ΕΛΠ 10 Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό. Η Έννοια του Πολιτισμού. Όψεις του Ελληνικού Πολιτισμού

Τόμος 1, Κεφάλαιο 1: Πολιτισμός

Διαμόρφωση και εξέλιξη όρων: πολιτισμός, κουλτούρα, μαζική κουλτούρα, υψηλή τέχνηΠολυσημία: παιδεία, καλλιέργεια, καλές τέχνες, ήθος, θρησκεία, έθιμα, παραδόσεις, ιδεώδες ηθικής τελείωσης. Α. Kroeber + C. Kluckhohn= συλλήψεις του ίδιου φαινομένου

Πολιτισμός civis, Αγγλία, Γαλλία 16ος αυλική αριστοκρατίαMichel de Montaigne= πολιτισμικός σχετικισμός= όχι ανώτερη η Ευρώπη17ος άγριοι, βάρβαροι, πολιτισμένοι1758 Jean- Jeacques Rousseau= εναντίον θεάτρου, υπέρ λαϊκών γιορτών17ος –19ος Διαφωτισμός= αμφισβήτηση απόλυτης μοναρχίας, πίστη στην προοδευτική πορεία οικουμένης προς τελειοποίηση

Κουλτούρα colere, 1ος π. Χ. Κικέρωνας cultura animi

15ος- 16ος Αναγέννηση Thomas Moore + Roger Bacon= cultura intellecti

18ος αυτοδύναμο ουσιαστικό στην Αγγλία και στη Γαλλία για μόρφωση αστών διανοούμενων, κοινωνική αναγνώριση, Γαλλομανία γερμανικής αριστοκρατίας

Τέλη 18ου Johann Gottfried Herder= απορρίπτει οικουμενισμό διαφωτισμού, ποικιλία ανθρώπινης φύσης, ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία κάθε φυλής, εθνικό κράτος φυσικός θεσμός, αμφισβήτηση γαλλικής αυτοκρατορίας, όραμα γερμανικής συνένωσης κρατιδίων, κατάταξη λαών ανάλογα με το βαθμό εξέλιξης του πολιτισμού τους. Ισχυρό αντίκτυπο στο ρομαντισμό= έμφαση στη φύση, επανεκτίμηση λαϊκής παράδοσης. {1792-1815, γαλλογερμανική διένεξη} και στο εθνοδοτικό δόγμα= δικαίωμα κάθε έθνος αυτόνομη διακριτή πολιτική οντότητα, και στην εθνολογία και κοινωνική ανθρωπολογία και στον ιστορισμό= κάθε εποχή αυτόνομη ενότητα19ος εξελικτισμός= μονόδρομη πορεία της ανθρωπότητας από την αγριότητα στον πολιτισμό (G. Klemm, H. Spencer, F. Engels, E. Durkheim). Tότε αποικιοκρατία. 1859 Δαρβίνος, Η εξέλιξη των ειδών ---ανώτερες και κατώτερες φυλές, 1830 F. Liszt= πεπρωμένο γερμανικής φυλής να κυβερνήσει τον κόσμο

Νεωτερικότητα= οι καινοτομίες που διαμόρφωσαν το σύγχρονο κόσμοΥψηλή κουλτούρα= καλλιτεχνικά και πνευματικά επιτεύγματα, περιορισμένο εκλεκτό κοινόΜαζική κουλτούρα= υποπροϊόν, γνώρισμα βιομηχανικής κοινωνίας, απευθύνεται και καταναλώνεται από πολλούς.1945 T.S. Eliot + R. Williams= κουλτούρα, συνολικός τρόπος ζωής1950-1960 αποσύνθεση αποικιοκρατίας, δημιουργία νέων εθνικών κρατών---κατάρριψη μύθου περί μονόδρομης εξέλιξης του πολιτισμού, αποδόμηση παραδοσιακών πολιτικών και πολιτισμικών ιεραρχιών1960 F. Boas= οι κουλτούρες των λαών σε διαρκή ανταλλαγή, αλληλεπίδραση, αναδιάταξη. Τότε διαδοχή ιστορισμού με νεοιστορισμό= κάθε εποχή διέπεται από αντιφατικότητα

Μαζική κουλτούρα καθιερώθηκε τον 20ο , ΜΜΕ1789 Γαλλική επανάσταση---βιομηχανική επανάσταση, τα λαϊκά στρώματα πρόσβαση στην πολιτική και εκπαίδευση

