exofyllo2 Vlastos:Layout 1 6/26/13 10:01 PM Page 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ … ·...

ΣΥΛΛΟΓΗΒ Λ Α ΣΤΟΥ -ΣΕ ΡΠΙΕ ΡΗ

ΕΘΝΙΚΟΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΜΟΥΣΕΙΟ

H

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠAΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΑΘΗΝΑ 2013ISBN 978-960-386-073-0

exofyllo2 Vlastos:Layout 1 6/26/13 10:01 PM Page 1

Vlastos Collection:Layout 2 6/26/13 9:47 PM Page 1

2

© 2012 ΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠAΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝΠανεπιστημίου 57, 105 64 Αθήναwww.tap.gr

ISBN 978-960-386-073-0

ΚείμεναΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΚΑΔΟΛΟΥ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Γενική εποπτείαΕΛΕΝΗ ΚΩΤΣΟΥ

Επιμέλεια κειμένουΣελιδοποίηση

ΚΙΚΗ ΜΠΙΡΤΑΧΑ

ΦωτογραφίεςΑΡΧΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

(ΕΙΡΗΝΗ ΜΙΑΡΗ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΤΡΙΑΚΙΑΝΟΣ,ΑΡΧΕΙΟ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΒΛΑΣΤΟΥ)

Αναπαραγωγές - ΕκτύπωσηΒΙΒΛΙΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΕΠΕΕ


ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥΤΑΜΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠAΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΗΒΛ Α ΣΤΟΥ -Σ ΕΡΠ Ι ΕΡΗ

ΕΘΝΙΚΟΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΜΟΥΣΕΙΟ

H

ΑΘΗΝΑ 2013


4


5

ΟΜιχαήλ Π. Βλαστός γεννήθηκε στηνΑθήνα το 1874, αλλά πέρασε το μεγα-λύτερο μέρος του βίου του στις Ηνωμένες Πο-λιτείες, τη Μεγάλη Βρετανία και κυρίως στηΓαλλία. Η αρχοντική στρατιωτική οικογένειατων Βλαστών έχει βυζαντινές ρίζες στην Κων-σταντινούπολη και τη Χίο.

Στη Μασσαλία, όπου υπήρχε ακμαία ελ-ληνική παροικία, ο Μιχαήλ Βλαστός ανέλαβε,στην αρχή του 20ού αι., τη διεύθυνση του υπο-καταστήματος του μεγάλου διεθνούς εμπορι-κού οίκου των Αδελφών Ράλλη. Το 1900νυμφεύθηκε τη Ρεγγίνα Λιδωρίκη. Απέκτησανδύο παιδιά, τον Παντελή και την Πηνελόπη-Ιουλία, μετέπειτα σύζυγο του Ιωάννη Σερπιέρη.Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Βλαστός δεν ήταν,όπως άλλοι μεγάλοι συλλέκτες της εποχής του,μεγιστάνας με τεράστια οικονομική επιφάνεια.Ήταν, απλώς, ένας ευκατάστατος αστός, μεευρύτατη μόρφωση και έντονο το ένστικτο τουσυλλέκτη. Αν και αυτοδίδακτος, είχε βαθιά αρ-χαιολογική παιδεία.

Οι πρώτες συστηματικές αρχαιολογικέςαναζητήσεις του Βλαστού έχουν ως κέντρο τηΜασσαλία, όπου διέμενε, και τον Τάραντα, τησημαντικότατη σπαρτιατική αποικία της Με-γάλης Ελλάδας. Μέσα σε λίγα χρόνια ο Βλα-στός σχημάτισε μια τεράστια για τον όγκο τηςκαι εξαιρετική, ως προς την ποικιλία και τηνποιότητα των κοπών, συλλογή ταραντινών νο-μισμάτων (περίπου 10.000). Παράλληλα, ήδηαπό το 1900, δώριζε νομίσματα στο Νομισμα-τικό Μουσείο της Αθήνας. Αυτό που ξεχωρίζειτον Βλαστό από άλλους σύγχρονούς του συλ-

ιΣτορίΑτηΣΣυλλοΓήΣΒλΑΣτού -ΣΕρπιέρη

Ο συέκτης ΜιχαήλΠ. Βλαστός.

Το οικόσημο της οικογέ-νειας των Βλαστών.

Δημοσίευση από τονΜ. Βλαστό τωνταραντινών νομισμάτωντης συογής του.


6

λέκτες είναι ότι προχώρησε ο ίδιος στη μεθοδικήκατάταξη της συλλογής του και τη δημοσίευσηπολλών νομισματικών μελετών. Ακόμη και σή-μερα, οι εργασίες του Βλαστού σχετικά με ταταραντινά νομίσματα θεωρούνται θεμελιώδεις.Η αυθεντία του Βλαστού έχαιρε τόσο μεγάληςαναγνώρισης, ώστε εκλήθη επισήμως να τα-κτοποιήσει τη νομισματική συλλογή του Μου-σείου του Τάραντα. Συγχρόνως, διατηρούσεσυνεχή επαφή με κορυφαίους νομισματικούςτης εποχής του, όπως τον Oscar Ravel, ο οποίοςδημοσίευσε τον κατάλογο της νομισματικήςσυλλογής του το 1947.

Επειδή στο τέλος του 1932 αποφάσισε ναμετοικίσει στην Αθήνα, τη νομισματική συλλογήκληροδότησε στον γιο του Παντελή, ο οποίοςπαρέμεινε στη Μασσαλία. Μετά το θάνατο τουΒλαστού, αυτή η μοναδική συλλογή εκποιήθηκετο 1947, και μέσω δημοπρασιών κατέληξε σεπολλές ιδιωτικές συλλογές και μουσεία.

Το γραφείο τουΜ. Βλαστού.

Απόσπασμα απότο Corpus Vasorum

Antiquorum τουΜ. Βλαστού.


7

Στη Μασσαλία ο Βλαστός δεν περιορίστηκεστη συλλογή νομισμάτων. Εκεί σχημάτισε τοναρχικό πυρήνα της συλλογής αρχαιοτήτων, αγο-ράζοντας από δημοπρασίες και άλλες ιδιωτικέςσυλλογές αρχαιότητες προερχόμενες από τηνΙταλία, ιδίως από τον Τάραντα, αλλά και αρχαία,που έφθαναν σε αυτόν από την Ελλάδα.Όταν τελικά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα

το 1933, ο Βλαστός έφερε μαζί του όσες αρχαι-ότητες –ελληνικές και ταραντινές– κατείχε, καιαμέσως στράφηκε προς την εγχώρια αγορά. Τηνεποχή εκείνη ο ηθικός κώδικας και το νομικόπλαίσιο που διείπε τη συλλογή και την προστα-σία των αρχαιοτήτων διέφερε σε πολλά από τονσημερινό. Σε μικρό χρονικό διάστημα η συλλογήτου αυξήθηκε και έφθασε να αριθμεί, κατά τηνεποχή του θανάτου του, περί τα 760 αντικείμενα.Η συλλογή, μετά το θάνατό του, στεγάστηκεστο σπίτι της οικογένειας Σερπιέρη στην οδόΛυκείου 3 και Στησιχόρου.

Πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία καιτο σχηματισμό της συλλογής αντλούμε από τοαρχείο του συλλέκτη που κατατέθηκε μαζί με τησυλλογή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,δηλ. τετράδια και σκόρπια φύλλα με ιδιόχειρεςσημειώσεις και σχέδια του Βλαστού, καθώς καιφωτογραφίες αντικειμένων της συλλογής καιτου εσωτερικού του σπιτιού του. Το αρχείο περι-λαμβάνει υλικό από την εποχή της ίδρυσης τηςΕταιρείας των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολο-γικού Μουσείου, όπως νομικά έγγραφα, κατα-λόγους εισφορών, έντυπα και αποκόμματαεφημερίδων σχετικά με τις πρώτες δραστηριό-τητες της Εταιρείας και την πλούσια αλληλο-

Απoσπάσματα απότο Corpus VasorumAntiquorum τουΜ. Βλαστού.


8

Δελτίο εραφής στηνΕταιρεία των Φίλων

του Εθνικού Αρχαιολο-γικού Μουσείου.

Επιστολή τουSir John D. Beazleyπρος τον Μ. Βλαστό.


9

γραφία του συλλέκτη. Σε αυτήν παρελαύνουνδιακεκριμένες προσωπικότητες της αρχαιολο-γίας του 20ού αι., όπως του Sir John Beazley,με τον οποίον ο Βλαστός ήταν στενός φίλος καισυνεργάτης, του Paul Jacobsthal, του HumphryPayne, της Gisela Richter, του Ernst Buschor,του Sir Arthur Evans και πολλών άλλων. Με-γάλο μέρος του αρχείου αποτελείται από έγ-γραφα, που αφορούν στην τύχη της συλλογής,μετά το θάνατο του Βλαστού την 4η Σεπτεμ-βρίου 1936 έως την εισαγωγή της στο ΕθνικόΑρχαιολογικό Μουσείο το 1988. Στο αρχείο φυ-λάσσεται ακριβές αντίγραφο της διαθήκης του,μαζί με σχετικά έγγραφα, καθώς και έντυπουλικό της εποχής, όπου αποτυπώνεται η εκτί-μηση του αρχαιολογικού κόσμου στο πρόσωποτου Μ. Βλαστού και η θλίψη για το κενό πουάφησε με το θάνατό του.Έχει διασωθεί το τετράδιο αγορών, που τη-

ρούσε ο συλλέκτης συστηματικά και με χρονο-λογική σειρά, πριν καλά-καλά εγκατασταθείστην Ελλάδα. Η αξία των πληροφοριών που μαςπαρέχει αυτό το τετράδιο είναι μεγάλη. Για πα-ράδειγμα, γνωρίζουμε πλέον ότι τα θραύσματατου ταφικού πίνακα του Λυδού από τα Σπάτα(βλ. προθήκη 8) αγοράστηκαν την 11η Σε-πτεμβρίου του 1934 από τον αρχαιοπώλη Θεό-δωρο Γιαννόπουλο αντί 4.483 δραχμών. Από τονίδιο είχε αγοράσει την 17η Νοεμβρίου 1933 ταθραύσματα των ταφικών πινάκων του Σοφίλουαντί 2.900 δραχμών. Στο αρχείο υπάρχουν καιμερικές αποδείξεις αγορών από γνωστά αρχαι-οπωλεία της οδού Πανδρόσου.

Η σημαντικότερη αρχαιολογική συνεισφο-ρά του Βλαστού είναι ένα άλλο τετράδιο, το

Απόσπασμα απότο Corpus VasorumAntiquorum τουΜ. Βλαστού.


10

οποίο αποτελεί σχεδίασμα ενός ανολοκλήρωτουτόμου του Corpus Vasorum Antiquorum τηςσυλλογής του. Σε αυτό τεκμηριώνεται η επι-στημονική εμβρίθεια και η σχεδιαστική δεινό-τητα του Μιχαήλ Βλαστού, αρετές που είναιεμφανείς και στις δημοσιευμένες νομισματικέςεργασίες του. Ωστόσο, εδώ έχουμε, σε πρωτό-τυπο και άγνωστο υλικό, το συνδυασμό τωνδύο.Όπως μαρτυρεί η αναγραφή στην πρώτησελίδα, η συγγραφή άρχισε στη Μασσαλία την25η Μαΐου 1931. Ο τόμος που προετοίμαζε οίδιος ο Βλαστός, με τη βοήθεια και τη στενήσυνεργασία του μεγάλου Βρετανού αρχαιολόγουSir. J. Beazley, περιλαμβάνει 130 αγγεία τηςσυλλογής. Τα σχολίαζε, παρέθετε εξαντλητική

Απόσπασμα από το τε-τράδιο αγορών αρχαίων

του Μ. Βλαστού.


11

βιβλιογραφία, προσέθετε φωτογραφίες και, τοκυριότερο, τα σχεδίαζε ο ίδιος. Τα σχέδια τουΒλαστού είναι έγχρωμες ακουαρέλλες, όχι μόνουψηλής πιστότητας, αλλά και εξαιρετικής καλ-λιτεχνικής αξίας και, χωρίς αμφιβολία, αποκα-λύπτουν την παθολογική αγάπη και φροντίδα,που έδειχνε προς τα αντικείμενα της συλλογήςτου. Η χρησιμότητα αυτού του σχεδόν τελει-ωμένου Corpus είναι πολύ μεγάλη, επειδή ο Βλα-στός δημοσιεύει όλα τα διαθέσιμα αρχαιολογικάδεδομένα για κάθε αντικείμενο, δηλαδή προ-έλευση, συνευρήματα, χρόνο αγοράς και όνομααρχαιοπώλη.



12

Παράλληλα με τη συλλεκτική και ερευνη-τική του δράση, ο Βλαστός πρωτοστάτησεστην ίδρυση της Εταιρείας των Φίλων τουΕθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, κατά ταπρότυπα των μεγάλων Μουσείων της αλλοδα-πής, ιδίως του Λούβρου. Για το σκοπό αυτό,επιστράτευσε πολλούς φιλάρχαιους Αθηναίουςκαθώς καιΈλληνες της Μασσαλίας, όπως τιςοικογένειες Ζαρίφη και Σταθάτου, με τις οποίεςδιατηρούσε στενές σχέσεις. Ο Βλαστός εξελέγηπρώτος πρόεδρος της Εταιρείας, από την ίδρυ-σή της το 1934 μέχρι το θάνατό του, το 1936.Στο αρχείο του φυλασσόταν το μεταλλικό πρό-τυπο της σφραγίδας της Εταιρείας των Φίλων,φιλοτεχνημένο και υπογεγραμμένο την 5ηΜαρτίου 1934, από τον πολύ γνωστό καλλι-τέχνη του Εθνικού Αρχαιολογικού ΜουσείουΕμίλ Ζιλλιερόν (Émile Gilliéron υιό) (προ-θήκη 9).

Από την πρώτη κιόλας στιγμή, η Εταιρείατων Φίλων επέδειξε έντονη δραστηριότητα.Έως το θάνατο του Βλαστού, αγόρασε και δώ-ρισε στο Μουσείο πολλές αρχαιότητες, όπωςπ.χ. τη γεωμετρική οινοχόη αρ. 18542 (αίθουσα49, προθήκη 15Α). Επίσης, δημοσίευε τις δρα-στηριότητές της σε ειδικό έντυπο δελτίο καθώςκαι στον αθηναϊκό τύπο. Από τις σπουδαιότε-ρες δωρεές είναι η προσφορά των πολύ σημαντι-κών πρώιμων μελανόμορφων ταφικών αγγείωντης Βάρης, δηλ. του αρχαίου δήμου του Αναγυ-ρούντος (αίθουσα 50, προθήκες 35-38). Στηναρχή του 1935, μόλις η Εταιρεία των Φίλωνπληροφορήθηκε σχετικά με τις αρχαιοκαπη-λικές δραστηριότητες στην περιοχή και τηνύπαρξη στο εμπόριο αρχαιοτήτων του ταφικού

Η πρωτότυπη σφραγίδατης Εταιρείας των

Φίλων του ΕθνικούΑρχαιολογικού Μουσείου.

