1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

12
2013-14 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ ΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΑΙΓΩΝ Μια εργασία στα πλαίσια του μαθήματος «Ερευνητική Εργασία» Α΄ Τετραμήνου Σελίδα 1

Transcript of 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

Page 1: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

2013-14

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ

ΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΑΙΓΩΝ Μια εργασία στα πλαίσια του μαθήματος «Ερευνητική Εργασία» Α΄ Τετραμήνου

Σελίδα 1

Page 2: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1η Ομάδα - Το χρονικό της ανασκαφής

ΕισαγωγήΑ) Η γεωγραφική θέση της ΒεργίναςΒ) Το βιογραφικό του Μανόλη ΑνδρόνικουΤο χρονικό της ανασκαφήςΑ) Η εκκίνηση της ανασκαφήςΒ) Οι τρεις περίοδοιΕπίλογοςΒιβλιογραφία

2η Ομάδα - Ο χρυσός στις Αιγές

Χρυσή λάρνακα Φιλίππου Β΄, χρυσή λάρνακα Μήδας, Χρυσά στεφάνια, Χρυσό διάδημα Μήδας, Χρυσά δισκάρια, Χρυσά νομίσματα, Eπίχρυσο περιλαίμιο, Χρυσά σκουλαρίκια, Χρυσό περιδέραιο, Γοργόνειο, Κυκλικό ασημένιο και επίχρυσο διάδημα, Στεφάνι μυρτιάς, Στεφάνι από τον τάφο του Πρίγκιπα

3η Ομάδα – Τα ταφικά έθιμα στην Κλασική Ελλάδα

Αντιλήψεις της εποχής Τρόποι ταφής : ενταφιασμός, καύση Το μοιρολόι Ηρωικές ταφές Κτερίσματα

4η Ομάδα – Η αρχιτεκτονική των Μακεδονικών Τάφων

Σελίδα 2

Page 3: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

5η Ομάδα – Τα όπλα των Μακεδόνων

Πρόλογος Επιθετικά όπλα Αμυντικά όπλα Επίλογος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Α) Η γεωγραφική θέση της Βεργίνας

Σε μικρή απόσταση από τη Βέροια βρίσκεται η Βεργίνα, κτισμένη γεωγρα-φικά στη θέση των αρχαίων Αιγών, στην οποία έκανε ανασκαφές ο εξαίρε-τος αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος, όπου και ανακάλυψε τον αρχαίο τάφο του Βασιλιά Φιλίππου Β’. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύγχρονο μουσείο της Βεργίνας με τους Βασιλικούς τάφους και τα εκθέματα από τους τάφους της Μακεδονίας.

Β) Το βιογραφικό του Μανόλη Ανδρόνικου

Ο Μανόλης Ανδρόνικος γεννήθηκε στην Προύσα το 1919. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλο-νίκης, όπου προσωπικότητες όπως αυτή του καθηγητή Κωνσταντίνου Ρωμαίου του κίνησαν σε πρώτο στάδιο το αρχαιολογικό του ενδιαφέρον. Το 1941 υπηρέτησε στο Διδυμότειχο όμως σύντομα το 1942 βρέθηκε στρατευμένος στην Μέση Ανατολή. Το 1945 αφού είχε γυρίσει στην Ελλάδα δίδαξε για 4 χρόνια στην σχολή Α.Μ. Σχινά. Την επόμενη χρονιά διορίστηκε

Σελίδα 3

Page 4: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

επιμελητής αρχαιοτήτων. Το 1952 έγινε καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στην Οξφόρδη με τον Σερ Τζον Μπίζλι (Sir John D. Beazley, 1954-1955). Υπηρέτησε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το 1957 εξελέγει υφηγητής της Αρχαιο-λογίας (Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), το 1961 έκτακτος καθηγητής της Β΄ έδρας Αρχαιολογίας και το 1964 τακτικός καθηγητής στην ίδια έδρα.