Κριτική στη μαζική κουλτούρα

Μέσα 19ου Alexis de Tocqueville= «μπερδεμένο πλήθος», M. Arnold= «άξεστες μάζες», F. Nietzsche= “pulchrum est paucorum hominum”= επέκρινε την επέκταση της εκπαίδευσης στα πλατιά λαϊκά στρώματαΑρχές 20ου Ortega y Gasset= «νέοι βάρβαροι»Μέσα 20ου T.S. Eliot, F. R. Leavis

Αριστερή κριτική

Σχολή Φραγκούρτης 1923 ίδρυση, 1933 Αμερική, επιστροφή το 1949, Th. Adorno, M. Horkheimer, H. Marcuse, L. Lowenthal= η μαζική κουλτούρα δεν αναδύεται αυθόρμητα, οικ. κριτήρια, κυριαρχία στερεοτύπων, δήθεν ελευθερία επιλογής, καμία πρωτοβουλία, διατήρηση status quo

1951 Hanna Arendt= «μαζάνθρωπος»1960 φεμινιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα, διείσδυση αμερικάνικών προϊόντων= πολιτισμικός ιμπεριαλισμός

1950-1970 ΗΠΑ προοδευτικός εξελικτισμός= οι ταξικές οροθετήσεις και συγκρούσεις της πρώϊμης βιομηχανικής εποχής έχουν ξεπεραστεί με γιγάντωση μεσαίας τάξης και διάδοσης κουλτούρας ΜΜΕ1960 Ed. Shils= ΜΜΕ νέοι χώροι ανάπτυξης για διανοούμενους, οι λαϊκές τάξεις όχι μόνο βάναυση κουλτούρα1974 H. J. Gans= αντικατάσταση μαζικής κουλτούρας με δημοφιλής, αισθητικός ή πολιτισμικός πλουραλισμός= αναγνώριση ισοτιμίας κουλτουρών επειδή ανταποκρίνονται σε ανάγκες1964 Um. Eco= διαφορά υψηλής και χαμηλής μόνο πώς προσλαμβάνεται

1970 H. M. Enzensberger και 1979 Fr. Jameson= τα ΜΜΕ ανταποκρίνονται σε πραγματικές ανάγκεςαρχές 20ου Ant. Gramsci= η αστική ιδεολογία ενσωματώνει αξίες υποτελών τάξεωντέλη 20ου St. Hall= το περιεχόμενο των κουλτουρών αντιφατικό και μεταβαλλόμενο, σημασία η κοινωνική θέση του δέκτηπολιτισμικές σπουδές= μελέτη δημοφιλούς κουλτούραςπολιτισμικός λαϊκισμός= απόλυτη εμπιστοσύνη στη δύναμη του κοινού και απρόβλεπτη χρήση ΜΜΕ (M. De Certeau, J. Fiske, P. Willis)

Υψηλή τέχνη

Σχετικιστική προσέγγιση= η κρίση γίνεται όχι βάση εγγενών χαρακτηριστικών ενός έργου τέχνης αλλά βάση εξωγενών παραγόντων, π.χ. την κοινωνική θέση αυτών που τα χρησιμοποιούν (Karl Mannheim, P. Bourdieu)18ος ροκοκό, ευρωπαϊκή αυλική τέχνη, επιτήδευσημέσα 18ου Royal Academy of Arts, High Art, πραγματεύεται υψηλά θέματα με ακριβή τρόπο όπως η κλασική τέχνη και στοχεύει στην πνευματική ανάταση

18ος νεοκλασικισμός, επίσημη τέχνη γαλλικής επανάστασης. Τότε αρχαιολογικές ανακαλύψεις, ίδρυση μουσείων, διάδοση θεσμού Ακαδημιών Τέχνης19ος ο κοινωνικός ανταγωνισμός εντοπίζεται πλέον ανάμεσα στην αστική τάξη και τα εξαστισμένα λαϊκά στρώματααρχές 20ου W. Benjamin= εγκωμιάζει ΜΜΕ στην απομυθοποίηση μουσείων, φετιχιστικό χαρακτήρα υψηλής τέχνης

1870 ιμπρεσιονισμός, πρώτη πρόκληση20ος φουτουρισμός, κυβισμός, κονστρουκτιβισμός, εξπρεσιονισμός, υπερρεαλισμός, pop artτέλη 20ου μεταμοντέρνα τέχνη ανάμειξη υψηλού και χαμηλού, υπέρβαση διάκρισης υψηλής και μαζικής τέχνης1992 K. Mannheim= μείωση απόστασης υψηλού και χαμηλού---πολιτισμικό εκδημοκρατισμό της ευρωπαϊκής κοινωνίας