Το πρωτότυπο σχέδιοτης σφραγίδας φιλοτε-

χνημένο από τονÉmile Gilliéron υιό.

Δωρεές της Εταιρείαςτων Φίλων του Εθνικού

Αρχαιολογικού Μουσείου.


13

συνόλου, προέβη αμέσως στην αγορά του, γιαλογαριασμό του Εθνικού Αρχαιολογικού Μου-σείου, κατόπιν υποδείξεως του διαπρεπούς αρ-χαιολόγου και διευθυντή της ΒρετανικήςΑρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας, HumphryPayne, με τον οποίο ο Βλαστός διατηρούσε φι-λική σχέση.

Ο Βλαστός είχε ενεργή συμμετοχή στιςδραστηριότητες της Αρχαιολογικής Εταιρείας.Λίγο καιρό μετά την επιστροφή του στηνΑθήνα, εξελέγη ομόφωνα, την 7η Ιουνίου 1933,τακτικός Εταίρος της Αρχαιολογικής Εταιρείαςκαι την 22α Δεκεμβρίου του ίδιου έτους μέλοςτου Συμβουλίου της.

Ο θάνατος του Μιχαήλ Βλαστού την 4ηΣεπτεμβρίου 1936 βύθισε στη θλίψη όλη την

Νεκρολογία τουΜιχαήλ Π. Βλαστούαπό τον Διευθυντήτου Εθνικού Αρχαιο-λογικού ΜουσείουΓ. Οικονόμο.

Αναελία στοναθηναϊκό Τύποτης απόκτησηςτων ταφικών αείωντης Βάρης (το σχέδιοείναι του Μ. Βλαστού).


14

αρχαιολογική κοινότητα. Δημοσιεύματα στονελληνικό και διεθνή τύπο εξήραν την προσωπι-κότητα και την προσφορά του. Συλλυπητήριεςεπιστολές προς την οικογένεια Βλαστού έφθα-ναν συνεχώς και επί μήνες μετά το θάνατό του,υπογεγραμμένες από διαπρεπείς αρχαιολόγους.

Στη διαθήκη του ο Βλαστός κληροδοτεί τηνσυλλογή στην κόρη του Πηνελόπη-Ιουλία, σύ-ζυγο του Ιωάννη Σερπιέρη και εκφράζει τηνεπιθυμία να δωρηθεί τελικά στο Εθνικό Αρχαι-ολογικό Μουσείο. Σε όλο το διάστημα που ηΠηνελόπη-Ιουλία είχε στην κατοχή της τη συλ-λογή, από το θάνατο της μητέρας της έως το1985, οπότε και η ίδια απεβίωσε, είναι άξιαμνείας η φροντίδα που επέδειξε για τη διαφύ-λαξη καθώς και τη σωστή διαχείρισή της προςόφελος της επιστημονικής κοινότητας. Στηδιάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου,η συλλογή αποθηκεύτηκε στα υπόγεια του σπι-τιού της. Αργότερα, όταν το σπίτι επιτάχθηκεαπό τους Γερμανούς κατακτητές, η συλλογήπαραδόθηκε προς φύλαξη στον Διεθνή ΕρυθρόΣταυρό.

Η συλλογή ήταν γνωστή στις κρατικέςαρχές και ελεύθερα προσβάσιμη στη διεθνή αρ-χαιολογική κοινότητα. Η Βαρβάρα Φιλιπ-πάκη, Έφορος της Συλλογής Αγγείων τουΕθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που είχεαναλάβει την επιστημονική δημοσίευση τηςσυλλογής, πρώτη την κατέγραψε πλήρως καιμερίμνησε για την τακτοποίηση των αρχαίωνσε προθήκες. Η συμβολή της Β. Φιλιππάκη, ηοποία διατηρούσε προσωπικές σχέσεις με τηνΠηνελόπη-Ιουλία Σερπιέρη, υπήρξε καθορι-


15

στική για τη μετέπειτα απόδοση της Συλλογήςστο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Μετά το θάνατο της Πηνελόπης-ΙουλίαςΣερπιέρη, ο σύζυγός της Ιωάννης Σερπιέρης,νόμιμος κληρονόμος της Συλλογής, και τα παι-διά τους (Πατρίτσια-Λαυρία σύζυγος Παπα-δημητρίου, Σαβίνα Ι. Σερπιέρη και ΦερνάνδοςΙ. Σερπιέρης) μερίμνησαν ώστε η συλλογή ναδωρηθεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,όπως ήταν άλλωστε επιθυμία του ίδιου του Μ.Βλαστού, καταγεγραμμένη στη διαθήκη του.

Τον Απρίλιο του 1988, η συλλογή αποδό-θηκε τελικά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μου-σείο, με απόφαση της Μελίνας Μερκούρη, όπουκαι μεταφέρθηκε τον Μάιο του ίδιου έτους απότην Ηώ Ζερβουδάκη, τότεΈφορο της Συλλο-γής Αγγείων και Μικροτεχνίας.



16

Περί τα 450 αντικείμενα της ΣυλλογήςΒλαστού-Σερπιέρη εκτίθενται στις αί-θουσες αρ. 60 και 61 του πρώτου ορόφου τουΕθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Περιλαμ-βάνει αντιπροσωπευτικά δείγματα διαφόρωντοπικών εργαστηρίων και χρονικών περιόδων,από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ελλη-νιστική εποχή. Τα περισσότερα προέρχονταιαπό την Ελλάδα και κυρίως από την Αττική,ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι η μοναδική για ελ-ληνικό μουσείο συλλογή αρχαιοτήτων από τονΤάραντα της Μεγάλης Ελλάδας.

Αίθουσα 60Στην προθήκη 1, αριστερά της εισόδου, εκτί-θενται αντικείμενα που χρονολογούνται στηνπροϊστορική εποχή και προέρχονται από τηνΑίγυπτο, την Κρήτη, τις Κυκλάδες και τη μυ-κηναϊκή Ελλάδα. Ξεχωρίζουν ένα ταφικό σύνολοτου 15ου αι. π.Χ. από τη Βάρη (επτά μυκηναϊκάπερίαπτα από γυαλί και ένας συρο-χεττιτικός

σφραγιδοκύλινδρος [αρ. 16, ΒΣ 712 και594]) και μία μυκηναϊκή ραμφόστομηπρόχους του 1400 π.Χ. με σχηματοποι-

ημένο άνθος κρίνου (αρ. 17, ΒΣ 290). Ησειρά των μυκηναϊκών ειδωλίων από

την Αττική (αρ. 24-30) καλύ-πτει όλη την τυπολογική εξέλιξητου είδους. Ανάμεσά τους τοσπάνιο ειδώλιο βρέφους σε λίκνο,από το Μαρκόπουλο (14ος-13οςαι. π.Χ., αρ. 26, ΒΣ 663).Η προθήκη 2 περιλαμβάνει α-

ντικείμενα του κορινθιακού εργαστηρίου

η ΕΚΘΕΣη

Συρο-χεττιτικόςσφραγιδοκύλινδρος.

Από την Αττική (Βάρη).15ος αι. π.Χ. (ΒΣ 594).

Σχέδιο Μ. Βλαστού.