Πραγματοποίησε πολλές ανασκα-φικές έρευνες στη Βέροια, τη Νάουσα, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική, τη Θεσσαλονίκη, αλλά το κύριο ανα-σκαφικό του έργο συγκεντρώθηκε στη Βεργίνα, το 1952, όπου έφερε στο φως το σημαντικότερο νεκρο-ταφείο τύμβων των γεωμετρικών χρόνων και συνέχισε σε συνεργα-σία με τον Γ. Μπακαλάκη την ανασκαφή του ελληνιστικού ανα-κτόρου που είχε αρχίσει το 1937 ο

Κ. Α. Ρωμαίος, εκ μέρους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ-σαλονίκης. Η κορυφαία στιγμή της καριέρας του θεωρείται η 8η Νοεμβρίου 1977, όταν στη Βεργίνα έφερε στο φως ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά μνημεία, τον ασύλητο μακεδονικό τάφο ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας. Διατύπωσε την άποψη ότι στο μνημείο αυτό είχε ταφεί ο Φίλιππος Β΄, βασιλιάς της Μακεδονίας (359-336 π.Χ.). Στο εσωτερικό του τάφου διασώζονταν πολυάριθμα ευρήματα, μεταξύ των οποίων και αξιόλογα έργα τέχνης, τα οποία εκτίθενται στο μουσείο της Βεργίνας.

Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει πλήθος δημοσιεύματα, αυτοτελή, σε συνεργασία με άλλους, καθώς και ειδικά δημοσιεύματα σε επιστημονικά περιοδικά:

α) Αυτοτελή: Αρχαίαι Επιγραφαί Βέροιας, 1951, Ο Πλάτων και η τέχνη, 1952,

Σελίδα 4

Page 5: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

Πλάτωνας Φίληβος, 1957, Βεργίνα Ι, Το νεκροταφείο των Τύμβων, 1969, Παιδεία ή Υπνοπαιδεία, 1976.

β) Σε συνεργασία με άλλους: Το Ανάκτορο της Βεργίνας, 1961, Τα Ελληνικά Μουσεία, 1974, (μεταφράστηκε στα Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά), Τα κεφάλαια της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης (Γεωμε-τρικής, Αρχαϊκής, Κλασικής) στην ιστορία του Ελληνικού Έθνος, Τα κεφάλαια «Αθλητισμός και Παιδεία» και «Αθλητισμός και Τέχνη» στο βιβλίο Η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων.

γ) Τα σημαντικότερα δημοσιεύματα σε επιστημονικά περιοδικά: «Για τα τείχη της Ολύνθου», 1949, Η «Δωρική Εισβολή και τα αρχαιολογικά Ευρήματα», 1954, «Deux stéles funéraires de Vergina», 1955, «Λακωνικά Ανάγλυφα», 1956, «Περί της Στήλης του οπλιτοδρόμου», 1953/1954. «Επιτύμβια Στήλης Θράκης», 1956, «Ελληνικά Επιτάφια Μνημεία», 1961/1962, «Ομηρικά και Μυκηναϊκά έθιμα ταφής», 1960, «Ancient Greek Painting and Mosaics in Macedonia», 1964, «Mycenaean and Greek Writing», 1967, «Sarissa», 1970.

Ήταν νυμφευμένος με την Ολυμπία Kακουλίδου (1921-2012). Αγαπούσε ιδιαίτερα τις τέχνες και τα γράμματα. Διάβαζε πολύ και υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου «Η Tέχνη». Αγαπούσε τον Παλαμά, τον Σεφέρη και τον Eλύτη.

Σημειώνεται ότι το όνομά του γράφεται συνήθως με ωμέγα (Μανώλης). Ο ίδιος το έγραφε με όμικρον (Μανόλης). Για το λόγο αυτό στο παρoύσα εργασία χρησιμοποιείται η γραφή όπως το προτιμούσε ο ίδιος.

Το 1992 του απονεμήθηκε ο Μεγαλόσταυρος του Φοίνι-κος. Mόνιμος κάτοικος Θεσσαλονίκης (επί της οδού Παπάφη), πέθανε στις 30 Μαρτίου 1992.

Απεικόνιση του Ανδρόνικου σε γραμματόσημο του ελληνικού κράτους.

