έφερε χρυσή σφραγίδα στη μεταξωτή ταινία που το συνόδευε, με την οποία βεβαιωνόταν η αυθεντικότητα του διατάγματος.

Είναι το πιο επίσημο έγγραφο που εκδιδόταν από τη γραμματεία των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Ονομάζεται έτσι γιατί φέρει τη χρυσή βούλα του αυτοκράτορα.

Χρυσόβουλα

Στο χρυσόβουλο υπέγραφε ο Αυτοκράτορας με κιννάβαρι, ειδικό ερυθρό μελάνι, με τη λέξη «λόγος» (της Βασιλείας μου) και σφράγιζε με χρυσή βούλα.

Η γραφή σ΄ αυτό ήταν τυποποιημένη ιδιαίτερα καλλιγραφική με περίλαμπρη διακόσμηση που φρόντιζε ιδιαίτερα η γραμματεία του παλατιού.

Το πρωτόκολλο του εγγράφου είχε ιδιαίτερη διακόσμηση και έφερε πλήρη χρονολόγηση, το όνομα του μήνα, τον αριθμό του έτους.

Χρυσόβουλα διασώθηκαν στα αρχεία των Μονών του Αγίου Όρους καθώς και σε αρχεία παλαιών ιστορικών Μονών εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου.

Χρυσόβουλα Χρυσόβουλλο του αυτοκράτορα Αλέξιου Α'

Κομνηνού (1081-1118), στο οποίο διασώζεται η χρυσή βούλα του αυτοκράτορα και μας

πληροφορεί για την πολύπλοκη διαδικασία της εκχώρησης κτήσεων. Το έγγραφο χρονολογείται

στα 1088.

Το ιδρυτικό χρυσόβουλλο της Μονής Πάτμου που εκδόθηκε από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό (1081-1118). Αναφέρει το πλαίσιο παραχώρησης της νήσου Πάτμου στο Χριστόδουλο και παραδίδει ταυτόχρονα τον εκτενέστερο κατάλογο φορολογικών απαλλαγών. Το χειρόγραφο χρονολογείται στα 1088

Βενετοί στην Κωνσταντινούπολη (9ος-18ος αι.)

Η παρουσία των Βενετών στην Κωνσταντινούπολη μαρτυρείται για περίπου χίλια χρόνια

– από τις αρχές του 9ου αιώνα μέχρι τον 18ο. Παρά την αλλαγή της εξουσίας –το

βυζαντινό κράτος αρχικά, το οθωμανικό στη συνέχεια– η ενετική συνοικία στην

Κωνσταντινούπολη ήταν το κέντρο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ανατολής και

Δύσης, στην ανάπτυξη του οποίου συνέβαλαν κυρίως οι Ενετοί έμποροι. Ο Βενετός

βάιλος ήταν ο εκπρόσωπος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, που προστάτευε τα

συμφέροντα των πολιτών της, και ο πρώτος μόνιμος πρεσβευτής στην ιστορία.

Παρόλο που ο Αλέξιος παρέδωσε στο γιο του, Ιωάννη, ένα σταθερότερο και ισχυρότερο

κράτος από ότι το βρήκε , η ενδυνάμωση των δυνατών καθώς και η παραχώρηση

υπέρογκων προνομίων στις ιταλικές ναυτικές δημοκρατίες μακροπρόθεσμα έπληξαν τη

Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Ενετοί (Βενετοί)

Το 10ο αιώνα πόλεις της Ιταλίας δημιούργησαν εμπορικούς σταθμούς στην Κωνσταντινούπολη.

Στην εικόνα, βενετοί έμποροι διακινούν προϊόντα στο λιμάνι του Γαλατά.

Λεπτομέρεια από εικονογραφημένο χειρόγραφο (LeLivre des merveilles), 15ος αιώνας.

Paris, Bibliotheque Nationale.

Η παραχώρηση προνομίων σε ιταλούς εμπόρους (Βενετούς και αργότερα Γενουάτες) αποδυνάμωσε σταδιακά το εμπόριο των Βυζαντινών.

Εμπόριο

Ο θυρεός των Βενετών στον Άγιο Μάρκο στην Βενετία

Αναπαράσταση (μακέτα) βενετικού μεσαιωνικού εμπορικού πλοίου. Venezia, Museo Storico Navale.

Βενετία- Δόγηδες (Τίτλος του ανώτατου άρχοντα της Βενετίας)

Βενετία

Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας

Σημαία

814

1071

324

527

565

1025

1081

Κωνσταντίνος Η'

Αλέξιος Α΄ Κομνηνός Μιχαήλ Ζ' Δούκας

Λέων Ε' Αρμένιος

Ιουστινιανός A'

Ιουστίνος

Μ. Κων/νος

1092: Σελτζούκοι Τούρκοι

Η μεγάλη αυτοκρατορία των Σελτζούκων το 1092. Οι Σελτζούκοι, μουσουλμάνοι σουνίτες, άρχισαν να φέρνουν μεγάλα εμπόδια σε όλους τους προσκυνητές που ταξίδευαν στους Αγίους Τόπους.

Ματζικέρτ (Αρμενία)# Βυζαντίου

εισβάλλουν στην Περσία.

Κασπία θάλασσα

Λίμνη Αράλη

Εύξεινος Πόντος

Άγιοι Τόποι

Περσία (Ιράν)

Αραβική Θάλασσα

Σταυροφορίες

1095-1204

Οι Σταυροφορίες Οι πρώτοι σταυροφόροι ήταν γνωστοί με διάφορους όρους, όπως fideles Sancti

Petri (πιστοί του Αγίου Πέτρου) ή milites Christi (ιππότες του Χριστού).

Οι Σταυροφορίες ξεκίνησαν ως η ιδέα μίας ιερής εκστρατείας από μέρους των Δυτικών (Καθολικών) Χριστιανών, με σκοπό την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων (Παλαιστίνη, Ιερουσαλήμ) από τους μουσουλμάνους.

Θεωρείται ότι οι Σταυροφορίες ήταν η απάντηση της Δύσης στον ιερό πόλεμο (τζιχάντ) που κατά καιρούς κήρυττε το Ισλάμ. Το σύμβολο του σταυρού ήταν το αναγνωριστικό σημείο των Σταυροφόρων, από το οποίο λάμβαναν το όνομα.

Για 200 χρόνια οι Άγιοι Τόποι έγιναν πεδίο μαχών αλλά και εμπορίου και πολιτισμικής επαφής.

Δηλωμένος στόχος (Αιτία): 1) η αποκατάσταση της πρόσβασης των Χριστιανών στους Άγιους Τόπους, μέσα και γύρω από την Ιερουσαλήμ. Από τους συγχρόνους τους δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι οι Σταυροφορίες ήταν θεϊκή αποστολή και μάλιστα περιγράφονταν ως «τα Έργα του Θεού, τα οποία επιτελούνταν μέσω των Φράγκων». Όσοι θανατώνονταν κατά τις σταυροφορικές εκστρατείες είχαν το προνόμιο να αποκτούν ειδικό συγχωροχάρτι για τις αμαρτίες που είχαν διαπράξει και θεωρούνταν στη συνείδηση του λαού μάρτυρες. Οι σταυροφορίες ξεκινούσαν με απόφαση του εκάστοτε πάπα της Ρώμης.

Κρυφός στόχος (Αιτίες): 1) Όλοι όσοι πήραν μέρος άμεσα ή έμμεσα ήθελαν να κερδίσουν κάτι:

(α) Οι σταυροφορίες ξεκίνησαν υποκινούμενες κυρίως από την Καθολική εκκλησία, με σκοπό να επεκτείνει την εξουσία της στην Ανατολή, και να καταφέρει να υποτάξει την εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.

(β) Πολλοί ηγεμόνες ονειρεύονταν πλούτη, δόξα, περιπέτειες και νέα γη.

(γ) Απλοί άνθρωποι και στρατιώτες που ακολούθησαν είχαν τα δικά τους όνειρα για πλούτη, αναγνώριση και μια καλύτερη ζωή.

(δ) Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες είχαν τα δικά τους σχέδια και προσπάθησαν να στρέψουν τους Σταυροφόρους στην Μικρά Ασία χωρίς μεγάλη επιτυχία.

