laquoΗ Μεσαιωνική πόλη της Ρόδου στο χωροχρόνοraquo

Μαρία Καμπουροπούλου Λέκτορας ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώτα Ξανθάκου Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου Ασπασία Μαστρογιάννη διδάσκουσα στο ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αιγαίου

ΣΥΝΟΨΗ Στα πλαίσια της θεματικής laquoΠεριβάλλον και Τέχνεςraquo πραγματοποιήθηκε ένα εργαστήριο με αντικείμενο μία εικαστική παρέμβαση σε σχέση με το χώροndashχρόνο του Καστέλου της Μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου και αυτό συνδέθηκε με τη δημιουργία στην τέχνη και σε προέκταση με το περιβάλλον και τη ζωή Η εικαστική ndash δημιουργική παρέμβαση στο χωρόχρονο αποτέλεσε ένα είδος Environments (εικαστικά περιβάλλοντα) με υλικά εφήμερα εύκαμπτα προσαρμοζόμενα στις ανάγκες του εργαστηρίου Ο στόχος του ήταν αφενός να προβληθεί η ιστορική πραγματικότητα και αφετέρου να φανεί πώς αυτή η πραγματικότητα μπορεί να δεχτεί προτάσεις και να ενταχθεί στην καθημερινότητα της σύγχρονης ζωής Συγκεκριμένα όσοι συμμετείχαν στο εργαστήριο άντλησαν ερεθίσματα από ένα λογοτεχνικό κείμενο το οποίο τους οδήγησε στην εικαστική δημιουργία ενός πολύπτυχου πανό που απεικόνιζε ένα τρισδιάστατο έργο στο χώρο με θέμα τα τείχη τους ιππότες τα οικόσημα και το Καστέλο της Ρόδου Έμφαση δόθηκε στα στάδια της δημιουργικής διαδικασίας η οποία είχε ως στόχο να εμπλέξει αυτούς που συμμετείχαν αλλά και το θεατή σε ένα σύνολο εκπλήξεων από ερεθίσματα και αισθητικές εμπειρίες Το πανό αυτό καθώς ξεδιπλωνόταν εμφάνιζε ανάλογα με την κίνηση του δρώμενου διαφορετικά κομμάτια του έργου το οποίο στο τέλος τοποθετήθηκε προσωρινά στη Μεσαιωνική τάφρο ως μία εικαστική πρόταση για καθιέρωση πολιτιστικών παρεμβάσεων στο χώρο της τάφρου που θα ερμηνεύουν και θα συμβολίζουν γεγονότα από τη ζωή την ιστορία και το περιβάλλον Ανοίχθηκε δηλαδή ένας διάλογος μεταξύ δημιουργού και θεατή στον οποίο μένει η ευθύνη να βιώνει τα έργα αυτά προσεγγίζοντας το χωρόχρονο στο παρελθόν στο παρόν και στο μέλλον ως ένα μέσο αμφίδρομης επικοινωνίας και ενεργούς συμμετοχής

laquoΘεατρική - Υποκριτική ανάγνωση ενός κειμένουraquo

Κωννος Κωνσταντόπουλος ηθοποιός

ΣΥΝΟΨΗ Kουβεντιάσαμε και μοιραστήκαμε τρόπους με τους οποίους η ανάγνωση των κειμένων μπορεί να γίνει μια συναρπαστική εμπειρία για τα παιδιά Ασχοληθήκαμε με το πώς φέρνουμε σε επαφή τα παιδιά με ένα κείμενο και τα βοηθάμε έτσι ώστε να εστιάσουν στο πνεύμα του συγγραφέα Ως εκ τούτου συζητήσαμε πάνω στο ρόλο του εκπαιδευτικούhellip Εκπαιδευτικός και Υποκριτής ρόλοι συγγενείς

laquoΔέντρα ndash Άνθρωποι μια μυστική συμφωνίαraquo

Μυρσίνη Λενούδια εκπαιδευτικός θεάτρου

ΣΥΝΟΨΗ

Κατά την εξελικτική πορεία αυτού του εργαστηρίου και με βάση τεχνικές του Θεάτρου αναζητήσαμε και διερευνήσαμε τη σχέση ζωής δέντρουndashανθρώπου Με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα κινηματογραφικά τοπία κα οδηγηθήκαμε σε μια θεατρική σύνθεση πολύτεχνης έκφρασης με την τεχνική της Δημιουργικής Γραφής Έγινε τέλος αξιολόγηση του τρόπου εργασίας μέσω της στοχαστικοndashκριτικής αξιολόγησης

Το Θέατρο laquoχεριούraquo και η σιωπηρή εμπειρία

Σαντίνα Μαστροσιμόνε νηπιαγωγός κατασκευάστρια μάσκας και κούκλας θεάτρου Annimani

(Μετάφραση Λοΐζος Σοφός) Εισαγωγή Συχνά διαμαρτύρονται γονείς και εκπαιδευτικοί ότι τα παιδιά κάνουν θόρυβο δεν μπορούν να συγκε-ντρωθούν ή δείχνουν σημάδια υπερκινητικότητας Επίσης ο σημερινός τρόπος ζωής γίνεται όλο και πιο έντονος μια εξέλιξη που επιδεινώνεται από τον καθημερινό laquoκαταιγισμόraquo ερεθισμάτων στη σύγ-χρονη κοινωνία

Το θέατρο συνεισφέρει τα μέγιστα ως προς την αντιμετώπιση αυτού του σύγχρονου φαινόμενου δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να ανακτήσουν μια laquoσιωπηρήraquo στάση laquoεσωτερικής ακρόασηςraquo Με την ενεργητική συμμετοχή τους στο θέατρο laquoχεριούraquo τη μουσική συνειδητοποίηση τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν μια επικοινωνιακή δράση ndashεξωλεκτική- και να εντοπίσουν το ρόλο τους προσδιορίζοντας την προσωπικότητά τους Ανάλογες θεατρικές δράσεις ενδείκνυνται για παιδιά που έ χονται σε επαφή με ένα ν ή διαφορο οιημ ο πολιτισμικό περιβάλλον του οπ ίου τη γλώσσ δε γνωρίζουν Εδώ τα παιδιά αυτά έχουν τη δυνατότητα να laquoπαρουσιαστούνraquo με άλλους επικοινωνιακούς κώδικες και να δηλώσουν μέσω αυτών τη συμμετοχή και την ένταξή τους στην ομάδα

ρ έο π ένο α

έατρο χεριού ή laquoannimaniraquo ς διαδρομές παιχνίδι

ο laquoθέατρο χεριούraquo έρχεται να συμπληρώσει το φάσμα των δραστηριοτήτων αυτών διευρύνοντας τις

όρος laquoθέατρο χεριούraquo προέρχεται από τη μετάφραση της ιταλικής λέξης ldquoannimanirdquo που σημαίνει

ο θέατρο χεριού μπορεί να χωροθετηθεί ως ένα laquoυποσύνολοraquo μεταξύ των παραπάνω εκφρασμένων

ΘΔραματοποίηση μύθου θεατρικέως ομαδική θεατρική δημιουργία θέατρο σκηνών σωματικό θέατρο θέατρο δρόμου συγκροτούν

θεατρικά εργαστήρια που λίγο πολύ είναι γνωστά σε παιδαγωγούς (εκπαιδευτικούς όλων των βαθμι-δών) που δραστηριοποιούνται στο ευρύτερο πεδίο του θεάτρου και της τέχνης Τπροσφορές της θεατρικής εκπαίδευσης Σε αυτό το σημείο μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης τι είναι το θέατρο χεριού αν έχει κάποια ιστορία ή αν διέπεται από συγκεκριμένες θέσεις με παιδαγωγική διάσταση Οlaquoζώα χεριούraquo ή laquoζώα στο χέριraquo Το ldquoannimanirdquo αναφέρεται στην καλλιτεχνική δραστηριότητα και εστιάζεται στην laquoαναπαράστασηraquo ζώων με την καθολική χρήση των χεριών Το ότι η τεχνική αυτή αποτελεί μάλλον ένα αισθητικό και καλλιτεχνικό γεγονός παρά μια δραστηριότητα με παιδαγωγική διάσταση είναι ευδιάκριτο Τούτο έγκειται στο διακριτό ρόλο που παίζει η τέχνη σε σχέση με την αι-σθητική έκφραση και με θέματα που άπτονται της αισθητικής και θεατρικής αγωγής Με δεδομένη αυτή τη διαφοροποίηση θεωρώ ότι κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει αυτόματα εν-διαφέρον για την αγωγή και αντίστροφα δεν πρέπει κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα να προσεγγίζε-ται με σημείο αναφοράς την τέχνη και το θέατρο ως καλλιτεχνική έκφραση σε στενά πλαίσια Τπόλων ενδιαφέροντος της τέχνης και της αγωγής Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τοποθετείται η laquoαναπαράστασηraquo όχι μόνο ως μια καλλιτεχνική έκφραση αλλά ως μια εξωτερίκευση μιας γνωστής σε όλους μας μορφής σε αφαιρετικό επίπεδο Παράλληλα με την αφηρημένη πλην όμως αναγνωρίσιμη μορφή ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανεμημένη κοινωνική γνώση που έχουμε σχετικά με την αναπα-ριστώμενη μορφή Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι η κατανεμημένη γνώση και ο κοινωνικός διάλογος γύρω από αυτή είναι τα μεγέθη που επιτρέπουν την

επικοινωνία μεταξύ μας και όχι οι συγκεκριμένες θεατρικές μορφές Η κατανεμημένη γνώση συγκρο-τείται από κοινές παραδοχές σχετικά με κοινωνικές πραγματικότητες πρόσωπα καταστάσεις και συ-νοδεύεται από ατομικά συναισθήματα Το θέατρο του χεριού συγκροτεί πράγματι μια θεατρική σκηνή και μας επιτρέπει να εξωτερικεύσουμε

πό αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση το

νό ικο τ

ή

ε νσ βι

του θεάτρου χεριού θεμελιώθηκε πρακτικά όταν συστηματοποιήθηκε η εφαρμογή του στο στιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης όπου ως υπεύθυνη του προγράμματος (ΙPΕ) επί σειρά ετών

ι παιδαγωγικοί άξονες που διέπουν το θέατρο χεριού έχουν σημείο αναφοράς το αναπτυσσόμενο ά-ς εκ τούτου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο

φέρεται στο γεγονός ότι τα παιδιά δε συνδράμουν απλώς ως laquoηθοποιοίraquo αλλά συμμετέχουν επί ίσοις όροις τόσο στην επιλογή του θέματος όσο