Μυκηναϊκή ραμφόστομηπρόχους. Από την Αττική

(Κορωπί). 1400 π.Χ.(ΒΣ 290)


17

(8ος-5ος αι. π.Χ.). Ο σκύ-φος (αρ. 10, ΒΣ 172), απότην Αττική (Κορωπί), είναι ένααπό τα χαρακτηριστικότερα δείγ-ματα της πρωτοκορινθιακής κεραμι-κής (725-700 π.Χ.). Αντιπροσωπεύει τημετάβαση από τα αυστηρά γεωμετρικά διακο-σμητικά θέματα στα περισσότερο φυσιοκρατικά,με τη βαθμιαία μεταμόρφωση της γεωμετρικήςκυματοειδούς γραμμής σε φίδι.

Στην προθήκη 3 εκτίθενται αντιπροσω-πευτικά δείγματα κεραμικής και κοροπλαστι-κής του βοιωτικού εργαστηρίου. Ξεχωρίζει τοταφικό σύνολο του 9ου αι. π.Χ. από τη Θήβα(αρ. 1, ΒΣ 201 και ΒΣ 203). Οι Βοιωτοί καλ-λιτέχνες έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τιςσκηνές από την καθημερινή ζωή. Η δια-δικασία της παρασκευής του ψω-μιού απεικονίζεται σε μία μικρήλήκυθο από τη Θήβα (αρ. 12, ΒΣ121) του 550 π.Χ. περίπου. Στοκέντρο δύο γυναίκες κοπανίζουν τοσιτάρι, ενώ δύο παιδιά σείουν σεί-στρα δίνοντας το ρυθμό. Αριστεράμία μικρότερη μορφή ανεβα-σμένη σε σκαμνί, ζυμώνει καιπλάθει το ζυμάρι. Δεξιότεραάλλη μορφή ετοιμάζει τοφούρνο, ενώ ένα μικρό παιδίτροφοδοτεί τη φωτιά με ξύλα.

Στην προθήκη 4 παρουσιά-ζονται αντικείμενα από διάφορεςπεριοχές. Ξεχωρίζουν το σύνολο χάλ-κινων πορπών του 8ου αι. π.Χ. (αρ. 1,

Πρωτοκορινθιακόςσκύφος. Από τηνΑττική (Κορωπί).725-700 π.Χ.(ΒΣ 172)

Βοιωτική υδρία.Από τη Θήβα.850-825 π.Χ.(ΒΣ 201)


18

ΒΣ 601-602, ΒΣ 604, ΒΣ 609) και το χάλκινοειδώλιο κάπρου του πρώιμου 7ου αι. π.Χ. (αρ.2, ΒΣ 579), από την Ανδρίτσαινα. Από τη Μα-ντίνεια προέρχεται το τμήμα χάλκινου κράνουςιλλυρικού τύπου (αρ. 3, ΒΣ 615) του πρώιμου7ου αι. π.Χ. Εκτίθενται επίσης χάλκινα ειδώλια

του τέλους του 8ου και των αρχών του 7ου αι.π.Χ. από τη Βόνιτσα της Αιτωλοακαρνα-νίας (αρ. 5, ΒΣ 583 και αρ. 6, ΒΣ 577-578)

και πήλινα αναθηματικά πλακίδια απότην Πραισό της Κρήτης του 700-

650 π.Χ. (αρ. 1-2, ΒΣ 543, ΒΣ666-667 και ΒΣ 546). Στο μέσοντης προθήκης κυριαρχεί η μεγάληοινοχόη του «ρυθμού των Αιγά-

γρων» από την Κάμιρο της Ρόδου(630-600 π.Χ.) (αρ. 9, ΒΣ 185) και

πάνω δεξιά το σύνολο των «μηλιακών»αναγλύφων του 460-450 π.Χ. (αρ. 10-13,

Βοιωτική μελανόμορφηλήκυθος με παράσταση

παρασκευής ψωμιού.Από τη Θήβα.

περίπου 550 π.Χ.(ΒΣ 121)

Σχέδιο Μ. Βλαστού.

Οινοχόη του «ρυθμούτων Αιγάγρων».

Από τη Ρόδο.630-600 π.Χ.

(ΒΣ 185)


19

ΒΣ 359, ΒΣ 362, ΒΣ 360, ΒΣ621, ΒΣ 361, ΒΣ 363).

Αντικείμενα, έγγραφα καιεποπτικό υλικό από το αρχείοτου Μ. Βλαστού, σχετικό με τηνπροσωπικότητά του και το σχη-ματισμό της Συλλογής παρου-σιάζονται στην προθήκη 9. Στοκέντρο εκτίθενται το σχέδιο και το με-ταλλικό πρότυπο της σφραγίδας τηςΕταιρείας των Φίλων του Εθνικού Αρ-χαιολογικού Μουσείου, έργο τουΕμίλ Ζιλλιερόν (Émile Gilliéronυιού), καλλιτέχνη της δεκαετίας του1930. Σε αναλόγιο προβάλλεται το χειρόγραφοτου ημιτελούς τόμου του Corpus Vasorum An-tiquorum, που προετοίμαζε ο Μ. Βλαστός μετη βοήθεια του Βρετανού αρχαιολόγου Sir JohnD. Beazley.

Στην αριστερή πλευρά της προθήκης πα-ρουσιάζεται επιλογή της αλληλογραφίας τουΜ. Βλαστού με επιφανείς αρχαιολόγους τηςεποχής του, όπως π.χ. ο Sir John Beazley, μετον οποίον ο Βλαστός ήταν στενός φίλος καισυνεργάτης, ο Paul Jacobsthal, ο Hans Die-polder, ο Humphry Payne, η Gisela Richterκαι ο Sir Arthur Evans. Στη δεξιά πλευράέχουν αναρτηθεί δημοσιεύματα σχετικά με τηνίδρυση και τη δραστηριότητα της Εταιρείαςτων Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μου-σείου, της οποίας ο Μ. Βλαστός υπήρξε πρώ-τος πρόεδρος.

Στη δεξιά πλευρά της αίθουσας 60 εκτίθε-νται αντικείμενα του αττικού εργαστηρίου. Ηπροθήκη 5 περιλαμβάνει αγγεία της γεωμετρι-

Μηλιακό ανάγλυφομε την Ηώ καιτον Τιθωνό.460-450 π.Χ.(ΒΣ 361)


20

κής εποχής (9ος-8ος αι. π.Χ.). Δύο πυξίδες του9ου αι. π.Χ. από το Μαρκόπουλο (αρ. 1-2, ΒΣ104 και ΒΣ 112) είναι τα αρχαιότερα αγγείατης προθήκης. Κτερίσματα σε τάφους ήταν τατρία πήλινα ομοιώματα ροδιών (725-700 π.Χ.,αρ. 8, ΒΣ 64, ΒΣ 66 και ΒΣ 268) από τα

Σπάτα, τα Καλύβια Κουβαρά και τοΜαρκόπουλο αντίστοιχα. Από τα τρίαπήλινα ομοιώματα καλαθιών (αρ. 14-15), το ΒΣ 99 ξεχωρίζει για την ποι-ότητά του, επειδή μιμείται πιστά το

υλικό κατασκευής των ψάθινων καλα-θιών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η οινο-χοΐσκη από το Κορωπί (725-700 π.Χ.,

αρ. 18, ΒΣ 110), με μία από τις αρ-χαιότερες απεικονίσεις κενταύρων.

