Οι πρώτοι αι. του Βυζαντίου

330 μ. Χ.-395 μ. Χ .

•Κωνσταντίνος

Μεσαιωνική & Νεώτερη Ιστορία Β΄ Γυμνασίου

Έμμεσες πηγές: Άμεσες πηγές:

Ιστοριογραφικά κείμενα,

χρονογραφικά έργα,

εκκλησιαστικές ιστορίες,

βίοι αγίων,

γεωγραφικά πονήματα,

έργα λογοτεχνίας,

έργα ρητορείας.

Αυτούσια κατάλοιπα: o (μνημεία, o νομίσματα, o επιγραφές, o σφραγίδες, o ανασκαφικά ευρήματα, o επίσημα γραπτά

κείμενα όπως: νομικά κείμενα, πρακτικά συνόδων κλπ)

Τι καλούμε «πηγή»;

Αυτόν/αυτό από τον οποίο προέρχεται μια πληροφορία.

Ποιος ασχολείται με τις «πηγές»; Ο ιστορικός: τις ερμηνεύει και προσπαθεί να ανασυνθέσει το

ιστορικό παρελθόν.

Ο ιστορικός που ασχολείται με τη Βυζαντινή ιστορία ονομάζεται Βυζαντινολόγος.

658 π. Χ. Βυζάντιο

Το Βυζάντιο υπήρξε αρχαία αποικία που ιδρύθηκε στο μυχό (κόλπο) του Κεράτιου κόλπου και των στενών του Βοσπόρου, στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η Κωνσταντινούπολη.

Η πόλη ιδρύθηκε το 658 π.Χ. από Μεγαρείς αποίκους, με επικεφαλής τον Βύζαντα, από τον οποίο και πήρε το όνομά της.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Ασία

Ευρώπη Θάλασσα του Μαρμαρά

658 π. Χ. Βυζάντιο

Το νόμισμα αυτό κόπηκε το 341 π.χ. από τους βυζαντινούς όταν κατάφεραν να αποκρούσουν την αιφνιδιαστική επίθεση που είχε εξαπολύσει εναντίον του βυζαντίου ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος ο δεύτερος .

Την κρίσιμη στιγμή τα σύννεφα παραμερίστηκαν και την θέση τους πήρε το δυνατό φως του φεγγαριού. Έτσι οι βυζαντινοί βλέποντας καθαρά πια τον μακεδονικό στρατό κατάφεραν να τον απωθήσουν.

Το νόμισμα αυτό είναι γνωστό από την εποχή του Ιουστινιανού και τα σύμβολα του υπάρχουν σε πολλά βυζαντινά μνημεία.

Οι τούρκοι ιστορικοί και καθηγητές αναγνωρίζουν την προέλευση του εμβλήματος της σημαίας τους.

Σύστημα διακυβέρνησης που δημιουργήθηκε το 293 μ.Χ. από τον Αυτοκράτορα Διοκλητιανό, με σκοπό να λυθούν τα σοβαρά στρατιωτικά και πολιτικά προβλήματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η Αυτοκρατορία χωρίστηκε σε τέσσερα τμήματα-διοικήσεις.

Μετά από πολλές συγκρούσεις επικράτησε ο Κωνσταντίνος (Μέγας).

293: Αρχή παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: Τετραρχία

Οι τετράρχες.

1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Ο Κωνσταντίνος, για να

ανορθώσει το Ρωμαϊκό κράτος που κλονιζόταν, πήρε τα ακόλουθα μέτρα:

Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία σ’ όλη την αυτοκρατορία ένα πολύ σταθερό χρυσό νόμισμα (solidus) που κέρδισε την εμπιστοσύνη των εμπόρων.

Διαχώρισε την πολιτική από τη στρατιωτική εξουσία.

Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της Χριστιανικής λατρείας. (Πριν από τον Κωνσταντίνο οι Χριστιανοί γνώρισαν διωγμούς, λόγω της αντίθεσής τους στη λατρεία του αυτοκράτορα).

Ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την Κωνσταντινούπολη.

330 μ. Χ.

Η μεταφορά της πρωτεύουσας.

Κωνσταντίνος

Ο Κωνσταντίνος (Μέγας), μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου- αποικία των Μεγαρέων, στη θέση της οποίας κτίσθηκε η Νέα Ρώμη- Κωνσταντινούπολη.

Η γλώσσα της βυζαντινής διοίκησης είναι η λατινική.

1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Βυζάντιο

Η Αυτοκρατορία δεν χρησιμοποίησε ποτέ για τον εαυτό της το όνομα Βυζάντιο, ούτε οι πολίτες της ονομάσθηκαν ποτέ Βυζαντινοί μέχρι το 1562.