Σελίδα 5

Page 6: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

Το χρονικό της ανασκαφής

Α) Η εκκίνηση της ανασκαφής

Όταν η Μακεδονία απελευθερώθηκε από την Τουρκική κατοχή αιώνων και η Θεσσαλονίκη απέκτησε το Πανεπιστήμιο της, άρχισε η ανασκαφή, Τότε, ανάμεσα στους πρώτους μεγάλους δασκάλους της φιλοσοφικής ήταν ο Κ. Α. Ρωμαίος, από τους κορυφαίους της Ελληνικής αρχαιολογικής επιστήμης. Η ερευνητική του ευαισθησία τον οδήγησε αμέσως στους «λόφους της Παλατίτσας», για να συνεχίσει την ανασκαφή του λαμπρού ελληνιστικού ανακτόρου που είχε αρχίσει ο L. Heuzey. Τώρα όμως δίπλα στα αρχαία ερείπια είχε δημιουργηθεί ένα καινούργιο χωριό, η Βεργίνα.

Η ανασκαφή άρχισε το 1938 και συνεχίστηκε ως το 1940, ως τη μέρα που ξέσπασε ο πόλεμος. Ο Ρωμαίος προχώρησε την ανα-σκαφή του ανακτόρου και από-κάλυψε και τον δεύτερο μακεδο-νικό τάφο της περιοχής (τον πρώτο τον είχε ανασκάψει ο L· Heuzey).

Εκείνα τα χρόνια ο Ανδρόνικος ήταν φοιτητής και είχε τη μεγάλη τύχη να παρακολουθήσει τις ανασκαφές του δασκάλου του σε όλες τις περιόδους, από το 1938 ως το 1940. Γνώρισε τον τόπο, τον αγάπησε και δέθηκε μ’ αυτόν για όλη του τη ζωή. Θα μπορούσε να πει κανείς πως κάποια μοίρα τον όρισε να αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του στην έρευνα του τόπου αυτού. Ύστερα από τον πόλεμο διορίστηκε στην αρχαιολογική υπηρεσία, τοποθετήθηκε στη Βέ-ροια, είχε δηλαδή στην ευθύνη του και τη Βεργίνα. Έτσι άρχισε – και ακόμα δεν έχει τελείωσε – μια πολύχρονη ανασκαφική έρευνα

Σελίδα 6

Page 7: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

από το 1952. Στα σαράντα χρόνια της ερευνητικής αυτής προσπάθειας τα αποτελέσματα υπήρξαν εξαιρετικά γόνιμα με κορύφωση βέβαια την αποκάλυψη των βασιλικών τάφων στα 1977.

Β) Οι τρεις περίοδοι

Τη μακρότατη αυτή περίοδο θα μπορούσαμε να την χωρίσουμε σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη, από το 1952 ως το 1961, ανασκάφηκε το σημαντικό προϊστορικό νεκροταφείο των τύμβων, το μεγαλύτερο που έχει ανασκαφεί ως τώρα στη Μακε-δονία.

Τα ευρήματα του χρονολογούνται από τον 10o ως τον 7ο π.Χ. αιώνα και είναι εξαιρετικά σημαντικά για τη γνώση της πρώιμης αυτής περιόδου. Στη δεύτερη φάση, σε συνεργασία με τον Γ. Μπακαλάκη συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε η ανασκαφή του ανακτόρου. Στη φάση αυτή (1961-1974) η ανασκαφή ανήκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έτσι την παρακολούθησαν πολλοί φοιτητές του αρχαιολογικού τμήματος. Η τρίτη φάση αρχίζει τυπικά το 1976, όμως ουσιαστικά θα πρέπει να τη συνδέσουμε με τις ανασκαφικές προσπάθειες του 1952 και προπάντων του 1962 και 1963.