Στην προθήκη 6 κυριαρχούνοι τρεις μεγάλες πρωτοαττικέςυδρίες που αποδίδονται στον λε-γόμενο «Ζωγράφο των Μεσογεί-

ων» (περίπου 700-690 π.Χ.). Ηπρώτη (αρ. 1, ΒΣ 179) βρέθηκε

μαζί με τους δύο υψίποδες σκύφους(αρ. 1, ΒΣ 534 και ΒΣ 535) στα Κα-

λύβια Κουβαρά. Στη μία όψη του κυρίωςσώματος παριστάνονται δύο σφίγγες και

Οινοχοΐσκη. Από τηνΑττική (Κορωπί).

725-700 π.Χ.(ΒΣ 110)

Πρωτοαττική υδρία.Του «Ζωγράφου των

Μεσογείων». Από τηνΑττική (Καλύβια).

700-690 π.Χ.(ΒΣ 67)


21

στην άλλη δύο κένταυροι. Στο λαιμό απεικονί-ζεται κύκλιος χορός οκτώ γυναικών. Η δεύτερηυδρία (αρ. 2, ΒΣ 67), επίσης από τα Καλύβια,φέρει φυτική διακόσμηση στην κοιλιά, και στολαιμό σφίγγες. Η τρίτη υδρία, λίγο οψιμότερηαπό τις δύο προηγούμενες, βρέθηκε στα Σπάτα(αρ. 3, ΒΣ 63). Φέρει και αυτή σφίγγες στολαιμό, ενώ στη ζώνη της κοιλιάς εικονίζονταιδύο λιοντάρια.

Στην προθήκη 7 εκτίθενται μελανόμορφααγγεία και ειδώλια του 6ου αι. π.Χ. Η μεγάληλεκάνη από τα Σπάτα (600-575 π.Χ.), πουφέρει διακόσμηση δύο ζωνών με πετεινούς καιπτηνά, αποδίδεται στον «Ζωγράφο του Ανα-γυρούντος» (αρ. 1, ΒΣ 65). Στον «Ζωγράφοτων Ανοιχτών Αγκώνων» («Elbows-OutPainter») αποδίδεται η λήκυθος από το Κο-ρωπί με τη Νίκη μεταξύ δύο ιματιοφόρων νέων(550-530 π.Χ., αρ. 9, ΒΣ 143) και στον «Ζω-γράφο της Επιτήδευσης» («Affecter») άλλημία λήκυθος από το Κορωπί (540-520 π.Χ., αρ.10, ΒΣ 134) με κωμαστές στο κυρίως σώμα καιπάνθηρες στον ώμο.

Δύο ταφικά σύνολα του 550-500 π.Χ. απότην Αθήνα (αρ. 13-14) περιέχουν μικκύλα αγ-γεία, απομιμήσεις σε μικρή κλίμακα αντίστοι-χων μεγαλύτερων, τα οποία φέρουν απλήδιακόσμηση με μελανούς σχηματικά αποδο-σμένους κύκνους. Τα χαρακτηριστικά αυτά αγ-γεία ανήκουν στην αποκαλούμενη συμβατικά«Ομάδα των Κύκνων». Σπάνιος είναι ο κύβοςμε διακόσμηση υδρόβιων πτηνών σε κάθε έδρατου (580-570 π.Χ., αρ. 16, ΒΣ 95), που αποδί-δεται στην «Ομάδα της Ragusa». Στο θραύ-σμα μελανόμορφου αμφορέα του 570 π.Χ. από

Κύβος (ζάρι).Της «Ομάδας τηςRagusa». Από τηνΑττική (Αθήνα).580-570 π.Χ.(ΒΣ 95)


22

την Αθήνα παριστάνεται επεισόδιο από τονΤρωικό Πόλεμο, η ενέδρα που έστησε ο Αχιλ-

λέας στον Τρωίλο πίσω από μία κρήνη (αρ.21, ΒΣ 723). Ακολουθούν δύο παραδείγ-ματα ληκύθων «τύπου Δηιάνειρας»,ενός πρώιμου τύπου αττικής ληκύθου. Ηπρώτη, που προέρχεται από το Κορωπί(575-550 π.Χ., αρ. 23, ΒΣ 265), είναι με-λαμβαφής, ενώ η δεύτερη παριστάνει δύογυναίκες κάτω από κοινό ιμάτιο (540

π.Χ., αρ. 24, ΒΣ 152). Το τμήμα ενός εν-τυπωσιακών αρχικών διαστάσεων υποστα-τού (δηλ. βάσης στήριξης άλλου αγγείου)κοσμείται με μεγάλη, γαμήλια πιθανώς,

πομπή θεών, όπου συμμετέχουν ο Απόλλωνκαι ο Ερμής. Αποδίδεται στον «Ζωγράφο τηςΑιώρας» («Swing Painter») (540-530 π.Χ.,αρ. 25, ΒΣ 186). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρου-

Μελανόμορφη λήκυθος.Από την Αττική

(Καλύβια).540 π.Χ.

(ΒΣ 152)

Τμήμα μελανόμορφουυποστατού.

Γαμήλια πομπή.Του «Ζωγράφου

της Αιώρας».Άγνωστη προέλευση.

540-530 π.Χ.(ΒΣ 186)


σιάζουν τα όστρακα ταφικής λουτροφόρου απότον Κεραμεικό με πρόθεση νεκρού. Οι λαβέςτου αγγείου έχουν τη μορφή γυναικών που θρη-νούν (550-525 π.Χ., αρ. 27, ΒΣ 326).

Στην προθήκη 8 εκτίθενται πήλινοι ταφικοίπίνακες που αποτελούσαν μέρος της διακόσμη-σης μεγάλων ταφικών μνημείων. Δυστυχώς, ου-

23

Μελανόμορφοςταφικός πίνακας.Του Λυδού. Από τηνΑττική (Σπάτα).550-540 π.Χ.(ΒΣ 512).


24

δείς βρέθηκε σε ανασκαφικό συσχετισμό με τομνημείο στο οποίο ανήκε. Άλλοι στερεώνοντανπάνω στο μνημείο και άλλοι, συνήθως οι μικρό-τεροι, φέρουν οπές ανάρτησης. Φαίνεται ότιαποτελούσαν μέρος ζωφόρου με πρόθεση ήπομπή αποχαιρετισμού του νεκρού. Είναι πολύπιθανό ότι οι μεγαλύτεροι και πρωιμότεροι πί-νακες ανήκαν σε πολυτελή μνημεία αριστοκρα-τικών γενών.

Οι αρχαιότεροι πίνακες (580-570 π.Χ., αρ.1-3, ΒΣ 477-479) βρέθηκαν στα Καλύβια καιείναι έργο του Σοφίλου, σημαντικού ζωγράφουτου πρώιμου μελανόμορφου ρυθμού. Ακολου-θεί το τμήμα μεγάλου ταφικού πίνακα με τιςμνημειώδεις μορφές δύο ανδρών που ψάλλουνθρηνητικό τραγούδι και υψώνουν το δεξί χέρισε μια χειρονομία αποχαιρετισμού του νεκρού(550-540 π.Χ., αρ. 4, ΒΣ 512). Είναι έργο τουΛυδού, ενός από τους μεγαλύτερους Αθηναίουςαγγειογράφους του 6ου αι. π.Χ.