Αφορμές για τις Σταυροφορίες αποτέλεσαν η κακομεταχείριση των προσκυνητών που επισκέπτονταν την Ιερουσαλήμ.

Jan van Eyck, " ιππότες του Χριστού " περίπου το 1430–1432

Οι 4 πρώτες Σταυροφορίες

έτη Περίληψη

1η 1095-1099

Με την παρακίνηση του Πάπα Ουρβανού Β΄ , η 1η Σταυροφορία πέτυχε την κατάληψη της Ιερουσαλήμ το 1099. Οι ευρωπαίοι Σταυροφόροι έσφαξαν μουσουλμάνους, εβραίους και ορθόδοξους χριστιανούς αδιακρίτως. Μετά, οι αρχηγοί τους μοιράστηκαν τα εδάφη και κυβέρνησαν ως φεουδάρχες. Η 1η Σταυροφορία είχε πετύχει.

2η 1147-1149

Η δεύτερη σταυροφορία άρχισε όταν έχασαν οι Ευρωπαίοι τον έλεγχο εδαφών . Απέτυχαν να επανακτήσουν οποιοδήποτε έδαφος και η σταυροφορία ήταν μια αποτυχία από ευρωπαϊκή άποψη. Το 1187, η Ιερουσαλήμ έπεσε στα χέρια των Μουσουλμάνων, με αρχηγό τον Σαλαντίν.

3η 1189-1192

Η τρίτη σταυροφορία ήταν μια απάντηση στην πτώση της Ιερουσαλήμ το 1187 από τον Σαλαντίν. Τρεις μεγάλοι στρατοί από την Ευρώπη οδηγήθηκαν από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο της Αγγλίας, τον Φίλιππο Β΄ της Γαλλίας, και τον γερμανό αυτοκράτορα Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσσα. Ο Φρειδερίκος πνίγηκε, οι άλλοι δύο βασιλιάδες μάλωσαν, και ολόκληρη η σταυροφορία απέτυχε από ευρωπαϊκή άποψη. Η Κύπρος καταλήφθηκε από τον άγγλο βασιλιά Ριχάρδο Λεοντόκαρδο και παραδόθηκε στον φράγκο Γουίδο Λουζινιάν (1192). Έκτοτε το νησί παρέμεινε στην εξουσία των Δυτικών για τέσσερις σχεδόν αιώνες.

4η 1201-1204

Στην 4η σταυροφορία, οι σταυροφόροι, αντί να πάνε στους Αγίους Τόπους, πήγαν στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη, καταλύοντας τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ιδρύοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Λεηλάτησαν την Πόλη και έστεψαν αυτοκράτορας της λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης . Tο αποτέλεσμα της 4ης σταυροφορίας ήταν να μεγαλώσει η αντιπαλότητα μεταξύ ελληνικού και λατινικού στοιχείου και να επιταχυνθεί η πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

1095: Ο πάπας Ουρβανός Β' κηρύσσει την Α' Σταυροφορία

1095: Πέτρος ο Ερημίτης Οι Σελτζούκοι, μουσουλμάνοι σουνίτες,

άρχισαν να φέρνουν μεγάλα εμπόδια σε όλους τους προσκυνητές που ταξίδευαν στην Ιερουσαλήμ. Ένας από αυτούς τους προσκυνητές που κακομεταχειρίστηκαν ήταν ο Πέτρος ο Ερημίτης. Αυτός ο φανατικός και φαινομενικά ανίσχυρος καλόγερος θα ξεσήκωνε με τα κηρύγματά του ένα τεράστιο λαϊκό κίνημα στη Δύση για να εκδικηθεί την προσβολή που του έγινε. Σε συνεργασία με τον Πάπα Ουρβανό Β' που ήταν ο οργανωτής της, τέθηκε επικεφαλής της Α' Σταυροφορίας.

«Η Σταυροφορία του Λαού», με κυριότερο αρχηγό τον Πέτρο τον Ερημίτη ήταν το πρώτο μεγάλο σώμα σταυροφόρων που έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, τον Αύγουστο του 1096.

Στην Α' Σταυροφορία όλοι ανεξαιρέτως, από όπου και αν κατάγονταν, έφεραν τον κόκκινο σταυρό.

Σταυροφόροι

Εικόνα από το Larousse 1922

Στην Α' Σταυροφορία κατακτήθηκε η Ιερουσαλήμ.

1099: Ιερουσαλήμ

1099, Στρατόπεδο Σταυροφόρων στην

Ιερουσαλήμ.

1099: Κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τους σταυροφόρους, ίδρυση του Φραγκικού βασιλείου της Ιερουσαλήμ.

Baldwin I of Jerusalem, βασιλιάς της Ιερουσαλήμ (Baldwin of Boulogne)

1099: Κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τους σταυροφόρους, ίδρυση του Φραγκικού βασιλείου της Ιερουσαλήμ.

Ο θυρεός του βασιλείου της Ιερουσαλήμ Η σημαία του βασιλείου της Ιερουσαλήμ

1099-1489: Τάγμα του Παναγίου Τάφου

Ήταν μοναχικό τάγμα, το οποίο ιδρύθηκε από τον Γοδεφρείδο του Μπουιγιόν μετά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ το 1099.

Αποτελούμενο από ιερείς, το τάγμα αυτό έχει ως αποστολή την προστασία του Παναγίου Τάφου, αλλά και την διεξαγωγή των θρησκευτικών τελετουργιών στον χώρο.

Το τάγμα αναπτύχθηκε επεκτείνοντας την αποστολή του για την προστασία των χώρων λατρείας στο σύνολο των εδαφών του Φράγκικου Βασιλείου της Ιερουσαλήμ. Ο Γοδεφρείδος του Μπουιγιόν (από τους αρχηγούς της

Σταυροφορίας) με ένδυση κήρυκα, φέροντας τα διακριτικά του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ. Φρέσκο (νωπογραφία) του Giacomo Jaquerio στην πόλη Saluzzo, στη Βόρειο Ιταλία, περίπου το 1420.

1099-1489: Τάγμα του Παναγίου Τάφου

Η πρώτη τους ενδυμασία ήταν άσπρη, όμως, μετά την απώλεια όλων των κτήσεών τους στην Ανατολή, χρησιμοποιούσαν, σε ένδειξη πένθους, μαύρο ένδυμα που διατήρησαν στη συνέχεια. Οι ιερείς έφεραν έναν πλεγμένο σταυρό στην ενδυμασία τους, ο οποίος είναι ο Λατινικός Πατριαρχικός Σταυρός. Το 1489 ο Πάπας Ιννοκέντιος Η΄ αποφάσισε την διάλυση του τάγματος και την απορρόφησή του από το Τάγμα του Αγίου-Ιωάννη της Ιερουσαλήμ.

1099: Ιπποτικά Τάγματα 1. Ιωαννίτες: (Οσπιταλιέροι) (1099-τώρα) Παλαιστίνη, Ρόδος, Μάλτα

2. Ναΐτες: (Templars) 1119-1312 Παλαιστίνη, Κύπρος

Συνδύαζαν τις μοναστικές υποσχέσεις (αγαμία, ακτημοσύνη, υπακοή)

και άρτια στρατιωτική οργάνωση.

Τα «ιπποτικά» τάγματα πλούτισαν από τα έσοδα για τη φιλοξενία και την

προστασία των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους καθώς και από τις

οικονομικές συμφωνίες με όσους αναλάμβαναν τη μεταφορά των προσκυνητών. Έτσι, απέκτησαν τεράστια περιουσία τόσο στην Παλαιστίνη, όσο και στα σημαντικότερα κέντρα της εμπορικής οδού από τη Δύση προς την Παλαιστίνη.

Η συρροή πλούτου προκάλεσε τη χαλάρωση των μοναστικών υποσχέσεων και την τόνωση των οικονομικών τους δραστηριοτήτων στα μεγάλα κράτη της Δύσεως (Γαλλία, Ισπανία, Αγγλία κ.α.), οι βασιλείς των οποίων είχαν δεχθεί την οικονομική υποστήριξη του πολύπλοκου τραπεζικού συστήματος των δύο «ιπποτικών ταγμάτων» με ανταλλάγματα (δωρεές γαιών, ευνοϊκές οικονομικές ρυθμίσεις κ.α.).