ήνιο του ενδιαφέροντος προβάλλει η στήριξη τό-

έλη αισθάνονται σίγουρα ε-

ά μέσα από τη δράση τους (παιχνίδι εκδρο-

οία στα πλαίσια της όλο και πιο έντονης μαθητικής ε-

αφαιρετικά αυτή την κοινή γνώση και επιλέγοντας ως εκφραστική μορφή την laquoαναπαράστασηraquo να προβούμε σε υποκειμενικές ερμηνείες και προεκτάσεις laquoκαταργώνταςraquo τις ήδη υπάρχουσες Ως εκ τούτου λειτουργεί ως επικοινωνιακό μέσο αναλαμβάνοντας ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των συμμετεχόντων Ταυτόχρονα λειτουργεί ως εργαλείο αναδόμησης της υποκειμενικής και της κοινω-νικά κατανεμημένης γνώσης Υannimani δηλαδή οι αναπαραστάσεις ζώων σε χέρι εξελίχθηκε σε θέατρο χεριού και εφαρμόστηκε συστηματικά στα πλαίσια της παιδαγωγικής δράσης προκειμένου να προωθήσει αφε ς την επ ινωνία μεταξύ ων μαθητών εστιάζοντας στη διαπολιτισμική αγωγή στην εκφραστικ ετερότητα και στη γλωσσική στήριξη μη γηγενών παιδιών και αφετέρου τη στάση ενσυνείδησης που εμπεριέχει τη σιωπηρή μπειρία με υποκειμε ικές αναπαραστά εις σχετικά με το όκοσμο Η ανάδειξηΙνοργάνωσα και εκπόνησα ποικίλες διαπολιτισμικές θεατρικές δράσεις Θέατρο χεριού και οι παιδαγωγικοί άξονες Οτομο και τον βιόκοσμο στον οποίο κινείται Ωμαθητής το οικοσύστημά του οι προβληματισμοί του η υποκειμενική του πραγματικότητα κλπ Αυ-τή η αρχή τεκμηριώνεται στους παρακάτω άξονες

Η ισότιμη συμμετοχή των μαθητών ανα

και στη διαμόρφωση της δραματοποίησης Η στήριξη και προώθηση των ικανοτήτων των παιδιών στοχεύει σε μια laquoθεραπευτικήraquo χρήση θεατρικών δράσεων Άρα στο προσκσο των δυνατών παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα όσο και αυτών που παρουσιά-ζουν αδυναμίες είναι ντροπαλά και δε νιώθουν αυτοπεποίθηση Η κοινωνική μάθηση αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επικοινωνίας μέσα από θεατρικά παιχνίδια με στόχο τη δημιουργία μιας ομάδας της οποίας τα μμπιστεύονται και σέβονται το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν ταυτόχρονα την laquoευθύνηraquo για τη συλλογική υλοποίηση της θεατρικής δράσης Η laquoδιάνοιξη χώρωνraquo μέσω θεάτρου επισημαίνει τη σπουδαιότητα της αναγνώρισης προσω-πικών σημείων αναφοράς και εμπειριών Τα παιδιμή) δημιουργούν τέτοιους προσωπικούς χώρους Το θέατρο μπορεί επίσης να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν μια στάση σιωπηρής εμπειρίας όπου θα μπορέσουν να αναστοχαστούν κάτω από διαφοροποιημένες συνθήκες τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση του βιώματος συνδυάζεται άρρηκτα με την προσωπική δημιουργικότητα των μαθητών η οπτερότητας στο σχολείο καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για να ανιχνεύσει ο εκπαιδευτικός δι-αφορετικά ενδιαφέροντα και προσωπικές ανάγκες μέσα από ποικίλους τρόπους έκφρασης Από διδακτική σκοπιά το θέατρο προσφέρεται για διεπιστημονική και διαθεματική προ-σέγγιση σχολικών θεμάτων στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης του ολοήμερου σχολείου κλπ

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

laquoΘεατρική - Υποκριτική ανάγνωση ενός κειμένουraquo

Κωννος Κωνσταντόπουλος ηθοποιός

ΣΥΝΟΨΗ Kουβεντιάσαμε και μοιραστήκαμε τρόπους με τους οποίους η ανάγνωση των κειμένων μπορεί να γίνει μια συναρπαστική εμπειρία για τα παιδιά Ασχοληθήκαμε με το πώς φέρνουμε σε επαφή τα παιδιά με ένα κείμενο και τα βοηθάμε έτσι ώστε να εστιάσουν στο πνεύμα του συγγραφέα Ως εκ τούτου συζητήσαμε πάνω στο ρόλο του εκπαιδευτικούhellip Εκπαιδευτικός και Υποκριτής ρόλοι συγγενείς

laquoΔέντρα ndash Άνθρωποι μια μυστική συμφωνίαraquo

Μυρσίνη Λενούδια εκπαιδευτικός θεάτρου

ΣΥΝΟΨΗ

Κατά την εξελικτική πορεία αυτού του εργαστηρίου και με βάση τεχνικές του Θεάτρου αναζητήσαμε και διερευνήσαμε τη σχέση ζωής δέντρουndashανθρώπου Με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα κινηματογραφικά τοπία κα οδηγηθήκαμε σε μια θεατρική σύνθεση πολύτεχνης έκφρασης με την τεχνική της Δημιουργικής Γραφής Έγινε τέλος αξιολόγηση του τρόπου εργασίας μέσω της στοχαστικοndashκριτικής αξιολόγησης

Το Θέατρο laquoχεριούraquo και η σιωπηρή εμπειρία

Σαντίνα Μαστροσιμόνε νηπιαγωγός κατασκευάστρια μάσκας και κούκλας θεάτρου Annimani

(Μετάφραση Λοΐζος Σοφός) Εισαγωγή Συχνά διαμαρτύρονται γονείς και εκπαιδευτικοί ότι τα παιδιά κάνουν θόρυβο δεν μπορούν να συγκε-ντρωθούν ή δείχνουν σημάδια υπερκινητικότητας Επίσης ο σημερινός τρόπος ζωής γίνεται όλο και πιο έντονος μια εξέλιξη που επιδεινώνεται από τον καθημερινό laquoκαταιγισμόraquo ερεθισμάτων στη σύγ-χρονη κοινωνία

Το θέατρο συνεισφέρει τα μέγιστα ως προς την αντιμετώπιση αυτού του σύγχρονου φαινόμενου δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να ανακτήσουν μια laquoσιωπηρήraquo στάση laquoεσωτερικής ακρόασηςraquo Με την ενεργητική συμμετοχή τους στο θέατρο laquoχεριούraquo τη μουσική συνειδητοποίηση τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν μια επικοινωνιακή δράση ndashεξωλεκτική- και να εντοπίσουν το ρόλο τους προσδιορίζοντας την προσωπικότητά τους Ανάλογες θεατρικές δράσεις ενδείκνυνται για παιδιά που έ χονται σε επαφή με ένα ν ή διαφορο οιημ ο πολιτισμικό περιβάλλον του οπ ίου τη γλώσσ δε γνωρίζουν Εδώ τα παιδιά αυτά έχουν τη δυνατότητα να laquoπαρουσιαστούνraquo με άλλους επικοινωνιακούς κώδικες και να δηλώσουν μέσω αυτών τη συμμετοχή και την ένταξή τους στην ομάδα

ρ έο π ένο α

έατρο χεριού ή laquoannimaniraquo ς διαδρομές παιχνίδι

ο laquoθέατρο χεριούraquo έρχεται να συμπληρώσει το φάσμα των δραστηριοτήτων αυτών διευρύνοντας τις

όρος laquoθέατρο χεριούraquo προέρχεται από τη μετάφραση της ιταλικής λέξης ldquoannimanirdquo που σημαίνει

ο θέατρο χεριού μπορεί να χωροθετηθεί ως ένα laquoυποσύνολοraquo μεταξύ των παραπάνω εκφρασμένων

ΘΔραματοποίηση μύθου θεατρικέως ομαδική θεατρική δημιουργία θέατρο σκηνών σωματικό θέατρο θέατρο δρόμου συγκροτούν

θεατρικά εργαστήρια που λίγο πολύ είναι γνωστά σε παιδαγωγούς (εκπαιδευτικούς όλων των βαθμι-δών) που δραστηριοποιούνται στο ευρύτερο πεδίο του θεάτρου και της τέχνης Τπροσφορές της θεατρικής εκπαίδευσης Σε αυτό το σημείο μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης τι είναι το θέατρο χεριού αν έχει κάποια ιστορία ή αν διέπεται από συγκεκριμένες θέσεις με παιδαγωγική διάσταση Οlaquoζώα χεριούraquo ή laquoζώα στο χέριraquo Το ldquoannimanirdquo αναφέρεται στην καλλιτεχνική δραστηριότητα και εστιάζεται στην laquoαναπαράστασηraquo ζώων με την καθολική χρήση των χεριών Το ότι η τεχνική αυτή αποτελεί μάλλον ένα αισθητικό και καλλιτεχνικό γεγονός παρά μια δραστηριότητα με παιδαγωγική διάσταση είναι ευδιάκριτο Τούτο έγκειται στο διακριτό ρόλο που παίζει η τέχνη σε σχέση με την αι-σθητική έκφραση και με θέματα που άπτονται της αισθητικής και θεατρικής αγωγής Με δεδομένη αυτή τη διαφοροποίηση θεωρώ ότι κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει αυτόματα εν-διαφέρον για την αγωγή και αντίστροφα δεν πρέπει κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα να προσεγγίζε-ται με σημείο αναφοράς την τέχνη και το θέατρο ως καλλιτεχνική έκφραση σε στενά πλαίσια Τπόλων ενδιαφέροντος της τέχνης και της αγωγής Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τοποθετείται η laquoαναπαράστασηraquo όχι μόνο ως μια καλλιτεχνική έκφραση αλλά ως μια εξωτερίκευση μιας γνωστής σε όλους μας μορφής σε αφαιρετικό επίπεδο Παράλληλα με την αφηρημένη πλην όμως αναγνωρίσιμη μορφή ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανεμημένη κοινωνική γνώση που έχουμε σχετικά με την αναπα-ριστώμενη μορφή Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι η κατανεμημένη γνώση και ο κοινωνικός διάλογος γύρω από αυτή είναι τα μεγέθη που επιτρέπουν την

επικοινωνία μεταξύ μας και όχι οι συγκεκριμένες θεατρικές μορφές Η κατανεμημένη γνώση συγκρο-τείται από κοινές παραδοχές σχετικά με κοινωνικές πραγματικότητες πρόσωπα καταστάσεις και συ-νοδεύεται από ατομικά συναισθήματα Το θέατρο του χεριού συγκροτεί πράγματι μια θεατρική σκηνή και μας επιτρέπει να εξωτερικεύσουμε

πό αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση το

νό ικο τ

ή

ε νσ βι

του θεάτρου χεριού θεμελιώθηκε πρακτικά όταν συστηματοποιήθηκε η εφαρμογή του στο στιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης όπου ως υπεύθυνη του προγράμματος (ΙPΕ) επί σειρά ετών

ι παιδαγωγικοί άξονες που διέπουν το θέατρο χεριού έχουν σημείο αναφοράς το αναπτυσσόμενο ά-ς εκ τούτου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο

φέρεται στο γεγονός ότι τα παιδιά δε συνδράμουν απλώς ως laquoηθοποιοίraquo αλλά συμμετέχουν επί ίσοις όροις τόσο στην επιλογή του θέματος όσο