Ένας από τους στόχους που είχε θέσει ο Ανδρόνικος από την αρχή της ερευνητικής του προσπάθειας στη Βεργίνα ήταν η έρευνα της Μεγάλης Τούμπας, του τεράστιου τύμβου που υψωνόταν στα ΒΔ όρια του χωριού. Μία πρώτη προσπάθεια το 1952 τον έπεισε ότι ο τύμβος ήταν αναμφισβήτητα τεχνητός και ότι χρονολογείται στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους. Οι εργασίες του 1962 και 1963

Σελίδα 7

Page 8: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

επιβεβαίωσαν αυτή την εκτίμηση και τον έπεισαν για κάτι ακόμη. Πως ο μακεδονικός τάφος που πρέπει να υπήρχε μέσα στον τύμβο δεν μπορούσε να βρίσκεται μέσα στην επίχωση του τύμβου, αλλά κάτω από το φυσικό έδαφος, πράγμα που σήμαινε πως η αποκάλυψη του απαιτούσε πολύ περισσότερη εργασία και θα γινό-ταν με μεγαλύτερη δυσχέρεια. Η ουσιαστική όμως εργασία στη Μεγάλη Τούμπα άρχισε το 1976, όταν πια είχαν τελειώσει οι ανασκαφικές εργασίες στο ανάκτορο.

Η χρονιά εκείνη στάθηκε καίρια για όλη την έρευνα της Βεργίνας. Δεν βρέθηκε βέβαια ο μακεδονικός τάφος που αναζητούσε ο ανασκαφέας, όμως αποκαλύφθηκαν πολυάριθμα κομμάτια από σπασμένες επιτύμβιες στήλες που οδήγησαν σε μια χρήσιμη υπόθεση, που αποδείχτηκε όχι μόνο σωστή, αλλά εξαιρετικά γόνιμη. Η υπόθεση ήταν πως η Μεγάλη Τούμπα κάλυπτε βασι-λικούς τάφους, γεγονός που σήμαινε πως η περιοχή της Βεργίνας ταυτιζόταν με την πρώτη πρωτεύουσα των Μακεδόνων, τις Αιγές, όπως είχε προτείνει πριν από λίγα χρόνια ο Ν. Hammond, χωρίς όμως να γίνει γενικά αποδεκτή η άποψη του.

Με τον ενθουσιασμό και τις προσδοκίες πoυ δημιουργούσε η υπόθεση αυτή άρχισε η ανασκαφή του 1977, η οποία κατέληξε στην αποκάλυψη των δυο πρώτων βασιλικών τάφων, από τους

οποίους ο μεγαλύτερος ήταν ασύλητος και όπως διαπιστώθηκε, ανήκε στον Φίλιππο Β’. Η απόδοση αυτή και τα εκπληκτικά ευρήματα που περιείχε έκανε πολλούς να χαρα-κτηρίσουν το εύρημα ως ένα από τα σημαντικότερα του 20ού αιώνα και

Σελίδα 8

Page 9: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Από τη στιγμή εκείνη η ανασκαφή της Βεργίνας έπαιρνε άλλες διαστάσεις.

Ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής επισκέφθηκε αμέσως τον χώρο της ανασκαφής και χορήγησε στον ανασκαφέα τα οικονομικά μέσα για την άνετη συνέχιση της έρευνας, αφού οι προσδοκίες για νέα σημαντικά ευρήματα ήταν πια μεγάλες. Η ύπαρξη των βασιλικών τάφων επιβεβαίωνε με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο πως πραγματικά η περιοχή της Βεργίνας ταυτιζόταν με τις Αιγές, την πανάρχαια και σεβάσμια κοιτίδα των Μακεδόνων. Η ανασκαφή της Βεργίνας απόκτησε από τη στιγμή εκείνη εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά και τα παλαιά ευρήματα φωτίστηκαν με νέο φως και προσέφεραν πολύτιμες πληροφορίες.

Την επόμενη χρονιά, 1978, ένας ακόμη ασύλητος Βασιλικός τάφος, δίπλα στον Τάφο τον Φιλίππου, πρόσθεσε νέα μοναδικά ευρήματα. Αλλά με το τέλος της ανασκαφής στη Μεγάλη Τούμπα οι στόχοι μετατοπίσθηκαν σε άλλα σημεία της περιοχής με αποτελέσματα που ξεπερνούσαν τις πιο τολμηρές προ-βλέψεις. Τρεις ακόμη μακεδονικοί τάφοι, με θαυμάσια τοιχογραφία στον έναν απ’ αυτούς, ήταν τα πρώτα μνημεία που αποκαλύφθηκαν ύστερα από το 1981.