Μετά την εκδίωξη των Σταυροφόρων από την Παλαιστίνη (1291) τα «ιπποτικά» τάγματα μετέφεραν την έδρα τους στην Κύπρο, αλλά το μεν τάγμα των Ναϊτών καταδικάσθηκε ως αιρετικό υπό την πίεση του βασιλιά της Γαλλίας Φιλίππου Δ' του Ωραίου και διαλύθηκε (1312) για την αρπαγή της μεγάλης περιουσίας του στη Γαλλία, ενώ το τάγμα των Ιωαννιτών εγκαταστάθηκε τελικώς στη Ρόδο μέχρι την άλωση της νήσου από τους Τούρκους (1309-1522) και μετά στη Μάλτα μέχρι την κατάληψη της νήσου από τον Ναπολέοντα (1722-1798) και τη διάλυση του τάγματος για τη δήμευση της περιουσίας του.

Ναΐτες και Ιωαννίτες Λευκοί και Μαύροι

Ιππότες Γυναίκες μέλη των Ιωαννιτών

(1099-1307) μ.Χ: Ναΐτες Ιππότες –The knights of the

Temple-Templars

Ένα από το πρώτο μοναστικό στρατιωτικό τάγμα στην ιστορία.

Τρεις κλασσικούς μοναστικούς όρκους για πενία, αγνότητα, υποταγή και έναν επιπλέον όρκο για προστασία των προσκυνητών.

Κάθε χώρα είχε ένα Μάγιστρο (Magister) του τάγματος και όλες οι χώρες ελέγχονταν από τον Μεγάλο Μάγιστρο (Grand Magister).

1307: Ο Φίλιππος ο Ωραίος (Γαλλία) και ο Πάπας Κλήμης Ε κατηγορούν τους Ναΐτες για μαγεία, τους συλλαμβάνουν, τους καίνε και δημεύουν όλη την περιουσία του Τάγματος.

Ιδρυτής: Ιππότης Ούγος ντε Παγιέν

(1099-1307) μ.Χ: Ναΐτες Ιππότες – The knights of the Temple-Templars

(1099-1307) Ναΐτες Ιππότες –The

knights of the Temple-Templars Το τάγμα αυτό ιδρύθηκε στον απόηχο της Α' Σταυροφορίας,

το 1118 μ.Χ με σκοπό να βοηθήσει το χριστιανικό νεοϊδρυθέν Βασίλειο της Ιερουσαλήμ να διατηρηθεί ενάντια των μουσουλμάνων γειτόνων του και να εξασφαλίσει την ασφαλή και ελεύθερη προσέλευση του μεγάλου αριθμού των Ευρωπαίων προσκυνητών που συνέρρεαν στην Ιερουσαλήμ, μετά την κατάκτησή της από τους Σταυροφόρους.

Το όνομά τους προέρχεται από ένα τμήμα του Όρος του Ναού στην Ιερουσαλήμ, περιοχή που ονομαζόταν Templum Salomonis, όπου βρισκόταν ο Ναός του Σολομώντα.

Οι Ναΐτες ήταν οργανωμένοι σαν μοναστικό τάγμα, ακολουθώντας έναν Κανόνα που έφτιαξε γι' αυτούς ο Άγιος Βερνάρδος του Κλερβώ (Saint Bernard de Clairvaux). Το τάγμα διέθετε υψηλές διασυνδέσεις και γρήγορα εξελίχθηκε σε βασικό υποκινητή της διεθνούς πολιτικής την εποχή των Σταυροφοριών.

Οι Ναΐτες προικίστηκαν με πολλές και εξαιρετικά ευνοϊκές γι' αυτούς Παπικές Βούλες που μεταξύ άλλων τους επέτρεπαν να επιβάλλουν φόρους και να εισπράττουν το φόρο της δεκάτης στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον άμεσο έλεγχό τους. Όλα αυτά τους βοήθησαν ώστε να επιτύχουν μία γρήγορη ενίσχυση της κοσμικής εξουσίας τους.

Έμβλημα: δύο ιππότες έφιπποι στο ίδιο άλογο. Οι 2 έφιπποι ερμηνεύτηκαν ως σύμβολο της πενίας (επί ενός αλόγου) και του δυισμού μοναχού-στρατιώτη. Βρέθηκε σε σφραγίδες (επάνω) του 12ου αι. και σε μικρογραφία στο Chronica Majora του Άγγλου ιστορικού Μάθιου Πάρις, γύρω στο 1245.

1118-1307 μ.Χ: Ναΐτες Ιππότες –The knights of the Temple-

Templars

Η σφραγίδα των ΝαΪτών

1307: Ο Φίλιππος ο Ωραίος και οι Ναΐτες

Κάθε χώρα είχε ένα Μάγιστρο (Magister) του τάγματος και όλες οι χώρες ελέγχονταν από τον Μεγάλο Μάγιστρο (Grand Magister). Το αξίωμα του Μεγάλου Μαγίστρου ήταν ισόβιο και τα βασικά του καθήκοντα ήταν να επιβλέπει τις δραστηριότητες του τάγματος στην Ανατολή και τις οικονομικές κτήσεις του τάγματος στη Δύση.

1307, Παρασκευή 13: Ο Φίλιππος Δ΄ ο Ωραίος (Γαλλία)- χρεωμένος στους Ναΐτες και ο Πάπας Κλήμης Ε κατηγορούν τους Ναΐτες για μαγεία, τους συλλαμβάνουν, τους καίνε και δημεύουν όλη την περιουσία του Τάγματος.

Αν και πολλοί Ευγενείς ήταν ευνοϊκά διατεθειμένοι απέναντι στους Ναΐτες, τους αποκήρυξαν φοβούμενοι τον αφορισμό από τον Πάπα. Από τις λίγες εξαιρέσεις ήταν ο Ρόμπερτ Μπρους της Σκωτίας, ο οποίος είχε ήδη αφοριστεί. Κατά συνέπεια, αρκετοί Ναΐτες διέφυγαν στη Σκωτία. Πιστεύεται ότι το Σκωτικό Τεκτονικό Τάγμα έχει τις ρίζες του στο τάγμα των Ιπποτών του Ναού.

Jacques de Molay, ο τελευταίος Μέγας Μάγιστρος (23ος)

(1099-τώρα) Ιωαννίτες: Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Οσπιταλιέροι, Ιππότες της Ρόδου, Ιππότες της Μάλτας

Ξεκίνησε ως νοσοκομείο στην Ιερουσαλήμ το 1080 για να παρέχει φροντίδα στους φτωχούς, άρρωστους ή τραυματισμένους προσκυνητές των Αγίων Τόπων.

Μετά την 1η Σταυροφορία (1099) έγινε θρησκευτικό και πολεμικό τάγμα με δική του διοίκηση αναλαμβάνοντας την προστασία των Αγίων Τόπων.

Μετά την ήττα και την εκδίωξη των Χριστιανικών δυνάμεων, το τάγμα συνέχισε τη δράση του αρχικά στη Ρόδο και μετέπειτα στη Μάλτα μέχρι την κατάληψη της νήσου από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και τη διάλυση του τάγματος για τη δήμευση της περιουσίας του.

Αργότερα, συστάθηκε το "Σεβαστό Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ" στην Βρετανία.

Jerusalem hospitalis

(1099-τώρα) Ιωαννίτες: Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Οσπιταλιέροι, Ιππότες της Ρόδου, Ιππότες της Μάλτας

Μάγιστρος των Ιωαννιτών τον 14ο αιώνα

θυρεός

σημαία

Ο Μάγιστρος Ζαν Παρσό Ντε Λα Βαλέτα

Χρώματα: Μαύρος μανδύας με λευκό σταυρό Ερυθρός μανδύας με λευκό σταυρό

Ιωαννίτες: Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Οσπιταλιέροι, Ιππότες της Ρόδου, Ιππότες της Μάλτας (1099-τώρα)

Με τον αφανισμό των Ναϊτών (1312), το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ έγινε μια μεγάλη ναυτική δύναμη (Κύπρος) ώστε να παραμείνει προασπιστής της Χριστιανοσύνης απέναντι στους Σαρακηνούς.