Οι πολίτες της Αυτοκρατορίας με όνομα «Βυζάντιο» εννοούσαν μόνο την αρχαία πόλη - αποικία των Μεγαρέων, στη θέση της οποίας κτίσθηκε η Νέα Ρώμη- Κωνσταντινούπολη.

Λέγοντας «Βυζάντιο» εννοούσαν ή τους κατοίκους της αρχαίας αυτής πόλης ή τους κατοίκους της Κωνσταντινουπόλεως, με αυστηρά τοπική σημασία, και ποτέ τον κάτοικο της Αυτοκρατορίας (Ρωμανίας).

Όλοι οι Αυτοκράτορες δεν έπαυσαν ποτέ να υπογράφουν ως «Ρωμαίοι», όπως για παράδειγμα ο τελευταίος (Κωνσταντίνος ΙΑ'), ως το 1453: «Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων».

330 μ. Χ. Γιατί η μεταφορά της πρωτεύουσας;

1. Εμπορική σημασία:

(α) Η πόλη είχε μοναδική γεωπολιτική θέση, αφού βρισκόταν στο σταυροδρόμι της Ασίας

και της Ευρώπης, του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου.

(β) Η Ανατολή διέθετε, σε αντίθεση με τη Δύση, ακμαίο πληθυσμό και οικονομία.

2. Στρατηγική σημασία:

(α) Από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους (στον Δούναβη) και τους Πέρσες (στον Ευφράτη)

(β) Οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος Α’ στηρίχτηκε πολιτικά, ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή.

(γ) Οι μεγάλες πόλεις της ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις που κλόνιζαν την ενότητα του κράτους και έπρεπε να ελεγχθούν από κοντά.

(δ) Η θέση της ήταν φυσικό οχυρό, αφού από τρεις πλευρές βρεχόταν από θάλασσα και από στεριά μπορούσε να οχυρωθεί εύκολα.

(ε) Ο Κεράτιος κόλπος (γνωστός ως Χρυσό κέρας) αποτελούσε ιδανικό φυσικό λιμάνι.

ΤΕΙΧΗ ΚΩΝ/ΝΟΥ

Κωνσταντινούπολη

Τείχη Κων/νου

Κίονας Κων/νου

Ευρώπη

Ασία

λιμάνι

Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α΄

Ο συγκρητισμός της εποχής, δηλαδή η διαδικασία ανάμειξης και συγχώνευσης στοιχείων από διάφορες θρησκείες επηρέασε και τον Κωνσταντίνο Α’, ο οποίος υποστήριξε το Χριστιανισμό, αν και ως το τέλος της ζωής του διατήρησε τον τίτλο του pontifex maximus (μεγάλου αρχιερέα) των ειδωλολατρών, βαφτίστηκε χριστιανός τη χρονιά που πέθανε, ενώ είχε προσχωρήσει και στη λατρεία του Μίθρα (θεού των Περσών)

Ο Χριστιανισμός φαινόταν ότι μπορούσε να αποκαταστήσει την κλονισμένη ενότητα του Ρωμαϊκού Κράτους. Γι αυτό ο Κωνσταντίνος έδειξε ευνοϊκή στάση απέναντί του.

Συγκεκριμένα:

Ο Κωνσταντίνος ως θεός Ήλιος

Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α΄

α) Το Χριστόγραμμα (τα αρχικά από το Ιησούς Χρηστός) εμφανίστηκε στο λάβαρό του (στρατιωτική σημαία) και στα νομίσματα του Κράτους.

β) 313 μ.Χ. Διάταγμα των Μεδιολάνων (σημερινό Μιλάνο, Ιταλία)– ανεξιθρησκία= ίδια θρησκευτικά δικαιώματα σε όλους.

γ) Ευνοϊκοί νόμοι για τους Χριστιανούς.

δ) Έκτισε εκκλησίες ε) 325 μ. Χ.: Συγκάλεσε την

πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας.

Μη θέλοντας να δυσαρεστήσει τους οπαδούς της αρχαίας θρησκείας σε Ανατολή και Δύση, δεν υιοθέτησε καθαρή θρησκευτική στάση.

Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α΄

Ή μητέρα του, Ελένη (Αγία), διεξήγαγε μεγάλες ανασκαφές στη Βηθλεέμ και το Γολγοθά, κατά τις οποίες βρέθηκαν οι τόποι της Γέννησης, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού. Εκεί, αφού έδωσε εντολή να κατεδαφιστεί ο ναός της Αφροδίτης από το Γολγοθά, η Ελένη ανέγειρε τους μεγαλοπρεπείς ναούς της Γέννησης (στη Βηθλεέμ) και της Ανάστασης (στο λόφο του Γολγοθά), που μέχρι σήμερα αποτελούν τα σημαντικότερα μνημεία του Χριστιανισμού.