Και αμέσως μετά ένα ακόμη εντυπωσιακό εύρημα με ιδιαίτερη ιστορική σημασία: το θέατρο όπου δολοφονήθηκε ο Φίλιππος και όπου ανακηρύχθηκε ο Αλέξανδρος βασιλιάς των Μακεδόνων για να οδηγήσει τον ελληνισμό στα πέρα-τα της Ανατολής. Στη συνέχεια βρέθηκε ο πρώτος μικρός ναός και

έξω απ’ αυτόν βάσεις αναθηματικών αγαλμάτων, σε μιαν από τις οποίες υπήρχε η επιγραφή με το όνομα της

Σελίδα 9

Page 10: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

Ευρυδίκης, της μητέρας του Φιλίπ-που. Είχαμε λοιπόν βασιλικά αναθήματα.

Η έρευνα στην περιοχή αποκάλυψε και δεύτερο ναό και έξω απ’ αυτόν μιαν ακόμη βάση με το όνομα της Ευρυδίκης, αυτή τη φορά δίπλα στη βάση υπήρχε το θαυμάσιο άγαλμα που είχε αναθέσει η βασίλισσα στην Εύκλεια.

Ίσως όμως τα πιο σημαντικά ευρήματα να ήταν αυτά που αποκαλυφτήκαν δίπλα στον τάφο του Ρωμαίου. Εφτά αρχαίοι και κλασικοί τάφοι με μοναδικά κτερίσματα και δίπλα απ’ αυτούς ένας ακόμη βασιλικός τάφος. Είναι με ασφάλεια χρονολογημένος περί το 340 πΧ, δηλαδή είναι ο αρχαιότερος και μεγαλύτερος μακεδονικός τάφος που γνωρίζουμε ως τώρα. Η εσωτερική του διαμόρφωση και η αρχιτεκτονική του λύση είναι εντελώς μοναδικές και προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία στη γνώση των μακεδονικών τάφων. Αλλά το εκπληκτικότερο και εντυπωσιακότερο στοιχείο αποτελεί ο μνημειακός μαρμάρινος θρόνος που σώζεται στον κυρίως θάλαμο. Η διακόσμηση του με τη θαυμάσια ζωγραφική του ερεισίνωτου δεν έχουν το ταίρι τους σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο. Ο τάφος αυτός ανήκε στη μητέρα του Φιλίππου, την Ευρυδίκη. Και τέλος, μόλις άρχισε η αποκάλυψη ενός ιερού της Κυβέλης των ελληνιστικών χρόνων.

Σελίδα 10

Page 11: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η συνοπτική αυτή έκθεση που παρουσίασε με ακρίβεια και σαφήνεια το χρονικό της ανασκαφής του αρχαιολογικού χώρου της Βεργίνας και αποδεικνύει την σημαντικότητα και τη σοβαρότητα αυτής της ανασκαφής, που αποτέλεσε το προπύργιο της ανακάλυψης ολόκληρης της μακεδονικής ιστορίας. Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να κατανοήσουμε πως σε προσωπικότητες όπως τον Ανδρόνικο χρωστάμε την περηφάνια μας για το γεγονός ότι είμαστε Έλληνες, αφού η πολιτιστική μας κληρονομιά οφείλεται σε αυτούς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑWikipedia to free encyclopediaHistory of macedonia official websiteTο χρονικό της Βεργίνας του Μανόλη Ανδρόνικου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής ΤράπεζαςΕικόνες googleΕγκυκλοπαίδεια Πατάκη

Η ομάδα του θέματος : «Το χρονικό της ανασκαφής»Αλεξία ΚουτσούΣταυρούλα ΠανέλαΠαναγιώτης Τραϊανός

Σελίδα 11

Page 12: 1.ερευνωντας τον αρχαιολογικο χωρο των αιγων

Σελίδα 12