Το Τάγμα πρόσφατα εγκατέστησε ένα παράρτημα στη Μάλτα, μετά την υπογραφή ενός σχετικού συμβολαίου με την εκεί κυβέρνηση, με το οποίο του παραχωρήθηκε η αποκλειστική χρήση του οχυρού Σαντ' Άντζελο για 99 χρόνια.

Σήμερα, μετά την αναστήλωσή του, το οχυρό φιλοξενεί ιστορικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, που σχετίζονται με το Τάγμα της Μάλτας.

Πλοίο του Τάγματος του Αγίου-Ιωάννη της Ιερουσαλήμ

Ιωαννίτες: Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Οσπιταλιέροι, Ιππότες της Ρόδου, Ιππότες της Μάλτας (1099-τώρα)

Νόμισμα

Το Τάγμα ξεκίνησε να κυκλοφορεί δικό του νόμισμα κατά το 1310 τον ίδιο καιρό που πέτυχε την αυτονομία του με την εγκατάστασή του στη νήσο της Ρόδου. Αυτή ήταν και η περίοδος κατά την οποία το Τάγμα του Αγίου-Ιωάννη της Ιερουσαλήμ άρχισε να πλουτίζει σημαντικά. Τα νομίσματα αυτά κόβονταν με τις προσωπογραφίες των Μεγάλων Μαγίστρων του Τάγματος στην μία πλευρά τους, ενώ στην άλλη βρισκόταν ένας σταυρός που δεν θα είναι ο Σταυρός της Μάλτας παρά μόνο μετά το 1520.

Νόμισμα των Ιπποτών της Μάλτας, 1757. Αξία, 30 TARI Εμπροσθότυπο: NON SVRREXIT MAIOR (κανείς μεγαλύτερος από αυτόν [Αγ. Ιωάννη Βαπτιστή].Ο Αγ. Ιωάννης ο Βαπτιστής όρθιος, κοιτώντας προς εμάς, κρατώντας την σημαία του Τάγματος με το δεξί χέρι και με το αριστερό δείχνει τον αμνό στα πόδια του. Οπισθότυπο: F EMMANVEL PINTO M M H S S 1761; Emmanuel Pinto,

Grand Master (1741-1773) θυρεός με στέμμα. Στο 1ο και 4ο τεταρτημόριο, ο σταυρός της Μάλτας.

Ιωαννίτες: Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Οσπιταλιέροι, Ιππότες της Ρόδου, Ιππότες της Μάλτας (1099-τώρα)

Από τον 16ο ως τον 18ο αιώνα, οι Οσπιταλιέροι ανέπτυξαν σε σημαντικό βαθμό τις τεχνικές ιατρικής και χειρουργικής όπως

οι μουσκεμένοι στο όπιο σπόγγοι τους οποίους οι ασθενείς έγλειφαν έως ότου

χάσουν τις αισθήσεις τους.

Νοσοκομείο της Ιερουσαλήμ,

Νοσοκομείο της Ρόδου.

Νοσοκομείο της Μάλτας: Στη Μάλτα ίδρυσαν μια « Επιτροπή Υγείας » η οποία αποτελείτο από δύο ιππότες και τρεις προύχοντες και επαναδημιούργησαν ένα μεγάλο νοσοκομείο, την Sacra Infermeria (Ιερό Νοσηλευτήριο) και ένα αποθηκάριο

Δημιούργησαν το πρώτο πλοίο ιατρικής χρήσης.

Εφεύραν τα νοσοκομεία εκστρατείας εντός σκηνών με στόχο την δυνατότητα

παροχής πρώτων βοηθειών στους τραυματίες στρατιώτες στη διάρκεια του πολέμου.

Ίδρυσαν σχολή ιατρικής, σχολή ανατομίας και χειρουργικής, σχολή φαρμακευτικής και ιατρική βιβλιοθήκη.

Το 1771 ίδρυσαν το διάσημο πανεπιστήμιο ιατρικής που θα προστεθεί στην επίδραση των Οσπιταλιέρων στο σύνολο της Μεσογείου αλλά και σε όλον τον δυτικό κόσμο.

Το 1782 ίδρυσαν σχολή μαθηματικών και ναυτικών επιστημών εντός του Πανεπιστημίου της Μάλτας

Το 1794, δημιούργησαν έδρα ανατομίας.

Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Ρόδος: Ιππότες της Ρόδου.

Ο δρόμος των Ιπποτών (οδηγεί στο Καστέλο)

Το νοσοκομείο των ιπποτών Η είσοδος στο παλάτι (Καστέλο) του Μεγάλου Μαΐστρου

Τάγμα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, Ρόδος: Ιππότες της Ρόδου.

Εσωτερική σκάλα

Τα Ιπποτικά Τάγματα

Το Τάγμα των Ναϊτών

Το Τάγμα των Τευτόνων

Το Τάγμα των Ιωαννιτών, Οσπιταλιέρων, Ρόδου, Μάλτας.

Το Τάγμα του Παναγίου Τάφου.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1118, μετά την Πρώτη Σταυροφορία. Με την κόκκινη γραμμή φαίνεται η πορεία των σταυροφόρων στην Ασία, με το ροζ η περιοχή που κατάφερε να ανακαταλάβει ο Αλέξιος, και με το γαλάζιο η περιοχή που χάθηκε από τους Τούρκους μετά την Πρώτη Σταυροφορία.

1118, μετά την Πρώτη Σταυροφορία

1081

Η Α’ Σταυροφορία είχε πετύχει

την κατάληψη της Ιερουσαλήμ,

καθώς και την ίδρυση

Λατινικών ηγεμονιών στην

περιοχή, το Βασίλειο της

Ιερουσαλήμ, η Κομητεία της

Έδεσσας, η Κομητεία της

Τριπόλεως, το Πριγκηπάτο

της Αντιοχείας και το αρμενικό

Βασίλειο της Μικρής Αρμενίας

της Κιλικίας.

Ο Αλέξιος Α΄ είχε καταφέρει να

χαλαρώσει την πίεση των

Τούρκων στη Βυζαντινή

αυτοκρατορία.

Όμως μεταξύ των

σταυροφόρων και των

Βυζαντινών υπήρχε ψυχρότητα

και αμοιβαία καχυποψία.

1135: Τα κράτη των σταυροφόρων

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός

Ο Αλέξιος κατόρθωσε να επωφεληθεί από τις στρατιωτικές επιτυχίες των Σταυροφόρων και έκανε συμφωνίες μαζί τους ανακτώντας μέρος από τα χαμένα εδάφη της Μ. Ασίας.

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός

Κατάφερε να σταθεροποιηθεί στο θρόνο, να πετύχει μια σειρά από στρατιωτικές νίκες, να ανταποκριθεί στις πρωτοφανείς προκλήσεις της εποχής του, όπως ήταν το πέρασμα της 1ης Σταυροφορίας από τα Βυζαντινά εδάφη, να ιδρύσει μια αρκετά μακρόβια και ικανή αυτοκρατορική δυναστεία και έτσι απέτρεψε προσωρινά την κατάρρευση της αυτοκρατορίας, που ήδη είχε αρχίσει να διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Αλλά οι Δυτικοί κυριάρχησαν στο θαλάσσιο εμπόριο και τις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη.

Αλέξιος Α' Κομνηνός (1081-1118), ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών. Citta del Vaticano,

Biblioteca Apostolica Vaticana

1081-1118: Αλέξιος Κομνηνός- Υπέρπυρον

Ο Αλέξιος Α' ο Κομνηνός πραγματοποίησε μια ριζική μεταρρύθμιση στο νομισματικό σύστημα της αυτοκρατορίας. Το "νόμισμα" (solidus) έπαψε να υπάρχει.

Αντικαταστάθηκε από το Υπέρπυρον χρυσό κοιλόκυρτο νόμισμα 4,5 γρ. και 20,5 καρατίων.

Υποδιαιρέσεις του είναι το Τραχύ με διάφορες μίξεις (χρυσός και άργυρος, άργυρος και χαλκός …..).