Στην προθήκη 10 εκτίθενται ειδώλια καιμελανόμορφα αγγεία, κυρίως λήκυθοι του πρώ-του μισού του 5ου αι. π.Χ. (500-450 π.Χ.). Απόαυτές ξεχωρίζουν οι λήκυθοι λευκού βάθους μεγυναίκες που ασκούνται στο χορό και τη μου-σική (αρ. 1 και 3, ΒΣ 140 και ΒΣ 519). Η τρι-φυλλόστομη οινοχόη από το Κορωπί κοσμείταιμε κισσοστεφές προσωπείο Διονύσου πλαισιω-μένο από σατύρους που χορεύουν (500-480π.Χ., αρ. 14, ΒΣ 136). Ιδιαίτερα σημαντική είναιη σπάνια, για το σχήμα της, πυξίδα του λεγόμε-νου «Νικοσθενικού» τύπου, από τα ΚαλύβιαΑττικής, με παράσταση θεϊκής γαμήλιας πο-μπής (περίπου 500 π.Χ., αρ. 10, ΒΣ 55). Πάνω


25

Μελανόμορφη πυξίδα«Νικοσθενικού»τύπου με παράστασηγαμήλιας πομπής.Από την Αττική(Καλύβια),περίπου 500 π.Χ.(ΒΣ 55)


26

σε άρμα το ζεύγος των νεόνυμφων (Πηλεύς καιΘέτις) συνοδεύεται από θεότητες (Ερμής, Αθη-νά και Δίας), και τέσσερεις κανηφόρους. Στοπώμα απεικονίζεται σκηνή από τον οικογενει-ακό βίο. Αξιοσημείωτο είναι το αμφιπρόσωποπλαστικό αγγείο από την Ανάβυσσο (480-470π.Χ., αρ. 23, ΒΣ 155), με πλούσια διατήρησηχρωμάτων. Στη μία όψη αποδίδεται πρόσωπογυναίκας και στην άλλη πρόσωπο νέγρου. Απότη σειρά των ειδωλίων, χαρακτηριστικών αττι-κών τύπων, ξεχωρίζει η καθιστή κουροτρόφοςαπό την Αθήνα (περίπου 500 π.Χ, αρ. 28, ΒΣ367).

Στην προθήκη 11 εκτίθενται ερυθρόμορφακαι λευκά αγγεία του πρώτου μισού του 5ου αι.π.Χ. (500-450 π.Χ.), κυρίως λήκυθοι και αλά-βαστρα. Από τα υπόλοιπα σημαντικός είναι ολευκός αρύβαλλος του «Ζωγράφου της Ληκύ-θου του Yale», από το Μαρκόπουλο, με αθλη-τές σε γυμνάσιο (470-460 π.Χ., αρ. 6, ΒΣ 36)και η πυξίδα λευκού βάθους από τα Σπάτα μεπαράσταση γυναικωνίτη, έργο του «Ζωγρά-φου του Σπλαγχνόπτη» (460-450 π.Χ., αρ. 7ΒΣ 25). Ο αγγειογράφος της ερυθρόμορφηςληκύθου από την Αθήνα (470-460 π.Χ., αρ. 8,ΒΣ 33) με γυναίκα καθισμένη σε κλισμό καιέναν ιματιοφόρο νέο, ονομάστηκε από τον J.D.Beazley «Ζωγράφος του Βλαστού», προς τι-μήν του Μ. Βλαστού. Ιδιαίτερης μνείας αξίζουνοι δύο πρώιμες λευκές λήκυθοι του Ζωγράφουτης Αθήνας 1826 από τον Κεραμεικό της Αθή-νας (470-460 π.Χ., αρ. 15 και 28, ΒΣ 12 καιΒΣ 17) με παραστάσεις από τον γυναικωνίτηκαι η ερυθρόμορφη λήκυθος του «Ζωγράφου


27

Πυξίδα λευκού βάθους.Γυναίκες σε οικιακέςασχολίες. Του«Ζωγράφου τουΣπλαγχνόπτη».Από την Αττική(Σπάτα).460-450 π.Χ.(ΒΣ 25)


28

της Αθήνας 12778», από το Κίτσι, με τον Απόλ-λωνα και μία γυναίκα, πιθανώς την αδελφή τουΆρτεμη (470-460 π.Χ., αρ. 12, ΒΣ 21).

Στην προθήκη 12 συνεχίζεται η έκθεση ύστε-ρων αρχαϊκών και πρώιμων κλασικών ερυθρό-μορφων και λευκών αγγείων. Στον ερυθρόμορφοψυκτήρα του «Ζωγράφου του Tyszkiewicz»από το Κορωπί, εικονίζεται ο Διόνυσος που νικάτον γίγαντα Εύρυτο (490-480 π.Χ., αρ. 1, ΒΣ192). Εξαιρετικής διατήρησης είναι η τριφυλ-λόστομη οινοχόη του «Ζωγράφου του Οιονο-κλή» με Νίκη που κρατεί οινοχόη και καλάθιπροσφορών μπροστά σε αναμμένο βωμό (470-460 π.Χ., αρ. 2, ΒΣ 56).Έργο του «Ζωγρά-φου του Πανός», εξέχοντος αγγειογράφου τηςπρώιμης κλασικής περιόδου, είναι ο αποσπα-σματικά σωζόμενος δίνος ή λέβης από τα Σπά-τα, με πολυπληθή ερωτική σκηνή συμποσίου(480-470 π.Χ., αρ. 12, ΒΣ 480). Ο κάνθαρος

Ερυθρόμορφοςψυκτήρας.

Ο Διόνυσος νικάτον γίγαντα Εύρυτο.Του «Ζωγράφου του

Tyszkiewicz».Από την Αττική

(Κορωπί).490-480 π.Χ.

(ΒΣ 192)


29

Ερυθρόμορφη οινοχόη.Νίκη μπροστά σε βωμό.Του «Ζωγράφου τουΟιονοκλή».Από την Αττική (ίσωςαπό την Ανάβυσσο).470-460 π.Χ.(ΒΣ 56)


30

από την Κερατέα με έναν λυράρη στη μία όψηκαι έναν νέο που στηρίζεται στο ραβδί του στηνάλλη, αποδίδεται στον Δούρη, από τους ση-μαντικότερους αγγειογράφους της περιόδουαυτής (περ. 490 π.Χ., αρ. 7, ΒΣ 156).

Από τα υπόλοιπα αγγεία ξεχωρίζουν η κύ-λικα του «Ζωγράφου του Ακεστορίδη» με ερω-τική παράσταση στο μετάλλιο (470-460 π.Χ.,αριθ. 10, ΒΣ 541) και το τμήμα ληκύθου λευκούβάθους του «Ζωγράφου του Bowdoin» μεπροτομή Αθηνάς, από την Αθήνα (470-460π.Χ., αρ. 22, ΒΣ 521).

Η προθήκη 13 είναι αφιερωμένη στουςχόες, δηλαδή τις χαρακτηριστικές τελετουρ-γικές οινοχόες, που χρησιμοποιούσαν οι Αθη-ναίοι κατά την εορτή των Ανθεστηρίων.Όλοιχρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 5ου αι.π.Χ. Οι μικρότεροι σε μέγεθος χόες προο-ρίζονταν για τα παιδιά. Γι’ αυτό φέρουν παρα-στάσεις σχετικές με τις δραστηριότητες τωνπαιδιών, δηλ. παιδιά που κρατούν ή προσπαθούννα πιάσουν τον χου τους, ασχολούνται με το

Ερυθρόμορφοι χόες.Παιδιά παίζουν με το

σκυλάκι τους. Από τηνΑττική. 420-410 π.Χ.