ήνιο του ενδιαφέροντος προβάλλει η στήριξη τό-

έλη αισθάνονται σίγουρα ε-

ά μέσα από τη δράση τους (παιχνίδι εκδρο-

οία στα πλαίσια της όλο και πιο έντονης μαθητικής ε-

αφαιρετικά αυτή την κοινή γνώση και επιλέγοντας ως εκφραστική μορφή την laquoαναπαράστασηraquo να προβούμε σε υποκειμενικές ερμηνείες και προεκτάσεις laquoκαταργώνταςraquo τις ήδη υπάρχουσες Ως εκ τούτου λειτουργεί ως επικοινωνιακό μέσο αναλαμβάνοντας ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των συμμετεχόντων Ταυτόχρονα λειτουργεί ως εργαλείο αναδόμησης της υποκειμενικής και της κοινω-νικά κατανεμημένης γνώσης Υannimani δηλαδή οι αναπαραστάσεις ζώων σε χέρι εξελίχθηκε σε θέατρο χεριού και εφαρμόστηκε συστηματικά στα πλαίσια της παιδαγωγικής δράσης προκειμένου να προωθήσει αφε ς την επ ινωνία μεταξύ ων μαθητών εστιάζοντας στη διαπολιτισμική αγωγή στην εκφραστικ ετερότητα και στη γλωσσική στήριξη μη γηγενών παιδιών και αφετέρου τη στάση ενσυνείδησης που εμπεριέχει τη σιωπηρή μπειρία με υποκειμε ικές αναπαραστά εις σχετικά με το όκοσμο Η ανάδειξηΙνοργάνωσα και εκπόνησα ποικίλες διαπολιτισμικές θεατρικές δράσεις Θέατρο χεριού και οι παιδαγωγικοί άξονες Οτομο και τον βιόκοσμο στον οποίο κινείται Ωμαθητής το οικοσύστημά του οι προβληματισμοί του η υποκειμενική του πραγματικότητα κλπ Αυ-τή η αρχή τεκμηριώνεται στους παρακάτω άξονες

Η ισότιμη συμμετοχή των μαθητών ανα

και στη διαμόρφωση της δραματοποίησης Η στήριξη και προώθηση των ικανοτήτων των παιδιών στοχεύει σε μια laquoθεραπευτικήraquo χρήση θεατρικών δράσεων Άρα στο προσκσο των δυνατών παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα όσο και αυτών που παρουσιά-ζουν αδυναμίες είναι ντροπαλά και δε νιώθουν αυτοπεποίθηση Η κοινωνική μάθηση αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επικοινωνίας μέσα από θεατρικά παιχνίδια με στόχο τη δημιουργία μιας ομάδας της οποίας τα μμπιστεύονται και σέβονται το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν ταυτόχρονα την laquoευθύνηraquo για τη συλλογική υλοποίηση της θεατρικής δράσης Η laquoδιάνοιξη χώρωνraquo μέσω θεάτρου επισημαίνει τη σπουδαιότητα της αναγνώρισης προσω-πικών σημείων αναφοράς και εμπειριών Τα παιδιμή) δημιουργούν τέτοιους προσωπικούς χώρους Το θέατρο μπορεί επίσης να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν μια στάση σιωπηρής εμπειρίας όπου θα μπορέσουν να αναστοχαστούν κάτω από διαφοροποιημένες συνθήκες τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση του βιώματος συνδυάζεται άρρηκτα με την προσωπική δημιουργικότητα των μαθητών η οπτερότητας στο σχολείο καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για να ανιχνεύσει ο εκπαιδευτικός δι-αφορετικά ενδιαφέροντα και προσωπικές ανάγκες μέσα από ποικίλους τρόπους έκφρασης Από διδακτική σκοπιά το θέατρο προσφέρεται για διεπιστημονική και διαθεματική προ-σέγγιση σχολικών θεμάτων στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης του ολοήμερου σχολείου κλπ

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

laquoΔέντρα ndash Άνθρωποι μια μυστική συμφωνίαraquo

Μυρσίνη Λενούδια εκπαιδευτικός θεάτρου

ΣΥΝΟΨΗ

Κατά την εξελικτική πορεία αυτού του εργαστηρίου και με βάση τεχνικές του Θεάτρου αναζητήσαμε και διερευνήσαμε τη σχέση ζωής δέντρουndashανθρώπου Με ερέθισμα λογοτεχνικά κείμενα κινηματογραφικά τοπία κα οδηγηθήκαμε σε μια θεατρική σύνθεση πολύτεχνης έκφρασης με την τεχνική της Δημιουργικής Γραφής Έγινε τέλος αξιολόγηση του τρόπου εργασίας μέσω της στοχαστικοndashκριτικής αξιολόγησης

Το Θέατρο laquoχεριούraquo και η σιωπηρή εμπειρία

Σαντίνα Μαστροσιμόνε νηπιαγωγός κατασκευάστρια μάσκας και κούκλας θεάτρου Annimani

(Μετάφραση Λοΐζος Σοφός) Εισαγωγή Συχνά διαμαρτύρονται γονείς και εκπαιδευτικοί ότι τα παιδιά κάνουν θόρυβο δεν μπορούν να συγκε-ντρωθούν ή δείχνουν σημάδια υπερκινητικότητας Επίσης ο σημερινός τρόπος ζωής γίνεται όλο και πιο έντονος μια εξέλιξη που επιδεινώνεται από τον καθημερινό laquoκαταιγισμόraquo ερεθισμάτων στη σύγ-χρονη κοινωνία

Το θέατρο συνεισφέρει τα μέγιστα ως προς την αντιμετώπιση αυτού του σύγχρονου φαινόμενου δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να ανακτήσουν μια laquoσιωπηρήraquo στάση laquoεσωτερικής ακρόασηςraquo Με την ενεργητική συμμετοχή τους στο θέατρο laquoχεριούraquo τη μουσική συνειδητοποίηση τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν μια επικοινωνιακή δράση ndashεξωλεκτική- και να εντοπίσουν το ρόλο τους προσδιορίζοντας την προσωπικότητά τους Ανάλογες θεατρικές δράσεις ενδείκνυνται για παιδιά που έ χονται σε επαφή με ένα ν ή διαφορο οιημ ο πολιτισμικό περιβάλλον του οπ ίου τη γλώσσ δε γνωρίζουν Εδώ τα παιδιά αυτά έχουν τη δυνατότητα να laquoπαρουσιαστούνraquo με άλλους επικοινωνιακούς κώδικες και να δηλώσουν μέσω αυτών τη συμμετοχή και την ένταξή τους στην ομάδα

ρ έο π ένο α

έατρο χεριού ή laquoannimaniraquo ς διαδρομές παιχνίδι

ο laquoθέατρο χεριούraquo έρχεται να συμπληρώσει το φάσμα των δραστηριοτήτων αυτών διευρύνοντας τις

όρος laquoθέατρο χεριούraquo προέρχεται από τη μετάφραση της ιταλικής λέξης ldquoannimanirdquo που σημαίνει

ο θέατρο χεριού μπορεί να χωροθετηθεί ως ένα laquoυποσύνολοraquo μεταξύ των παραπάνω εκφρασμένων

ΘΔραματοποίηση μύθου θεατρικέως ομαδική θεατρική δημιουργία θέατρο σκηνών σωματικό θέατρο θέατρο δρόμου συγκροτούν

θεατρικά εργαστήρια που λίγο πολύ είναι γνωστά σε παιδαγωγούς (εκπαιδευτικούς όλων των βαθμι-δών) που δραστηριοποιούνται στο ευρύτερο πεδίο του θεάτρου και της τέχνης Τπροσφορές της θεατρικής εκπαίδευσης Σε αυτό το σημείο μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης τι είναι το θέατρο χεριού αν έχει κάποια ιστορία ή αν διέπεται από συγκεκριμένες θέσεις με παιδαγωγική διάσταση Οlaquoζώα χεριούraquo ή laquoζώα στο χέριraquo Το ldquoannimanirdquo αναφέρεται στην καλλιτεχνική δραστηριότητα και εστιάζεται στην laquoαναπαράστασηraquo ζώων με την καθολική χρήση των χεριών Το ότι η τεχνική αυτή αποτελεί μάλλον ένα αισθητικό και καλλιτεχνικό γεγονός παρά μια δραστηριότητα με παιδαγωγική διάσταση είναι ευδιάκριτο Τούτο έγκειται στο διακριτό ρόλο που παίζει η τέχνη σε σχέση με την αι-σθητική έκφραση και με θέματα που άπτονται της αισθητικής και θεατρικής αγωγής Με δεδομένη αυτή τη διαφοροποίηση θεωρώ ότι κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει αυτόματα εν-διαφέρον για την αγωγή και αντίστροφα δεν πρέπει κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα να προσεγγίζε-ται με σημείο αναφοράς την τέχνη και το θέατρο ως καλλιτεχνική έκφραση σε στενά πλαίσια Τπόλων ενδιαφέροντος της τέχνης και της αγωγής Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τοποθετείται η laquoαναπαράστασηraquo όχι μόνο ως μια καλλιτεχνική έκφραση αλλά ως μια εξωτερίκευση μιας γνωστής σε όλους μας μορφής σε αφαιρετικό επίπεδο Παράλληλα με την αφηρημένη πλην όμως αναγνωρίσιμη μορφή ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανεμημένη κοινωνική γνώση που έχουμε σχετικά με την αναπα-ριστώμενη μορφή Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι η κατανεμημένη γνώση και ο κοινωνικός διάλογος γύρω από αυτή είναι τα μεγέθη που επιτρέπουν την

επικοινωνία μεταξύ μας και όχι οι συγκεκριμένες θεατρικές μορφές Η κατανεμημένη γνώση συγκρο-τείται από κοινές παραδοχές σχετικά με κοινωνικές πραγματικότητες πρόσωπα καταστάσεις και συ-νοδεύεται από ατομικά συναισθήματα Το θέατρο του χεριού συγκροτεί πράγματι μια θεατρική σκηνή και μας επιτρέπει να εξωτερικεύσουμε

πό αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση το

νό ικο τ

ή

ε νσ βι

του θεάτρου χεριού θεμελιώθηκε πρακτικά όταν συστηματοποιήθηκε η εφαρμογή του στο στιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης όπου ως υπεύθυνη του προγράμματος (ΙPΕ) επί σειρά ετών

ι παιδαγωγικοί άξονες που διέπουν το θέατρο χεριού έχουν σημείο αναφοράς το αναπτυσσόμενο ά-ς εκ τούτου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο

φέρεται στο γεγονός ότι τα παιδιά δε συνδράμουν απλώς ως laquoηθοποιοίraquo αλλά συμμετέχουν επί ίσοις όροις τόσο στην επιλογή του θέματος όσο