Ο Ιωάννης Β' Κομνηνός και η Ειρήνη (Μωσαϊκό της Αγίας Σοφίας) Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Ιωάννης Β' Κομνηνός κάθισε στο θρόνο από το 1118 μέχρι το θάνατό του το 1143.

1118-1143: Ιωάννης Β' Κομνηνός

Η βασιλεία του χαρακτηρίζεται από ατελείωτες στρατιωτικές επιχειρήσεις για την επανάκτηση του ελέγχου στις επαρχίες της Μ. Ασίας.

Κατάφερε, με συνδυασμένη στρατιωτική δράση και εξαίρετη διπλωματία, σχεδόν να αναιρέσει πλήρως τις επιπτώσεις της συντριβής του Μαντζικέρτ το 1071, αλλά πέθανε το 1143, από τραύμα σε κυνήγι.

1118-1143: Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός

1118-1143: Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός

Υπέρπυρον του Ιωάννη Β'

1118-1143 : Ο Ιωάννης Β΄ Κομνηνός Ο Ιωάννης Β΄ από την αρχή της

βασιλείας του αρνήθηκε να επικυρώσει στους Βενετούς τα προνόμια που τους είχε παραχωρήσει ο πατέρας του Αλέξιος Α΄.

Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα δύο κράτη να οδηγηθούν σε πολεμική ρήξη από το 1122, με τους Βενετούς να λεηλατούν τα νησιά (Κέρκυρα, Ρόδο, Χίο, Σάμο, Λέσβο, Άνδρο, Κεφαλληνία) και τα παράλια της αυτοκρατορίας.

Χωρίς να διαθέτει ακόμα ισχυρές ναυτικές δυνάμεις ο Ιωάννης Β΄ αναγκάστηκε να συνάψει ειρήνη με τη Βενετία επικυρώνοντας και ενισχύοντας τα προνόμια της τον Αύγουστο του 1126.

Παράσταση που απεικονίζει τον αυτοκράτορα Ιωάννη Β' Κομνηνό (1118-1143) και την αυτοκράτειρα Ειρήνη να πλαισιώνουν τη Βρεφοκρατούσα Παναγία. Ψηφιδωτό από το νότιο υπερώο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Χρονολογείται περίπου στο 1118.

Ο Εμμανουήλ Α΄ Κομνηνός . Από εικονογραφημένο Χειρόγραφο.

12ος αι. Vatican City, Biblioteca Apostolica Vaticana.

1143-1180: Μανουήλ Α΄ Κομνηνός

Ο νεώτερος από τους τέσσερις γιούς του Ιωάννη Β' Κομνηνού.

Άσπρον, τραχύ από ήλεκτρο.

Υπέρπυρον, «MANΟΥΗΛ ΔΕCΠΟΤΗ ΤΩ ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΩ» Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο

1143-1180: Μανουήλ Α΄ Κομνηνός

Ο Μανουήλ έδωσε προνόμια στους αντίπαλους της Βενετίας, τη Πίζα και την Γένουα (Γένοβα) και πέτυχε να διχάσει τους αντιπάλους του και να παρέμβει στρατιωτικά στην Ιταλία, επαναφέροντας στη ζωή τη φιλόδοξη πολιτική του Ιουστινιανού Α’.

Γένοβα

Βενετία

Δημοκρατία της Γένοβας

Αποικίες της Γένοβας

Θυρεός

1147- 1149 : Β' Σταυροφορία

Η δεύτερη σταυροφορία άρχισε όταν έχασαν οι Ευρωπαίοι τον έλεγχο εδαφών. Απέτυχαν να επανακτήσουν οποιοδήποτε έδαφος και η σταυροφορία ήταν μια αποτυχία από ευρωπαϊκή άποψη.

Το 1187, η Ιερουσαλήμ έπεσε στα χέρια των Μουσουλμάνων, με αρχηγό τον Σαλαντίν.

1147- 1149 : Β' Σταυροφορία

Ο Πάπας Ευγένιος Γ΄ ανέθεσε στον Γάλλο

θεολόγο και μοναχό Άγιο Βερνάρδο

(έζησε 1090–1153) να ξεκινήσει 2η

Σταυροφορία, όπως και έγινε.

Όταν η 2η Σταυροφορία απέτυχε, όλοι έριξαν το φταίξιμο στον Άγιο Βερνάρδο, ο οποίος έστειλε επιστολή στον Πάπα ζητώντας συγχώρεση και εξηγώντας ότι έφταιγαν οι αμαρτίες των Σταυροφόρων για την αποτυχία.

Ο Πάπας Ευγένιος Γ΄

Ο Άγιος Βερνάρδος από τον Georg Andreas Wasshuber

1143-1180: Μανουήλ Α΄ Κομνηνός- Μυριοκέφαλο

Ρήξη ανάμεσα στο Βυζάντιο και το σουλτανάτο του Ικονίου.

1176: Ο βυζαντινός στρατός περικυκλώνεται από τους Τούρκους στο Μυριοκέφαλο.

Αν και η μάχη αυτή έληξε ισόπαλη με τεράστιες απώλειες από την πλευρά των Σελτζούκων, το γεγονός ότι οι Σελτζούκοι κατάφεραν να εξουδετερώσουν τις πολιορκητικές μηχανές των Βυζαντινών ακυρώνοντας την εκστρατεία τους πέρασε στην ιστορία ως "συντριπτική νίκη" του Σουλτάνου του Ικονίου.

Η ήττα του Μυριοκεφάλου αποτέλεσε μεγάλο χτύπημα για τον ίδιο τον Μανουήλ Κομνηνό, και συγχρόνως ήταν αποφασιστικής σημασίας για την τύχη της Μικράς Ασίας.

Τα επόμενα χρόνια και παρ' όλη την αντίσταση που συνέχισαν να προβάλουν οι Βυζαντινοί , οι Τούρκοι σταθεροποιήθηκαν και συνέχισαν να προχωρούν δυτικά με σταδιακή συρρίκνωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η συμπάθεια που έτρεφε ο Μανουήλ προς τη Δύση και τον πολιτισμό της, τον οδήγησε στο να διατηρεί πάντα το βλέμμα προς τις εκεί πρώην και νυν επαρχίες, με αποτέλεσμα να μην επικεντρώσει τις προσπάθειές του προς τον μέγα εξ' Ανατολών κίνδυνο των Τούρκων.

Τέλος, αφήνοντας ανήλικο διάδοχο, Αλέξιο Β΄ Κομνηνό, έμελλε να οδηγήσει σε μεγάλες περιπέτειες το κράτος.

Η μάχη του Μυριοκέφαλου. Πίνακας του 19ου αι. Gustave Doré (1832-1883),

Surprised by the Turks

1176: Σελτζούκοι – Μυριοκέφαλο

1180: Το Βυζάντιο στο τέλος της βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού

Διάδοχος του Μανουήλ Α' (1143-1180) στο θρόνο ήταν ο δωδεκάχρονος γιος του Αλέξιος Β' Κομνηνός. Λόγω της ανηλικότητας του νέου αυτοκράτορα, την αντιβασιλεία ανέλαβε η μητέρα του Μαρία (κόρης του γάλλου πρίγκηπα της Αντιοχείας Ραϊμούνδου του Πουατιέ). Μητέρα και γιός μέχρι το 1183 εξοντώθηκαν πολιτικά και αργότερα φυσικά από τον Ανδρόνικο, εξάδελφο του αυτοκράτορα Μανουήλ., γιο του Ισαάκιου Κομνηνού. Ο Ανδρόνικος, θεωρήθηκε από πολλούς ο καταλληλότερος να αναλάβει την εξουσία.

1180-1183 : Αλέξιος Β' Κομνηνός

Τη δυναστική διαμάχη στο Βυζάντιο επί

Αλεξίου Β' εκμεταλλεύτηκαν οι γείτονες της

αυτοκρατορίας:

•Ο βασιλιάς των Ούγγρων Μπέλα ο 3ος,

κατέλαβε περιοχές της Κάτω Πανονίας

(σημερινή Βόρεια Σερβία και Βοσνία),

•η Βενετία κατέλαβε τη Δαλματία και

•Οι Σελτζούκοι Τούρκοι προωθήθηκαν

δυτικότερα στη Μικρά Ασία, καταλαμβάνοντας

την σημερινή Κιουτάχεια και τη Σωζόπολη της

Πισιδίας.