(ΒΣ 258 και ΒΣ 50)


31

αγαπημένο κατοικίδιο ζώο τους, φορούν εορτα-στικά ενδύματα και μεταφέρουν γλυκίσματα(βλ. αρ. 1-4, 10-15, 18-22). Οι μεγαλύτεροιχόες προορίζονταν για τους ενήλικες. Σε τρειςαπό αυτούς, όλοι τους κορυφαία έργα του «Ζω-γράφου της Ερετρίας», το θεατρικό και λα-τρευτικό στοιχείο είναι πρόδηλο. Στον χου απότα Καλύβια Αττικής (420-415 π.Χ., αρ. 7, ΒΣ320) παριστάνεται ένας καθιστός νέος άνδραςανάμεσα σε γυναικεία και ανδρική μορφή, ίσωςο Ορέστης, ο Πυλάδης και η Ιφιγένεια. Στονχου από το Κορωπί ένας πατέρας τοποθετεί,κατά τη διάρκεια τελετής εξαγνισμού, το παιδί

Ερυθρόμορφος χους.Προετοιμασία γιαθρησκευτική πομπή.Στην Τεχνοτροπία του«Ζωγράφουτου Μειδία».Άγνωστη προέλευση.420-410 π.Χ.(ΒΣ 47)


32

του σε μία αιώρα (430-425 π.Χ., αρ. 8, ΒΣ319). Στον χου της Αναβύσσου (425-420 π.Χ.,αρ. 9, ΒΣ 318) απεικονίζονται προετοιμασίεςγια Διονυσιακή γιορτή. Στο κέντρο είναι τοπο-θετημένο ένα καλάθι (το λίκνον) με το προσω-πείο Διονύσου στολισμένο με κισσόφυλλα καιγύρω του δύο γυναίκες και ένα παιδί με δίσκοπροσφορών, κάνθαρο και δάδα. Ιδιαίτερα ση-μαντικός για την ιστορία του θεάτρου είναι ένας

Ερυθρόμορφος χους.Ανθεστήρια.

Πατέρας τοποθετείένα παιδί σε αιώρα.

Του «Ζωγράφουτης Ερετρίας».

Από την Αττική(πιθανώς Κορωπί).

430-425 π.Χ.(ΒΣ 319)


33

άλλος χους από την Ανάβυσσο, που αποδίδεταιστη λεγόμενη «Ομάδα του Χορού του Περ-σέα» (430-420 π.Χ., αρ. 6, ΒΣ 518). Στο αγ-γείο αυτό έχουμε μία από τις αρχαιότερεςαπεικονίσεις θεατρικού-σκηνικού οικοδομήμα-τος. Ένας ηθοποιός υποδυόμενος τον Περσέαχορεύει στη σκηνή. Οι δύο καθισμένοι άνδρεςείναι πιθανόν οι κριτές ή ο χορηγός και ο διδά-σκαλος της παράστασης.

Ερυθρόμορφος χους.Προετοιμασίες γιαΔιονυσιακή γιορτή.Του «Zωγράφου τηςΕρετρίας».Από την Αττική(Ανάβυσσος).425-420 π.Χ.(ΒΣ 318)


34


35

Η πλειονότητα των αντικειμένων της προ-θήκης 14 σχετίζεται με τον κόσμο της γυναί-κας. Το όστρεο αχιβάδας χρησιμοποιήθηκε ωςπυξίδα για τη φύλαξη καλλυντικών ουσιών.Βρέθηκε μαζί με ζευγάρι χρυσών ενωτίων(σκουλαρικιών) στον Κεραμεικό (5ος-4ος αι.π.Χ., αρ. 1, ΒΣ 97 και ΒΣ 528). Εκτίθενται επί-σης δύο χάλκινα κάτοπτρα (425-400 π.Χ., αρ.2-3, ΒΣ 608 και ΒΣ 573) και τμήματα δύουδριών του «Ζωγράφου του Κλεοφώντος» μεπαραστάσεις από τον γυναικωνίτη (440-420π.Χ., αρ. 9 και 14, ΒΣ 677 και ΒΣ 732). Ιδιαί-τερα σημαντικό ως προς το μοναδικό σχήμααλλά και θέμα του είναι το πώμα αγγείου της Τε-χνοτροπίας του αγγειογράφου Αίσονα (430-410π.Χ., αρ. 10, ΒΣ 58). Απεικονίζεται το εσωτε-ρικό ενός αθηναϊκού σπιτιού με εννέα γυναίκεςσε οικιακές ασχολίες. Από τα υπόλοιπα αγγείατης προθήκης ξεχωρίζουν μία πυξίδα (430-420π.Χ., αρ. 14, ΒΣ 773) με παράσταση του Ήλίουκαι της Σελήνης που οδηγούν τα άρματά τους,το τμήμα λέβητα ή λουτροφόρου, έργο του «Ζω-γράφου των Αθηνών 1454» από το Κίτσι, μετους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδας (420-400 π.Χ., αρ. 15, ΒΣ 481), το τμήμα υδρίας απότην Αθήνα με Θεοξένια Διοσκούρων, έργο του«Ζωγράφου του Christie» (440-430 π.Χ., αρ.16, ΒΣ 722) και ο δίνος με κωμαστές (460-450π.Χ., αρ. 18, ΒΣ 195).

Η προθήκη 15 είναι αφιερωμένη στις λευ-κές ληκύθους, αγγεία που προορίζονταν απο-κλειστικά για ταφική χρήση. Στο κέντροξεχωρίζουν δύο λήκυθοι του «Ζωγράφου τουSabouroff» (περ. 440-430 π.Χ.), που βρέθη-καν στον ίδιο τάφο στη Γούβα της Αθήνας (δηλ.

Ερυθρόμορφο πώμα.Γυναίκες σε οικιακέςασχολίες. Στην τεχνο-τροπία του αειογρά-φου Αίσονα.Από την Αττική(Κορωπί).430-410 π.Χ.(ΒΣ 58)


36

Λευκή λήκυθος.Κανηφόρος επισκέπτεται

τον τάφο πολεμιστή.Από την Αττική

(Γούβα).440-430 π.Χ.

(ΒΣ 1)


37


38

το σημερινό Παγκράτι). Στην πρώτη (αρ. 7,ΒΣ 1) μία γυναίκα πλησιάζει κρατώντας κάνι-στρο γεμάτο προσφορές για να τιμηθεί ο νεκρόςνεαρός πολεμιστής, που κάθεται μεγαλοπρεπήςσε βράχο δίπλα στην επιτύμβια στήλη του.Στην άλλη (αρ. 6, ΒΣ 3), μία γυναίκα παραδί-δει τον οπλισμό (κράνος και ασπίδα) του οπλίτηστα δεξιά.

Από τα υπόλοιπα αγγεία διακρίνεται μία λή-κυθος από το Κίτσι, έργο του «Ζωγράφου τουΑχιλλέα», ενός από τους σπουδαιότερους Αθη-ναίους αγγειογράφους (440-435 π.Χ., αρ. 8, ΒΣ4), με γυναίκα που κρατεί ταινία για να στολίσειτην επιτύμβια στήλη του νεαρού οπλίτη. Σεάλλη λήκυθο (440-430 π.Χ., αρ. 6, ΒΣ 9), που

Λευκή λήκυθος,λεπτομέρειες.

Κανηφόρος επισκέπτεταιτον τάφο πολεμιστή.

Από την Αττική(Γούβα).

440-430 π.Χ.(ΒΣ 1)


40

Λευκή λήκυθος.Παράδοση των όπλων

μπροστά στον τάφοτου πολεμιστή.

Από την Αττική(Γούβα).

440-430 π.Χ.(ΒΣ 3)


41


42

αποδίδεται στον «Zωγράφο του Μονάχου2335», μαθητή του «Ζωγράφου του Αχιλ-λέα», γυναίκα κρατεί πυξίδα μπροστά στηστήλη ενός νέου.