ήνιο του ενδιαφέροντος προβάλλει η στήριξη τό-

έλη αισθάνονται σίγουρα ε-

ά μέσα από τη δράση τους (παιχνίδι εκδρο-

οία στα πλαίσια της όλο και πιο έντονης μαθητικής ε-

αφαιρετικά αυτή την κοινή γνώση και επιλέγοντας ως εκφραστική μορφή την laquoαναπαράστασηraquo να προβούμε σε υποκειμενικές ερμηνείες και προεκτάσεις laquoκαταργώνταςraquo τις ήδη υπάρχουσες Ως εκ τούτου λειτουργεί ως επικοινωνιακό μέσο αναλαμβάνοντας ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των συμμετεχόντων Ταυτόχρονα λειτουργεί ως εργαλείο αναδόμησης της υποκειμενικής και της κοινω-νικά κατανεμημένης γνώσης Υannimani δηλαδή οι αναπαραστάσεις ζώων σε χέρι εξελίχθηκε σε θέατρο χεριού και εφαρμόστηκε συστηματικά στα πλαίσια της παιδαγωγικής δράσης προκειμένου να προωθήσει αφε ς την επ ινωνία μεταξύ ων μαθητών εστιάζοντας στη διαπολιτισμική αγωγή στην εκφραστικ ετερότητα και στη γλωσσική στήριξη μη γηγενών παιδιών και αφετέρου τη στάση ενσυνείδησης που εμπεριέχει τη σιωπηρή μπειρία με υποκειμε ικές αναπαραστά εις σχετικά με το όκοσμο Η ανάδειξηΙνοργάνωσα και εκπόνησα ποικίλες διαπολιτισμικές θεατρικές δράσεις Θέατρο χεριού και οι παιδαγωγικοί άξονες Οτομο και τον βιόκοσμο στον οποίο κινείται Ωμαθητής το οικοσύστημά του οι προβληματισμοί του η υποκειμενική του πραγματικότητα κλπ Αυ-τή η αρχή τεκμηριώνεται στους παρακάτω άξονες

Η ισότιμη συμμετοχή των μαθητών ανα

και στη διαμόρφωση της δραματοποίησης Η στήριξη και προώθηση των ικανοτήτων των παιδιών στοχεύει σε μια laquoθεραπευτικήraquo χρήση θεατρικών δράσεων Άρα στο προσκσο των δυνατών παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα όσο και αυτών που παρουσιά-ζουν αδυναμίες είναι ντροπαλά και δε νιώθουν αυτοπεποίθηση Η κοινωνική μάθηση αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επικοινωνίας μέσα από θεατρικά παιχνίδια με στόχο τη δημιουργία μιας ομάδας της οποίας τα μμπιστεύονται και σέβονται το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν ταυτόχρονα την laquoευθύνηraquo για τη συλλογική υλοποίηση της θεατρικής δράσης Η laquoδιάνοιξη χώρωνraquo μέσω θεάτρου επισημαίνει τη σπουδαιότητα της αναγνώρισης προσω-πικών σημείων αναφοράς και εμπειριών Τα παιδιμή) δημιουργούν τέτοιους προσωπικούς χώρους Το θέατρο μπορεί επίσης να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν μια στάση σιωπηρής εμπειρίας όπου θα μπορέσουν να αναστοχαστούν κάτω από διαφοροποιημένες συνθήκες τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση του βιώματος συνδυάζεται άρρηκτα με την προσωπική δημιουργικότητα των μαθητών η οπτερότητας στο σχολείο καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για να ανιχνεύσει ο εκπαιδευτικός δι-αφορετικά ενδιαφέροντα και προσωπικές ανάγκες μέσα από ποικίλους τρόπους έκφρασης Από διδακτική σκοπιά το θέατρο προσφέρεται για διεπιστημονική και διαθεματική προ-σέγγιση σχολικών θεμάτων στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης του ολοήμερου σχολείου κλπ

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Το Θέατρο laquoχεριούraquo και η σιωπηρή εμπειρία

Σαντίνα Μαστροσιμόνε νηπιαγωγός κατασκευάστρια μάσκας και κούκλας θεάτρου Annimani

(Μετάφραση Λοΐζος Σοφός) Εισαγωγή Συχνά διαμαρτύρονται γονείς και εκπαιδευτικοί ότι τα παιδιά κάνουν θόρυβο δεν μπορούν να συγκε-ντρωθούν ή δείχνουν σημάδια υπερκινητικότητας Επίσης ο σημερινός τρόπος ζωής γίνεται όλο και πιο έντονος μια εξέλιξη που επιδεινώνεται από τον καθημερινό laquoκαταιγισμόraquo ερεθισμάτων στη σύγ-χρονη κοινωνία

Το θέατρο συνεισφέρει τα μέγιστα ως προς την αντιμετώπιση αυτού του σύγχρονου φαινόμενου δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να ανακτήσουν μια laquoσιωπηρήraquo στάση laquoεσωτερικής ακρόασηςraquo Με την ενεργητική συμμετοχή τους στο θέατρο laquoχεριούraquo τη μουσική συνειδητοποίηση τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν μια επικοινωνιακή δράση ndashεξωλεκτική- και να εντοπίσουν το ρόλο τους προσδιορίζοντας την προσωπικότητά τους Ανάλογες θεατρικές δράσεις ενδείκνυνται για παιδιά που έ χονται σε επαφή με ένα ν ή διαφορο οιημ ο πολιτισμικό περιβάλλον του οπ ίου τη γλώσσ δε γνωρίζουν Εδώ τα παιδιά αυτά έχουν τη δυνατότητα να laquoπαρουσιαστούνraquo με άλλους επικοινωνιακούς κώδικες και να δηλώσουν μέσω αυτών τη συμμετοχή και την ένταξή τους στην ομάδα

ρ έο π ένο α

έατρο χεριού ή laquoannimaniraquo ς διαδρομές παιχνίδι

ο laquoθέατρο χεριούraquo έρχεται να συμπληρώσει το φάσμα των δραστηριοτήτων αυτών διευρύνοντας τις

όρος laquoθέατρο χεριούraquo προέρχεται από τη μετάφραση της ιταλικής λέξης ldquoannimanirdquo που σημαίνει

ο θέατρο χεριού μπορεί να χωροθετηθεί ως ένα laquoυποσύνολοraquo μεταξύ των παραπάνω εκφρασμένων

ΘΔραματοποίηση μύθου θεατρικέως ομαδική θεατρική δημιουργία θέατρο σκηνών σωματικό θέατρο θέατρο δρόμου συγκροτούν

θεατρικά εργαστήρια που λίγο πολύ είναι γνωστά σε παιδαγωγούς (εκπαιδευτικούς όλων των βαθμι-δών) που δραστηριοποιούνται στο ευρύτερο πεδίο του θεάτρου και της τέχνης Τπροσφορές της θεατρικής εκπαίδευσης Σε αυτό το σημείο μπορεί να αναρωτηθεί ο αναγνώστης τι είναι το θέατρο χεριού αν έχει κάποια ιστορία ή αν διέπεται από συγκεκριμένες θέσεις με παιδαγωγική διάσταση Οlaquoζώα χεριούraquo ή laquoζώα στο χέριraquo Το ldquoannimanirdquo αναφέρεται στην καλλιτεχνική δραστηριότητα και εστιάζεται στην laquoαναπαράστασηraquo ζώων με την καθολική χρήση των χεριών Το ότι η τεχνική αυτή αποτελεί μάλλον ένα αισθητικό και καλλιτεχνικό γεγονός παρά μια δραστηριότητα με παιδαγωγική διάσταση είναι ευδιάκριτο Τούτο έγκειται στο διακριτό ρόλο που παίζει η τέχνη σε σχέση με την αι-σθητική έκφραση και με θέματα που άπτονται της αισθητικής και θεατρικής αγωγής Με δεδομένη αυτή τη διαφοροποίηση θεωρώ ότι κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα δεν παρουσιάζει αυτόματα εν-διαφέρον για την αγωγή και αντίστροφα δεν πρέπει κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα να προσεγγίζε-ται με σημείο αναφοράς την τέχνη και το θέατρο ως καλλιτεχνική έκφραση σε στενά πλαίσια Τπόλων ενδιαφέροντος της τέχνης και της αγωγής Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τοποθετείται η laquoαναπαράστασηraquo όχι μόνο ως μια καλλιτεχνική έκφραση αλλά ως μια εξωτερίκευση μιας γνωστής σε όλους μας μορφής σε αφαιρετικό επίπεδο Παράλληλα με την αφηρημένη πλην όμως αναγνωρίσιμη μορφή ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατανεμημένη κοινωνική γνώση που έχουμε σχετικά με την αναπα-ριστώμενη μορφή Η επισήμανση αυτή είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ότι η κατανεμημένη γνώση και ο κοινωνικός διάλογος γύρω από αυτή είναι τα μεγέθη που επιτρέπουν την

επικοινωνία μεταξύ μας και όχι οι συγκεκριμένες θεατρικές μορφές Η κατανεμημένη γνώση συγκρο-τείται από κοινές παραδοχές σχετικά με κοινωνικές πραγματικότητες πρόσωπα καταστάσεις και συ-νοδεύεται από ατομικά συναισθήματα Το θέατρο του χεριού συγκροτεί πράγματι μια θεατρική σκηνή και μας επιτρέπει να εξωτερικεύσουμε

πό αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση το

νό ικο τ

ή

ε νσ βι

του θεάτρου χεριού θεμελιώθηκε πρακτικά όταν συστηματοποιήθηκε η εφαρμογή του στο στιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης όπου ως υπεύθυνη του προγράμματος (ΙPΕ) επί σειρά ετών

ι παιδαγωγικοί άξονες που διέπουν το θέατρο χεριού έχουν σημείο αναφοράς το αναπτυσσόμενο ά-ς εκ τούτου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο

φέρεται στο γεγονός ότι τα παιδιά δε συνδράμουν απλώς ως laquoηθοποιοίraquo αλλά συμμετέχουν επί ίσοις όροις τόσο στην επιλογή του θέματος όσο

ήνιο του ενδιαφέροντος προβάλλει η στήριξη τό-

έλη αισθάνονται σίγουρα ε-

ά μέσα από τη δράση τους (παιχνίδι εκδρο-

οία στα πλαίσια της όλο και πιο έντονης μαθητικής ε-

αφαιρετικά αυτή την κοινή γνώση και επιλέγοντας ως εκφραστική μορφή την laquoαναπαράστασηraquo να προβούμε σε υποκειμενικές ερμηνείες και προεκτάσεις laquoκαταργώνταςraquo τις ήδη υπάρχουσες Ως εκ τούτου λειτουργεί ως επικοινωνιακό μέσο αναλαμβάνοντας ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των συμμετεχόντων Ταυτόχρονα λειτουργεί ως εργαλείο αναδόμησης της υποκειμενικής και της κοινω-νικά κατανεμημένης γνώσης Υannimani δηλαδή οι αναπαραστάσεις ζώων σε χέρι εξελίχθηκε σε θέατρο χεριού και εφαρμόστηκε συστηματικά στα πλαίσια της παιδαγωγικής δράσης προκειμένου να προωθήσει αφε ς την επ ινωνία μεταξύ ων μαθητών εστιάζοντας στη διαπολιτισμική αγωγή στην εκφραστικ ετερότητα και στη γλωσσική στήριξη μη γηγενών παιδιών και αφετέρου τη στάση ενσυνείδησης που εμπεριέχει τη σιωπηρή μπειρία με υποκειμε ικές αναπαραστά εις σχετικά με το όκοσμο Η ανάδειξηΙνοργάνωσα και εκπόνησα ποικίλες διαπολιτισμικές θεατρικές δράσεις Θέατρο χεριού και οι παιδαγωγικοί άξονες Οτομο και τον βιόκοσμο στον οποίο κινείται Ωμαθητής το οικοσύστημά του οι προβληματισμοί του η υποκειμενική του πραγματικότητα κλπ Αυ-τή η αρχή τεκμηριώνεται στους παρακάτω άξονες