1183-1185: Ανδρόνικος Α‘

Ο έντονος εθνισμός και απολυταρχισμός του τον οδήγησαν το 1182 στο να διατάξει τη σφαγή όποιου διέπραττε αδίκημα ή υπεξαιρούσε χρήματα ή κώλυε το κράτος και τη σφαγή όλων των Λατίνων κατοίκων της Κωνσταντινούπολης (τους οποίους τα δικαιώματα που είχαν παραχωρηθεί λόγω προηγουμένων συμφωνιών εξουθένωναν τα κρατικά ταμεία).

Ελάττωσε τους φόρους,

Πέτυχε βελτίωση της ζωής των ασθενέστερων τάξεων

Μείωσε τα κρατικά έξοδα

Βελτίωσε τη διοίκηση.

Έδειξε αδιαφορία στην αντιμετώπιση εχθρών του κράτους του που εμφανίσθηκαν στην εποχή του, όπως οι Νορμανδοί, που κυρίευσαν την Θεσσαλονίκη έκαναν πολλές λεηλασίες στο δρόμο τους προς την Κωνσταντινούπολη, την οποία και θα κυρίευαν αν δεν ανατρεπόταν ο Ανδρόνικος από τον θρόνο.

Η τελευταία εντολή του Ανδρονίκου ως αυτοκράτορα φαίνεται να είναι προς τους πλούσιους γαιοκτήμονες, καθώς τους διέταξε να κάνουν ανακαταμερισμό της γης, ώστε να μην υπάρχει άνθρωπος χωρίς ένα κομμάτι γης να καλλιεργήσει.

Με αφορμή αυτή τη διαταγή, ο Οίκος των Αγγέλων (οι επόμενοι αυτοκράτορες ) χρησιμοποιεί τη δύναμη των ήδη ταλαιπωρημένων από τον Ανδρόνικο γαιοκτημόνων και ανατρέπει τον Ανδρόνικο από το θρόνο.

Νόμισμα του Ανδρόνικου Α΄

Νομισματικό Μουσείο Αθηνών

Βενετοί

Οι αντιδράσεις των Βυζαντινών στα προνόμια των ιταλών εμπόρων κορυφώθηκαν στα χρόνια του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού (1183-1185). Τον Μάιο του 1182, στρατός και εξαγριωμένος όχλος επιτέθηκαν στους Δυτικούς και στις οικογένειες τους, σκότωσαν ή πούλησαν για δούλους πολλούς. Η σφαγή επιδείνωσε περισσότερο τις σχέσεις και αύξησε την εχθρότητα μεταξύ του Δυτικού και του Ανατολικού Χριστιανικού κόσμου, και ακολούθησαν εχθροπραξίες μεταξύ τους. Στην εικόνα, χρυσόβουλλο (Liber Albus, cc. 15r-17r. N.1) του διαδόχου του Ανδρόνικου, αυτοκράτορα Ισαάκιου Β' Κομνηνού (1185-1195), που αναφέρεται στο διακανονισμό καταβολής αποζημιώσεων από τη βυζαντινή αυτοκρατορία προς τους βενετούς εμπόρους της Κωνσταντινούπολης που επλήγησαν κατά τη διάρκεια των ταραχών. Sezione di fotoriproduzione dell'Archivio di Stato in

Venezia

Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος (Ιανουάριος - Απρίλιος 1204)

Αλέξιος Δ΄ Άγγελος (Ιούλιος 1203- Ιανουάριος 1204)

Αλέξιος Γ' Άγγελος (1195-1203)

Ισαάκιος Β΄ Άγγελος – Κομνηνός (1185-1195)

1185-1204: Η Δυναστεία των Αγγέλων

Η οικονομική πολιτική του Ισαάκιου Άγγελου οδήγησε σε νέους φόρους και

υποτίμηση του νομίσματος.

Στην εικόνα, χρυσό υπέρπυρο του Ισαάκιου Άγγελου.

Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείου Αθηνών.

1185-1195: Ισαάκιος Β΄

Ο Σαλαντίν (από αραβικό κώδικα του 12ου αιώνα)

Χάλκινος ανδριάντας του βασιλιά της Αγγλίας Ριχάρδου Α΄ του Λεοντόκαρδου στα ανάκτορα του Ουέστμινστερ στο Λονδίνο.

1189-1191: Γ' Σταυροφορία

Ο θρύλος του Ρομπέν των δασών

Η Κύπρος καταλήφθηκε από τον άγγλο βασιλιά Ριχάρδο Λεοντόκαρδο και παραδόθηκε στον φράγκο Γουίδο Λουζινιάν (1192). Έκτοτε το νησί παρέμεινε στην εξουσία των Δυτικών για τέσσερις σχεδόν αιώνες.

Σαλαντίν Στις 2 Οκτωβρίου 1187 η πόλη της Ιερουσαλήμ παραδόθηκε στον Σαλαντίν, έπειτα από την πολιορκία του σουλτάνου. Ο Σαλαντίν, ο σουλτάνος της Αιγύπτου και της Συρίας, είδε τους άντρες του να γκρεμίζουν τα τείχη της Ιερουσαλήμ και να εισβάλουν σε μια πόλη γεμάτη από χριστιανούς Σταυροφόρους.

Όταν οι ευρωπαίοι Σταυροφόροι είχαν καταλάβει την πόλη (1099 μ.Χ.), είχαν σφάξει μουσουλμάνους, εβραίους και ορθόδοξους χριστιανούς αδιακρίτως.

Ο Σαλαντίν διέταξε να σεβαστούν τις ζωές του άμαχου χριστιανικού πληθυσμού, δίνοντας αμνηστία και ελεύθερη δίοδο σε όλους.

Το 1189 οι σταυροφορικές δυνάμεις του Ριχάρδου επιτέθηκαν στην πόλη Άκρα, σφαγιάζοντας 3.000 μουσουλμάνους άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο Σαλαντίν απάντησε και πάλι ιπποτικά, σκοτώνοντας κάθε χριστιανό στρατιώτη που συναντούσαν τα στρατεύματά του για τις επόμενες δύο εβδομάδες, αφήνοντας ωστόσο απείραχτο τον άμαχο πληθυσμό.

Τα χριστιανικά βασίλεια περιορίστηκαν έτσι σε μια στενή λωρίδα γης κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου. Ο Σαλαντίν επικράτησε και της Γ’ Σταυροφορίας

Οι σταυροφορικές περιπέτειες έληξαν επισήμως το 1192, με διπλωματικό τρόπο: οι μουσουλμάνοι θα διατηρούσαν τον έλεγχο των Αγίων Τόπων, επιτρέποντας ωστόσο στα καραβάνια των χριστιανών προσκυνητών να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στην πόλη, κάτι που έκανε ήδη ο Σαλαντίν.

Περισσότερα από 900 χρόνια αργότερα, συνεχίζει να μνημονεύεται με σεβασμό στη Δύση και να αποτελεί εθνικό ήρωα του ισλαμικού κόσμου, παραμένοντας μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες του Μεσαίωνα.

1190: Τεύτονες Ιππότες

Ο θυρεός του Μεγάλου Μαγίστρου

Η σφραγίδα των ιπποτών, 14ος αι.

Η σφραγίδα του μεγάλου Μαγίστρου. Ενδυμασία

Ο θυρεός Οι Τεύτονες Ιππότες ξεκίνησαν ως προσωπικό ενός νοσοκομείου που στήθηκε από

Γερμανούς εμπόρους και προσκυνητές στην Άκρα, για να προσφέρει υπηρεσίες περίθαλψης και ξεκούρασης στους τραυματίες και ταλαιπωρημένους Γερμανούς που μετείχαν στην πολιορκία της πόλης. (1190).

1190: Τεύτονες Ιππότες

Στρατιωτικό-ιπποτικό τάγμα έγινε αργότερα, ακολουθώντας το παράδειγμα των Ναϊτών, με τους οποίους διατηρούσαν στενούς δεσμούς και συνέχισαν να διατηρούν και στα επόμενα χρόνια.

Ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας του Τευτονικού Τάγματος επιβίωσε ακόμη λιγότερο απ' ότι των Ιωαννιτών. Μέχρι το 1239, είχε εξελιχθεί σε ένα αμιγώς στρατιωτικό τάγμα, ακόμη πιο ξεκάθαρα απ' ότι οι Ναΐτες (που είχαν πάντα πολύ περισσότερες οικονομικού χαρακτήρα υπηρεσίες).

Το τάγμα εξακολουθεί να υφίσταται, μέχρι σήμερα, με έδρα την Βιέννη.

1190: Τεύτονες Ιππότες Στη προσπάθειά τους να καταπολεμήσουν τα πάθη τους, τα μέλη του τάγματος

υποβάλλονταν σε αυστηρό καθεστώς αγαμίας, πειθαρχίας και αυταπάρνησης.

Τα μέλη του τάγματος δεν είχαν ιδιοκτησία. Δέχονταν ένα σπαθί και πανοπλία, ένα παντελόνι, δύο ζευγάρια μπότες, ένα χιτώνα, ένα στρώμα, μια κουβέρτα, μια σύνοψη προσευχών κι ένα μαχαίρι, αλλά όλα αυτά, όπως και τα άλογα που μπορούσαν να έχουν, ανήκαν στο τάγμα.

Απαγορευόταν η συναναστροφή με λαϊκούς, ενώ έπρεπε να παραμένουν σιωπηλοί στα γεύματα, τον κοιτώνα, κατά την πορεία και στο αποχωρητήριο.

Δεν τους επιτρέπονταν οι κονταρομαχίες, παρά μόνο το κυνήγι ζώων, όπως του λύκου, της αρκούδας και του λύγκα, χωρίς ωστόσο τη βοήθεια λαγωνικών. Η μόνη επιτρεπτή ψυχαγωγία ήταν η ξυλογλυπτική.

Τα μαλλιά έπρεπε να είναι κοντά, αλλά οι γενειάδες επιτρέπονταν.

Κοιμόντουσαν με το πουκάμισο, το παντελόνι, τις μπότες και το ξίφος στο χέρι. Έπρεπε, επίσης, να σηκώνονται τέσσερις φορές μέσα στη νύχτα για να συμμετάσχουν σε ακολουθίες.

Τις Παρασκευές υποβάλλονταν σε αυτό-μαστίγωμα, ώσπου το σώμα τους να ματώσει.

Απαγορευόταν η κατανάλωση κρέατος στη διάρκεια της Σαρακοστής, κατά το μεγαλύτερο μέρος του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου, τις 20 ειδικές μέρες νηστείας, καθώς και κάθε Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο, όλο το χρόνο. Το διαιτολόγιο των αδελφών-μοναχών περιλάμβανε συνήθως αβγά, γάλα, πόριτζ και νερό.

1202: Δ΄ Σταυροφορία.

Ο Δόγης της Βενετίας Δάνδολος ευλογεί

τους Σταυροφόρους, έργο του Ντορέ.

1202: Δ΄ Σταυροφορία.

Ο Δόγης της Βενετίας Δάνδολος Το Παλάτι του Δόγη

Οι Φράγκοι με επικεφαλής τον πάπα Ιννοκέντιο Γ' (1198-1216) και τον ισχυρό δόγη της Βενετίας, Ερρίκο Δάνδολο (1192-1205), ετοιμάζουν την Δ' Σταυροφορία για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων.

13ος αιώνας 1195-1203: Αλέξιος Γ‘ Άγγελος Αυτοαποκαλείτο Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός (αδελφός του

Ισαάκιου Β΄, τον οποίον τύφλωσε)

Ο Αλέξιος Γ’ Άγγελος υπήρξε από τους χειρότερους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες. Ανέβηκε στο θρόνο αφού εκθρόνισε και τύφλωσε τον αδελφό του Ισαάκιο Άγγελο που τον είχε ευεργετήσει. Η πολιτική του επιτάχυνε την πτώση του Βυζαντίου. Η πτώση του Αλέξιου Γ‘ συντελέστηκε το 1203 με την

επέμβαση του ανιψιού του Αλέξιου και των σταυροφόρων της Δ' Σταυροφορίας.

1203: 17 Ιουλίου: οι σταυροφόροι προχώρησαν στην πρώτη κατάληψη της Πόλης και ο Αλέξιος Γ΄ χωρίς καμία αντίσταση και δείχνοντας όλη του τη δειλία δραπέτευσε νύχτα παίρνοντας μαζί τα πιο πολύτιμα κειμήλια του στέμματος.

1203: 1 Αυγούστου: Οι σταυροφόροι της Δ' Σταυροφορίας κηρύσσουν συναυτοκράτορα του Βυζαντίου τον Αλέξιο Δ', δίπλα στον πατέρα του, αυτοκράτορα Ισαάκιο Β'.

1203 -1204: Αλέξιος Δ΄ Άγγελος με συναυτοκράτορα τον πατέρα του Ισαάκιο Β`.

• Συνεννοήθηκε με τον αρχηγό της Σταυροφορίας δόγη Ερρίκο Δάνδολο υποσχόμενος την ακύρωση του σχίσματος ανάμεσα στην Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία, εάν αυτοί τον βοηθούσαν να εκθρονίσει τον Θείο του Αλέξιο Γ΄, καθώς και πλούσια αποζημίωση και δώρα για τις υπηρεσίες τους. • Ο Αλέξιος στέφθηκε ως Αλέξιος Δ΄ και οι Σταυροφόροι αποσύρθηκαν από την Πόλη αφήνοντας μόνο ένα μικρό απόσπασμα για να τον προστατεύει και ταυτόχρονα να τον επιτηρεί. • Μη μπορώντας όμως να πληρώσει τα υπέρογκα ποσά που είχε υποσχεθεί, αναγκάστηκε να επιβάλλει δυσβάστακτη φορολογία, αφού προηγουμένως αφαίρεσε ότι είχε εναπομείνει στα δημόσια ταμεία καθώς και τα ιερά σκεύη των Εκκλησιών.

Έστειλε στον Πάπα Ρώμης ομολογία πίστεως και ανάγκασε τον Πατριάρχη Ιωάννη Καματηρό να ανακηρύξει μέσα στην Αγία Σοφία τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ πρώτο επί της γης επίτροπο του Σωτήρος. Λαός και μοναχοί εξεγέρθηκαν.

Ο τελευταίος αυτοκράτορας πριν την άλωση της Πόλης από τους Λατίνους το 1204. Από το Chronike diegesis του Νικήτα Χωνιάτη. Osterreichische Nationalbibliothek, Vienna

1204: Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος (Ιανουάριος - Απρίλιος 1204)

Στις 5 Φεβρουαρίου 1204 ο Αλέξιος Δούκας Μούρτζουφλος ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας με το όνομα Αλέξιος Ε΄. Αμέσως συνέλαβε και σκότωσε τον πρώην αυτοκράτορα Αλέξιο Δ΄. Όσο για τον πατέρα του Αλέξιου Δ΄, Ισαάκιο Β΄, πέθανε αμέσως μόλις έμαθε τον θάνατο του γιου του.

Στις 12 Απριλίου, και παρά την ηρωική άμυνα των πολιορκημένων, οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, η οποία ποτέ μέχρι τότε δεν είχε πέσει στα χέρια ξένων. Ο Μούρτζουφλος κατόρθωσε να διαφύγει και το πρωί οι Σταυροφόροι μπήκαν στην πόλη και επιδόθηκαν σε ένα πρωτοφανές όργιο σφαγών, λεηλασιών και άλλων κακουργημάτων.

Ιννοκέντιος Γ΄

θυρεός

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους

Σταυροφόρους (1204).

Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, οι μοναχοί του Αγίου Όρους απευθύνθηκαν σε αυτόν, καθώς οι Σταυροφόροι τους κακομεταχειρίστηκαν. Ο Ιννοκέντιος τους πήρε υπό την προστασία του και στις επιστολές του (ΧΙΙΙ, 40 XVI, 168) αποτίει φόρο τιμής στις μοναστικές αρετές τους.