Ορθόδοξη Βυζαντινή εικόνα του Κωνσταντίνου και της Ελένης

325 μ. Χ.: Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος: Νίκαια της Βιθυνίας

Σύνοδος (συνέδριο) επισκόπων απ’ όλες τις επαρχίες του κράτους και γι’ αυτό ονομάστηκε οικουμενική.

Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α' συγκάλεσε την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας ή Α' Οικουμενική Σύνοδο με σκοπό την αποκατάσταση της ειρήνης στα εκκλησιαστικά ζητήματα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η σύνοδος 1. Καταδίκασε τη διδασκαλία του

Αρείου (αίρεση: ο Χριστός είναι κτίσμα και όχι θεός).

2.Συνέταξε το Σύμβολο της Πίστεως («Πιστεύω») που καθιέρωσε τον όρο ομοούσιος και

3.Όρισε την ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα.

Αίρεση: παρέκκλιση, απόσχιση από την βασική αρχή, από τις παραδεδομένες αντιλήψεις και ιδέες.

325: Σύνοδος της Νίκαιας

Εικόνα που παρουσιάζει την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α' βρίσκεται στο κέντρο περιτριγυρισμένος από Εκκλησιαστικούς Πατέρες. Ο ρόλος περιέχει το πρώτο μισό του Συμβόλου Πίστεως Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης.

Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Ερωτήσεις 1.Ποιοι έκτισαν το αρχαίο Βυζάντιο; Πότε; Από ποιόν πήρε το όνομά του; 2.Ποια μέτρα πήρε ο Κωνσταντίνος για την ανόρθωση του κράτους; 3.Γιατί ο Κωνσταντίνος ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο (πρωτεύουσα) στην

Ανατολή; Πού; Πότε; 4.Πώς οικοδομήθηκε η Κωνσταντινούπολη; 5.Ποια στάση κράτησε απέναντι στον Χριστιανισμό; Γιατί; 6.Ποιες κινήσεις του Κωνσταντίνου Α’ αποδεικνύουν ότι ευνοούσε τους

Χριστιανούς; Ο ίδιος γιατί δεν εξέφραζε ανοιχτά την χριστιανική του πίστη; 7.Τι ήταν το διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.); 8.Τι γνωρίζετε για τη σύνοδο της Νίκαιας; Ποιοί οι στόχοι παρόμοιων

συνόδων; 9.Ποιος ο σκοπός της καταδίκης των αιρέσεων; 10.Τι είναι το Χριστόγραμμα;

Μην ξεχνάτε: Ποιος-πού-πότε-έκανε τι-γιατί-με τι μέσον-αποτελέσματα.

Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Σωστό ή Λάθος; Διορθώστε το Λάθος

1. Ο Κωνσταντίνος έκτισε την Πόλη του στο Βυζάντιο γιατί του άρεσε η θέα.

2. Ο Κωνσταντίνος έκοψε χρυσό νόμισμα.

3. Η μεταφορά της πρωτεύουσας έγινε στην Ανατολή μόνο για οικονομικούς λόγους.

4. Ο Κωνσταντίνος, εκτός από την κατασκευή τειχών για ασφάλεια, φρόντισε και για τον

στολισμό της πόλης.

5. Ο Κωνσταντίνος είχε ως συμπαραστάτες του στη στροφή του προς τον Χριστιανισμό τους

συγκλητικούς της Ρώμης και τους ιερείς των ειδωλολατρών.

76. Η Α ́Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας για να διατυπωθεί η

διδασκαλία της Εκκλησίας.

7. Στην Α ́Οικουμενική Σύνοδο πήραν μέρος μόνον οι επίσκοποι της Κων/πολης.

8. Ο Κωνσταντίνος βαπτίστηκε Χριστιανός την ημέρα που έγινε Αυτοκράτορας.

Να συμπληρωθούν τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις.

Ο αυτοκράτορας (1) …………………………… Α ́υπέγραψε το διάταγμα των (2) ………………….. το (3)

………………………….., ενώ το 325 μ.Χ. συγκάλεσε την Α ́(4) …………… (5) …………….. στη (6)

……………. της Βιθυνίας. Εκεί καταδικάστηκε η αίρεση του (7) ………………….. που έλεγε ότι ο Χρηστός

είναι (8) ……………….. και όχι Θεός.

Βιβλιογραφία

http://el.wikipedia.org

http://www.komvos.edu.gr: Κέντρο ελληνικής γλώσσας

http://el.orthodoxwiki.org/

http://users.sch.gr

http://www.fhw.gr/chronos: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού

http://museum.doaks.org: The Dumbarton Oaks Research Library and Collection of Harvard

University.

http://odysseus.culture.gr: Υπ. Πολιτισμού

http://www.apostoliki-diakonia.gr: Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος

Εγκυκλοπαίδεια, ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ

www.imma.edu.gr

http://www.pilavakis.net