Η ισότιμη συμμετοχή των μαθητών ανα

και στη διαμόρφωση της δραματοποίησης Η στήριξη και προώθηση των ικανοτήτων των παιδιών στοχεύει σε μια laquoθεραπευτικήraquo χρήση θεατρικών δράσεων Άρα στο προσκσο των δυνατών παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα όσο και αυτών που παρουσιά-ζουν αδυναμίες είναι ντροπαλά και δε νιώθουν αυτοπεποίθηση Η κοινωνική μάθηση αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επικοινωνίας μέσα από θεατρικά παιχνίδια με στόχο τη δημιουργία μιας ομάδας της οποίας τα μμπιστεύονται και σέβονται το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν ταυτόχρονα την laquoευθύνηraquo για τη συλλογική υλοποίηση της θεατρικής δράσης Η laquoδιάνοιξη χώρωνraquo μέσω θεάτρου επισημαίνει τη σπουδαιότητα της αναγνώρισης προσω-πικών σημείων αναφοράς και εμπειριών Τα παιδιμή) δημιουργούν τέτοιους προσωπικούς χώρους Το θέατρο μπορεί επίσης να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν μια στάση σιωπηρής εμπειρίας όπου θα μπορέσουν να αναστοχαστούν κάτω από διαφοροποιημένες συνθήκες τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση του βιώματος συνδυάζεται άρρηκτα με την προσωπική δημιουργικότητα των μαθητών η οπτερότητας στο σχολείο καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για να ανιχνεύσει ο εκπαιδευτικός δι-αφορετικά ενδιαφέροντα και προσωπικές ανάγκες μέσα από ποικίλους τρόπους έκφρασης Από διδακτική σκοπιά το θέατρο προσφέρεται για διεπιστημονική και διαθεματική προ-σέγγιση σχολικών θεμάτων στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης του ολοήμερου σχολείου κλπ

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

επικοινωνία μεταξύ μας και όχι οι συγκεκριμένες θεατρικές μορφές Η κατανεμημένη γνώση συγκρο-τείται από κοινές παραδοχές σχετικά με κοινωνικές πραγματικότητες πρόσωπα καταστάσεις και συ-νοδεύεται από ατομικά συναισθήματα Το θέατρο του χεριού συγκροτεί πράγματι μια θεατρική σκηνή και μας επιτρέπει να εξωτερικεύσουμε

πό αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση το

νό ικο τ

ή

ε νσ βι

του θεάτρου χεριού θεμελιώθηκε πρακτικά όταν συστηματοποιήθηκε η εφαρμογή του στο στιτούτο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης όπου ως υπεύθυνη του προγράμματος (ΙPΕ) επί σειρά ετών

ι παιδαγωγικοί άξονες που διέπουν το θέατρο χεριού έχουν σημείο αναφοράς το αναπτυσσόμενο ά-ς εκ τούτου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τίθεται ο

φέρεται στο γεγονός ότι τα παιδιά δε συνδράμουν απλώς ως laquoηθοποιοίraquo αλλά συμμετέχουν επί ίσοις όροις τόσο στην επιλογή του θέματος όσο

ήνιο του ενδιαφέροντος προβάλλει η στήριξη τό-

έλη αισθάνονται σίγουρα ε-

ά μέσα από τη δράση τους (παιχνίδι εκδρο-

οία στα πλαίσια της όλο και πιο έντονης μαθητικής ε-

αφαιρετικά αυτή την κοινή γνώση και επιλέγοντας ως εκφραστική μορφή την laquoαναπαράστασηraquo να προβούμε σε υποκειμενικές ερμηνείες και προεκτάσεις laquoκαταργώνταςraquo τις ήδη υπάρχουσες Ως εκ τούτου λειτουργεί ως επικοινωνιακό μέσο αναλαμβάνοντας ένα διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των συμμετεχόντων Ταυτόχρονα λειτουργεί ως εργαλείο αναδόμησης της υποκειμενικής και της κοινω-νικά κατανεμημένης γνώσης Υannimani δηλαδή οι αναπαραστάσεις ζώων σε χέρι εξελίχθηκε σε θέατρο χεριού και εφαρμόστηκε συστηματικά στα πλαίσια της παιδαγωγικής δράσης προκειμένου να προωθήσει αφε ς την επ ινωνία μεταξύ ων μαθητών εστιάζοντας στη διαπολιτισμική αγωγή στην εκφραστικ ετερότητα και στη γλωσσική στήριξη μη γηγενών παιδιών και αφετέρου τη στάση ενσυνείδησης που εμπεριέχει τη σιωπηρή μπειρία με υποκειμε ικές αναπαραστά εις σχετικά με το όκοσμο Η ανάδειξηΙνοργάνωσα και εκπόνησα ποικίλες διαπολιτισμικές θεατρικές δράσεις Θέατρο χεριού και οι παιδαγωγικοί άξονες Οτομο και τον βιόκοσμο στον οποίο κινείται Ωμαθητής το οικοσύστημά του οι προβληματισμοί του η υποκειμενική του πραγματικότητα κλπ Αυ-τή η αρχή τεκμηριώνεται στους παρακάτω άξονες

Η ισότιμη συμμετοχή των μαθητών ανα

και στη διαμόρφωση της δραματοποίησης Η στήριξη και προώθηση των ικανοτήτων των παιδιών στοχεύει σε μια laquoθεραπευτικήraquo χρήση θεατρικών δράσεων Άρα στο προσκσο των δυνατών παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα όσο και αυτών που παρουσιά-ζουν αδυναμίες είναι ντροπαλά και δε νιώθουν αυτοπεποίθηση Η κοινωνική μάθηση αναφέρεται στην ενδυνάμωση της επικοινωνίας μέσα από θεατρικά παιχνίδια με στόχο τη δημιουργία μιας ομάδας της οποίας τα μμπιστεύονται και σέβονται το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν ταυτόχρονα την laquoευθύνηraquo για τη συλλογική υλοποίηση της θεατρικής δράσης Η laquoδιάνοιξη χώρωνraquo μέσω θεάτρου επισημαίνει τη σπουδαιότητα της αναγνώρισης προσω-πικών σημείων αναφοράς και εμπειριών Τα παιδιμή) δημιουργούν τέτοιους προσωπικούς χώρους Το θέατρο μπορεί επίσης να συντελέσει προς αυτήν την κατεύθυνση δίνοντας στα παιδιά τη δυνατότητα να λάβουν μια στάση σιωπηρής εμπειρίας όπου θα μπορέσουν να αναστοχαστούν κάτω από διαφοροποιημένες συνθήκες τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους Αυτή η πολυπρισματική προσέγγιση του βιώματος συνδυάζεται άρρηκτα με την προσωπική δημιουργικότητα των μαθητών η οπτερότητας στο σχολείο καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για να ανιχνεύσει ο εκπαιδευτικός δι-αφορετικά ενδιαφέροντα και προσωπικές ανάγκες μέσα από ποικίλους τρόπους έκφρασης Από διδακτική σκοπιά το θέατρο προσφέρεται για διεπιστημονική και διαθεματική προ-σέγγιση σχολικών θεμάτων στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης του ολοήμερου σχολείου κλπ

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Παρουσίαση της θεατρικής δράσης ε σημείο αναφοράς τους προαναφερόμενους παιδαγωγικούς άξονες ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα

όχο τη στήριξη του συναισθήματος της ομάδας καθώς επίσης

το προκείμενο βιωματικό σεμινάριο διοργανώθηκαν 7 θεατρικά παιχνίδια με στόχο την προετοιμασία ς

Γνωριμίας Ανάποδος χαιρετισμός δίνοντας τα χέρια

τα πόδια Γίνεται επανάληψη

ητα ενδείκνυται για την ιλογίου σε μικρά παιδιά ή

Παντομίμα

2 Μίμηση κινήσεων πετώντας (εικονικά) ένα μπαλόνι στον αέρα το οποίο περιμένουμε να το Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη δράση με ένα πραγματικό μπαλόνι

-παντομίμα κατά την οποία δύο άτομα κάθονται αντίκρυ Το ένα βρίσκεται έξω πό τον καθρέπτη και το άλλο είναι το είδωλο του

λων Δρά

4 Το κάθε μέλος της οικογένειας ζώων παίρνει ένα χαρτάκι στο οποίο είναι γραμμένο το όνομα ου Τα μέλη της κάθε οικογένειας που αποτελείται από τον πατέρα τη μητέρα και τα δύο

Ενδ

5 Κατά τη συγκομιδή των καρότων τα παιδιά ξαπλώνουν με την κοιλιά τας ένα κύκλο και κρατούνται μεταξύ τους δυνατά χέρι με χέρι

Σιω

6 Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με την πέτρα ένα παιδί κάθεται στη μέση να τα μάτια Ένα από τα υπόλοιπα παιδιά έρχεται laquoσαν τη γάταraquo και προ-

έπει να δείξει με

Μθεατρικά παιχνίδια τα οποία έχουν στκαι τη σταδιακή laquoεισαγωγήraquo στη θεατρική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος Στην πραγμα-τικότητα τέτοια laquoπροπαιδευτικάraquo παιχνίδια πρέπει να προηγούνται της καθαυτής θεατρικής δράσης Η συστηματική εισαγωγή μέσω του θεατρικού παιχνιδιού και άλλων ανάλογων δράσεων στοχεύει στη δημιουργία ενός laquoπεριβάλλοντος προετοιμασίαςraquo Α Παιχνίδια προετοιμασίας Σενός κατάλληλου περιβάλλοντο

1ανάμεσα απόκαι ζητείται από τους συμμετέχοντες να περιγράψουν τον αντίκρυ τους κάτω από τις διαφοροποιημένες συνθήκες Στόχος Άσκηση της αντίληψης και της παρατήρησης Παρατήρηση Η δραστηριότάσκηση του λεξκαι σε μεγαλύτερα παιδιά από άλλες χώρες (διαπολιτισμική προοπτική)

πιάσουμεΣτόχος Άσκηση αργής κίνησης μετάβαση από συγκεκριμένη σε αφηρημένη εμπειρία και αυτο-παρατήρηση 3 ΚαθρέφτηςαΣτόχος Άσκηση της συγκέντρωσης και ενσυνείδησης σχετικά με την κατάσταση του άλλου Παρατήρηση Μετά από 3 λεπτά γίνεται αλλαγή ρό

σης

του ζώπαιδιά δεν πρέπει να φανερώσουν την ταυτότητα τους αλλά να αναγνωριστούν μεταξύ τους φω-νάζοντας τις χαρακτηριστικές κραυγές των ζώων Νικήτρια οικογένεια είναι αυτή που συγκεντρώθηκε πρώτη Στόχος Ψυχαγωγία δράση και αποικοδόμηση ενδοιασμών