Οι Λατίνοι σπάζουν τις αλυσίδες στον Κεράτιο

1204

Βενετοί : Τα άλογα με τα οποία κοσμούν τον Άγιο Μάρκο οι Βενετοί, τα άρπαξαν το 1204 μ. Χ. από τον

ιππόδρομο της Πόλης. Τα πρωτότυπα έχουν κρατηθεί στο μουσείο του Αγ. Μάρκου μέσα στη βασιλική, και τα άλογα τώρα στην πρόσοψη του

καθεδρικού ναού είναι χάλκινα αντίγραφα.

1204: η άλωση της Πόλης από τους Λατίνους

Η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης με

πυρετώδεις ρυθμούς αρπαγών κράτησε 3 μέρες.

1204: η άλωση της Πόλης από τους Λατίνους

1. Οι

Σελτζούκοι κατακτούν τα Ιεροσόλυμα

1095: ο Πέτρος ο Ερημίτης και ο Πάπας Ουρβανός Β΄

παρακινούν τους χριστιανούς με σκοπό την απελευθέρωση των Αγίων

Τόπων.

Οργανώνονται Σταυροφορίες.

1204: Αλέξιος Δ΄ Άγγελος:

Προκειμένου να ξαναπάρει το θρόνο ζητάει βοήθεια από τους Βενετούς και

τους Φράγκους.

1204: Ο Δόγης Δάνδολος και ο

Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ δέχονται.

1204: 12 Απριλίου: Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους.

Οι Σταυροφόροι επιδίδονται σε ένα πρωτοφανές όργιο σφαγών, λεηλασιών και άλλων κακουργημάτων.

Το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ανοικτό από το 1054 (Σχίσμα), έγινε πια αγεφύρωτο.

Ο σταυροφόροι κατευθύνονται προς την Πόλη

Σκοπός: η αποκατάσταση της πρόσβασης των Χριστιανών στους Άγιους Τόπους, χρήμα, δόξα, γη.

Κακομεταχειρίζονται τους προσκυνητές. Ο Πέτρος ο Ερημίτης ένας από αυτούς.

•Στέλνει ομολογία πίστεως στον Πάπα υποσχόμενος την ακύρωση του Σχίσματος. •Υπόσχεται πλούσια αποζημίωση και δώρα για τις υπηρεσίες τους.

1204: η 4η Σταυροφορία και η άλωση της Πόλης από τους Λατίνους

1204

1204

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204) , Λάδι σε καμβά, 81 × 99 cm, Eugène Delacroix (1798-1863), 1840.

2001: Συγνώμη Όταν ήταν αρχιεπίσκοπος ο

Χριστόδουλος (1998-2008), ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' επισκέφθηκε την Αθήνα το 2001, μετά από πρόσκληση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο.

Κατά την επίσκεψη αυτή, που ήταν και η πρώτη φορά που επισκέφθηκε Πάπας την Ελλάδα, ο Ποντίφικας αφού προσευχήθηκε στο βράχο του Αρείου Πάγου όπου δίδαξε ο Απόστολος Παύλος, ζήτησε δημόσια "συγνώμη" από τον ελληνικό λαό, στην ελληνική γλώσσα, για τα εγκλήματα των Καθολικών απέναντι στους Ορθοδόξους, αναφερόμενος στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204.

Παρασκευή 4 Μαΐου 2001 επίσκεψη του Πάπα στην Ελλάδα

Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' (1978-2005)

Ιστοριογραφία: Νικήτας Χωνιάτης: (1150-1213).

Νικήτας Χωνιάτης: βυζαντινός ιστορικός και θεολόγος (περίπου 1150-1213). Νέος μπήκε στην αυτοκρατορική υπηρεσία, χρημάτισε γραμματέας του Ισαάκιου Β' και από το 1189 διοικητής Φιλιππουπόλεως.

Μετά το 1204 κατέφυγε στην αυλή του Θεόδωρου Λάσκαρη. Έγραψε θεολογικά, ρητορικά έργα, λόγους και ποιήματα.

Είναι γνωστός κυρίως για το ιστορικό του έργο, τη "Χρονική Διήγηση" όπου περιγράφει τα γεγονότα των ετών 1118-1206 για τη δυναστεία των Κομνηνών και των Αγγέλων. Χειρόγραφο 14ου αι. , Βιβλιοθήκη Βιέννης.

Θεωρείται ο σημαντικότερος ιστορικός του 12ου

αιώνα, όντας αυτόπτης μάρτυρας της κατάληψης της

Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους στις 13

Απριλίου 1204.

1204: Ο Πρώτος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης 16 Μαΐου – Ο Βαλδουίνος της

Φλάνδρας (ένας από τους ηγέτες της Δ΄ Σταυροφορίας) στέφεται αυτοκράτορας της λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης (η Θράκη, η ΒΔ Μικρά Ασία και τα νησιά Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Ίμβρος και Τένεδος), μία εβδομάδα μετά από την εκλογή του από τα μέλη της τέταρτης σταυροφορίας.

Μέρος της Πόλης, με επέμβαση του δόγη Δανδόλου δόθηκαν στους Βενετούς, ώστε να μπορεί ο Δάνδολος να εξασκεί επιρροή στον νέο αυτοκράτορα και να απαλλαγούν οι Βενετοί από τη φορολογία.

Ο Θεόδωρος Λάσκαρης (στρατιωτικός και γαμπρός του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ΄ Αγγέλου) φεύγει για τη Νίκαια της Βηθυνίας μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης.

Ο θυρεός της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης

1204: 16 Μαΐου Ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας στέφεται

αυτοκράτορας της λατινικής αυτοκρατορίας της Κων/πολης με το όνομα Βαλδουίνος Α΄.

Πίνακας του 1847

Βερσαλλίες, Αίθουσα Σταυροφοριών

Πίνακας του 1470-1480

1204: το μοίρασμα Ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός (ένας

από τους ηγετικούς αρχηγούς της Δ΄ Σταυροφορίας) πήρε το βασίλειο της Θεσσαλονίκης που περιελάμβανε τη Μακεδονία, Θεσσαλία, Κεντρική Ελλάδα και την Κρήτη. Την Κρήτη ο Βονιφάτιος την πούλησε αμέσως στους Βενετούς.

Το βασίλειο της Θεσσαλονίκης δεν ήταν ανεξάρτητο κράτος, αλλά υποτελές στη Λατινική Αυτοκρατορία.

Επίσημα, ο Βονιφάτιος δεν χρησιμοποίησε ποτέ τον τίτλο του βασιλιά.

Τον επόμενο χρόνο έφτασε μέχρι την Πελοπόννησο ιδρύοντας υποτελείς ηγεμονίες στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης:

o το Δουκάτο των Αθηνών,

oτο Πριγκηπάτο της Αχαΐας και

oτις τριαρχίες της Εύβοιας (Negrepont).

Το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης είχε ζωή μόνον είκοσι χρόνων.

1204

Κατοχή της Βενετίας

Η Λατινική Αυτοκρατορία της Κων/πολης και οι υποτελείς

Ελληνικά κράτη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το 1204

1. Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία B’ Γυμνασίου, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ 2. http://www.ime.gr, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού 3. http://www.komvos.edu.gr. Κέντρο ελληνικής γλώσσας 4. http://el.wikipedia.org 5. http://en.wikipedia.org 6. http://el.orthodoxwiki.org/ 7. http://odysseus.culture.gr. Υπ. Πολιτισμού 8. http://museum.doaks.org: The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of

Harvard University. 9. http://www.apostoliki-diakonia.gr: Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. 10.http://www.byzantium.xronikon.com

11.http://anoixtosxoleio.weebly.com

12.http://class165.weebly.com, Χρόνος Παρακείμενος Kostas paliouras class 13.http://mrkash.com, Mr. Kash's History Page, a history teacher at Madison Middle School

in North Hollywood, California 14.Εγκυκλοπαίδεια, ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ 15.Παγκόσμια Ιστορία, οι Σταυροφορίες, 1100-1200 π. Χ., Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ, Αθήνα.

Βιβλιογραφία