Η προθήκη 16 περιλαμβάνει ερυθρόμορφα,μελαμβαφή και πλαστικά αγγεία του 5ου και του4ου αι. π.Χ. Ξεχωρίζουν η ερυθρόμορφη υδρίατου «Ζωγράφου του Βορέα» από το Κίτσι(450-440 π.Χ., αρ. 1, ΒΣ 772) με παράστασηΚρίσης Πάριδος, η ερυθρόμορφη πελίκη του«Ζωγράφου του Κλεοφώντος» (440-420 π.Χ.,αρ. 2, ΒΣ 187) με μονομαχία ιππέα και πεζού

Ερυθρόμορφη πελίκη.Μάχη μεταξύ ιππέα και

οπλίτη. Του «Ζωγράφουτου Κλεοφώντος».

Άγνωστη προέλευση.440-420 π.Χ.

(ΒΣ 187)


43

οπλίτη και τρεις λήκυθοι του 4ου αι. π.Χ., απότον Τάραντα με πλαστική διακόσμηση, η μία μεγυναικεία κεφαλή (αρ. 9, ΒΣ 85) και οι άλλεςδύο με παιδικές μορφές (αρ. 17-18, ΒΣ 83, ΒΣ84).

Στην προθήκη 17 εκτίθεται πήλινο οστεο-δόχο αγγείο του 3ου αι. π.Χ., που βρέθηκε στηνπεριοχή μεταξύ Βούλας και Βουλιαγμένης. Είναιστολισμένο με πλούσια ανάγλυφη φυτική διακό-σμηση και επιχρύσωση (ΒΣ 530). Μαζί τουβρέθηκε ένα μολύβδινο στεφάνι (ΒΣ 542).

Στις προθήκες 18 και 19 εκτίθενται αντικεί-μενα προερχόμενα από τη Μεγάλη Ελλάδα, τα

Πήλινο οστεοδόχοαείο και μολύβδινοστεφάνι.Από την Αττική(μεταξύ Βούλας καιΒουλιαγμένης).3ος αι. π.Χ.(ΒΣ 530 και ΒΣ 542)


44

περισσότερα από τον Τάραντα, τα οποία έφερεμαζί του στην Ελλάδα ο Μ. Βλαστός.

Ο Τάρας υπήρξε μία από τις σημαντικότερεςελληνικές αποικίες και η μοναδική σπαρτιατική.Σύμφωνα με το μύθο, ιδρύθηκε το 706 π.Χ. απότον Φάλανθο, ο οποίος οδήγησε εκεί μία ομάδαΛακεδαιμονίων εξορίστων, που ονομάζοντανΠαρθενίες επειδή γεννήθηκαν από τη σχέση Πε-ριοίκων και Σπαρτιατισσών, όταν οι άντρες τουςέλειπαν στον πόλεμο κατά των Μεσσηνίων. Ηπόλη ευημερούσε, ιδιαίτερα κατά την ελληνι-στική εποχή, όταν έφθασε στη μέγιστη ακμή της.Περιτριγυρισμένη από εύφορες πεδιάδες και μεασφαλές διπλό λιμάνι, όφειλε τα πλούτη τηςκατά κύριο λόγο στην εριουργία και την πορ-φυρή βαφή, την οποία παρήγαν οι Ταραντίνοιαπό τη συστηματική καλλιέργεια του οστρέουπορφύρα (murex brandaris) για να κατασκευά-σουν τα περίφημα για την πολυτέλειά τους τα-ραντινά υφάσματα (ταραντινίδια).

Στην προθήκη 18 εκτίθενται δείγματα τηςπλούσιας κοροπλαστικής παράδοσης του Τά-ραντα. Ανάμεσά τους σειρά ειδωλίων του 6ου-4ου αι. π.Χ., πουπαριστάνουν ανακε-κλιμένους συμποσια-στές (recumbenti)(αρ. 5, ΒΣ 404,ΒΣ 383, ΒΣ 382,ΒΣ 381, ΒΣ 411,ΒΣ 406) και ο ανα-θηματικός βωμί-σκος με το μύθο τουΠοσειδώνα και τηςνύμφης Αμυμώνης

Πήλινη κεφαλήΑφροδίτης.

Από τον Τάραντα.3ος αι. π.Χ.

(ΒΣ 527)

Χάρτης τηςΜεγάλης Εάδας.


45

του 4ου -3ου αι. π.Χ. (αρ. 16, ΒΣ 522). Εκλε-κτό δείγμα ταραντινής χρυσοχοΐας είναι τοχρυσό διάδημα από 47 φύλλα και 5 ρόδακες(4ος-1ος αι. π.Χ., αρ. 17, ΒΣ 576). Το τμήμα πή-λινου επιχρυσωμένου αναγλύφου, με μυθικόφτερωτό ον που κατασπαράσσει ελάφι διακο-σμούσε ξύλινη σαρκοφάγο (350-320 π.Χ, αρ.18, ΒΣ 364).

Από την επένδυση των πλευρικών τοιχω-μάτων πήλινων κιβωτιόσχημων τάφων προέρ-χονται οι πλάκες με ανάγλυφα γοργόνεια (6ος-4ος αι. π.Χ., αρ. 20-22, ΒΣ 690, ΒΣ 694, ΒΣ695), που χρησίμευαν ως φυλακτήρια σύμβολατου τάφου.

Ανακεκλιμένοςσυμποσιαστής.Από τον Τάραντα.4ος αι. π.Χ.(ΒΣ 418)

Πήλινο ακροκέραμο.Γοργόνειο.Από τον Τάραντα.520-500 π.Χ.(ΒΣ 689)


46

Στο πάνω μέρος της προθήκης εκτίθεταισειρά ακροκέραμων του 6ου-4ου αι. π.Χ., με ανά-γλυφα γοργόνεια (23, 24, 29, 30), σειληνούς (25,26) και Αφροδίτη-Βενδίδα (27, 28).

Στην προθήκη 19 εκτίθενται ανηρτημένεςαγνύθες (πήλινα υφαντικά βάρη αργαλειού), του4ου-3ου αι. π.Χ. (αρ. 2, ΒΣ 563-570), με εμπίε-στη διακόσμηση και ταραντινά σύμβολα (Φά-λανθος, δελφίνια και ανθέμια), μαζί με έναόστρεο πορφύρας, που είχε φέρει, ως ενθύμιο, οΜ. Βλαστός από τον Τάραντα (αρ. 1, ΒΣ 590).

Αναθηματικά πήλιναυφαντικά βάρη.

Από τον Τάραντα.4ος-3ος αι. π.Χ.

(ΒΣ 563, ΒΣ 569)

Κοχύλι πορφύρας(murex brandaris).

Από τον Τάραντα.(ΒΣ 590)

Σημείωση των συραφέωνΗ επεξεργασία και αξιοποίηση του πλουσιότατου αρχειακούυλικού της Συογής Βλαστού δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τηναμέριστη και συνεχή οικονομική υποστήριξη της Εταιρείαςτων Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και τη χο-ρηγία του Ιδρύματος Ψύχα, του εκλιπόντος προέδρου του Γ.Σακεαράκη, ο οποίος διέγνωσε αμέσως τη σπουδαιότητατης έκδοσης του Αρχείου της Συογής Βλαστού για την ιστο-ρία της αρχαιολογίας του πρώτου μισού του 20ού αι., καθώςκαι της νυν προέδρου του, κ. Έ. Σαπουνά-Σακεαράκη.


47

ΣυογήΒλαστού - Σερπιέρη


exofyllo2 Vlastos:Layout 1 6/26/13 10:01 PM Page 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ … ·...

Documents

Transcript of exofyllo2 Vlastos:Layout 1 6/26/13 10:01 PM Page 1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ … ·...