υνάμωσης

σχηματίζονΟ laquoγεωργόςraquo προσπαθεί να laquoβγάλειraquo τα καρότα ενώ τα παιδιά αντιστέκονται Στόχος Άσκηση του συναισθήματος της ομάδας Παρατήρηση Μετά από ένα παιχνίδι γίνεται αλλαγή ρόλων

πηλής παρατήρησης

του δωματίου με δεμέσπαθεί να laquoκλέψειraquo την πέτρα Αν το παιδί με τα δεμένα μάτια το καταλάβει πρτο χέρι του την κατεύθυνση από την οποία έρχεται το παιδί Στόχος Άσκηση αργών και σιωπηρών κινήσεων της παρατηρητικότητας και της αντίληψης του ήχου

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

ναγνώρισης 7 Στο παιχνίδι του λουλουδιού ένα παιδί laquoαφήνει να ξεδιπλωθείraquo ένα μαζεμένο πανί (παρόμοιο

ς μπουμπουνιέρας) Με laquoευλάβειαraquo λέει παράλληλα καθαρά το όνομα του σα να με-

την αναγνώριση της προσωπικότητας παιδιών άς του ονόματος του αλλοδαπού παι-

Β Σ εσωτερικής ακρόασης τη συνέχεια ακολούθησαν τα θεατρικά δρώμενα τα οποία αποτελούνται από πέντε φάσεις Για την

η αίθουσα και είχε τοποθετηθεί μια σκηνή με υποβολή μαύρου

μάτια την ηχητική υπόκρουση και ίνουν στην εμψυχώτρια το χαρτί που κατά τη σιωπηλή τους εμπειρία θεωρούνε ότι ταίριαζε περισσό-

τοσκηνοθετημένη δραματοποίηση τη συνέχεια γίνεται ένα διάλειμμα

ς ε

με τη ιωματική δραματοποίηση των τεσσάρων

ν

ξύ κον

την εφαρμογή στο σχολείο υνοψίζοντας παρατηρώ ότι η προτεινόμενη δράση μπορεί να συνδυαστεί με μια σειρά άλλων μαθη-

ιμη στα πλαίσια μιας διαθεματικής διδασκαλίας πχ

τροφικές της συνήθειες και το γεωγραφικό χώρο όπου ζει Στα πλαίσια της Αισθητικής Αγωγής

Α

με αυτό τηταδίδει ένα πολύτιμο κομμάτι από τον εαυτό του Στόχος Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του κάθε παιδιού Παρατήρηση Το παιχνίδι αυτό ενδείκνυται γιααπό άλλες χώρες μέσα από τη διαδικασία σωστής προφορδιού

τάση Σπραγματοποίηση τους είχε συσκοτισθείφωτός Στα πλαίσια του βιωματικού σεμιναρίου είχαν μοιραστεί στους συμμετέχοντες εικονογραφημέ-να χαρτιά με καλλιτεχνικές εικόνες ζώων και αντικειμένων από γνωστούς ζωγράφους Βασική προϋ-πόθεση αποτελεί στις παρακάτω δράσεις η λήψη μιας στάσης με προσανατολισμό προς στην εσωτερι-κή εμπειρία και την ενσυνείδηση από μέρους των συμμετεχόντων Κατά τις 4 φάσεις οι συμμετέχοντες ακούνε διαδοχικά με κλειστά δτερο Οδηγός τους εδώ είναι τα εσωτερικά μάτια της φαντασίας τους που συνθέτουν συνειρμούς με-ταξύ του ήχου και των αναπαραστάσεων και διαμορφώνουν δυνητικές ή διαφοροποιούν ήδη υπάρχου-σες Γ ΑυΣεργασίας κατά το οποίο οι συμμετέχοντεlaquoβάφουνraquo τα χέρια τους μ ειδικά χρώματα σχηματίζοντας μορφές ζώων και αντικειμένων που οι ίδιοι πρότειναν Η πέμπτη φάση ολοκληρώνεται βμουσικών κομματιών με εκφραστικές κινήσεις των χεριών Εδώ τα laquoχέριαraquo έχουν την ελευθερία μεταξύ άλλων α εκφράσουν σε επίπεδο παντομίμας σχέσεις συναισθήματα υποκειμενικές προεκτάσεις μετα των απει ισμένων αναπαραστάσεων Παρατηρήσεις γιαΣμάτων με αποτέλεσμα να είναι πραγματοποιήσστην Ευέλικτη Ζώνη στο Ολοήμερο Σχολείο ή και στα πλαίσια του επίσημου σχολικού προγράμμα-τος Στο μάθημα Εμείς και ο κόσμος τα παιδιά μπορούν να εξετάσουν την ανατομία της καμηλοπάρδαλης τις διαοι μαθητές μπορούν να γνωρίσουν ζωγράφους που έχουν ζωγραφίσει ζώα με διάφορες τεχνικές Στη Γλώσσα οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστορία για την προκείμενη εκφραστική δραματο-ποίηση με τα χέρια Τα προϊόντα της εργασίας μπορεί να είναι αφίσες κείμενα συλλεκτικά χαρτάκια με επιλεγμένες πληροφορίες κουίζ κλπ

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Η δραματοποίηση του μύθου

Γιώργος Μπινιάρης σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Ένα βιωματικό θεατρικό εργαστήριο δημιουργεί ένα χώρο για το παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό είναι ένας τρόπος έρευνας για τη θεατρικότητα του μύθου και θέτει το ερώτημα πώς αναπτύσσεται το θεατρικό γεγονός στο χώρο του σχολείου Με αφορμή την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη προσεγγίσαμε στοιχεία του ρυθμού της κίνησης και του αυτοσχεδιασμού Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε τρία στάδια

bull Παιχνίδια ήχου ρυθμού και επικοινωνίας bull Η προφορικότητα του λόγου και ο αυτοσχεδιασμός bull Η δραματοποίηση και η σκηνική απόδοση

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Σπουδή στο Αρχαίο Δράμα Αντιγόνη η αυτόνομη πορεία

Γιώργος Μπινιάρης

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Με αφετηρία τη σπουδή στην Αντιγόνη προσεγγίσαμε τις γέφυρες επικοινωνίας του Αρχαίου Ελληνικού Λόγου και της σύγχρονης εκφοράς του στα Νέα Ελληνικά ως προς τη μουσικότητα το μέτρο και το ρυθμό Διερευνήσαμε τους θεατρικούς δρόμους με τους οποίους τα στοιχεία του τραγικού λόγου συμβάλλουν στο σμίλεμα του περιεχομένου σε θεατρική κίνηση και θεατρική δράση Υλικό για τα εκφραστικά μας αντλήσαμε από τα δημοτικά τραγούδια και τη σύγχρονη ποίηση Η μέθοδος αυτή αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων μας κυρίως αυτές που βασίζονται στην αναπνοή τη φωνή και την κίνηση περνά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και τον αυτοσχεδιασμό και καταλήγει σε θεατρική σύνθεση με αυτονόητη εκπαιδευτική αξία τόσο στο μάθημα μέσα στη σχολική τάξη όσο και στην προετοιμασία της μαθητικής παράστασης

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Βιωματική Μέθοδος Διδασκαλίας

Ιωάννης Παπαδόπουλος Θεατρικός Συγγραφέας Κοινωνιολόγος του Θεάτρου Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

laquoΘεατρική Παιδεία και Αγωγή - Θέατρο και Κοινωνίαraquo

Οποιαδήποτε απόπειρα θεωρητικής προσέγγισης ή έμπρακτης και συστηματικής ε αρμογής του εα-τρικού παιχνιδιούraquo μέσα στη σχολική ή προσχολική τάξη οφείλει να υπολογίζει τη φερόμενη από τον σύνθετο αυτό όρο νοηματική και παιδαγωγική ταυτοσημία η οποία στοιχειοθετεί τη σημασία του Η εν λόγω ταυτοσημία αποδίδεται με τα δύο φέροντα λεκτικά σημεία α) Θέατρο ή Θεατρικό και β) Παιχνίδι

φ laquoθ

Ο χαρακτηρισμός laquoθεατρικόraquo υποδηλώνει τη χρήση μεθόδων laquoσκηνικής διδασκαλίαςraquo1 οι οποίες κατrsquo εξοχήν βασίζονται στη μίμηση προσφέρουν γνώση και περαίνουν κάθαρση2 Συμπληρωματικά ο

χαρακτηρισμός laquoπαιχνίδιraquo αποσαφηνίζει το πλάσμα ή το πράγμα που χρησιμεύει για laquoπαιδιάraquo3 δηλα-δή για laquoδιασκέδασηraquo σε αντίθεση προς τη σπουδή4 Επομένως η σύνθεση των δύο όρων σηματοδοτεί μίαν ιδιότυπη μέθοδο διδασκαλίας η οποία βασίζεται περισσότερο στην πράξη παρά στη θεωρία και κατrsquo επέκταση προσφέρεται ως βίωμα Στόχος Η βιωματική μέθοδος διδασκαλίας επιδιώκει να εφαρμόσει την παιδαγωγική πράξη μέσα στη σχολική τάξη σε οποιοδήποτε μάθημα αντίστοιχα με το ισχύον πρόγραμμα5 Οι διαφορές της από τη laquoσυμβα-τική μέθοδο διδασκαλίαςraquo αφορούν στην αξιοποίηση της έμφυτης μιμητικής τάσης των μαθητών οποι-ασδήποτε βαθμίδας

Εφαρμόζοντας τη μέθοδο ο η δάσκαλος α ενεργεί ως εμψυχωτής ρια και ως μυθοπλάστης ρια Έχοντας κατά νου την ύλη που προτίθεται να διδάξει διαμορφώνει κατάλληλα δραματικά θέματα τα οποία προτείνει στους ις μαθητές ριες ώστε να βιώσουν την προσφερόμενη γνώση παίζοντας βάσει των θεατρικών κωδίκων δηλαδή άμεσα ή εμπειρικά και laquoμεθrsquo ηδονήςraquo όπως υποστηρίζει ο Α-ριστοτέλης6

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εξάσκηση των συμμετεχόντων ουσών στη διαδικασία παρα-γωγής πρωτότυπου παιδαγωγικού υλικού (δραματοποίηση μαθημάτων για διδασκαλία μέσω του θεα-τρικό παιχνίδι) Δηλαδή έχοντες υπόψη τη διδακτική ύλη (τυχαία επιλογή) οι συμμετέχοντες ουσες επιστημονικά αναζήτησαν και έντεχνα -δραματικά- διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις (μυθοπλασία) ώστε οι μαθητές ριες μέσα στη σχολική αίθουσα να προσλαμβάνουν τη γνώση βιωματικά παίζοντας μέσω της μίμησης χωρίς πειθαναγκασμούς Περιγραφή Εργαστηρίου

Κατrsquo αρχήν οι συμμετέχοντες ουσες στο εργαστήριο laquoβιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo ενημε-ρώθηκαν για τη θεωρητική βάση για τους στόχους και για τον τρόπο υλοποίησης της μεθόδου

Ανάλογα με το πλήθος τους οι συμμετέχοντες ουσες χωρίστηκαν σε ομάδες ισάριθμων μελών Ακολούθησε καταμερισμός του δεδομένου χρόνου σύμφωνα με τις κάτωθι παραμέτρους

Συνολικός διαθέσιμος χρόνος Πλήθος ομάδων Προσφερόμενος χρόνος για συζήτηση μεταξύ των μελών καθεμίας ομάδας προκειμένου από κοινού να αποφασίσουν το θέμα τους

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Προσφερόμενος χρόνος για συλλογική δημιουργία από καθεμία ομάδα πρωτότυπων δραμα-τοποιήσεων πάνω στο ήδη επιλεγμένο θέμα

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος μέσα στο οποίο τα μέλη καθεμίας ο-μάδας συλλογικά ως εμψυχωτές παρουσιάζουν την πρωτότυπη δραματοποίησή τους

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για την αξιολόγηση καθεμίας ομαδικής παρουσίασης

Υπολογισμός του αναγκαίου χρονικού διαστήματος για τη συνολική αξιολόγηση του εργα-στηρίου laquoΒιωματική μέθοδος διδασκαλίαςraquo

Καθεμία ομάδα ανέλαβε να δημιουργήσει ελεύθερα και να διδάξει βιωματικά το παιδαγωγικό θέ-μα που τα μέλη της επέλεξαν μετά από συζήτηση ωσάν να επρόκειτο για την προγραμματισμένη ύλη του μαθήματος κάποιας σχολικής τάξης

Τα μέλη καθεμίας ομάδας συσκέφθηκαν μεταξύ τους ώστε ως παιδαγωγοί να επιλέξουν το θέμα και ως μυθοπλάστες ριες να σχεδιάσουν την ιστορία που επρόκειτο να διδάξουν στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων τα οποία laquoυποδύοντανraquo τους ις μαθητές ριες

Ως εμψυχωτές ριες τα μέλη της ομάδας laquoδάσκαλοι εςraquo δίδαξαν την πρωτότυπη δημιουργία τους στα μέλη των υπόλοιπων ομάδων laquoμαθητές ριεςraquo

Το μόνο στοιχείο που γνώριζαν οι laquoδιδασκόμενοι εςraquo πριν από τη διδασκαλία αφορούσε στον τίτλο του laquoμαθήματοςraquo

Η διαδικασία επαναλήφθηκε διαδοχικά ώστε όλοι οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο να υποδυ-θούν μία φορά τον ρόλο του ης laquoδασκάλου αςraquo και πολλές φορές ανάλογα με το πλήθος των ομάδων τον ρόλο του ης laquoμαθητή ριαςraquo

Μετά το πέρας καθεμίας παρουσίασης ακολουθούσε αξιολόγηση κατά την οποία η ομάδα των laquoδιδασκόντων ουσώνraquo ανέλυσε το laquoδραματοποιημένο μάθημαraquo που είχε μόλις laquoδιδάξειraquo ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ουσες ως laquoδιδασκόμενοι εςraquo έκριναν και σχολίαζαν αποσαφηνίζο-ντας το laquoπροσληφθέν βίωμαraquo

Μετά το πέρας όλων των παρουσιάσεων ακολούθησε αξιολόγηση του εργαστηρίου βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας από όλους τους συμμετέχοντες

Συμπεράσματα Οι συμμετέχοντες ουσες ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα και δημιουργικά στις απαιτήσεις της μεθόδου Ως διδάσκοντες ουσες διαμόρφωσαν την ύλη του μαθήματος και ως διδασκόμενοι ες προσέλαβαν τις γνωστικές ή καθαρτικές πληροφορίες

Κατά βάση η εργαστηριακή εφαρμογή της βιωματικής μεθόδου διδασκαλίας αφορούσε σε πρωτό-τυπες παιδαγωγικές δημιουργίες και σε εμπειρικές μιμητικές αναπαραστάσεις οι οποίες εξυπηρετού-σαν πιστά τη διδακτική ύλη κάποιου -ελεύθερα επιλεγμένου- μαθήματος Η επιτυχία της αξιολογήθηκε από τους συμμετέχοντες ουσες που ωσάν μαθητές ριες βιωματικά ή εμπειρικά και όχι θεωρητικά προσέλαβαν αποκωδικοποίησαν και έκριναν τα μηνύματα τα οποία φέρονταν μέσα στις δραματοποι-ημένες μυθοπλασίες

Οι όροι αξιολόγησης επικεντρώθηκαν απολύτως σε παιδαγωγικά ζητήματα χωρίς να κρίνουν τη μιμητική ικανότητα των laquoμαθητών ριώνraquo Δηλαδή θεωρώντας δεδομένη τη φυσική τάση προς μίμη-ση οι συμμετέχοντες ουσες δεν έκριναν το υποκριτικό θεατρικό ή σκηνικό αποτέλεσμα αλλά την παιδαγωγική πράξη κατά πόσο το γνωστικό μήνυμα και ο καθαρτικός στόχος των διδασκαλιών έγιναν κατανοητά και άμεσα ή βιωματικά προσλήφθηκαν από τους υπόλοιπους 1 Σχετικά με την πολυσήμαντη ερμηνεία του όρου διδασκαλία κατά την κλασική αρχαιοελληνική περί-οδο βλ Blume HD Εισαγωγή στο Αρχαίο Θέατρο (μτφρ Μ Ιατρού) εκδ ΜΙΕΤ Αθήνα 1986 σελ 23-24

2 Αριστοτέλους Περί Ποιητικής 1448b 1449b (μτφρ Α Γαληνού) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 3 Πλάτωνος Νόμοι 803C (μτφρ Κ Φίλιππα) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 4 Πλάτωνος Πολιτεία 602Β (μτφρ Α Παπαθεοδώρου Φ Παππά) εκδ Πάπυρος Αθήνα 1975 5 Βλ Παπαδόπουλου Γ Mimesis or the experiential method of teaching έρευνα στα πρακτικά του

5th Universal Meeting of AITU (Olympia 20-23 August 2003) 6 Περί Ποιητικής 1448b όπ

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Χορεύοντας με τέσσερα στοιχεία φωτιά νερό αέρας γη

Έλλη Παρασκευά χορογράφος

ΣΥΝΟΨΗ Μέσα σε έναν πολιτισμό που ξεχνά κάθε τι φυσικό ο ρόλος της Τέχνης στην Εκπαίδευση είναι καταλυτικός Μπορεί να μας πάει πίσω (μπρος) στις ρίζες μας στην προέλευσή μας στα συστατικά της ίδιας μας της ύπαρξης Αν ζωή σημαίνει αέναη κίνηση τότε ο χορός καθρεφτίζει ακριβώς αυτήν ΖΩΗ 4 βασικά στοιχεία (φωτιά νερό αέρας γη) δομούν τον Κόσμο που αντιλαμβανόμαστε μέρος του οποίου είναι και ο Άνθρωπος Οι συμμετέχοντες σrsquo αυτό το εργαστήριο κλήθηκαν να laquoθυμηθούνraquo (και όχι να μάθουν) αρχέγονες κινήσεις για τα στοιχεία της Φύσης βιώνοντας σωματικά την πρωτογενή έννοια της επικοινωνίας συνύπαρξης αλληλεπίδρασης και τελικά της ίδιας της Δημιουργίας Μέσα από μια κινητική διαδικασία (προθέρμανσης και χαλάρωσης) το Σώμα προετοιμάστηκε να εκφράσει τη μοναδικότητα της ψυχής αφυπνίζοντας τη Φαντασία τη Δημιουργικότητα και την Αυτοέκφραση

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Γνωρίζω τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους

Μίκα Παυλίδου Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κατrsquo εξαίρεση στους χώρους του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης για να δοθεί έμφαση στην αυθεντικότητα των έργων τέχνης και στη δυναμική του μουσειακού χώρου Ο μουσειακός χώρος αποτέλεσε το δημιουργικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινήθηκα και εγώ ως εισηγήτρια μα και οι συμμετέχοντες στο κομμάτι της αυτενέργειας και της βιωματικότητας Βρεθήκαμε στο δεύτερο όροφο του Μουσείο με δημιουργίες Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1960 και μετά Έργα του Τσόκλη Φασιανού Μυταρά Πατρασκίδη Μποκόρου Κεσσανλή Ζούνη Ψυχοπαίδη κά αποτέλεσαν το υλικό της δουλείας μας για δύο και πλέον ώρες Αρχή του σεμιναρίου ήταν η αφύπνιση των αισθήσεων πλην της όρασης με μουσική υπόκρουση με σκοπό τη συνειδητοποίηση της αξίας του οράν και τη μετέπειτα αξιολόγηση των έργων τέχνης που είχαν μπροστά τους οι συμμετέχοντες όχι μόνο ως καλλιτεχνικά δημιουργήματα αλλά και ως υπαρκτά στοιχεία-φορείς εικόνων και εμπειριών Στη συνέχεια με ανοιχτά τα μάτια ακολούθησε σταδιακή φωταγώγηση των έργων τέχνης σαν να ήταν αυτά οι ηθοποιοί- τα κεντρικά πρόσωπα-οι πρωταγωνιστές στη σκηνή του ΄΄θεάτρου΄΄- μουσείου Με αυτό το ξεκίνημα δημιουργήθηκε μια κατάσταση προϊδεασμού με συναισθήματα απορίας-προβληματισμού για το που είμαστε τι είναι αυτά που έχουμε μπροστά μας και τι θα ακολουθήσει Έτσι σε αυτό το σημείο έγινε μια συζήτηση για το Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης την αντιπροσωπευτική συλλογή που διαθέτει και τις διδακτικές παιδαγωγικές μα και ψυχαγωγικές διαστάσεις που μπορεί να πάρει μια απλή επίσκεψη στο Μουσείο Ο βασικός κορμός της εξοικείωσης ξεκίνησε σε αυτό το στάδιο Μια ομάδα αντικειμένων (κεράκια ένα κομμάτι ξύλο ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα μια εφημερίδα και ένα μικρό ξύλινο όργανο μουσικής από την Κένυα) έγιναν οι σκυτάλες για το ΄΄ταξίδι΄΄ στα έργα Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 5 ομάδες των 4-5 ατόμων η κάθε ομάδα διάλεξε ένα αντικείμενο και το αντιστοίχισε με μια δημιουργία (πίνακα γλυπτό εγκατάσταση) με την οποία θεώρησε ότι υπάρχει σύνδεση Στη συνέχεια έγινε συζήτηση από την κάθε ομάδα με σκοπό να επιχειρηματολογήσουν για τις επιλογές τους Οι πρώτες προσεγγίσεις είχαν να κάνουν με σύνδεση είτε λόγω χρωμάτων είτε λόγω υλικού σπανιότερα λόγω συνειρμών που τους δημιουργούσαν τα αντικείμενα με μορφολογικά στοιχεία του πίνακα Αφού παρουσίασαν τις δικές τους απόψεις ακολούθησε μια προσέγγιση από την υπογράφουσα για το πώς η τέχνη αποτελεί έναν κώδικα επικοινωνίας με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα και πώς ο κάθε θεατής-αναγνώστης αποκωδικοποιεί τα μηνύματα με γνώμονα ndashπερισσότερο-τις εικόνες από τις οποίες περιβάλλεται και τα σύμβολα που του έχουν δοθεί και σπανιότερα από τις βαθύτερες και πιο συνειδητοποιημένες αντιλήψεις που τον συνθέτουν ως προσωπικότητα Δόθηκε έτσι η ευκαιρία να διαβάσουμε ξανά τις δημιουργίες με μια πιο καθαρή ματιά Στο τελικό στάδιο αυτής της προσέγγισης οι συμμετέχοντες δημιούργησαν ομάδες και πήραν ποικίλα βοηθητικά μέσα για να ζωντανέψουν τα έργα Σε μια γωνιά υπήρχε υλικό (όργανα μουσικής cd μουσικής εφημερίδες περιοδικά βιβλία φωτοτυπίες των έργων μπογιές κομμάτια υφάσματος βιβλία με ποιήματα και λογοτεχνικά έργα κά) καθώς και κάποιες γραπτές προτάσεις-ιδέες σε περίπτωση που χρειάζονταν ΄΄ενισχύσεις΄΄ έμπνευσης Καμία ομάδα δεν θέλησε να πάρει έτοιμη ιδέα Αντιθέτως υπήρξαν πολλές πρωτότυπες και κεφάτες παρουσιάσεις Αυτό έγινε άλλες φορές με μουσική υπόκρουση άλλες φορές με θεατρικό δρώμενο με ντύσιμο γυμνών μορφών με συνέχεια των δημιουργιών στο χώρο με κείμενο που συνόδευε τα έργα με χορευτικά και πολλά άλλα Τα έργα έγιναν εκ νέου ο καμβάς για άλλες δημιουργίες Πιο ελεύθερες και τελείως ανεξάρτητες από καλλιτεχνικές ρυθμίσεις και ζωγραφικά ταλέντα Η ουσία όλου αυτού του εγχειρήματος ήταν να νιώσουν άνετα οι παρατηρητές των έργων και να εξοικειωθούν με την τέχνη εκθρονίζοντας την με κάποιο τρόπο ώστε να νιώσουν ικανοί να την μεταδώσουν στη συνέχεια σε παιδιά ή σε όποια άλλη ομάδα Επίσης επιδιωκόμενος στόχος ήταν η ανάπτυξη της τέχνης της παρατήρησης καθώς αυτή και η ικανότητα περιγραφικού λόγου περιορίζονται σε ότι έχει να κάνει αποκλειστικά με κείμενο και φαίνονται φτωχές όταν σχετίζονται με την εικόνα και τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις που αυτή προκαλεί

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Προσεγγίζοντας το περιβάλλον μέσα από το θεατρικό παιχνίδι

Ηλίας Πίτσικας παιδαγωγός δάσκαλος θεατρικού παιχνιδιού

ΣΥΝΟΨΗ

Στους συμμετέχοντες στο βιωματικό εργαστήριο δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο θεατρικό παιχνίδι Στη συνέχεια δημιουργήθηκε μια σκηνική δράση με αφορμή ένα περιβαλλοντικό θέμα Λίγο πριν τη λήξη του εργαστηρίου προβλήθηκαν και σχολιάστηκαν διαφάνειες από περιβαλλοντικές δράσεις με παιδιά και νέους

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Ταξίδι στο Περιβάλλον με μουσικές του κόσμου

Γιώργος Σακελλαρίδης μουσικοπαιδαγωγός

ΣΥΝΟΨΗ Πρόκειται για ένα βιωματικό εργαστήριο στο οποίο μπόρεσαν να λάβουν μέρος εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων και φοιτητές Κατά τη διάρκειά του και για 45 λεπτά περίπου πραγματοποιήθηκε δειγματική διδασκαλία σε παιδιά Ε δημοτικού Στόχος του ήταν η προσέγγιση μέσω μουσικών δραστηριοτήτων θεμάτων της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως η ανακύκλωση το φαινόμενο του θερμοκηπίου η τρύπα του όζοντος η ρύπανση της θάλασσας η προστασία του δάσους και των άγριων ζώων (αρκούδας κλπ) και η σχέση διαφήμισης και περιβάλλοντος

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Οι διακειμενικές συνθέσεις ως μορφή θεάτρου στην Ευέλικτη Ζώνη και στις γιορτές του σχολείου

Τάκης Τζαμαργιάς

σκηνοθέτης

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην αξιοποίηση των τεχνικών του Θεάτρου και οι συμμετέχοντες με βάση ένα θέμα από μια σειρά κειμένων οδηγήθηκαν στη διακειμενική σύνθεση ενός νέου κειμένου που θα μπορέσουν να το αποδώσουν στην αυτοσχέδια σκηνή της τάξης Μέσα από αισθητηριακές σωματικές φωνητικές ασκήσεις προέκυψε ένα πρόσφορο δραματικό πλαίσιο που επιτρέπει την οργανική ένταξη κειμένων τα οποία ενδεχομένως απέχουν χρονικά και διαφέρουν ως προς τον προβληματισμό και το ύφος τους

Η σύνθεση που τελικά προέκυψε ενώ περιείχε διακείμενα ήταν μια νέα δημιουργία που στηρίχθηκε στο διάλογο του σύγχρονου ανθρώπου με αυτά Η όλη διαδικασία μπορεί να εφαρμοσθεί συστηματικά στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης ή να αξιοποιηθεί στις γιορτές του σχολείου

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

laquoΑπλά προσθέστε νερό raquo Μία προσέγγιση του Εκπαιδευτικού Δράματος

στο πλαίσιο της αειφορίας σχετικά με το θέμα της χρήσης του νερού

Βέτα Τσαλίκη βιολόγος εκπαιδευτικός Phill Sixsmith σύμβουλος εκπαιδευτικού δράματος

ΣΥΝΟΨΗ

Το εργαστήριο αυτό μοιράστηκε σε δύο μέρη που θα έχουν σχέση με τη θεματική περιοχή και την πίστη στις ενεργές προσεγγίσεις για την ευαισθητοποίηση των νέων ανθρώπων σε ένα περιβαλλοντικό ζήτημα που έχει τοπικό και πλανητικό ενδιαφέρον Στο πρώτο μέρος είδαμε μια σειρά από παρεμβάσεις σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα παιδιά να στοχαστούν πάνω στις στάσεις και τις αξίες τις δικές τους και της κοινωνίας για τη χρήση πολύτιμων φυσικών πόρων Το περιεχόμενό μας ήταν μεν το νερό αλλά τονίστηκε ότι αυτή η μεθοδολογία μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλα θέματα Οι εκπαιδευτικοί βίωσαν στρατηγικές που έχουν αποδειχθεί επιτυχείς στην ελληνική σχολική τάξη και είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν κατά πόσο αυτές είναι κατάλληλες για τη δική τους δουλειά Στο δεύτερο μέρος η ομάδα εξέτασε το θέμα βαθύτερα Αυτό σημαίνει ότι προσπαθήσαμε να δούμε το θέμα μέσα από μια λιγότερο ανθρωποκεντρική λογική και να λάβουμε υπόψη μας τις ηθικές συνέπειες της εγωιστικής ή της αλόγιστης χρήσης του νερού Μέσω της χρήσης μιας μικρής ιστορίας οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες δημιούργησαν ένα φανταστικό κόσμο που επέτρεψε να εξετάσουν κριτικά μια σειρά από συμπεριφορές και να δουν τις συνέπειες τους για έναν αειφόρο τρόπο ζωής

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

Ο ρυθμός των αντικειμένων Εργαστήριο κρουστών

Νίκος Χασάπης καθηγητής κρουστών θεωρητικών

Θεωρητική εισαγωγή ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

Στοιχεία μουσικής μορφολογίας

Εισαγωγή στη μορφολογία Μακροδομή φόρμες ( ΑΒ ΑΒΑ΄ ΑΒΑΓΑΔΑ κλπ) Μικροδομή Δομικά στοιχεία ( μοτίβο φράση περίοδος κλπ) Παραδείγματα δημιουργίας μουσικών φορμών

Απλοί ρυθμικοί σχηματισμοί

Τέταρτα όγδοα δέκατα έκτα τρίηχα κλπ γκρουπέτα (δύο τριών τεσσάρων κλπ κτυπημάτων) ρούλοι ( μικροί μεγάλοι-ανοικτοί)

Παραδείγματα διδασκαλίας απλών ρυθμικών σχηματισμών

Δημιουργία πίνακα με απλά μέτρα (δίσημα τρίσημα) με συνδυασμούς τετάρτων ογδόων και των παύσεων τους Ο διδάσκων δίνει το τέμπο και δείχνει τυχαία μέτρα που θα πρέπει ο μαθητευόμενος να τα τραγουδήσει Aυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκτηθεί μεγάλη επιδεξιότητα στην ανάγνωση όλων των συνδυασμών ρυθμικών σχημάτων και παύσεων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΕΧΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΗΧΩΝ Μουσικός χαρακτήρας των ήχων ανάλογα με τη συχνότητα και το ηχόχρωμα

Ταξινόμηση των ήχων i) ανάλογα με τη συχνότητα ii) ανάλογα με το ηχόχρωμα Παρουσίαση κρουστών οργάνων Ηχόχρωμα τεχνική εκτέλεσης Παραδοσιακά κρουστά όργανα (νταούλι τουμπελέκι μπεντίρ αραβικό ντέφι κλπ) Σύγχρονα κρουστά όργανα ( bongos congas jempe σεικερ κλπ)

Ιδέες για τη συλλογή ηχογόνων αντικειμένων από το περιβάλλον του σχολείου ή του σπιτιού α) Χαμηλές συχνότητες Κομοδίνα κασόνια κάδοι απορριμμάτων κλπ(έχουν τον χαρακτήρα του μπάσου) β) Μεσαίες συχνότητες Δίσκοι σερβιρίσματος μεταλλικά τασάκια καλύμματα cd κλπ ( έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης) γ) Ψηλές συχνότητες Κουτιά αναψυκτικών μεταλλικοί δίσκοι (κρούση με σκουπάκια) κλπ (έχουν τον χαρακτήρα της μελωδίας αλλά και της ρυθμικής υποστήριξης)

Ιστορική αναδρομή στα μουσικά σύνολα Σύνθεση συνόλων Λαϊκά σύνολα σύνολα έντεχνης μουσικής( ντουέτα τρίο κλπ προκλασικά σύνολα συμφωνική ορχήστρα (κλασικά ρομαντική σύγχρονη) μοντέρνα σύνολα ( ποπ ροκ τζαζ κλπ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Δημιουργία απλής μουσικής φόρμας (φόρμα ΑΒΑ΄ ) Μορφολογική ανάπτυξη δημιουργία μοτίβων φράσεων περιόδων κλπ Ο διδάσκων και η συμμετέχοντες δημιουργούν από κοινού δομικά στοιχεία της φόρμας και τα συγκροτούν σε φόρμα

Ενορχήστρωση Επιλέγονται τα προς χρήση ηχογόνα αντικείμενα και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν την εκτέλεση μοτίβων φράσεων κλπ Πρόβα α) Ο κάθε εκτελεστής μαθαίνει το μέρος του β) Συμμετοχή όλων των εκτελεστών στο σύνολο

Εκτέλεση Παρουσίαση της εργασίας